Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi

Dönem 1 Türkçe Tıp

İkbal Nisa Şimşek

230200011095

KLARNET
Klarnet (klarinet ya da gırnata), sert ve dayanıklı ağaçlardan genellikle de abanoz ağacından yapılan
ü emeli bir çalgı türüdür. Bir çeşit sert kauçuk olan ebonitten, ayrıca metalden yapılanları da vardır.

Klarnetler, beş parçanın birleşmesinden oluşur, bunlar:

Ağızlık (Bek)
Fıçı (Barel)
Üst gövde
Alt gövde
Kalak (Pavillon da denir)
Klarnetin gövdesi silindir biçimindedir. Kalak bölümü ise obuanın kalağına oranla daha geniştir.
Dikkatlice yontulup biçimlendirilen bu kamış parçası, ağızlık üzerine takılır. Çalıcının nefesi ile titreşime
geçirilen kamış, boru içindeki havayı titreşime geçirerek ses elde edilmesini sağlar. Çalıcının sol eli
yukarıda, sağ eli ise aşağıda olmak üzere az bir eğimle yere doğru tutulur.

Flüt ve obuada olduğu gibi, klarnetin gövdesinde de ses deliklerini açmaya ve kapatmaya yarayan
metal bir mekanizma vardır. 1840 sıralarında "Boehm sistemi" üte uygulandıktan sonra, Paris
Konservatuvarı öğretim üyesi ve klarnetçi Klosé, bu sistemin klarnete de uygun olduğunu görmüş ve
Boehm sistemi klarnete uygulanmıştır. Daha sonra farklı zamanlarda farklı kişiler tarafından bu sistem
geliştirilmiştir.

Klarnetin tarihçesi
Klarnet, tarihi 19. yüzyılda Chalumeau (Şalümo) adıyla orkestralarda icra edilen bu nefesli saz
klarnetin atasıydı. Fransızcadan gelen bu isim nefesli sazların genel adıydı. Aynı yüzyılda Denner adlı
çalgı yapım ustası Şalümo’yu geliştirerek bugünkü sisteme doğru ilk adımı atmıştır. 18. yüzyılda
keşfedilen enstrümanın orkestraya dâhil edilmesi 1750 yılında olmuştur. 1800’lü yıllarda klarnetin oda
orkestralarında yaygınlaşmasında Mozart’ın rolünün büyük olduğu bilinmektedir. 1812’de Paris
Konservatuvarında öğretim üyesi olan Ivan Müller klarnete farklı mekanikler ekledi. Müller’in 13 tuşlu
hale getirdiği enstrüman Denner’in sistemine göre daha karmaşıktı. 1840 yılında ses sistemleri için
metal tuş mekanizması üt ve obuada olduğu gibi klarnette de kullanılmıştır. Paris Konservatuvarı
Klarnet bölümü öğretim üyesi Klose, Boehm Sistemi'ni klarnete uyguladıktan sonra 1860 yılına kadar
enstrüman üzerinde mekanik gelişmeler devam etti. 1900-1925 yılları arasında klarnet artık radyo ve
stüdyo kayıtlarında önemli yer tutmaya başladı. Perde sistemlerinin esas amacı akustiğin daha kaliteli
elde edilmesi yönünde idi. Şalümo ile 1600’lerde 1,5 oktav ses genişliğiyle yola çıkan klarnet
Mozart’ın konçerto ve Quintetlerinde yumuşak ve koyu sesiyle klasik, caz ve pop orkestralarının
vazgeçilmez nefesli sazı olarak bugün konservatuvarlarda eğitim metotlarında ve müzik literatüründe
yerini almıştır.

Klarnet türleri
Klarnetlerin Çok kalabalık bir ailesi vardır.Buna benzer birçok türden oluşur.
Mi bemol küçük klarnet (yazılan notanın küçük üçlü ince sesini duyurur)
Re küçük klarnet * Do klarnet (yazılan notanın aynısını duyurur)
Si bemol klarnet (yazılan notanın büyük ikili kalın sesini duyurur)
La klarnet (yazılan notanın küçük üçlü kalın sesini duyurur)
Basset horn (Fa) (Yazılan notanın tam beşli kalın sesini duyurur)
Mibemol alto klarnet (yazılı notanın büyük altılı kalın sesini dyurur)
Si bemol basklarnet (yazılan notanın büyük dokuzlu kalın sesini duyurur)
La basklarnet (yazılı notanın 1 oktav ve küçük üçlü kalın sesini duyurur)
Si bemol kontrabasklarnet (yazılı sesin 2 oktav ve büyük ikili kalın sesini duyurur)
Bu çalgıların tümünün çalınışı aynıdır. Bir tanesinin iyi çalmayı öğrenen, çok kısa bir alışma
devresinden sonra, herhangi bir diğerini çalabilir. Yalnızca dört tanesi sürekli orkestrada kullanılır.

-Mi bemol küçük klarnet

-Si bemol klarnet
-La klarnet
-Si bemol basklarnet
Bu dört çalgının da dördü birden her yapıtta kullanılmaz. Genellikle besteciler iki si bemol klarnet
kullanırlar. Üçlü orkestra kuruluşu ise, bunlara bir de bas klarnet eklenir. Daha büyük orkestralarda mi
bemol klarnet ve bir si bemol klarnet daha eklenebilir.

La klarnet Si bemol klarnete çok yakın bir çalgıdır. La klarnetin boyu Si bemol klarnete göre biraz
daha uzun, ses rengi biraz daha koyudur. Çalınışı ve ses genişliği aynıdır. Yalnız, Si bemol klarnet yazılı
olan notanın büyük ikili kalınını, La klarnet ise küçük üçlü kalınını seslendirir. Besteciler bu iki klarnet
türünden birini kullanırlar. Bunun en önemli nedenleri şunlardır:

Daha koyu bir ses rengi isteniyorsa.

Yapıtta çok diyez varsa.
Klarnet partisinin en kalınından Do diyez sesinin kullanılması gerekiyorsa.
Ses genişliği
Klarnetin notaları sol anahtarı üzerine yazılır. Ses genişliği neredeyse 4 oktav kadardır. Bu genişlik
içinde tüm diatonik ve kromatik sesler elde edilebilir. Dördüncü ek çizgideki sol notasından daha ince
notaların çalınması biraz güç olduğu için bu sesler pek kullanılmaz. Eğer kullanılması isteniyorsa da
küçük klarnet kullanılır. En kalın mi notasından bir sonraki oktav içerisindeki si bemol notasına
kromatik olarak olarak, aşağıdan yukarıya doğru ses deliklerinin sırasıyla açılması yoluyla elde edilir.
Bu Si bemolün incesindeki seslerin elde edilişi, üt ve obuadakinden biraz farklıdır. Flüt ve obuada en
kalındaki esas seslerden sonra gelen sesler, bu esas seslerin ikinci doğuşkanları (bir oktav incesi)
olarak, daha incelerde ise, esas seslerin genellikle dördüncü doğuşkanları (iki oktav incesi) olarak elde
edilirler. Klarinette ise (gövdesi silindir biçiminde olduğundan) elde edilen doğuşkanlar tek sayılıdır (3,
5, 7, 9). Üçüncü çizgi Si sesi klarnetin yazılı en kalın sesi olan mi sesinin dudak ve nefes ayarı, ayrıca
bir yardımcı perde yardımı sonucunda çıkarılabilen üçüncü doğuşkanıdır yani 1 oktav ve tam 5'li. bu
Si sesinden üçüncü ek çizgi Fa' ya kadar olan sesler kromatik olarak bu yolla elde edilir. Fa' nın daha
incesindeki sesler çeşitli yollardan, her klarnetçiye ve klarnet yapısına göre değişebilen yollarla elde
edilir.