Müzik Teorisi Ders Notu-4

ARALIK BİLGİSİ :

Müzikte Aralık: İki ses arasındaki açıklığa ya da incelik kalınlık farkına aralık denir.

Aralıkların Adlandırılması: Aralıklar, aralığı oluşturan iki ses arasındaki basamakların sayısına göre
adlandırılır. Örneğin, Do-Re: ikili aralığı, Do-Mi: üçlü aralığı, Do-Fa: dörtlü aralığı gibi.

Basit ve Bileşik (Katlanmış) Aralıklar: Bir oktav içinde yer alan aralıklara “basit”, bir oktavı aşan
aralıklara da “bileşik” aralıklar denir.

Müzikte ezgisel ve armonik olmak üzere iki türlü aralık vardır. Aralığı oluşturan seslerin art arda
duyulmasına “ezgisel aralık”, aynı anda duyulmasına da “armonik aralık” denir. Örnek:

Not: Ezgisel aralıklar, çıkıcı ve inici olurlar.

Aralıkların Nitelendirilmesi: Aralıklar, aralığı oluşturan tam ve yarım seslerin sayısına göre “MİNÖR-
MAJÖR-TAM-EKSİLMİŞ ve ARTMIŞ” olarak nitelendirilirler. Her aralığın birkaç niteliği vardır. Her
aralık bu niteliklerin hepsini içinde bulundurmaz. Örneğin:

TAM ARALIKLAR; 4’Lü, 5’li ve 8’li aralıklardır. Bu aralıklar, ne minör ve ne de majör olamazlar.
MİNÖR VE MAJÖR ARALIKLAR; 2’li, 3’lü, 6’lI ve 7’li aralıklar da Minör ve Majör aralıklar olup,
TAM olamazlar; ama tüm aralıklar EKSİLMİŞ ve ARTMIŞ olabilirler.

Aralıklar ve Çeşitleri: Şimdi buradan hareketle doğal seslerden oluşan Diyatonik Do Majör dizinin her
derecesi üzerine kurulan aralıklar incelenecek olursa; aşağıdaki tabloda yer alan aralıklar ve çeşitleri
ortaya çıkacaktır. Not: Y - Yarım ses , T - Tam ses demektir .

Minör ikili Y Tam beşli 3TY

Majör ikili T Minör altılı 4T
Minör üçlü TY Majör altılı 4TY
Majör üçlü 2T Minör yedili 5T
Tam dörtlü 2TY Majör yedili 5TY
Artmış dörtlü 3T Tam sekizli 6T
Eksilmiş beşli 3T
 Şimdi yukarıda yer alan aralık ve çeşitlerini Do sesi üzerinden göstermeye çalışalım:

Aralıkların değişik çeşitlerini tanımlamak gerektiğinde;

Minör aralıklarla Tam aralıklar kromatik yarım ses eksiltilirse, EKSİLMİŞ,
Majör aralıklarla Tam aralıklar kromatik yarım ses arttırılırsa, ARTMIŞ aralıklar meydana gelir.
Örneğin:

Basit Aralıkların Çevrilmesi: Bir aralığı oluşturan seslerden alttaki sesi üste veya üstteki sesi alta
almaya aralıkların çevrilmesi denir. Çevrimler, aralıkları etkiler. Aralıklar çevrildiğinde basamak sayısı
9’a tamamlanır. Örneğin:

İkili aralık çevrilince Yedili, ……………………………………….. Yedili aralık çevrilince İkili,

Üçlü aralık çevrilince Altılı, .………………………………………. Altılı aralık çevrilince Üçlü,
Dörtlü aralık çevrilince Beşli …………………………………….. Beşli aralık çevrilince Dörtlü olur.

Not: Yalnızca “basit aralıklar” çevrilebilirler.

Aralıklar çevrildiği zaman şu durumlar meydana gelebilir. Örneğin:

Minör aralıklar çevrilince Majör, ……………………………… Majör aralıklar çevrilince Minör,

Tam aralıklar çevrilince Tam olarak kalırken,
Eksilmiş aralıklar çevrilince Artmış, ............................ Artmış aralıklar da çevrilince Eksilmiş olurlar.

Örnek: