Ünite 5

AKOR – DİZİ İLİŞKİSİ

3 sesli (3-5) akorlar konusu anlatılırken,
• Herhangi bir sesin üzerine 3’lü aralıklarla oluşturulan dikey kurgunun o akorun
formunu belirlediğini,

• Bu şekilde; majör, minör, eksik ya da artık 3 sesli (5’li) akorlar elde edildiğini
görmüştük.
Ayrıca Majör dizi kuruluşu;
(2 TAM 1YARIM 3 TAM 1YARIM)
Bu kurguda, dereceler arasındaki 1 (Tam) ve ½ (Yarım) perde ilişkisini örnek alarak SOL
üzerinden yeni bir majör dizi oluşturalım.

1 1 ½ 1 1 1 ½
Bu iki konunun birleşimi olan AKOR-DİZİ ilişkisinde majör ve minör diziler üzerine önce 5’li akorları
ilerleyen derslerde ise 7’li akorları kurmayı öğreneceğiz.
İlk adım olarak Do Majör dizisini yazarak üzerinde akorları gösterelim:

Dizi ismini (Do majör olduğu için büyük harfle C (do karşılığı) gösterip iki nokta üst üste koyarız.
Bu harflendirme hangi majör ya da minör dizi üzerinde çalıştığımızı gösterir.
(küçük harf minör diziyi temsil eder)
Dizinin her sesi üzerine koyduğumuz çatı işaretli rakamlar ise o sesin dizinin kaçıncı perdesi
olduğunu ifade eder.
Bu kurguda her ses üzerine kurduğumuz akorları; majör, minör ya da eksik olma durumuna göre
ROMEN RAKAMLARI ile ifade edeceğiz.

ROMEN RAKAMLARI (büyük) : I – II- III- IV- V- VI- VII

(küçük) : i- ii- iii- iv- v- vi- vii

Do majör dizisinin ilk sesi olan do üzerine kurduğumuz kök akor MAJÖR bir akor olduğu için büyük
harfle (I) ile gösteririz.
Yukarıdaki görselden şu ifadelere ulaşabiliriz:
1. Do Majör dizisi kullanılıyor ( C harfi do sesini, büyük harf majör diziyi temsil eder)
2. 7 perde kullanılmış ((sayılar her perdenin dizideki sırasını gösterir)
3. Do majör dizisinin ilk akoru majör bir akor (I) (Büyük Romen rakamı majör akoru ifade eder)
İlerlemeye devam edelim;
Do Majör dizisinin ikinci perdesi üzerine kurduğumuz akor (re fa la) kurgu olarak minör bir akor.
Dolayısıyla bu akoru küçük Romen rakamı (harfi) ile gösteririz.
 (Dizideki perde sırası)

Do Majör dizisi
Derece akorlarının majör/minör/eksik 5’li gösterimi

Do Majör dizisinin tüm perdeleri üzerine akorları kurduğumuzda büyük, küçük harflerle ifade
edildiğini görüyoruz. Bu harflendirmeye DERECE ismi verilir.
Tüm seslerin üzerine kurduğumuz bu akorlar topluluğuna ise AKOR SETİ adı verilir.
7. Derecede küçük harfin yanı sıra küçük bir daire görürüz bunun anlamı o akorun EKSİK 5’li
olduğudur.
Buna göre;
Do Majör dizisinin tüm perdeleri üzerine kurduğumuz akor setini incelersek;
I. IV. V. Derecelerin : Majör 5’li akoru
ii. iii. Vi. Derecelerin : Minör 5’li akoru
vii. Derecenin : Eksik 5’li akoru olduğunu görürüz.
Bu durum tüm majör diziler üzerine kurulan akor setleri için aynıdır.
Şimdi baştan adım adım işlemleri tekrarlayalım:

1 MAJÖR DİZİYİ YAZALIM

2 MAJÖR DİZİNİN ADINI HARFLE BELİRTELİM

C:

3 DİZİNİN PERDELERİNİ NUMARALARLA GÖSTERELİM

Şimdi baştan adım adım işlemleri tekrarlayalım:

4 DİZİNİN PERDELERİ ÜZERİNE AKORLARI KURALIM

İLK DERECENİN MAJÖR AKORUNUN ALTINA ROMEN
RAKAMI YAZALIM (BÜYÜK HARF I)

5 İKİNCİ DERECE MİNÖR AKOR OLDUĞU İÇİN

KÜÇÜK HARFLE GÖSTERELİM (ii)

6 TÜM AKORLARI ROMEN RAKAMLARI İLE GÖSTERELİM

MAJÖR AKOR: BÜYÜK HARF
MİNÖR AKOR : KÜÇÜK HARF
EKSİK 5’Lİ AKORU: KÜÇÜK HARF VE o
 Aynı uygulamayı SOL MAJÖR dizisinde yaparsak

G:

Dizi doğal olarak fa # aldığı için iii. V. vii. Derece akorları içinde
geçen fa sesleri fa diyez olur. Akorlar buna göre harflendirilir.
Aşağıdaki MAJÖR dizilerin akor setlerini kurunuz
Akorların kurgularını bularak Romen rakamları ile gösteriniz.
 MİNÖR DİZİLER
Majör diziden türetilen minör diziler 3 çeşittir:

1. Doğal minör dizi

2. Armonik minör dizi
3. Melodik minör dizi
 MİNÖR DİZİLER
Minör dizilerin kuruluşu :
Bir majör dizinin 6. derecesi üzerine yeni bir dizi oluşturulur.
Bu diziye majör dizinin içerdiği sabit donanım da eklenir.

6
Minör dizilerin dönüşümü şu şekilde yapılır:
a. Doğal minörden-armonik minöre

Doğal minör dizinin 7. Armonik minör dizinin 6.

derecesini ½ perde derecesini ½ perde
tizleştiririz. tizleştiririz.
 Minör Dizilerde Dizi-Akor İlişkisi

La minör DOĞAL dizisindeki akor seti incelendiğinde:

i, iv, v. derece akorları : Minör 5’li akoru
III, VI, VII. derece akorları : Majör 5’li akoru ÖNCE DİZİYİ SONRA AKOR SETİNİ PİYANODA
ii. derece akoru : Eksik 5’li akorudur. ÇALARAK UYUM/UYUMSUZLUK DURUMUNU
İNCELEYELİM
 Minör Dizilerde Dizi-Akor İlişkisi

La minör ARMONİK dizisindeki akor seti incelendiğinde:

i. iv. derece akorları : Minör 5’li akoru
V, VI. derece akorları : Majör 5’li akoru ÖNCE DİZİYİ SONRA AKOR SETİNİ PİYANODA
III.derece akoru: Artık 5’li akoru ÇALARAK UYUM/UYUMSUZLUK DURUMUNU
ii. vii. derece akorları : Eksik 5’li akorudur. İNCELEYELİM
 Minör Dizilerde Dizi-Akor İlişkisi

La minör MELODİK dizisindeki akor seti incelendiğinde:

i. derece akoru : Minör 5’li akoru
II. IV. V. derece akorları : Majör 5’li akoru ÖNCE DİZİYİ SONRA AKOR SETİNİ PİYANODA
III. Derece akoru: Artık 5’li akoru ÇALARAK UYUM/UYUMSUZLUK DURUMUNU
vi. vii. derece akorları : Eksik 5’li akorudur. İNCELEYELİM
 Minör Dizilerde Dizi-Akor İlişkisi
Armonik ve melodik dizilerin III. Derece akorlarının ARTIK 5’li olduğunu gördük.
Bu akorun uyumsuz olduğunu uygulayarak anlayabiliriz. Bu yüzden bir düzenleme ihtiyacı
doğmuştur.
ÇÖZÜM: «DOĞAL MİNÖR DİZİNİN III. DERECESİ ALINIP ARMONİK DİZİNİN III.DERECESİ YERİNE KULLANILMIŞTIR»

DÜZELTİLMİŞ AKOR SETİNİ ÇALARAK

UYUM/UYUMSUZLUK DURUMUNU İNCELEYELİM
 Minör Dizilerde Dizi-Akor İlişkisi
Özetlersek;
1. Minör diziler üç türlüdür; doğal, armonik, melodik.
2. Doğal minör diziler majör dizilerin 6. dereceleri üzerine kurulur ve onun donanımını alırlar.
3. Doğal minör dizinin 7. derecesi 1/2 perde tizleştirildiğinde ARMONİK,
4. Armonik minör dizinin 6. derecesi 1/2 perde tizleştirildiğinde MELODİK minör dizi elde edilir.

Minör diziler üzerine akor seti kuruluduğunda;

1. Sabit donanımda aldığı değiştirici işaret (alterasyon) akoru oluşturan seslere etki eder.
2. Armonik ve melodik minör dizilerin III. Derecesi üzerine kurulan akor Artık 5’li olduğu için
uyumsuzdur.
3. Bu yüzden bu iki minör dizi türü için bir düzenleme yapılmış ve III. Derece akoru doğal
hallerinden ödünç alınmıştır.
4. Başka bir anlatımla; armonik ve melodik minör dizilerin III. Derece akorunun son sesi ½
perde pestleştirilerek uyum sağlanır. (bu şekli zaten doğal minörde var)
 Minör Dizilerde Dizi-Akor İlişkisi
Aşağıda verilen ARMONİK MİNÖR dizilerin üzerine III. Dereceleri düzeltilmiş şekilde akor setlerini oluşturunuz.