TIBBİ PARAZİTOLOJİ PRATİK UYGULAMA KILAVUZU

Manisa Celal Bayar Üniversitesi

Tıp Fakültesi
Tıbbi Parazitoloji Anabilim Dalı
 KAN İNCELEME YÖNTEMLERİ

A-İNCE YAYMA KAN PREPARATI HAZIRLAMA TEKNİĞİ

1) Lam alkol ile ıslatılmış veya kuru bir bez kullanılarak temizlenir.
2) Lam, baş ve işaret parmakları arasında tutulur. Lamın işaret tarafından içeriye
doğru 1cm mesafede olacak şekilde orta noktaya bir damla kan damlatılır.
3) Hastanın parmağından kan alınacak ise, orta parmağı alkollü bir pamuk ile
silindikten ve kuruması beklendikten sonra lancet veya otomatik parmak delici ile
parmağın delinmesi sağlanır.
4) İlk çıkan kan damlası bir pamuk ile silindikten sonra ikinci damlanın sol ile tutulan
lamın üzerine alınması için kan damlası yere bakacak şekilde el çevrilir ve parmak
lama temas ettirilmeden kan damlası lamın üzerine ve işaret parmağı tarafından
içeriye doğru 1 cm mesafede olacak şekilde orta bir noktaya damlatılır.
5) Sağ elin baş ve işaret parmakları arasına alınan bir lamel veya başka bir lam ile kan
damlasının ön kısmına işaret parmağına bakan ve 45° lik bir açı yapacak şekilde
temas ettirilir
6) Kanın lam veya lamelin iki köşesi arasında tamamen yayılması beklenir.
7) Açı sabit tutmak suretiyle baş parmağa doğru seri bir hareketle lam veya lamel
ileriye doğru hareket ettirilir.
8) Lamelin peşinden sürüklenen kan içindeki şekilli elemanlar bozulmadan sol elde
tutulan lamın üzerine yayılması sağlanır.
9) Hazırlanan preparatın havada kurutulması sağlanır.

1
 B-KALIN DAMLA KAN PREPARATI HAZIRLAMA TEKNİĞİ

1) Lam alkol ile ıslatılmış veya kuru bir bez kullanılarak temizlenir.

2) Lam, baş ve işaret parmakları arasında tutulur.

3) Lamın bir tarafından içeriye doğru 1-1,5 cm. mesafede ve aralarında 2 cm mesafe
olacak şekilde 3 damla kan damlatılır.

4) Hastanın parmağından kan alınacak ise, orta parmağı alkollü pamuk ile silindikten
ve kuruması beklendikten sonra, lancet veya otomatik parmak delici ile parmağın
delinmesi sağlanır.

5) İlk çıkan kan damlası kuru bir pamukla silindikten sonra ikinci damlanın sol elde
tutulan lamın üzerine alınması için kan damlası yere bakacak şekilde el çevrilir ve
parmak lama temas ettirilmeden kan damlası lamın üzerine ve işaret parmağı
tarafından içeriye doğru 1 cm. mesafede ve aralarında 1-1,5 cm mesafe olacak
şekilde 3 damla kan damlatılır.

6) Damlatılan kan damlaları bir toplu iğnenin başı ile dairesel hareketler yapmak
suretiyle hem defibrine edilir hem de kan damlasına yaklaşık 1 cm çapında yuvarlak
bir şekil verilir. Böylece eritrositlerin çeperleri parçalanarak Plasmodium’ların kan
plazmasına çıkması sağlanır.

7) Hazırlanan preparatın havada kurutulması sağlanır.

2
 C-KAN YAYMALARININ GİEMSA İLE BOYAMA TEKNİĞİ

1) Havada tamamen kurutulmuş olan preparat, kan yayılan tarafı üste gelecek şekilde
bir küvet içerisinde bulunan boya köprüsü üzerine konulur.

2) İnce yayma kan preparatları boyamadan önce metil alkol (methanol) ile tespit
edilmelidir.

Bunun için: boya köprüsü üzerine yerleştirilen kan preparatlarının üzerine metil
alkol dökülür ve 3-5 dk bekletilir. Süre sonunda kalan metil alkol küvete dökülür.
Oda ısısında kurutulur. Kalın damla kan preparatları ise tespit edilmez.

3) Hem ince kan yayma hem de kalın damla kan preparatlarında kandaki parazitlerin
aranması amacıyla en çok tercih edilen kan boyası Giemsa’dır. Boya stok şeklinde
ticari olarak satılmaktadır.

Boyanın Hazırlanışı:

Bunun için 1 ml saf suya 1 damla Giemsa boyası olacak şekilde preparat sayısına
bağlı olarak yeterli miktarda (1 preparat için 5 ml) hazırlanır. Giemsa damlatıldıktan
sonra dairesel hareketlerle hafifçe sallanarak homojen bir karışım elde edilinceye
kadar karıştırılır. Şiddetli olarak veya bir çubuk yardımıyla karıştırıldığında boya
çökeltisi oluştuğu için bu şekilde karıştırmak uygun değildir.

4) Boya köprüsü üzerinde bulunan ve kurutulan preparatın hazırlanan boya üzerini

tamamen kaplayacak şekilde dökülür.

5) İnce yayma kan preparatları 30 dk, kalın damla kan preparatları ise 45 dk boyada
bekletilir.

6) Preparatların boyası dökülür. İnce yayma kan preparatları yavaş akan musluk
suyunda, kalın damla kan preparatları ise bir petri kutusu içindeki suda yıkanır ve
havada kurutulur.

7) İncelenecek preparat üzerine bir damla immersiyon yağı dökülür ve x100 büyütmeli
objektif (immersiyon objektifi) kullanılarak ışık mikroskobunda incelenir.

3
NOT:

İnce yayma ve kalın damla kan yayma preparatları; Plasmodium, Trypanosoma,

Leishmania, Babesia ve filaryal nematodların tanısı için kullanılır. Aynı zamanda
lösemi gibi kan hastalıkların tasında da kullanılmaktadır.

Sıtma parazitleri eritrositler içinde bulunduğundan eritrositler üzerinde

görülebilecek kandan veya boyamadan kaynaklanan yabancı cisimlerle
karıştırılmamalıdır.

İnce yaymanın incelemesi eritrositleri bir tabaka halinde lama yaydığından dolayı
daha kolaydır. Ancak kalın damla da daha fazla miktarda kanın incelenmesine
olanak tanır.

4
 DIŞKI İNCELEME YÖNTEMLERİ

A-DIŞKI ÖRNEKLERİNİN TOPLANMASI VE SAKLANMASI

Bağırsak parazit enfeksiyonlarının çoğunda tanı, dışkıda helment yumurta veya

larvalarının ve protozoon trofozoit veya kistlerin saptanması ile konur. Bu nedenle dışkı
örneklerinin doğru biçimde toplanması önemlidir.

Örneklerin alınma işlemi sırasında dışkının bir enfeksiyon kaynağı olduğu

unutulmamalıdır.

Dışkının hazırlanması için özel bir alan düzenlenmeli, işlem sonrası atılacak dışkılar
özel torbalara konulmalıdır, burada kullanılan malzemeler başka yerlerde
kullanılmamalıdır.

Beklemiş veya yetersiz miktardaki örnekler veya kötü biçimde saklanan dışkı örnekleri
tanıyı kısıtlar, yanlış tanıya sebep olur.

Örnek alınmadan önce hastanın almış olduğu belli bazı maddeler barsak
protozoonlarının saptanmasını zorlaştırmaktadır. Bu maddeler;

Mineral yağ
Antibiyotikler
Antimalaryal ilaçlar
Baryum, bizmut
Emilmeyen ishal kesici ilaçlar

Baryum ve antibiyotikler gastrointestinal florayı değiştirir ve bu bakterilerle

beslenen protozoonlarında miktar olarak azalmasına yol açar.

Dışkı örnekleri temiz ve geniş ağızlı kaplarda toplanmalıdır. Sızıntı veya nem kaybı
önlenmelidir. Dışkının su, idrar veya diğer yabancı maddelerle teması önlenmelidir.

Su; trofozoitleri tahrip edebilir ve serbest yaşayan organizmaları içerebilir.

İdrar; trofozoitlerin hareketini azaltır.

Parazit enfeksiyonlarının varlığını araştırırken birden çok dışkı örneği

incelenmelidir. Helment yumurtaları çoğu hastanın her dışkı örneğinde saplanabilirken,
birçok protozoon dışkı ile aralıklı olarak atılır. Bu nedenle paraziter enfeksiyonları
araştırırken en iyi yöntem 2-3 günlük aralarla en az 3 dışkı örneğinin incelenmesidir.
Tedaviden sonrada 3 kez kontrol edilmelidir.

5
 Değişik tanı yöntemleri ve seri dışkı incelemeleri sonucu
Dışkı örneğinin kıvamına göre kist ve trofozoit dağılımı
E. histolytica (/dispar) saptanmasında görülen artış

Örneklerin incelenmesinde zaman faktörü

Tanıyı etkileyen en önemli etken inceleme öncesi dışkılar kesinlikle inkübe

edilmemeli veya dondurulmamalıdır.
İshalli dışkılar; 30 dk. içinde incelenmeli, trofozoitler rahatlıkla görülebilir.
Yumuşak dışkılar; bir saat içinde incelenmeli, trofozoitler, kistler, yumurta ve
larvalar görülür.
Katı dışkılar; aynı gün içinde incelenmeli, kistler, yumurta ve larvalar görülür.

Dışkı Örneklerinin Tespit Edilmesi ve Korunması

Dışkılar hemen incelenmeyecek ise koruyucu içine alınmalıdır. Bu işlem; dışkıda

bulunabilecek parazitlerin şekillerinin aynen korunmasını sağladığı gibi, helment
yumurta ve larvalarının da gelişmeye devam etmesi önlenmektedir.

Bu işlem için kullanılan bazı solüsyonlar;

%5 veya %10’luk formalin

PVA(Polyvinyl alkol)
Schaudinn fiksatifi
SAF (sodium acetate-acetic acid-formalin)

6
 B-TAZE DIŞKI İNCELEMELERİ

NATİV – LUGOL YÖNTEMİ

1) Yöntemin uygulanması için bir lam, iki lamel, fizyolojik su (serum fizyolojik) ve %2’lik
iyot solüsyonu gerekmektedir. İyot solüsyonuna lügol solüsyonu adı da verilmektedir.

2) Birkaç damla fizyolojik su lamın bir yarısına, birkaç damla %2’lük lügol solüsyonu
lamın diğer yarısına konulur (1 ve 2).

3) Cam veya plastik bir çubuk dışkı örneğinin farklı yerlerine birkaç kez daldırılıp
çıkarılarak alınan örnek (3), önce fizyolojik su içinde dairesel hareketlerle yayılır (4).

4) Çubuk tekrar dışkıya aynı şekilde daldırılıp çıkarılarak (5) bu kez lügol solüsyonu
içinde aynı işlem uygulanır (6).

5) Bu şekilde hazırlanan preparatlar üzerine ayrı ayrı lamel kapatılır (7).

6) Işık mikroskobunda x400 objektif kullanılarak incelenir (8). İnceleme esnasında bütün
lamelin kapladığı alanın sistematik olarak taranması idealdir (9).

Fizyolojik suyun bulunduğu kısımda inceleme yapmanın amacı, hareket halinde

olabilecek protozoonları görebilmektir. Lügol solüsyonunun bulunduğu kısımda ise
kist, trofozoit veya yumurtalar boyanacağı için bunların, çok yoğun olan diğer dışkı
partiküllerinden ayırt edilmesi kolaylaşmaktadır.

Preparat hazırlandıktan sonra en kısa sürede incelenmesi gerekmektedir.

%2’lik lügol solüsyonunun hazırlanması: Toz iyottan 2 gr, potasyum iyodür’den 4 gr.
tartılarak 100 ml saf suyun içinde eritilir ve koyu renkli bir şişede saklanır. Solüsyon,
bu şekilde uzun süre saklanabilmektedir.

7
 C-YOĞUNLAŞTIRMA (KONSANTRASYON) YÖNTEMLERİ

Doğrudan yayma ve kalıcı boyalı preparatlar incelendiğinde gözden kaçabilen seyrek

miktardaki helmint yumurta ve larvaları ile protozoon kist ve ookistleri dışkının
yoğunlaştırılmasıyla daha kolay saptanabilir. Trofozoitler ise genellikle bozulur ya da
parçalanır. Yoğunlaştırma (konsantrasyon) yöntemleri başlıca çöktürme ve yüzdürme
olmak üzere iki bölüme ayrılır

Yoğunlaştırma
Çöktürme Yöntemi Yüzdürme Yöntemi
Yöntemleri

Avantaj Çökelti dışkıdaki bütün parazitleri içerir. Hazırlanan preparatlar daha temizdir.
Hem taze hem de saklanmış dışkı Dışkı artığı yoktur.
örneklerine uygulanabilir.

Dezavantaj Çökeltide fazla miktarda dışkı artığının Kullanılan kimyasal maddeler

olması parazitleri maskeleyerek gözden
kaçmasına sebep olabilir.
parazitlerden daha büyük yoğunluğa
sahiptir. Bu nedenle yumurta ve kist
duvarları büzüşür, organizmaların
şekilleri bozulur ve tanı koymak zorlaşır.
Bu nedenle hazırlanan preparat kısa
zamanda incelenmelidir. Birçok
trematod, bazı sestod ve döllenmemiş
Ascaris yumurtaları yüzmez dibe batar.

8
 MODİFİYE FORMOL-ETİLASETAT ÇÖKTÜRME YÖNTEMİ

Yöntemin esası: Santrifüj veya basit yerçekimi etkisi ile dışkıda yer alan parazitlere ait
tüm yapıların dibe çökmesi sağlanır.

Yöntemin uygulanışı:

1) Uygun bir kap içerisinde 1-1,5 gr (sulu ise 5-6 ml) dışkı 10 ml %10’luk formol ile
tamamen ezilir. Fiksasyonun tam olması için 30 dk veya daha fazla beklenir.
2) Süspansiyon iki tabakalı gazlı bezden diğer bir kap içine süzdürülür ve 15 ml’lik
konik santrifüj tüpüne aktarılır.
3) Üzerine serum fizyolojik eklenir ve 3000 rpm’de 5 dk santrifüj edilir. Bu yıkama
işlemi üst sıvı berraklaşmaya başlayana dek tekrarlanır.
4) Üst sıvı atılır. Dipteki çökeltiye 10 ml %10’luk formol eklenir.
5) Süspansiyona 3 ml etil asetat veya eter eklenir ve tüpün ağzı kapatılarak 30 sn
kuvvetlice çalkalanır.
Eğer eter kullanılacaksa tüp yüz mesafesinden uzak tutulmalıdır, çünkü formol-
eter karışımı çalkalanırken tüpün tıpası patlayabilir. Tüpü çalkaladıktan sonra
basıncı azaltmak için tıpa yavaşça gevşetilerek gaz çıkmasına izin verilir. Etil asetat
bazı yumurta ve kistlerin dışkı artığı tıkacına takılmasını engeller, fakat yağlı ve
mukuslu dışkılarda bu maddelerin uzaklaştırılmasında eter kadar etkili değildir.
6) Süspansiyona 3000 rpm’de 5 dk santrifüj edilir. Tüp santrifüjden çıkarıldığında 4
tabaka görülür. A) en üstte eter veya etil asetat B) tüpün duvarına yapışan dışkı
artığı tabakası C) formol tabakası D) çökelti tabakası
7) Dışkı artığı tıkacını ortadan kaldırmak için üst sıvı bir çubuk yardımı ile karıştırılır
ve üstteki 3 tabaka dökülür. Bundan sonra kenarlarda kalan sıvının az bir miktarı
tekrar çökelti üzerine akar.
8) Tek kullanımlık cam pipet kullanarak bu sıvı çökelti ile karıştırılır. Çökelti hala katı
ise birkaç damla serum fizyolojik eklenerek vorteksle veya elle çalkalayarak
karıştırılır.
9) İnceleme için lugol solüsyonu ile doğrudan bakı preparatları hazırlanır.

9
 D- KALICI BOYALI YAYMALAR

Kalıcı boyalı dışkı yaymalarının uygun biçimde hazırlanması bağırsak protozoon

hastalıklarının araştırılmasında ve tanısında belki de en önemli yöntemdir. Kalıcı boyalı
yaymaların birçok önemli avantajları vardır.

İyi boyanmış organizmaların morfolojileri immersiyon objektifi ile ayrıntılı olarak

izlenebilir.
Taze preparatlarda nadir rastlanmaları veya küçük olmaları nedeni ile gözden
kaçabilen organizmalar daha kolay saptanabilir.
Hazırlanan preparatın incelenmesi inceleme yapacak kişinin uygun olduğu bir
zamana ertelenebilir.
Boyanmış yaymalar kalıcı bir kayıt olarak saklanabilir.
Pozitif olarak değerlendirilen preparatlar referans veya araştırma materyali
olarak kullanılabilir.
Tanıda şüphe bulunduğunda preparatlar gönderilerek, görüş alışverişi
istenebilir.

TRİKROM BOYAMA YÖNTEMİ

1) Dışkının lama yayılması amacı ile , temiz bir suluboya fırçası yardımı ile alınan dışkı
örneğinden lamın yaklaşık üçte birini kaplayacak şekilde ince ve düzgün bir yayma
hazırlanır.

İyi bir preparat elde etmede yaymanın kalınlığı, yaymanın arkasındaki gazete yazısı
okunabilecek kadar olmalıdır. Yayma kalın olduğunda organizmalar yeterince boya
alamaz ve çeşitli yapıların üst üste gelmeleri sonucu paraziter yapıların ayırt edilmesi
güçleşir. İnce yaymalarda ise dışkıda seyrek bulunan organizmaları saptamak
zordur.

Dışkı örneğinin fırçayla alınması Dışkı örneğinin lama yayılması Dışkı örneğinin kalınlığı

10
2) Yaymalar kurumadan Schaudinn fiksatifi içeren şaleye daldırılır. Yaymalar burada
en az 30 dakika, en çok 24 saat kalabilir.

3) Schaudinn fiksatifi ile 30 dk tespit edilmiş lamlar %70’lik etil alkol içeren şalede 2
dakika tutulur. Lamlar bu aşamada birkaç saat veya bir gece bekletilebilir.

4) %70’lik etil alkole demli çay renginde bir solüsyon elde edene kadar D’Antoni’nin iyot
solüsyonu eklenir, lamlar bu solüsyonda 3-5 dakika tutulur.

5) Lamlar iki ayrı %70’lik alkol solüsyonunun her birinde 2-5 dakika tutulur. Lamlar
bu aşamalarda birkaç saat veya bir gece bekletilebilir.

6) Lamlar 5-8 dakika sulandırılmamış trikrom boyasında tutulur. Lamları boyadan

çıkarıp alt köşelerini kağıt havlu üzerine birkaç kez değdirerek fazla boyanın
süzülmesi sağlanır.

7) Fazla boyası süzülmüş dik tutulan lamlar 2-3 saniyeden fazla olmamak koşuluyla
%90 asit alkole batırılır, kağıt havluya değdirdikten sonra önce %95 alkolde sonra,
%100 alkol veya karbol-ksilen solüsyonunda çalkalanır ve ikinci %100 alkol veya
karbol-ksilen solüsyonuna aktararak boyadan arındırma işleminin durması sağlanır.

8) Lamlar ikinci ve üçüncü %100 alkol veya karbol-ksilen solüsyonunda 2-5’er dakika
tutulur.

9) Lamlar iki ayrı ksilen veya toluen içeren şalede 2-5’er dakika tutulur. Lamlar bu
aşamalarda birkaç saat veya bir gece bekletilebilir.

10) Lamların üzerine Entellan veya başka bir kaplama solüsyonu damlatarak lamelle
kapatılır.

11) İncelenecek preparat üzerine bir damla immersiyon yağı dökülür ve x100 büyütmeli
objektif (immersiyon objektifi) kullanılarak ışık mikroskobunda incelenir.

11
 E-SELOFAN BANT YÖNTEMİ

1) Bir cam veya plastik çubuk ve selofan bant ile önceden tercihan alkol veya kolonya ile
temizlendikten sonra kurutulmuş bir lam bu işlemin yapılması için yeterlidir.

2) Yaklaşık 10 cm. uzunluğunda bir selofan bant yapışkan tarafı dışarı gelecek şekilde
bir cam veya plastik çubuğun üzerine geçirilir, bant elin işaret ve başparmakları ile iki
ucundan tutulur ve çubuğun üzerinde gergin durması sağlanır.

3) Bu şekilde hazırlanan bant, anüs kenarları iyice açılarak perianal bölgeye temas
ettirilir. Helment yumurtalarının anüsün kıvrımları arasında olacağı düşünülerek
kıvrımların gerginleştirilerek açılması önemlidir.

4) Bu şekilde alınan örnek, temizlenmiş lamın üzerine yapıştırılır. Bandın fazla gelen
kısımları da lamın arkasına kıvrılıp yapıştırılır.

5) Işık mikroskobunda üzerine bir şey kapatılmadan x10 objektif kullanılarak incelenir.

NOT!!!

Selofan bant yöntemi uygulanacak olan hastanın bu uygulama öncesinde dışkısını

yapmamış olması gerekmektedir. Dışkısını yapan kişilerde anal bölge temizlenmiş
olacağı için doğru sonuç alınmayacaktır.
Bu yöntem esas olarak yumurtalarını anüs bölgesine bırakan kıl kurdu
(Enterobius vermicularis) ve Taenia saginata tanısı için kullanılır.
Belirtilen şekilde hazırlanan lam, hemen incelenemeyecekse, mümkünse soğuk
ortamda değilse güneş ışığı gelmeyecek şekilde oda ısısında birkaç gün saklanabilir.

12
 PROTOZOONLAR

Leishmania sp.
Tür Hastalık Vektör

L. donovani donovani
L. donovani infantum Kala-Azar
Phlebotomus sp.
L. donovani chagasi (Visseral leishmaniasis)
L. tropica

L. tropica
L. major Kutanöz leishmaniasis Phlebotomus sp.
L. aethiopica

L. braziliensis
Mukokutanöz leishmaniasis Lutzomyia sp.
L. mexicana

Amastigot Promastigot
• 12-20 µm uzunluğundadır.
• 2-4 µm uzunluğundadır.
• Mekik şeklindedir.
• Yuvarlak veya ovaldir.
• Kum sineğinde ve besiyerlerinde bulunan
• Memeli konakta RES makrofajları içinde
formudur.
çoğalır.
• Giemsa ile parazitin sitoplazması mavi,
• Giemsa ile parazitin sitoplazması mavi,
çekirdeği ise pembe ya da koyu kırmızı renge
çekirdeği ise pembe ya da koyu kırmızı renge
boyanır.
boyanır.

13
 Trypanosoma sp.
Amerikan trypanosomiasisi Afrika trypanosomiasisi
(Chagas hastalığı) (Afrika uyku hastalığı)

Hayat döngüsünde 3 farklı form; Hayat döngüsünde 3 farklı form;

Tripomastigot: Hücre dışında bulunur. Tripomastigot: Kan, lenf damarları ve BOS’nda
bulunur.
Amastigot: Hücre içi yerleşir. Kalp, çizgili kas ve
sinir hücrelerinde bulunur. Epimastigot: Vektörün tükürük bezlerinde
bulunur.
Epimastigot: Amastigottan trypomastigota
dönüşte ara formdur. Vektörün bağırsağında Metasiklik tripomastigot (Enfektif faz):
bulunur. Vektörün tükürük bezlerinde bulunur.
Etken: T. cruzi Etken: T. brucei gambiense / rhodesiense
Vektör: Reduvid böcekler Vektör: Glossina (Çeçe sinekleri)
Hayat döngüsü vektörün rektumunda Hayat döngüsü vektörün ağzında tamamlanır ve
tamamlanır ve konağa dışkıyla bulaşır. konağa vektörün salyası ile bulaşır.

Tripomastigot Tripomastigot

Trypanosoma brucei ve Trypanosoma cruzi

tripomastigotlarının karşılaştırılması

14
 Toxoplasma gondii
• Omurgalı canlılarda çekirdekli bütün hücreleri enfekte eder.
• Kesin konak kedigiller, ara konak insan ve diğer omurgalılardır.
• Kedide eşeyli-eşeysiz, ara konakta eşeysiz çoğalır.
• 3 enfektif evresi vardır;
• Takizoit (Trofozoit): Hızlı çoğalan form
• Bradizoit: Doku kisti içinde yavaş çoğalan form
• Ookist: Kedi dışkısındaki form

Takizoit

15
 Plasmodium türleri
Özellikleri İnsanda yerleşen Plasmodium türleri

• Sıtma, Plasmodium’ların eritrositlerde Plasmodium vivax

parazitlenmesiyle ortaya çıkan hastalıktır. Plasmodium falciparum
• Plasmodium’lar hayat dönemlerini insan ve dişi
Plasmodium ovale
anofelde geçirir.
• İnsanda şizogonik (eşeysiz), sivrisinekte sporogonik Plasmodium malariae
(eşeyli) çoğalma vardır Plasmodium knowlesi

Plasmodium vivax
• Genç eritrositleri enfekte eder.
• Eritrosit içerisinde schüffner tanecikleri vardır.
• Karaciğer döneminde hipnozoit dönemleri vardır ki bunlar relapsların (reccurens) nedenidir.
• Nöbetler 48 saatte bir görülür.
• Eritrosit içerisindeki parazit sayısı nadiren birden fazladır.
• Eritrosit normalden büyüktür.

Genç Trofozoit Olgun Trofozoit

Olgun Şizont

16
 Plasmodium falciparum
• Giemsa boyası ile çekirdek koyu kırmızı, sitoplazma açık mavi boyanır.
• Periferik kanda sadece genç trofozoit ve gametositler görülebilir.
• Genç trofozoit eritrositlerin 1/5-1/6’sını kaplar. Bir eritrosit içerisinde birden fazla bulunabilir.
• Gametositler iki ucu künt muza benzer. Boyları eritrositin 1,5 katıdır. Çekirdek ortadadır ve
pigment taneleri vardır.
• Eritrosit zarında Maurer tanecikleri vardır.

Genç Trofozoit Gametosit

Babesia sp.
• Morfolojik olarak Plasmodium’a benzeyen hücre içi sporozoondur.
• Omurgalı konak vücudunda eritrositler içinde yaşar.
• Ortalama 1.5-5 µm büyüklüğündedir.
• Eritrosit içinde gözyaşı damlası şeklinde veya yuvarlak, oval, halka ya da amibimsi şekilde
görülür. Halka şeklinde görüldüğünde Plasmodium falciparum’un yüzük şekline benzer.
• Giemsa boyası ile boyanmış kan preparatlarında eritrosit içindeki parazit sıtma parazitlerine
benzer; ancak Plasmodium’ların diğer karakteristik gelişme formları ve sıtma pigmenti
(hemozoin) olmaması ile ayrılır

Trofozoit (Tetrad)

17
 Entamoeba sp.
Entamoeba histolytica Entamoeba coli
Trofozoit 8-65 µm 12-55 µm

Kist 8-15 µm 8-35 µm

Periferik nükleer İnce, daire şeklinde dağılmış

kromatinlerin modeli

Karyozom Sentral, düzenli Asentral, kaba

İçerisinde eritrosit Var Yok

Kist yapısı

Nükleus sayısı 1-4 1-8 (16)

Kromatoid cisimcikler Yuvarlak sonlanır Çalı demeti şeklinde sonlanır

Entamoeba histolytica

Trofozoit Kist

18
 Giardia intestinalis
Trofozoit Kist

• Ortadan ikiye bölünmüş armut şeklindedir • Oval, bazen yuvarlak ve çift çeperlidir
• 4 çift kamçı ve bir aksonem vardır
• Olgun (enfektif) kistler 4 çekirdeklidir
• 2 çekirdeklidir
• 8-14 µm uzunluğunda, 7-10 µm enindedir
• 9-21 µm uzunluğunda, 5-15 µm enindedir

Trofozoit Kist

Dientamoeba fragilis
• Trofozoiti iki çekirdeklider ve 7-12 µm büyüklüğündedir.
• Kist evresi tanımlanmamıştır.
• Bazı konaklarda patojen etki gözterdiği kabul edilmektedir.

Trofozoit

19
 Blastocystis sp.
• Anaerop bir patojendir. İnsanın kalın bağırsağında yaşar.
• Yalancı ayak çıkardığı, ikiye bölünerek çoğaldığı, daha önce vakuol diye tanımlana, zarla çevrili
bir merkezi cisimciğe sahip olduğu saptanmıştır.
• Merkezi cisim parazitin yaklaşık %90’ını oluşturur ve parazitin üremesinde rol oynar.
• Dışkıda görülen şekilleri 6-40 µm çapında, yuvarlak ve hemen tamamen merkezi (orta) cisim
tarafından kaplanmış yapılardır.
• 4 önemli morfolojik formu vardır: vakuolar, granuler, ameoboid ve kist formu.

Vakuolar Form

20
 İntestinal Coccidialar
Özellikler Cyclospora sp. Cystoisospora sp. Cryptosporidium sp.

Büyüklük (µm) 8-10 10-19 x 20-33 4-6

Şekil Sferik-ovoid Elipsoid Sferik

2 sporokist 2 sporokist
Ookist 4 sporozoit
2’şer sporozoit 4’er sporozoit

Dış ortamda Dış ortamda

Ookistlerin enfektivitesi Enfektif
sporlanması gerekir sporlanması gerekir

Hücre içi büyüklüğü (µm) 4-16 3-15 2-5

Trofozoit, şizont, Trofozoit, şizont, Trofozoit, şizont,

Hücre içi evreleri
merozoit merozoit, gametosit merozoit, gametosit

Hücre içi,
Hücre içi yerleşimi Sitoplazma içi Sitoplazma içi
sitoplazma dışı

Otofloresan Var Var Yok

Sporoblastlar koyu
Asit fast boyada görünümü Değişkenlik gösterir Koyu kırmızı
kırmızı

İyi görünüm, parlak,

Floresan boyada Zayıf Değişken
sarı disk şeklinde

Cryptosporidium parvum

Ookist

21
 Pneumocystis jirovecii
Trofozoit: Düzensiz görünümde, 1-4 µm çapında ve temel yerleşim yeri akciğer alveolleridir.
Giemsa ile sitoplasması mavi, çekirdeği kırmızı-mor boyanır.
Prekist: Trofozoit ile kist arası. Başlangıçta tek, sonra 2-4 nükleusludur.
Kist: Yuvarlak, 5-8 µm büyüklüğünde ve kalın duvarlıdır. Tanı koydurucu formdur. İçinde 8 adet
intrakistik cisimcik vardır.
İntrakistik cisimcikler:
• 1.5 µm, yuvarlak, haç şeklinde veya amoeboid
• Bütün bu hayat döngüsü şekilleri akciğer alveolleri içindedir, hücre içine girmez
• Beslenmesini alveol içindeki sıvıdan sağlar

Kist

22
 Trichomonas vaginalis
Trichomonas vaginalis’in özellikleri İnsanda yerleşen Trichomonas türleri

• 8-30 µm uzunluğunda, 5-10 µm enindedir Trichomonas intestinalis

• Armut şeklindedir Trichomonas tenax
• 4 kamçı, 1 dalgalanan zar vardır
Trichomonas vaginalis
• Kist formu yoktur
• Bulaşma trofozoitlerle gerçekleşir
• Dalgalanan zar 1/3 veya 2/3 ’ü kadar
• Kaynak: enfeksiyonlu kadın ve erkek

Trofozoit

23