Ekzistenca

67 gjuhë
 Artikulli
 Diskutim
 Lexo
 Redakto
 Redakto nëpërmjet kodit
 Shihni historikun
Mjete














Ekzistenca është aftësia e një entiteti për të bashkëvepruar me realitetin fizik ose mendor ndërsa
në filozofi, i referohet pronës ontologjike të qenies. Vetë termi ekzistenca vjen përmes frëngjishtës së
vjetër existence, nga latinishtja mesjetare existentia / exsistentia.

Konteksti në filozofi[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Materializmi pohon se të vetmet gjëra që ekzistojnë janë materia dhe energjia, dhe që të gjitha gjërat janë
të përbëra nga materialet (materia), se të gjitha veprimet kërkojnë energji, dhe se të
gjitha fenomenet (përfshirë vetëdijen) janë rezultat i ndërveprimit të materies. Materializmi dialektik nuk bën
dallim midis qenies dhe ekzistencës, duke e përkufizuar atë si realitetin objektiv të formave të ndryshme të
materies.

Idealizmi konsideron se të vetmet gjëra që ekzistojnë janë mendimet dhe idetë, ndërsa bota materiale
është sekondare. Në idealizëm, ekzistenca nganjëherë kontrastohet me transcendencë, aftësi për të
shkuar përtej kufijve të ekzistencës. Si një formë e idealizmit epistemologjik, racionalizmi interpreton
ekzistencën si të kuptueshme dhe racionale, se të gjitha gjërat janë të përbëra nga vargje arsyetimi, që
kërkojnë një ide të shoqëruar të sendit, dhe të gjitha fenomenet (përfshirë vetëdijen) janë rezultat i një
kuptimi të ngulitjes nga bota noumenale në të cilën shtrihet përtej sendit-në-vetvete.

Në skolastikë, ekzistenca e një sendi nuk rrjedh nga thelbi i saj, por përcaktohet nga vullneti krijues i Zotit,
dikotomia e ekzistencës dhe thelbi tregon se dualizmi i universit të krijuar është i zgjidhshëm vetëm
përmes Zotit. Empiricizmi njeh ekzistencën e fakteve njëjës, të cilat nuk janë të derivueshme dhe të cilat
janë të vëzhgueshme përmes përvojës empirike.

Përkufizimi i saktë i ekzistencës është një nga temat më të rëndësishme dhe themelor të ontologjisë,
studimit filozofik të natyrës së qenies, ekzistencës ose realitetit në përgjithësi, si dhe
të kategorive themelore të qenies dhe marrëdhënieve të tyre. Të renditura tradicionalisht si pjesë e degës
kryesore të filozofisë, të njohur si metafizikë, ontologjia merret me pyetje në lidhje me ato gjëra
ose subjekte që ekzistojnë ose mund të thuhet se ekzistojnë, dhe si gjërat ose entitetet e tilla mund të
grupohen, të ndërlidhura brenda një hierarkie, dhe të ndahen sipas ngjashmërive dhe dallimeve. [1] [2] [3]
1
Shih edhe[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
 Filozofia
 Ekzistencializmi
 Skolasticizmi
 Filozofia natyrore
 Filozofia e perceptimit

Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

1. ^ The Buddhist Publication Society. "The Three Basic Facts of Existence" (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më
2019-07-09. Marrë më 2009-07-14. (ref.1) Change or impermanence is the essential characteristic of all phenomenal
existence. We cannot say of anything, animate or inanimate, organic or inorganic, "this is lasting"; for even while we
are saying this, it would be undergoing change. All is fleeting; the beauty of flowers, the bird's melody, the bee's hum,
and a sunset's glory.
2. ^ The World as Will and Representation, vol. I, § 1
3. ^ The World as Will and Representation, vol. I, § 7

Literatura[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

 Aristotle, The Metaphysics, translated by Hugh Lawson-Tancred, Penguin Classics, 1999,
 Antoine Arnauld and Pierre Nicole Logic, or the Art of Thinking, (known as the Port-Royal Logic),
translated J. Buroker, Cambridge 1996
 Terry Eagleton, The Meaning of Life, Oxford University Press, 2007,
 Heraclitus, Fragments, James Hilton, forward, Brooks Hexton, translator, Penguin Classics,
2003,
 Michael J. Loux, Ockham's Theory Of Terms (translation of book I of the Summa Logicae c.
1327)
 Bryan Magee, The Story of Philosophy, Dorling Kindersley Lond. 1998,
 John Stuart Mill, A System of Logic, 8th edition 1908* Plato, The Republic, translated by
Desmond Lee, Penguin Classics, 2003,
 Alvin Thalheimer, The Meaning of the Terms: Existence and Reality. Princeton University Press,
1920
 C.J.F. Williams, What is Existence?, Oxford University Press, 1981