Yếu tố AI Trong Hệ Thống Giao Dịch Chứng Khoán
Nguyễn Văn Hùng
Undergradutade Student, School Of Finance
University of Economics Ho Chi Minh City
Vietnam
hungnguyen.31211025633@st.ueh.edu.vn
Thị trường chứng khoán được xem là một trong
những kênh đầu tư tài chính phổ biến trên thế giới kể
từ thế kỷ XV. Các nhà đầu tư chứng khoán luôn dựa
vào cả 2 loại phân tích: Phân tích kỹ thuật (Technical
Analysis – TA) và Phân tích cơ bản (Fundamental
Analysis – FA) để thực hiện các giao dịch đầu tư với
mục đích kiếm lời chênh lệch.
Thông thường các giao dịch đầu tư được chuyển
trong một hệ thống phức tạp được gọi là Hệ thống
giao dịch chứng khoán (Trading Securities System)
với nhiều luồng phân lệnh khác nhau nhằm tối đa
lượng giao dịch mua bán hiện có trong phiên giao
dịch ngày.
Sự kiện nghẽn lệnh trong nửa đầu năm 2021 tại thị
trường Chứng khoán Việt Nam là một cơ sở quan
trọng nhằm nhấn mạnh tầm quan trọng của hệ thống
AI trong việc khớp các lệnh giao dịch. Bởi, trong
ngành Đầu tư Chứng khoán chưa có những thay đổi
mang tính bước ngoặt về mở rộng lệnh mua bán, giảm
thời gian để có cổ phiếu về tài khoản (hay còn gọi là
giảm T+) và tăng thời gian đầu tư. Tại Việt Nam, hệ
thống giao dịch được phát triển bởi FPT IS phát triển
ở thời điểm hiện tại. Các hệ thống trước thời gian đó
cũng đã có như Hệ thống Core I5 do sàn Giao dịch
Chứng khoán Hà Nội (HNX) tự sản xuất từ năm
2013. Trong tương lai, sàn Giao dịch Chứng khoán
Tp. Hồ Chí Minh sẽ làm các cơ sở kết nối với bộ phận
cùng ngành tại Hàn Quốc nhằm mang hệ thống KRX
hiện đại về Việt Nam nhằm nâng cao hiệu suất hoạt
động giao dịch.
Bài viết này nhằm giúp cho độc giả hiểu rõ hơn về
bản chất khớp lệnh chứng khoán, cơ chế T+ và một
số hạn chế còn tồn đọng của Hệ thống giao dịch
Chứng khoán tại Việt Nam.
I.BẢN CHẤT CỦA KHỚP LỆNH CHỨNG
KHOÁN
A. CÁC LOẠI LỆNH HIỆN CÓ:
1) Tại thị trường Việt Nam:
Tại thị trường Việt Nam, có 7 loại lệnh được phép sử
dụng để thực hiện đầu tư chứng khoán. Tuy nhiên,
trong bài viết này, tác giả đưa ra 4 loại lệnh cơ bản
áp dụng trong giao dịch trong ngày[1], bao gồm:
a) Lệnh giao dịch tại mức giá khớp lệnh xác
định giá mở cửa và giá đóng cửa (Lệnh
ATO & Lệnh ATC)
Đây được xem là lệnh bắt đầu và kết thúc của một
phiên giao dịch ngày và được diễn ra trong 15 phút
mở cửa và đóng cửa (Lệnh ATO bắt đầu lúc 9h00
sáng và lệnh ATC bắt đầu lúc 14h30 chiều cùng
ngày). 2 loại lệnh được thực hiện theo cơ chế đấu giá
(Auction) trong biên độ cho phép của mỗi chỉ số
chứng khoán và sẽ quyết định giá mở cửa phiên khi
có một mức giá chiếm tỉ trọng cao nhất. Khi đó,
những lệnh khác sẽ bị hết hạn hiệu lực (excuted) và
hoàn trả lại số tiền giao dịch một hay toàn phần.
b) Lệnh giới hạn (Lệnh LO)
Lệnh LO cho phép các nhà giao dịch đầu tư có thể
mua hoặc bán cổ phiếu có sẵn tại một mức giá mà họ
mong muốn trong biên độ giao dịch cho phép. Lệnh
sẽ được duy trì trong phiên giao dịch ngày. Sau thời
gian trên, lệnh sẽ hết hạn hiệu lực và hoàn trả lại số
tiền giao dịch cho nhà đầu tư.
c) Lệnh mua theo giá thị trường đang bán
(Lệnh MP)
Lệnh MP cho phép nhà đầu tư giao dịch tại chính giá
cao nhất thị trường đang mua bán. Với loại lệnh này,
nhà đầu tư sẽ không đảm bảo được số lượng cổ phiếu
mua được so với dự kiến trong trường hợp tại mức
giá đó đã đủ số lượng mua bán cần thiết.
2) Tại thị trường Quóc tế:
Tại thị trường Quốc tế, có sự tương đồng đôi chút với
thị trường Việt Nam khi cũng có Lệnh thị trường
(tương đồng MP), Lệnh giới hạn (tương đồng LO).
Sự khác biệt được thể hiện khi có sự xuất hiện của 2
loại lệnh Stop Order và lệnh Buy Stop Order có điều
kiện phức tạp hơn so với lệnh MP.
B. NGUYÊN TẮC KHỚP LỆNH
Nguyên tắc khớp lệnh là điều quan trọng khi tiến
hành giao dịch chứng khoán. Có 3 yếu tố để một lệnh
giao dịch được khớp: Ưu tiên về giá, ưu tiên về thời
gian, ưu tiên về khối lượng.
a) Ưu tiên về giá:
Lệnh sẽ được ưu tiên khớp với mức giá mua cao nhất
và mức giá bán thấp nhất tại thời điểm đặt lệnh mua
bán.
b) Ưu tiên về thời gian:
Lệnh nào được đặt trước sẽ đươc ưu tiên khớp trước
nếu thỏa điều kiện lệnh đặt.
c) Ưu tiên về khối lượng:
Hệ thống giao dịch chứng khoán sẽ ưu tiên các lệnh
có khối lượng giao dịch cao xuống thấp.
C. CƠ CHẾ NGÀY GIAO DỊCH (T+)
Cơ chế ngày giao dịch là khoảng thời gian để một
nhà đầu tư có thể nhận các tài sản tài chính (cụ thể là
cổ phiếu) sau khi đặt mua cổ phiếu hoặc nhận tiền sau
khi bán cổ phiếu đã sở hữu.
Cơ chế T+ thường có nhiều cơ chế dao động số
ngày từ 0 (giao dịch trong ngày) đến 3 (3 ngày sau
mới nhận được tài khoản, theo ngày giao dịch).
II.YẾU TỐ AI TRONG HỆ THỐNG GIAO
DỊCH CHỨNG KHOÁN TẠI VIỆT NAM – KẾT
QUẢ TỪ THỰC NGHIỆM:
Hệ thống Giao dịch Chứng khoán Việt Nam nâng
cấp về cơ chế từ thủ công sang tự động theo dòng
lịch sử phát triển của lĩnh vực Đầu tư chứng khoán.
Tuy nhiên, tại thời điểm đầu của lĩnh vực đầu tư
chứng khoán, chính bản thân khái niệm này còn mới
lạ và giới lĩnh vực đầu tư cũng chỉ dành cho một
nhóm đối tượng thiểu số. Điều này giải thích những
nâng cấp tại thời gian đầu chưa thật sự đáng kể.
Sự bùng nổ về số lượng người tham gia lĩnh vực
đầu tư chứng khoán diễn ra khi đại dịch Covid-19 ập
tới khiến người dân không thể tạo ra nguồn tiền thu
nhập phục vụ cho nhu cầu gia đình. Thời điểm đó
làm nền cho sự kiện nghẽn lệnh vào tháng 6/2021.
Sự kiện này không xuất phát từ lượng thanh khoản
lớn mà xuất phát từ số lần khớp lệnh trong cùng một
thời điểm.
Thời điểm trước năm 2021, chỉ có một nhóm đối
tượng nhỏ nằm trong lĩnh vực đầu tư chứng khoán,
và số lần giao dịch trong phiên không quá nhiều so III. KẾT LUẬN
với hiện tại và các lần giao dịch đó chỉ thực hiện với Hệ thống giao dịch chứng khoán là một cầu nối
khối lượng cực lớn. Hệ thống giao dịch Chứng trung gian quan trọng để hiện thực hóa một cuộc giao
khoán, với yếu tố AI tại thời điểm đó, chỉ thực hiện dịch chứng khoán. Theo sự hiện đại của nền kinh tế,
phân luồng với tổng dữ liệu bản thân nó nhận được các nhận thức về việc hiểu giá trị của các kênh đầu tư
là một con số không lớn so với thời điểm hiện tại. ngày càng nhiều dẫn đến sự gia tăng về số lượng tài
khoản giao dịch cũng như khối lượng giao dịch ngày
Tại thời điểm nghẽn lệnh, hệ thống AI đang phải
càng lớn trên thị trường.
áp tải một lượng giao dịch vượt mức với khối lượng
giao dịch nhỏ lớn không cân bằng. Công đoạn AI tại Sự hiện đại cũng đi kèm với lợi ích hậu thuẫn của
thời điểm đó vừa phải phân lọc dữ liệu theo mã cổ các nhà đầu tư ngày càng lớn. Điều đó đòi hỏi các hệ
phiếu công ty, mà còn phải dựa theo nguyên tắc khớp thống phải được nâng cao sức mạnh về lượng cũng
lệnh để phân luồng dữ liệu theo đúng mong muốn. như về chất để đáp ứng nhu cầu giao dịch.
Với hơn 500 mã chứng khoán được giao dịch trên IV. REFERENCES
Sàn Giao dịch Chứng Khoán Tp. Hồ Chí Minh, một [1] Theo thông tin của các công ty Chứng khoán được ủy quyền dựa
hệ thống được sử dụng hơn 20 năm với những cải trên cơ sở Luật Chứng khoán 2019 của nước Cộng hòa Xã hội
Chủ nghĩa Việt Nam.
tiển nhỏ không thể nào đáp ứng được sức nặng của [2] Shouvik Banik, Nonita Sharma, Monika Mangla, Sachi Nandan
Mohanty, Shitharth S, 2021. STM based decision support system
thị trường tại thời điểm đó. Xét về yếu tố AI trong for swing trading in stock market
lĩnh vực Đầu tư Chứng khoán nói chung và hệ thống .https://doi.org/10.1016/j.knosys.2021.107994
[3] Rong Chen, Heng (Griffin) Geng, Hai Lin, Phuong Thi Ly Nguyen, 2021.
Giao dịch Đầu tư Chứng khoán nói riêng, yếu tố AI Liquidity, informed trading, and a market surveillance system:
Evidence from the Vietnamese stock market
đang chỉ thuần cho việc đưa ra các dự báo về các mã https://doi.org/10.1016/j.pacfin.2021.101567
cổ phiếu mong muốn và giao dịch cá nhân tự động.
Cụ thể, Hamid & Sadegheih (2021) đã trình bày về
việc cải tiến hệ thống giao dịch cá nhân dựa trên
những thành quả của mô hình LSTM (Long Short-
term Memory)[2] nhằm tăng hiệu suất giao dịch đầu
tư; hoặc những yếu tố xoay quanh việc giám sát các
mã chứng khoán dựa theo yếu tố thanh khoản và
những giao dịch minh bạch (Informed Trading) đến
kết quả sinh lãi của nhà đầu tư[3].

Điều này đồng nghĩa với việc chưa có nhiều

nghiên cứu về hệ thống giao dịch chứng khoán quốc
gia. Đây được xem là một cơ hội để các nghiên cứu
sinh có thể thực hiện những đề xuất của mình nhằm
nâng cấp lượng giao dịch trong ngày về chất lượng
và số lượng, mở ra các loại giao dịch mới. Từ đó,
nâng cấp bộ mặt thị trường chứng khoán Việt Nam
thông qua các quyết định thăng hạng thị trường của
FTSE và MSCI cùng cơ hội đón nhận nguồn tiền đầu
tư từ các quỹ tài chính lớn quốc tế trong tương lai.