Hastalardan

Doğru Örnek Alma

ve
Nakli

Prof. Dr. Cüneyt ÖZAKIN

• BUÜ-SK
HASTADAN ÖRNEK ALMA VE SAKLAMA TALİMA
TI (
TA-HAD-12)

• BUÜ-SK
ÖRNEKLERİN TOPLAMASI ve TAŞINMASI
TALİMATI (TA-HAD-13)
 Venöz Kan Alma
a. Hastaya işlem açıklanır.
b. İğnenin girileceği yer seçilir (periferden merkeze
doğru): Ön kol ya da el kullanılır.
c. Turnike, vene girilecek yerden 5-15 cm yukarı
arteriyel kan akımını engelleyecek kadar sıkı
olmamak kaydı ile uygulanır.
d. Venlerin yeterli derecede gerildiğinden emin
olunur. Damar, kan alımı yapılmadan önce gözle
görülebilir ya da palpe edilebilir olmalıdır.
e. Hastanın elini mümkünse bir çok kez açıp
kapaması sağlanır.
f. Derideki mikroorganizmaların sayısını azaltmak ve
enfeksiyon riskini en aza indirmek amacı ile deri
temizliği %70 lik alkol veya %10 povidon iyot ile
silinerek yapılır.
g. Bölgenin kuruması beklenir.
h. Venin büyüklüğüne ve alınması gereken kan
miktarına göre uygun kalınlıkta bir iğne seçilir
Vacutainer’e uygun iğne takılır.
i. Laboratuarların istemine ve testin özelliğine
göre Laboratuvar Tetkikleri Bilgilendirme
Kılavuzu (KLK-HAD-LAB) nda belirtilen, uygun
tüp seçimi yapılır.
i. İğne ucundaki delik yukarı gelecek şekilde
deriden vene girilir.
j. Vacutainer iğnesine doğru tüp bastırılır.
k. İstenilen miktarda kan alındığında tüp
değiştirilir.
l. Kan örneği alındıktan sonra turnike çıkartılır.
m. İğne çıkartılırken tüp vacutainer’ın içinde
bırakılır.
n. Kanın alındığı yerin üstüne temiz kuru pamuk
tampon koyulur, iğne çıkartılır, tampon 2-3
dakika bastırılır.
o. Pamuk tampon kaldırılır ve kanın alındığı bölgeye airstrip
yapıştırılır.
i. Kaza ile yaralanmaları önlemek amacıyla kapağı
kapatılmadan
iğne (uygun hazırlanan sadece iğne ucu) kutularına atılır.
ii. Kullanılan tüm ekipman kirli torbasına atılır.
iii. Alınan kan Laboratuvara Laboratuvar Tetkikleri
Bilgilendirme Kılavuzu göre nakledilip ve saklanır.
iv. Kan 4 saat içinde çalışılır. Eğer 4 saat içinde
çalışılmayacak ise serum veya plazma ayırıldıktan sonra
buzdolabında 1 hafta, derin dondurucuda (-20 C) 1 ay
saklanabilir.
 Nazal Sürüntü
a. Ekivyon steril serum fizyolojik veya transport
besiyeri ile ıslatılır.
b. Eküvyon burun deliklerinden yaklaşık 2,5 cm
kadar içeriye sokulur.
c. Nazal mukozaya kuvvetlice sürterek çeviriniz.
d. Transport besiyeri yoksa en fazla 2 saat içinde,
transport besiyerinde ise 24 saat içinde
laboratuvarda değerlendirilmesi sağlanır.
 Nazofarengial Sürüntü
a. Kalsiyum alginat uçlu eküvyon kullanılır.
b. Eküvyon burun deliğinden yavaşça posterior
farenkse kadar sokulur.
c. Sekresyonların absorbe edilmesi için eküvyonu
yavaşca 5 saniye çevirilir ve çıkartılır.
d. Mutlaka hasta başında ekim yapılır.
 Balgam
• a. Hastaya tükrük ve balgam arasındaki fark anlatılır.
• b. Varsa diş protezleri çıkarılarak, su ile hastanın ağzı
çalkalattırılır.
• c. Derin bir öksürüğü takiben tek seferde balgam
çıkartılır.
• d. Örnek ağzı kapatılabilir steril kap içine alınır.
• e. Örnek oda ısısında 2 saatte, buzdolabında kalmak
şartı ile 24 saat içinde laboratuvarca işleme alınır.
 Trakeal Aspirat
a. Aspirat ve yıkama sıvısı steril kap içine alınır.
b. Örnek oda ısısında 2 saatte, buzdolabında
kalmak şartı ile 24 saat içinde laboratuvarca
işleme alınır.
 Yara ve Apse Örnekleri
a. Yüzeyel eksüda steril serum fizyolojik ile
uzaklaştırılır.
b. Mümkün ise iğne – enjektör ile aspirasyon yapılır.
c. Eküvyonla sürüntü örneği alınacaksa, eküvyonu
lezyonun derinlerine ilerletiniz; lezyonun aktif
ilerleyen sınırından sıkıca bastırarak örnek alınız.
d. Transport besiyeri yoksa en fazla 2 saat içinde,
transport besiyerinde ise 24 saat içinde
laboratuvarda değerlendirilmesini sağlanır.
 Kapalı Apse
a. Cilt antisepsisini takiben apse içeriği iğne –
enjektör ile aspire edilir.
b. Enjektörün havası boşaltılıp ucu hava
almayacak sekilde kapatılır.
c. En fazla 2 saat içinde, transport besiyeri
kullanılır ise 24 saat içinde laboratuvarda
değerlendirilmesini sağlanır.
 İdrar (Orta Akım; Kadın)
a. Üretral ve vaginal bölge önden arkaya doğru, su ve sabun
ile temizlenir.
b. Islak gazlı bez ile bölge durulanır.
c. Temizleme ve örnek alma sırasında labiumları bir el ile
sürekli açık tutunuz.
d. İdrarın ilk birkaç mililitresi dışarı yapıldıktan sonra, işemeyi
durdurmadan orta akım bölümünü steril kaba alınız.
e. Steril kabın kapağı hızlıca kapatılır.
f. Örnek oda ısısında 2 saat, buzdolabında 24 saat
bekletilebilir.
 İdrar (Orta Akım; Erkek)
a. Glans penis su ve sabun ile temizlenir.
b. Islak gazlı bez ile bölge durulanır.
c. İdrarın ilk birkaç mililitresi dışarı yapıldıktan
sonra, işemeyi durdurmadan orta akım
bölümünü steril kaba alınız.
d. Steril kabın kapağı hızlıca kapatılır.
e. Örnek oda ısısında 2 saat, buzdolabında 24
saat bekletilebilir
 Sonda ile İdrar Toplama
a. Üretral bölge su ve sabun ile temizlenir.
b. Islak gazlı bez ile durulanır.
c. Aseptik koşullarda sonda mesaneye ilerletilir.
d. İlk 15 ml idrar sondadan atılır.
e. Orta ve geç idrar bölümü steril kaba alınır.
f. Steril kabın kapağı hızlıca kapatılır.
g. Örnek oda ısısında 2 saat, buzdolabında 24
saat bekletilebilir.
Daimi Sondalı Hastadan İdrar Toplama

a. Sondanın üretra’ya yakın bölümü %70 alkol ile

temizlenir
b. Aseptik koşullarda enjektör ile 5-10 ml idrar
çekilir.
c. İdrar steril kaba aktarılır.
d. Steril kabın kapağı hızlıca kapatılır.
e. Örnek oda ısısında 2 saat, buzdolabında 24
saat bekletilebilir.
Suprapubik Aspirasyonla İdrar Toplanması

a. Mesanenin dolu olduğu kontrol edilir.

b. Suprapubik bölgeye antisepsi uygulanır.
c. Cilt, ciltaltı anestezisi uygulanır.
d. Enjektör ile orta hatta göbek ve symphysis pubis
arasındaki 1/3 alt kısımdan mesaneye girilir.
e. 20 ml idrar aspire edilir.
f. İdrar steril kaba aktarılır.
g. Steril kabın kapağı hızlıca kapatılır.
h. Örnek oda ısısında 2 saat, buzdolabında 24 saat
bekletilebilir.
 Dışkı
a. Temiz ve kuru bir dışkı kabına doğrudan
dışkının yapılması sağlanır.
b. Kabın kapağı kapatılır.
c. Örnek bir saat içinde laboratuara ulaştırılır
veya transport besiyerine aktarır.
d. Transport besiyeri olmadan oda ısısında 1
saat, buzdolabında 24 saat, transport
besiyerinde oda ısısında 24 saat bekletilebilir.
 Rektal Sürüntü
a. Eküvyon anal sfinkterden yaklaşık 2,5 cm
kadar içeri itilir.
b. Eküvyon rektum içinde çevrilerek örnek alınır.
c. Transport besiyeri olmadan oda ısısında en
fazla 1 saat, transport besiyeri varlığında en
fazla 24 saat muhafaza edilebilir.
 Kan Kültürü Alımı
a. Kan alınacak ven bölgesi merkezden başlayarak
perifere doğru povidon iyod ile silinerek antisepsi
uygulanır.
b. Antiseptik etkinin gerçekleşmesi için 3 dakika
beklenir.
c. Kan alınır.
d. Lastik kısmı %70 alkol ile silinmiş olan kan kültür
şişesine alev yanında kan aktarılır.
e. Kan kültür şişesi laboratuvara iletilir.
 Kateter
a. Kateter çevresine antisepsi uygulanır.
b. Antiseptik koşullarda çekilen kateterin 5 cm lik
distal bölümü kesilerek steril tüpe aktarılır.
c. Kurumaması için hızla laboratuvara ulaştırılır.
 Beyin Omurilik Sıvısı
a. Lomber ponksiyon yapılacak bölge antiseptik
ajanlar ile temizlenip antisepsi uygulanır.
b. L3-L4, L4-L5 veya L5-S1 aralığından girilir.
c. Sub araknoid aralığa ulaşınca üç adet tüpün
her birine 1-2 ml BOS alınır.
d. Örnek hasta başında ekilir veya hızla
laboratuara iletilir
LABORATUVARA ÖRNEK KABUL/RET
KRİTERLERİ
Üzerinde etiket bulunmayan örnekler işleme alınmaz
ve enfekte atık olarak değerlendirilir (invazif girişimle
alınmış kıymetli örnekler için istekte bulunan doktor
ile görüşüldükten sonra bu işlem uygulanır).
Uygun olmayan şekilde etiketlenmiş, hasta adı ve
soyadının tam olarak yazılmamış veya okunamayan,
örneğin alındığı tarih ve saat belirtilmemiş olan
örnekler işleme alınmaz ve enfekte atık olarak
değerlendirilir (invazif girişimle alınmış kıymetli
örnekler için istekte bulunan doktor ile
görüşüldükten sonra bu işlem gerekirse uygulanır).
Örneğin alındığı ve taşındığı ortam uygun değilse
işleme alınmaz ve enfekte atık olarak değerlendirilir
(invazif girişimle alınmış kıymetli örnekler için istekte
bulunan doktor ile görüşüldükten sonra bu işlem
uygulanır).
Örnek kabı belirgin şekilde kontamine olmuş, örnek
kabından belirgin sızıntısı olan örnekler işleme
alınmaz ve enfekte atık olarak değerlendirilir (invazif
girişimle alınmış kıymetli örnekler için istekte bulunan
doktor ile görüşüldükten sonra bu işlem uygulanır).
Gönderilen örneğin yanında istek talebini içeren
Hizmet Talebinin bulunmaması ya da eksik bilgiler
olması durumunda örneği gönderen doktor ile
irtibat kurularak eksiklikler düzeltilmeye
çalışılmalıdır. Aksi hallerde örnek işleme alınmaz ve
enfekte atık olarak değerlendirilir. İstek formunda
temel olarak doldurulması gereken bilgiler;
• Hastanın adı-soyadı
• Hastane protokol numarası
• Hastanın muayene olduğu ya da yattığı bölüm
• Örneğin adı-türü-alındığı bölge
• Örneği gönderen doktorun adı-soyadı- çalıştığı birim ve kaşesi
• Hastanın sorumlu uzman doktorunun adı, soyadı ve çalıştığı birim
• Hasta hakkında genel bilgiler.
Laboratuvar Hizmet Talebinde bildirilen bilgiler ile
gönderilen örnek üzerindeki etikette bulunan
bilgiler arasında uygunsuzluk olması durumunda
ilgili bölüm ile temas kurulur sorun düzeltilmeye
çalışılır, düzeltilmez ise örnek işleme alınmaz ve
enfekte atık olarak değerlendirilir.
Örnek Laboratuvara bir Hizmet Talep Formu ile
geiyor ve formun üzerinde hasta örneğine ait
bulaşlar var ise örneği gönderen doktor veya
sorumlu hemşire tarafından not düşülmüş olan
yeni bir istek formu istenir.
Özellikle UÜ-SK Laboratuvar Tetkikleri
Bilgilendirme Kılavuzu (KLK-HADLAB) uygun
şartlarda saklanmamış örnekler hakkında
doktora bilgi verildikten sonra örnek işleme
alınmaz ve enfekte atık olarak değerlendirilir.
Tetkik için yetersiz örnek gönderilmesi halinde
laboratuvar tarafından ilgili bölüm uyarılır ve
örneğin miktarının arttılması mümkün değil ise
klinisyen ve laboratuvar görüşerek test sayısını
azaltır veya testler iptal edilir.
• Sadece tetkik isteği ile dışarıdan gelen hasta ve
hasta materyali için Hizmet Formu ilgili
laboratuvarda doldurularak hekim tarafından
onaylanır ve materyal işleme alınır.
• BUÜ-SK LABORATUVARA ÖRNEK KABUL/RET
TALİMATI (TA-HAD-14)
Aşağıda belirtilen maksimum transport
ve saklama zamanlarına uyulmayan
örnekler laboratuvarda işleme alınmaz.
Amies transport besiyeri içinde gönderilen
eküvyon ile alınan örnekler oda sıcaklığında
bekletilir, laboratuvara 1 saat içerisinde
ulaştırılır.
İdrar örnekleri alındıktan sonra 0,5 saat içerisinde
laboratuvara ulaştırılır. Ulaştırılamıyacak ise
buzdolabında +4º C de 24 saat bekletilebilir
Kan kültürü hasta başında alınır ve alındıktan sonra
hemen laboratuvara ulaştırılır. Eğer gecikme olacak
ise buzdolabına veya etüve konulmadan, oda
sıcaklığında bekletilir.
Anaerob kültür hasta başında yapılmalıdır ancak bu
mümkün olmadığında uygun taşıyıcı içinde hemen
laboratuvara iletilmelidir.
Transport tüpü ile gönderilmeyen örnekler, hemen
laboratuvara ulaştırılmalıdır.
Neisseria gonorrhoeae şüpheli materyalin Modifiye
Thayer Martin besiyerlerine hemen ekimi yapılmalı
ve besiyeri derhal laboratuvara ulaştırılmalıdır.
 Aşağıda belirtilen materyaller alındıktan
sonra 30 dakika içerisinde laboratuvara
ulaştırılır, asla buzdolabında saklanmaz.
• Beyin omurilik sıvısı gibi steril sıvı örnekleri
• Enjektör ile alınarak, anaerob transport ortamına
konulmuş olan örnekler
• Nozofaringeal sürüntü örnekleri (Haemophilus,
Bordetella, Neisseria yönünden)
• Neisseria bulunduğu düşünülen örnekler
• Anaerop etken olduğu düşünülen örnekler
• Cerrahi teknikle alınan örnekler
• Taze bakı istenen dışkı örnekleri
• Eküvyon ile alınan örneklerde, eküvyon
transportuna daldırılmamış ve kurumuş ise
• Dışkının taze incelemeleri ve kan kültürü
dışında aynı gün içerisinde aynı bölgeden
birden fazla örnek gönderilmesi (balgam, üst
solunum yolu örneği, idrar vb) halinde
• Balgam olarak gönderilen ancak, tükrük ile
karışmış olduğu mikroskobik ön
değerlendirme ile anlaşılan örnekler
• Erişkinlerde VRE taraması dışında rektal
sürüntü örnekleri (Proktoskobi örnekleri hariç)
Mikrobiyoloji Merkez • Mesai saatleri içinde gelen örnekler en kısa sürede
Laboartuvarı işleme alınır.
Bakteriyoloji • İdrar örnekleri oda sıcaklığında en fazla iki saat,
Laboratuvarına gelen +4ºC sıcaklıkta 16 saat saklanabilir
örnekler • Hemokültür şişelerinde gelen steril vücut sıvısı ve
kan örnekleri cihaza yerleştirilene kadar oda
sıcaklığında saklanır.

Mikrobiyoloji Merkez • Mesai saatleri içinde gelen örnekler hemen işleme

Laboartuvarı alınır. Mesai saatleri dışında ve hafta sonu gelen
Tüberküloz -Parazitoloji örnekler +4ºC sıcaklıkta işleme alınana kadar
Laboratuvarlarına gelen saklanabilir.
örnekler
Mikrobiyoloji Merkez • Mesai saatleri içinde gelen örnekler hemen işleme
Laboartuvarı alınır. Mesai saatleri dışında ve hafta sonu gelen
Mikoloji örnekler +4ºC sıcaklıkta işleme alınana kadar
Laboratuarına saklanabilir.
gelen Örnekler • Galaktomannan testi için gelen örnekler santirifüje
edildikten sonra porsiyonlanır sonuç verilene kadar -
20ºC sıcaklıkta saklanır.

Mikrobiyoloji Merkez • Örnekler santirifüje edildikten sonra porsiyonlanır,

Laboartuvarı eğer 72 saat içinde çalışılacaksa +4°C, daha sonra
İmmünoloji çalışılacaksa -20°C ya da -80°C sıcaklıkta saklanır.
Laboratuarına • Doku tiplendirmesi için gelen örnekler test
gelen Örnekler sonuçlanana kadar +4°C sıcaklıkta saklanır.
Mikrobiyoloji Merkez • Örnekler santirifüje edildikten sonra porsiyonlanır,
Laboartuvarı işleme alınır. Eğer 72 saat içinde çalışılacaksa
Seroloji ve ELISA +4°C, daha sonra çalışılacaksa -20°C sıcaklıkta
Laboratuvarlarına gelen saklanır. Seroloji Laboratuarında manuel testleri
örnekler çalışılan serumlar pazartesi gününe kadar +4°C
sıcaklıkta saklanır. ELISA laboratuarında çalışılan
serumlar işlemden sonra 24 saat süreyle saklanır.

Mikrobiyoloji Merkez • Örnekler santirifüje edildikten sonra biri çalışma için

Laboartuvarı diğeri de yedek olmak üzere porsiyonlanır,
PCR Laboratuvarına buzdolabının derin dondurucusunda saklanır.
gelen Örnekler Örneklerden ilki çalışılırken diğeri 6 ay süreyle
saklanır.
• BUÜ-SK
ÇALIŞILAN ÖRNEKLERİN SAKLANMASI ve İMHA
SI
TALİMATI (TA-HAD-18)
LABORATUVAR TETKİKLERİ BİLGİLE
NDİRME KILAVUZU