ORKESTRA VE ODA MÜZİĞİ

Piyanonun tarihçesi
NECMETTİN ERBAKAN ÜNİVERSİTESİ AHMET KELEŞOĞLU EĞİTİM FAKÜLTESİ MÜZİK EĞİTİMİ ANA
BİLİM DALI ORKESTRA VE ODA MÜZİĞİ VİZE SINAVI
 PİYANO NEDİR?
Piyano ya da nadir olarak kullanılan İtalyanca ismiyle pianoforte
vurmalı bir çalgıdır. Piyanoda ses, teller vasıtasıyla elde edilir.
Piyanonun tuşlarına basıldığında içindeki tahta çekiç tellere vurarak
sesin meydana gelmesine sebep olur. Tahta çekicin tellere
vurmasından dolayı piyano vurmalı müzik aleti olarak adlandırılır.
Piyano klasik ve caz müzikte yaygın olarak kullanılır. Solo
performanslar, ansambl, oda müziği, eşlik, bestecilik ve prova için
oldukça uygun bir enstrümandır. Piyano taşınabilir bir enstrüman
olmamasına ve genelde pahalı olmasına rağmen çok yönlülüğü ve
aynı anda birçok yerde bulunma özelliği ile dünyanın en yaygın
olarak kullanılan enstrümanlarından biridir.

Herhangi bir akustik piyano genellikle ses tahtasını ve metal telleri

çevreleyen aynı zamanda koruyan ahşap kasadan oluşmakla birlikte
88 tuşa ( 52 beyaz tuş, 36 siyah tuş ) sahiptir. Piyano, tuşlarına
basıldığında içerisindeki teller aracılığıyla ses çıkarır çekildiğinde ise
teller damper ( titreşim azaltan parça ) yoluyla susturulur. Fakat
pedallar yardımıyla tuşlardan parmaklarımızı kaldırmamıza rağmen
sesi uzatmak mümkündür.

Piyanoda herhangi bir tuşa bastığımızda keçe ile kaplanmış çekiç o

tuşa ait tellere vurur ardından geri gelir ve çekiç eski konumuna
gelmesine rağmen teller titreşmeye devam eder bu titreşme bridge (
köprü ) yoluyla ses tahtasına iletilir ve ses tahtası sesi yükselttikten
sonra havaya yayar. Parmak tuştan çekildiğinde damper ( titreşim
azaltan parça ) tellerin titreşmesini durdurur ve sesi keser. Yukarıda
bahsettiğim gibi akustik piyano içerisinde bolca tel bulundurmasına
rağmen vurmalı çalgı olarak sınıflandırılır çünkü teller çekme yoluyla
( harpsikord ya da epinet ) gibi değil vuruş yoluyla ses çıkartır.
Hornbostel-Sachs enstrüman sınıflandırma sistemine göre piyano
chordophone ( telleri ve onu ileten gövdeleri olan enstrümanlar )
olarak sınıflandırılmıştır. Örneğin arp telleri çekme yoluyla çalınan,
gitar telleri tıngırdatma yoluyla çalınan, keman yayı ( arşe ) tellere
sürtme yoluyla çalınan, piyano da tellere çekiç ile vurulması yoluyla
çalınan chordophone bir enstrümandır. Teknolojik gelişmelerle
birlikte chordophone bir enstrüman olan piyano akustik olmasının
yanı sıra elektrikli, elektronik ve dijital olacak şekillerde de
geliştirilmiştir.

PİYANO İCADININ TARİHÇESİ

İlk piyano 1700’lü yıllarda İtalya Floransa’da Bartolommeo Cristofori
tarafından yapıldı. Cristofori’nin en büyük başarısı, piyanonun temel
mekanik sorunu olan, çekicin tellere vurması anında sesin çekicin
etkisi ile sönümlenmemesi ve çekicin çok çabuk bir şekilde tellerden
ayrılarak notanın yeniden çalınabilmesi sorununa bir çözüm
üretmesidir. Öldüğü 1732 yılına dek 20 civarında piyano üretti.
Fransız Marius’un bu çalgıya katkısı, tokmaklı klavseni bulmak oldu.
Saksonyalı Silbermann ise, Schröter’ in çekiç sistemini geliştirdi ve
Bach’ın da değerli öğütlerinden yararlanarak, klavyenin tüm ses
genişliğinde eşit bir ötüm elde etmeyi başardı. Augsburg’ da org
yapımcısı Johann Andreas Stein (1728-1792) Alman veya Viyana
usülü denen mekanizmalı piyanolar meydana getirdi. 1789’da Stein,
ayrıntıları belirtmek için kullanılmakta olan dizliklerin yerine pedal
koydu. Andreas ve torunu Johann Baptist Streicher (1796-1871),
piyanonun yapısını (Beethoven’in arzusu üzerine) daha
sağlamlaştırdı ve ikinci bir otum kapağı ekleyerek daha dolgun bir
ses sağladı. Piyano sanayinin gerçek kurucusu Alman Zumpe’ dir,
“kılavuzlu” denen mekanik piyanoyu gerçekleştirdi. İlk düz piyanoyu,
1789’da İrlandalı William Southwell yaptı. Sebastian Erard 1822’de
piyano yapım tekniğini geniş ölçüde etkileyen bir yenilik getirdi (ikili
itme dilleri). Henri Pape, çapraz tel ve keçeli çekici buldu. James
Thom, ekleme demir çatıyı kurdu.
PİYANONUN TELLERİ
Bu çalgı, büyük bestecilerin en yakını olmuştur, dolayısıyla bu çalgı
için verilen bestelerin sayısı ciltler tutar. “Piyanistler, diğer çalgıları
çalanlara nazaran, çıkaracakları sesleri piyano üzerinde hazır
bulurlar” gerekçesiyle, küçük yaştan (altı-on) başlayarak,
öğrenebilecek çalgılardan birisidir. Hatta günümüzde çok daha
küçük yaşlara yönelik piyano eğitimi verilebilmektedir.

Ünlü piyanist Sigismund Thalberg: “Çalarken, sesleri uzatmayı, iyi bir

ses çıkarmayı ve ses çıkarırken gerekli olan değişiklikleri yapabilmek
için, zorunlu olan ilk şartlardan biri her türlü sertlikten uzak
bulunmaktır. Kolda, elde ve parmaklarda yetenekli bir şarkıcının
sesinde sahip olduğu incelik ve bükülmeler bulunmalıdır” diyor ve
şöyle devam ediyor: “İhmal edemeyeceğimiz bir konu varsa, o da,
çalarken vücudun hareketlerinde büyük bir ölçü olmasının; kolları,
elleri büyük bir sükunetle yönetmenin, piyanoya çok yüksekten
vurmamanın; kendi kendini dinleyebilmenin ve hüküm verebilmenin
gerekliliğidir. Genellikle, parmaklarla fazla çalışılmakta, fakat kafa ile
yeter derecede çalışılmamaktadır.”

Piyano pedallarının kullanılması hakkında, Antoine Marmontel şöyle

diyor: “Pedalları kullanmasına izin verilen öğrencilerin büyük bir
kısmı onları usülleri saymak için kullanırlar veya ayaklarını pedalın
üzerine basarlar ve bir daha çekmezler. Şüphesiz ki, her ikisi de kusur
sayılan bu alışkanlıklara sahip olmamak gerekir.” Lavignac ise: “Pedal
sanatı ayağın nasıl konulacağını değil, nasıl çekileceğini bilmektir”
diyerek, gerekli öğüdü vermiştir.

Piyano nota yazımı tıpkı arp ve çembalo gibi iki partisyon şeklinde
alt alta yazılır. Bu bakımdan diğer çalgılardan ayrılmaktadır.

İdil Biret, Fazıl Say, Süher Pekinel Kardeşler, Hande Dalkılıç, Tuluyhan
Uğurlu ülkemizin önemli piyanistlerindendir. Joseph Horovitz ve
Glenn Gould da dünyaca ünlü piyanistlerden bir kaçıdır.
AD SOYAD: Beyda AYDIN

OKUL NO :19310331025

SINIF: LİSANS 4

DERS SORUMLUSU: ONUR GÜÇLÜ