ქონების სამართლებრივი ბუნება აშშ-ში

რა არის ქონება? ითვლება რომ მისი განმარტება საკმაოდ რთულია. პრობლემა იმიტომ
არსებობს რომ იურიდიული განმარტება სრულიად განსხვავდება ამ ტერმინის საზოგადოებაში
არსებული განმარტებიდან. არაიურისტი ქონებას განსაზღვრავს როგორც „ნივთებს“, მაშინ
როდესაც იურისტები მას განსაზღვრავენ როგორც „უფლებას“ ქონებაზე.
ადამიანების დიდი ნაწილი თვლის რომ ქონება არის: ნივთები, რომლებიც პირების
საკუთრებას წარმოადგენენ. მაგალითად, წიგნი რომელსაც კითხულობს არის ნივთი რომელიც
შენს საკუთრებას წარმოადგენს რადგან იგი იყიდე ან გაჩუქეს. თუ არ შეგიძენია, მაშინ შენ არ
ხარ მესაკუთრე. ამდენად, წიგნი წარმოადგენს ქონებას.
ზოგადად, სამართალი ქონებას განმარტავს, როგორც უფლებას ადამიანებს შორის, რომელიც
დაკავშირებულია ნივთებთან..
სხვა სიტყვებით, ქონება განიხილება, როგორც იურიდიულად აღიარებული უფლება, რომელიც
აქვს ერთ პირს სხვა პირებთან ურთიერთობისათვის.
თუ შეიძენ ამ წიგნს შენ ვარაუდობ რომ შენ ხარ „წიგნის“ მესაკუთრე.
მაგრამ სამართლის პროფესორი განგიმარტავს რომ შენ ტექნიკურად ფლობ წიგნთან
დაკავშირებულ იურიდიულად აღსრულებად უფლებას. ასე რომ, სამართალი სხვისგან იცავს
შენს უფლებას, რომ შენი ნებართვის გარეშე ვინმემ არ წაიკითხოს ეს წიგნი.
ამდენად, ქონების იურიდიულ განსაზღვრებას აქვს ორი მხარე:
1. ადამიანებს შორის უფლებები, და
2. ამ ნივთებთან კავშირი.
ორივე ეს განმარტება ოდნავ რთული წარმოსადგენია.
ამასთან ერთად ჩნდება კითხვებიც: თუ პირი შეიძენს მიწის ნაკვეთზე უფლებას, ამ ნაკვეთის
მაღლა არსებული სივრცეც მისი საკუთრებაა? მისი საკუთრება არის თუ არა ველური
ცხოველები? და ა.შ.

სამართლის პოზიტივიზმი

აშშ-ში სამართალი არის საკუთრების უფლების შემქმნელი. საკუთრების უფლება (სანივთო)

(property rights) არსებობს თუ მას აღიარებს ამერიკის სამართლის სისტემა.
როგორც ჯერემი ბენთჰანმა აღნიშნა: სამართალი და საკუთრების (სანივთო) უფლება ერთად
დაიბადნენ და ერთად მოკვდებიან. სამართლამდე არ არსებობდა ქონება. საკმარისია მოიცილო
სამართალი და ქონებაც გაქრება.
პროფესორმა ფელიქს კოჰენმა უფრო ნათლად გამოხატა ეს აზრი, კერძოდ: „ჩემი ნივთისგან
შორს დაიჭირეთ თავი მანამ სანამ მე არ მოგცემთ მასთან მისვლის ან მისით სარგებლობის
უფლებას.
ის შეხედულება რომ უფლება, მათ შორის საკუთრების (სანივთო) უფლება, წარმოიშვება
მხოლოდ ხელისუფლების მეშვეობით, ცნობილია როგორც სამართლებრივი პოზიტივიზმი.
სამართლის პოზიტივიზმი არსებობს მე-19 საუკუნიდან, რომელიც ბენთამის გავლენით,
განსაკუთრებით მისი მონოგრაფიის შემდეგ „ ლექციები იურისპრუდენციაზე ანუ სამართლის
პოზიტივიზმის ფილოსოფია.“ (1873 წ.) დამკვიდრდა. პოზიტივისტებისათვის სამართლის
ნორმა შეადგენს ადამიანური ნების პროდუქტს და წარმოადგენს კაცობრიობის მიზნის
მიღწევის საშუალებას.
ამიტომაც ნორმები უნდა შეფასდეს მათი მიზნობრიობიდან და სამართლიანობიდან
გამომდინარე.
საილუსტრაციოდ შეიძლება მოვიყვანოთ 1823 წლის საქმე ჯონსონი მინტოშის წინააღმდეგ.
რაში მდგომარეობდა საქმის არსი?
ინდიელების ორმა ტომმა, რომელიც ათეული და ასეული წლების მანძილზე იყენებდა
ტერიტორიას, 55 000 დოლარად გაყიდა ველური ბუნების-ამ ტერიტორიის დიდი ნაწილი.
ფედერალურმა ხელისუფლებამ მოგვიანებით ამ ტერიტორიის დიდი ნაწილი გადასცა
მინტოშს საკუთრებაში. ინდიელებისგან ტერიტორიის პირველი მყიდველების
წარმომადგენლებმა ყიდვის შემდეგ იჯარით გადასცეს სხვა პირს-მოიჯარეს მიწის ნაკვეთი.
ამ პერიოდში მინტოშმაც დაიწყო ტერიტორიის გამოყენება. მოიჯარემ სარჩელი შეიტანა
მინტოშის წინააღმდეგ და მოითხოვა მიწის ნაკვეთიდან მისი გაძევება.
საქმე ტრიალებდა ერთი პრობლემის ირგვლივ: ქონდათ თუ არა ინდიელებს უფლება მიწის
ნაკვეთზე გადაეცათა საკუთრების უფლება, რომელიც აღიარებული არ იყო ფედერალური
სასამართლოს მიერ?
სასამართლომ დაადგინა, რომ ტომებს არ ქონდათ ეს უფლება და გამოიტანა მინტოშის
სასარგებლოდ გადაწყვეტილება.
თავის დასაბუთებაში სასამართლომ აღნიშნა, რომ ამერიკის კანონების თანახმად,
მინტოშისთვის გადაცემამდე მხოლოდ ფედერალურ ხელისუფლებას ქონდა უფლება მიწის
ნაკვეთზე. ხოლო ინდიელებს ქონდათ უფლება „უბრალოდ ეცხოვრათ ამ მიწის ნაკვეთზე.“
ამდენად საკუთრების (სანივთო) უფლება იქმნება სახელმწიფო კანონით.
განსხვავებით სამართლებრივი პოზიტივიზმისგან ბუნებითი უფლების თეორია ამტკიცებს,
რომ უფლება წარმოიშობა ბუნებიდან გამომდინარე და იგი, ხელისუფლებისგან
დამოუკიდებლად, არის სამართლიანობის საკითხი.
როგორც ფილოსოფოსმა ჯონ ლოკმა აღნიშნა : ბუნების კანონები ადამიანებისთვის,
კანონმდებლებისთვის და სხვებისთვის, გამოდიან როგორც მუდმივი წესები. როგორც ლოკი
ამტკიცებდა, ხელისუფლების როლი ვლინდება იმაში რომ უზრუნველყოს ბუნების კანონების
დაცვა და არა იმაში, რომ შექმნან ახალი კანონები.
ათასეული წლების მანძილზე ბუნებით სამართალს ეკავა ძირითადი ადგილი ევროპის
ფილოსოფიაში, რომელმაც დააკავშირა ერთმანეთთან არისტოტელე და ქრისტიანული თეორია.

ბუნებითი სამართლის თეორია

განსხვავებით სამართლის პოზიტივიზმისგან ბუნებითი სამართალი ამტკიცებს, რომ უფლება
წარმოიშობა ბუნებიდან, რომ ქონდეს საკუთრებაში ნივთი ეს ბუნებით მინიჭებული უფლებაა.
საბოლოოდ ჯონ ლოკმა მე-18 საუკუნეში დიდი გავლენა მოახდინა ამერიკის პოლიტიკურ
აზროვნებაზე.
როგორც ამერიკის დამოუკიდებლობის დეკლარაციაშია ნათქვამი: ადამიანის განუყოფელი
უფლებაა სიცოცხლე, თავისუფლება და ბედნიერებისკენ სწრაფვა. ეს უფლება ადამიანებს
მიანიჭა მათ შემქმნელმა-ღმერთმა.
ხელისუფლება არსებობს იმისათვის რომ უზურნველყოს ამ უფლებების დაცვა.
დამოუკიდებლობის დეკლარაცია იყო ბუნებითი სამართლის თეორიის უმაღლესი წერტილი.

მაგრამ, ამერიკის კონსტიტუციამ ამერიკული სამართლის სისტემა წარმართა სამართლებრივი

პოზიტივიზისკენ.
ამის შემდეგ ბუნებითი სამართლის თეორიის გავლენა ძალზედ შემცირდა.
1823 წელს უზენაესმა სასამართლომ მიიღო გადაწყვეტილება რომლითაც შეძლო ადვილად
გადაეხვია ბუნებითი სამართლის თეორიიდან, რომლის თანახმადაც „აბსტრაქტული
მართლმსაჯულება“ მოითხოვდა ინდიელების უფლების ცნობას მიწის ნაკვეთზე.
 ქონების (საკუთრების) განსაზღვრა
რა უფლებები აქვს ადამიანებს?
ა) საკუთრების უფლების ფარგლები
დავუშვათ, რომ ჯექსონი მესაკუთრეა სახლის. თუ ჩვენ ვკითხავთ ჩვეულებრივ ადამიანებს თუ
რა უფლებები აქვს ჯექსონს სახლის მიმართ? ისინი გვიპასუხებენ რომ მას მის მიმართ შეუძლია
ყველაფერი გააკეთოს. ეს ხომ მისი საკუთრებაა. პირის სახლი ხომ მისი ციხესიმაგრეა.
ამდენად, საკუთრების (სანივთო) უფლებები აბსოლუტურია ( property rights are absolute),
რადგანაც სახლის მესაკუთრეს შეუძლიაო გააკეთოს ყველაფერი საკუთარი სახლის მიმართო.
ასეთი აზრი - მიჩნეულია არასწორია. დავუშვათ ჯექსონმა გადაწყვიტა თავისი უკანა ეზო
გამოიყენოს იმისათვის რომ ივარჯიშოს საქსაფონის დაკვრაზე, მეზობელ სახლში კი სტივს
უნდა რომ დაიძინოს. ამდენად ჯექსონი თავის დასაკრავს ვერ გამოიყენებს ისე როგორც მას
უნდა, რადგანაც დაარღვევს სტივის უფლებას. ამასთან სტივს ვერ ექნება აბსოლუტური
უფლება იყოს იმ ხმაურისგან თავისუფალი რომელიც მოდის მისი მეზობლიდან. ამდენად
ზოგჯერ საკუთრების უფლება წინააღმდეგობაში ერთვება. მიჩნეულია, რომ ქონებრივი
უფლება ამერიკის სამართლის სისტემაში ადამიანის მიერ შექმნილი პროდუქტია. როგორც
ერთმა მოსამართლემ განაცხადა საკუთრების უფლება ემსახურება ადამიანურ ფასეულობებს.
ისინი ამით არიან შემოფარგლული. ამდენად საკუთრების უფლება, თავისი ბუნებით
შეზღუდულია. ისინი მხოლოდ იმისთვის არსებობენ რომ ემსახურონ სოციალურად მისაღებ
მდგომარეობას.

ბ) ქონება (property), როგორც „უფლებათა კავშირი“.

1) მიმოხილვა
აქ შეიძლება მოვიაზროთ:
1. გამორიცხვის უფლება;
2. გადაცემის უფლება
3. მფლობელობისა და სარგებლობის უფლება;
4. განადგურების უფლება
უფლებათა კავშირი (ერთობლიობა) შეიძლება დავყოთ დროისა და პირის მიხედვით.
მაგალითად, განვიხილოთ როგორ შეგვიძლია დავყოთ დროის მიხედვით მფლობელობა და
სარგებლობა.
მოიჯარე ჯეისონს შეიძლება ქონდეს უფლება ფლობდეს და სარგებლობდეს გრინკარდით
ერთი წლის მანძილზე. ამ დროის გასვლის შემდეგ მეიჯარეს უფლება აქვს გააგრძელოს თავის
ნაკვეთზე მუშაობა. ამასთან, შესაძლებელია, რომ იგივე უფლება დავყოთ მფლობელებით.
თანამესაკუთრეებს ა, ბ, და გ შეიძლება ქონდეთ თანაბარი უფლება მფლობდნენ და
სარგებლობდნენ მიწის ნაკვეთით.

2) გამორიცხვის უფლება
ეს უფლება გულისხმობს იმას რომ აეკრძალოს სხვას განსაზღვრული ნივთით სარგებლობა -
ფლობა.
თუ ა -ს საკუთრებაში აქვს ვაშლი, თქვენ შეგიძლიათ აუკრძალოთ სხვას მისი შეჭმა.
გამორიცხვის უფლება არ არის აბსოლუტური.
მაგალითად, პოლიციელს შეუძლია შევიდეს თქვენს ეზოში იმისათვის რომ დაიჭიროს ან
მისდიოს დამნაშავეს.
გამორიცხვის უფლება არის თუ არა საკუთრების (ქონების) აუცილებელი ელემენტი?
ზოგჯერ არა.
ა-ს შეიძლება ქონდეს უფლება სერვიტუტით გამოიყენოს სხვის საკუთრებაში არსებული მიწის
ნაკვეთი.

(3) გასხვისების უფლება

„უფლებათა კავშირის“ ეს მეორე ნიშანი არის ქონებრივი უფლების სხვაზე გადაცემის უფლება.
მესაკუთრეს უფლება აქვს თავისი უფლება სხვას გადასცეს სიცოცხლის პერიოდში ან
გარდაცვალების შემდეგ. დიდი მნიშვნელობა აქვს იმას რომ მესაკუთრემ თავისი უფლება
თავისუფლად გაასხვისოს. თუმცა კანონი ზოგჯერ გარკვეულ შეზღუდვებს აწესებს ამ
საკითხზე.
მაგალითად, მას არ შეუძლია თავის შვილს გადასცეს საკუთრებაში მიწის ნაკვეთზე უფლება იმ
პირობით რომ ის არასდროს გაყიდის მას. ასევე მას არ აქვს უფლება გაყიდოს თავისი უფლება
მიწის ნაკვეთზე კანის ფერის, ეროვნულობის, რწმენის, სქესის და ა.შ. მიხედვით.
ზოგიერთი სახის ნივთები არ წარმოადგენენ სამოქალაქო (საბაზრო) ბრუნვის ობიექტს.
მაგალითად, ადამიანის სხეულის ორგანოები, ზოგიერთი ნივთი არ გადადის მემკვიდრეობით,
მაგალითად, უძრავი ქონება, რომელიც მხოლოდ სიცოცხლის პერიოდით იყო შემოფარგლული
(life estate). ასეთი ქონება გარდაცვალების შემდეგ აღარ გადადის მის მემკვიდრეზე. ეს
ინსტიტუტი ძირითადად გამოიყენება როდესაც ორი ან მეტი თანამესაკუთრე ყავს ქონებას.
ერთის გარდაცვალება აღარ იწვევს მისი ქონების ნაწილის გადასვლას მის მემკვიდრეზე.
გადაცემის უფლება ქონებრივი უფლების აუცილებელი ელემენტია თუ არა? არ არის
აუცილებელი ელემენტი, მაგალითად, პენსიის უფლებას ვერ გადასცემ, თუმცა ის საკუთრებაში
აქვს პირს.
(4) ფლობისა და სარგებლობის უფლება
მესამე ნიშანია მფლობელობისა და სარგებლობის უფლება.
მფლობელს აქვს უფლება გადაწყვიტოს თუ როგორ გამოიყენებს მიწის ნაკვეთს. მაგალითად,
მას შეუძლია იცხოვროს სახლში, დათესოს და დარგოს მცენარეები ეზოში, სახლზე დაამაგროს
სატელევიზიო მიმღები და ა.შ.
ტრადიციული ინგლისური საერთო სამართალი აღიარებს მესაკუთრის უფლებას როგორც
უნდა ისე გამოიყენოს თავისი მიწის ნაკვეთი.
თუმცა დღეს მიწების გამოყენება წესრიგდება ამერიკის კანონმდებლობით, რაც მიწების
გამოყენების გარკვეულ შეზღუდვებს ქმნის, მაგალითად, თუ მიწის მესაკუთრე მდებარეობს
საცხოვრებელ რაიონში იქ მას არ შეუძლია თავის ადგილას გახსნას მაღაზია ან ააშენოს ქარხანა.
ამდენად, კანონი შესაძლებლობას იძლევა საკუთრებაში არსებული მიწის ნაკვეთი მხოლოდ
გარკვეული მიზნით იქნეს გამოყენებული.
ასევე შეიძლება აიკრძალოს ბაღის სახით გამოყენება, მიმღები ანტენების სახურავებზე
დამაგრება, ხმაურიანი თამაშების მოწყობა და ა.შ.
ამდენად, მფლობელობის და სარგებლობის უფლება მოქმედებს მაგრამ არ არის საკუთრების
აუცილებელი ელემენტი.
თუ ჯეიმსი 20 წლით იჯარით გადასცემს მიწის ნაკვეთს , ამით ის გადასცემს მფლობელობისა
და სარგებლობის უფლებას, მაგრამ თავად რჩება მიწის ნაკვეთზე (რედაკრეს) მესაკუთრე.

(5) განადგურების უფლება (right to destroy)

მეოთხე ნიშანია ნივთის განადგურების უფლება. მაგალითად, თუ თქვენ იყიდით სენდვიჩს,
მისი შეჭმით მას ანადგურებთ-ამის უფლება გაქვთ.
მაგრამ არსებობს თუ არა ამ უფლების გამოყენების შეზღუდვები?
მაგალითად, თუ თქვენ ფლობთ ლეონარდო დავინჩის ნახატს ან ისტორიულ ნივთს, მისი
განადგურება სახელმწიფოს მხრიდან პრობლემებს შეგიქმნით.
უფრო მეტიც, ზოგიერთმა მოსამართლემ ანდერძში გააუქმა პირობა, რომლითაც მოანდერძე
ითხოვდა რომ მემკვიდრეს მოეკლა მისი დატოვებული ცხოველები-მელია და მგელი, რადგანაც
იგი ეწინააღმდეგებოდა ზნეობის ნორმებს და ცხოველთა უფლებების დაცვას.
ძაღლის მესაკუთრესაც კი არ აქვს უფლება თვითონ მოკლას თავისი ძაღლი.
თუ სახლი წარმოადგენს ისტორიულ ძეგლს, მის მესაკუთრეს ეკრძალება მისი განადგურება.
ამდენად „განადგურების უფლება“ არ წარმოადგენს საკუთრების უფლების აუცილებელ
ელემენტს.

გ) „უფლებიდან“ „ურთიერთობამდე“.
იურისტები, მათ შორის სამართლის პროფესორები საკუთრებას განიხილავენ როგორც
უფლებებს. მაგრამ აქვს თუ არა ამას კავშირი ვალდებულებებთან? დავუშვათ მიწის
მესაკუთრეს კანონით მოეთხოვება შეინარჩუნოს წითელ წიგნში შეტანილი მცენარეები, არის ეს
უფლება თუ ვალდებულება? ეს შემთხვევა შეიძლება განვიხილულ იქნეს როგორც უფლება ან
როგორც ვალდებულება.
ბოლო ათეული წლებია აშშ-ში საკუთრება განიხილება როგორც უფლება და ამავე დროს
როგორც ვალდებულება. ზოგადად საკუთრება განიხილება როგორც პირებს შორის
ურთიერთობა ნივთებთან მიმართებაში.
პროფესორმა უელსმა მეოცე საუკუნის დასაწყისში მოახდინა საკუთრების უფლების ერთგვარი
რევოლუცია, როდესაც საკუთრება განიხილა იურიდიულად აღსრულებად ურთიერთობების
კავშირად. ამ აზრის მიხედვით ქონების მესაკუთრე შეიძლება იყოს აღჭურვილი ოთხი
ელემენტით:
1. უფლებებით,
2. შეღავათებით,
3. ძალაუფლებით და
4. იმუნიტეტით.
ყოველი ელემენტი უკავშირდება ურთიერთსაწინააღმდეგო ელემენტს: უფლება-მოვალეობას,
შეღავათს - უშეღავათობას, ძალაუფლებას-პასუხისმგებლობას და იმუნიტეტი- უფლებების
შეზღუდვა.
მისი ეს მოსაზრება ნაწილობრივ იქნას გათვალისწინებული 1936 წლის პირველ საკუთრების
კრებულში (restatement of property). თუმცა მისი მოსაზრება რომ საკუთრება ეს არის ნივთებთან
მიმართებაში ურთიერთობა პირებს შორის, რჩება მნიშვნელოვან მოსაზრებად.

#1. საკუთრების განმარტება: „ნივთებზე“ უფლებები?

ა) პრობლემა
 რა შეიძლება იქნეს საკუთრების უფლების ობიექტი? სხვა სიტყვებით - თუ საკუთრება
დაკავშირებულია იურიდიულ უფლებებთან ან პირებს შორის ურთიერთობებთან რომელიც
ეხება ნივთებს, მაშინ როგორია „ნივთების“ არსი?
ჩვეულებრივი ადამიანი ქონებას განიხილავს, როგორც „ფულადი ღირებულების
ნივთებად“- მიწა, ოქროულობა, მანქანები და ა.შ. თუმცა საკუთრების უფლება შეიძლება
მოიცავდეს ისეთ ნივთებსაც რომლებსაც არ აქვთ ფულადი ღირებულება, მაგალითად,
შეყვარებულის წერილი, ანდა მაგალითად, ქიმიური ნარჩენებით დაჭუჭყიანებული მიწა.
საკუთრება ზოგჯერ წარმოიშობა იშვიათ ნივთებზეც, მაგალითად, ლეონარდო დავინჩის
ნახატი.
ამდენად, რა ნივთები შეიძლება იყოს ქონების ობიექტი?
ქონების ობიექტი იყოფა ორ კატეგორიად:
უძრავი ნივთები და მოძრავი ნივთები. თუმცა ეს განმარტებაც არასაკმარისია, რადგანაც ის
არ ეხება ყველა მიწას და ყველა იმ ნივთს რომელიც არ არის მიწა.

უძრავი ნივთები.
უძრავი ნივთები მოიცავს მიწას და რაც მიწასთან არის დაკავშირებული, მაგალითად, ნაგებობა,
ხე და ა.შ. ასევე მოიცავს წიაღისეულს, მიწისქვეშა წყლებს ასევე მიწის ზედა სივრცეს. მაგრამ
რამდენად ფართოა ეს უფლება? თუ პირი ფლობს საკუთრებაში 100 აკრ მიწის ნაკვეთს,
რომელიც ცნობილია როგორც მწვანე ტერიტორია, ასევე ფლობს თუ არა მის თავზე არსებულ
1000 მილის სიმაღლეზე სივრცეს? ან 1000 მილს მისი ტერიტორიის-მიწის ნაკვეთის ქვევით,
სიღმეში? თუ მის ტერიტორიაზე უბერავს ქარი, არის თუ არა მისი საკუთრება ეს ქარი?
ისტორიულად, ქონებრივი სამართალი დაკავშირებული იყო უძრავ ნივთებთან. ფეოდალურ
ინგლისში, სადაც დაიბადა ამერიკული ქონებრივი სამართლის სისტემა, - მიწა იყო
პოლიტიკის, სოციალური და ეკონომიკური ძალაუფლების წყარო.
მიწაზე კონტროლი უზრუნველყოფდა პოლიტიკურ სუვერენიტეტს, სოციალურ სტატუს და
განსაზღვრავდა ადამიანების კეთილდღეობას. ამიტომაც, უძრავ ნივთებზე დავები
განიხილებოდა ინგლისის სამეფო სასამართლოში.
მოძრავი ნივთები კი პირიქით, ფეოდალურ პერიოდში ყოველთვის მოიაზრებოდა როგორც
უმნიშვნელო რამ. როდესაც პირი გარდაიცვლებოდა მის მოძრავ ნივთებზე კონტროლს
ახორციელებდა საეკლესიო სასამართლო. ამ ორი განსხვავებული პირობების საფუძველზე
წარმოიშვა ქონებრივი სამართალი. ამდენად, ქონებრივი სამართალი ამერიკაში, რომელიც არის
ინგლისური სამართლის მემკვიდრე, ძირითადად მოიაზრებს უძრავ ნივთებს.
ამიტომაც, სამართლის სკოლის პირველი წლის სტუდენტები „ქონების“ სწავლებისას
ძირითადად სწავლობენ უძრავი ნივთების სამართალს.

ბ) მოძრავი ნივთები
მატერიალური საგნები, როგორიცაა, მანქანები, იუველური ნაწარმო, წიგნები და ა.შ.
იწოდებიან მოძრავ ნივთებად (chattels). ამდენად, თქვენს ირგვლივ არსებული მოძრავი
ნივთები ვიღაცის საკუთრებას წარმოადგენს.
თუმცა ვეშაპები, ზვიგენები და სხვა სახის გარეული ცხოველები არავის საკუთრებას
წარმოადგენს.

არამატერიალური მოძრავი ქონება Intangible personal property

Invisible უხილავი „ნივთები“ განიხილებიან, როგორც არამატერიალური მოძრავი ნივთები.
მაგალითად, წილები, პატენტები, სავაჭრო მარკები, საავტორო უფლებები, კომერციული
საიდუმლოებები, ფრენჩაიზინგი, ლიცენზია და ა.შ.
რა არის სხვა არამატერიალური „ნივთები“ რომლებიც შეიძლება მივაკუთვნოთ მოძრავ
ნივთებს? ამაზე პასუხი სწრაფად იცვლება. განვიხილოთ პირის სახელი. ტრადიციულად
ქონებრივ უფლებას არ მიეკუთვნებოდა სახელი თუ ის არ იყო გამოყენებული სპეციალურ
წესით, მაგალითად, სავაჭრო მარკა. დღეს სამართალი იცავს უფლებას სპეციალურად
გამოიყენოს კონკრეტული სახელი, რომელიც მიმართულია კომერციული ინტერესებისკენ.
მაგრამ სხვა კითხვებზე პასუხები ნაკლებად გასაგებია, მაგალითად, თუ მეუღლე ა აფინანსებს
მეუღლე ბ-ს სამართლის სკოლის განათლებას წარმოადგენს თუ არა ბ-ს დიპლომი მეუღლეთა
ქონებას (marital “property”) მაშინ როდესაც ა გადაწყვეტს გაასხვისო დიპლომი თუ ისინი
გადაწყვეტს განქორწინებას?
თუ ა მუშაობს ბ-სთვის 30 წელი, აქვს თუ არა ქონებრივი უფლება თავის სამუშაოზე?
პენსიაზე გასვლის შემდეგ აქვს თუ არა ქონებრივი უფლება თავის სოციალური
უზრუნველყოფის შემოსავალზე? (Social security benefits).
ამდენად, არამატერიალური ნივთები უსასრულოა და ამ სფეროში სამართალს მოუწევს
თანმიმდევრული განვითარება.
amerikis samarTlebrivi sistema, rogorc samarTlis sxva sistemebi, ganasxvavebs
“realur qonebas” ( Real property) da “personalur qonebas” (personal property). realur
qonebas, romelsac aseve uwodeben uZrav qonebas, miekuTvneba miwis nakveTi da
masze aSenebuli Senoba-nageboba. yvela danarCeni qoneba miekuTvneba moZrav
qonebas anu personalur qonebas. samarTlis sistema gansxvavebulad aregulirebs
moZrav da uZrav qonebasTan dakavSirebul urTierTobebs, gansakuTrebiT sakuTrebaSi
an droebiT sargeblobaSi maT gadacemas.
როგორც აღვნიშნეთ sakuTreba moicavs pirTa uflebebsa da movaleobebs nivTebTan
mimarTebaSi.
aseTi ufleba-movaleobebi ukavSirdeba mflobelobas, sargeblobas, sxvisi Carevisgan
Tavis dacvis uflebas da gasxvisebis uflebas.
Tu mesakuTre daapirebs am miwis nakveTis gayidvas – ijaris xelSekrulebis
moqmedebis periodSi, axali mesakuTre valdebulia gaagrZelos saijaro urTierToba
darCenili vadis ganmavlobaSi.
amerikaSic, msgavsad qarTul-germanuli samarTlisa, mflobeloba aris nivTze faqtiuri batonoba.
Tumca faqtiuri batonoba ar warmoadgens iuridiuli mflobelobis arsebiT elements. Tu piri atarebs Tavis saaTs
amiT is axorcielebs, rogorc iuridiul aseve faqtiur batonobas am saaTze. Tu piri Tavis saaTs datovebs
saxlSi is faqtiur batonobas aRar axorcielebs, magram axorcielebs iuridiul batonobas. amiT flobelobis arsi
uaxlovdeba qarTul sanivTo samarTals. dasaqmebulma an agentma SeiZleba Tavisi damqiraveblis qonebaze
ganaxorcielos faqtiuri batonoba iuridiuli batonobis gareSe. maT evalebaT mxolod zrunva am qonebaze.
dasaqmebulis an agentis damqiravebeli ki iuridiul batonobas axorcieleben maTTvis gadacemul qonebaze.
iuridiuli mniSvnelobiT sakuTreba farTo cnebaa da moicavs ara mxolod nivTebs aramed agreTve
aramaterialur qonebriv sikeTesac. Aamdenad, ijaris ufleba, romelic mWidrodaa dakavSirebuli miwasTan,
rogorc aramaterialuri qonebrivi sikeTe, aseve warmoadgens sakuTrebas.
mesakuTres an uZravi qonebis mflobels gaaCniaT sanivTo ufleba am qonebaze.
sanivTo uflebis farglebi SeiZleba ganisazRvros, rogorc 1. qonebaze mesakuTris kontroli 2. sanivTo uflebis
moqmedebis vada, magaliTad uzufruqtis 3. uZravi qonebis farglebi da 4. mesakuTris uflebamosilebis
ganxorcielebis saSualebebi.

sanivTo ufleba, romelic ganpirobebulia mesakuTris uflebamosilebis

moculobiT an qonebaze misi kontrolis xarisxiT.

Q qonebaze kontrolis xarisxi moicavs e.w. “sakuTrebis upirobo uflebas”. piri romelic flobs am uflebas
uZrav qonebaze, iTvleba yvela im uflebis erTpirovnul subieqtad, romelic ukavSirdeba am qonebas,
magaliTad, vindikaciis ufleba. mesakuTres ufleba aqvs srulad gankargos misi qoneba mis sicocxleSi, maT
Soris gadasces memkvidreebs. amdenad, qonebis gadacema, romelic warmoadgens sakuTrebis upirobo
uflebas, xorcieldeba “uflebadamdgeni dokumentis” mier an “anderZiT”. uflebadamdgeni dokumenti iseTi
dokumentia, romelic adasturebs sanivTo samarTlebrivi titulis da sakuTrebis gadacemas nasyidobiT an
CuqebiT.
anderZi es aris dokumenti romelic uzrunvelyofs qonebis gadacemas im pirze romelsac miuTiTebs
gardacvlili.
 sakuTrebis upirobo ufleba warmoadgens miwaze uflebis yvelaze farTo saxes. amasTan yvelaze
gavrcelebul saSualebas uZrav qonebaze uflebis gadacemisa warmoadgens sakuTrebis upirobo uflebis
gayidva.
rac Seexeba mflobelobas, magaliTad qonebis qiravnobas, uZravi nivTebis mesakuTrem SeiZleba
gadasces sxva pirs mflobeloba am nivTze gansazRruli vadiT. aseT SemTxvevaSi mesakuTres SeiZleba
vuwodoT “meijare” (gamqiravebeli) xolo mflobels ki “moijare (damqiravebeli). damqiravebeli aris
mflobeli ijaris uflebiT, romelic warmoiSveba ijaris xelSekrulebis safuZvelze. ijaris uflebis gasvlis Semdeg
ijariT aRebuli qonebis flobis ufleba ubrundeba mesakuTres, xolo ijaris ufleba uqmdeba.
ijaris vadis ganmavlobaSi moijares ufleba aqvs Tavisi wili sanivTo uflebaze an wilis nawili qveijariT,
mesakuTris TanxmobiT sxvas gadasces.
miwaze farTod gamoiyeneba agreTve servitutis instituti. servitutad moiazreba sxvisi miwis nakveTis
gamoyenebis ufleba Tavis nakveTze misasvlelad.

----- sanivTo ufleba, romelic ganpirobebulia uZravi nivTis teritoriuli sazRvrebiT

saerTo wesis mixedviT miwis mesakuTris sanivTo ufleba dgindeba am nakveTis teritoriuli sazRvrebiT.
amitomac miwis nakveTTan dakavSirebuli uflebamosilebaTa farglebi SezRudulia am uZravi nivTis fizikuri
zomebiT.

nivTebis klasifikacia (Tviseba)

პირველი - qoneba SeiZleba iyos sxeulebrivi an usxeulo. Qqonebis aseT

saxeebad dayofas safuZvlad udevs fizikuri Tviseba, kerZod Tu nivTi arsebobs
materialurad, magaliTad miwis nakveTi, nageboba da a.S. warmoadgens sxeulebriv
nivTebs.
qoneba romelsac ar aqvs fizikuri Tviseba warmoadgens usxeulo nivTebs, magaliTad, patenti, miwis
servituti, savalo valdebuleba (obligacia) da a.S.
aseT gansxvavebas mniSvneloba aqvs gadasaxadebTan dakavSirebiT, memkvidreobasTan dakavSirebiT da
a.S.
saerTo wesis mixedviT garkveuli saxis sxeulebrivi nivTebi, magaliTad uZravi nivTebi an moZravi nivTebi
(manqanebi) eqvemdebareba gadasaxadebs im Statis wesebiT romelSic is aris, maSin rodesac usxeulo
nivTebi eqvemdebareba im teritoriis wesebs sadac misi mesakuTre mudmivad cxovrobs.

Qმეორე - qoneba aris sajaro da kerZo. aseTi dayofa eqvemdebareba imas Tu vin aris mesakuTre. Tu
qoneba saxelmwifos ekuTvnis an sxva politikur organos maSin is miekuTvneba sajaro qonebas. magram Tu
qoneba ekuTvnis kerZo pirs (fizikurs an iuridiuls) maSin is miekuTvneba kerZo qonebas.
 is faqti, rom kerZo sakuTrebaSi arsebuli qoneba gamoiyeneba sajaro interesebisaTvis ar cvlis mis
kerZo bunebas. qoneba, romelic ekuTvnis municipalitets, magaliTad, qalaqis parki warmoadgens saxalxo
sakuTrebas.

moZravi qonebis SeZena

adamiani Tavisi Sromis Sedegis mesakuTrea, Tu igi ar qmnis sxvisTvis qonebas. aseT SemTxvevaSi
moijare iqneba misi Sromis Sedegis mesakuTre. magaliTad, moijare iqneba ijariT aRebuli miwaze
moyvanili produqtis mesakuTre.
sakuTrebaSi nivTi SeiZleba aseve gadavides yidviT (gacvliT) da CuqebiT.
D
daufleba

Y moZrav nivTebze sakuTrebis uflebis SeZenis yvelaze adreul da cnobil saSualebas warmoadgens daufleba
im nivTze romelsac ar yavs mesakuTre.
piri romelic daiWers nadirs an Tevzs dadgenili wesebis farglebSi, xdeba maTi mesakuTre. daWeraSi
moiazreba damWeris mier maTi Tavisuflebis SezRudva. faqtiuri batonoba aucilebeli ar aris, magram
batonobis done iseTi unda iyos rom nadirs an Tevzs SeezRudos moZraoba. magaliTad, sasamarTloebi
Tvlian rom sasikvdilodD daWrili cxoveli warmoadgens im piris sakuTrebas, romelmac is daWra, Tundac
rom masze jer kidev ar qondes batonobis SesaZlebloba.
xafangSi daWerili cxoveli an badeSi daWerili Tevzi warmoadgens im piris sakuTrebas romlis xafangSi an
badeSic isini moyva.

Tu daWerili cxoveli gaiqceva da is daWerili iqneba sxva piris mier maSin mesakuTre gaxdeba es piri Tu
misTvis ucnobia rom cxoveli sxva pirs gamoeqca da misi pirveli mesakuTre mas eZebs.
nivTi romelic miatova mesakuTrem iTvleba upatrono nivTad, amitom nebismieri piri, romelic mas
daeufleba iTvleba mesakuTred.

Cuqeba

Cuqebad amerikaSic iTvleba nebayoflobiT erTi piris mier sxva pirze nivTis gadacema sapasuxo
dakmayofilebis gareSe.
imisaTvis rom Cuqeba iyos namdvili mCuqebelma dasaCuqrebuls an mesame pirs – dasaCuqrebuli pirze
gadasacemad an dasaCuqrebuli piris saxeliT gamoiyenebs nivTs, unda gadasces nivTi. gadacema unda
moxdes raime daTqmis gareSe. Cuqeba ar moxdeba Tu ar moxda nivTis pirdapiri gadacema. imis daTqma
rom gardacvalebis Semdeg mas gadascems nivTs ar iTvleba Cuqebad.
Tu mesame piri miiRebs nivTs maSin man rogorc mindobilma mesakuTrem ise unda mouaros nivTs.
Tu piri ukve flobs nivTs maSin sakmarisia mCuqeblis gancxadeba, rom is nivTis mflobels Cuqnis nivTs.
zogierT SemTxvevaSi sasamarTlo aRiarebs simbolur gadacemasac. magaliTad Tu piri cecxlgamZle seifis
gasaRebs saCuqrad gadascems pirs iTvleba rom man aCuqa (simbolurad gadasca) es seifi.
usxeulo nivTis CuqebisTvis aucilebelia Cuqebis damadasturebeli dokumentis gadacema. Tu usxeulo nivTi
gamoixateba aqciaSi an sxva fasian qaRaldSi maSin is unda iyos saTanadod indosirebuli Tu saWiroa misi
indosireba.
cnobilia ori saxis Cuqeba: Cuqeba cocxlebs Soris (inter vivos) da Cuqeba gardacvalebis SemTxvevaSi (
causa mortis). gardacvalebis SemTxvevaSi Cuqebas aqvs anderZis garkveuli elementebi anu imisaTvis
rom pirs ukve gadacemuli nivTi CaeTvalos saCuqrad saWiroa damsaCuqeblis gardacvaleba. amitom
miRebuli nivTi man unda Seinaxos gonivrul vadamde anu sanam gardacvalebis krizisi gaivlides. Tu
piri ar gardaicvleba is ubrunebs saCuqars. Tu ar daubrunebs damsaCuqrebels ufleba aqvs sasamarTlos
wesiT moiTxovos nivTi. magaliTad, mZime avadmyofobis periodSi avadmyofma aCuqa nivTi im pirobiT
rom Tu gardaicvleboda es nivTi mas darCeboda. Tu avadmyofi gamojamrTeldeba dasaCuqrebuli valdebulia
daubrunos nivTi.

dakarguli qoneba

dakarguli nivTi xdeba misi mpovnelis sakuTreba da aravis, garda pirvandeli mesakuTrisa, ar aqvs ufleba
moiTxovos nivTis gadacema. magram, magaliTad, a-m dakarga beWedi, romelic ipova b-em, romelmac
Tavis mxriv dakarga beWedi da ipova g-em, b-es ufleba aqvs mosTxovos g-es beWedi. a-s aqvs upiratesi
ufleba mosTxovos beWedi b-es da g-es.
Tu dakargulis mpovnelma icis vin aris mesakuTre magram mainc iyenebs napovn nivTs is CaიTvleba
qurdad. Tu nivTis mpovnelma ar icis vin aris mesakuTre da aranair gonivrul nabijebs ar dgams
mesakuTris mosanaxad, da am dros iyenebs თavis sasargeblod am nivTs is CaiTvleba damnaSaved am
nivTis misakuTrebaSi Tu mesakuTre mas wauyenebs dasabuTebul pretenzias. zogierTma შtatma miiRo
wesebi, romelic SesaZleblobas aZlevs mpovnels gaxdes misi mesakuTre garkveuli wesebis dacvis Semdeg.
sasamarTloebi erTmaneTisgan გansxvaveben dakargul da daviwyebul nivTebs. magaliTad, Tu a-s
maRaziaSi dauvarda safule, is iTvleba dakargulad. magram Tu a-s maRaziaSi daxlze darCa safule da ise
wavida is iTvleba daviwyebulad. Tu safule “daviwyebulia” maRazia xdeba misi Semnaxveli. Tu vinme
myidveli, magaliTad, b naxulobs maRaziaSi Zirs davardnil safules is mas eufleba, magram Tu b iRebs
daviwyebul safules, masze moTxovnis ufleba aqvs maRazias. daviwyebulia Tu dakargulia nivTi amis
dadgena zogjer Zalian Znelia. amitom sasamarTlo gadawyvetilebebic gansxvavebulia.
 nivTebis Serwyma-SeerTebiT da gadamuSavebiT

sakuTrebis ufleba nivTebze SeiZleba warmoiSvas Serwyma-SeerTebiT da gadamuSavebiT.

magaliTad, gauwmendavi navTi, romelic ramdenime pirs ekuTvnoda Seeria erT cisternaSi. Tu aseT
Serwymas safuZvlad qonda mxaრეTa Tanxmoba an moxda iseT dros romlis Tavidan acileba SeuZlebeli
iyo maSin TviTeuli piri iqneba am saerTo navTis Sesabamisi nawilis mesakuTre. magram Tu Serwyma
moxda aramarTlzomierad - winaswari ganzraxviT maSin mTeli nivTi – navTi iqneba udanaSaulo piris
sakuTreba.
SemTxveviTi Serevis dros, ETu erT-erTi mesakuTre gaufrTxileblad moiqca, maSin mTliani zaralic man
unda aanazRauros.
rac Seexeba nivTTan SeerTebas, ramac gamoiwvia misi Rirebulebis gazrda, maSin piri gaxdeba im
mierTebuli nivTis mesakuTre. magaliTad, Tu a gaaremontebs b-s manqanas da am procesSi is raime
nawilis damatebiT gaaZlierebs manqanas, maSin b xdeba rogorc manqanis aseve damatebuli nawilis
mesakuTrec.
problema maSin iCens Tavs rodesac nivTis mesakuTres ar miucia Tanxmoba nivTis gaZlierebisaTvis da am
dros xelosanma Tavisi SromiT an SromiTa da masaliT gaaZliera nivTi an gazarda misi Rirebuleba. aseT
dros sasamarTlo praqtika ar aris erTgvarovani. saerTo wesis Tanaxmad, Tu vinme kanonieri safuZvlis
gareSe iRebs sxvis nivTs da Tavisi SromiT an SromiTa da masaliT mas aZlierebs an zrdis mis Rirebulebas
pirvelad mesakuTres SeuZlia moiTxovos nivTis dabruneba raime anazRaurebis gareSe. sasamarTloebi aseT
dros emyarebian or ZiriTad princips:
1. aravais ar aqvs ufleba miiRos sargebeli sakuTari Tavisadmi zianis miyenebis safuZvelze da 2. piri
romelsac ziani ar miuyenebia ar SeiZleba iyos vinmeis movale, Tu Tavad ar iqneba amaze Tanaxma.
Tumca mosamarTleTa didma nawilma aRiara, rom Tu nivTi imdenad Zvirfasi da Zlieri gaxda rom
sazogadoebis mier iqna aRiarebuli, maSin mesakuTres aRar aqvs ufleba nivTi gamoiTxovos.
Tu nivTis gamaumjobesebels egona rom nivTi misi sakuTreba gaxda da amis gamo gaaujobesa, maSin
mas ufleba aqvs moiTxovos gaweuli xarjebis anazRaureba. Amas amerikaSic usafuZvlo gamdidrebas
eZaxian.
Tu nivTis mesakuTre, moisurvebs mas SeuZlia damrRvevs wauyenos sarCeli zianis anazRaurebaze da
moiTxovos nivTis pirvandel mdgomareobaSi Cayeneba. magaliTad sagvareulo nivTi gadakeTebis Sedegad
gaZlierda, arada mesakuTres, iqedan gamomdinare rom nivTi sagvareulo iyo da garkveul mogonebebsac
ukavSirdeboda, undoda nivTisTvis daebrunebina pirvandeli saxe da forma.

Ddamokidebuli mpyrobeli (beilmant)

damokidebeuli mpyrobelis dros moZrav nivTze sakuTrebis ufleba aqvs erT pirs, romelmac nivTi sxvas
gadasca. es “sxva” CaiTvleba damokidebul mpyrobelad. sargeblobis saxiT nivTis gadacema yovelTvis ar
iwvevs damokidebul mpyrobels. am institutisTvis aucilebelia, rom arsebobdes Semdegi elementebi, kerZod:
1. nivTis gadamcemi unda iyos am nivTis mesakuTre;
2. nivTiT unda sargeblobdes damokidebul mpyrobeli
3. damokidebul mpyrobels unda qondes nivTis dabrunebis valdebuleba an unda ganagebdes am nivTs misi
mesakuTris miTiTebiT

damokidebuli mpyrobelis instituti sakmaod gavrcelebulia, magaliTad Tu Tqven Tqvens mezobels

aTxovebT cels warmoiSveba damokidebuli mpyrobeli. moZravi nivTebis qiravnoba an giravnoba aseve
warmoSobs am instituts.
saerTo wesis mixedviT es instituti warmoiSveba xelSekrulebis safuZvelze. magram namdvilad saxezea Tu
ara “damokidebuli mpyrobeli” dgindeba faqtebisa da mdgomareobis mixedviT. Cveulebriv kriteriumad
miCneulia is rom gadaeca Tu ara pirs sargeblobaSi nivTi, daTaxmda Tu ara rom am nivTs mouvlis da
ibatonebs masze da agreTve pirdapir gamoxatuli formiT ivaldebula Tu ara am nivTis mesakuTrisaTvis
dabruneba (Tu es dabruneba ivaraudeboda) an gamoiyenebda Tu ara am nivTis mesakuTris miTiTebiT.
Tu piri saparikmaxeroSi an restoranSi Tavis paltos an quds Camokidebs, ar warmoiSveba damokidebuli
mpyrobelis instituti. magram, Tu restorani, Teatri an sxva dawesebuleba pirdapir gamoxatuli an
nagulisxmevi formiT aiRebs zrunvas paltoze an qudze, maSin SesaZloa warmoiSvas “damokidebuli
mpyrobeli”. magaliTad, TeatrSi Tu specialurad gamogarTmeven paltos da Camokideben amisTvis
gankuTvnil adgilas, saxeze iqneba “damokidebuli mpyrobeli”.
sasamarTlo Tvlis, rom Tu magaliTad, pirma daayena manqana gasaCerebel adgilas, gasaRebi Tavad daitova
da Semdeg manqanasac TviTon gamoiyvans, aseTi garigeba iqneba ijara. magram Tu vinme avtofarexSi
momsaxure pirs gadascems manqanas rom man sadme daayenos, xolo Semdeg mesakuTris miTiTebiT mas
gamouyvanos saxeze iqneba “damokidebuli mpyrobeli” anu Cveni gagebiT “mWeri”.

sakuTrebis uflebis gadacema da mesame piris uflebebi

nasyidobis xelSekruleba ZiriTadad ori mniSvnelovani faqtorisgan Sedgeba, kerZod: 1. nivTze sakuTrebis
uflebis gadacema da 2. Amis sanacvlod am nivTze fasis gadaxda. Aamitomac aris, rom nasyidobis
xelSekrulebas saerTo samarTalSi “sapasuxo dakmayofilebis” mqone xelSekrulebas uwodeben, nasyidobis
aRniSnuli buneba aseve Camoayaliba savaWro kodeqsis 2-106-e muxlmac, kerZod: “nasyidoba Seicavs
gamyidvelidan myidvelze raime fasiT sakuTrebis uflebis gadacemas.”
sakuTrebis uflebis gadacema an gadaucemloba gansxvavebul iuridiul Sedegebs warmoSobs
gamyidvelisTvis da myidvelisTvis. Aamitomac davis dros, sasamarTlo yovelTvis svamda kiTxvas “gadaeca
Tu ara myidvels nivTze sakuTrebis ufleba? radganac Tu gadaeca sakuTrebis ufleba myidveli valdebuli iyo
sapasuxo dakmayofilebis saxiT gadaexada nivTis fasi gamyidvelisTvis.
erTgvarovanma savaWro kodeqsma moawesriga saqonelze sakuTrebis uflebis gadacemis sakiTxi. აm mxriv
mniSvnelovan rols asrulebs kodeqsis 2-401-e muxli. misi pirveli punqtis Tanaxmad: “nasyidobis
xelSekrulebiT, saqonelze sakuTrebis ufleba ar SeiZleba gadavides mocemuli xelSkrulebis safuZvleze, maT
individualizaciamde (2-501) da Tu sxvagvari SeTanxmeba ar aris, myidveli maTi individualizaciis Sedegad
iZens specialur sanivTo uflebas romelic SezRudulia am aqtiT.
gamyidvelis mier myidvelisTvis gadazidul an miwodebul saqonelze sakuTrebis uflebis gadacemis SeCereba
ganixileba, rogorc uzrunvelyofili interesis SenarCuneba.
amdenad pirveli punqti exeba gayidvis xelSekrulebis safuZvelze sakuTrebis uflebis gadacemas. myidvelze
rom gadavides sakuTrebis ufleba saWiroa ori faqtoris arseboba, kerZod: 1. gayidvis xelSekruleba da 2.
individualizirebuli saqonlis arseboba.
Tu daido xelSekruleba, magram saqoneli jer kidev ar aris individualizirebuli maSin masze ar gadava
sakuTrebis ufleba. magaliTad, “a” aqvs gasayidad 100 cali kompiuteri, “b”-m maTi daTvalierebisa da
gasinjvis Semdeg gadawyvita eyida kompiuteri. kompiuteri individualizirebuli iqneba misi monacemebis
mixedviT da amdenad xelSekrulebis dadebisTanave SeiZleba gadavides sakuTreba.
საკუთრების უფლების გადაცემის საფუძველს ხელშეკრულების დადების მომენტში
წარმოადგენს აგრეთვე საქონლის არსებობა და გამყიდველის საკუთრება საქონელზე.
თუ ხელშეკრულების დადების მომენტში საქონელი არ არსებობს, მაშინ საკუთრების უფლება
გადავა იმ შემთხვევაში როდესაც დამზადდება ან იქნება გამოყოფილი, როგორც
ინდივიდუალიზირებული ნივთი. გადასაცემი საკუთრება უნდა იყოს ნამდვილი, ხოლო
ნივთის გადაცემა მართლზომიერი. საკუთრების უფლება მყიდველზე გადადის იმ ადგილას და
დროს სადაც და როდესაც გამყიდველი ამთავრებს საქონლის ფიზიკურ გადაცემას.
საქონლის ფიზიკური გადაცემის ორი სესაძლებლობა არსებობს, კერძოდ, პირველი, როდესაც
ნივთის გამყიდველი უგზავნის საქონელს მყიდველს, მაგრამ არ აწვდის დანიშნულების
ადგილას, ასეთ შემთხვევაში საკუთრების უფლება გადადის იმ ადგილას და დროს, სადაც
მოხდება საქონლის გადატვირთვა. მაგალითად, ერთ-ერთ საქმესთან დაკავშირებით მხარემ
გააფორმა ხელშეკრულება საქონლის მიყიდვაზე. ამ ხელშეკრულებით საქონელი უნდა
გაიგზავნოს რკინიგზით, მაგრამ არ ითვალისწინებს საქონლის გადაცემის რაიმე სპეციალურ
ადგილს. როდესაც წარმოიშვა დავა თუ სად უნდა მომხდარიყო საკუთრების გადასვლა,
სასამართლომ ცათვალა რომ საკუთრება გადავიდა მყიდველზე ჯერ კიდევ რკინიგზის
სადგურზე.
მეორე შემთხვევა ეხება იმას, რომ თუ მხარე აწვდის საქონელს დანიშნულების ადგილას, მაშინ
საკუთრების უფლება გადადის იმ ადგილას სადაც უნდა გადასცეს საქონელი ა.ი.
დანიშნულების ადგილას. ერთ-ერთ საქმეზე ერთი მხარე შეუთახმდა მეორე მხარეს საქონლის
მიყიდვაზე და საწყობში მიწოდებაზე. სააპელაციო სასამართლომ ჩათვალა, რომ საკუთრების
უფლება მყიდველს არ გადაეცემა საქონელზე საწყობში ჩაბარებამდე.
ამრიგად საქონლის ფიზიკურ გადაცემისას საკუთრება გადადის გადმოტვირთვის ადგილას და
დროს და დანიშნულების ადგილას.
არსებობს საკუთრების გადაცემის მესამე საშუალებაც, ეს არის დოკუმენტის გადაცემით
საკუთრების გადაცემა. მაგალითად, თუ ნივთის გამყიდველი ვალდებულია გადასცეს
საქონელგანმკარგველი დოკუმენტი, საკუთრების უფლება გადადის ასეთი დოკუმენტის
გადაცემის ადგილას და დროს.
საკუთრების უფლების გადაცემაზე გარკვეულ გავლენას ახდენს ნივთის ცაბარების სავაჭრო
პირობებიც, რომლებიც სეიძლება ითქვას საერთაშორისო ვაჭრობის სტანდარტულ პირობებს
წარმოადგენს და რომლებიც აქტიურად გამოიყენება ამერიკულ სამართალშიც. ამ პირობებიდან
შეიძლება ოთხი პირობა განვიხილოთ:
Aamerikis samarTalSi moqmedebs ori mniSvnelovani principi, romelic aregulirebs sakuTrebis interesis
(uflebis) gadacemas. Ppirveli aris is, rom pirs SeuZlia gadasces mxolod is razedac aqvs ufleba, xolo
mimRebi ეუფლება გადაცემულ უფლებას. პირი, რომელიც ფლობს საცილო საკუთრების
უფლებას, შეუძლია ანაზღაურების საფუძველზე გადასცეს სრულფასოვანი საკუთრების
უფლება კეთილსინდისიერ შემძენს.
მეორე პრინციპი ის არის, რომ გარკვეულ შემთხვევებში პირმა შეიძლება ვერ შეიძინოს უფლება
ნივთზე მეორე პირის თანხმობის გარეშე, მაგალითად, მესაკუთრემ დაკარგა თავისი ხელჩანთა
ან მოპარეს, ვერ მპოვნელი და ვერც ქურდი ვერ გახდება მისი კანონიერი მფლობელი, ასევე
კანონიერი მფლობელი ვერ გახდება ის პირი რომელმაც ქურდისგან კეთილსინდისიერად
შეიძინა ხელჩანთა.
მესაკუთრეს ყოველთვის შეუძლია უკან გამოითხოვოს თავის ხელჩანთა. კეთილსინდისიერ
მესამე პირს შეუძლია აღძრას სარჩელი ზარალის მიყენებისათვის იმ პირის მიმართ, რომელმაც
მიყიდა ხელჩანთა და ამით დაარღვია ნაგულისხმევი გარანტია იმისა, რომ მან
მართლზომიერად გადასცა ნივთი.
როგორც აღვნიშნეთ, samarTlebriv urTierTobebSi mniSvnelovan rols asrulebs e.w.
damokidebuli mpyrobeli, romelic mesakuTrem SeiZleba miandos saqoneli im
uflebamosilebiT, rom ivaWros am saqonliT, urTierTSeTanxmebis safuZvelze.
Ddamokidebeul pyrobels SeiZleba mieces gayidvis, SekeTebis an sxvagvarad
vaWrobis uflebamosileba. sirTule warmoiSveba, rodesac SecdomiT an motyuebiT
damokidebuli myrobeli miyidis saqonels keTilsindisier mesame pirs, mesakuTris
Tanqmobis ararsebobis miuxedavad. Tqmaunda mesakuTres aqvs ufleba aRZras
sarCeli damokidebuli myrobelis mimarT, saqonlis Rirebulebis farglebSi.

ვინ მოიაზრება „დამოკიდებულ მფლობელში“?

დამოკიდებულ მპყრობელში მოიაზრება პირი რომელსაც გადაეცა ნივთი გარკვეული მიზნის

შესასრულებლად, შემდგომში მისი უკან დაბრუნებით.

მაგალითად, მეგობარს გადასცა ფოტოაპარატი სურათების გადასაღებად, მეგობარი იქნება

დამოკიდებული მპყრობელი.

ამერიკის სანივთო სამართალში ფართოდ გამოიყენება პირველი დაუფლების თეორია.

მაგალითად, მებადურმე მდინარეში დაიჭირა თევზი, მებადურე გახდება ამ თევზის

მესაკუთრე.

პირველი დაუფლების თეორია ცდილობს ახსნას თუ როგორ წარმოიშვა კერძო საკუთრება

ბუნებრივ რესურსებზე. უილიამ ბლექსტონი, რომლის ინგლისის სამართლის კომენტარებმა
მნიშვნელოვანი როლი შეასრულეს ახალგაზრდა ამერიკის სამართლის განვიტარებაზე და
საზოგადოებრივი ურთიერთობების მოწესრიგებაზე, აღწერს ამ პროცესს შემდეგნაირად,
როდესაც მსოფლიო იმყოფებოდა ბუნებრივ მდგომარეობაში, სადაც ყველაფერი სავსე იყო,
მოსახლეობა ყველაფერს მიიჩნევდა რომ იყო საერთო, რადგანაც „შემომქმედმა“ ეს ყველაფერი
საჩუქრად გადასცა ადამიანებს. ამდენად ნებისმიერ ადამიანს შეეძლო ამ საერთო ქონებიდან
თავისთვის აეღო ის რაც მას სჭირდებოდა. თუ ადამიანს შიოდა მას შეეძლო ხიდან მოეწყვიტა
ნაყოფი და ეჭამა.

შემდგომ ეტაპზე, ბლექსტოუნი ამტკიცებდა, რომ „ბუნებისა და გონიერების კანონით მან ვინც
პირველმა დაიწყო მისი გამოყენება, რომელიც გარკვეული დროით შემოიფარგლებოდა,
იყენებდა ამ ნივთს მანამ სანამ მისთვის იყო საჭირო. თუ ჯეისონმა მოწყვიტა ნაყოფი
ბუნებრივად ამოსულ ხეზე ის მისი იყო მანამ სანამ ის ამ ნაყოფს ჭამდა.

უკვე თუ ჯეისონი მოწყვეტდა ნაყოფს ის მას შეჭამდა და ასევე შემდგომი გამოყენებისათვის

ინახავდა კიდეც. ასეთივე პრინციპი იქნა გამოყენებული მიწის ნაკვეთის მიმართაც.

არტურმა დაიწყო მიწის ნაკვეთის დამუშავება პირველმა, ამიტომაც ეს ნაკვეთი მას ეკუთვნოდა.
პირველი დაუფლების პრინციპი დღეს ამერიკის სანივთო სამართლის ფუნდამენტური
პრინციპია. თუმცა მას პრაქტიკაში ხშირად სხვა თეორიებში ურევენ, კერძოდ
უტილიტარიანიზმის და შრომის თეორიაში.

რას გულისხმობს უტილიტარიზმის თეორია?

უტილიტარიზმის ეთიკური თეორია მთლიანად დამყარებულია საერთო

სარგებლიანობის პრინციპზე, რომელიც, თავის მხრივ, უზრუნველყოფს საზოგადოების
ზნეობრივად გამართლებულ და ჰარმონიზებულ განვითარებას. უტილიტარიზმის
მიხედვით, მოქმედების მორალური ღირებულების განმსაზღვრელი მოქმედების
შედეგია. ამის გათვალისწინებით, აქცენტი კეთდება არა ინდვიდუალურ უფლებებსა და
მათ დაცვაზე, არამედ უმრავლესობაზე. უტილიტარიზმი წინააღმდეგობაში მოდის
ეგოიზმთან, რომლის მიხედვითაც ადამიანმა უნდა გამოდევნოს თავისი პირადი
ინტერესები, სხვების ხარჯზეც კი. უტილიტარიზმის მიხედვით, შესაძლებელია, სწორი
შედეგი მიღწეულ იქნას ცუდი მოტივითაც. უტილიტარიზმი ერთგვარი მცდელობაა
გაცემულ იქნას პასუხი შემდეგ პრაქტიკულ კითხვაზე: „რა უნდა გააკეთოს ადამიანმა?“
ამ შეკითხვას უტილიტარიზმის თეორია პასუხობს: მან იმგვარად უნდა დაგეგმოს
მოქმედება, რომ ყველა შესაძლო რეზულტატიდან საუკეთესოს მიაღწიოს.
უტილიტარიზმის მიზანია სარგებლიანობის მაქსიმალიზება, თუმცა, ამავდროულად
უნდა გავითვალისწინოთ ინდივიდუალური და საზოგადოებრივი ინტერესებიც.
უტილიტარიზმის თეორია ემყარება იმის რწმენას, რომ ადამიანები, როგორც
რაციონალურად მოაზროვნე არსებები, პირადი ინტერესებიდან გამომდინარე, აკეთებენ
პრაგმატულ არჩევანს შედეგის სარგებლიანობის პრინციპის გათვალისწინებით.
თანამედროვე უტილიტარიზმის დამფუძნებელი ბრიტანელი ფილოსოფოსი და
იურისტი, ჯერემი ბენთამია, რომელმაც უტილიტარიზმის ფილოსოფია თავის
„ფუნდამენტურ აქსიომად“ დაისახა. ბენთამი ზოგადი სარგებლიანობის პრინციპზე -
„უდიდესი ბედნიერება უდიდესი რაოდენობისთვის“ - დაყდნობით ემხრობოდა
პოლიტიკურ დემოკრატიასა და საკონსტიტუციო რეფორმას. „უდიდესი ბედნიერების
პრინციპი“ ერთგვარი ქვაკუთხედი გახდა ბენთამის შეხედულებების
ფორმირებისათვის: ბედნიერების მისაღწევად აუცილებელია, რომ „სიამოვნება“
აღემატებოდეს „ტკივილს“.
ბენთამის „ეთიკისა და კანონმდებლობის პრინციპები“ ყურადღებას ამახვილებს
როგორც უტილიტარიზმის პრინციპზე, ასევე იმაზეც, თუ როგორ ზღუდავს მორალის ეს
ხედვა საკანონმდებლო პრაქტიკას. ბენთამის მიერ შემოთავაზებული უტილიტარიზმის
პრინციპი „სიკეთეს“ - სიამოვნებასთან, ხოლო „ბოროტებას“ ტკივილთან აიგივებს.
სიამოვნებისა და ტკივილის ამგვარი წარმოდგენა ბენთამისთვის შესაძლოა იყოს,
როგორც ფიზიკური ასევე სულიერი. ბენთამი თავის მიერ ჩამოყალიბებულ პრინციპს
აღიქვამს, როგორც საზოგადოების კანონშემოქმედების ცხადად წარმომჩენს. ბენთამი
ასევე აყალიბებს სიამოვნებისა და ტკივილის ხარისხის განმსაზღვრელ კრიტერიუმს,
რომლითაც სწორი გადაწყვეტილება მიიღება.
ჯერემი ბენთემი (1748-1832) იყო ინგლისელი ფილოსოფოსი, იურისტი და სოციალური
რეფორმატორი.

პირველი დაუფლების თეორია საკმაოდ განმტკიცებული იყო მე-19 საუკუნეში, როდესაც

ხდებოდა ისეთი ბუნებრივი რესურსების გადანაწილება როგორიც იყო ცხოველები, თევზები,
ნავთობი, გაზი და ზედაპირული წყლები.

ამ თეორიას ყავს მოწინაარლდეგეებიც, რომლებიც აღნიშნავენ, რომ მართალია ის ხსნის თუ

როგორ განვითარდა საკუთრების უფლება, მაგრამ ის ვერ ამართლებს კერძო საკუთრების
წარმოშობას-არსებობას. დავუშვათ, მოხეტიალე მაწანწალა ტომი ფეხს ურტყამს ქვას, რომელიც
შემდეგ აღმოჩნდება ოქროს ნატეხი. მისი მტკიცება, რომ მან პირველმა ნახა ეს ოქრო რა
მნიშვნელობისაა? რატომ უნდა დაეუფლოს პირველმა ოქროს და არა იმ ტერიტორიაზე
მაცხოვრებლებმა, რომლებმაც რამდენჯერმე ჩაუარეს ამ „ქვას“ და ფეხი არ გაკრეს. გარდა ამისა
„პირველი დაუფლების“ თეორია ხელს უწყობს ბუნებრივი რესურსების განიავებას.
მაგალითად, მოვიყვანოთ ნადირობა. თუ საკუთრების უფლება ველურ ცხოველებზე
მიენიჭება პირველივე მონადირეს, მაშინ მისი დიდხან სენარჩუნება ძნელი იქნება. რადგანაც
ვერცერთი მონადირე ვერ გააკონტროლებს სხვა მონადირის ქცევას. ყოველ მონადირეს აქვს
თავისი ინტერესი, რაც სეიძლება მეტი მოკლას ნაკლებ დროში. ეხლა სევეხოთ ნავთობს. თუ
სდაკუთრების უფლებას მივცემთ იმ პირს რომელმაც პირველად ამოიღო ნავთი, მაშინ არავის
ექნება სურვილი შეინარჩუნოს ნავთობი მომავალში გამოყენებისათვის.

თუ ნავთობს ფლობს ა, ბ და გ მაშინ თუ ა დაიწყებს ნავთობის ამოღებას, ბ და გ-ეც დაიწყებს

ნავთობის ამოღებას, წინააღმდეგ სემთხვევაში ყველა ნავთობს ა ამოიღებს და ბ და გ დარჩება
მის გარეშე.

რაც შეეხება შრომის თეორიას, ამ თეორიის მიხედვით საკუთრება მოიპოვება შრომის შედეგად.

მეთევზემ თევზი რომ დაიჭირა, დაჭერა მოხდა მისი შრომის შედეგად. ამდენად, შრომით
მოპოვებული საკუთრება უფრო თავსდება ბუნებით კანონებში, ვიდრე პირველი დაუფლების
თეორია-აღნიშნავდნენ შრომის თეორიის მიმდევრები.

თუმცა ეს თეორიაც იქნა გაკრიტიკებული. კრიტიკოსები აღნიშნავდნენ რომ თუ პირი თავისი

შრომის 5-10 პროცენტს ჩადებს, რატომ უნდა მიიღოს მან 100% სრულად ნივთი?

ან თუ ტომი დაამუშავებს მიწას, დათესავს და ხორბალს მოიწევს მან რატომ უნდა მიიღოს
მიწაზე საკუთრების უფლება? მას შეუძლია მხოლოდ ხორბალს დაესაკუთროს.

ნივთი საკუთრებაში შეიძლება გადავიდეს ხანდაზმულობითაც,

xandazmulobiTi SeZena.
am dros mflobeli mas iyenebs sajarod da ar yavs mowinaaRmdege mxare. Tu ase
grZeldeba 15-20 weliwadi (Statebisda mixedviT vadebi gansxvavebulia) is xdeba
mesakuTre. anu ivaraudeba rom mesakuTres gauvida 15 wlis mere xandazmuloba
rom sasamarTlo wesiT moiTxovos Tavisi qoneba.
 3. sasamarTlos gadawyvetilebiT qonebis gayidva.

saerTo sakuTreba: rodesac ori an meti piri ganuyofel uflebas flobs qonebaze

saerTo sakuTreba ramdenime saxisaa

1. saziaro, magaliTad or an met memkvidres gadaeca qoneba

2. wiladi sakuTreba
3. meuRleTa saerTo sakuTreba zogierT StatSi, rac niSnavs rom maT SeiZleba qondeT individualuri
sakuTrebac

uZravi qoneba SeiZleba SeZenil iqnes fizikuri an iuridiuli piris mier, rogorc amerikis aseve ucxo qveynis
moqalaqis an iuridiuli piris mier.
uZravi qoneba registrirebuli unda iqnes im administraciuli olqis (raionis) sakuTrebis sajaro reestrSi
(property public records), sadac imyofeba uZravi nivTi. am reestridan SeiZleba miviRoT informacia Tu vin
aris mesakuTre, SeZenis TariRi, SeZenis fasi, farTobi, gadasaxadis saxiT myidveli ixdis saerTo Tanxis 1%.
gadaformebis win myidveli mesame piris amgariSze debs gadasaxdeli Tanxis 3%, zog StatSi, magaliTad
niuiorkSi aris 10%-ic.
uZravi qonebis SeZena xdeba obieqtis SerCeviT. amJamad sakmaod didi SesaZleblobebi arsebobs obieqtis
SesarCevad., magaliTad, Tematuri gamofenebi, beWduri gamocemebi, internetი. internetis wili amJamad
aRwevs daaxloebiT 80%. Semdegi nabiWi ganisazRvreba konkretuli brokeris (rieltoriT) meSveobiT.
rekomendacias iZlevian brokerTan gaformdes SeTanxmeba, romelic Tqvens interesebs warmoadgens
uZravi nivTis moZebnis momentidan gasaRebis Cabarebamde. . igi dagexmarebaT moZebnoT realuri
sabazro Rirebulebis varianti, amasTan igi flobs gamyidvelTan fasis daklebis unarCvevebs, dagexmarebaTa
agreTve dokumentebis gaformebaSi, teqnikuri inspeqtoris, advokatis Tu sxva specialistis moZebnaSi. rogor
wesi myidveli brokers ar uxdis sakomisios.
Tu myidveli ver Camodis amerikaSi mas SeuZlia SeiZinos uZravi nivTi Sori manZilidanac. im StatebSi
sadac uZrav nivTze garigeba formdeba advokatis mier, es SeiZleba gakeTdes advokatze gacemuli
mindobilobis safuZvelze. mindobiloba ki SeiZleba gakeTdes myidvelis qveynis amerikis saelCoSi.
mindobilobis specialur formas ugzavnian myidvels fostiT. Myidveli fuls ricxavs Tavisi amerikeli advokatis
satrasto (mindobil sakuTrebaSi arsebul) advokatis angariSze, saidanac xelSekrulebis dadebis Semdeg
gadaericxeba gamyidvels.
aseT SemTxvevaSi riskebi faqtiurad ar arsebobs – im pirobiT rom myidveli sargeblobs licenzirebuli
specialistis momsaxurebiT. advokati ufrxildeba am licenzias radganac arakeTilsindisieri qmedebebis
Sedegad is kargavs am licenzias, romelsac meored veRar aiRebs.
zogierT StatSi dokumentebi formdeba “eskrous’ (escrow) kompaniis mier, amitomac amerikis saelCoSi
xelmowerili dokumentebi egzavneba “eskrous” kompanias. eskrou aris uZravi nivTebis gayidvis
xelSekrulebis forma anu kompania romelic uZravi qonebis gayidvebze muSaobs.
amerikis bankebSi angariSis gaxsna mxolod im SemTxvevaSi Rirs Tu xdeba SeZenili uZravi nivTisTvis
kreditis aReba.
uZravi nivTis SeZenis procedura grZeldeba 15-30 dRe. mas Semdeg rac obieqti SeirCeva, brokeri
warudgens winadadebas fasze. is gadascems standartul xelSekrulebas, romelic SemuSavebulia realtoris
(brokerTa) asociaciis mier. myidvelis xelmoweris Semdeg igi ugzavnis xelSekrulebas gamyidvels.
Tu fasi misaRebia, Semdegi nabiji aris nasyidobis xelSekrulebis dadeba (Contract to Purchase Real
Estate) gamyidvelsa da myidvels Soris realtoris monawileobiT. garigebis savaldebulo monawilea specialuri
saagento da eskrou ((escrow company) an myidvelis advokati.. swored eseni axorcieleben mTeli garigebis
iuridiul kontrols, Semowmebas da damowmebas. amasTan erTad xSir SemTxvevaSi myidvels Seaqvs
qonebis Rirebulebis 3-5% bes saxiT. depozits inaxavs specialuri saagento, romelsac gansakuTrebuli ufleba
aqvs obieqtis gayidvaze. Pპaralerulad mimdinareobs Senobis Semowmeba romelsac akeTebs licenzirebuli
specialisti. igi amowmebs konstruqcias, santeqnikas, komunikacias eleqtrogayvanilobebs. procedura jdeba
250-500 dolari. isini amowmeben saRebavebisa da sxva webovnebebis zemoqmedebas jamrTelobaze.
amasTan xdeba Semowmeba, rame davalianeba xom ar aqvT gamyidvelebs ipoTekasTan dakavSirebiT.
Bbevr StatSi sakuTrebis ufleba UuZrav qonebaze gadadis saolqo sasamarTloSi an specializirebul
saregistracio palataSi registraciis Semdeg.
brokeris momsaxureba aris qonebis Rirebulebis 4-6%, romelsac ZiriTadad ixdis gamyidveli. sakuTrebis
uflebis gadacemisTvis gadasaxi aris Rirebulebis 0,01-2 %.
საინტერესოა მეუღლეთა, განსაკუთრებით გათხოვილი ქალების საკუთრების საკითხიც,
რომელიც ისტორიულად სხვადასხვანაირად იყო ჩამოყალიბებული.

g) gaTxovili qalebi

saerTo samarTlis qveynebSi saukuneebis manZilze gaTxovil qals ar SeeZlo qmris sicocxlis
periodSi daedo xelSekruleba qonebis gayidvaze, xelSekrulebis safuZvelze aeRo
pasuxismgebloba. iTvleboda rom col-qmari erTi piria, sadac ZiriTad figurad gvevli-neba qmari,
igi debs xelSekrulebebs, Rebulobs valdebulebebs da a.S. Tu gaTxovili qali xelSekrulebis
safuZvelze mainc ikisrebda valde-bulebas, pasuxismgebeli iyo misi qmari. Tu coli
gardaicvleboda qmari Tavisufldeboda pasuxismgeblobisgan. magram, Tu qmari
gardaicvleboda qvrivi xdeboda iseTive pasuxismgebeli, rogorc gauTxovari qali. amdenad qalis
gaTxoveba iwvevda misi, rogorc saxelSekrulebo samarT-lis subieqtis Sewyvetas. gaTxovili
qalis qoneba gadadioda qmris xelSi. me-19 saukunis meore naxevridan gaTxovili qalis
uflebrivi mdgomareoba sakuTrebasTan, xelSekrulebasTan dakavSirebiT TandaTan icvleba.
inglisSi ramdenime aqti iqna miRebuli gaTxovili qalis sakuTrebasTan dakavSirebiT, magaliTad,
1870 wels, riTac ganisazRvra Tu ra gancalkavebuli qonebas unda flobdes gaTxovili qali. 1882
wlis aqtma gaTxovil qals sakuTrebis Sesaxeb, gansazRvra gancalkavebuli qonebis ufro farTo
Sinaarsi, romelSic ukve CarTuli iyo ara mxolod is qoneba, romelic daqorwinebamde qonda
aramed is qonebac romelic qorwinebis periodSi SeiZina.

Aamerikis bevri Statis kanonmdebloba, magaliTad, kalifornia, maiami da a.S. iTvaliswinebs,

agreTve, rom gaTxovil qals qondes igive uflebebi, rogorc gasaTxovars. zogierT StatSi, kanoni
Tvlis rom gaTxovil qals ar unda qondes gansazRvruli saxis xelSekrulebebis dadebis ufleba,
magaliTad, Tavdebobis (suretyship)xelSekrulebis an xelSekruleba Tavis qmarTan. kaliforniis
samoqalaqo kodeqsi ki srul Taviusuflebas aniWebs gaTxovil qalebs, kerZod, misi 1556-e muxli
uTiTebs: yvela pirs SeuZlia dados xelSekruleba, garda arasrulwlovnebisa, suliT avadmyofebisa
da visac CamorTmeuli aqvs samoqalaqo uflebebi. saerTo samarTlis, kerZod ki amerikis
samarTlis tendecia imisken aris mimarTuli, rom gaTxovil qalebs mianiWos sruli ufleba ivaWros
Tavisi piradi qonebiT, dados xelSekrulebebi.