Państwowa Uczelnia Stanisława Staszica w Pile

Katedra Elektrotechniki

Laboratorium Fizyczne

Ćwiczenie nr . 1.2

Temat: Wyznaczanie gęstości ciał stałych za pomocą piknometru.

Rok akademicki: 2021/2022 Wykonawcy: Data wykonania ćwiczenia:

14,05,2022
Kierunek:MiBM

Specjalność: -------

Studia:
stacjonarne wieczorowe

Nr grupy: ------- Ocena:

Uwagi:

Str.1
1.Wprowadzenie
1.1 – Celem tego eksperymentu jest wyznaczenie gęstości ciał stałych za pomocą piknometru.

Piknometr jest to przyrząd służący do pomiarów gęstości ciał stałych i cieczy za pomocą serii
ważeń. Głównym elementem piknometru jest małe naczynko o pojemności od 1 do 100 ml oraz
dopasowany do niego korek ze szlifem. Korek wyposażony jest w rurkę kapilarną oraz, czasami,
w termometr. Istnieją cztery główne rodzaje piknometrów:

 z otworem kapilarnym

 z termometrem i kapilarą

 ze znakiem i korkiem ze szlifem

 U - kształtny piknometr (stosowany do pomiarów gęstości lotnych cieczy)

Rys.1.. Piknometr z doszlifowanym korkiem zawierającym kapilarny kanalik (a),piknometr próżniowy z

termometrem (b).

1.2 Pomiar gęstości ciał stałych polega na umieszczeniu ciała w naczynku wypełnionym cieczą
i dokonaniu serii pomiarów masy. Najczęściej używa się wody (w tym przypadku woda
destylowana), gdyż dobrze znana jest zależność jej gęstości od temperatury (w naszym
przypadku 24,5⁰C). Pozwala to na bardzo dokładne wyliczenie gęstości. Ważne jest żeby ciało
miało taki kształt, że łatwo je można umieścić w piknometrze. Bardzo dobre są np. granulki.

Aby wyznaczyć gęstość ciała, należy zmierzyć masę samego piknometru, masę
piknometru z wodą a także masę piknometru z wodą i dodanym ciałem stałym. Konieczne jest
też wcześniejsze zważenie samego ciała.

Str.2
1.3 Podstawowe wzory wykorzystane do obliczeń

p = m/v
Wzór 1.1.Gęstość

mw = m*w – mp
Wzór 1.2 Masa cieczy wzorcowej:

mx = m*x - mp
Wzór 1.3 Masa cieczy wzorcowej wraz z ciałem stałym:

m = mw −mx +mc
Wzór 1.4 Masa cieczy wypartej przez ciało stałe z piknometru:

𝑉𝑝= mw/pw
Wzór 1.5 Objętość piknometru:

Wzór 1.6 Gęstość ciała stałego

Wzór 1.7 Niepewność pomiarową gęstości

|𝑦−𝑦0|<𝑈(𝑦)
Wzór 1.8 warunek zgodności pomiaru z wartością tabelaryczną: , gdzie y = wielkość zmierzona z
niepewnością u(y), a y0 = wartość dokładna tablicowa. Niepewność rozszerzona: 𝑈(𝑦)=𝑘∙𝑢(𝑦), gdzie 𝑘=2.

2. Opis ćwiczenia

2.1 Do wykonania ćwiczenia wykorzystano

 Laboratoryjna waga elektroniczna o dokładności 𝑑=0,01𝑔 oraz niepewności pomiarowej
𝑢(𝑚)=0,01𝑔
 Piknometr z korkiem
 Rozdrobnione ciało stałe jako element pomiarowy ( „granulki” z aluminium, miedzi i
ołowiu )
 woda destylowana ( o gęstości ρw = 0,997135 g/cm3 w temp. 24,5⁰C)

Str.3
 2.2 Przebieg eksperymentu

 Badane ciało sypkie w ilości około 1/2 do 1/3 objętości piknometru ważymy
bezpośrednio na szalce wagi (bez piknometru) wyznaczając masę mc. .
 Wyznaczamy masę pustego piknometru mp wraz z korkiem.
 Napełniamy piknometr wodą destylowaną i wyznaczamy masę całości m*w.
 Umieszczamy badane ciało we wnętrzu piknometru z wodą, przy czym wylewa się
nadmiar wody równy objętości ciała stałego.
 Następnie wyznaczamy masę mx czyli masę cieczy wraz z ciałem stałym

2.3 Wykonane pomiary

 mp – masa pustego piknometru
 m*w – masa piknometru wypełnionego cieczą wzorcową (woda destylowana)
 mc – masa ciała stałego ( Al, Cu, Pb )
 m*x – masa piknometru zawierającego ciecz wzorcową i badane ciało

3. Pomiary

Obiekt ważony Masa mc [g] Masa mp [g] Masa m*w [g] Masa m*x [g]

(Cu) 43,08 18,91 44,48 81,70

(Al) 18,81 18,91 44,48 56,24

(Pb) 25,59 18,91 44,48 67,54

Tab. 1 Pomiary uzyskane podczas ważenia

4. Obliczenia
4.1 Obliczamy masę cieczy wzorcowej mw ( Wzór .1.2 )
mw = m*w – mp
mw = 44,48g – 18,81g
mw = 25,57g
Str.4

4.2 Obliczamy masę cieczy wzorcowej wraz z ciałem stałym mx ( Wzór 1.3)
 mx (Cu)= m*x – mp = 81,7g – 18,91g
mx (Cu) = 62,79g
mx (Al)=m*x - mp = 56,24g – 18,91g
mx (Al)= 37,33g
mx (Pb)= m*x - mp = 67,54g – 18,81g
mx (Pb)= 48,63g

4.3 Obliczamy gęstość ciała stałego pc (Wzór 1.6)

4.4 Podsumowanie obliczeń z punktów od 4.1 do 4.3

Wartość Wynik

mw 25,57g

mx(Cu) 62,79g

mx(Al) 37,33g

mx(Pb) 48,63g

pc(Cu) 8,63g/cm3

pc(Al) 2,66 g/cm3

pc(Pb) 10,08 g/cm3

Tab. 2 Podsumowanie obliczeń dla wartości mx oraz pc

Str.5

4.5 Niepewności pomiarowe ( wzór 1.7 )

4.5.1 Dla aluminium (Al)

4.5.2 Dla ołowiu (Pb )

4.5.3 Dla ołowiu (Cu)

4.5.4 Podsumowanie obliczeń niepewności pomiarowej dla Cu, Al oraz Pb

4.6 Porównanie otrzymanych wyników z wartościami podanymi w tablicach fizycznych.

Obiekt badany Wartość tabelaryczna [ g/cm3] Otrzymane wyniki [ g/cm3]

Al 2,7 2,66

Pb 11,3 10,08

Cu 8,9 8,63

Tab. 3 Porównanie wyników z wartościami tabelarycznymi

Str.6

4.7 Analiza zgodności według warunku zgodności. ( wzór 1.8)

| y𝑦− 𝑦y0|<𝑈U(𝑦y)
 gdzie y jest wielkością zmierzoną z niepewnością u(y), a y0 oznacza wartość dokładną
(tablicowa),
U(y) = k*u(y), to niepewność rozszerzona, którą obliczamy po przyjęciu wartości współczynnika
k = 2.

 dla Cu:
|8,63−8,9|<𝑘∙𝑢(8,63)
|−0,27|<2∙0,02
0,27>0,04 warunek niespełniony

 dla Al:
|2,66−2,7|<𝑘∙𝑢(2,66)
|−0,04| < 2∙0,01
0,04 > 0,02 warunek niespełniony

 dla Pb:
|10,08−11,3|<𝑘∙𝑢(10,08)
|−0,05|<2∙0,07
0,05 < 0,14 warunek spełniony

4.8 Odchylenie standardowe – podsumowanie

Obiekt badany pc +/- u(pc) [g/cm3 ]

Al 2,66 +/- 0,01

Pb 10,08 +/- 0,07

Cu 8,63 +/- 0,02

Tab. 4 Odchylenie standardowe

Str.7

5. Wnioski
 Badanie gęstości ciał stałych za pomocą piknometru było ciekawym doświadczeniem
pokazującym jak w prosty sposób możemy obliczyć czy też zmierzyć gęstość ciała stałego – w
naszym przypadku aluminium , ołów oraz miedź. Wyniki pomiarów jakie otrzymaliśmy podczas
ćwiczenia porównaliśmy z wartościami tabelarycznymi ( Tab.3) . Wyniki są bardzo zbliżone do
wartości tabelarycznych. Co prawda w dwóch przypadkach ( Al , Cu ) odbiegają na tyle , że nawet
nie mieszczą się w widełkach odchylenia jakie obliczyliśmy dla każdego ciała. To jednak są to
niewielkie różnice – dla miedzi 0,27g a dla aluminium 0,04g . Tak więc choć nie mieszczą się w
obliczonej przez nas tolerancji są moim zdaniem do przyjęcia. Najbardziej zbliżonym pomiarem
do wartości tabelarycznej okazał się pomiar gęstości ołowiu. Reasumując – ćwiczenie uważam
za wykonane poprawnie a wyniki za prawidłowe.

Str.8