Müzik Teorisi Ders Notu – 11

AKOR BİLGİSİ ;

Akorun Tanımı : Aynı anda duyulan en az üç ya da daha fazla sesin oluşturduğu ses
kümesine akor adı verilir. Akorlar, klasik armonide üçlülerin üst üste konmasında oluşular.
Akorlar bir ses üzerine üçlüler konularak kurulduğuna göre; en alttaki ses akorun kök (esas)
sesidir. Bu ses aynı zamanda akorun da adıdır. Başka bir deyişle her akor adını üzerine
kurulduğu esas sesten alır. Buna göre, do-mi-sol seslerinden oluşan akora “Do akoru”,
re-fa-la seslerinden oluşan akora da “Re akoru” diyoruz.

Akorun diğer sesleri de, kök sesle oluşturdukları aralıklara göre adlandırılır. Üç sesli
bir akorda, kök sesle üçlü aralığı oluşturan ikinci sese 3’lüsü, beşli aralığı oluşturan üçüncü
sese de akorun 5’lisi denir. Örneğin do-mi-sol seslerinden oluşan “do akoru”nda “Do” kök,
“Mi” üçlü, “Sol” sesi de beşlidir.

Akorların Adlandırılması: Akorların adlandırılması üç yolda olur;

1- Kuruluşlarına giren seslerin sayısına göre;

2- Aralıklarına göre;
3- Uyuşum niteliklerine göre.

1- Akorların kuruluşuna giren seslerin sayısına göre adlandırılması: Aşağıdaki örnek

incelendiğinde, akorların 3, 4 ve 5 sesli olduğu görülür. Örnekte de görüldüğü gibi akorların
kuruluşuna kaç ses girerse, o sayı ile; yani 3 sesli, 4 sesli, 5 sesli şeklinde adlandırılır.

2- Akorların, aralıklarına göre adlandırılması: Akorlar, kurucu seslerin altta bulunan ses ile
oluşturdukları aralıklara göre adlandırılırlar; majör, minör, eksilmiş ve artmış gibi.

3- Akorların uyuşum niteliklerine göre adlandırılması: Uyuşumlu aralıklardan oluşan akorlara

uyuşumlu, uyuşumsuz aralıklardan oluşan akorlara da uyuşumsuz akorlar denir.
 ÜÇ SESLİ (Beşli) AKORLAR

Üç sesli akorlar, bütün öteki akorların temelini oluşturur, bütün öteki akorlar bu temel
üzerine kurulur. Üç sesli bir akor, üst üste iki 3’lü, başka bir deyişle bir ses üzerine bir 3’lü ve
aynı ses üzerine bir 5’li konmasıyla oluşur. Majör ve armonik minör dizilerin her derecesi
(sesi) üzerine ikişer 3’lü koyacak olursak dört çeşit üç sesli akor elde ederiz.

1- Majör Akor: Bir majör 3’lünün üstüne bir minör 3’lü konmasında oluşur. Başka bir deyişle,
esas sese göre 3’lüsü majör, 5’lisi tam olan akorlara denir. Uyuşumlu bir akor olup, majör
dizinin I., IV. ve V., armonik minör dizinin V. ve VI. derecelerin üzerinde bulunurlar.

2- Minör Akor: Bir minör 3’lünün üstüne bir majör 3’lü konmasından oluşur. Başka bir
deyişle, esas sese göre 3’lüsü minör, 5’lisi tam olan akorlara denir. Uyuşumlu bir akor olup,
majör dizinin II., III. ve VI., armonik minör dizinin I. ve IV. dereceleri üzerinde bulunurlar.

3- Eksilmiş Beşli Akor: İki minör 3’lünün üst üste konmasından oluşur. Başka bir deyişle, esas
sese göre 3’lüsü minör, 5’lisi eksilmiş olan akorlara denir. Uyuşumsuz bir akor olup, majör
dizinin VII., armonik minör dizinin II. ve VII. Dereceleri üzerinde bulunurlar.

4- Artmış Beşli Akor: İki majör 3’lünün üst üste konmasından oluşur. Başka bir deyişle, esas
sese göre 3’lüsü majör, 5’lisi artmış olan akorlara denir. Uyuşumsuz bir akor olup, yalnızca
armonik minör dizinin III. derecesi üzerinde bulunur.

Şimdi de bu dört çeşit üç sesli akoru daha iyi anlayabilmek için DO SESİ üzerine
kurarak inceleyelim:

Not: M: majör, m: minör, e: eksilmiş, A: artmış 5’li akor demektir.

Majör dizide :
I, IV ve V. derece akorları MAJÖR
II, III ve VI. derece akorları MİNÖR,
VII. derece akoru EKSİLMİŞ BEŞLİDİR.
Armonik minör dizide :
I ve IV. akorları MİNÖR,
V ve VI. derece akorları MAJÖR,
II ve VII. Derece akorları EKSİLMİŞ BEŞLİ,
III. derece akoru ARTMIŞ BEŞLİ’dir.

Akor Çeşidi Majör dizide Armonik minör dizide

Majör akor
I – IV - V V - VI
( M3 + m3 )
Minör akor
ii – iii - vi i - iv
( m3 + M3 )
Eksilmiş beşli akor
vii ii - vii
( m3 + m3 )
Artmış beşli akor
YOK +III
( M3 + M3 )

Akorlar hangi dizinin dereceleri üzerine kurulmuşlarsa o derecelerin adıyla anılırlar.

I. derece üzerindeki akora TONİK AKORU,

IV. derece üzerindeki akora SUB-DOMİNANT AKORU,
V. derece üzerindeki akora da DOMİNANT AKORU adı verilir.

Doğuşkanlar konusundan da anımsayacağınız gibi bir dizinin en önemli dereceleri I, IV

ve V. dereceleridir. Bu dereceler üzerine kurulan akorlar arka arkaya çalındığında dizinin
bütün sesleri duyurulmuş olur, dolayısıyla tonalite belli olur. Bu yüzden bu derecelere tonal
dereceler, bu derecelerin akorlarına da ”TONAL AKORLAR” denir. Tonal derecelerin dışında
kalan II, III, VI ve VII. derece akorlarına ise “YARDIMCI AKORLAR”denir. Şimdi de majör ve
armonik minör dizinin dereceleri üzerindeki üç temel akoru görelim:

Do majör dizisinin üç temel akoru, Armonik La minör dizisinin üç temel akoru

 ALIŞTIRMALAR

1- Esas (doğal) seslerin her biri üzerine sırasıyla; Majör, minör, eksilmiş beşli ve artmış beşli
akorlar kurunuz.

2- Aşağıda verilen kök akorların adını ve çeşidini yazınız.

3- Kök sesleri Sib, Lab ve mi olan majör akorları, kök sesleri, La, Mib ve Fa olan minör
akorları, kök sesleri Mi, Sol, Do olan eksilmiş beşli akorları ve kök sesleri Sol, Re Lab olan
artmış beşli akorları yazınız.

4- Verilen sesler üzerine istenen akorları kurup, bu akorların hangi majör ve armonik minör
minör dizilerin kaçıncı derecelerinde bulunduklarını yazınız.

Örneğin: Kök sesi mi olan majör akor mi-sol#-si seslerinden, kök sesi do# olan minör akor
Do#-mi-sol# seslerinden, kök sesi la olan eksilmiş beşli akor la-do-mib seslerinden, kök sesi re
olan artmış beşli akor re-fa#-la# seslerinde oluşur. Bu akorlar aşağıda belirtilen majör ve
armonik minör tonların akorlarıdır.

5- Bütün majör ve ilgilisi olan armonik minör dizileri yazıp, bu dizilerin üç temel akoru olan
I, IV ve V. derece akorlarını dizi üzerinde yazarak gösteriniz.

6- Aşağıda kök sesi, üçlüsü ya da beşlisi verilen majör ve minör akorları yazınız.
7- (a) Fa majör dizisinin ilgili minörünün iv. derece akorunu yazınız.
(b) Armonik Mi minör dizisinin ilgili majörünün V. derece akorunu yazınız.
(c) Re majör dizinin vi. derece akorunu yazınız.
(d) Armonik Do minör dizisinin V. derece akorunu yazınız.
(e) Sib majör dizisinin ilgili minörünün ii. derece akorunu yazınız.

8- (a) Aşağıda verilen Majör ve minör akor tablolarını orta dizekte yer alan akorları
inceleyerek tamamlayınız.

(b) Majör akor tablosu üzerinden Artmış beşli, minör akor tablosu üzerinden de eksilmiş beşli
akorları yazmadan söyleyiniz.
 ÜÇ SESLİ AKORLARIN ÇEVRİLMESİ :

Akorların adlandırılması, kök seslerin en altta oluşlarına göre yapılmıştır. Ancak

akorların kök sesi her zaman en altta bulunmaz. Diğer sesleri de bulunabilir. Kök sesi en altta
bulunan akora “KÖK”, kök sesi en altta olmayıp başka bir sesi bulunan akorlara da çevrilmiş
akorlar denir.

Üç sesli akorların iki çevrilmesi vardır. İki 3’lünün üst üste konmasından oluşan akorlar
kök halindedir. Kök halinde bulunan akorun en alt sesine “KÖK SES”, ortadaki sesine
“ÜÇLÜSÜ”, en üstteki sesine de “BEŞLİSİ” denir.

Üç sesli akor, kök ses yerine 3’lüsü üzerine kurulursa akorun bu haline 1. Çevrilmesi
veya Altılı akoru; 5’lisi üzerine kurulursa akorun bu haline de 2. Çevrilmesi veya Dört-altı
akoru denir.

Üç sesli akorlarda kök akor 5 veya 5/3. 1. çevrilmesi 6 veya 6/3, 2. Çevrilmesi ise 6/4
rakamlarıyla gösterilir.
 ÜÇ SESLİ AKORLARIN KÖK VE ÇEVRİMLERİ ÜZERİNE ALIŞTIRMALAR

1- Aşağıda verilen sesler üzerine istenen kök akorları kurup, sonra o akorların 1. ve 2.
çevrimlerini yukarıdaki örnekte olduğu gibi yazarak gösteriniz?

2- Aşağıda verilen sesler üzerine önce kök, sonra da 1. ve 2. çevrim akorlarını yukarıdaki
örnekte olduğu gibi yazarak gösteriniz?

3- Aşağıda verilen sesler üzerine istenen kök ve çevrim akorları kurunuz?

4- Aşağıda verilen üç sesli akorları tanımlayarak, hangi majör ve armonik minör dizilerin
kaçıncı derecelerinde bulunduğunu yazınız?