Ebook Hybrid PBD Biologi T5

vii
00 Kandungan.indd 7 10/12/2021 4:38 PM

STRATEGI PdPc
BAB
Organisasi Tisu Tumbuhan dan Pertumbuhan
1 Organisation of Plant Tissues and Growth
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Standard Kandungan (SK) Standard Pembelajaran (SP) Halaman
Penguasaan (TP)
1.1 Organisasi Tisu 1.1.1 Berkomunikasi tentang jenis tisu tumbuhan dan fungsi utamanya.
Tumbuhan
S1 TP1
Buku Teks
m.s 4 – 5
2–3
TP1
TP2
S2
TP3
TP4
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, buku rujukan, Internet Travelling File Menganalisis
EMK i-THINK Nilai Murni
Kelestarian alam sekitar Peta Pokok Bekerjasama

Cadangan PdPc
1. Aktiviti Travelling File (PAK21) dilaksanakan.

2. Murid dibahagikan kepada beberapa kumpulan.
3. Setiap kumpulan diberikan masa untuk menjawab 1 soalan yang diletakkan di dalam 1 fail dalam tempoh masa yang ditetapkan.
4. Terdapat 5 travelling file yang disediakan. Setiap kumpulan berbincang untuk menjawab soalan dalam kumpulan.
5. Jawapan setiap soalan akan dibincangkan bersama guru sebelum habis sesi pdpc.
6. Murid menjawab soalan no. 1 – 2.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
1.2 Tisu Meristem dan 1.2.1 Mengenal pasti jenis dan bahagian tisu yang terlibat dalam
TP2
Pertumbuhan pertumbuhan. S1
TP3
Buku Teks 1.2.2 Menghuraikan kedudukan zon pembahagian sel, zon
m.s 6 – 9 pemanjangan sel dan zon pembezaan sel dalam pucuk dan akar.
1.2.3 Mengenal pasti zon pembahagian sel, zon pemanjangan sel dan S2
TP1 4–7
zon pembezaan sel dalam radikel anak benih. TP2
S3 TP5
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, buku rujukan, Internet, kertas sebak, Gallery Walk Menganalisis
pen penanda
BAB 1 EG 1 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.
Strategi PdPc.indd 1 18/11/2021 11:30 AM

Kelestarian alam sekitar, nilai murni Peta Pokok Bekerjasama

Cadangan PdPc
2. Setiap kumpulan dikehendaki menjawab soalan yang disediakan.
3. Murid berjalan ke setiap kumpulan untuk melihat jawapan daripada kumpulan lain dan berbincang.
4. Murid boleh meninggalkan nota ringkas atau komen di atas hasil kerja kumpulan lain.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
1.2 Tisu Meristem dan 1.2.4 Memerihalkan jenis pertumbuhan iaitu pertumbuhan primer dan TP1
Pertumbuhan pertumbuhan sekunder. S4 TP2
Buku Teks 1.2.5 Mewajarkan kepentingan pertumbuhan primer dan pertumbuhan TP3
m.s 10 – 16
sekunder.
1.2.6 Membanding dan membezakan antara pertumbuhan primer S5 TP3 7–9
dengan pertumbuhan sekunder dalam tumbuhan eudikot.
1.2.7 Menilai kepentingan tumbuhan yang mengalami pertumbuhan
sekunder dari segi ekonomi. S6 TP5
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, kamera atau telefon bimbit, Internet Pembentangan Mengaplikasi, menilai
Kelestarian alam sekitar, sains dan teknologi Peta Buih Berganda Mensyukuri nikmat kurniaan Tuhan
Cadangan PdPc
1. Murid mencari maklumat mengenai pertumbuhan primer dan pertumbuhan sekunder.

2. Murid melengkapkan peta i-Think peta buih berganda untuk mencari perbandingan antara pertumbuhan primer dan pertumbuhan sekunder.
3. Murid bergerak dalam kumpulan masing-masing untuk mengumpulkan maklumat mengenai kepentingan pertumbuhan primer dan
pertumbuhan sekunder.
4. Murid menghasilkan video pendek atau Tik-Tok untuk menyampaikan mesej dan maklumat mengenai hasil dapatan.
5. Pembentangan video atau Tik-Tok dijalankan di dalam kelas.
6. Sesi soal jawab dijalankan di dalam kelas.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
1.3 Lengkung Pertumbuhan 1.3.1 Memerihalkan jenis tumbuhan berdasarkan kitar hidup.
Buku Teks 1.3.2 Mencerakinkan lengkung pertumbuhan; TP1
S1
m.s 17 – 21
(i) Tumbuhan semusim TP2
(ii) Tumbuhan dwimusim 10 – 13
(iii) Tumbuhan saka TP1
1.3.3 Mengeksperimen untuk mengkaji lengkung pertumbuhan dalam TP2
S2
tumbuhan. TP3
TP4
© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. EG 2 BAB 1

BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, Internet, gambar tumbuhan, buku Flipped Classroom Menganalisis, menilai
rujukan
Kelestarian alam sekitar, bahasa, kreativiti dan – Kebebasan, berdikari

inovasi
Cadangan PdPc
1. Murid diberikan tugasan seminggu lebih awal untuk mencari dan mengumpulkan maklumat mengenai jenis tumbuhan berdasarkan kitar
hidup serta lengkung pertumbuhan.
2. Murid mencari bahan dan menyediakan folio berkaitan jenis tumbuhan dan contohnya.
3. Selepas seminggu, murid mempamerkan folio masing-masing dan murid-murid lain juga melihat folio kawan-kawan yang lain.
4. Komunikasi antara murid-murid dan antara guru dengan murid digalakkan.

STRATEGI PdPc
BAB
Struktur dan Fungsi Daun
2 Leaf Structure and Function
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
2.1 Struktur Daun 2.1.1 Memerihalkan struktur luar daun:

(i) Lamina TP1
Buku Teks S1
m.s 28 – 30 (ii) Petiol TP2
2.1.2 Mengenal pasti struktur dalaman lamina daun :
(i) Epidermis atas
TP1
(ii) Mesofil palisad S2
TP2
21 – 22
(iii) Mesofil berspan
(iv) Epidermis bawah
(v) Berkas vaskular
S3 TP4
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, buku rujukan, Internet Three Stray One Stay Mengaplikasi
Kelestarian alam sekitar Peta Buih Berganda Rasional
1. Murid dibahagikan kepada 4 ahli dalam setiap kumpulan.

2. Setiap kumpulan dikehendaki berbincang untuk menjawab 1 soalan yang berbeza dengan kumpulan lain.
3. Tiga ahli kumpulan akan bergerak ke kumpulan yang berbeza untuk mendapatkan pandangan dan jawapan bagi soalan lain dalam masa
yang ditetapkan.
4. Ahli kumpulan yang tinggal akan memberikan penerangan kepada jawapan bagi soalan kumpulan masing-masing.
5. Semua ahli kumpulan akan berkumpul semula bagi membincangkan jawapan yang telah diperolehi daripada kumpulan yang lain.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
2.2 Organ Utama 2.2.1 Mewajarkan keperluan pertukaran gas dalam tumbuhan
Pertukaran Gas S1 TP2
2.2.2 Menjelaskan mekanisme pembukaan dan penutupan stoma
Buku Teks berdasarkan pengambilan ion kalium dan perubahan kepekatan
m.s 31 – 35
sukrosa S2 TP4
2.2.3 Mengeksperimen untuk membandingkan taburan stoma pada 23 – 26
epidermis atas dan epidermis bawah daun monokot dan daun S3 TP5
eudikot.
2.2.4 Meramalkan kesan kekurangan air dalam tumbuhan terhadap
pembukaan dan penutupan stoma. S4 TP5
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, buku rujukan, Internet, modul Roam The Room Menganalisis, mengaplikasi

Kreativiti dan inovasi Peta Alir Bekerjasama

Cadangan PdPc

2. Setiap kumpulan dikehendaki menjawab soalan yang disediakan dan membina model stoma yang kreatif bagi menerangkan mekanisme
pembukaan dan penutupan stoma.
3. Murid boleh melakar peta alir untuk menerangkan mekanisme tersebut.
4. Murid bergerak secara individu ke kumpulan lain untuk melihat dan mendapatkan idea dan sumbang saran.
5. Semua murid kembali kepada kumpulan masing-masing untuk berkongsi idea dan pendapat bagi menyelesaikan masalah dan soalan yang
diberikan oleh guru.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
2.3 Organ Utama 2.3.1 Mewajarkan keperluan transpirasi.

Transpirasi 2.3.2 Memerihalkan faktor persekitaran yang mempengaruhi kadar TP1
transpirasi: S1
Buku Teks TP2
m.s 36 – 39 (i) Keamatan cahaya
(ii) Pergerakan udara 27 – 32
(iii) Suhu TP1
(iv) Kelembapan relatif udara TP2
S2
2.3.3 Mengeksperimen untuk mengkaji kesan faktor persekitaran TP3
terhadap kadar transpirasi dengan menggunakan potometer. TP4
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, buku rujukan, Internet, modul Round Table Menganalisis
Kelestarian alam sekitar, sains dan teknologi - Minat, sifat ingin tahu terhadap alam sekeliling
Cadangan PdPc
1. Secara kumpulan, murid berfikir dan membincangkan soalan yang disediakan oleh guru mengenai fungsi daun sebagai organ transpirasi.
2. Setiap murid menyumbangkan idea dalam kumpulan.
3. Perbincangan diadakan untuk membentuk jawapan terbaik.
4. Setiap kumpulan membentangkan jawapan di hadapan kelas.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
2.4 Organ Utama

2.4.1 Mewajarkan keperluan fotosintesis dalam tumbuhan S1 TP2
Fotosintesis
2.4.2 Menghubung kait penyesuaian struktur dalaman daun dengan
Buku Teks
m.s 40 – 51
fotosintesis. TP1
2.4.3 Mengenal pasti struktur kloroplas : TP2
S2
(i) Granum TP3
(ii) Tilakoid TP4
(iii) Stroma 33 – 40
2.4.4 Menghubung kait tindak balas bersandarkan cahaya dan tindak
balas tidak bersandarkan cahaya dalam fotosintesis.
2.4.5 Menulis persamaan kimia bagi mewakili proses fotosintesis.
2.4.6 Membanding dan membezakan antara tindak balas bersandarkan S3 TP3
cahaya dengan tindak balas tidak bersandarkan cahaya dalam
fotosintesis.

2.4.7 Menerangkan faktor persekitaran yang mempengaruhi kadar
fotosintesis : S4 TP4
(i) Keamatan cahaya
(ii) Suhu TP1
(iii) Kepekatan karbon dioksida TP2
S5
2.4.8 Mengeksperimen untuk mengkaji kesan faktor persekitaran TP3
terhadap kada fotosintesis. TP4
2.4.9 Menganalisis kesan perubahan keamatan cahaya dan warna
cahaya terhadap kadar fotosintesis. S6 TP4
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, buku rujukan, Internet, modul Think–Pair-Share Menganalisis
Kelestarian alam sekitar, sains dan teknologi - Minat, sifat ingin tahu terhadap alam sekeliling
Cadangan PdPc
1. Secara berpasangan, murid fikir dan cari jawapan bagi soalan yang disediakan.
2. Setiap murid berkongsi idea.
3. Perbincangan diadakan untuk membentuk jawapan terbaik.
4. Murid membentangkan jawapan kepada murid lain.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
2.5 Titik Pampasan 2.5.1 Memerihalkan titik pampasan.

Buku Teks 2.5.2 Membanding dan membezakan antara fotosintesis dengan
TP1
m.s 52 – 53 respirasi sel dalam tumbuhan.
TP2
2.5.3 Menganalisis keamatan cahaya dan pencapaian titik pampasan
dengan menggunakan graf.
S1 TP3 41 – 43
TP4
2.5.4 Meramalkan kesan kadar fotosintesis dan kadar respirasi
TP5
sel kekal pada titik pampasan terhadap pertumbuhan dalam
tumbuhan.
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, buku rujukan, modul, Internet Fan-N-Pick Menganalisis
Kelestarian alam sekitar - Bekerjasama

Cadangan PdPc
1. Kad nombor disusun seperti bentuk kipas.

2. Setiap ahli dalam kumpulan dikehendaki menjawab 1 soalan berdasarkan kad nombor yang dipilih.
3. Jawapan murid dibentangkan dalam kumpulan masing-masing.
4. Murid memberi respons dan pujian terhadap jawapan murid lain.
5. Perbincangan bersama ahli kumpulan diadakan untuk menyusun jawapan terbaik.
6. Murid menjawab soalan no. 1.

STRATEGI PdPc
BAB
Nutrisi dalam Tumbuhan
3 Nutritions in Plants
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
3.1 Nutrien Tak Organik 3.1.1 Mengenal pasti makronutrien dan mikronutrien yang diperlukan
S1 TP1
Utama tumbuhan
Buku Teks 3.1.2 Mewajarkan kepentingan makronutrien dan mikronutrien dalam
m.s 60 – 64 tumbuhan S2 TP2
50 – 53
S3 TP4
S4 TP5
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, buku rujukan, modul, Internet Didik Hibur, Round Robin Mengaplikasi, menganalisis
Kreativiti dan inovasi Peta Dakap Kreatif
Cadangan PdPc
1. Murid dibahagikan kepada kumpulan.
2. Murid menyediakan peta dakap mengenai nutrien tak organik.
3. Setiap kumpulan merancang dan menyediakan lagu untuk mengingati makronutrien dan mikronutrien dengan betul. Nyanyikan mengikut
kreativiti setiap kumpulan.
4. Setelah selesai aktiviti Didik Hibur, setiap kumpulan diberikan tugasan untuk menjawab soalan berkaitan nutrien tak organik dalam kumpulan
masing-masing.
5. Setiap kumpulan membincangkan jawapan secara Round Robin.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
3.2 Organ Pengambilan Air 3.2.1 Memerihalkan struktur akar dalam pengambilan air dan garam S1 TP1
dan Garam Mineral mineral
3.2.2 Mewajarkan penyesuaian akar untuk pengambilan air dan garam
Buku Teks
m.s 65 – 67 mineral
S2 TP2 54 – 55
S3 TP4
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, buku rujukan, Internet, modul Think-Pair-Share Menganalisis
Kelestarian alam sekitar Peta Pokok Sabar, keberanian

Cadangan PdPc
1. Murid secara berpasangan dikehendaki melengkapkan peta pokok.
2. Beberapa murid dipanggil ke hadapan kelas untuk menerangkan mengenai subtopik.
3. Selepas itu, murid kembali bersama pasangan masing-masing dan jawab soalan yang diberikan dalam tempoh masa 10 minit.
4. Murid berkongsi jawapan dengan keseluruhan kelas.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
3.3 Kepelbagaian dalam 3.3.1 Menerangkan penyesuaian nutrisi dalam tumbuhan

Nutrisi Tumbuhan S1 TP1
Buku Teks
m.s 68 – 70
56 – 57
S2 TP2
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, buku rujukan, Internet, modul Learning Trios A-B-C Menganalisis
Kelestarian alam sekitar - Minat, sifat ingin tahu terhadap alam sekeliling
Cadangan PdPc
1. Di dalam kumpulan bertiga, setiap murid akan diberikan giliran untuk menerangkan penyesuaian nutrisi tumbuhan yang berbeza.
2. Setelah selesai penerangan, dua murid lagi dikehendaki bertanyakan soalan.
3. Aktiviti tamat apabila semua murid telah memberikan penerangan.
4. Murid menjawab soalan tambahan bersama ahli kumpulan.
5. Setiap kumpulan berkongsi jawapan dengan kumpulan lain.

STRATEGI PdPc
BAB
Pengangkutan dalam Tumbuhan
4 Transport in Plants
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
4.1 Tisu Vaskular 4.1.1 Mewajarkan keperluan pengangkutan dalam tumbuhan

Buku Teks 4.1.2 Menghubung kait penyesuaian struktur salur xilem dan trakeid S1 TP1
m.s 76 – 78 dengan pengangkutan air dan garam mineral 65 – 66
4.1.3 Menghubung kait penyesuaian struktur tiub tapis dan sel rakan TP1
dengan pengangkutan bahan organik S2
TP3
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, buku rujukan, Internet Carousel (Karusel) Mengaplikasi, menganalisis

Hot Seat
Kelestarian alam sekitar Peta Buih Berganda Rasional
Cadangan PdPc
1. Soalan-soalan ditampal / diletak pada kawasan tertentu di dalam kelas.
2. Murid bergerak dalam kumpulan untuk menjawab setiap soalan dan bergerak dengan arahan guru.
3. Murid diminta untuk berbincang dan menulis jawapan di atas kertas.
4. Setelah semua kumpulan selesai menjawab semua soalan, guru meminta seorang murid daripada setiap kumpulan untuk merumuskan
mengenai subtopik 4.1 yang telah dipelajari – Hot seat.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
4.2 Pengangkutan Air dan 4.2.1 Menghuraikan faktor yang terlibat dalam laluan air dan garam
S1 TP2
Garam Mineral mineral dari tanih ke daun iaitu, tekanan akar, tindakan kapilari
Buku Teks dan tarikan transpirasi
m.s 79 – 86 4.2.2 Menerangkan gutasi dalam tumbuhan. S2 TP2
4.2.3 Membanding dan membezakan antara gutasi dengan transpirasi
dalam tumbuhan. S3 TP4
4.2.4 Meramalkan keadaan tumbuhan yang tidak menjalankan
67 – 70
transpirasi dan gutasi.
S4 TP3
S5 TP4
S6 TP4
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, buku rujukan, Internet Flipped classroom, Menganalisis, Mengaplikasi

Presentation, Thinking cap

Pendidikan alam sekitar Peta Alir Rasional
Cadangan PdPc
1. Murid dibahagikan kepada beberapa kumpulan seminggu sebelum subtopik ini dipelajari.
2. Setiap kumpulan perlu mencari maklumat mengenai pengangkutan air dan garam mineral dalam tumbuhan daripada pelbagai sumber
termasuklah daripada Internet, buku rujukan dan buku teks.
3. Murid berbincang dan melakar ilustrasi yang mudah difahami mengikut kreativiti setiap kumpulan.
4. Murid menyediakan pembentangan dalam bentuk grafik lukisan ataupun animasi.
5. Murid membuat pembentangan pada waktu pdpc.
6. Selepas itu, guru mengadakan sesi soal jawab – Thinking cap.
7. Guru menjelaskan proses transpirasi dan gutasi kepada kelas.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
4.3 Translokasi 4.3.1 Mendefinisikan translokasi

4.3.2 Mewajarkan keperluan translokasi dalam tumbuhan S1 TP1
Buku Teks
m.s 86 – 88 4.3.3 Memerihalkan laluan translokasi dalam tumbuhan
S2 TP2 71 – 72
TP3
S3
TP5
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, buku rujukan, Internet, modul Storyboard Menganalisis

(Papan cerita)
Kelestarian alam sekitar, sains dan teknologi – Minat, sifat ingin tahu terhadap alam
sekeliling
Cadangan PdPc
2. Setiap kumpulan mencari maklumat dan berbincang mengenai laluan translokasi dalam tumbuhan.
3. Murid membina papan cerita (storyboard) yang menarik bagi menghuraikan proses translokasi.
4. Pembentangan setiap kumpulan dijalankan.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
4.4 Fitoremediasi 4.4.1 Mendefinisikan fitoremediasi TP1

Buku Teks 4.4.2 Menerangkan penggunaan fitoremediasi dalam kehidupan TP2
S1
m.s 89 – 92 4.4.3 Mengeksperimen untuk mengkaji keberkesanan tumbuhan TP3
fitoremediasi dalam pengawalan pencemaran air dan TP4
pencemaran tanah. 73 – 75
S2 TP5

BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, buku rujukan, modul, Internet Table Talkers Mengaplikasi, menganalisis
Kelestarian alam sekitar, sains dan teknologi - Bekerjasama, menghormati, kerajinan
Cadangan PdPc
1. Setiap meja diletakkan satu kad yang mengandungi isu bagi kegunaan fitoremediasi dalam kehidupan.
2. Setiap kumpulan akan bergerak ke setiap meja untuk berbincang mengenai setiap isu yang dikemukakan.
3. Murid menjawab soalan yang diberikan.
4. Murid berbincang dan bebas mengeluarkan pendapat masing-masing.

STRATEGI PdPc
BAB
Gerak Balas dalam Tumbuhan
5 Response in Plants
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
5.1 Jenis Gerak Balas 5.1.1 Memerihalkan jenis gerak balas tumbuhan. S1 TP1
Buku Teks
m.s 98 – 102 S2 TP2
82 – 83
S3 TP1
S4 TP2
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks Flipped Classroom Menganalisis
Kelestarian alam, nilai murni Peta Buih Minat dan sifat ingin tahu
Cadangan PdPc
1. Guru memberi tugasan kepada murid untuk mencari maklumat mengenai jenis gerak balas dalam tumbuhan.
2. Murid mencari maklumat, berbincang dan hasil perbincangan dipersembahkan dalam bentuk Microsoft Powerpoint di hadapan kelas.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
5.2 Fitohormon 5.2.1 Memerihalkan fitohormon.

Buku Teks
m.s 103 S1 TP2 84
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks Think-Pair-Share Mengaplikasi
Kelestarian alam, nilai murni - Minat dan sifat ingin tahu

Cadangan PdPc
1. Secara berpasangan, murid melakukan aktiviti sumbang saran:

• Menerangkan bagaimana tumbuhan bergerak balas
• Menyatakan maksud fitohormon
• Menerangkan bagaimana hormon tumbuhan dibawa ke seluruh bahagian tumbuhan
2. Murid berkongsi idea bersama pasangan.
3. Murid membentangkan hasil dapatan di dalam kelas.

Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
5.2 Fitohormon 5.2.2 Menyatakan fungsi fitohormon.

S2 TP2
Buku Teks 5.2.3 Membuat inferens tentang kesan auksin terhadap gerak balas
m.s 103 – 106
pertumbuhan. S3 TP3
5.2.4 Menerangkan peranan auksin dalam gerak balas tumbuhan. 84 – 85
S4 TP4
S5 TP4
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, pen penanda, kertas sebak Rally Robin Menganalisis
Kelestarian alam, nilai murni Peta Alir Minat dan sifat ingin tahu
Cadangan PdPc
1. Dengan menggunakan jadual di soalan 2, murid menamakan jenis fitohormon dan fungsinya.
2. Secara berpasangan, murid bergilir-gilir memberikan respons terhadap tugasan yang diberikan.
3. Murid membentangkan hasil dapatan di dalam kelas.
4. Selepas itu, guru berbincang peranan auksin terhadap gerak balas pertumbuhan dengan murid.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
5.3 Aplikasi Fitohormon 5.3.1 Mewajarkan penggunaan fitohormon dalam pertanian.

dalam Pertanian
S1 TP6 86
Buku Teks
m.s 107
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, pen penanda, kertas sebak, sticker Gallery Walk Menilai
note
Sains dan Teknologi Peta Buih Rendah diri, hormat-menghormati

Cadangan PdPc
1. Guru memberi tugasan yang berbeza kepada setiap kumpulan (Kumpulan 1: Auksin, Kumpulan 2: Giberelin, Kumpulan 3: Sitokinin,
Kumpulan 4: Asid absisik dan Kumpulan 5: Etilena).
2. Setiap kumpulan diberi masa 15 minit untuk berbincang dan mencari maklumat aplikasi fitohormon dalam pertanian.
3. Hasil perbincangan ditampal di dalam kelas untuk dilihat oleh kumpulan lain.
4. Murid mendapatkan maklumat dan berkongsi idea dengan kumpulan lain.
5. Murid boleh menulis komen tentang hasil kerja kumpulan lain pada sticker note dan menampalnya pada hasil kerja tersebut.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
5.3 Aplikasi Fitohormon 5.3.2 Mengeksperimen untuk membandingkan kesan pemasakan buah
dalam Pertanian dengan kehadiran fitohormon.
S2 TP5 86 – 87
Buku Teks
m.s 107 – 108

BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, bahan dan radas Eksperimen Menganalisis
TMK Peta Pokok Menyedari sains salah satu cara memahami

alam
Cadangan PdPc
1. Guru menerangkan prosedur aktiviti mengkaji kesan pemasakan buah dengan kehadiran etilena.
2. Murid menjalankan aktiviti dengan menyediakan bahan dan radas.
3. Selepas satu hari, murid merekodkan warna dan keadaan buah pir dalam setiap situasi yang berbeza.
4. Murid berbincang tentang dapatan eksperimen dan membuat kesimpulan.
5. Murid menjawab soalan nombor 2.

STRATEGI PdPc
BAB
Pembiakan Seks dalam Tumbuhan Berbunga
6 Sexual Reproduction in Flowering Plants
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
6.1 Struktur Bunga 6.1.1 Mengenal pasti struktur bunga.

6.1.2 Membanding dan membezakan struktur jantan dengan struktur S1 TP1
Buku Teks
m.s 114 – 115 betina bunga dalam bunga.
S2 TP1 94
S3 TP3
BBM PAK-21 KBAT
Sampel bunga raya, pisau, pen penanda, kertas Rally Robin Menganalisis
A3
Bahasa, pendidikan alam sekitar Peta Buih Berganda Bekerjasama
Cadangan PdPc
1. Guru memberikan sampel bunga raya.

2. Murid membuat pembelahan bunga, melukis dan melabel struktur dan fungsi pedunkel, sepal, petal, karpel (stigma, stil, ovari) dan stamen
(filamen dan anter).
3. Guru meminta murid mengenal pasti struktur jantan dengan struktur betina pada bunga raya.
4. Guru meminta murid membandingbezakan struktur jantan dengan struktur betina pada bunga raya.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
6.2 Pembentukan Debunga 6.2.1 Menghuraikan pembentukan debunga di dalam anter.

S1 TP2
dan Pundi Embrio 6.2.2 Menghuraikan pembentukan pundi embrio di dalam ovul.
Buku Teks 95 – 96
m.s 116 – 120
S2 TP2
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, kertas sebak, pen penanda Pembentangan Menganalisis
TMK Peta Alir Bekerjasama

Cadangan PdPc
1. Guru memaparkan carta alir proses pembentukan debunga di dalam anter.

2. Guru meminta murid menerangkan proses pembentukan debunga di dalam anter secara berkumpulan.
3. Guru memaparkan carta alir proses pembentukan pundi embrio di dalam ovul.
4. Guru meminta murid menerangkan menerangkan pembentukan pundi embrio di dalam ovul secara.berkumpulan.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
6.3 Pendebungaan dan 6.3.1 Memerihalkan pendebungaan.

Persenyawaan 6.3.2 Menghuraikan pembentukan tiub debunga dan pembentukan
S1 TP2
Buku Teks gamet jantan.
m.s 120 – 124 6.3.3 Menerangkan persenyawaan ganda dua dalam pembentukan
zigot diploid dan pembentukan nukleus triploid. 97 – 98
6.3.4 Mewajarkan kepentingan persenyawaan ganda dua dalam TP1
kemandirian tumbuhan berbunga. TP2
S2
TP3
TP5
BBM PAK-21 KBAT
Komputer, projektor LCD, pen penanda, kertas 1 Stay 3 Stray Menganalisis

sebak
Kelestarian alam sekitar, nilai murni Peta Buih Semangat ingin tahu
Cadangan PdPc
2. Setiap kumpulan diberi masa 3 hari untuk melakukan kajian tentang:
(a) Kumpulan 1 (fasa pendebungaan)
(b) Kumpulan 2 (pembentukan tiub debunga)
(c) Kumpulan 3 (pembentukan gamet betina)
(d) Kumpulan 4 (persenyawaan ganda dua)
(e) Kumpulan 5 (kepentingan persenyawaan ganda dua dalam kemandirian tumbuhan berbunga).
3. Murid membina slaid PowerPoint dan membina peta buih pada kertas sebak untuk membentangkan hasil dapatan.
4. Salah seorang ahli kumpulan membentangkan hasil kerja.
5. Ahli kumpulan yang lain akan bergerak ke stesen kumpulan yang lain untuk memerhatikan atau menyoal murid yang bertanggungjawab
terhadap topik tersebut.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
6.4 Perkembangan Biji 6.4.1 Menghuraikan persenyawaan ganda dua dengan perkembangan S1 TP1
Benih dan Buah biji benih dan buah.
Buku Teks 6.4.2 Menghubung kait struktur biji benih dengan ovul. S2 TP1
m.s 125 – 127 6.4.3 Menghubung kait struktur buah dengan ovari.
99 –
S3 TP2
101
S4 TP2
S5 TP4

BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, Internet, pen penanda, kertas sebak Gallery Walk Menganalisis
Bahasa, pendidikan alam sekitar Peta Buih Bekerjasama
Cadangan PdPc
1. Murid dibahagikan kepada tiga kumpulan
Kumpulan A : Perkembangan biji benih dan buah
Kumpulan B : Struktur biji benih dan ovul
Kumpulan C : Struktur buah dan ovari
2. Setiap kumpulan diberi masa 30 minit untuk mencari maklumat di Internet dan menggabungkan bahan tersebut.
3. Murid menyediakan bahan penyampaian dalam bentuk peta buih dan membentangkan kepada rakan-rakan yang lain.
4. Murid menjawab soalan no. 1 – 5
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
6.5 Kepentingan Biji Benih 6.5.1 Mewajarkan kepentingan bii benih untuk kemandirian tumbuhan
untuk Kemandirian TP3
S1
TP4
102
Buku Teks
m.s 127 – 128
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, PowerPoint, LCD Pembentangan Menganalisis
TMK Peta Bulatan Bekerjasama
Cadangan PdPc
1. Guru meminta murid menjalankan perbahasan bagi mengupas isu pembiakan tumbuhan melalui kultur tisu lebih bermanfaat berbanding
melalui pembiakan seks.
2. Guru melantik satu kumpulan murid sebagai pencadang manakala satu kumpulan lagi sebagai pembangkang.
3. Setiap ahli kumpulan memilih 3 panel untuk membentangkan hujah.
4. Ahli kumpulan yang lain mencatat isi-isi penting yang dibentangkan oleh kedua-dua pihak dan membuat kesimpulan.

STRATEGI PdPc
BAB
Penyesuaian Tumbuhan pada Habitat
7 Adaptation of Plant in Habitat
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
7.1 Penyesuaian Tumbuhan 7.1.1 Mengelaskan tumbuhan berdasarkan habitat. TP1

S1
Buku Teks TP2
m.s 134 – 135
109
S2 TP3
BBM PAK-21 KBAT
Pen penanda, kertas sebak Rally Robin Menganalisis
Bahasa, pendidikan alam sekitar Peta Alir Bekerjasama
Cadangan PdPc
1. Guru memberikan empat rajah habitat yang terdiri daripada hutan hujan tropika, lombong, paya bakau dan gurun.
2. Guru meminta murid mengenal pasti dan mengelaskan tumbuhan berdasarkan habitat.
4. Murid menjawab soalan No. 1 – 2.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
7.1 Penyesuaian Tumbuhan 7.1.2 Menerangkan cirri penyesuaian hidrofit, halofit dan xerofit. TP3
Buku Teks S3 TP4
m.s 135 – 138
TP5
TP1 109 –
S4 TP2
TP4
111
TP1
S5
TP3
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, PowerPoint, LCD Flipped Classroom Menganalisis

– Peta Alir Bekerjasama
Cadangan PdPc
1. Secara berkumpulan, guru meminta murid membuat pembentangan multimedia mengenai tumbuhan hidrofit, halofit dan xerofit (dari segi
pengambilan air dan garam mineral, pertukaran gas, sokongan dan fotosintesis).
2. Murid mencari maklumat, berbincang dan mempersembahkan maklumat dalam bentuk Microsoft PowerPoint.
3. Murid membentangkan dapatan di dalam kelas.
4. Murid menjawab soalan no 3 – 5.

STRATEGI PdPc
BAB
Biodiversiti
8 Biodiversity
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
8.1 Sistem Pengelasan dan 8.1.1 Menerangkan keperluan sistem pengelasan dan penamaan S1 TP1
Penamaan Organisma organisma.
Buku Teks 8.1.2 Memerihalkan pengelasan organisma secara hierarki dalam S2 TP2
m.s 144 – 147
enam alam:
(i) Archaebacteria
(ii) Eubacteria 117
(iii) Protista
(iv) Fungi
(v) Plantae S3 TP2
(vi) Animalia
8.1.3 Memerihalkan ciri utama organisma dalam setiap alam.
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, Internet Showdown Mengaplikasi
Pendidikan alam sekitar Peta Bulatan Mensyukuri nikmat kurniaan Tuhan
Cadangan PdPc
1. Aktiviti Showdown dijalankan (PAK21).

3. Setiap ahli kumpulan menulis satu jawapan daripada soalan sistem pengelasan dan penamaan organisma yang diberikan oleh guru. Murid
memberikan pendapat tentang pengelasan organisma.
4. Berpandukan jawapan tersebut, murid menjawab soalan no. 1 – 3.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
8.1 Sistem Pengelasan dan 8.1.4 Memerihalkan penamaan organisma mengikut Sistem Penamaan
S4 TP2
Penamaan Organisma Binomial.
Buku Teks 8.1.5 Membina kekunci dikotomi untuk mengelaskan organisma.
m.s 148 – 152
TP2 118 –
S5
TP3 119
S6 TP4

BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, kertas sebak, pen penanda Team Word Web Mengaplikasi, menganalisis
Cadangan PdPc
2. Setiap kumpulan dikehendaki melengkapkan kekunci dikotomi yang diberikan oleh guru.
3. Dengan isyarat daripada guru, murid secara individu bergerak untuk melihat hasil perbincangan tentang penulisan nama saintifik dan
kekunci dikotomi atau hasil kerja rakan-rakan.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
8.2 Biodiversiti 8.2.1 Mensintesiskan konsep biodiversiti berdasarkan diversiti:

(i) Ekosistem S1 TP1
Buku Teks
m.s 152 (ii) Spesies
120 –
(iii) Genetik 121
S2 TP3
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, kamera, folio Pembentangan Mengaplikasi
Pendidikan alam sekitar Peta Alir Mensyukuri nikmat kurniaan Tuhan
Cadangan PdPc
1. Murid diterangkan mengenai maksud biodiversiti.

2. Murid menyenaraikan jenis biodiversiti.
3. Guru membahagikan murid ke dalam beberapa kumpulan.
4. Guru mengadakan lawatan bersama-sama murid ke taman botani atau ke taman pertanian.
5. Secara berkumpulan, murid mengenal pasti diversiti spesies yang ada di kawasan tersebut.
6. Murid mengambil gambar foto spesies yang dikenal pasti untuk dijadikan rujukan bagi penamaan spesies.
7. Murid menyediakan satu folio tentang diversiti spesies dalam masa seminggu.
8. Murid membentangkan folio di dalam kelas.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
8.2 Biodiversiti 8.2.2 Memerihalkan maksud pokok filogeni. S3 TP1

Buku Teks 8.2.3 Mewajarkan kepentingan biodiversiti terhadap alam sekitar dan
m.s 153 – 155 manusia. S4 TP4
S5 TP2
121 –
S6 TP5 123
S7 TP2
S8 TP5

BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, Internet Team Stand and Share Menganalisis, Menilai
Cadangan PdPc
1. Murid dibahagikan kepada beberapa kumpulan. Aktiviti Team Stand-N-Share dijalankan (PAK21).
2. Semua murid berdiri dalam kumpulan masing-masing.
3. Guru akan memberikan soalan pokok filogeni kepada kumpulan dan jawapan diberi oleh wakil kumpulan di hadapan kelas. Kumpulan yang
lain diberikan tajuk kepentingan biodiversiti.
4. Kumpulan hanya boleh duduk jika bersetuju dan berkongsi jawapan atau pendapat dengan kumpulan lain.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
8.3 Mikroorganisma dan 8.3.1 Mengenal pasti ciri utama mikroorganisma dan virus:
Virus (i) Bakteria
Buku Teks (ii) Protozoa 124 –
S1 TP2
m.s 155 – 158 (iii) Alga 125
(iv) Kulat
(v) Virus
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, kertas sebak Fan-N-Pick Mengaplikasi
Cadangan PdPc
1. Murid dibahagikan kepada beberapa kumpulan. Aktiviti Fan-N-Pick dijalankan (PAK21).
2. Guru memberikan kad soalan berkaitan tajuk ciri utama mikroorganisma dan virus.
3. Setiap ahli kumpulan mempunyai peranan dan setiap peranan dimainkan secara bergilir-gilir:
4. Murid 1: Susun kad seperti kipas
Murid 2 : Pilih kad dan bacakan soalan
Murid 3 : Jawab soalan
Murid 4 : Beri respons dan pujian kepada jawapan rakan yang diberi
5. Guru bersoal jawab dengan murid tentang keseluruhan aktiviti.
6. Berpandukan jawapan tersebut, murid menjawab soalan no 1.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
8.3 Mikroorganisma dan 8.3.2 Memerihalkan peranan mikroorganisma dalam kitar nitrogen. TP1
Virus 8.3.3 Memerihalkan peranan mikroorganisma sebagai: TP2
(i) Pengeluar S2
Buku Teks TP3
m.s 159 – 161 (ii) Pengurai TP4
126 –
(iii) Simbion 128
(iv) Parasit
S3 TP2

BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, kadbod Spin-N-Think Mengaplikasi, Menganalisis
Cadangan PdPc
1. Murid dibahagikan kepada beberapa kumpulan dan membuat bulatan. Aktiviti Spin-N-Think dijalankan (PAK21).
2. Setiap murid diberikan salah satu peranan iaitu menyoal, menjawab, membetulkan dan memuji tentang peranan mikroorganisma dalam kitar
nitrogen.
3. Kadbod yang mempunyai anak panah dan boleh dipusing digunakan untuk menentukan giliran siapa yang menyoal, menjawab, membetulkan
dan memuji.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
8.3 Mikroorganisma dan 8.3.4 Mendefinisikan istilah patogen dan vektor.

Virus 8.3.5 Memerihalkan kesan patogen terhadap kesihatan manusia. S4 TP2
Buku Teks
m.s 162 – 164
128 –
S5 TP1
129
S6 TP6
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, Internet Inside-Outside Circle Mengaplikasi, Mereka
Cadangan PdPc
1. Murid menjalankan aktiviti ini secara berkumpulan. Aktiviti Inside-Outside Circle dijalankan (PAK21).
2. Murid mengumpulkan maklumat tentang penyakit dan kesan patogen terhadap kesihatan manusia.
3. Murid mencari pasangan masing-masing. Murid membentuk 2 bulatan iaitu satu di dalam bulatan (Bulatan 1) dan satu di luar (Bulatan 2).
4. Murid berdiri menghadap pasangan. Guru memberikan soalan dan tugasan berkaitan tajuk kepada murid dalam Bulatan 1.
5. Murid dalam Bulatan 2 hanya menjawab dan rakannya hanya mendengar.
6. Murid memberikan pujian atau membetulkan jawapan rakan apabila dia telah selesai memberikan jawapan.

STRATEGI PdPc
BAB
Ekosistem
9 Ecosystem
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
9.1 Komuniti dan Ekosistem 9.1.1 Mendefinisikan spesies, populasi, komuniti, habitat, nic dan
S1 TP1
Buku Teks ekosistem.
m.s 170 – 176 9.1.2 Mengenal pasti komponen biosis dan komponen abiosis dalam
ekosistem. S2 TP1
9.1.3 Memerihalkan nutrisi autotrof dan nutrisi heterotrof.
S3 TP1
135 –
S4 TP2
137
S5 TP2
S6 TP2
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, Internet Rotating Station Mengaplikasi
Cadangan PdPc
1. Aktiviti Rotating Station dijalankan (PAK21).

3. Setiap ahli kumpulan menulis satu jawapan daripada soalan komponen biosis dan abiosis yang diberikan oleh guru. Murid memberikan
pendapat tentang jenis nutrisi dalam organisma.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
9.1 Komuniti dan Ekosistem 9.1.4 Berkomunikasi tentang komponen biosis mengikut aras trof. S7 TP6
Buku Teks
m.s 177
S8 TP2
138 –
139
S9 TP2
TP1
S10
TP5

BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, kertas sebak, pen penanda Team Word Web Mengaplikasi, menganalisis
Cadangan PdPc

2. Setiap kumpulan dikehendaki melengkapkan peta i-think.
3. Dengan isyarat daripada guru, murid secara individu bergerak untuk melihat hasil perbincangan tentang penulisan aras trof dan rantai
makanan daripada hasil kerja rakan-rakan.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
9.1 Komuniti dan 9.1.5 Memerihalkan pengaliran tenaga dalam rantai makanan
Ekosistem 9.1.6 Memerihalkan piramid ekologi: TP3
S11
(i) Piramid bilangan TP4
Buku Teks
m.s 178 – 181 (ii) Piramid biojisim
(iii) Piramid tenaga
TP2 139 –
S12
TP4 142
TP2
S13 TP3
TP4
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, kertas sebak Pembentangan Mengaplikasi
Cadangan PdPc
1. Murid diterangkan mengenai piramid ekologi.

2. Murid menyenaraikan jenis piramid ekologi.
3. Guru membahagikan murid kepada empat kumpulan dan setiap kumpulan perlu memilih satu piramid ekologi.
4. Murid kemudian diminta membentangkan hasil perbincangan mereka.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
9.1 Komuniti dan 9.1.7 Mencerakinkan jenis interaksi antara komponen biosis
Ekosistem (i) Parasitisme S14 TP1
(ii) Komensalisme
Buku Teks
m.s 182 – 185 (iii) Mutualisme 142 –
(iv) Saprofitisme 144
(v) Persaingan S15 TP3
(vi) Pemangsaan

BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, bahan radas eksperimen Video Clips, Eksperimen Mengaplikasi
Cadangan PdPc
1. Murid dibahagikan kepada beberapa kumpulan. Aktiviti Video Clips dijalankan (PAK21).
2. Guru memaparkan video menerangkan jenis interaksi antara komponen biosis.
3. Guru akan memberikan soalan jenis interaksi yang dipaparkan dan murid menjawab soalan berkaitan video.
4. Guru membahagikan murid kepada enam kumpulan.
5. Eksperimen mengkaji kesan persaingan intraspesies dan interspesies antara organisma dijalankan.
6. Berpandukan dapatan tersebut, murid menjawab soalan no. 14 – 15.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
9.1 Komuniti dan 9.1.8 Menerangkan ekosistem paya bakau dari aspek: S16 TP2
Ekosistem (i) Komponen biosis
Buku Teks (ii) Komponen abiosis TP2
S17
m.s 185 – 189 (iii) Penyesuaian pokok bakau TP3 145 –
(iv) Pengkolonian dan sesaran
(v) Kepentingan ekosistem paya bakau TP1 147
S18
TP4
S19 TP6
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, Internet Team Stand and Share Menganalisis, Menilai
Cadangan PdPc
1. Murid dibahagikan kepada beberapa kumpulan. Aktiviti Team Stand-N-Share dijalankan (PAK21).
2. Semua murid berdiri dalam kumpulan masing-masing.
3. Guru akan memberikan soalan komponen biosis, abiosis, pengkolonian dan sesaran paya bakau kepada kumpulan dan jawapan diberi oleh
wakil kumpulan di hadapan kelas. Kumpulan yang lain diberikan tajuk kepentingan paya bakau.
4. Kumpulan hanya boleh duduk jika bersetuju dan berkongsi jawapan atau pendapat dengan kumpulan lain.
5. Berpandukan jawapan tersebut, murid menjawab soalan no 16 – 19.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
9.2 Ekologi Populasi 9.2.1 Menghuraikan faktor yang mempengaruhi taburan populasi.
9.2.2 Menganalisis data untuk menganggarkan saiz populasi S1 TP3
Buku Teks
m.s 190 – 196 organisma yang menggunakan:
(i) Teknik persampelan kuadrat
(ii) Teknik tangkap-tanda-lepas-tangkap semula. 148 –
S2 TP2
151
S3 TP4

TP1
S4 TP3
TP5
S5 TP6
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, kertas sebak Fan-N-Pick Mengaplikasi
Cadangan PdPc
1. Murid dibahagikan kepada beberapa kumpulan. Aktiviti Fan-N-Pick dijalankan (PAK21).

2. Guru memberikan kad soalan berkaitan tajuk taburan populasi.
3. Setiap ahli kumpulan mempunyai peranan dan setiap peranan dimainkan secara bergilir-gilir.
4. Murid 1: Susun kad seperti kipas
Murid 2 : Pilih kad dan bacakan soalan
Murid 3 : Jawab soalan
Murid 4 : Beri respons dan pujian kepada jawapan rakan yang diberi.
5. Guru bersoal jawab dengan murid tentang keseluruhan aktiviti.

STRATEGI PdPc
BAB
Kelestarian Alam Sekitar
10 Environmental Sustainability
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
10.1 Ancaman Alam 10.1.1 Menghuraikan maksud kelestarian alam sekitar. S1 TP1
Sekitar 10.1.2 Menganalisis ancaman alam sekitar:
Buku Teks (i) Perubahan iklim S2 TP2
m.s 202 – 211 (ii) Penyahhutanan
(iii) Pencemaran S3 TP2
(iv) Kehilangan biodiversiti
158 –
(v) Ledakan pertumbuhan populasi manusia S4 TP2 159
(vi) Pemanasan global
(vii) Eutrofikasi S5 TP5
S6 TP6
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, Internet, kertas sebak Round Table Menilai
Pendidikan alam sekitar Peta Buih Mensyukuri nikmat kurniaan Tuhan
Cadangan PdPc
1. Dalam kumpulan, guru meminta murid menjalankan aktiviti sumbang saran mengenai maksud kelestarian alam sekitar dan menganalisis
ancaman alam sekitar.
2. Pada kertas sebak, murid membina peta i-Think yang bersesuaian.
3. Secara bergilir-gilir, murid menuliskan respons pada peta i-Think.
4. Hasil perbincangan ditampal dalam kelas.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
10.1 Ancaman Alam 10.1.3 Mengeksperimen untuk membanding tahap keperluan oksigen
Sekitar (BOD) dalam sampel air yang berbeza
Buku Teks
m.s 206 – 207
S7 TP4 160
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, bahan dan radas eksperimen Eksperimen Mengaplikasi, Menilai

Cadangan PdPc
1. Murid menerangkan prosedur aktiviti untuk mengeksperimen membanding tahap keperluan oksigen (BOD) dalam sampel air yang berbeza
2. Murid menyediakan radas dan bahan bagi menjalankan eksperimen.
3. Murid merekod pemerhatian aktiviti.
4. Murid berbincang tentang pemerhatian aktiviti dan membuat kesimpulan.
5. Berpandukan jawapan tersebut, murid menjawab soalan no. 7.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
10.2 Pemeliharaan, 10.2.1 Mendefinisikan pemeliharaan ekosistem, pemuliharaan ekosistem S1 TP1

Pemuliharaan dan pemulihan ekosistem.
dan Pemulihan 10.2.2 Mewajarkan keperluan pemeliharaan ekosistem, pemuliharaan
Ekosistem
S2 TP2 161 –
ekosistem
Buku Teks
162
m.s 211 – 213
S3 TP6
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, Internet Gallery Walk Menilai
Cadangan PdPc
1. Secara berkumpulan, guru meminta murid menjalankan projek mini untuk memulihkan ekosistem paya bakau yang berdekatan.
2. Murid mencari dan berbincang tentang maklumat yang berkaitan pemulihan ekosistem paya bakau.
3. Murid mengenal pasti lokasi dan menjalankan kajian lapangan tentang pemulihan ekosistem paya bakau.
4. Murid membentangkan dapatan dan maklumat yang berkaitan dengan kajian dengan menggunakan Microsoft Powerpoint.
5. Murid menyediakan folio dalam masa dua minggu.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
10.3 Amalan dalam 10.3.1 Menjana idea berkaitan amalan yang menyumbang kepada TP3
Melestarikan Alam kelestarian alam. S1
TP5
Sekitar 10.3.2 Membincangkan status sekuriti makanan di Malaysia. 163 –
Buku Teks S2 TP1
m.s 213 – 218 164
TP2
S3
TP3
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, Internet Flipped Classroom Mengaplikasi

Cadangan PdPc

2. Guru meminta murid membuat persembahan multimedia mengenai:
(a) Amalan yang menyumbang kepada kelestarian alam
(b) Status sekuriti makanan di Malaysia
3. Murid mencari maklumat, berbincang dan mempersembahkan maklumat dalam bentuk Microsoft Powerpoint.
4. Murid membentangkan hasil perbincangan dalam kelas.
5. Berpandukan dapatan tersebut, murid menjawab soalan no. 1 – 3.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
10.4 Teknologi 10.4.1 Mendefinasikan teknologi hijau.

Hijau S1 TP1
10.4.2 Mewajarkan penggunaan teknologi hijau dalam melestarikan
Buku Teks alam.
m.s 218 – 223
10.4.3 Berkomunikasi tentang aplikasi sains sosial untuk menyelesaikan S2 TP2
masalah dan cabaran alam sekitar.
TP2
165 –
S3 TP3
TP5 166
S4 TP6
S5 TP1
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, Internet Round Table Menganalisis, Menilai
Cadangan PdPc
1. Murid dibahagikan kepada beberapa kumpulan. Aktiviti Round Table dijalankan (PAK21).
2. Setiap kumpulan diberikan lembaran kerja yang bersaiz A4.
3. Guru membekalkan bahan dan sumber yang diperlukan oleh murid untuk menjanakan idea.
4. Murid hendaklah menyumbangkan idea dan menuliskan idea pada lembaran kerja tersebut secara bergilir-gilir.
5. Guru memantau untuk memastikan setiap anggota dalam kumpulan terlibat secara aktif.
6. Guru mengumpulkan hasil kerja semua kumpulan untuk dipamerkan di depan kelas.

STRATEGI PdPc
BAB
Pewarisan
11 Inheritance
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
11.1 Pewarisan Monohibrid 11.1.1 Menghuraikan maksud kacukan monohibrid.

Buku Teks 11.1.2 Menerangkan kacukan monohybrid berdasarkan eksperimen S1 TP1
m.s 230 – 233 Mendel.
11.1.3 Membezakan istilah yang berhubung dengan pewarisan:
(i) gen dan alel
(ii) ciri dan trait 173 –
(iii) fenotip dan genotip S2 TP2
(iv) alel dominan dan alel resesif 174
(v) trait dominan dan trait resesif
(vi) homozigot dan heterozigot
(vii) baka tulen dan hibrid S3 TP1
(viii) generasi induk dan generasi filial
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, Internet, kertas sebak Peta i-Think -
Kreatif dan inovasi Peta Buih Mensyukuri nikmat kurniaan Tuhan
Cadangan PdPc
1. Dalam kumpulan, guru meminta murid menjalankan aktiviti sumbang saran mengenai maksud kacukan monohibrid.
2. Pada kertas sebak, murid membina peta i-Think yang bersesuaian bagi menerangkan eksperimen Mendel.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
11.1 Pewarisan Monohibrid 11.1.4 Membina rajah kacukan pewarisan monohibrid. TP2
S4
Buku Teks 11.1.5 Menentukan nisbah genotip dan nisbah fenotip bagi generasi filial TP4 174 –
m.s 234 – 237 dalam kacukan monohibrid. 175
11.1.6 Memerihalkan Hukum Mendel I. S5 TP3
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, Internet Kolaborasi Mengaplikasi, Menilai
Nilai Murni Peta Buih Mensyukuri nikmat kurniaan Tuhan

Cadangan PdPc
1. Secara berkumpulan, murid membuat persembahan multimedia mengenai Hukum Mendel I.
3. Murid membentangkan dapatan dalam kelas.
4. Murid membina peta i-Think bagi menunjukkan Hukum Mendel I.
5. Berpandukan jawapan tersebut, murid menjawab soalan No. 4 – 5.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
11.2 Pewarisan Dihibrid 11.2.1 Menghuraikan maksud pewarisan kacukan dihibrid. S1 TP1
Buku Teks 11.2.2 Menerangkan kacukan dihybrid berdasarkan eksperimen Mendel.
m.s 238 – 239
11.2.3 Membina rajah kacukan pewarisan dihibrid. S2 TP2
11.2.4 Menentukan nisbah genotip dan nisbah fenotip bagi generasi filial 176 –
dalam kacukan dihybrid.
S3 TP2 178
11.2.5 Memerihalkan Hukum Mendel II.
TP3
S4
TP4
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, Internet Kolaborasi Mengaplikasi, Menilai
Niali Murni Peta Buih Mensyukuri
Cadangan PdPc
1. Secara berkumpulan, murid membuat persembahan multimedia mengenai Hukum Mendel II.
3. Murid membentangkan dapatan dalam kelas.
4. Murid membina peta i-Think bagi menunjukkan Hukum Mendel II.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
11.3 Gen dan Alel 11.3.1 Menghuraikan maksud lokus. S1 TP1

11.3.2 Menghubung kait alel dan lokus dengan gen pada kromosom.
Buku Teks
m.s 240 – 241 179
S2 TP2
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks Think-Pair-Share Mengaplikasi, Menilai
Nilai Murni - Mensyukuri nikmat kurniaan Tuhan
Cadangan PdPc
1. Guru mengagihkan gambar kromosom dengan pelbagai gen dan alel kepada murid.
2. Secara berpasangan, murid mencari maklumat dan berbincang mengenai alel dominan dan alel resesif dalam gambar tersebut.
3. Setiap kumpulan mengkongsikan hasil perbincangan mereka dalam kelas.

Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
11.4 Pewarisan Manusia 11.4.1 Mengenal pasti jenis kromosom manusia: S1 TP2
Buku Teks (i) Autosom
m.s 242 – 243
(ii) Kromosom seks TP1
11.4.2 Menganalisis dan menghuraikan kariotip manusia. TP2
S2
11.4.3 Memadankan kromosom paternal dan kromosom maternal dalam TP4
TP5 180 –
lukisan/ mikrograf kromosom manusia untuk membina kariotip
lengkap seseorang individu.
182
S3 TP3
TP3
S4
TP4
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, kertas sebak Round Table Mengaplikasi, Menganalisis
Kreativiti dan Inovasi Peta Buih Mensyukuri nikmat kurniaan Tuhan
Cadangan PdPc
1. Murid dibahagikan kepada beberapa kumpulan. Aktiviti Round Table dijalankan (PAK21).
2. Setiap kumpulan diberikan lembaran kerja yang bersaiz A4.
3. Guru membekalkan bahan dan sumber yang diperlukan oleh murid untuk menjanakan idea mengenai kromosom manusia untuk membina
kariotip lengkap seseorang individu.
4. Murid hendaklah menyumbangkan idea dan menuliskan idea pada lembaran kerja tersebut secara bergilir-gilir.
5. Guru memantau untuk memastikan setiap anggota dalam kumpulan terlibat secara aktif.
6. Guru mengumpulkan hasil kerja semua kumpulan untuk dipamerkan di depan kelas.
7. Berpandukan jawapan tersebut, murid menjawab soalan No. 1 – 4.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
11.4 Pewarisan Manusia 11.4.4 Memerihalkan Hukum Mendel dengan pewarisan manusia. TP2
S5
Buku Teks 11.4.5 Menganalisis pewarisan manusia dengan membina rajah kacukan TP5
m.s 244 – 251
pewarisan.
11.4.6 Menganalisis pewarisan manusia dengan mengkaji pedigri S6 TP1
keluarga.
TP1
S7 TP4
TP5
S8 TP3 182 –
186
S9 TP3
TP5
S10
TP6
S11 TP3
S12 TP6
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, Internet, kertas sebak, sticker note Gallery Walk Menganalisis, menilai

Nilai Murni Peta Bulatan Mensyukuri nikmat kurniaan Tuhan
Cadangan PdPc

2. Guru meminta murid menjalankan aktiviti untuk mengenal pasti pewarisan manusia dalam buta warna, hemofilia, kumpulan darah, faktor
Rhesus dan kebolehan menggulung lidah.
3. Murid mencari maklumat, berbincang dan mempersembahkan maklumat dalam kertas sebak.
4. Selepas itu, murid menampalkan hasil kerja di dinding untuk dilihat oleh kumpulan lain.
5. Murid boleh menulis komen tentang hasil kerja kumpulan lain pada sticker note.
6. Berpandukan dapatan tersebut, murid menjawab soalan No 5 – 12.

STRATEGI PdPc
BAB
Variasi
12 Variation
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
12.1 Jenis dan Faktor Variasi 12.1.1 Menghuraikan maksud variasi.

Buku Teks 12.1.2 Menghuraikan keperluan variasi untuk kemandirian spesies. S1 TP1
m.s 256 – 257
193
TP2
S2
TP4
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, Internet, kertas sebak Peta i-Think -
Kreatif dan inovasi, nilai murni Peta Bulatan Mensyukuri nikmat kurniaan Tuhan
Cadangan PdPc
1. Dalam kumpulan, guru meminta murid menjalankan aktiviti sumbang saran mengenai keperluan variasi untuk kemandirian spesies.
2. Pada kertas sebak, murid membina peta i-Think yang bersesuaian untuk menyatakan kepentingan variasi.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
12.1 Jenis dan Faktor Variasi 12.1.3 Memerihalkan jenis variasi: variasi selanjar dan variasi tak
Buku Teks selanjar. S3 TP1
m.s 258 – 260 12.1.4 Membanding dan membezakan antara variasi selanjar dengan
variasi tak selanjar.
TP1 194 –
S5
TP5 195
S5 TP4
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, Internet, kertas sebak Rally Robin Menganalisis, Menilai
Nilai Murni Peta Buih Berganda Mensyukuri nikmat kurniaan Tuhan

Cadangan PdPc
1. Secara berpasangan, murid memberikan respons terhadap persamaan dan perbezaan di antara variasi selanjar dan variasi tak selanjar.
2. Murid menulis jawapan menggunakan peta buih berganda dalam kertas sebak.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
12.1 Jenis dan faktor variasi 12.1.5 Menghubung kait punca variasi dengan jenis variasi: S6 TP4
Buku Teks (i) faktor genetik 196 –
m.s 261 – 264 (ii) faktor persekitaran 197
S7 TP4
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, Internet Gallery Walk Menganalisis
Nilai Murni Peta Pokok Mensyukuri nikmat kurniaan Tuhan
Cadangan PdPc

2. Guru memberikan tugasan mengikut kumpulan untuk membincangkan punca variasi seperti berikut:
(a) Pindah silang
(b) Penyusunan bebas kromosom
(c) Persenyawaan rawak
(d) Mutasi
(e) Faktor persekitaran
3. Hasil perbincangan dituliskan di atas kertas sebak.
4. Hasil kumpulan ditampal di atas meja.
5. Semua kumpulan bergerak dari satu stesen ke satu stesen yang lain. Sebarang persoalan ditulis di atas kertas kosong.
6. Apabila semua kumpulan kembali ke meja masing-masing, setiap kumpulan perlu menjawab soalan-soalan yang telah dikemukakan oleh
kumpulan yang lain.
7. Berpandukan aktiviti tersebut, murid menjawab soalan no. 6 – 7.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
12.1 Jenis dan faktor variasi 12.1.6 Memerihalkan variasi yang berpunca daripada interaksi antara
Buku Teks faktor genetik dengan faktor persekitaran. S8 TP5 197
m.s 264 – 265
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, Internet Flipped Classroom Menilai, Mencipta
Kreatif dan inovasi, nilai murni – Bekerjasama
Cadangan PdPc
1. Secara berkumpulan, murid membuat persembahan multimedia tentang interaksi faktor genetik dengan faktor persekitaran.
3. Murid membentangkan dapatan dalam kelas
4. Berpandukan pembentangan yang dibuat, murid menjawab soalan no. 8.

Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
12.2 Variasi dalam manusia 12.2.1 Menghubung kait jenis variasi dengan pewarisan manusia. S1 TP1
Buku Teks 12.2.2 Mengeksperimen untuk mengkaji variasi selanjar dan variasi tak 198 –
m.s 266 – 268 selanjar dalam manusia. S2 TP4 202
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, Internet Eksperimen Menganalisis
Nilai murni Peta Alir Bekerjasama
Cadangan PdPc

2. Berpandukan prosedur dalam buku teks, murid menjalankan eksperimen.
3. Berdasarkan data eksperimen, murid menjawab soalan no. 1 – 2.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
12.3 Mutasi 12.3.1 Menghuraikan maksud mutagen, mutasi dan mutan. S1 TP1
12.3.2 Memerihalkan jenis mutagen: agen fizikal, agen kimia dan agen
Buku Teks
203
m.s 269 biologi. S2 TP1
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, buku rujukan Sumbangsaran Mengaplikasi
Nilai murni Peta Pokok Bekerjasama
Cadangan PdPc
1. Secara berpasangan, murid mencari jawapan bagi soalan yang disediakan.

2. Setiap murid berkongsi idea.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
12.3 Mutasi 12.3.3 Menghuraikan jenis mutasi dengan contoh: mutasi gen dan S3 TP4
Buku Teks mutasi kromosom
m.s 269 – 274 12.3.4 Menghubung kait mutasi sel soma dan sel gamet dengan variasi S4 TP1
203 –
S5 TP4 205
S6 TP5
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, buku rujukan, kad manila pelbagai Three Stray, One Stay Mencipta
warna, pen penanda

Kreatif dan inovasi, nilai murni Peta Pokok Mensyukuri nikmat kurniaan Tuhan
Cadangan PdPc

2. Setiap kumpulan diberikan satu jenis mutasi.
3. Setiap kumpulan perlu membina model ringkas untuk menunjukkan bagaimana mutasi gen dan mutasi kromosom menyebabkan variasi
dengan memberikan contoh penyakit.
4. Setelah selesai membina model, seorang ahli kumpulan tinggal untuk menerangkan model mereka kepada kumpulan lain manakala ahli lain
bergerak ke stesen kumpulan lain untuk mendengar penjelasan tentang model mereka.

STRATEGI PdPc
BAB
Teknologi Genetik
13 Genetic Technology
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
13.1 Kejuruteraan Genetik 13.1. 1 Menghuraikan maksud kejuruteraan genetik dan organisma S1 TP1
Buku Teks terubah suai genetik.
m.s 280 – 284
13.1.2 Menerangkan aplikasi kejuruteraan genetik dalam penghasilan S2 TP1
organisma terubah suai genetik (GMO), makanan terubah suai
genetik (GMF) dan insulin. S3 TP2 212 –
214
S4 TP2
S5 TP3
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, buku rujukan, Internet Pembentangan -
Kreatif dan inovasi, nilai murni, sains dan Peta Bulatan Mensyukuri nikmat kurniaan Tuhan
teknologi
Cadangan PdPc
1. Secara berkumpulan, murid membuat persembahan multimedia tentang penghasilan GMO, GMF dan insulin.
3. Selepas pembentangan, setiap kumpulan memberikan pendapat tentang kebaikan dan keburukan penghasilan GMO dan GMF.
4. Berpandukan pembentangan yang dibuat, murid menjawab soalan No. 1 – 5.
Panduan RPH
Soalan dan Tahap
Penguasaan (TP)
13.2 Bioteknologi 13.2.1 Menghuraikan maksud bioteknologi S1 TP1

Buku Teks 13.2.2 Memerihalkan aplikasi bioteknologi dalam kehidupan
m.s 284 – 289 13.2.3 Mewajarkan kepentingan bioteknologi dalam kehidupan
S2 TP1
S3 TP3 214 –
216
TP3
S4
TP4
S5 TP2
BBM PAK-21 KBAT
Buku teks, buku rujukan, Internet Pembentangan -

Kreatif dan inovasi, nilai murni, sains dan - Mensyukuri nikmat kurniaan Tuhan
teknologi
Cadangan PdPc
1. Secara berkumpulan, murid membuat persembahan multimedia tentang aplikasi bioteknologi dalam kehidupan: terapi gen, pemprofilan
DNA, penghasilan tumbuhan bertoleransi serangga perosak dan pembersihan tumpahan minyak.
3. Selepas pembentangan, setiap kumpulan memberikan pendapat tentang kepentingan bioteknologi dalam kehidupan.
4. Berpandukan pembentangan yang dibuat, murid menjawab soalan No. 1 – 5.

KANDUNGAN
Rekod Pencapaian Pentaksiran Murid v BAB
49
Nutrisi dalam Tumbuhan
BAB
3 Nutritions in Plants
Organisasi Tisu Tumbuhan dan 1
1 Pertumbuhan
Organisation of Plant Tissues and Growth
Fokus Topik 49
3.1 Nutrien Tak Organik Utama 50
Fokus Topik 1
3.2 Organ Pengambilan Air dan Garam
1.1 Organisasi Tisu Tumbuhan 2
Mineral 54
1.2 Tisu Meristem dan Pertumbuhan 4
3.3 Kepelbagaian dalam Nutrisi Tumbuhan 56
1.3 Lengkung Pertumbuhan 10
Modul SPM 58
Modul SPM 15
Online Quick Quiz Kod QR 62
Fokus KBAT 63
Fokus KBAT 19
BAB
64
Pengangkutan dalam Tumbuhan
4 Transportation in Plants
BAB
20
Struktur Daun dan Fungsi
2 Leaf Structure and Function
Fokus Topik 64
4.1 Tisu Vaskular 65
Fokus Topik 20
4.2 Pengangkutan Air dan Garam Mineral 67
2.1 Struktur Daun 21
4.3 Translokasi 71
2.2 Organ Utama Pertukaran Gas 23
4.4 Fitoremediasi 73
2.3 Organ Utama Transpirasi 27
Modul SPM 76
2.4 Organ Utama Fotosintesis 33
2.5 Titik Pampasan 41
Fokus KBAT 80
Modul SPM 44
Fokus KBAT 48
ii
00 Kandungan.indd 2 18/11/2021 11:29 AM

BAB
81 BAB
116
Gerak Balas dalam Tumbuhan Biodiversiti
5 Response in Plants 8 Biodiversity
Fokus Topik 81 Fokus Topik 116
5.1 Jenis Gerak Balas 82 8.1 Sistem Pengelasan dan Penamaan

Organisma 117
5.2 Fitohormon 84
8.2 Biodiversiti 120
5.3 Aplikasi Fitohormon dalam Pertanian 86
8.3 Mikroorganisma dan Virus 124
Modul SPM 88
Modul SPM 130
Fokus KBAT 92
Fokus KBAT 133
BAB
Pembiakan Seks dalam 93 BAB
134
6 Tumbuhan Berbunga
Sexual Reproduction in Flowering Plants 9
Ekosistem
Ecosystem
Fokus Topik 93
Fokus Topik 134
6.1 Struktur Bunga 94
9.1 Komuniti dan Ekosistem 135
6.2 Pembentukan Debunga dan Pundi
Embrio 95 9.2 Ekologi Populasi 148
Modul SPM 152
6.3 Pendebungaan dan Persenyawaan 97
6.4 Perkembangan Biji Benih dan Buah 99
Fokus KBAT 156
6.5 Kepentingan Biji Benih untuk
Kemandirian 102
Modul SPM 103 BAB
157
Online Quick Quiz 106 Kelestarian Alam Sekitar
Kod QR
10 Environmental Sustainability
Fokus KBAT 107
Fokus Topik 157
10.1 Ancaman Alam Sekitar 158
BAB
Penyesuaian Tumbuhan pada 108
10.2 Pemeliharaan, Pemuliharaan dan
7 Habitat yang Berbeza
Adaptations of Plants in Different Habitats Pemulihan Ekosistem 161
10.3 Amalan dalam Melestarikan Alam
Fokus Topik 108
Sekitar 163
7.1 Penyesuaian Tumbuhan 109
10.4 Teknologi Hijau 165
Modul SPM 112 Modul SPM 167
Online Quick Quiz Kod QR 114 Online Quick Quiz Kod QR 170
Fokus KBAT 115 Fokus KBAT 171
iii

BAB
172 BAB
211
Pewarisan Teknologi Genetik
11 Inheritance 13 Genetic Technology
Fokus Topik 172 Fokus Topik 211

11.1 Pewarisan Monohibrid 173 13.1 Kejuruteraan Genetik 212
11.2 Pewarisan Dihibrid 176 13.2 Bioteknologi 214
11.3 Gen dan Alel 179 Modul SPM 217
11.4 Pewarisan Manusia 180 Online Quick Quiz Kod QR 220
Modul SPM 187 Fokus KBAT 221
Fokus KBAT 191
BAB
192
Variasi
12 Variation
Fokus Topik 192 Kertas Model SPM

https://plus.pelangibooks.com/Resources/
12.1 Jenis dan Faktor Variasi 193 HYBRIDPBDKSSM/BiologiT5/KMSPM.pdf
12.2 Variasi dalam Manusia 198
12.3 Mutasi 203
Modul SPM 206
Jawapan
Online Quick Quiz Kod QR 209 https://plus.pelangibooks.com/Resources/
HYBRIDPBDKSSM/BiologiT5/Jwp.pdf
Fokus KBAT 210
BONUS Strategi PdPc

Panduan RPH eksklusif untuk guru
untuk Guru https://plus.pelangibooks.com/Resources/HYBRIDPBDKSSM/BiologiT5/PdPc.pdf
iv

Biologi Tingkatan 5
Kelas: .............................................. Nama Murid: ...................................................... Nama Guru: ....................................................
PENCAPAIAN
TAHAP (✗)
BAB DESKRIPTOR (✓)
PENGUASAAN BELUM
MENGUASAI
MENGUASAI
TEMA 1: FISIOLOGI TUMBUHAN BERBUNGA
Mengingat kembali pengetahuan dan kemahiran asas sains

TP1
mengenai organisasi tisu tumbuhan dan pertumbuhan.
Memahami organisasi tisu tumbuhan dan pertumbuhan

TP2
serta dapat menjelaskan kefahaman tersebut.
Mengaplikasi pengetahuan mengenai organisasi tisu

TP3 tumbuhan dan pertumbuhan untuk menerangkan kejadian
atau fenomena alam dan melaksanakan tugasan mudah.
1
ORGANISASI Menganalisis pengetahuan mengenai organisasi tisu
TISU TUMBUHAN TP4 tumbuhan dan pertumbuhan dalam konteks penyelesaian
masalah mengenai kejadian atau fenomena alam.
DAN PERTUMBUHAN
Menilai pengetahuan mengenai organisasi tisu tumbuhan
TP5 dan pertumbuhan dalam konteks penyelesaian masalah dan
membuat keputusan untuk melaksanakan satu tugasan.
Mereka cipta dengan menggunakan pengetahuan dan

kemahiran sains berkaitan organisasi tisu tumbuhan dan
pertumbuhan dalam konteks penyelesaian masalah dan
TP6 membuat keputusan atau dalam melaksanakan aktiviti/
tugasan/ dalam situasi baharu secara kreatif dan inovatif
dengan mengambil kira nilai sosial/ ekonomi/ budaya
masyarakat.

TP1
mengenai struktur dan fungsi daun.
Memahami struktur dan fungsi daun serta dapat

TP2
menjelaskan kefahaman tersebut.
2 Mengaplikasi pengetahuan mengenai struktur dan fungsi

STRUKTUR DAN TP3 daun untuk menerangkan kejadian atau fenomena alam dan
FUNGSI DAUN melaksanakan tugasan mudah.
Menganalisis pengetahuan mengenai struktur dan fungsi

TP4 daun dalam konteks penyelesaian masalah mengenai
kejadian atau fenomena alam.
Menilai pengetahuan mengenai struktur dan fungsi

TP5 daun dalam konteks penyelesaian masalah dan membuat
keputusan untuk melaksanakan satu tugasan.
v
v
00 Rekod Pencapaian.indd 5 18/11/2021 11:29 AM

PENCAPAIAN
TAHAP (✗)
PENGUASAAN BELUM
MENGUASAI
MENGUASAI

kemahiran sains berkaitan struktur dan fungsi daun dalam
konteks penyelesaian masalah dan membuat keputusan atau
TP6
dalam melaksanakan aktiviti/ tugasan/ dalam situasi baharu
secara kreatif dan inovatif dengan mengambil kira nilai
sosial/ ekonomi/ budaya masyarakat.

TP1
mengenai nutrisi dalam tumbuhan.
Memahami nutrisi dalam tumbuhan serta dapat

TP2
Mengaplikasi pengetahuan mengenai nutrisi dalam tumbuhan

TP3 untuk menerangkan kejadian atau fenomena alam dan
melaksanakan tugasan mudah.
3
NUTRISI DALAM Menganalisis pengetahuan mengenai nutrisi dalam tumbuhan
TUMBUHAN TP4 dalam konteks penyelesaian masalah mengenai kejadian atau
fenomena alam.
Menilai pengetahuan mengenai nutrisi dalam tumbuhan

TP5 dalam konteks penyelesaian masalah dan membuat
keputusan untuk melaksanakan satu tugasan.

kemahiran sains berkaitan nutrisi dalam tumbuhan dalam
TP6
secara kreatif dan inovatif dengan mengambil kira nilai
sosial/ ekonomi/ budaya masyarakat.

TP1
mengenai pengangkutan dalam tumbuhan.
Memahami pengangkutan dalam tumbuhan serta dapat

TP2
Mengaplikasi pengetahuan pengangkutan dalam tumbuhan

4
Menganalisis pengetahuan mengenai pengangkutan dalam
PENGANGKUTAN tumbuhan, gerak balas dalam tumbuhan dalam konteks
DALAM TUMBUHAN TP4
penyelesaian masalah mengenai kejadian atau fenomena
alam.
Menilai pengetahuan mengenai pengangkutan dalam

TP5 tumbuhan dalam konteks penyelesaian masalah dan

kemahiran sains berkaitan pengangkutan dalam tumbuhan
dalam konteks penyelesaian masalah dan membuat
TP6
keputusan atau dalam melaksanakan aktiviti/ tugasan/
dalam situasi baharu secara kreatif dan inovatif dengan
mengambil kira nilai sosial/ ekonomi/ budaya masyarakat.
vi
vi

PENCAPAIAN
TAHAP (✗)
PENGUASAAN BELUM
MENGUASAI
MENGUASAI

TP1
mengenai gerak balas dalam tumbuhan.
Memahami gerak balas dalam tumbuhan serta dapat

TP2
Mengaplikasi pengetahuan mengenai gerak balas dalam

TP3 tumbuhan untuk menerangkan kejadian atau fenomena
alam dan melaksanakan tugasan mudah.
5 Menganalisis pengetahuan mengenai gerak balas dalam

GERAK BALAS TP4 tumbuhan dalam konteks penyelesaian masalah mengenai
DALAM TUMBUHAN kejadian atau fenomena alam.
Menilai pengetahuan mengenai gerak balas dalam

TP5 tumbuhan dalam konteks penyelesaian masalah dan

kemahiran sains berkaitan gerak balas dalam tumbuhan dalam
TP6
secara kreatif dan inovatif dengan mengambil kira nilai sosial/
ekonomi/ budaya masyarakat.

TP1
mengenai pembiakan seks dalam tumbuhan berbunga.
Memahami pembiakan seks dalam tumbuhan berbunga

TP2
serta dapat menjelaskan kefahaman tersebut.
Mengaplikasi pengetahuan mengenai pembiakan seks dalam

TP3 tumbuhan berbunga untuk menerangkan kejadian atau
fenomena alam dan melaksanakan tugasan mudah.
6
Menganalisis pengetahuan mengenai pembiakan seks dalam
PEMBIAKAN SEKS TP4 tumbuhan berbunga dalam konteks penyelesaian masalah
DALAM TUMBUHAN mengenai kejadian atau fenomena alam.
BERBUNGA
Menilai pengetahuan mengenai pembiakan seks dalam
TP5 tumbuhan berbunga dalam konteks penyelesaian masalah
dan membuat keputusan untuk melaksanakan satu tugasan.

kemahiran sains berkaitan pembiakan seks dalam
tumbuhan berbunga dalam konteks penyelesaian masalah
TP6 dan membuat keputusan atau dalam melaksanakan aktiviti/
tugasan/ dalam situasi baharu secara kreatif dan inovatif
dengan mengambil kira nilai sosial/ ekonomi/ budaya
masyarakat.
7
PENYESUAIAN
TUMBUHAN PADA TP1
mengenai penyesuaian tumbuhan pada habitat.
HABITAT
vii
vii

PENCAPAIAN
TAHAP (✗)
PENGUASAAN BELUM
MENGUASAI
MENGUASAI
Memahami penyesuaian tumbuhan pada habitat serta dapat

TP2
Mengaplikasi pengetahuan mengenai penyesuaian

TP3 tumbuhan pada habitat untuk menerangkan kejadian atau
fenomena alam dan melaksanakan tugasan mudah.
Menganalisis pengetahuan mengenai penyesuaian

TP4 tumbuhan pada habitat dalam konteks penyelesaian
masalah mengenai kejadian atau fenomena alam.
Menilai pengetahuan mengenai penyesuaian tumbuhan

TP5 pada habitat dalam konteks penyelesaian masalah dan

kemahiran sains berkaitan penyesuaian tumbuhan pada
habitat dalam konteks penyelesaian masalah dan membuat
TP6
keputusan atau dalam melaksanakan aktiviti/ tugasan/
dalam situasi baharu secara kreatif dan inovatif dengan
mengambil kira nilai sosial/ ekonomi/ budaya masyarakat.
TEMA 2: EKOSISTEM DAN KELESTARIAN ALAM SEKITAR

TP1
mengenai biodiversiti.
Memahami biodiversiti serta dapat menjelaskan kefahaman

TP2
tersebut.
Mengaplikasi pengetahuan mengenai biodiversiti

Menganalisis pengetahuan mengenai biodiversiti dalam

8 TP4 konteks penyelesaian masalah mengenai kejadian atau
BIODIVERSITI fenomena alam.
Menilai pengetahuan mengenai biodiversiti dalam konteks

TP5 penyelesaian masalah dan membuat keputusan untuk
melaksanakan satu tugasan.

kemahiran sains berkaitan biodiversiti dalam konteks
penyelesaian masalah dan membuat keputusan atau dalam
TP6
melaksanakan aktiviti/ tugasan/ dalam situasi baharu secara
kreatif dan inovatif dengan mengambil kira nilai sosial/

TP1
mengenai ekosistem.
9 Memahami ekosistem serta dapat menjelaskan kefahaman

TP2
EKOSISTEM tersebut.
Mengaplikasi pengetahuan mengenai ekosistem untuk

TP3 menerangkan kejadian atau fenomena alam dan
viii
viii

PENCAPAIAN
TAHAP (✗)
PENGUASAAN BELUM
MENGUASAI
MENGUASAI
Menganalisis pengetahuan mengenai ekosistem dalam
TP4 konteks penyelesaian masalah mengenai kejadian atau
fenomena alam.
Menilai pengetahuan mengenai ekosistem dalam konteks


kemahiran sains berkaitan ekosistem dalam konteks
TP6

TP1
mengenai kelestarian alam.
Memahami kelestarian alam serta dapat menjelaskan

TP2
kefahaman tersebut.
Mengaplikasi pengetahuan mengenai kelestarian alam

10 Menganalisis pengetahuan mengenai kelestarian alam dalam

KELESTARIAN ALAM fenomena alam.
SEKITAR
Menilai pengetahuan mengenai kelestarian alam dalam
TP5 konteks penyelesaian masalah dan membuat keputusan
untuk melaksanakan satu tugasan.

kemahiran sains berkaitan kelestarian alam dalam konteks
TP6
TEMA 3: PEWARISAN DAN TEKNOLOGI GENETIK

TP1
mengenai pewarisan.
Memahami pewarisan serta dapat menjelaskan kefahaman

TP2
tersebut.
Mengaplikasi pengetahuan mengenai pewarisan untuk

11 TP3 menerangkan kejadian atau fenomena alam dan
PEWARISAN
Menganalisis pengetahuan mengenai pewarisan dalam
fenomena alam.
Menilai pengetahuan mengenai pewarisan dalam konteks

ix
ix

PENCAPAIAN
TAHAP (✗)
PENGUASAAN BELUM
MENGUASAI
MENGUASAI

kemahiran sains berkaitan pewarisan dalam konteks
TP6

TP1
mengenai variasi.
Memahami variasi serta dapat menjelaskan kefahaman

TP2
tersebut.
Mengaplikasi pengetahuan mengenai variasi untuk

TP3 menerangkan kejadian atau fenomena alam dan
12 Menganalisis pengetahuan mengenai variasi dalam konteks

VARIASI TP4 penyelesaian masalah mengenai kejadian atau fenomena
alam.
Menilai pengetahuan mengenai variasi dalam konteks

Mereka cipta dengan menggunakan pengetahuan

dan kemahiran sains berkaitan variasi dalam konteks
TP6

TP1
mengenai teknologi genetik.
Memahami teknologi genetik serta dapat menjelaskan

TP2
kefahaman tersebut.
Mengaplikasi pengetahuan mengenai teknologi genetik

13 Menganalisis pengetahuan mengenai teknologi genetik

KEJURUTERAAN TP4 dalam konteks penyelesaian masalah mengenai kejadian
GENETIK DAN atau fenomena alam.
BIOTEKNOLOGI
Menilai pengetahuan mengenai teknologi genetik dalam
TP5 konteks penyelesaian masalah dan membuat keputusan
untuk melaksanakan satu tugasan.

kemahiran sains berkaitan teknologi genetik dalam konteks
TP6
x
x

Biologi Tingkatan 5 Bab 1
BAB
Organisasi Tisu Tumbuhan dan
1 Pertumbuhan
Organisation of Plant Tissues and Growth
Peta
FOKUS TOPIK Konsep
Organisasi Tisu Tumbuhan

Organisation of Plant Tissues
Tisu Meristem Tisu kekal

Meristematic tissues Permanent tissues
Tisu Tisu Tisu epidermis Tisu asas

Epidermal tissues Ground tissues
meristem meristem
apeks lateral Tisu
Apical Lateral epidermis
Epidermal
meristematic meristematic
tissue Tisu Tisu Tisu
tissues tissues parenkima kolenkima sklerenkima
Rambut
akar Parenchyma tissue Collenchyma tissue Sclerenchyma tissue
Root hair
Hujung Hujung
pucuk akar
Shoot tip Root tip
Tisu vaskular
Vascular tissue
Tisu kambium di
batang
Cambium tissue at the
stem Tisu xilem Tisu floem
Xylem tissue Phloem tissue
Sel rakan
Companion cell
Kambium vaskular Kambium gabus Salur Plat tapis

Vascular cambium Cork cambium xilem Sieve plate
Xylem vessel
Liang
Kambium Kambium vaskular Pit
gabus Vascular cambium Dinding Bebenang
Cork berlignin sitoplasma
cambium Lignified wall Cytoplasmic strand
Trakeid Tiub tapis

Tracheid Sieve tube
1 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.
01 HYBRID PBD BIOLOGY TG5.indd 1 10/12/2021 4:37 PM

PBD 1.1 Organisasi Tisu Tumbuhan

Organisation of Plant Tissues Buku Teks ms. 4 – 5
1. Rajah di bawah menunjukkan kedudukan tisu dalam suatu tumbuhan. Labelkan jenis tisu A, B, C, D dan E
dalam kotak yang disediakan. SP 1.1.1 TP1
The diagram below shows the location of tissues in a plant. Label the types of tissues for A, B, C, D and E in the box provided.
Tisu A Tisu meristem

D Tissue A Meristematic tissues
E
Tisu B Tisu kekal
Tissue B Permanent tissues
C
A B
D Tisu C Tisu epidermis
Tissue C Epidermal tissues
E
Tisu D Tisu vaskular
Tissue D Vascular tissues
C
Tisu E Tisu asas
D Tissue E Ground tissues
2. Rajah di bawah menunjukkan kedudukan tisu asas pada batang pokok mangga. SP 1.1.1
The diagram below shows the position of ground tissues in a stem of a mango tree.
X (a) Kenal pasti tisu X, Y dan Z. TP1

Identify tissue X, Y and Z.
X : kolenkima / collenchyma
Y : sklerenkima / sclerenchyma
Y
Z : parenkima / parenchyma
Tisu Asas Tisu Kekal

Ground Tissues Permanent Tissues
Z INFO VIDEO
© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. 2

(b) Nyatakan satu fungsi bagi setiap tisu yang dinyatakan dalam (a). TP2
State one function for each tissue stated in (a).
X: memberikan sokongan mekanikal dan sifat keanjalan kepada tumbuhan
provides mechanical support and gives elasticity to the plant
Y: memberi sokongan dan kekuatan mekanikal kepada bahagian tumbuhan yang matang
Provide support and mechanical strength to the parts of matured plants
Z: memberi sokongan dan mengekalkan bentuk tumbuhan herba

provides support and maintaining the shape of herbaceous plant
(c) Pada pendapat anda, mengapakah tisu ini digelar sebagai tisu asas? TP3 KBAT Mengaplikasi
In your opinion, why are these tissues called ground tissues?
– Kerana semua tisu asas berfungsi untuk memberikan kekuatan dan sokongan mekanikal kepada
tumbuhan
because all the ground tissues have the same function which provides strength and mechanical support to the plants.
– kerana tisu asas terdiri daripada satu jenis sel yang sama sahaja
because ground tissues consist of only one type of cell
(d) Selain di batang pokok, sesetengah tisu asas juga terdapat di dalam buah mangga. Apakah yang
menyebabkan isi buah mangga rasa lembut dan manis? TP4 KBAT Menganalisis
Beside the stem, some ground tissues can also be found in the mango fruit. What is the reason that the flesh of the mango is soft and
sweet in taste?
Tisu parenkima yang terdapat di dalam buah mangga bertindak sebagai organ penyimpanan dapat
memberikan tekstur yang lembut dan rasa yang manis kerana tisu ini berfungsi untuk menyimpan
makanan dan air yang banyak dalam vakuol hasil daripada fotosintesis
The parenchyma tissues in the mango fruit which act as storage organ can give soft texture and sweet in taste because the tissues
can store food and water in the vacuoles produced from photosynthesis
1.1 Kertas 1
Rajah di sebelah menunjukkan tisu vaskular dalam batang tumbuhan.

The diagram below shows vascul ar tissue in a tree trunk.
Apakah ? / What is X?
A Trakeid / Tracheid X
B Tiub tapis / Sieve tube

C Sel rakan / Companion cell
D Sel parenkima / Parenchyma cell
Kriteria Kejayaan:
Saya berjaya
• Berkomunikasi tentang jenis tisu tumbuhan dan fungsi utamanya.

PBD 1.2 Tisu Meristem dan Pertumbuhan

Meristematic Tissues and Growth Buku Teks ms. 6 – 16
1. Rajah di bawah menunjukkan jenis tisu tumbuhan pada suatu pokok. SP 1.2.1
The diagram below shows the type of plant tissues in a tree.
P
Tisu Meristem
Meristematic Tissues
VIDEO
(a) Pada rajah di atas, kenal pasti dan labelkan kedudukan tisu berikut dengan betul: TP1
In the diagram above, identify and label the location for each of the following tissue correctly:
• Meristem apeks pucuk - P
Shoot apical meristem
• Meristem apeks akar - Q
Root apical meristem
• Kambium vaskular - R
Vascular cambium
• Kambium gabus - S
Cork cambium
(b) Terangkan fungsi tisu meristem. TP2
Explain the function of meristematic tissues.
Terdiri daripada tisu hidup yang belum membeza dan menjalankan proses pembahagian sel untuk
pertumbuhan dalam tumbuhan
consist of undifferentiated living tissues, and undergoes cell division for growth in plants
(c) Adakah tisu kambium terdapat pada tumbuhan monokot? Jelaskan jawapan anda.
Is cambium tissue present in monocot plants? Explain your answer. SP 1.2.1 SP 1.2.4 TP3 KBAT Mengaplikasi
Tisu kambium tidak terdapat pada tumbuhan monokot kerana tisu kambium bertanggung jawab atas
pertumbuhan sekunder tumbuhan. Hampir semua tumbuhan monokot tidak mengalami penebalan
sekunder.
The cambium tissues cannot be found in monocot plants because they are responsible for secondary growth in plants. Almost all
monocot plants do not undergo the secondary thickening.

2. Rajah di bawah menunjukkan zon pertumbuhan sel yang terdapat di hujung pucuk. SP 1.2.2
The diagram below shows the zone for cell growth which can be found at the shoot tips.
A : Zon pembahagian sel / Cell division zone

Nota Visual
B : Zon pemanjangan sel / Cell elongation zone Zon Pertumbuhan Sel
Cell Growth Zone
C : Zon pembezaan sel / Cell differentiation zone
(a) Pada rajah di atas, kenal pasti dan namakan zon pertumbuhan sel yang berlabel A, B dan C dengan
betul. TP1
In the diagram above, identify and name the zone of cell growth labelled A, B and C correctly.
(b) Pilih dan isikan jawapan yang sesuai bagi setiap huraian mengenai zon pertumbuhan berikut : TP2
Choose and fill in the best answer for each description about the following zone of cell growth :
Zon A Zon B Zon C

Zone A Zone B Zone C
(i) Sel-sel di dalam zon ini mengalami pertambahan saiz pada hujung pucuk. Zon B
Cells in this zone increase in size at the shoot tip. Zone B
(ii) Sel-sel dalam zon ini mempunyai saiz yang kecil tetapi banyak, vakuol yang
Zon A
kecil serta nukleus yang besar. Zone A
Cells in this zone is abundant, small in size, have small vacuole and large nucleus.
(iii) Sel-sel membeza untuk membentuk tisu kekal yang menjalankan fungsi yang
Zon C
khusus dalam zon ini. Zone C
Cells differentiate to form permanent tissues that have specific function in this zone.
3. Jalankan aktiviti untuk mengenal pasti zon pembahagian sel, zon pemanjangan sel dan zon pembezaan sel
dalam radikel akar anak benih. SP 1.2.3 TP4 KBAT Menganalisis
Carry out an activity to identify cell division zone, cell elongation zone and cell differentiation zone in a seed radicle.
AKTIVITI
Tujuan : Untuk menyediakan slaid mikroskop dan mengenal pasti zon pembahagian sel, zon pemanjangan
sel dan zon pembezaan sel pada radikel biji benih
Aim : To prepare the microscope slide and identify the cell division zone, cell elongation zone and cell differentiation zone in seedling
radicle

Bahan: Kacang hijau berakar sepanjang 10 mm, larutan asid asetik 25%, pewarna aseto-orsein, larutan
etanol 75%, kertas turas, air suling
Materials: Mung bean with roots about 10 mm in length, acetic acid 25% solution, aceto-orcein stain, ethanol 75% solution, filter
paper, distilled water
Radas: Mikroskop cahaya, slaid kaca, penutup slaid kaca, jarum tenggek, forsep, tabung didih, pisau
bedah, gunting, rak tabung uji, jubin putih
Apparatus: Light microscope, glass slide, cover slip, mounting needle, forceps, boiling tube, scalpel, scissors, test-tube rack, white tile
Prosedur / Procedures:
1. Kacang hijau direndam semalaman. Biji benih kacang hijau dipindahkan ke dalam bekas berisi kapas
lembap dan dibiarkan selama 3 hingga 5 hari bagi membenarkan pertumbuhan radikel, seterusnya
berkembang menjadi akar.
The mung beans are soaked overnight. The mung beans are transfered into a container filled with damp cotton for 3 to 5 days to
allow the growth of radicle which then will form the root.
2. Bahagian hujung akar yang segar dikenal pasti. Hujung akar dipotong sepanjang 10 mm dengan
menggunakan gunting. / The fresh root tip is identified. The root tip is cut about 10 mm by using a pair of scissors.
3. Akar itu direndam ke dalam larutan campuran 25% asid asetik dan 75% etanol selama 30 saat.
The root is soaked into a mixed solution of 25% acetic acid and 75% ethanol for 30 seconds.
4. Dengan menggunakan pisau bedah, keratan membujur akar dipotong di atas jubin putih.
By using a scalpel, a longitudinal section of the root is cut on a white tile.
5. Keratan membujur akar dibilas dengan menggunakan air suling.
The longitudinal section of the root is rinsed with distilled water.
6. Forsep digunakan untuk memindahkan keratan membujur akar ke atas setitis air suling pada slaid kaca.
Forceps are used to transfer the longitudinal section of the root into a drop of distilled water on the glass slide.
7. Slaid dengan penutup slaid kaca ditutup secara perlahan-lahan ke atas spesimen dengan menggunakan
jarum tenggek./ The glass slide with cover slip is closed slowly onto the specimen by using a mounting needle.
8. Teknik pewarnaan dijalankan dengan menggunakan larutan pewarna aseto-orsein selama 1 hingga 2
minit.
The staining technique is carried out by using aceto-orcein stain for 1 to 2 minutes.
9. Kertas turas diletakkan supaya dapat menyerap aseto-orsein yang berlebihan di sekeliling slaid kaca.
A filter paper is placed to absorb excess aceto-orcein around the glass slide.
10. Slaid diperhatikan menerusi mikroskop cahaya dimulai dengan kanta objektif kuasa rendah dan diikuti
dengan kanta objektif kuasa tinggi.
The slide is observed under the light microscope starting with the low power objective lens followed by the high power objective lens.
11. Zon pembahagian sel, zon pemanjangan sel serta zon pembezaan sel yang diperhatikan dilukis dan
dilabel. Kuasa pembesaran yang digunakan dicatat.
The cell division zone, cell elongation zone and cell differentiation zone observed is drawn and labelled. The power of magnification
used is recorded.
Keputusan / Result:
Zon pembezaan sel

Cell differentiation zone }
Zon pemanjangan sel
Cell elongation zone }
Zon pembahagian sel
Cell division zone
}
Kuasa pembesaran :
Power of magnification:

Perbincangan / Discussion:
1. Apakah fungsi pewarna aseto-orsein?
What is the function of aceto-orcein stains?
Pewarna aseto-orsein digunakan untuk mewarnakan kromosom pada sel-sel dalam radikel biji benih.
Aceto-orcein stains can be used to stain the chromosomes in the cell of seedling radicle.
2. Mengapakah akar perlu direndam dalam larutan campuran asid asetik 25% dan etanol 75%?
Why the roots have to be soaked into the mixed solution of acetic-acid 25% and ethanol 75%?
Untuk mematikan sel-sel pada akar tetapi masih mengekalkan strukturnya.
To kill the root cells but maintain the structures.
3. Terangkan mengenai bentuk dan struktur sel-sel yang dapat diperhatikan dalam setiap zon pada
radikel anak benih.
Describe the shape and structure of the cells that can be observed in each zone in the seedling radicle.
Hujung akar biji benih terbahagi kepada tiga zon iaitu zon pembahagian sel, zon pemanjangan sel
dan zon pembezaan sel. Dalam zon pembahagian sel, sel-sel membahagi dengan aktif secara mitosis.
Dalam zon pemanjangan sel, sel-sel memanjang dengan menyerap air dan membentuk vakuol yang
besar. Dalam zon pembezaan sel, sel-sel akan membeza dan menjadi sel-sel khusus. Terdapat
unjuran halus daripada sel epidermis iaitu sel akar rambut.
There are three zones in the root tip of seed; cell division zone, cell elongation zone and cell differentiation zone. In cell division
zone, cells actively divide via mitosis. In elongation zone, cells elongate by diffusing water and forming large vacuole. In
cell differentiation zone, cells differentiate forming the specific cells. The tiny outgrowth from the epidermis is the root
hair cell.
Kesimpulan / Conclusion:
Terdapat tiga zon utama dalam radikel biji benih yang boleh dilihat dengan menggunakan mikroskop iaitu
zon pembahagian sel, zon pemanjangan sel dan zon pembezaan sel .
There are three main zones in the seedling radicle that can be seen under microscope namely the cell division zone, cell elongation
zone and cell differentiation zone .
4. Rajah di bawah menunjukkan pertumbuhan sekunder yang berlaku pada akar suatu tumbuhan. SP 1.2.4
The diagram below shows the secondary growth that occurs in the root of a plant.
Kambium vaskular R Floem sekunder

Vascular cambium S
Xilem Secondary phloem
Epidermis Korteks sekunder Xilem primer
P Secondary
Epidermis Cortex Primary xylem
T xylem
Q Epidermis
Perisikel
Pericycle Epidermis
Kambium Floem primer
U Primary phloem
Korteks Kambium gabus gabus
Cortex Cork cambium Cork Gabus
cambium Cork
(a) Namakan tisu P, Q, R, S, T dan U. TP1 `

Name tissue P, Q, R, S, T and U.
P: floem primer / primary phloem Q: xilem primer / primary xylem
R: floem sekunder / secondary phloem S: xilem sekunder / secondary xylem
T: xilem primer / primary xylem U: floem primer / primary phloem

(b) Adakah pertumbuhan sekunder pada akar sama dengan yang berlaku pada batang tumbuhan eudikot?
Terangkan pertumbuhan sekunder pada akar berdasarkan rajah di atas. TP2
Is the secondary growth at the root similar to the one that happens at the stem of a eudicot plant? Explain about the secondary growth
at the root based on the diagram above.
Pertumbuhan sekunder pada akar adalah serupa dengan batang tumbuhan eudikot. Tisu kambium
vaskular membahagi membentuk xilem sekunder di dalam dan floem sekunder di luar. Kambium gabus
yang terletak di bawah epidermis membahagi membentuk sel-sel gabus yang melindungi tisu akar.
Secondary growth in the root is similar to the stems of eudicot plants. Vascular cambium tissues divide to form secondary xylem on
the inside and secondary phloem on the outside. Cork cambium tissues beneath the epidermis divide to form cork cells that protects
the root’s tissues.
(c) Dalam kotak pada rajah di atas, lukis dan label peringkat akhir pertumbuhan sekunder pada akar
tersebut. TP3 KBAT Mengaplikasi
In the box on the diagram above, draw and label the last stage of secondary growth at the root.
(d) Nyatakan kepentingan pertumbuhan sekunder kepada akar pokok. SP 1.2.5 TP3 KBAT Mengaplikasi
Explain the importance of secondary growth on the root’s plant.
– Membolehkan akar tumbuh lebih jauh ke dalam tanah/ Allows roots to grow deeper into the soil
– Untuk mendapatkan air dan sokongan yang kuat/ To get water and to provide stronger support for the plant
5. Lakukan aktiviti di bawah./ Carry out the following activity. SP 1.2.6 TP4 KBAT Menganalisis
AKTIVITI PAK-21 Pembentangan Hasil Kerja
(a) Lakukan aktiviti secara berpasangan.

Works in pair.
(b) Berfikir dan berbincang secara berpasangan untuk mencari perbandingan antara pertumbuhan primer
dengan pertumbuhan sekunder.
Think and discuss in pair to find the comparison between the primary growth and the secondary growth.
(c) Terjemahkan idea tersebut dalam bentuk peta buih berganda i-Think.
Translate the ideas in the form of double bubble map of i-Think. Konsep Visual
Pertumbuhan Primer dan
(d) Bentangkan hasil dapatan di hadapan kelas. Pertumbuhan Sekunder
Present your findings in front of the class. Primary Growth and Secondary Growth
6. Jalankan aktiviti di bawah./ Carry out the activity below. SP 1.2.7 TP6 KBAT Mereka Cipta
AKTIVITI PAK-21 Pembentangan Hasil Kerja
(a) Lakukan aktiviti secara berkumpulan.

Works in group.
b) Kumpulkan maklumat tentang kepentingan pertumbuhan primer dan pertumbuhan sekunder daripada
pelbagai sumber rujukan seperti buku rujukan, majalah, internet mahupun temu bual bersama agensi
atau individu yang berkaitan.
Collect the information about the importance of primary growth and secondary growth from variety of sources such as reference
book, magazine, internet or interview with the related agencies.
c) Bincangkan dan persembahkan maklumat yang diperoleh dalam bentuk video pendek yang berbentuk
dokumentari atau lakonan berdasarkan format berikut:
Discuss and present the informations that you have gathered in the form of short video such as documentary or acting according to
the following format:

(i) Pengenalan / Introduction

(ii) Laporan mengandungi aspek-aspek berikut:
Report encompassing the following aspects:
a. Kepentingan pertumbuhan primer dari segi ketinggian, sokongan dan pengangkutan
Importance of primary growth in terms of height, support and transportation
b. Keperluan pertumbuhan sekunder untuk menambahkan sokongan dan pengangkutan
The needs of secondary growth to increase support and transportation
c. Kepentingan tumbuhan yang mengalami pertumbuhan sekunder dari segi ekonomi
The importance of plants undergoing secondary growth economically
(iii) Langkah-langkah yang boleh diambil bagi mengembangkan industri pembalakan dan perkayuan
di negara kita.
Steps that can be taken to develop the logging and timber industry in our country.
(iv) Harapan mengenai keadaan industri perkayuan dan perhutanan khususnya di Malaysia.
Expectation on the timber and forestry industry especially in Malaysia.
(v) Durasi video tidak melebihi 10 minit.
The duration of the video does not exceed 10 minutes.
1.2 Kertas 2 (Bahagian C)
Rajah di bawah menunjukkan keratan rentas batang X dan Y daripada dua tumbuhan eudikot.
The diagram below shows the cross section of stems X and Y of two eudicot plants.
Xilem primer Xilem sekunder
Empulur Primary xylem Kambium gabus Secondary xylem
Cork cambium
Pith
Xilem primer
Gelang Kambium Primary xylem
kambium gabus
Cambium Cork cambium Gabus
Cork
ring Floem sekunder
Epidermis Floem primer Floem primer Secondary phloem
Epidermis Primary phloem Primary phloem
Batang X / Stem X Batang Y / Stem Y

(a) Batang X ialah batang daripada tumbuhan yang mengalami pertumbuhan primer. Batang Y ialah batang
daripada tumbuhan yang mengalami pertumbuhan sekunder. Terangkan perbezaan dalam struktur
antara batang X dengan batang Y.
Stem X is from the plant that undergoes primary growth. Stem Y is from the plant that undergoes secondary growth. Explain the
differences in structure between stems X and Y. [6 markah / 6 marks]
(b) Terangkan kepentingan tumbuhan yang mengalami pertumbuhan sekunder dari segi ekonomi.
Explain the importance of plants which undergo secondary growth in term of economy. [10 markah / 10 marks]
Kriteria Kejayaan:
Saya berjaya
• Mengenal pasti jenis dan bahagian tisu yang terlibat dalam pertumbuhan
• Menghuraikan kedudukan zon pembahagian sel, zon pemanjangan sel dan zon pembezaan sel dalam pucuk dan akar
• Mengenal pasti zon pembahagian sel, zon pemanjangan sel dan zon pembezaan sel dalam radikel anak benih
• Memerihalkan jenis pertumbuhan iaitu pertumbuhan primer dan pertumbuhan sekunder
• Mewajarkan kepentingan pertumbuhan primer dan pertumbuhan sekunder
• Membanding dan membezakan antara pertumbuhan primer dengan pertumbuhan sekunder dalam tumbuhan eudikot
• Menilai kepentingan tumbuhan yang mengalami pertumbuhan sekunder dari segi ekonomi

PBD 1.3 Lengkung Pertumbuhan

Growth Curves Buku Teks ms. 17 – 21
1. Rajah di bawah menunjukkan tiga jenis tumbuhan yang berbeza. Kenal pasti dan tentukan tumbuhan
tersebut berdasarkan kitar hidupnya. Terangkan jawapan anda. SP 1.3.1 TP1 TP2
The diagram below shows three different types of plants. Identify and determine the plants based on the life cycle. Explain your answer.
Jenis Tumbuhan semusim Tumbuhan dwimusim Tumbuhan saka

tumbuhan Annual plant Biennial plant Perennial plant
Types of plant
Penerangan Tumbuhan yang mempunyai Tumbuhan yang mengambil Tumbuhan yang hidup lebih
Explanation satu kitar hidup untuk masa dua tahun, iaitu dua daripada dua tahun dan
semusim atau setahun musim pertumbuhan untuk mempunyai jangka hayat
Plants that have life cycle for a year melengkapkan kitar hidupnya yang panjang
or a season Plants that take two years or two Plants that live more than two years
seasons of growth to complete the and have longer life span
life cycle
2. Rajah di bawah menunjukkan lengkung pertumbuhan sejenis tumbuhan yang hidup di kawasan iklim yang
sederhana. SP 1.3.2
The diagram below shows the growth curve of a plant which lives in a temperate climate.
Ketinggian / m
Height
4 Video
Jenis Tumbuhan
3 Types of Plants
2 Pertumbuhan
purata
Average growth
1
Tahun / Year
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
(a) Kenal pasti tumbuhan tersebut dan nyatakan satu contoh tumbuhan yang mempunyai lengkung
pertumbuhan seperti dalam rajah di atas. TP1
Identify the plant and state one example of plant that has this type of growth curve as in the diagram above.
Jenis tumbuhan / Types of plant: Tumbuhan saka / Perennial plant
Contoh tumbuhan / Example of plant: Pokok mangga, epal, strawberi, apa-apa contoh yang sesuai
Mango tree, apple, strawberry, any suitable example

(b) Huraikan lengkung pertumbuhan yang ditunjukkan dalam rajah di atas. TP2
Describe the growth curve shown in the diagram above.
Lengkung pertumbuhan terdiri daripada jujukan sigmoid yang kecil. Setiap satu sigmoid merupakan
setiap satu tahun pertumbuhan. Pertumbuhan berlaku sepanjang hayat. Sehingga tumbuhan itu
dimusnahkan oleh saiznya sendiri, parasit atau bencana semula jadi seperti kebakaran atau angin
kencang.
The growth curve consists of a series of small sigmoids curves. Each sigmoid represents a year of growth. Growth occurs throughout
the lifespan of the plant. Until it self- destroyed due to its own size, parasite or natural disaster such as open burning and strong wind.
(c) Apakah keistimewaan tumbuhan yang mempunyai lengkung pertumbuhan seperti di atas?
What are the advantages of plants that have the growth curve like in the diagram above? TP3 KBAT Mengaplikasi
– Menghasilkan buah yang banyak pada setiap tahun / Can produce more fruits and vegetables (yields)
– Menghasilkan tisu sekunder bagi memberikan sokongan yang lebih kuat dan kukuh
Can form secondary tissue for stronger support dan stability
(d) Ramalkan apakah yang akan terjadi pada tumbuhan ini selepas sepuluh tahun? Wajarkan jawapan anda.
Predict what will happen to the plant after ten years? Justify your answer. TP4 KBAT Menganalisis
Tumbuhan ini masih hidup lagi kecuali jika terdapat bencana alam / penyakit/ serangan parasit
This plant is still surviving provided there is no natural disaster / disease / parasite attack
3. Lakukan eksperimen di bawah dan jawab soalan yang diberikan. SP 1.3.3 TP5
Carry out the experiment below and answer the questions given.
Eksperimen
Tujuan: Mengkaji lengkung pertumbuhan pokok jagung

Aim: To study the growth curve of a corn plant
Pernyataan masalah: Apakah bentuk lengkung pertumbuhan pokok jagung?

Hypothesis: What is the type of growth curve for a corn plant?
Hipotesis: Lengkung pertumbuhan pokok jagung ialah berbentuk sigmoid

Problem statement: The growth curve for a corn plant is in sigmoid shape
Pemboleh ubah / Variables:

(a) Dimanipulasikan/ Manipulated variables:
Bilangan minggu selepas penanaman / Number of weeks after planting
(b) Bergerak balas/ Responding variables:
Jisim kering anak benih jagung / Dry mass of a corn seed
(c) Dimalarkan/ Constant variables:
Jenis biji benih jagung / Types of corn seed
Pemboleh ubah: 50 biji benih jagung

Variables: 50 corn seeds
Radas: Tapak semaian, penimbang elektronik dan ketuhar

Apparatus: Nursery box, electronic balance and oven

Prosedur / Procedure:
1. 50 biji benih jagung direndam sekurang-kurangnya selama 1 jam.
50 corn seeds are soaked for at least an hour.
2. Tiga biji benih diambil secara rawak dan dikeringkan di dalam ketuhar pada suhu 100 oC selama 5 minit.
Three seeds are taken randomly and dried in the oven at temperature 100 oC for 5 minutes.
3. Biji benih yang dikeringkan ditimbang dan dicatat jisimnya. Langkah ini diulangi sehingga jisim keringnya
tidak berubah.
The dried seeds are weighed and the dry mass is recorded. This step is repeated until there are no changes in the dry mass reading.
4. Purata jisim kering biji benih diambil dan direkod di dalam jadual keputusan, dimulai dengan hari 0.
The average dry mass is taken and recorded in the table, starting from day 0.
5. Baki biji benih yang lain disemai pada jarak lebih kurang 30 cm antara satu sama lain dalam petak semaian.
The remaining seeds are planted at 30 cm intervals from each other in the prepared nursery box.
6. Petak semaian disiram setiap hari.
The nursery box is watered every day.
7. Setelah seminggu, tiga anak benih secara rawak diambil daripada tapak semaian.
After a week, three seeds are taken randomly from the nursery box.
8. Anak benih dibersihkan dengan cermat dan dikeringkan di dalam ketuhar. Anak benih ditimbang sehingga
jisim keringnya tidak berubah. Purata jisim kering direkod ke dalam jadual keputusan.
The seedlings are cleaned carefully and dried in the oven. The seedlings are weighed until there are no changes in the dry mass. The
average dry mass is recorded in the table.
9. Langkah 8 diulangi sehingga minggu ke-10.
Step 8 is repeated until week 10.
10. Graf jisim kering anak benih jagung melawan masa diplot.
A graph showing the dry mass of the corn seeds against time is plotted.
Hasil / Result:
Jisim kering biji benih (g) / Purata jisim kering biji

Masa / Minggu Dry mass of seedlings (g) benih (g)
Time / Week Average of dry mass seedlings
Biji benih 1 Biji benih 2 Biji benih 3
(g)
Seedling 1 Seedling 2 Seedling 3
0
1
2
3
4 (Jawapan murid / Student's answer)
5
6
7
8
9
10

Graf / Graph:
Purata jisim kering
biji benih atau anak benih (g)
Average dry mass of seeds
0.500
0.450
0.400
0.350
0.300
(Jawapan murid / Student's answer)
0.250
0.200
0.150
0.100
0.050
Masa / Time
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Perbincangan/ Discussion:
1. Apakah bentuk lengkung pertumbuhan bagi biji benih jagung?
What is the growth curve of the corn seedlings?
Sigmoid / Sigmoid curve
2. Huraikan lengkung pertumbuhan tersebut.

Describe the growth curve.
Pertumbuhan berlaku dengan perlahan pada awal eksperimen. Apabila anak benih jagung sudah mula
menjalankan fotosintesis, jisim kering meningkat dan pertumbuhan menjadi lebih cepat. Apabila pokok
jagung telah matang, kadar pertumbuhan adalah sifar. Hal ini dapat ditunjukkan dengan jisim kering malar.
Pokok jagung mengalami penurunan jisim kering apabila mengalami penuaan.
Growth occurs slowly in the beginning of the experiment. When the corn seed starts to undergo photosynthesis, dry mass increases and
growth becomes faster. When the corn plant gets mature, growth rate is zero. This can be shown by the constant dry mass. Corn plant
decreases in dry mass due aging.
3. Apakah parameter lain yang boleh digunakan untuk mengkaji lengkung pertumbuhan?
What is other parameter that can be used to measure the growth curve?
Panjang / ketinggian pokok / length / height of the plant
Kesimpulan/ Conclusion:
Pokok jagung menunjukkan lengkung pertumbuhan berbentuk sigmoid.
Corn plant shows sigmoid growth curve.

1.3 Kertas 2 (Bahagian A)
1. (a) Nyatakan jenis-jenis tumbuhan

State the types of plants. [3 markah / 3 marks]
(b) Rajah di bawah menunjukkan lengkung pertumbuhan bagi suatu tumbuhan saka.
The diagram below shows the growth curve of a perennial plant.
Tinggi (m)
Height (m)
Masa (tahun)
2009 2010 2011 2012 2013 Time (year)
(i) Mengapakah pola pertumbuhan bagi tumbuhan saka adalah tidak sekata sepanjang tahun?
Why is the growth pattern of a perennial plant not even throughout the year? [2 markah / 2 marks]
(ii) Apakah bentuk pola pertumbuhan bagi tumbuhan saka?
What is the growth pattern for perennial plant? [1 markah / 1 mark]
Kriteria Kejayaan:
Saya berjaya
• Memerihalkan jenis tumbuhan berdasarkan kitar hidup
• Mencerakinkan lengkung pertumbuhan :
• Tumbuhan semusim
• Tumbuhan dwimusim
• Tumbuhan saka
• Mengeksperimen untuk mengkaji lengkung pertumbuhan dalam tumbuhan

Pentaksiran Sumatif
SPM Praktis PdPR

Bab 1
Jawapan
Praktis PdPR
Bab 1
3. Antara pernyataan berikut, yang manakah

Kertas 1 menerangkan mengenai tisu meristem dengan
tepat?
1. Rajah 1 menunjukkan dua jenis tisu tumbuhan Which of the following statements explain about the
yang berbeza. meristematic tissue accurately?
Diagram 1 shows two types of different plant tissues.
A Tisu yang terlibat dalam proses pertumbuhan
sekunder
Tissue which involves in secondary growth
B Tisu yang terletak di hujung daun dan hujung
akar
Tissue that is located at the leaf tip and root tip
C Tisu yang aktif membahagi untuk
Rajah 1 / Diagram 1 menghasilkan sel-sel baharu
Tissue that actively divides to produce new cells
Apakah fungsi tisu-tisu tersebut?
What are the functions of these tissues?
D Tisu yang mengalami pembezaan
membentuk tisu yang khusus
Tisu P / Tissue P Tisu Q / Tissue Q Tissue that undergo differentiation to form specialised
tissue
A Pengangkutan Pengangkutan air
nutrien dan garam mineral 4. Antara padanan berikut, yang manakah benar?
Transport of nutrient Transport of water and Which of the following matches is true?
mineral salts
B Sokongan Simpanan makanan Tisu / Tissue Huraian / Description
Support Food storage I Epidermis Diselaputi lapisan berlilin
C Pengangkutan air Menjalankan Epidermis pada permukaan luar
dan garam mineral fotosintesis Covered with waxy layer on the
Transport of water and Undergo photosynthesis outside
mineral salts
II Kolenkima Dinding sel mempunyai
D Menambahkan luas Sokongan Collenchyma penebalan lignin
permukaan Support Cell wall is thickened by lignin
Increase the surface area
III Sklerenkima Memberi sifat keanjalan
Sclerenchyma pada tumbuhan
2. Antara yang berikut, yang manakah pasangan sel
Provides flexibility to the plant
dan tisu yang benar?
Which of the following pairs of cell and tissue is correct? IV Meristem Tisu yang mengekalkan
Meristematic kebolehan untuk
Sel / Cell Tisu / Tissue
membahagi secara
A Sel pengawal Tisu epidermis mitosis
Guard cell Epidermal tissue
Tissue which retains the ability to
B Sel rakan Tisu asas divide via mitosis
Companion cell Ground tissue
A I dan II / I and II
C Sel akar rambut Tisu vaskular
Root hair cell Vascular tissue B II dan III / II and III
C III dan IV / III and IV
D Sel trakeid Tisu epidermis
Tracheid cell Epidermal tissue
D I dan IV / I and IV

5. Rajah 2 menunjukkan keratan rentas batang P Q R

tumbuhan eudikotiledon yang menunjukkan
A Xilem Xilem primer Floem
pertumbuhan sekunder. Primary xylem
Diagram 2 shows the cross section of the eudicotyledon stem sekunder sekunder
that have secondary growth. Secondary xylem Secondary
phloem
Q
B Floem primer Xilem Xilem primer
Primary phloem sekunder Primary xylem
R
Secondary xylem
C Xilem primer Xilem Floem primer
P Primary xylem Primary phloem
sekunder
Secondary xylem
Apakah P, Q dan R?
What are P, Q and R? D Floem Xilem Xilem primer
sekunder sekunder Primary xylem
Secondary Secondary xylem
phloem
Kertas 2
Bahagian A
1. Rajah 1 menunjukkan keratan rentas batang sejenis tumbuhan yang menjalani pertumbuhan sekunder.
Diagram 1 shows the cross section of a plant which undergoes secondary growth.
P: Xilem sekunder
Secondary xylem
Q: Xilem primer
Primary xylem
R: Floem sekunder
Secondary phloem
S: Floem primer
Primary phloem
Rajah 1 / Diagram 1
(a) Apakah maksud pertumbuhan?
What is meant by growth?
Perubahan yang berlaku dalam organisma yang melibatkan pertambahan bilangan sel, isi padu, saiz dan
jisim.
The change in organisms which include the increase in number of cells, volume, size and mass.
[1 markah / 1 mark]

(b) Namakan tisu-tisu yang berlabel P, Q, R dan S dalam rajah di atas.

Name the tissues labelled P, Q, R, S and T in the diagram above.
[2 markah / 2 marks]
(c) Wajarkan kepentingan ekonomi bagi tumbuhan yang mengalami pertumbuhan sekunder.
Justify the economic importance of a plant that undergoes secondary growth.
– Menghasilkan kayu yang lebih keras dan kuat yang sesuai untuk dijadikan struktur bahan binaan
rumah, pagar, pintu, bot, perabot dan lain-lain
Produce harder and stronger wood which are suitable to be used for structures in construction, fences, doors, boats, furnitures and
others
– Pokok dapat menghasilkan bunga dan buah-buahan yang banyak dan berterusan
Tree can produce abundant of flowers and fruits continuously
– Dapat menjana pendapatan dan ekonomi negara

Can generate income and boost the economic growth in a country
Bahagian B
2. Rajah 2.1 menunjukkan kedudukan tisu asas pada batang pokok eudikot.
Diagram 2.1 shows the position of ground tissues in a stem of a eudicot plant.
X
(a) Namakan tisu X, Y dan Z dalam rajah di atas.
Name tissues X, Y and Z from the diagram above.
[3 markah / 3 marks] Y
(b) Terangkan perbezaan antara tisu X, Y dan Z pada batang pokok

eudikot tersebut.
Explain the differences between tissues X, Y and Z in eudicot plants.
Z
(c) Selain tisu asas, tisu vaskular juga merupakan tisu kekal dalam
tumbuhan. Huraikan mengenai tisu vaskular yang terdapat dalam
tumbuhan.
Other than ground tissues, vascular tissues are also permanent tissues in plants. Rajah 2.1 / Diagram 2.1
Describe about the vascular tissues in plant.
(d) Lengkung pertumbuhan suatu tumbuhan pada asasnya Berat kering (g)
/ dry mass
adalah berbentuk sigmoid. Nyatakan jenis tumbuhan yang
mengalami pertumbuhan seperti dalam Rajah 2.2. Huraikan C D
fasa A, B, C dan D pada lengkung pertumbuhan tersebut.

The growth curve of a plant is basically a sigmoid shape. State the type of plant B
for the growth curve shown in Diagram 2.2. Describe the phases A, B, C, and D
in the growth curve.
[7 markah / 7 marks] A
Masa / time
Rajah 2.2 / Diagram 2.2

Bahagian C
3. (a) Rajah 3.1 menunjukkan sebuah alat yang digunakan dalam satu eksperimen yang dijalankan oleh
seorang ahli botani untuk mengukur kadar pemanjangan anak pokok jagung.
Diagram 3.1 shows an apparatus that has been used in an experiment which was conducted by a botanist to measure the rate of
elongation of a young corn plant.
Pembaris lengkung /
ruler arch
Jarum penunjuk /
pointer
Takal /
pulley
Pemberat / weight
Pucuk anak pokok
jagung / shoot of a
young corn plant
Daripada eksperimen ini, pemanjangan pucuk dapat diukur dalam suatu tempoh masa tertentu.
Dengan menggunakan pengetahuan biologi anda, terangkan mengenai jenis pertumbuhan yang
dialami oleh anak pokok jagung. Nyatakan kepentingan pertumbuhan tersebut.
From this experiment, the elongation of the shoot can be measured in certain period of time. By using your biology knowledge, explain
about the type of growth experienced by the young corn plant. State the importance of the growth.
(b) Rajah 3.2 menunjukkan dua jenis tumbuhan monokotiledon yang mempunyai kitar hidup yang berbeza.
Tumbuhan X hidup lebih lama berbanding Tumbuhan Y.
Diagram 3.2 shows two types of monocotyledon plants which have different life cycle. Plant X lives longer than Plant Y.

Tumbuhan X / Plant X Tumbuhan Y / Plant Y

Berdasarkan pengetahuan biologi kamu, bezakan kitar hidup Tumbuhan X dan Tumbuhan Y. Huraikan
mengenai jenis dan lengkung Tumbuhan X dan Tumbuhan Y berdasarkan kitar hidupnya.
Based on your biology knowledge, differentiate the life cycle of Plant X and Plant Y. Describe the types and growth curves of Plant X
and Plant Y based on its life cycle.
Kuiz 1

FOKUS KBAT
Gambar di bawah menunjukkan seorang pemotong kayu ingin menentukan TIP Menjawab
ukur lilit suatu pokok meranti yang hendak ditebang.
The picture below shows a wood cutter is measuring the girth of the meranti tree before cutting it down. Kaedah yang lebih tepat bagi
menganggarkan usia suatu
pokok tanpa perlu menebang
dahulu dengan menggunakan
alat khas.
Memerlukan pakar untuk
mengendalikan teknik ini.
Technique which is more accurate to
estimate the age of a plant without
cutting the tree by using a special
device.
The expertise is needed to handle this
technique.
Bagaimanakah kaedah untuk menentukan usia tumbuhan tersebut tanpa

merosakkannya? Terangkan kaedah tersebut serta kelebihan menggunakannya.
What is the technique to determine the age of a tree without causing any damage to the tree? Explain
about the technique and the advantage of using it. KBAT Mengaplikasi
– Usia sesuatu pokok yang besar boleh ditentukan dengan menebuk lubang
kecil pada bahagian tengah batang pokok
The age of a tree can be determined by making a small hole at the centre of the stem
– Dengan menggunakan gerudi khas
By using special device called increment borer
– Batang pokok digerudi sehingga 75% mata gerudi atau separuh ukur lilit
pokok
The stem will be drilled up to 75% or half of the stem diameter
– Mata gerudi dikeluarkan dan gelang pertumbuhan dikira
It will be taken out and the annual rings can be counted
– Lubang yang terhasil tadi akan ditutup semula dengan menggunakan
bahan disinfeksi untuk mengelakkan serangan kulat dan penyakit
The small hole left in the tree can be treated with a disinfectant to prevent disease or parasite
infection
– Kaedah ini dapat menyelamatkan pokok tanpa perlu ditebang dahulu
This technique can save the tree without cutting down first and
– Membenarkan pokok untuk terus tumbuh sehingga dapat memberikan
nilai ekonomi yang tinggi
Allow the tree to keep growing until it can give high economical value

BAB
2 Struktur Daun dan Fungsi

Leaf Structure and Function
Peta
FOKUS TOPIK Konsep
Mekanisme Pembukaan Stoma / Mechanism of Stomatal Opening
H+ H+ H 2O H2 O Liang
K+ K+ Pore
CI– CI–
Sel pengawal segah
H+ H+ H2O H2O Guard cells turgid
Mekanisme Penutupan Stoma / Mechanism of Stomatal Closing
malam / night :
-sukrosa --> kanji
sucrose --> starch Sel pengawal flasid
H 2O H 2O Guard cells flaccid
Stoma tertutup
H 2O H 2O Stoma close
Cahaya matahari
Sunlight
Nukleus
Fotosintesis / Photosynthesis Nucleus
Oksigen
Dinding sel Vakuol Oxygen
Cell wall Vacuole
Karbon dioksida
Carbon dioxide
Granum
Membran luar
Granum
Kloroplas
Outer membrane Chloroplast
Wap air
Water vapour
Membran dalam
Inner membrane Tilakoid
Thylakoid
Stroma
Stroma
Lamela
Lamela
Tindak balas fotosintesis / Photosynthesis reaction: Air

Water
12H2O 6CO2 C6H12O6 6O2 6H2O
Air + Karbon dioksida → Glukosa + Oksigen + Air
Water Carbon dioxide Glucose Oxygen Water

PBD 2.1 Struktur Daun

Structure of a Leaf Buku Teks ms. 28 – 30
1. Lukis dan labelkan struktur luar daun yang anda telah pelajari di dalam kotak kosong yang disediakan.
Kemudian, huraikan adaptasi struktur luar daun yang telah dilabel. SP 2.1.1 TP1 TP2
Draw and label the external structure of the leaf that you have learned in the box provided. After that, describe the adaptation of the external
structure of the leaf that have been labelled.
Adaptasi struktur luar daun:

Adaptation of the external structure of the leaf:
1. Lamina / Lamina (blade):
– Permukaan daun yang rata dan leper supaya dapat
Urat daun / menghasilkan permukaan yang luas bagi penembusan
Leaf vein
cahaya secara maksimum
The leaf surface is flat-shaped to provide wide surface area for the maximum
sunlight absorption
– Permukaan yang nipis supaya dapat memudahkan gas
meresap dengan cekap ke dalam daun
Petiol / Thin surface to allow gases to diffuse efficiently into the leaf
Petiole Lamina / Blade
2. Petiol / Petiole:
– Tangkai yang menyambungkan lamina daun kepada batang
Stalk that connects leaf lamina to the stem of the plant
– Mengunjur ke dalam lamina membentuk jaringan urat untuk
menyokong lamina
Stretches into the lamina to form network of veins to support the lamina
2. Rajah di bawah menunjukkan keratan rentas daun eudikot yang dilihat di bawah mikroskop cahaya.
The diagram below shows the cross-section of a eudicot leaf that can be seen under the light microscope. SP 2.1.2 TP1 TP2
(a) keratan rentas daun eudikot / cross section of eudicot leaf
Struktur Daun
The Structure of The Leaf
VIDEO
H
B
C
} A
D
I

Lengkapkan label struktur dalaman lamina daun berikut serta nyatakan fungsinya dalam jadual di bawah.
Complete the label of the internal structure of the leaf lamina and state its functions in the table below.
Label Struktur / Structure Fungsi / Function

A Berkas vaskular
Vascular bundle
B Xilem – Mengangkut air dan garam mineral dari akar ke daun
Xylem Transport water and mineral salts from the roots to the leaves
– Memberikan sokongan mekanikal kepada tumbuhan
provide mechanical support for the plant
C Floem – Mengangkut bahan organik hasil fotosintesis dari daun ke bahagian
Phloem lain tumbuhan
Transport organic substances produced from photosynthesis from the leaves to other parts
of the plant.
D Epidermis bawah
Lower epidermis
E Kutikel – Menghalang kehilangan air berlebihan secara penyejatan
Cuticle Prevent excess water loss through evaporation
– Membenarkan cahaya matahari diserap dengan maksimum
Allow the maximum sunlight to be absorbed.
– Menghalang kemasukan mikroorganisma ke dalam daun
Prevent the entry of microorganism into the leaf
F Epidermis atas
Upper epidermis
G Mesofil palisad – Padat dengan kloroplas sebagai tapak fotosintesis yang utama
Palisade mesophyll Abundant of chloroplasts as the main sites for photosynthesis
H Mesofil berspan – Mempunyai ruang antara sel yang banyak supaya resapan gas dan wap
Spongy mesophyll air berlaku dengan mudah
Have many intercellular air spaces so that gases and water vapour can diffuse easily
– Menjalankan fotosintesis / Carry out photosynthesis
I Sel pengawal – Mengawal bukaan dan penutupan stoma
Guard cells Regulate the opening and closing of the stoma
– Menjalankan fotosintesis / Carry out photosynthesis
3. Nyatakan perbandingan antara tisu mesofil palisad dengan tisu mesofil berspan. TP4 KBAT Menganalisis
State the comparison between the palisade mesophyll tissue and the spongy mesophyll tissue.
Persamaan / Similarity
– Mengandungi kloroplas dalam setiap sel / Contain chloroplast in each cell
– Untuk menyerap cahaya matahari dan menjalankan fotosintesis dalam daun
To absorb sunlight for photosynthesis in the leaf
Perbezaan / Differences
Tisu mesofil palisad / Palisade mesophyll tissue Tisu mesofil berspan / Spongy mesophyll tissue
– Tersusun padat secara rapat dan menegak – Kedudukan tisu tidak sekata dan tersusun longgar
Arranged closely-packed and vertically Irregular-shaped tissue and loosely arranged
– Mempunyai banyak kloroplas – Mempunyai kurang kloroplas berbanding tisu
Contain many chloroplasts mesofil palisad
Contain less chloroplast compared to the palisade mesophyll

2.1 Kertas 1
Rajah di bawah menunjukkan keratan rentas daun. / The diagram below shows a cross section of a leaf.
K
Antara sel berlabel K, L, M dan N, yang manakah mengangkut bahan organik?

Which of the cells labelled K, L, M and N, transport organic substances?
A K C M
B L D N
Kriteria Kejayaan:
Saya berjaya
• Memerihalkan struktur luar daun dengan betul.
• Mengenal pasti setiap struktur dalaman lamina daun dengan jelas.
PBD 2.2 Organ Utama Pertukaran Gas

Main Organ for Gaseous Exchange Buku Teks ms. 31 – 35
1. Rajah di bawah menunjukkan taburan struktur X pada sehelai daun tumbuhan eudikot. SP 2.2.1
The diagram below shows the distribution of structure X on a leaf of a eudicot plant.
(a) Mengapakah struktur X penting kepada tumbuhan? TP2
Why is structure X important to plants?
Pembukaan dan
Penutupan Stomata
The Opening and Closing
of Stomata
VIDEO
– Tumbuhan memerlukan gas oksigen untuk respirasi dan membebaskan gas karbon dioksida.
Plants need oxygen for respiration and produce carbon dioxide.
– Tumbuhan juga memerlukan gas karbon dioksida untuk fotosintesis dan membebaskan gas oksigen.
Plants also need carbon dioxide for photosynthesis and produce oxygen.
– Pertukaran gas berlaku melalui stoma secara resapan. / Gaseous exchange occur through stoma by diffusion.

2. Lengkapkan tempat kosong di bawah untuk menerangkan mengenai mekanisme pembukaan dan penutupan
stoma berdasarkan kepekatan sukrosa dalam sel pengawal. SP 2.2.2 TP3 KBAT Mengaplikasi
Fill in the blanks below to explain about the mechanism of stomata opening and closing based on the sucrose concentration in the guard cell.
Pembukaan stoma / The opening of stoma Penutupan stoma / The closing of stoma
Fotosintesis berlaku menyebabkan kepekatan Apabila fotosintesis tidak berlaku, kepekatan sukrosa
sukrosa di dalam sel pengawal menjadi di dalam sel pengawal menjadi rendah .
tinggi . When photosynthesis does not occur, the sucrose concentration
low
Photosynthesis occurs causing the sucrose concentration inside the inside the guard cell becomes .
guard cell to increase .
Keupayaan air di dalam sel pengawal menurun . Keupayaan air di dalam sel pengawal meningkat .
Water potential inside the guard cell decreases . Water potential in the guard cell increases .
Molekul air meresap keluar dari sel pengawal ke Molekul air meresap masuk dari sel-sel bersebelahan
dalam sel-sel bersebelahan secara osmosis. ke dalam sel pengawal secara osmosis.
diffuse out diffuse in
Water molecules from the guard cell into Water molecules from the neighbouring cells
the neighbouring cells by osmosis. into the guard cell by osmosis.
Sel pengawal menjadi segah dan Sel pengawal menjadi flasid

melengkung ke luar Guard cell becomes flaccid
Guard cell becomes turgid and curved outward
Stoma terbuka Stoma tertutup

The stoma opens The stoma closes
3. Pada waktu tengah hari, tanah akan menjadi cepat kering. Didapati pokok pudina layu berbanding pada
waktu pagi. Menurut pandangan anda, jelaskan bagaimana keadaan ini boleh berlaku. SP 2.2.4 TP4
By noon, the soil will dry quickly. It is found that the mint plant wilt compared to its condition in the morning. In your opinion, explain how
this situation happens.
– Pada waktu pagi, pokok pudina mendapat air yang mencukupi. Sel pengawal menjadi segah dan stoma
terbuka.
In the morning, the mint plant gets enough water. The guard cells become turgid and the stoma opens.
– Tumbuhan lebih segar pada waktu ini kerana pertukaran gas berlaku membolehkan pokok menjalankan
fotosintesis dengan cekap.
The plant is fresher by this time because gaseous exchange occurs to allow photosynthesis to take place efficiently.
– Menjelang tengah hari, tanah menjadi kering dan pokok kekurangan air.
By noon, the soil becomes dry and the plant will lack of water.
– Maka, sel pengawal hilang kesegahan menyebabkan stoma tertutup.
Thus the guard cells loss their turgidity causing the stoma to close.
– Hal ini dapat mengurangkan kehilangan air daripada pokok secara transpirasi (penyejatan).
This situation can prevent loss of water from the plant through transpiration (evaporation).

4. Daun monokot mempunyai urat selari manakala daun eudikot mempunyai urat jejala. Seorang murid ingin
mengkaji mengenai taburan stoma yang terdapat pada kedua-dua jenis daun. Sebagai seorang rakan, anda
perlu membantunya untuk mereka bentuk satu eksperimen bagi mengkaji taburan stoma pada lapisan
epidermis atas dan epidermis bawah bagi setiap daun monokot dan daun eudikot yang digunakan.
The monocot leaves have parallel veins while the eudicot leaves have network veins. A student wants to study about the distribution of
stomata found in both types of leaves. As his friend, you need to help him to design an experiment to study the distribution of stomata on
the upper and lower epidermal layers of each monocot and eudicot leaf used. SP 2.2.3 TP5 KBAT Menilai
Eksperimen
Tujuan: Membandingkan taburan stoma pada epidermis atas dan epidermis bawah daun monokot dan
daun eudikot
Aim: To compare the distribution of stomata in the upper and lower epidermis of monocot and eudicot leaves
Pernyataan masalah: Adakah taburan stoma pada epidermis atas dan epidermis bawah daun monokot serta
daun eudikot adalah sama?
Hypothesis: Is the distribution of stomata in the upper and lower epidermis of monocot and eudicot leaves the same?
Hipotesis: Taburan stoma pada epidermis bawah daun monokot dan eudikot adalah lebih padat
berbanding taburan stoma pada epidermis atas
Problem statement: The distribution of the stomata in the lower epidermis of the monocot and eudicot leaves are more packed as
compared to the distribution of the stomata on the upper epidermis

Bilangan minggu selepas penanaman / Number of weeks after planting
Jisim kering anak benih jagung / Dry mass of a corn seed
Jenis biji benih jagung / Types of corn seed
Bahan: Daun pokok bunga raya, daun pokok bakung
Material: Hibiscus leaf, lily leaf
Radas: Mikroskop cahaya, slaid kaca, penutup slaid kaca, pengilat kuku tidak berwarna, kanta pembesar, pita
selofan
Apparatus: Light microscope, glass slide, cover slip, colourless nail polish, magnifying glass, cellophane tape
1. Pengilat kuku tidak berwarna disapu pada lapisan epidermis atas daun pokok bunga raya dan dibiarkan
kering.
Colourless nail polish is applied on the upper epidermis of a hibiscus leaf and is let dried.
2. Pita selofan dilekatkan pada bahagian yang telah disapu dengan pengilat kuku tadi. Pita selofan ditarik
perlahan-lahan.
The cellophane tape is attached to the dried part of the colourless nail polish. The cellophane tape is pulled slowly.
3. Pita selofan itu dilekatkan pada slaid kaca.
The cellophane tape is attached to the glass slide.
4. Slaid diperhatikan menerusi mikroskop cahaya dimulai dengan kanta objektif kuasa rendah dan diikuti
oleh kanta objektif kuasa tinggi.
The slide is observed under the light microscope starting with the low power objective lens and followed by the high power objective lens.
5. Langkah 1-4 diulangi dengan menggunakan daun pokok bakung.
Steps 1-4 is repeated by using lily leaf.

Keputusan / Result:
Jenis daun Bahagian daun Bilangan stoma

Type of leaf Part of leaf Number of stomata
Daun bunga raya Epidermis atas / Upper epidermis Sedikit / Small amount
Hibiscus leaf
Epidermis bawah / Lower epidermis Banyak / Large amount
Daun pokok bakung Epidermis atas / Upper epidermis Sedikit / Small amount
Lily leaf
Epidermis bawah / Lower epidermis Banyak / Large amount
1. Bincangkan mengenai bentuk dan taburan stoma pada daun monokot dan daun eudikot.
Discuss about the shape of the stomata and its distribution on the monocot and the eudicot leaves.
– Bentuk stoma bagi daun monokot berbentuk dumbel.
The stoma for monocot leaves is dumbbell-shaped.
– Taburan stoma dalam daun monokot adalah secara tersusun.

The stomata on the monocot leaves are distributed uniformly.
– Bentuk stoma bagi daun eudikot pula berbentuk seperti kekacang atau ginjal.
The stoma for eudicot leaves is kidney-shaped.
– Taburan stoma dalam daun eudikot adalah tidak sekata.

The distribution of the stoma in the eudicot leaves are not uniform.
– Stoma lebih padat pada lapisan epidermis bawah berbanding dengan epidermis atas.
The stomata are more abundant on the lower epidermis compared to the upper epidermis.
2. Terangkan mengapa permukaan epidermis atas daun mempunyai taburan stoma yang sedikit?
Explain why the upper epidermis surface of leaf has less stomatal distribution?
– Untuk mengurangkan kehilangan air melalui transpirasi
To reduce water loss through transpiration
– Untuk mengelakkan penyejatan air berlebihan

To prevent the excessive water evaporation
– Supaya lapisan epidermis atas yang mengandungi tisu mesofil palisad dapat menyerap cahaya
dengan maksimum bagi membolehkan fotosintesis berlaku dengan optimum
So that the upper epidermis that contains palisade mesophyll tissues can absorb maximum sunlight to allow photosynthesis
to occur optimumly
Taburan stoma pada epidermis atas adalah kurang berbanding epidermis bawah bagi daun
monokot dan daun eudikot. Hipotesis diterima.
The distribution of the stomata on the upper epidermis is lesser compared to the lower epidermis for monocot and eudicot
leaf. Hypothesis is accepted.

1. (a) Apakah fungsi stoma? / What is the function of stoma? [1 markah / 1 mark]
(b) Rajah di bawah menunjukkan struktur sel pengawal pada waktu siang dan waktu malam.
The diagram below shows the structure of guard cells during daytime and at night.
Siang / Day Malam / Night
Terangkan dua perbezaan keadaan sel pengawal pada waktu siang dan pada waktu malam.
Explain two differences in condition of the guard cells during daytime and at night. [2 markah / 2 marks]
(c) Mengapakah tumbuhan yang hidup tenggelam di dalam air tidak mempunyai stoma?
Why the submerged plants do not have stomata? [2 markah / 2 marks]
Kriteria Kejayaan:
Saya berjaya
• Mewajarkan keperluan pertukaran gas dalam tumbuhan
• Menjelaskan mekanisme pembukaan dan penutupan stoma berdasarkan :
• Pengambilan ion kalium
• Perubahan kepekatan sukrosa
• Mengeksperimen untuk membandingkan taburan stoma pada epidermis atas dan epidermis bawah daun monokot dan daun eudikot
• Meramalkan kesan kekurangan air dalam tumbuhan terhadap pembukaan dan penutupan stoma
PBD 2.3 Organ Utama Transpirasi

Main Organ for Transpiration Buku Teks ms. 36 – 39
1. Rajah di bawah menunjukkan keratan rentas daun. Anak panah menunjukkan bahawa tumbuhan sedang
mengalami proses M melalui struktur X dan Y. SP 2.3.1
The diagram below shows a cross section of a leaf. The arrows show that the plant is undergoing process M through structure X and Y.
Y
Transpirasi
Transpiration
VIDEO
(a) Apakah proses M? / What is process M? TP1
Transpirasi / Transpiration

(b) Jelaskan jawapan anda. TP2

Explain your answer.
Kehilangan molekul air berlaku melalui X / stoma dan melalui lapisan Y / lapisan kutikel secara penyejatan
The water loss occurs through X / stoma and through layer Y / cuticle layer via evaporation
(c) Berikan dua kepentingan proses M kepada tumbuhan. TP2

Give two importances of process M to plants.
– Menyebabkan pergerakan air dan ion mineral secara berterusan ke semua bahagian tumbuhan
supaya fotosintesis boleh berlaku.
Causing the movement of water and mineral ions continuously to the other parts of the plant so that photosynthesis can occur.
– Molekul air yang tersejat ke atmosfera menyerap tenaga haba daripada daun. Keadaan ini
memberikan kesan penyejukan kepada tumbuhan.
Water molecules that evaporate to the atmosphere absorb the heat energy from the leaves. This condition gives the cooling effect
to the plant.
2. Faktor-faktor yang mempengaruhi kadar transpirasi. SP 2.3.2 TP1

Factors that affect the rate of transpiration.
(a) Apakah faktor yang mempengaruhi kadar transpirasi?
Keamatan cahaya, suhu, pergerakan udara, kelembapan relatif udara
Light intensity, temperature, air movement, relative air humidity
(b) Huraikan bagaimana suhu mempengaruhi kadar transpirasi. TP2

Describe how temperature affects the rate of transpiration.
– Semakin meningkat suhu, tenaga kinetik antara molekul air bertambah
As temperature increases, the kinetic energy between the water molecules increases
– Kadar penyejatan air daripada permukaan daun juga meningkat

The rate of water evaporation from the leaf surface also increases
– Lebih banyak wap air meresap keluar melalui stoma

More water vapour diffuses out through stoma
(c) Rajah di bawah menunjukkan graf faktor keamatan cahaya melawan kadar transpirasi. Huraikan
mengenai graf tersebut. TP3 KBAT Mengaplikasi
The diagram below shows a graph of light intensity against the rate of transpiration. Describe about the graph.
Kadar transpirasi / Rate of transpiration
Keamatan cahaya / Light intensity

– Pada keamatan cahaya rendah, kadar transpirasi adalah terhad.

At low light intensity, the rate of transpiration is limited.
– Apabila keamatan cahaya meningkat, stoma akan terbuka, lebih banyak wap air tersejat keluar
daripada daun./ When the light intensity increases, the stomata open, more water evaporates out from the leaves.
– Kadar transpirasi meningkat. / Rate of transpiration increases.
– Sehingga menjadi malar pada suatu keamatan cahaya tertentu.
Until it becomes constant at certain light intensity.
– Disebabkan oleh faktor pengehad seperti kelembapan relatif udara, suhu dan pergerakan udara.
Due to the limiting factor such as the relative air humidity, temperature and air movement.
(d) Berdasarkan graf di bawah, terangkan mengenai faktor pergerakan udara terhadap kadar transpirasi.
Based on the graph below, explain about the air movement factor that affects the rate of transpiration. TP3 KBAT Mengaplikasi
Kadar transpirasi
Transpiration rate
Kelajuan angin
Wind velocity
– Dalam keadaan udara tidak bergerak, kadar transpirasi rendah.

In still air, the rate of transpiration is low.
– Wap air yang meresap keluar daripada daun akan berkumpul di sekitar stoma.
The water vapour that diffuses out from the leaves will accumulate around the stomata.
– Hal ini akan mengurangkan kecerunan kepekatan wap air antara ruang dalam daun dengan udara
persekitaran.
This situation will reduce the concentration gradient of water vapour between the air spaces inside the leaf with the surrounding air.
– Semakin tinggi kelajuan angin, semakin tinggi kadar transpirasi.

The higher the wind speed, the higher the rate of transpiration.
– Pergerakan angin menyingkirkan molekul air berdekatan stoma. Maka, lebih banyak molekul air
akan meresap keluar lalu tersejat melalui stoma.
The wind movement removes the water vapour around the stomata. Thus, more water molecules will diffuse out and evaporate
through the stomata.

(e) Huraikan bagaimana kelembapan relatif udara yang rendah di persekitaran daun menyebabkan kadar
transpirasi tinggi. TP3 KBAT Mengaplikasi
Describe how the low relative air humidity around the leaves can cause high rate of transpiration.
– Apabila kelembapan relatif udara rendah di persekitaran, kecerunan kepekatan wap air di antara
ruang dalam daun dengan persekitaran bertambah. / When the surrounding relative air humidity is low, the
concentration gradient of water vapour between the air spaces in the leaf and the surrounding increases.
– Maka, lebih banyak wap air meresap keluar melalui stoma / Thus, more water vapour diffuses out through stomata.
– Kadar transpirasi meningkat. / The rate of transpiration increases.
(f ) Pokok keembung tetap layu pada waktu tengah hari walaupun disiram dengan baik. Kaitkan poses
transpirasi untuk menerangkan fenomena ini. TP4 KBAT Menganalisis
Balsam plants wilt at noon even after being watered. Relate the transpiration process to explain about this phenomenon.
– Pada waktu tengah hari, kadar transpirasi tinggi kerana stoma terbuka dengan luas.
At noon, the rate of transpiration is high because the stomata open widely.
– Kadar kehilangan air melebihi kadar penyerapan air oleh akar di dalam tanah.
The rate of water loss exceeds the rate of water absorption by the roots in the soil.
– Kehilangan air yang banyak menyebabkan sel tumbuhan hilang kesegahan.

Too much water loss causes the plant cells to lose its turgidity.
3. Lakukan eksperimen di bawah dan jawab soalan yang diberikan. SP 2.3.3 TP4 KBAT Menganalisis
Carry out the experiment below and answer the questions given.
Eksperimen
Tujuan: Untuk mengkaji kesan faktor persekitaran terhadap kadar transpirasi dengan menggunakan potometer
Aim: To study the effects of environmental factors on rate of transpiration using a potometer
Pernyataan masalah: Apakah kesan faktor persekitaran terhadap kadar transpirasi?
Problem statement: What are the effects of environmental factors on the rate of transpiration?
Hipotesis / Hypothesis:
(a) Kadar transpirasi lebih tinggi pada keamatan cahaya yang tinggi
Transpiration rate is higher at a higher light intensity
(b) Kadar transpirasi lebih tinggi dengan kehadiran angin
Transpiration rate is higher in the presence of wind
(c) Kadar transpirasi lebih tinggi pada kelembapan udara relatif yang rendah
Transpiration rate is higher at a lower relative air humidity
(d) Kadar transpirasi lebih tinggi pada suhu yang tinggi
Transpiration rate is higher at a higher temperature

Faktor-faktor persekitaran / Environmental factors
Kadar transpirasi / Rate of transpiration
Jenis tumbuhan / Types of plant

Bahan / Material:
Pucuk bunga raya yang berdaun, air berwarna, jeli petroleum, kertas tisu, beg plastik
Hibiscus leafy shoot, coloured water, petroleum jelly, tissue paper, plastic bag
Radas / Apparatus:
Tiub kapilari, tiub getah, kaki retort, bikar, jam randik, pembaris, kipas meja elektrik, mentol
Capillary tube, rubber tube, retort stand, beaker, stopwatch, ruler, electrical table fan, bulb
Ranting
berdaun Air
Leafy Water Gelembung udara
branch sebagai penanda
Klip Air bubble
Penyumbat skru as marker
gabus Screw
Cork stopper clip
Pembaris
Ruler
Tiub Bikar
kapilari Beaker
Capillary
tube
1. Radas seperti dalam rajah di atas disediakan.
The apparatus in the diagram above are set up.
2. Hujung pucuk ranting pokok bunga raya dipotong di dalam air.
The hibiscus leafy shoot is cut under the water.
3. Masih di dalam air, pucuk yang telah dipotong disambung kepada penyumbat gabus yang telah disambung
dengan tiub kapilari.
Still in the water, the cut shoot is connected to the cork stopper that has been connected to the capillary tube.
4. Radas dikeluarkan daripada air dan pucuk dikepit pada kaki retort.
The apparatus is taken out from the water and the shoot is clamped to the retort stand.
5. Hujung tiub kapilari direndamkan di dalam bikar yang berisi air berwarna.
The end of capillary tube is immersed into a beaker containing coloured water.
6. Hujung tiub kapilari diangkat untuk memerangkap gelembung udara di bawah. Selepas 10 minit, jarak
pergerakan gelembung udara di dalam potometer diukur menggunakan pembaris.
The end of capillary tube is raised to collect the air bubble at the bottom. After 10 minutes, the distance travelled by air bubble inside the
photometer is measured by using ruler.
7. Eksperimen dijalankan dalam keamatan cahaya rendah dan tinggi, pada kelajuan kipas 0 dan kelajuan
kipas 3, kelembapan udara relatif rendah dan tinggi serta suhu rendah dan tinggi.
The experiment is carried out under lower light intensity and higher light intensity, under still air and fast moving fan, low and high
relative air humidity and low and high temperature.
8. Kadar transpirasi dikira dengan menggunakan rumus berikut:
The rate of transpiration is being calculated by using the following formula:
Jarak pergerakan gelembung udara (cm)

Kadar transpirasi Distance travelled by air bubble (cm)
Rate of transpiration = Masa (min)
Time (min)

Keputusan / Result:
Jarak pergerakan gelembung
Kadar transpirasi
Faktor persekitaran udara dalam masa 10 minit
(cm min-1)
Environmental factor (cm) Transpiration rate
Distance travelled by air bubble in 10 (cm min-1)
minutes (cm)
(a) Keamatan cahaya Rendah / Low

Light intensity
Tinggi / High
(b) Pergerakan udara Perlahan / Slow
Air movement (Jawapan murid / Student's answer)
Laju / Fast
(c) Kelembapan relatif udara Rendah / Low
Relative air humidity
Tinggi / High
(d) Suhu Rendah / Low
Temperature
Tinggi / High
1. Nyatakan dua langkah berjaga-jaga yang perlu diambil sepanjang eksperimen ini dijalankan.
State two precautions that should be taken while conducting this experiment.
1. Hujung ranting yang dipotong dan radas perlu disapu dengan jeli petroleum untuk memastikan
tidak berlaku kebocoran air dan radas adalah kedap udara.
The end of the stem and apparatus need to be smeared with petroleum jelly to ensure no water leakage and the apparatus is
airtight.
2. Permukaan daun mesti kering sebelum memulakan eksperimen.

The surface of the leaves must be dry before starting the experiment.
2. Mengapakah pucuk bunga raya perlu dipotong di dalam air?

Why does the hibiscus shoot must be cut in the water?
Bagi mencegah udara daripada memasuki salur xilem dan memastikan pengaliran air dalam salur
xilem tidak terputus.
To prevent air bubble from entering the xylem vessel and to make sure that the water flow in the xylem vessel continuously.
(a) Kadar transpirasi lebih tinggi pada keamatan cahaya yang tinggi
Transpiration rate is higher at a higher light intensity
(b) Kadar transpirasi lebih tinggi dengan kehadiran angin
Transpiration rate is higher in the presence of wind
(c) Kadar transpirasi lebih tinggi pada kelembapan udara relatif yang rendah
Transpiration rate is higher at a lower relative air humidity
(d) Kadar transpirasi lebih tinggi pada suhu yang tinggi
Transpiration rate is higher at a higher temperature

2.3 Kertas 1
Rajah di bawah menunjukkan graf kesan keamatan cahaya terhadap kadar transpirasi bagi suatu tumbuhan.
The diagram below shows a graph of effect of light intensity on the rate of transpiration in a plant.
Kadar transpirasi
Rate of transpiration
A
B
Keamatan cahaya
Light intensity
Bahagian manakah yang berlabel A, B, C dan D pada graf, menunjukkan kadar transpirasi selepas daun-daun
dibuang?
Which part of the graph labelled A, B, C and D shows the rate of transpiration after the leaves are removed?
Kriteria Kejayaan:
Saya berjaya
• Mewajarkan keperluan transpirasi
• Memerihalkan faktor persekitaran yang mempengaruhi kadar transpirasi :
• Keamatan cahaya
• Pergerakan udara
• Suhu
• Kelembapan relatif udara
• Mengeksperimen untuk mengkaji kesan faktor persekitaran terhadap kadar transpirasi dengan menggunakan potometer
PBD 2.4 Organ Utama Fotosintesis

Main Organ for Photosynthesis Buku Teks ms. 40 – 51
1. Rajah di bawah menunjukkan eksperimen yang telah dijalankan oleh seorang saintis, Joseph Priestly pada
tahun 1772. / The diagram below shows an experiment that was conducted by a scientist, Joseph Priestly in 1772. SP 2.4.1

Balang kaca A / Jar A Balang kaca B / Jar B

(a) Apakah pemerhatian yang dapat diperhatikan di hujung eksperimen pada setiap balang kaca berikut?
What is the observation that can be made at the end of the experiment? TP1
(i) Balang kaca A : Tikus mati dan api lilin terpadam / The mouse dies and the candle extinguished
Jar A
(ii) Balang kaca B : Tikus hidup dan api lilin masih menyala / The mouse stay alive and the candle continue to burn
Jar B

(b) Apakah kesimpulan yang boleh dibuat daripada eksperimen itu? TP2
What conclusion can be made from the experiment?
Tumbuhan dapat membebaskan oksigen dengan kehadiran cahaya / Plant releases oxygen in the presence of light
2. Rajah (a) menunjukkan keratan rentas sehelai daun manakala Rajah (b) menunjukkan organel yang terdapat
dalam sel X dan Y. / Diagram (a) shows cross section of a leaf while Diagram (b) shows organelle found in cell X and Y. SP 2.4.2
R
P
Nota Visual
Struktur Kloroplas
X The Structure of
Chloroplast
Q

Rajah (a) / Diagram (a) Rajah (b) / Diagram (b)

(a) Nyatakan adaptasi sel X dan Y untuk mengoptimumkan proses fotosintesis. TP2
State the adaptation of cell X and Y to optimise photosynthesis.
– Sel X padat dengan kloroplas supaya dapat menyerap cahaya matahari dengan kadar yang maksimum
Cell X is packed with chloroplast to absorb sunlight at maximum rate
– Sel Y mempunyai banyak ruang udara bagi membenarkan pertukaran gas berlaku dengan cekap
semasa fotosintesis / Cell Y has many intercellular air spaces to allow the gaseous exchange to occur efficiently
(b) Tumbuhan sukulen seperti kaktus juga menjalankan fotosintesis seperti tumbuhan lain. Bagaimanakah
tumbuhan ini memastikan proses fotosintesis berlaku dengan cekap walaupun berada di kawasan yang
panas dan kering? TP3 KBAT Mengaplikasi
Succulent plants such as cactus also carry out photosynthesis like other plants. How does this plant ensure that the photosynthesis still
occur efficiently even in hot and dry area?
– Stoma akan tertutup pada waktu siang bagi mengelakkan kehilangan air daripada tumbuhan.
The stoma will close during the daytime to prevent water loss from the plant.
– Stoma akan terbuka pada waktu malam untuk membenarkan gas karbon dioksida masuk ke dalam
daun dan disimpan. / The stoma will open at night to allow carbon dioxide to enter the leaves and be stored.
– Stoma terbuka sehingga waktu siang supaya fotosintesis boleh berlaku dengan kehadiran cahaya.
The stoma will open until daytime so that the photosynthesis can take place in the presence of sunlight.
(c) Namakan struktur P, Q dan R dalam Rajah (b). / Name structure P, Q and R in Diagram (b). SP 2.4.3 TP1
P: Granum / Granum Q: Stroma / Stroma R: Tilakoid / Thylakoid
(d) Terangkan tindak balas yang berlaku dalam Q. / Describe the reaction that occur in Q. SP 2.4.4 TP2
– Tindak balas tidak bersandarkan cahaya berlaku / Light independent reaction occur
– Gas karbon dioksida diikat pada sebatian 5 karbon membentuk sebatian 6 karbon
Carbon dioxide gas is fixed to 5th carbon compound to produce 6th carbon compound
– Tenaga ATP dan NADPH daripada tindak balas bersandarkan cahaya digunakan untuk menurunkan
sebatian 6 karbon kepada molekul glukosa
ATP and NADPH from light dependent reaction is used to reduce the 6th carbon compound to glucose molecule

(e) Apakah hubungan antara tindak balas yang berlaku di dalam R dan Q? Tuliskan persamaan kimia yang
mewakili keseluruhan proses tersebut. SP 2.4.4 SP 2.4.5 TP4 KBAT Menganalisis
What is the relationship between the reaction that occur in R and Q? Write the chemical equation that represented the whole process.
– Tindak balas R merupakan tindak balas bersandarkan cahaya yang menghasilkan oksigen dan air
R is the light dependent reaction which produce oxygen and water
– Tindak balas Q merupakan tindak balas tidak bersandarkan cahaya yang menghasilkan glukosa
Q is the light independent reaction that produce glucose
12H2O 6CO2 Tenaga cahaya C6H12O6 6O2 6H2O

Light energy
Air + Karbon dioksida Klorofil Glukosa + Oksigen + Air
Water Carbon dioxide Chlorophyll Glucose Oxygen Water
3. Lengkapkan jadual perbandingan di bawah antara tindak balas yang berlaku di dalam kloroplas.
Complete the comparison table below between the reactions that occur in the chloroplast. SP 2.4.6 TP3 KBAT Mengaplikasi
Tindak balas bersandarkan cahaya Tindak balas tidak bersandarkan cahaya

Light-dependent reaction Light-independent reaction
Persamaan / Similarities :
1. Melibatkan tindak balas enzim / Involve enzyme reaction
2. Berlaku di dalam kloroplas / Occur in the chloroplast
Perbezaan / Differences :
1. Berlaku di membran tilakoid 1. Berlaku di dalam stroma

Occur in the thylakoid membrane Occur in the stroma
2. Melibatkan fotolisis air 2. Melibatkan tindak balas penurunan

Involve photolysis of water gas karbon dioksida
Involve the reduction of carbon dioxide reaction
3. Bahan yang diperlukan : air dan 3. Bahan yang diperlukan : gas karbon dioksida
klorofil Reaction substances : carbon dioxide
Reaction substances : water and chlorophyll
4. Hasil tindak balas : gas oksigen dan air 4. Hasil tindak balas : glukosa
Product of reaction : oxygen and water glucose
Product of reaction :
5. Menghasilkan molekul ATP 5. Menggunakan molekul ATP

Produce ATP molecule Use ATP molecule
4. Rajah di bawah menunjukkan tomato yang ditanam dalam rumah hijau. SP 2.4.7
The diagram below shows tomato planted in a greenhouse.
Rumah Hijau
Greenhouse
INFO

Terangkan bagaimana penanaman tomato menggunakan rumah hijau di negara empat musim dapat
membantu pengeluaran buah tomato sepanjang tahun. TP4 KBAT Menganalisis
Explain how the cultivation of tomatoes using greenhouse in four season countries can help the production of tomatoes throughout the
year.
– Kepekatan gas karbon dioksida dibekalkan sepanjang tahun
carbon dioxide concentration is supplied throughout the year
– Keamatan cahaya yang mencukupi dibekalkan sepanjang masa / Adequate light intensity is always supplied
– Suhu ditetapkan pada suhu optimum sepanjang tahun
The temperature is set up to optimum temperature throughout the year
– Nutrien yang mencukupi dibekalkan sepanjang masa

Adequate nutrient is always supplied
– Air yang dibekalkan mencukupi sepanjang masa

Adequate amount of water is always supplied
5. Rajah di bawah menunjukkan graf penyerapan cahaya oleh tiga jenis pigmen fotosintesis yang biasa terdapat
dalam tumbuhan. SP 2.4.9
The diagram below shows the graph of light absorption by three types of photosynthesis pigments that are usually found in plants.
Keberkesanan relatif
Relative effectiveness
dalam fotosintesis
in photosynthesis
Penyerapan relatif
Relative absorption
400 500 600 700

Indigo Biru Hijau Kuning Jingga Merah
400 500 600 700
Violet Blue Green Yellow Orange Red
Indigo Biru Hijau Kuning Jingga Merah Panjang gelombang (nm)
Violet Blue Green Yellow Orange Red Wavelength (nm)

Graf A / Graph A Graf B / Graph B
(a) Namakan tiga pigmen yang ditunjukkan dalam graf A iaitu graf penyerapan spektrum. TP1
Name three pigments shown in graph A which is graph of spectrum absorption.
Klorofil a, klorofil b dan karotenoid
Chlorophyll a, chlorophyll b and carotenoid
(b) Apakah warna pigmen yang paling dominan yang terdapat di dalam kloroplas? Justifikasi jawapan anda.
What is the pigment colour which is dominantly found in the chloroplast? Justify your answer. TP2
– Pigmen klorofil yang paling dominan di dalam kloroplas adalah berwarna hijau.
Chlorophyll pigment which is dominantly found in the chloroplast is green.
– Apabila cahaya melalui klorofil, semua gelombang warna diserap kecuali warna hijau kerana warna
hijau dipantulkan.
When light passes through the chlorophyll, all other wavelength of lights are absorbed except green because it is reflected.
– Oleh sebab itu, mata manusia melihat tumbuhan berwarna hijau.

Therefore, human eyes see the plants in green colour.

(c) Graf B menunjukkan spektrum tindakan iaitu kadar keseluruhan fotosintesis pada setiap warna cahaya.
Apakah yang dapat disimpulkan daripada graf B di atas? TP3 KBAT Mengaplikasi
Graph B shows the action spectrum which is the overall photosynthesis rate on each colour. What can be deduced from graph B
above?
– Kadar fotosintesis pada suatu tumbuhan paling tinggi dalam cahaya merah dan biru.
The rate of photosynthesis of a plant is the highest in red and blue light.
– Semua warna merah diserap oleh klorofil. / All red light is absorbed by the chlorophyll.
– Cahaya biru pula diserap oleh pigmen karotenoid sebelum dipindahkan kepada klorofil.
The blue light is absorbed by carotenoid pigment before being transferred to the chlorophyll.
– Kedua-dua cahaya ini mempunyai jumlah tenaga yang cukup untuk menguja elektron dalam tindak
balas bersandarkan cahaya fotosintesis.
Both lights have enough amount of energy to excite electron in the light dependent reaction of the photosynthesis.
(d) Seorang petani ingin menyiasat apakah warna cahaya yang terbaik bagi meningkatkan pengeluaran
sayur bayamnya. Pada pendapat anda, adakah cahaya hijau sesuai didedahkan kepada tumbuhan
tersebut? Jelaskan. TP4 KBAT Menganalisis
A farmer wants to investigate what is the best colour of light that can increase his spinach production. In your opinion, is the green
light appropriate to be exposed to the plant? Explain.
– Cahaya hijau tidak sesuai didedahkan kepada tumbuhan bayam kerana hampir semua cahaya hijau
akan dipantulkan oleh pigmen klorofil yang terdapat pada daun bayam.
Green light is not suitable to be exposed to the spinach because almost all green light will be reflected by chlorophyll pigment
found in the leaves.
– Cahaya yang diserap tidak cukup untuk menguja elektron dalam tindak balas bersandarkan cahaya.
The absorbed light is not enough to excite the electrons in the light dependent reaction.
– Maka, kadar fotosintesis rendah. Pengeluaran bayam terjejas.

Thus, the rate of photosynthesis is low. Spinach production is affected.
6. Jalankan eksperimen untuk mengkaji kesan faktor persekitaran terhadap fotosintesis. SP 2.4.8 TP4
Carry out an experiment to study the effects of environmental factors on rate of photosynthesis.
Eksperimen
Tujuan: Untuk mengkaji kesan faktor persekitaran terhadap kadar fotosintesis
Aim: To study the effects of environmental factors on rate of photosynthesis
Pernyataan masalah: Apakah kesan faktor persekitaran terhadap kadar fotosintesis?

Hypothesis: What are the effects of environmental factors on the rate of photosynthesis?
(a) Semakin tinggi keamatan cahaya, semakin tinggi kadar fotosintesis
The higher the light intensity the higher the rate of photosynthesis
(b) Semakin meningkat suhu, semakin tinggi kadar fotosintesis

The higher the temperature the higher the rate of photosynthesis
(c) Semakin meningkat kepekatan karbon dioksida, semakin tinggi kadar fotosintesis
The higher the carbon dioxide concentration the higher the rate of photosynthesis


Faktor-faktor persekitaran / Environmental factors
Kadar fotosintesis / Rate of photosynthesis
Jenis tumbuhan / Types of plant
Bahan / Material:
Hydrilla sp., larutan natrium hidrogen karbonat 0.2%, plastisin, air suling
Hydrilla sp., 0.2% sodium hydrogen carbonate solution, plasticine, distilled water
Radas / Apparatus:
Mentol 60 W, pembaris meter, jam randik, tabung didih, termometer, kukus air
60 W bulb, metre ruler, stop watch, boiling tube, thermometer, water bath
Oksigen
Oxygen
Kaki retort
Retort stand
Gelembung gas
Air bubble
Tabuh didih
Boiling tube
Mentol
60 W Larutan natrium
Bulb hidrogen
60 W Bikar karbonat 0.2%
Beaker 0.2% sodium hydrogen
carbonate solution
Corong turas
Filter funnel Hydrilla sp.
Hydrilla sp.
Pembaris meter
Metre ruler
1. Radas seperti dalam rajah di atas disediakan. / The apparatus in the diagram above is set up.
2. Klip kertas dilekatkan pada bahagian bawah batang Hydrilla sp. dan diletakkan ke dalam tabung didih
yang berisi larutan natrium hidrogen karbonat 0.2%.
A paper clip is attached at the end of Hydrilla sp. stem and is put in the boiling tube containing sodium hydrogen carbonate 0.2% solution.
3. Tabung didih diapit pada kaki retort dalam keadaan menegak.
The boiling tube is clamped to the retort stand vertically.
4. Tabung didih diletak di dalam kukus air pada suhu tertentu.
The boiling tube is put into the water bath in certain temperature.
5. Lampu meja dipasang pada jarak 5 cm dari radas. / The desk lamp is put at 5 cm distance from the apparatus.
6. Bilangan gelembung udara yang terhasil dihitung dan direkod dalam masa 5 minit.
The number of air bubbles produced are counted and recorded in 5 minutes.
7. Langkah 1 hingga 6 diulangi pada jarak: 10 cm, 15 cm dan 20 cm daripada radas.
Steps 1 until 6 are repeated at distance of: 10 cm, 15 cm and 20 cm from the apparatus.
8. Bagi eksperimen untuk mengkaji kesan suhu pula, langkah 1 hingga 6 diulangi tetapi dengan menetapkan
suhu kukus air yang berbeza : 10 oC, 20 oC, 30 oC, 35 oC, 40 oC dan 50 oC. / For experiment to study the effect of
temperature, steps 1 until 6 are repeated but set different water bath temperature: 10 oC, 20 oC, 30 oC, 35 oC, 40 oC and 50 oC.
9. Bagi eksperimen untuk mengkaji kesan kepekatan karbon dioksida pula, langkah 1 hingga 6 diulangi
dengan menggunakan kepekatan larutan natrium hidrogen karbonat yang berbeza : 0.00%, 0.04%, 0.08%,
0.12% , 0.16% dan 0.20%.
For experiment to study the effect of carbon dioxide concentration, steps 1 until 6 are repeated with different concentration of sodium
hydrogen carbonate solution: 0.00%, 0.04%, 0.08%, 0.12%, 0.16% and 0.20%.
10. Keputusan direkodkan di dalam jadual. / The results are recorded in the table.

Keputusan / Result:
(a) Kesan keamatan cahaya terhadap kadar fotosintesis
Effect of light intensity on the rate of photosynthesis
Bilangan gelembung udara yang dibebaskan Kadar fotosintesis

Jarak (cm)
Distance (cm) dalam masa 5 minit (min-1)
Number of air bubbles released in 5 minutes
5
15
20
(b) Kesan suhu terhadap kadar fotosintesis
Effect of temperature on the rate of photosynthesis
Bilangan gelembung udara yang dibebaskan Kadar fotosintesis

Suhu (oC)
Temperature ( C)o dalam masa 5 minit (min-1)
10
20
35
40
50
(c) Kesan kepekatan karbon dioksida terhadap kadar fotosintesis
Effect of carbon dioxide concentration on the rate of photosynthesis
Kepekatan karbon Bilangan gelembung udara yang dibebaskan

dioksida (%) Kadar fotosintesis
Carbon dioxide
dalam masa 5 minit (min-1)
concentration (%)
0.00
0.04
0.08 (Jawapan murid / Student's answer)
0.12
0.16
0.20
1. Apakah fungsi larutan natrium hidrogen karbonat dalam eksperimen ini?
What is the function of sodium hydrogen carbonate solution in this experiment?
Untuk membekalkan gas karbon dioksida kepada Hydrilla sp. bagi menjalankan proses fotosintesis
To supply carbon dioxide for Hydrilla sp. to carry out photosynthesis.
2. Apakah yang diwakili oleh bilangan gelembung gas yang dibebaskan dalam masa 5 minit?
What is represented by the air bubbles released in 5 minutes?
Gas oksigen yang dibebaskan oleh Hydrilla sp. semasa fotosintesis
Oxygen released by Hydrilla sp. during photosynthesis

3. Apakah yang berlaku pada proses fotosintesis pada suhu 50 oC? Jelaskan.
What happen to the photosynthesis at temperature 50 oC? Explain.
Pada suhu 50 oC, suhu terlalu tinggi bagi tumbuhan Hydrilla sp. Proses fotosintesis berhenti kerana
enzim yang terlibat dalam proses itu telah ternyahasli.
At 50 oC, the temperature is too high for Hydrilla sp. Photosynthesis stops because the enzymes involved in the process denatured.
(a) Semakin tinggi keamatan cahaya, semakin tinggi kadar fotosintesis
The higher the light intensity, the higher the rate of photosynthesis
(b) Semakin meningkat suhu, semakin tinggi kadar fotosintesis
The higher the temperature, the higher the rate of photosynthesis
(c) Semakin meningkat kepekatan karbon dioksida, semakin tinggi kadar fotosintesis
The higher the carbon dioxide concentration, the higher the rate of photosynthesis
2.4 Kertas 2 (Bahagian C)
1. (a) Nyatakan perbandingan antara tindak balas bersandarkan cahaya dan tindak balas tidak bersandarkan
cahaya.
State the comparison between light dependant reaction and light independant reaction. [10 markah / 10 marks]
(b) Rajah di bawah menunjukkan hubungan di antara kadar fotosintesis dengan keamatan cahaya.
The diagram below shows the relationship between the rate of photosynthesis with light intensity.
Kepekatan CO2
Kadar Concentration of CO2
fotosintesis
Rate of
photosynthesis
Rendah Keamatan cahaya Tinggi

Low Light intensity High
Huraikan bagaimana keamatan cahaya mempengaruhi kadar fotosintesis dan faktor pengehad yang
terbabit.
Describe how light intensity affect the rate of photosynthesis and the limiting factor involves. [10 markah / 10 marks]

Kriteria Kejayaan:
Saya berjaya
• Mewajarkan keperluan fotosintesis dalam tumbuhan
• Menghubung kait penyesuaian struktur dalaman daun dengan fotosintesis
• Mengenal pasti struktur kloroplas :
• Granum
• Tilakoid
• Stroma
• Menghubung kait tindak balas bersandarkan cahaya dan tindak balas tidak bersandarkan cahaya dalam fotosintesis
• Menulis persamaan kimia bagi mewakili proses fotosintesis
• Membanding dan membezakan antara tindak balas bersandarkan cahaya dengan tindak balas tidak bersandarkan cahaya
dalam fotosintesis
• Menerangkan faktor persekitaran yang mempengaruhi kadar fotosintesis :
• Keamatan cahaya
• Suhu
• Kepekatan karbon dioksida
• Mengeksperimen untuk mengkaji kesan faktor persekitaran terhadap kadar fotosintesis
• Menganalisis kesan perubahan keamatan cahaya dan warna cahaya terhadap kadar fotosintesis
PBD 2.5 Titik Pampasan

Compensation Point Buku Teks ms. 52 – 53
1. Graf di bawah menunjukkan kadar pertukaran gas melawan keamatan cahaya pada tumbuhan P.
The graph below shows the rate of gaseous exchange against the light intensity in plant P.
X Tumbuhan P Simulasi
Plant P Respirasi Tumbuhan
Plant's Respiration
Serap CO2
Absorb CO2
Release CO2
Bebas CO2
Keamatan cahaya (lux)

Light intensity (lux)
(a) Apakah yang dimaksudkan dengan X pada graf tersebut? SP 2.5.1 TP1 TP2
What is meant by X on the graph?
X ialah titik pampasan, iaitu aras keamatan cahaya apabila kadar respirasi sama dengan kadar fotosintesis.
X is the compensation point which is the level of light intensity when the rate of respiration equals to the rate of photosynthesis.
(b) Lengkapkan perbandingan antara proses fotosintesis dan respirasi sel di bawah. SP 2.5.2 TP3
Complete the comparison between the process of photosynthesis and cell respiration below.
Persamaan
Similarity
Kedua-dua proses berlaku dalam organisma hidup

Both processes take place in living organisms

Fotosintesis / Photosynthesis Respirasi sel / Cell respiration
1. Berlaku di dalam sel yang mempunyai klorofil 1. Berlaku dalam semua sel hidup
seperti sel tumbuhan Occur in all living cells
Occurs in the cells that have chlorophyll such as the
plant cell
2. Tapak bagi fotosintesis ialah kloroplas 2. Tapak bagi respirasi ialah mitokondria
Site of photosynthesis is in the chloroplast Site of respiration is in the mitochondria
3. Melibatkan anabolisme iaitu sintesis 3. Melibatkan katabolisme iaitu penguraian

glukosa dengan menggunakan karbon glukosa untuk menghasilkan tenaga
catabolisme
dioksida dan air Involves which is the breakdown of
Involves anabolism which is the synthesis of glucose to produce energy
glucose from carbon dioxide and water
4. Memerlukan gas karbon dioksida dan air 4. Memerlukan glukosa dan oksigen
Requires carbon dioxide and water glucose
Requires and oxygen
5. Menghasilkan glukosa , gas oksigen 5. Menghasilkan tenaga , gas karbon

dan air dioksida dan air
Produce glucose , oxygen and water Produce energy , carbon dioxide and water
6. Menukarkan tenaga cahaya kepada tenaga 6. Menukarkan tenaga kimia kepada tenaga
kimia haba
Converted light energy to chemical energy Converted chemical energy to heat energy
(c) Daripada graf di atas, huraikan mengenai kesan keamatan cahaya terhadap pencapaian titik pampasan
pada tumbuhan P. SP 2.5.3 TP4 KBAT Menganalisis
From the above graph, describe the effect of light intensity on the attainment of compensation point for plant P.
– Pada keamatan cahaya yang rendah, kadar respirasi melebihi kadar fotosintesis bagi tumbuhan P.
When light intensity is low, the rate of respiration exceeds the rate of photosynthesis in plant P.
– Glukosa lebih banyak digunakan dalam respirasi berbanding glukosa yang dihasilkan dalam fotosintesis.
More glucose are being used during respiration compared to the gucose produced in the photosynthesis.
– Apabila keamatan cahaya bertambah, kadar fotosintesis turut bertambah sehingga mencapai titik
pampasan.
When the light intensity increases, the rate of photosynthesis also increases until it reaches the compensation point.
– Pada titik pampasan (X), iaitu pada aras keamatan cahaya 10 lux, kadar fotosintesis adalah sama
dengan kadar respirasi.
At compensation point (X), which is at light intensity level of 10 lux, the rate of photosynthesis is equal to the rate of respiration.
– Semua glukosa yang dihasilkan dalam fotosintesis digunakan dalam respirasi tumbuhan P.
All glucose produced in photosynthesis is used in respiration of plant P.

(d) Ramalkan apakah yang akan berlaku pada tumbuhan P sekiranya kadar fotosintesis kekal sama dengan
kadar respirasi walaupun keamatan cahaya meningkat selepas titik X. SP 2.5.4 TP5 KBAT Menilai
Predict what will happen to plant P if the rate of photosynthesis still equals to the rate of respiration even though the light intensity
increases after point X.
– Selepas titik X, sekiranya kadar fotosintesis masih sama dengan kadar respirasi sel, tiada glukosa
berlebihan dihasilkan melalui proses fotosintesis.
After point X, if the rate of photosynthesis still equals to the rate of respiration, no excess of glucose is produced through photosynthesis
– Kadar glukosa yang terhasil adalah sama dengan kadar glukosa yang digunakan untuk respirasi sel.
The rate of glucose produced is equal to the rate of glucose consumed for cell respiration.
– Maka tiada pertumbuhan berlaku pada tumbuhan P. / Thus, no growth occur in plant P.
– Kerana glukosa tidak cukup untuk menjalankan semua metabolisme bagi menghasilkan bunga, biji
benih dan buah. / Because glucose is not enough to perform all metabolisms to produce the flower, seeds and fruits.
– Gas oksigen yang dihasilkan semasa fotosintesis digunakan untuk proses respirasi sel.
Oxygen released in photosynthesis is used for cell respiration.
– Tiada pembebasan gas oksigen ke atmosfera oleh tumbuhan P.

No oxygen gas is released into the atmosphere by plant P.
2.5 Kertas 1
Rajah di bawah menunjukkan keratan rentas daun. Gas X digunakan melalui satu proses yang menggunakan
tenaga cahaya. / The diagram below shows a cross section of a leaf. Gas X is used in a process that uses light energy.
Gas X
Antara pernyataan berikut, yang manakah benar mengenai gas X pada titik pampasan?
Which of the following is correct about gas X at the compensation point?
A Keuntungan bersih bagi gas X / Net gain of gas X
B Kerugian bersih bagi gas X / Net loss of gas X
C Tiada keuntungan atau kerugian bersih bagi gas X / No net gain or loss of gas X
D Kerugian kemudian menjadi keuntungan bersih bagi gas X / Loss then net gain of gas X
Kriteria Kejayaan:
Saya berjaya
• Memerihalkan titik pampasan
• Membanding dan membezakan antara proses fotosintesis dengan respirasi sel dalam tumbuhan
• Menganalisis keamatan cahaya dan titik pampasan dengan menggunakan graf
• Meramalkan kesan kadar fotosintesis dan kadar respirasi sel yang kekal pada titik pampasan terhadap pertumbuhan dalam tumbuhan

Pentaksiran Sumatif
SPM Praktis PdPR

Bab 2
Jawapan
Praktis PdPR
Bab 2
3. Antara yang berikut, yang manakah tidak akan

Kertas 1 meningkatkan kadar transpirasi?
Which of the following will not increase the rate of transpiration?
1. Rajah 1 menunjukkan struktur sehelai daun. A Keamatan cahaya meningkat
Diagram 1 shows the structure of a leaf.
Light intensity increases
B Suhu meningkat
Temperature increases
A
C Pergerakan udara meningkat
Movements of air increases
B
C D Kelembapan udara tinggi
Air humidity increases
4. Rajah 2 menunjukkan organel di dalam sel

tumbuhan.
D
Diagram 2 shows an organelle in a plant cell.
B
Rajah 1 / Diagram 1 A
Antara bahagian berlabel A, B, C dan D, yang

manakah mempunyai kepadatan kloroplas yang D
C
paling tinggi?
Which part labelled A, B, C and D that has the highest
chloroplast density? Rajah 2 / Diagram 2
2. Peristiwa berikut menyebabkan pembukaan Antara struktur A, B, C dan D, di manakah
stoma: penurunan karbon dioksida berlaku?
The following events lead to the opening of stomata: Which structure labelled A, B, C and D does the reduction of
carbon dioxide occur?
I Sel pengawal menjadi segah
Guard cells become turgid
5. Tumbuhan hijau menyerap oksigen dan
II Keupayaan air di dalam sel pengawal menurun membebaskan karbon dioksida dalam keamatan
Water potential in the guard cells decrease
III Ion kalium meresap masuk ke dalam sel cahaya yang rendah. Antara yang berikut, yang
pengawal manakah menunjukkan proses yang berlaku
Potasssium ions diffuse into the guard cells dalam sel tumbuhan dalam keamatan cahaya
IV Molekul air meresap masuk ke dalam sel yang rendah?
Green plants absorb oxygen and release carbon dioxide in low
pengawal secara osmosis light intensity. Which of the following shows the process that
Water molecules diffuse into the guard cells by osmosis
occurs in the plant cells in low light intensity?
Antara urutan berikut, yang manakah benar A Respirasi sahaja
untuk pembukaan stoma? Respiration only
Which sequence is correct for the opening of stomata? B Fotosintesis sahaja
A I, IV, III, II Photosynthesis only
B II, IV, III, I C Respirasi pada kadar yang lebih tinggi
C III, II, IV, I daripada fotosintesis
D IV, I, II, III Respiration at a higher rate than photosynthesis
D Fotosintesis pada kadar yang lebih tinggi
daripada respirasi
Photosynthesis at a higher rate than respiration

Kertas 2
Bahagian A
1. Rajah 1 menunjukkan keratan rentas sehelai daun.
Diagram 1 shows a cross section of a leaf.
P
Q
Rajah 1 / Diagram 1
(a) Namakan struktur berlabel P dan Q. / Name the structure labelled P and Q.
P: Kutikel / Cuticle Q: Stoma / Stoma
(b) Apakah kepentingan struktur P kepada daun? / What is the importance of structure P to the leaf?
– Lapisan berlilin dan kalis air supaya dapat menghalang kehilangan air berlebihan melalui penyejatan
Waxy layer and waterproof to prevent the excessive loss of water through evaporation
– Lapisan lutsinar supaya membenarkan cahaya matahari menembusi ke dalam daun

Transparent layer to allow the sunlight to penetrate into the leaf
– Menghalang kemasukan mikroorganisma atau patogen ke dalam daun

Prevent the entry of microorganism or pathogen into the leaf
(c) Struktur Q memainkan peranan yang penting dalam proses transpirasi. Jelaskan bagaimana pergerakan
udara mempengaruhi kadar transpirasi suatu tumbuhan.
Structure Q plays important role in transpiration process. Explain how air movements affect the rate of transpiration of a plant.
– Pada kelajuan udara yang rendah (perlahan), kadar transpirasi rendah
At low air movement (slow), the rate of transpiration is low
– Semakin laju pergerakan udara, semakin tinggi kadar transpirasi

The higher the air movement, the higher the rate of transpiration
– Kerana pergerakan udara menyebabkan wap air yang berkumpul di Q (stoma) ditiup ke tempat lain
Because the air movement causes the water vapour around Q (stoma) to blow away
– Menyebabkan kelembapan udara di sekitar Q (stoma) menurun

Causing the air humidity around Q (stoma) to decrease
– Maka, lebih banyak molekul air akan tersejat keluar daripada Q (stoma)
Thus, more water molecules will evaporate out from the Q (stomata)

Bahagian B
2. (a) Pernyataan berikut adalah berkaitan daun.
The following statement is about the leaves.
Daun merupakan organ utama tumbuhan yang menjalankan fotosintesis. Struktur daun dapat
dibahagikan kepada dua bahagian iaitu struktur luar dan struktur dalaman.
Leaves are the main organ for photosynthesis. Structure of leaves can be divided into two parts, namely the external structure and
the internal structure.
Huraikan ciri penyesuaian struktur daun bagi menjalankan fotosintesis dengan cekap.
Describe the adaptations of leaf structure to undergo photosynthesis efficiently.
(b) Rajah 2.1 menunjukkan struktur X yang terdapat dalam daun.
Diagram 2.1 shows structure X that can be found in the leaf.

(i) Huraikan mengenai struktur X dan taburannya pada daun eudikot.
Describe about structure X and its distributions on eudicot leaves.
(ii) Terangkan mekanisme pembukaan dan penutupan struktur X berdasarkan perubahan kepekatan
sukrosa.
Explain the mechanism of opening and closing of structure X based on the changes in sucrose concentration.
(c) Rajah 2.2 menunjukkan graf mengenai kesan keamatan cahaya ke atas kadar fotosintesis.
Diagram 2.2 shows a graph about the effect of light intensity on the rate of photosynthesis.
Kadar fotosintesis
Rate of photosynthesis
0.13% CO2 pada 27ºC

0.13% CO2 at 27ºC
P
Q
0.03% CO2 pada 27ºC

0.03% CO2 at 27ºC
Keamatan cahaya
Light intensity

Terangkan faktor-faktor yang mempengaruhi kadar fotosintesis pada graf P dan Q.
Explain the factors affecting the rate of photosynthesis on graph P and Q.

Bahagian C
3. (a) Petikan di bawah menerangkan tentang penanaman tomato di seluruh dunia.
Statement below explains about the cultivation of tomatoes around the world.
“Tomato merupakan buah yang boleh dimakan yang sangat popular di seluruh dunia dan
digunakan dalam kebanyakan masakan. Spesies tumbuhan ini berasal dari Amerika Tengah dan
Selatan. Pada masa ini, pelbagai jenis tomato ditanam di iklim sederhana dan dalam rumah hijau
bagi membolehkan tanaman ini berkembang maju sepanjang tahun“
“ Tomato is a highly popular edible fruit that is consumed by people across the world and is used in many cuisines worldwide.
The plant species is native to Central and South America. Currently, different varieties of tomato are cultivated in temperate
climates and in greenhouse conditions that allow the plant to thrive throughout the year. “
Menurut pengetahuan biologi anda, bagaimanakah rumah hijau boleh mempengaruhi pengeluaran
buah tomato tersebut.
Based on your biology knowledge, how does the greenhouse affect the production of these tomatoes.
(b) Rajah 3 menunjukkan satu eksperimen untuk mengkaji kesan dua cahaya yang berlainan terhadap kadar
fotosintesis tumbuhan akuatik, Cabomba sp. Jadual 3 menunjukkan keputusan eksperimen.
Diagram 3 shows an experiment to investigate the effect of two different colours of light on the rate of photosynthesis of aquatic plant,
Cabomba sp. Table 3 shows the result of the experiment.
Oksigen
Oxygen Gelembung gas
Kaki retort Air bubble
Retort stand
Tabung didih
Mentol Boiling tube
60 W Larutan natrium
Bulb
Bikar hidrogen
60 W karbonat 0.2%
Beaker
0.2% sodium hydrogen
Corong turas carbonate solution
Filter funnel
Pembaris meter Cabomba sp.

Metre ruler Cabomba sp.
Rajah 3 / Diagram 3
Cabomba Warna cahaya mentol Panjang gelombang cahaya Bilangan gelembung udara
sp. Colour of light bulb (nm) terhasil selepas 30 minit
Wavelength (nm) Number of air bubbles produced
after 30 minutes
X Merah / Red 670 47

Y Hijau / Green 550 15
Jadual 3 / Table 3
Berdasarkan Jadual 3 dan Rajah 3, huraikan perbezaan antara tindak balas bersandarkan cahaya bagi
fotosintesis yang berlaku pada Cabomba sp. dalam bekas X dan Cabomba sp. dalam bekas Y.
Based on Table 3 and Diagram 3, describe the difference between the light-dependent reaction of photosynthesis that occurred on
Cabomba sp. in beaker X and Cabomba sp. in beaker Y.
Kuiz 2

FOKUS KBAT
Rajah di bawah menunjukkan pokok mapel di negara beriklim sederhana ketika TIP Menjawab
musim panas. Mengapakah daun mapel bertukar warna pada musim luruh? Pigmen adalah bahan semula
Adakah daun ini menjalankan fotosintesis walaupun telah bertukar warna? jadi yang dihasilkan oleh sel
Justifikasikan jawapan anda. tumbuhan untuk menjalankan
The diagram below shows a maple tree in a temperate country during summer. Why do the leaves fotosintesis. Terdapat beberapa
change colour during autumn? Do the leaves undergo photosynthesis despite the colour change? jenis pigmen yang mempunyai
Justify your answer. warna berbeza kerana menyerap
cahaya dengan panjang
gelombang yang berlainan.
Pigments are the natural substances
produced by plant cells to carry out
photosynthesis. There are several
types of pigments that have different
colours because they absorb light with
different wavelengths.
– Di penghujung musim panas, waktu siang menjadi lebih pendek dan suhu
lebih rendah.
In late summer, daytime becomes shorter and temperature becomes lower.
– Pokok akan bertindak balas terhadap penurunan jumlah cahaya matahari

dengan menghasilkan pigmen klorofil (hijau) yang sedikit.
Tree will respond to the decrease of amount of sunlight by producing lower amount of chlorophylls.
– Klorofil sedia ada pula semakin merosot menyebabkan pigmen aksesori yang
lain mula kelihatan seperti pigmen karotenoid (oren), xantofil (kuning) dan
antosianin (merah).
Existing chlorophyll is declining causing the appearance of other accessory pigments such as the
carotenoids (orange), xantophyll (yellow) and antocyanin (red).
– Proses fotosintesis masih berlaku kerana kehadiran pigmen aksesori ini.

The photosynthesis still occurs due to the presence of these accessory pigments.
– Tetapi dalam kadar yang perlahan. / But in a slow rate.

– Sehingga akhirnya daun gugur / Until finally the leaves fall.

BAB
3 Nutrisi dalam Tumbuhan

Nutritions in Plants
Peta
FOKUS TOPIK Konsep
Organ Pengambilan Air dan Garam Mineral

Organ for Water and Mineral Salts Uptake
Struktur dalam akar / Internal structure of roots:

Struktur luar akar / External structure of roots:
• Epidermis / Epidermis
• Pangkal akar / Root collar
• Korteks / Cortex
• Rambut akar / Root hairs
• Endodermis / Endodermis
• Jidal akar / Root cap
• Silinder vaskular / Vascular cylinder
Kepelbagaian dalam Nutrisi Tumbuhan

Diversity in Plant Nutrition
Tumbuhan epifit Tumbuhan parasit Tumbuhan karnivor

Epiphytic plants Parasitic plants Carnivorous plants
• Menjalankan fotosintesis • Menyerap nutrien dan air • Menjalankan fotosintesis
dengan menumpang pada daripada perumah dan boleh mencernakan
pokok perumah yang lebih Absorb nutrients and water from the serangga sebagai bekalan
host plant
tinggi sumber nitrogen untuk
Carry out photosynthesis by living on • Memusnahkan perumah pertumbuhan
a higher host plant Destroy the host
Carry out photosynthesis and can
• Tidak mengancam perumah digest insects as a nitrogen source
Not threatening the host for growth
Orkid merpati Bunga pakma

Pigeon orchid Rafflesia flower
Perangkap lalat Venus
Venus fly trap
Paku pakis
langsuir
Bird's nest fern
Dedalu Periuk kera
Mistletoe
Pitcher plant
03 HYBRID PBD BIOLOGY TG5.indd 49 18/11/2021 9:45 AM

PBD 3.1 Nutrien Tak Organik Utama

Main Inorganic Nutrients Buku Teks ms. 60 – 64
1. Kelaskan nutrien-nutrien berikut kepada makronutrien dan mikronutrien yang betul. SP 3.1.1 TP1
Classify the following nutrients into the correct macronutrients and micronutrients.
Magnesium Klorin Kalium Nitrogen Fosforus Mangan

Magnesium Chlorine Potassium Nitrogen Phosphorus Manganese
Nikel Karbon Ferum Hidrogen Molibdenum Zink

Nickel Carbon Iron Hydrogen Molybdenum Zinc
Oksigen Kuprum Sulfur Boron Kalsium

Oxygen Copper Sulphur Boron Calcium
Makronutrien / Macronutrients Mikronutrien / Micronutrients
Magnesium / Magnesium Klorin / Chlorine

Kalium / Potassium Nikel / Nickel
Nitrogen / Nitrogen Ferum / Iron
Karbon / Carbon Kuprum / Copper
Oksigen / Oxygen Mangan / Manganese
Fosforus / Phosphorus Molibdenum / Molybdenum
Hidrogen / Hydrogen Zink / Zinc
Sulfur / Sulphur Boron / Boron
Kalsium / Calcium
2. Padankan fungsi bagi setiap nutrien berikut dengan tepat. SP 3.1.2 TP2
Match the function for each of the following nutrient correctly.
Nutrien / Nutrient Fungsi / Function

Boron Komponen utama klorofil dan kofaktor beberapa enzim
Boron Main component of chlorophyll and cofactor of several enzymes
Zink Sintesis hormon auksin

Zinc Synthesis of auxin hormone
Kalium Sebagai kofaktor bagi sintesis klorofil

Potassium As a cofactor for the synthesis of chlorophyll
Magnesium Komponen utama dalam sebatian organik

Magnesium Main component in organic compounds
Karbon Terlibat dalam pengangkutan karbohidrat dan sintesis asid nukleik

Carbon Involves in transport of carbohydrate and synthesis of nucleic acid
Ferum Sintesis asid nukleik, ATP dan fosfolipid dalam membran plasma
Iron Synthesis of nucleic acid, ATP and phospholipid in plasma membrane
Molibdenum Terlibat dalam pengikatan nitrogen dan penurunan nitrat semasa sintesis protein
Molybdenum Involves in nitrogen fixation and reduction of nitrate during protein synthesis
Fosforus Terlibat dalam pembukaan dan penutupan stoma serta sintesis protein
Phosphorus Involves in the opening and closing of stomata and synthesis of protein

3. Rajah di bawah menunjukkan dua jenis baja NPK (nitrogen, fosforus, kalium dan unsur surih) yang
mengandungi nisbah unsur yang berbeza. Setelah sebulan ditanam, tanaman salad di sebuah ladang
kelihatan baru berkembang. SP 3.1.2 TP4 KBAT Menganalisis
The diagram below shows two types of NPK fertilisers (nitrogen, phosphorus, potassium and trace elements) which contain different element
ratios. After a month of planting, the lettuce in a farm seems to be just growing.
Baja N.P.K
N.P.K Fertilises
INFO

Baja A / Fertiliser A Baja B / Fertiliser B
Bagi memastikan tanaman salad boleh menghasilkan daun yang banyak dan sihat, cadangkan baja NPK yang
paling sesuai untuk diberikan pada waktu ini. Wajarkan jawapan anda.
To ensure that the lettuce can produce many healthy leaves, recommend the most suitable NPK fertiliser to be given at this time. Justify your
answer.
• Baja B / Fertiliser B
• Nitrogen diperlukan dalam jumlah yang banyak kerana nitrogen penting bagi pembentukan klorofil serta
merupakan komponen utama protein dalam tumbuhan
Nitrogen is needed in large amounts because nitrogen is important in chlorophyll formation. Nitrogen is also the main component in
plant’s protein.
• Kekurangan nitrogen akan menyebabkan daun mengalami klorosis dan pertumbuhan tanaman akan
terbantut.
Deficiency in nitrogen will cause the leaves to undergo chlorosis and the plant will have stunted growth.
• Baja A lebih sesuai untuk menggalakkan tanaman bagi menghasilkan lebih banyak buah atau bunga
kerana mengandungi fosforus yang banyak.
Fertiliser A is more suitable to enhance crops to produce more fruits or flowers due to higher level of phosphorus.
4. Pokok jagung merupakan tumbuhan yang mudah ditanam dan sangat peka dengan kekurangan nutrien.
Anda sebagai seorang ahli penyelidik, buktikan melalui eksperimen bagaimana nisbah nitrogen, fosforus dan
kalium yang berbeza boleh mempengaruhi pertumbuhan anak benih pokok jagung.
Corn is a plant that is easy to grow and is very sensitive to nutrient deficiency. You as a researcher, prove through experiment on how different
ratios of nitrogen, phosphorus and potassium can affect the corn seedling growth. SP 3.1.2 TP5 KBAT Menilai
Eksperimen
Tujuan / Aim:
Menyiasat kesan nisbah nitrogen: fosforus: kalium (N:P:K) yang dikenal pasti terhadap pertumbuhan anak
benih jagung
To investigate the effects of identified nitrogen: phosphorus: potassium (N:P:K) ratio on the growth of corn seedlings
Pernyataan masalah / Problem statement:

Apakah kesan nisbah nitrogen: fosforus: kalium (N:P:K) terhadap pertumbuhan anak benih jagung?
What are the effects of nitrogen: phosphorus: potassium (N:P:K) ratio on the growth of corn seedlings?

Anak benih jagung mengalami pertumbuhan yang sihat dalam larutan Knop dengan nisbah
nitrogen: fosforus: kalium (N:P:K) yang betul
Corn seedlings undergo healthy growth in Knop’s solution under correct ratio of nitrogen: phosphorus: potassium

Pemboleh ubah dimanipulasikan / Manipulated variable:
Nisbah nitrogen, fosforus dan kalium / Ratio of nitrogen, phosphorus and potassium
Pemboleh ubah bergerak balas / Responding variable:
Ketinggian anak benih jagung / Height of corn seedlings
Pemboleh ubah dimalarkan / Constant variable:
Isi padu larutan Knop / Volume of Knop’s solution
Bahan / Materials:
Anak benih jagung, kalsium nitrat Ca(NO3)2, kalium nitrat KNO3, kalium dihidrogen fosfat KH2PO4, magnesium
sulfat MgSO4, ferum(III) fosfat FePO4, air suling, kapas, kertas hitam, kalsium klorida, kalium klorida, kalsium
fosfat, ferum(III) oksida, natrium nitrat
Corn seedlings, calcium nitrate, Ca(NO3)2 , potassium nitrate, KNO3 , potassium dihydrogen phosphate, KH2 PO4 , magnesium sulphate, MgSO4,
iron(III) phosphate, FePO4 , distilled water, cotton, black paper, calcium chloride, potassium chloride, calcium phosphate, iron(III) oxide, sodium
nitrate
Radas / Apparatus:
Botol kultur, salur penghantar berbentuk L, penyumbat getah, pisau, pam udara
Culture bottles, L-shaped delivery tubes, rubber stopper, knife, air pump
Prosedur / Procedures:
1. Lima botol kultur yang berlabel A, B, C, D dan E disediakan.
Five culture bottles with label A, B, C, D and E are prepared.
2. Larutan yang berbeza seperti dalam jadual di bawah diisi ke dalam setiap botol kultur.
Different solutions as in the table below are filled into each culture bottle.
Komponen larutan kultur / Component of culture solution

Kalsium Kalium Kalium dihidrogen Magnesium Ferum(III) Air suling
Botol kultur nitrat nitrat fosfat sulfat fosfat Distilled water
Culture bottle Calcium Potassium Potassium dihydrogen Magnesium Iron(III) (1000 ml)
nitrate nitrate phosphate sulphate phosphate (surih/
(0.8 g) (0.2 g) (0.2 g) (0.2 g) trace)
A (larutan
kultur lengkap) ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓
(complete culture
solution)
B (kawalan) ✗ ✗ ✗ ✗ ✗ ✓
(control)
Digantikan Digantikan
dengan dengan
C (tanpa kalsium kalium
nitrogen) klorida klorida ✓ ✓ ✓ ✓
(without nitrogen) Replaced Replaced with
with calcium potassium
chloride chloride

Digantikan
D (tanpa Digantikan dengan dengan
fosforus) ✓ ✓ kalium klorida ✓ ferum(III) ✓
(without Replaced with potassium oksida
phosphorus) chloride Replaced with
iron(III) oxide
Digantikan
E (tanpa dengan Digantikan dengan
kalium) ✓ natrium kalsium fosfat ✓ ✓ ✓
nitrat Replaced with calcium
(without potassium)
Replaced with phosphate
sodium nitrate
3. Lima anak benih jagung yang sama saiz dipilih. Setiap satu anak benih diletak ke dalam setiap botol kultur
dengan menyisipkan batangnya menerusi lubang pada penyumbat getah. Akar anak benih dipastikan
terendam di dalam larutan.
Five corn seedlings of the same size are selected. Each one of them is put into the culture bottles by inserting the stem through the hole on
the rubber stopper. The roots of the seedlings are made sure to be immersed in the solution.
4. Kesemua botol kultur dibalut dengan kertas hitam bagi mengelakkan pertumbuhan alga hijau.
All culture bottles are covered with black paper to avoid the growth of green algae.
5. Botol kultur disambungkan dengan pam udara untuk memastikan proses respirasi berlaku terutamanya
pada sel-sel akar.
The culture bottles are connected with air pump to ensure that the respiration process occurs especially on the root cells
6. Larutan dalam setiap botol kultur diganti pada setiap minggu supaya anak benih jagung dapat menyerap
nutrien secara optimum.
The solution in each culture bottle is replaced every week so that the corn seedlings can absorb nutrients optimally.
7. Radas diletakkan di tempat yang menerima cahaya matahari.
The apparatus is put in a place that receives sunlight.
8. Ketinggian anak benih jagung diukur pada setiap minggu selama empat minggu.
The corn seedlings height is measured every week for four weeks.
9. Keputusan direkodkan dalam jadual. / The results are recorded in a table.
Keputusan / Result:
Botol kultur Kekurangan nutrien Tinggi anak benih jagung Pemerhatian
Culture bottle Nutrient deficiency Height of corn seedling (cm) Observation
A Tiada / No
B Semua (nitrogen, fosforus, kalium)
All (nitrogen, phosphorus, potassium)
Jawapan murid / Student's answer
C Nitrogen / Nitrogen
D Fosforus / Phosphorus
E Kalium / Potassium
Anak benih jagung tumbuh dengan sihat dalam botol kultur A yang mengandungi larutan Knop yang
lengkap. Sekiranya terdapat kekurangan nutrien tertentu, anak benih jagung akan menunjukkan simptomnya.
Hipotesis diterima.
Corn seedlings grow healthily in culture bottle A containing a complete Knop’s solution. If there is a deficiency of certain nutrients
corn seedlings will show its symptoms. Hypotheses is accepted.

3.1 Kertas 1
Antara yang berikut, yang manakah merupakan makronutrien yang diperlukan oleh tumbuhan?
Which of the following are macronutrients needed by plants?
I Magnesium / Magnesium
II Zink / Zinc
III Klorin / Chlorine
IV Sulfur / Sulphur
B I dan IV / I and IV
C II dan III / II and III
D III dan IV / III and IV
Kriteria Kejayaan:
Saya berjaya
• Mengenal pasti makronutrien dan mikronutrien yang diperlukan oleh tumbuhan.
• Mewajarkan kepentingan makronutrien dan mikronutrien dalam tumbuhan.
PBD 3.2 Organ Pengambilan Air dan Garam Mineral

Organ for Water and Mineral Salts Uptake Buku Teks ms. 65 – 67
1. Kenal pasti struktur yang berlabel dalam rajah dan lengkapkan struktur akar dalam peta pokok di bawah.
Identify the labelled structure in the diagram and complete the root structure in the tree map below. SP 3.2.1 TP1
Akar sebagai organ bagi pengambilan air dan garam mineral

Roots as the organ for water and mineral salts uptake i-Think Peta Pokok
Struktur luar akar Struktur dalam akar

External root structure Internal root structure
B: Batang akar D: Rambut akar F: Epidermis H: Endodermis

Primary root Root hair Epidermis Endodermis
A: Pangkal akar E: Jidal akar G: Korteks I: Silinder vaskular

Root collar Root cap Cortex Vascular cylinder
A
F
B C: Cabang akar
Lateral root
H
I
C
G
D

2. Lapisan endodermis terletak di antara korteks dengan silinder vaskular. Huraikan dua penyesuaian tisu
endodermis dalam penyerapan air dan garam mineral. SP 3.2.2 TP2
The endodermis layer is located between the cortex and the vascular cylinder. Describe two adaptations of the endodermal tissue in the
water and mineral salts absorption.
Sel-sel endodermis tersusun rapat dan setebal satu sel bagi memudahkan penyerapan air dan garam
mineral dengan mudah. Dinding sel endodermis mengalami penebalan lignin dan suberin membentuk jalur
Casparian yang kalis air supaya air dan garam mineral dapat diserap terus ke dalam silinder vaskular tanpa
gelembung udara. / The endodermal cells are closely arranged and one cell thick for easier absorption of water and mineral salts. The
cell wall of endodermis undergoes a thickening of lignin and suberin to form Casparian strip which is waterproof so that water and mineral
salts can be absorbed directly into the vascular cylinder without air bubbles.
3. Jalankan aktiviti berikut. / Carry out the following activity. SP 3.2.2 TP4 KBAT Menganalisis
AKTIVITI
PAK-21 Pendekatan inkuiri
(a) Lakukan aktiviti secara berpasangan. / Works in pair.
(b) Mencari maklumat dan rajah bagi keratan rentas akar tumbuhan monokot dan eudikot daripada
pelbagai jenis media dan rujukan. / Find the informations and diagram about the cross-sections of monocot and eudicot
roots from any types of media and resources available.
(c) Lukis dan labelkan struktur kedua-dua akar. / Draw and label the structure of both roots.
(d) Bincang serta bina peta buih berganda bagi membandingkan kedua-dua akar tersebut. Bentangkan
hasil dapatan kamu dalam kelas. / Discuss and build a double bubble map to compare the arrangement of vascular cylinder
in both roots. Present the findings in the class.
Rajah 1 menunjukkan dua jenis akar yang terdapat dalam tumbuhan.

Diagram 1 shows two types of roots found inside the plants.

Akar X / Root X Akar Y / Root Y
Rajah 1 / Diagram 1
(a) (i) Terangkan fungsi akar.
Explain the function of the root. [2 markah / 2 marks]
(ii) Nyatakan dua perbezaan antara akar X dan akar Y.
State two differences between root X and root Y. [2 markah / 2 marks]
(b) Akar merupakan organ yang penting bagi pengambilan air dan garam mineral dalam tumbuhan.
Cadangkan dua penyesuaian akar untuk menyerap lebih banyak air ke dalam tumbuhan.
Roots are the important organs for the uptake of water and mineral salts in plants. Suggest two adaptations of root to absorb more
water into the plant. [2 markah / 2 marks]

Kriteria Kejayaan:
Saya berjaya
• Melabel dan mengenal pasti struktur luar akar serta fungsinya.
• Melabel dan mengenal pasti struktur dalam akar dan fungsinya.
• Menghuraikan penyesuaian akar untuk pengambilan air dan garam mineral.
PBD 3.3 Kepelbagaian dalam Nutrisi Tumbuhan

Diversity in Plant Nutrition Buku Teks ms. 68 – 70
1. Gambar di bawah menunjukkan pelbagai jenis tumbuhan yang mempunyai penyesuaian yang berbeza bagi
mendapatkan nutrien. Nyatakan jenis tumbuhan yang betul berdasarkan tabiat nutrisi pada setiap gambar
berikut. SP 3.3.1 TP1
The pictures below show the different types of plants which have different adaptations to obtain nutrients. State the types of plants correctly
based on the nutritional habit in each picture.
Tumbuhan karnivor
Carnivorous plant
Periuk kera / Pitcher plant
Tumbuhan parasit
Parasitic plant
Dedalu / Mistletoe
Tumbuhan epifit
Epiphytic plant
Tanduk rusa / Staghom fem

2. Padankan huraian yang betul bagi setiap jenis tumbuhan di bawah. SP 3.3.1 TP2
Match the correct description about each type of plant below.
Jenis tumbuhan Huraian

Types of plant Description
Akar diubah suai supaya dapat menembusi batang pokok bagi

mendapatkan nutrien
Roots are modified so that they can penetrate the tree trunk to get nutrients
Hidup di kawasan yang mempunyai tanah yang kurang sumber

nitrogen
Tumbuhan Live in area with soils that lack nitrogen sources
epifit
Epiphytic plant Akar diubah suai untuk mencengkam batang pokok bagi
mendapatkan sokongan
Roots are modified to grip the tree trunk to get support
Tumbuhan
parasit
Parasitic plant Menjalankan fotosintesis dan mempunyai enzim pencernaan
Carry out photosynthesis and have digestive enzymes
Tumbuhan
karnivor Menyerap air dan nutrien melalui berkas vaskular perumah
Carnivorous plant Absorb water and nutrients from the host’s vascular bundle
Video
Tumbuhan Menyerap air hujan dan nutrien di celah batang pokok perumah
karnivor
Carnivorous plant Absorb rainwater and nutrients in the gaps of the plant’s stem
3.3 Kertas 1
Tumbuhan X boleh mensintesis bahan organik sendiri tetapi masih memerlukan sokongan daripada tumbuhan
lain. Antara yang berikut, yang manakah tumbuhan X?
Plant X can synthesise its own organic substances yet still need support from other plant. Which of the following is plant X?
A B C D
Kriteria Kejayaan:
Saya berjaya
• Menerangkan penyesuaian nutrisi dalam tumbuhan.

Pentaksiran Sumatif
SPM Praktis PdPR

Jawapan
Praktis PdPR
Bab 3
Bab 3
Kertas 1 Antara yang berikut, yang manakah betul

mengenai struktur P dan struktur Q?
1. Nutrien yang manakah diperlukan untuk Which of the following is correct about structure P and structure
pertumbuhan akar pokok yang sihat? Q?
Which nutrient is needed for the healthy root growth? Struktur P Struktur Q
A Fosforus / Phosphorus Structure P Structure Q
B Kalsium / Calcium A Akar monokot Akar eudikot
C Kalium / Potassium Monocot root Eudicot root
D Nitrogen / Nitrogen B Batang monokot Batang eudikot
Monocot stem Eudicot stem
2. Daun suatu tumbuhan bertukar menjadi warna
kekuningan. Hal ini dapat diatasi dengan C Akar eudikot Akar monokot
menambah baja X. Apakah fungsi baja X? Eudicot root Monocot root
The leaves of a plant turn yellow. This can be solved by adding D Batang eudikot Batang monokot
fertiliser X. What is the function of fertiliser X? Eudicot stem Monocot stem
A Menggalakkan pembahagian sel
Promote cell division
4. Rajah 2 menunjukkan dua jenis tumbuhan yang
B Membantu penguraian kanji biasa terdapat di dalam hutan hujan tropika.
Assist in starch degradation
Diagram 2 shows two types of plants that are usually found in
C Mensintesis klorofil / Synthesise chlorophyll the tropical rain forest.
D Meningkatkan rintangan terhadap penyakit
Increase resistance towards diseases
3. Mengapakah jidal akar tidak memainkan peranan

dalam penyerapan air?
Why does the root cap not involve in water absorption?
A Sel-sel dalam jidal akar tersusun longgar. Tumbuhan X / Plant X Tumbuhan Y / Plant Y
Root cap cells are loosely arranged. Rajah 2 / Diagram 2
B Sel-sel jidal akar tidak berhubung secara
langsung dengan sistem vaskular. Antara yang berikut, yang manakah benar
Root cap cells are not in direct connection with the vascular mengenai tumbuhan X dan Y mengikut
system. penyesuaian nutrisi?
C Sel-sel jidal akar tidak mempunyai kloroplas. Which of the following is true about plant X and Y based on the
Root cap cells do not contain chloroplast. nutritional adaptation?
D Sel-sel jidal akar tidak mempunyai rambut Tumbuhan X Tumbuhan Y
akar. Plant X Plant Y
Root cap cells do not have root hairs.
A Epifit Karnivor
4. Rajah 1 menunjukkan keratan rentas struktur P Epiphytes Carnivores
dan Q pada dua jenis tumbuhan.
Diagram 1 shows the cross section of structure P and Q in two B Parasit Epifit
types of plant. Parasites Epiphytes
C Karnivor Parasit
Carnivores Parasites
D Saprofit Karnivor
Struktur P / Structure P Struktur Q / Structure Q Saprophytes Carnivores
Rajah 1 / Diagram 1

Kertas 2
Bahagian A
1. Larutan kultur digunakan untuk mengkaji kepentingan nutrien bagi pertumbuhan tumbuhan. Seorang ahli
penyelidik ingin mengkaji mengenai kesan kekurangan dua jenis makronutrien terhadap pertumbuhan anak
benih jagung. Ahli penyelidik itu melabelkan tiga balang gas A, B dan C. Balang gas A diisi dengan larutan
Knop lengkap dengan komposisi larutan seperti berikut:
Culture solution is used to study the importance of nutrients for plant growth. A researcher wants to investigate the effect of deficiency for
two types of macronutrients on corn seedling growth. He labelled three gas jars A, B and C. Gas jar A is filled with complete Knop’s solution
with the following composition such as:
• Kalsium nitrat (0.8 g) / Calcium nitrate (0.8 g)

• Kalium nitrat (0.8 g) / Potassium nitrate (0.8 g)
• Kalium dihidrogen fosfat (0.2 g) / Potassium dihydrogen phosphate (0.2 g)
• Magnesium sulfat (0.2 g) / Magnesium sulphate (0.2 g)
• Ferum(III) fosfat (surih) / Ferum(III) phosphate (trace)
• Air suling (1000 cm3) / Distilled water (1000 cm3)
Manakala bagi balang gas B pula, medium kultur kalium dihidrogen fosfat digantikan dengan kalium klorida.
Bagi balang gas C, medium kultur kalsium nitrat dan kalium nitrat digantikan dengan kalsium klorida dan
kalium klorida. Radas eksperimen disediakan seperti dalam rajah di bawah. Medium kultur di dalam setiap
balang gas digantikan dengan kultur yang baharu setiap minggu. Selepas empat minggu, anak benih jagung
dalam setiap balang gas diperhatikan.
Meanwhile in gas jar B, the culture medium of potassium dihydrogen phosphate is replaced with potassium chloride. For gas jar C, culture
medium of calcium nitrate and potassium nitrate is replaced with calcium chloride and potassium chloride. The apparatus are prepared
as in the diagram below. The culture medium in each gas jar will be replaced with the new culture every week. After four weeks, the corn
seedling in each gas jar will be observed.
Ke pam udara Ke pam udara Ke pam udara

Anak benih To air pump
Anak benih To air pump Anak benih To air pump
jagung jagung jagung
Corn seedling Kapas Corn seedling Kapas Corn seedling Kapas
Cotton wool Cotton wool Cotton wool
Balang gas Balang gas Balang gas

Gas jar Gas jar Gas jar
Kertas hitam Kertas hitam Kertas hitam
Black paper Black paper Black paper
Larutan Knop Medium kultur Medium kultur

Knop’s solution Culture solution Culture solution
Balang A / Jar A Balang B / Jar B Balang C / Jar C
Rajah 1 / Diagram 1
(a) Apakah yang dimaksudkan dengan larutan kultur Knop?
What is Knop's solution?
Larutan kultur Knop mengandungi semua nutrien termasuk unsur surih yang diperlukan oleh tumbuhan
untuk hidup sihat.
Knop’s solution contains all nutrients including trace elements needed by plants to stay healthy.
[1 markah / 1 mark]

(b) Senaraikan semua makronutrien dan mikronutrien yang hadir dalam larutan Knop di atas.
List all macronutrients and micronutrients present in the Knop’s solution above.
Makronutrien / Macronutrient:
Kalsium, kalium, nitrogen, fosforus, magnesium, sulfur, hidrogen, oksigen dan karbon (mesti senaraikan
semua)
Calcium, potassium, nitrogen, phosphorus, magnesium, sulphur, hydrogen, oxygen and carbon (must list all)
Mikronutrien / Micronutrient:
Ferum / Iron
(c) Apakah nutrien yang kurang dalam balang gas berikut?
What nutrient is deficient in the following gas jars?
Balang gas B / Gas jar B : Fosforus / Phosphorus
Balang gas C / Gas jar C : Nitrogen / Nitrogen
(d) Apakah yang dapat diperhatikan selepas 4 minggu pada anak benih jagung dalam balang gas berikut?
What can be observed after 4 weeks at corn seedling in the following gas jars?
(i) Balang gas B / Gas jar B:

Bintik merah muncul dan daun berwarna hijau tua / pertumbuhan akar yang tidak sihat /
pertumbuhan anak benih terbantut
Red spots appear and leaves turn to dark green colour / unhealthy root growth / stunted growth of seedling
(ii) Balang gas C / Gas jar C:

Klorosis pada daun / pertumbuhan terbantut
Chlorosis in leaves / stunted growth of seedling
(e) Nyatakan satu langkah berjaga-jaga yang perlu diambil semasa menyediakan bahan dan radas seperti
di atas. Wajarkan.
State one precautionary step that can be taken while preparing apparatus and material as in the diagram above. Justify.
– Balang gas mesti dibalut dengan kertas hitam bagi menghalang cahaya memasuki ke dalam larutan
kultur. Hal ini kerana alga boleh tumbuh dengan menggunakan sebahagian daripada nutrien yang
terdapat dalam larutan kultur.
The gas jar must be wrapped with black paper to prevent light from penetrating the culture solution. This is because algae can
grow by using some nutrients in the culture solution.
– Setiap balang gas mesti disambungkan ke pam udara bagi memastikan akar anak benih jagung
menerima oksigen bagi proses respirasi.
Each of the gas jar must be connected to the air pump to make sure that corn seedling root can receive oxygen for respiration.

Bahagian B
2. (a) Rajah 2.1 menunjukkan suatu tanaman hiasan yang mempunyai akar yang sihat. Tanaman tersebut
telah diletakkan baja NPK yang mencukupi.
Diagram 2.1 shows an ornamental plant which has healthy roots. The plant has been given sufficient NPK fertiliser.

(i) Apakah nutrien yang dapat membantu pertumbuhan akar yang sihat?
What nutrient can promote the growth of healthy root?
[1 markah / 1 mark]
(ii) Ramalkan apa yang akan berlaku pada tumbuhan tersebut sekiranya terlebih nutrien yang
dinyatakan di (a)(i).
Predict what will happen to the plant if there is excessive nutrient stated in (a)(i).
[1 markah / 1 mark]
(iii) Terangkan adaptasi akar dalam meningkatkan pengambilan air dan garam mineral daripada tanah.
Explain the roots adaptation to increase water and mineral salts uptake from the soil.
(b) Rajah 2.2 menunjukkan tiga jenis tumbuhan P, Q dan R.
Diagram 2.2 shows three types of plants P, Q and R.
Tumbuhan P Tumbuhan Q Tumbuhan R

Plant P Plant Q Plant R
Nyatakan jenis penyesuaian nutrisi bagi tumbuhan P, Q dan R. Huraikan bagaimana tumbuhan P, Q dan R
beradaptasi untuk mendapatkan keperluan nutrisi masing-masing.
State the nutritional adaptation for plants P, Q and R. Describe how plants P, Q and R are adapted to obtain their nutritional
needs.

Bahagian C
3. (a) Pernyataan di bawah adalah mengenai nutrien.
The statement below is about the nutrients.
Nutrien merupakan bahan kimia yang diperlukan untuk pertumbuhan yang baik serta membolehkan
semua benda hidup dapat berfungsi dengan baik termasuklah tumbuhan dan haiwan. Nutrien yang
diperlukan oleh tumbuhan dapat dibahagikan kepada dua jenis iaitu makronutrien dan mikronutrien.
Nutrients are the chemical substances required for the proper growth and functioning of all living organisms including plants and
animals. Nutrients that are needed by plants can be divided into two types namely macronutrients and micronutrients.
(i) Menurut pengetahuan biologi anda, bincangkan mengenai perbandingan antara mikronutrien dan
makronutrien terhadap pertumbuhan tumbuhan.
Based on your biology knowledge, discuss about the comparison between micronutrients and macronutrients on plants growth.
(ii) Berikan dua contoh makronutrien yang hadir dalam baja NPK. Nyatakan fungsi serta kesan
kekurangan bagi setiap nutrien tersebut.
Give two examples of macronutrients that are present in NPK fertiliser. State the function and deficiency effect for each of the
nutrients.
(b) Rajah 3 menunjukkan tumbuhan M yang hidup di kawasan yang mempunyai tanah yang berasid tetapi
kelembapan yang tinggi.
Diagram 3 shows plant M that lives in the area with acidic soil but high humidity.
Rajah 3 / Diagram 3
Huraikan adaptasi nutrisi tumbuhan M dalam habitatnya.
Describe the nutritional adaptations for plant M in its habitat.
Kuiz 3

FOKUS KBAT
Rajah di bawah menunjukkan baja kompos yang dikumpul daripada haiwan TIP Menjawab
ternakan.
The diagram below shows compost fertiliser collected from livestocks. Toxoplasma sp. merupakan
parasit yang boleh menyebabkan
penyakit kepada manusia dan
haiwan lain.
Toxoplasma sp. is a parasite that can
cause disease to human and other
animals.
Telurnya dan cacing usus

dikeluarkan bersama-sama
dengan najis kucing lalu meresap
ke dalam tanah.
The eggs, along with intestinal worms
larvae are excreted
and dissolve into the soil.
Baja kompos yang dihasilkan melalui najis haiwan ternakan seperti najis
lembu amat digemari oleh petani kerana menjimatkan kos serta mudah
didapati. Najis haiwan domestik seperti kucing tidak sesuai untuk dijadikan
baja kompos walaupun najis kucing mengandungi lebih 2 ½ kali nitrogen
serta jumlah kalium dan fosforus yang sama banyak seperti najis lembu.
Apakah yang menyebabkan najis haiwan domestik ini tidak sesuai untuk
dijadikan sebagai baja? KBAT Mengaplikasi
Compost fertiliser from livestocks such as the cattle manure is very popular with farmers as it saves cost
and easily available.The faeces of domestic animals like cats are not suitable to make compost fertiliser
even though it contains more than two and a half times of nitrogen and same amount of potassium
and phosphorus as in cattle manure. What makes this domestic animal faeces not suitable as fertiliser?
– Najis kucing mengandungi parasit.

Cat faeces contain parasite.
– Manusia yang dijangkiti parasit ini akan mengalami gejala seperti pening
kepala, sakit badan dan demam selesema.
Humans infected with this parasite will experience symptoms like headache, body pain and flu
fever.
– Mendatangkan bahaya juga kepada wanita yang mengandung serta individu

yang mempunyai daya ketahanan badan yang lemah.
It also poses danger to pregnant women as well as individuals with weakened immune systems.

BAB
4 Pengangkutan dalam Tumbuhan

Transport in Plants
Peta
FOKUS TOPIK Konsep
Pengangkutan air dan garam mineral dalam tumbuhan

Transport of water and mineral salts in plants
1
Air meresap masuk secara osmosis melalui
rambut akar terus ke dalam xilem akar.
Water diffuses via osmosis from the root hairs directly
to the xylem of the roots.
2 Air dari sel rambut akar meresap secara osmosis

merentasi sel korteks hingga sampai ke salur xilem akar
Salur xilem dan menolak ke atas mewujudkan tekanan akar.
Xylem vessel Water from the root hair cells diffuses by osmosis across the cortex cells
Sel mesofil until reaching the xylem vessels of the root and push upwards creating
Mesophyll cell the root pressure.
Stoma
Stoma 3
Daun / leaf Daya lekitan dan daya lekatan menghasilkan tindakan
kapilari xilem yang menggerakkan air secara berterusan
dalam salur xilem batang.
Salur xilem
Xylem vessel The cohesion and adhesion forces produce xylem capillary action that
move water continuously in the xylem vessel of the stem.
Batang / Stem
Tanah 4 Tarikan transpirasi terhasil apabila air yang tersejat

Soil
melalui stoma, menarik air dari salur xilem ke dalam
Salur xilem Akar / Root ruang udara antara sel.
Xylem vessel Transpirational pull produced when water that is evaporated from
stoma, pulls water from the xylem vessel into the intercellular air
spaces.
5 Tarikan transpirasi juga menarik molekul
air dalam xilem batang ke bahagian daun.
Transpirational pull also pulls water molecules in the
xylem of the stem to the leaves.

PBD 4.1 Tisu Vaskular

Vascular Tissues Buku Teks ms. 76 – 78
1. Isi tempat kosong dengan jawapan yang betul tentang keperluan pengangkutan dalam tumbuhan.
Fill in the blank with the correct answer on the necessity of transport in plants. SP 4.1.1 TP1
(a) Mengangkut air untuk kesegahan sel dan untuk sokongan.

To transport water for cell turgidity and for support.
(b) Mengangkut hasil fotosintesis ke seluruh bahagian tumbuhan.
To transport photosynthetic products to all parts of the plant.
(c) Mengangkut air dan garam mineral dari akar ke batang dan daun.
To transport water and mineral salts from the roots to the stems and leaves.
(d) Mengangkut hormon bagi menghasilkan gerak balas .
To transport hormone to produce response .
2. Rajah di bawah menunjukkan tisu vaskular yang terlibat dalam pengangkutan dalam tumbuhan.
The diagram below shows the vascular tissues that involve in the transport in plant. SP 4.1.2 SP 4.1.3
Sel rakan
Companion cell
Salur xilem
Xylem vessel
Trakeid Tiub tapis

Tracheid Sieve tube
Tisu X / Tissue X Tisu Y / Tissue Y

(a) Namakan tisu X dan Y dan nyatakan fungsinya. TP1
Name tissue X and Y and state its function.
Tisu Nama Fungsi

Tissue Name Function
X Xilem Mengangkut air dan garam mineral yang diserap oleh akar ke batang dan daun.
Xylem Transports water and mineral salts absorbed by the roots to the stem and leaves.
Y Floem Mengangkut sebatian organik yang disintesis oleh daun ke batang dan akar.
Phloem Transports organic substances synthesised by the leaves to the stems and roots.

(b) Lengkapkan penyesuaian struktur dalam tumbuhan vaskular yang berikut. TP3 KBAT Mengaplikasi
Complete the following structural adaptations in vascular plants.
Salur xilem • Terdiri daripada sel mati apabila matang yang tidak mempunyai
Xylem vessel sitoplasma nukleus
dan bagi mengurangkan halangan sewaktu air
mengalir melalui salur xilem.
Consists of dead cells at maturity, which do not contain cytoplasm and
nucleus to reduce resistance when water flow through xylem vessels.
• Salur tiub yang panjang, sempit dan berongga untuk mengangkut

air secara berterusan.
A long, narrow and perforated vessel to transport water continuously.
Trakeid • Salur yang sempit untuk meningkatkan tindakan kapilari bagi

Tracheid
membolehkan air dan garam mineral bergerak dari akar ke daun.
A narrow vessel to increase the capillary action to allow water and mineral salts to
move from the roots to the leaves.
• Terdiri daripada sel-sel mati yang dinding selnya mempunyai penebalan lignin yang
kalis air untuk menyekat kemasukan nutrien dan air ke dalam protoplasma.
Consists of dead cells which its cell wall has waterproof lignin thickening to prevent the entry of water
and mineral salts into the protoplasm.
• Di hujung trakeid, terdapat pit yang membolehkan air

bergerak dari sel ke sel.
At the end of the tracheid, there are pits that allow water moving from
cell to cell.
Tiub tapis • Mempunyai plat tapis bagi membolehkan bahan organik mengalir dari satu
Sieve tube
tiub tapis ke tiub tapis seterusnya.
Has sieve plate to allow organic materials to move from one sieve tube to another.
• Terdiri daripada sel hidup yang tiada nukleus apabila matang dan
sitoplasmanya ditolak ke bahagian tepi untuk mengurangkan halangan terhadap
pengaliran sebatian organik .
Consists of living cells with no nucleus at maturity and its cytoplasm is pushed to the sides of the
cell to reduce the resistance of the flow of organic compounds. .
Sel rakan • Mengandungi mitokondria bagi membekalkan tenaga dalam bentuk ATP
Companion pengangkutan aktif
cell untuk mengangkut sukrosa dari daun ke tiub tapis secara .
Contains mitochondria to supply energy in the form of ATP to transport sucrose
from the leaf to the sieve tube by active transport .
• Sel hidup yang mempunyai nukleus, sitoplasma yang padat dan banyak
mitokondria untuk metabolisme yang aktif.
A living cell which has a single nucleus, a dense cytoplasm and many mitochondria for
active metabolism. .

Rajah 1 menunjukkan tisu xilem.

Diagram 1 shows a xylem.
(a) (i) Apakah fungsi pit yang terdapat di dinding trakeid?
What is the function of the pit found on the wall of tracheid? Salur xilem
[2 markah/ 2 marks] Xylem vessel
(ii) Jelaskan mengapa salur xilem lebih cekap mengangkut air berbanding
trakeid.
Explain why the xylem vessels are more efficient in transporting water than the tracheids. Trakeid
[2 markah/ 2 marks] Tracheid
(b) Nyatakan dua perbezaan antara struktur floem dengan xilem.
State two differences between the structure of phloem and xylem.
[2 markah/ 2 marks] Rajah 1 / Diagram 1
Kriteria Kejayaan:
Saya berjaya
• Mewajarkan keperluan pengangkutan dalam tumbuhan.
• Menghubung kait penyesuaian struktur salur xilem dan trakeid dengan pengangkutan air dan garam mineral.
• Menghubung kait penyesuaian struktur tiub tapis dan sel rakan dengan pengangkutan bahan organik.
PBD 4.2 Pengangkutan Air dan Garam Mineral

Transport of Water and Mineral Salts Buku Teks ms. 79 – 86
1. Padankan faktor yang terlibat dalam pengangkutan air dan garam mineral dengan huraiannya yang betul.
Match the factors involved in the transport of water and mineral salts with their description correctly. SP 4.2.1 TP1
Faktor Huraian
Factor Description
Daya lekitan Menggerakkan air dari tanah ke dalam salur xilem akar secara osmosis.
Cohesion force Moves water from the soil into the xylem vessels of the root via osmosis.
Tarikan transpirasi Daya antara molekul air dengan dinding xilem.

Transpirational pull The force between water molecules and xylem wall.
Tindakan kapilari Air yang tersejat melalui stoma, menarik air dari dalam daun.
Capillary action The water that is evaporated through the stoma, pulls water from the leaves.
Tekanan akar Daya antara molekul air dalam xilem.

Root pressure The force between water molecules in the xylem.
Daya lekatan Daya yang menggerakkan air untuk melawan graviti dalam batang pokok.
Adhesion force The force that moves water against gravity in the stem of plant.

2. Rajah di bawah menunjukkan laluan air dari dalam tanah ke salur xilem akar. Lengkapkan label di bawah
dengan menamakan tisu yang terlibat dalam laluan tersebut. SP 4.2.1 TP2
The diagram below shows the water pathway from the soil into the root xylem. Complete the label below by naming the tissues involved in
the pathway.
Pergerakan air
melalui
dinding sel Jalur Casparian
Casparian strip
The movement
of water via
cell wall
Sel rambut
akar Xilem
Root hair cell Pergerakan air Xylem
melalui
sitoplasma
The movement
Pengangkutan Air
of water via dalam Tumbuhan
cytoplasm Epidermis Korteks Endodermis Water Transportation in
Epidermis Cortex Endodermis VIDEO Plants
3. Rajah di bawah menunjukkan kajian tentang kesan tekanan akar pada tumbuhan X. Tumbuhan X disiram
terlebih dahulu sebelum batang tumbuhan tersebut dipotong. Setelah satu jam, didapati bahawa aras air
dalam tiub kaca telah meningkat. Huraikan mengapa. SP 4.2.1 TP4 KBAT Menganalisis
The diagram below shows the investigation on the effect of root pressure on plant X. Plant X is watered before the stem of the plant is cut.
After one hour, it was found that the water level in the glass tube has increased. Explain why.
Aras akhir
air
Final water
level
Setelah disiram, keupayaan air dalam tanah lebih tinggi daripada dalam sel akar rambut. Molekul air meresap
masuk ke dalam sel akar rambut secara osmosis menjadikan keupayaan air di dalam sap sel meningkat. Air
terus meresap merentasi lapisan sel epidermis, korteks, endodermis dan perisikel sehingga ke salur xilem
akar dengan mengikut kecerunan keupayaan air. Ini menghasilkan satu daya tolakan yang dikenali sebagai
tekanan akar yang juga akan menolak air ke dalam salur xilem batang. Peningkatan aras air dalam tiub
menunjukkan pergerakan air dari tanah ke dalam salur xilem masih berlaku walaupun batang pokok
dipotong.
After the watering, the water potential in the soil is higher than in the root hair cells. Water molecules diffuse into the root hair
cells by osmosis making the water potential in the cell sap increases. Water continues to diffuse across the epidermis, cortex,
endodermis and pericycle layers until reaches the xylem vessels of the root by following the water potential gradient. This creates
a pushing force known as the root pressure which also will push water into the xylem vessels of stem. The increase in water level in the
tube indicates the movement of water from the soil into the xylem vessels still occurs even if the stem of the plant is cut.

4. Rajah di bawah menunjukkan suatu keadaan kebanyakan tumbuhan herba pada waktu pagi. Terangkan
proses tersebut dan nyatakan satu kepentingan proses tersebut terhadap tumbuhan.
The diagram below shows a situation of most herbaceous plants early in the morning. Explain the process and state the importance of the
process to the plant. SP 4.2.2 TP3 KBAT Mengaplikasi
Gutasi merupakan suatu proses titisan air dirembeskan di hujung urat daun melalui liang halus yang
dinamakan hidatod. Proses ini berlaku kerana tekanan akar adalah tinggi dan kadar transpirasi adalah rendah.
Kepentingan gutasi termasuk dapat menyingkirkan bahan kumuh berlebihan dalam tumbuhan.
Guttation is a process of water droplets secreted at the end of leaf veins through small pores called hydathodes. This process happens
because the root pressure is high and the rate of transpiration is low. The importance of guttation includes being able to remove excess
waste products from the plant.
5. Lengkapkan jadual di bawah bagi membandingkan gutasi dan transpirasi dalam tumbuhan.
Complete the table below to compare the guttation and transpiration in plant. SP 4.2.3 TP4 KBAT Menganalisis
Gutasi / Guttation Transpirasi / Transpiration

Berlaku di bahagian daun / Occurs through the leaves
Melibatkan xilem / Involves xylem
Menyebabkan kehilangan air yang kekal dari tumbuhan

Cause permanent water loss from the plant
Berlaku pada waktu malam dan awal pagi Berlaku pada waktu siang yang panas dan
early morning
Occurs at night and berangin
Occurs on hot and windy daytime
Berlaku dalam tumbuhan herba Berlaku dalam semua tumbuhan

Occurs in herbaceous plants Occurs in all plants
Air dibebaskan dalam bentuk titisan air Air dibebaskan dalam bentuk wap air
Water is released in the form of water droplets Water is released in the form of water vapour
Berlaku apabila tekanan akar tinggi Dikawal oleh pembukaan dan penutupan stoma
Occurs when the root pressure is high Regulated by the opening and closing of stomata
Membebaskan air kaya dengan mineral Membebaskan air tulen

Releases water rich in minerals Releases pure water
Terbebas melalui hidatod Terbebas melalui stoma

Released through hydathode Released through stomata

6. Isi tempat kosong untuk meramalkan keadaan tumbuhan yang tidak menjalankan transpirasi dan gutasi.
Fill in the blanks to predict the plant condition that does not undergo transpiration and guttation. SP 4.2.4 TP4 KBAT Menganalisis
i-Think Peta Alir
(a) Apabila (b) Kesan (c) Suhu optimum tidak

tumbuhan tidak penyejukan dapat dikekalkan. Suhu
menjalankan tumbuhan adalah yang tinggi akan
transpirasi: rendah . menyahaslikan enzim
When a plant does not The cooling effect
undergo transpiration:
yang terlibat dalam proses
of the plant is
low fotosintesis dan respirasi.
.
The optimum temperature
cannot be maintained.
High temperature will
denature the enzymes involved in
photosynthesis and respiration.
(d) Air, mineral dan (e) Pertumbuhan (f ) Jika berterusan,

bahan organik tidak dapat tumbuhan akan tumbuhan akan
diangkut ke seluruh bahagian terbantut . mati .
tumbuhan dengan cekap. The plant growth will If continues,
minerals be stunted . the plants will
Water, and organic die
substances cannot be transported to all .
parts of the plant efficiently.
(g) Apabila (h) Tekanan (i) Penyerapan air dan garam

tumbuhan tidak akar mineral di sel rambut
menjalankan tidak dapat akar terganggu.
gutasi: dikekalkan. The absorption of water and mineral
When a plant does not root hair cells
The salts in root will
undergo guttation: pressure cannot be be interrupted.
maintained.
(j) Tekanan dalam urat daun (k) Daun terdedah (l) Bahan kumuh
meningkat dan kepada jangkitan tidak dapat
boleh menyebabkan urat patogen dan disingkirkan.
daun pecah . akan gugur. Waste products
The pressure in the leaf The leaves are exposed to cannot be removed.
increases pathogen infection
veins
and can cause leaf veins to and will shed.
burst
.

4.2 Kertas 1
Rajah 1 menunjukkan embun terbentuk pada tumbuhan pada waktu malam yang sejuk dan lembab.
Diagram 1 shows the dew formed on a plant during a cool and humid night.
Rajah 1 / Diagram 1
Proses apakah yang membentuk embun itu?
What is the process that forms the dew?
A Gutasi / Guttation
B Sejatan / Evaporation
C Transpirasi / Transpiration
D Translokasi / Translocation
Kriteria Kejayaan:
Saya berjaya
• Menghuraikan faktor yang terlibat dalam laluan air dan garam mineral dari tanih ke daun iaitu, tekanan akar, tindakan kapilari dan
tarikan transpirasi.
• Menerangkan gutasi dalam tumbuhan.
• Membanding dan membezakan antara gutasi dengan transpirasi dalam tumbuhan.
• Meramalkan keadaan tumbuhan yang tidak menjalankan transpirasi dan gutasi.
PBD 4.3 Translokasi

Translocation Buku Teks ms. 86 – 88
1. Apakah translokasi?/ What is translocation? SP 4.3.1 TP1

Proses pengangkutan bahan organik seperti sukrosa, asid amino dan hormon dari daun ke bahagian lain
tumbuhan seperti akar dan batang melalui floem.
Process of transporting organic substances such as sucrose, amino acids and hormones from the leaves to other parts of the plant such as
the roots and stems through phloem.
2. Lengkapkan ayat di bawah mengenai kepentingan proses translokasi. SP 4.3.2 TP2

Complete the sentences below on the importance of translocation.
Mengangkut hasil fotosintesis, iaitu sukrosa dari daun ke:
Transports a photosynthetic product which is the sucrose, from the leaves to:
(a) kawasan tumbuhan yang mengalami pertumbuhan aktif.
the areas of plant that show active growth .
(b) organ pembiakan tumbuhan seperti bunga.

reproductive organ of plant such as flower.
simpanan Nota Visual
(c) organ jika terdapat lebihan hasil fotosintesis. Proses Translokasi
storage organ if there is an excess of photosynthetic products.
Translocation Process

3. Rajah di bawah menunjukkan satu gelang tebal yang telah dibuang pada batang suatu tumbuhan. SP 4.3.3
The diagram below shows a thick ring that has been removed from the stem of a plant.
(a) Ramalkan apa yang akan berlaku pada daun R dan daun S selepas dua minggu. TP4 KBAT Menganalisis
Predict what will happen to leaf R and S after two weeks.
Kekal berwarna hijau dan tumbuh secara normal. / Remain green in colour and grow normally.
(b) Wajarkan ramalan anda. TP5 KBAT Menilai
Justify your prediction.
Daun R yang terletak di bahagian atas gelang masih boleh menjalankan fotosintesis menghasilkan
bahan organik kerana Daun R mempunyai tisu xilem yang mengangkut air dari tanah. Tisu floem yang
telah dibuang menyebabkan translokasi ke bahagian bawah gelang tidak berlaku. Bahagian atas gelang
akan membengkak. Daun S yang terletak di bahagian bawah gelang boleh mendapat bekalan air
daripada tanah dan boleh menjalankan fotosintesis. Bahagian bawah gelang akan membengkak.
Leaf R located above the ring still carry out photosynthesis and producing organic substances because Leaf R has xylem tissue
that transports water from the soil. The phloem tissue that has been removed causes the translocation to the lower parts of the
ring does not occur. The upper part of the ring will swell. Leaf S located below the ring can get enough water from the soil and
can undergo photosynthesis. The lower part of the ring will swell.
4.2 Kertas 1
Dalam suatu eksperimen, gelang kulit yang lengkap dibuang daripada batang utama sebatang pokok. Selepas
tiga bulan, daun-daun mula gugur dan pokok tersebut akhirnya mati. Apakah kesimpulan bagi eksperimen ini?
In an experiment, a complete bark ring was removed from the main stem of a tree. After three months, the leaves started to fall and finally the
tree died. What is the conclusion of this experiment?
A Tiada gula diangkut ke akar. / No sugar was transported to the roots.
B Penuaan pokok berlaku. / The tree experienced aging.
C Daun gugur disebabkan musim luruh. / Leaves fell because of autumn.
D Air dan gula meresap keluar dari tempat yang digelang. / Water and sugar seeped out of the ringed area.
Kriteria Kejayaan:
Saya berjaya
• Mendefinisikan translokasi.
• Mewajarkan keperluan translokasi dalam tumbuhan.
• Memerihalkan laluan translokasi dalam tumbuhan.

PBD 4.4 Fitoremediasi

Phytoremediation Buku Teks ms. 89 – 92
1. Rajah di bawah menunjukkan sejenis tumbuhan akuatik yang digunakan untuk merawat air tasik di sebuah
lombong kromit.
The diagram below shows a type of aquatic plant that is used to treat the lake water in a chromite mine.
Fitoremediasi
Phytoremediation
INFO
(a) Apakah fitoremediasi?/ What is phytoremediation? SP 4.4.1 TP1

Fitoremediasi merupakan satu kaedah rawatan yang menggunakan tumbuhan untuk tujuan degradasi,
pengekstrakan atau penyingkiran bahan pencemar di dalam tanah dan air.
Phytoremediation is a treatment method which uses plants for the purpose of degradation, extraction or elimination of pollutants
from soil and water.
(b) Huraikan bagaimana kaedah tersebut dilaksanakan. SP 4.4.2 TP2

Describe how the method is implemented.
Tumbuhan yang digunakan ialah keladi bunting yang mempunyai akar yang panjang untuk menyerap
dan mengakumulasikan logam berat seperti kromium dan besi yang terdapat dalam air tasik tersebut.
Kaedah ini juga dikenal sebagai fitoekstrakan, iaitu bahan cemar terkumpul di akar dan disingkirkan
daripada air. Selain itu, akar tumbuhan ini juga dapat menyerap nutrien yang terdapat dalam air bagi
kemandirian.
The plant used is water hyacinth, which has long roots to absorb and accumulates heavy metals such as chromium and iron
found in the lake water. This method is also known as phytoextraction in which contaminants accumulate in the roots and are
removed from the water. Besides, the roots can also absorb nutrients in the water for its survival.
(c) Tumbuhan akuatik yang digunakan untuk merawat air tasik ini perlu sentiasa dipantau dan dikawal
kerana jika tumbuhan ini tumbuh terlalu banyak, maka eutrofikasi akan berlaku. Wajarkan pernyataan
ini. SP 4.4.2 TP5 KBAT Menilai
The aquatic plants used to treat the lake water need to be constantly monitored and controlled because if they grow excessively,
eutrophication will occur. Justify this statement.
Eutrofikasi berlaku apabila kandungan oksigen terlarut dalam air tasik berkurangan. Ini berlaku
disebabkan pertumbuhan pesat tumbuhan akuatik sehingga menutupi permukaan tasik yang
menyebabkan nilai keperluan oksigen biokimia meningkat. Kesannya, organisma akuatik yang berada di
dalam tasik akan mati.
Eutrophication occurs when the dissolved oxygen content in the lake water decreases. This happens due to the rapid growth of aquatic
plants until cover the surface of the lake which causes the biochemical oxygen demand value to increase. As a result, aquatic
organisms in the lake will die.

(d) Nyatakan dua kelebihan dan dua kelemahan kaedah fitoremediasi. SP 4.4.2 TP4 KBAT Menganalisis
State two advantages and two disadvantages of phytoremediation method.
Kelebihan/ Advantages:
Menjimatkan kos berbanding dengan menggunakan peralatan moden dan logam berat yang diserap
oleh akar tumbuhan dapat disingkirkan secara kekal daripada air.
Save cost compared to the usage of modern tools and heavy metals absorbed by plants’ roots can be removed permanently from
the water.
Kelemahan/ Disadvantages:
Mengambil masa yang lama untuk memulihkan pencemaran air dan logam berat boleh masuk ke dalam
rantai makanan jika terdapat organisma yang makan tumbuhan tersebut.
Time-consuming to recover the water pollution and heavy metals can integrate into the food chain if there are organisms that feed
on the plants.
2. Sekumpulan murid menjalankan satu eksperimen bagi menguji keberkesanan beberapa jenis tumbuhan
fitoremediasi yang dapat menyerap kandungan ammonia daripada air kolam yang tercemar. Cadangkan satu
eksperimen untuk memilih tumbuhan fitoremediasi yang paling berkesan dalam mengawal pencemaran air
tersebut. SP 4.4.3 TP5 KBAT Menilai
A group of students conducted an experiment to test the effectiveness of several types of phytoremediation plants that can absorb ammonia
content from polluted pond water. Suggest an experiment to find the most effective phytoremediation plant in controlling the water
pollution.
Eksperimen
Tujuan / Aim :
Untuk mengkaji keberkesanan tumbuhan fitoremediasi dalam pengawalan pencemaran air
To study the effectiveness of phytoremediation plants in controlling water pollution

(i) Dimanipulasikan / Manipulated:
Jenis tumbuhan akuatik / Types of aquatic plants
(ii) Bergerak balas / Responding:
Kandungan ammonia pada akhir eksperimen / Ammonia content at the end of the experiment
(iii) Dimalarkan / Constant:
Isi padu air kolam / The volume of pond water
Bahan / Material:
Pegaga (Centella asiatica), keladi bunting (Eichhornia crassipes), kiambang (Pistia stratiotes), air kolam, kit
ujian ammonia, air paip, larutan ammonia klorida 10%
Pennywort (Centella asiatica), water hyacinth (Eichhornia crassipes), water lettuce (Pistia stratiotes), pond water, ammonia test kit, tap
water, 10% ammonium chloride solution
Radas / Apparatus:
Empat buah bekas kaca bersaiz 5 liter
Four glass containers with a 5 litre capacity

(i) 5 liter air kolam dimasukkan ke dalam setiap bekas kaca berlabel A, B, C dan D.
5 litres of pond water is filled into each glass container labelled A, B, C and D.
(ii) 50 ml larutan ammonia klorida 10% dimasukkan ke dalam setiap bekas.
50 ml of 10% ammonium chloride solution is inserted into each container.
(iii)Kandungan ammonia di dalam setiap bekas kaca diuji menggunakan kit ujian ammonia dan bacaan awal
direkodkan. / The ammonia content in each glass container is tested and the initial reading is recorded.
(iv) Sepuluh pokok bagi setiap jenis tumbuhan akuatik yang telah dibersihkan dimasukkan ke dalam setiap
bekas, A (pegaga), B (keladi bunting) dan C (kiambang) dan dibiarkan pada suhu bilik.
Ten plants for each aquatic plant which have been cleaned are placed into container, A (pennywort), B (water hyacinth) and C (water
lettuce) and they are leaved at room temperature.
(v) Bekas D adalah sebagai eksperimen kawalan. / Container D is for control experiment.
(vi) Selepas 14 hari, kandungan ammonia diuji semula dengan menggunakan kit ujian ammonia dan bacaan
akhir selepas menggunakan kaedah rawatan fitoremediasi direkodkan.
After 14 days, the ammonia content is tested again using the ammonia test kit and the final reading after using the phytoremediation
treatment is recorded.
Keputusan / Result :
Kandungan ammonia dalam air
Bekas kaca Ammonia content in the water
Glass container Bacaan awal Bacaan akhir
Initial reading Final reading
A
B Jawapan murid / Student's answer
C
D
(f ) Kesimpulan/ Conclusion:
Pegaga (Centella asiatica)
merupakan tumbuhan akuatik yang paling berkesan untuk menyerap
kandungan ammonia dalam air kolam.
Pennywort (Centella asiatica) is the most effective aquatic plant to absorb the ammonia content in the pond water.
4.2 Kertas 1
Antara yang berikut, yang manakah bukan kebaikan fitoremediasi?

Which of the following is not the advantages of phytoremediation?
I Menjimatkan kos III Meningkatkan kandungan nutrien tanah
Save costs Increase the nutrient content in the soil
II Memerlukan masa yang lama IV Mengekalkan keadaan semula jadi alam sekitar
Require longer time Maintain the nature of the environment
A I dan III / I and III C II dan III / II and III
B I dan IV / I and IV D II dan IV / II and IV
Kriteria Kejayaan:
Saya berjaya
• Mendefinisikan fitoremediasi.
• Menerangkan penggunaan fitoremediasi dalam kehidupan.
• Mengeksperimen untuk mengkaji keberkesanan tumbuhan fitoremediasi dalam pengawalan pencemaran air dan pencemaran tanih.

Pentaksiran Sumatif
SPM Praktis PdPR

Bab 4
Jawapan
Praktis PdPR
Bab 4
Kertas 1 3. Antara yang berikut, yang manakah tidak terlibat

dalam pergerakan air ke bahagian atas pokok
yang sangat tinggi?
1. Antara yang berikut, yang manakah tidak benar Which of the following is not involved in the movement of water
tentang keperluan pengangkutan kepada to the upper part of a very tall tree?
tumbuhan? A Pengangkutan aktif
Which of the following is not true on the necessity of transport Active transport
in plant? B Tarikan transpirasi
A Untuk mengangkut hasil fotosintesis ke Transpirational pull
bahagian lain dalam tumbuhan C Osmosis
To transport photosynthetic products to the other parts in Osmosis
the plant D Tindakan kapilari
B Untuk mengangkut fitohormon bagi Capillary action
menghasilkan gerak balas
To transport phytohormone for producing response 4. Antara yang berikut, yang manakah bukan contoh
C Untuk menyerap keperluan asas tumbuhan penggunaan fitoremediasi dalam kehidupan?
melalui luas permukaan yang besar Which of the following is not the example of the use of
To absorb the basic needs of the plant through a large phytoremediation in life?
surface area A Eichhornia crassipes digunakan untuk
D Untuk mengangkut air dan garam mineral menyerap kuprum di dalam tasik yang
dari daun ke akar tumbuhan mengandungi sisa industri.
To transport water and mineral salts from the leaves to the Eichhornia crassipes is used to absorb copper in the lake
roots of the plants containing industrial waste.
B Pistia stratiotes mengakumulasi plumbum
2. Rajah 1 menunjukkan keratan rentas akar dalam dalam loji kumbahan.
tumbuhan eudikot. Pistia stratiotes accumulates lead in the sewage plant.
Diagram 1 shows a cross-section of a root in an eudicot plant. C Siluriformes menyerap merkuri dalam tanah
A yang dicemari oleh sisa toksik.
C Siluriformes absorb mercury in the soil that is polluted by
toxic waste.
B D Helianthus annuus bertindak sebagai
D hiperakumulator yang dapat menyingkirkan
strontium dalam tanah yang dicemari oleh
bahan radioaktif.
Rajah 1/ Diagram 1 Helianthus annuus act as a hyperaccumulator that can
remove strontium in the soil polluted by radioactive
Tisu manakah yang mengangkut air dan garam substances.
mineral ke bahagian batang?
Which tissue that transports water and mineral salts to the
stem?

Kertas 2
Bahagian A
1. Rajah 1 menunjukkan pengangkutan molekul air dalam tumbuhan herba.
Diagram 1 shows the transport of water molecules in herbaceous plants.
Daun / Leaf
Struktur Y
Structure Y
Proses X
Daya N
Process X
Force N
Tisu M
Tissue M
Batang
Stem
Akar
Root
Daya Q
Force Q
Rajah 1 / Diagram 1
(a) Namakan struktur Y dan tisu M.
Name structure Y and tissue M.
Struktur Y / Structure Y: Liang stoma / Stomatal pore
Tisu M / Tissue M: Xilem / Xylem
(b) Selain pertukaran gas, struktur Y juga terlibat dalam proses penyingkiran air daripada tumbuhan melalui
proses X. Terangkan peranan cahaya matahari ke atas struktur Y semasa pengangkutan molekul air.
Apart from gas exchange, structure Y is also involved in the process of removing water from the plants through process X. Explain the
role of sunlight on structure Y during the transport of water molecules.
Dengan kehadiran cahaya matahari, struktur Y akan menjalankan fotosintesis bagi menghasilkan glukosa.
Sel pengawal menjadi segah dan menyebabkan struktur Y terbuka. Wap air tersejat ke atmosfera melalui
proses X, iaitu transpirasi.
In the presence of sunlight, structure Y will undergo photosynthesis to produce glucose. The guard cells become turgid and cause
structure Y to open. Water vapour evaporates to the atmosphere through process X, which is transpiration.

(c) Terangkan bagaimana daya N terlibat dalam membantu pergerakan molekul air di sepanjang batang
tumbuhan.
Explain how force N is involved in assisting the movements of water molecules along the stem of a plant.
Daya N ialah tindakan kapilari yang terhasil daripada gabungan antara daya lekatan dan daya lekitan
supaya dapat membentuk turus air yang berterusan dalam xilem.
Force N is a capillary action produced from the combination of the adhesion force and the cohesion force in order to form a
continuous water column in the xylem.
(d) Apakah yang akan berlaku kepada tumbuhan tersebut apabila daya Q adalah tinggi pada waktu malam?
Huraikan proses tersebut.
What will happen to the plant if force Q is higher during the night? Describe the process.
Pada waktu malam, kelembapan tanah adalah tinggi tetapi struktur Y tertutup. Daya Q, iaitu tekanan
akar menyebabkan air terus meresap ke dalam sel akar secara osmosis dan diangkut ke daun untuk
disingkirkan melalui hidatod oleh proses gutasi.
At night, the soil humidity is high, but structure Y is closed. Force Q which is the root pressure causes the water to continue to diffuse
into the root cells by osmosis and transported to the leaves to be removed through the hydathode by a guttation process.
Bahagian B
2. Rajah 2 menunjukkan aliran bahan organik dalam pokok ubi kentang.
Diagram 2 shows the flow of organic substances in a potato plant.
Tisu M Tisu N Sukrosa
Tissue M Tissue N Sucrose
Sel Q
Cell Q
Sel rakan
Companion cell
Sel dalam organ R

Cell in organ R
Organ R / Organ R
Xilem Bahan X / Substance X
Rajah 2 / Diagram 2
(a) Tisu M dan tisu N memainkan peranan yang penting dalam sistem pengangkutan tumbuhan. Berikan
dua penyesuaian pada struktur tisu M dan tisu N masing-masing.
Both tissue M and tissue N play an important role in the plant transport system. Give two structural adaptations in tissue M and tissue
N respectively.

(b) Terangkan bagaimana aliran bahan organik di dalam tisu N berlaku dari sel Q sehingga membentuk
bahan X di dalam organ simpanan R.
Explain how the flow of organic substances in tissue N occurs from cell Q to form substance X in the storage organ, R.
(c) Wajarkan mengapa tumbuhan vaskular memerlukan sistem pengangkutan.
Justify why vascular plants need a transport system.
Bahagian C
3. (a) Terdapat dua jenis sistem pengangkutan dalam tumbuhan, iaitu pengangkutan melalui tisu xilem dan
pengangkutan melalui tisu floem. Bezakan antara dua jenis pengangkutan tersebut.
There are two types of transport system in plants namely transport through xylem tissues and transport through phloem tissues.
Differentiate between the two types of transportation.
(b) Pernyataan di bawah adalah tentang hubungan antara gutasi dengan transpirasi.
The statement below is about the relationship between guttation and transpiration.
Pada waktu malam dengan kelembapan yang tinggi, udara sejuk dan tanah yang hangat, tekanan
akar dapat menggerakkan air ke daun. Oleh kerana stoma tutup pada waktu malam, transpirasi tidak
dapat menyingkirkan air daripada daun seperti yang berlaku pada waktu siang. Dalam erti kata lain,
gutasi merupakan cara semula jadi untuk membenarkan tumbuhan meredakan tekanan air yang
terbentuk pada tisunya dalam keadaan tertentu.
At night with high humidity, cool air and warm soil, root pressure can move water to the leaves. Since the stoma closes at night,
transpiration cannot remove water from the leaves as it does during the day. In other words, guttation is a natural way of allowing
plants to relieve the water pressure that builds up in their tissues under certain conditions.
Berdasarkan pengetahuan Biologi anda, ramalkan apa yang akan berlaku sekiranya proses gutasi dan
proses transpirasi tidak dapat berlaku pada tumbuhan.
Based on your knowledge in Biology, predict what will happen if the guttation and transpiration processes cannot occur in the plant.
(c) Rajah 3 menunjukkan tumbuhan X dan tumbuhan Y yang kerap digunakan untuk kaedah rawatan air
dan tanah.
Diagram 3 shows plant X and plant Y which are commonly used for the treatment method of water and soil.

Tumbuhan X Tumbuhan Y
Plant X Plant Y
Rajah 3 / Diagram 3
Bincangkan mengenai peranan tumbuhan X dan tumbuhan Y untuk kaedah rawatan yang digunakan.
Discuss the role of plant X and plant Y in the treatment method used.
Kuiz 4

FOKUS KBAT
Rajah di bawah menunjukkan dua jenis sel yang membentuk tisu vaskular dalam TIP Menjawab
tumbuhan. KBAT Menganalisis Hasil daripada evolusi,
The diagram below shows the two types of cells which form the vascular tissues in plants. tumbuhan angiosperma, iaitu
tumbuhan berbunga adalah
lebih maju daripada tumbuhan
gimnosperma, iaitu tumbuhan
tidak berbunga. Perbezaan
struktur antara tisu X dan tisu Y
menyumbang kepada kecekapan
dalam pengangkutan air dan
garam mineral dalam tumbuhan
angiosperma dan gimnosperma.
As a result of evolution, angiosperms
Sel X Sel Y which are the flowering plants are
Cell X Cell Y more advanced than gymnosperms
which are the non-flowering plants.
Jelaskan mengapa tumbuhan angiosperma (tumbuhan berbunga) mempunyai Structural differences between tissue
X and tissue Y contribute to the
lebih banyak tisu yang terbentuk daripada sel X berbanding sel Y. efficiency in the transport of water
Explain why angiosperms (flowering plants) have more tissues formed from cell X than cell Y. and mineral salts in angiosperms and
gymnosperms.
Tumbuhan angiosperma mempunyai jumlah luas permukaan yang besar dan
mempunyai lebih banyak stoma menyebabkan lebih banyak air akan hilang
melalui transpirasi. Air yang hilang perlu digantikan melalui aliran transpirasi
dalam tisu xilem X. Salur xilem mempunyai diameter lebih besar berbanding
tisu trakeid Y. Maka, salur xilem dapat mengangkut lebih banyak air dan garam
mineral dengan lebih laju berbanding trakeid.
Angiosperms have a large amount of surface area and have more stomata causing more water to be
lost through transpiration. The lost water must be replaced by the transpiration flow in xylem tissue X.
Xylem vessels have a larger diameter than the tracheid tissues Y. Thus, xylem vessels can transport more
water and mineral salts faster than the tracheids.

BAB
5 Gerak Balas dalam Tumbuhan

Response in Plants
Peta
FOKUS TOPIK Konsep
Gerak balas tropisme

Tropism responses
Tigmotropisme / Thigmotropism Geotropisme / Geotropism

Gerak balas pertumbuhan terhadap Gerak balas pertumbuhan terhadap
sentuhan graviti
Plant response towards touch Plant response towards gravity
Hidrotropisme / Hydrotropism Fototropisme / Phototropism

Gerak balas tumbuhan terhadap air Gerak balas tumbuhan terhadap cahaya
Plant response towards water Plant response towards light
Kemotropisme / Chemotropism
Gerak balas tumbuhan terhadap bahan kimia / Plant response towards chemicals
Fotonasti / Photonasty
Gerak balas tumbuhan terhadap keamatan cahaya
Plant response towards light intensity
Seismonasti / Seismonasty
Gerak balas terhadap rangsangan mekanikal
Plant response towards mechanical stimulus
Gerak balas
Tigmonasti / Thigmonasty
nasti
Nastic Gerak balas tumbuhan terhadap getaran
responses Plant response towards vibration
Niktinasti / Nyctinasty
Gerak balas ritma sirkadian terhadap keadaan gelap
Circadian rhythm that responds towards the onset of darkness
Termonasti / Thermonasty
Gerak balas tumbuhan terhadap perubahan suhu persekitaran
Plant response towards changes in surrounding temperatures

PBD 5.1 Jenis Gerak Balas

Types of Response Buku Teks ms. 98 – 102
1. Isi tempat kosong dengan jawapan yang betul. SP 5.1.1 TP1

Fill in the blank with the correct answer.
(a) Tumbuhan bergerak balas terhadap rangsangan untuk memastikan kemandirian spesiesnya.
Plants respond to stimulus to ensure the species survival .
(b) Gerak balas tumbuhan terhadap rangsangan termasuklah cahaya yang menyebabkan pucuk
pokok condong ke arah matahari.
The response of plant towards stimulus includes light which make the tip of the shoot to bend towards the sun.
(c) Terdapat dua jenis gerak balas tumbuhan, iaitu gerak balas tropisme dan gerak balas
nasti .
There are two types of plant responses, which are tropism response and nastic response.
2. Rajah di bawah menunjukkan gerak balas tropisme. Tandakan (✓) gerak balas tropisme yang terlibat.
The diagram below shows the tropism responses. Tick (✓) for the tropism responses involved. SP 5.1.1 TP2
Tropisme Fototropisme
Tropism Phototropism
VIDEO INFO
Pucuk / Shoot Akar / Root

Gerak balas Gerak balas
Negatif Positif Negatif Positif
tropisme Negative Positive tropisme Negative Positive
Tropism response Tropism response
(a) Geotropisme ✓ (a) Geotropisme ✓
Geotropism Geotropism
(b) Hidrotropisme ✓ (b) Hidrotropisme ✓
Hydrotropism Hydrotropism
(c) Fototropisme ✓ (c) Fototropisme ✓
Phototropism Phototropism
3. Padankan tumbuhan berikut dengan gerak balas nasti yang betul. SP 5.1.1 TP1
Match the following plants with the correct nastic responses.
(a) Tulip (b) Petai belalang (c) Perangkap (d) Pokok pukul (e) Pokok
Tulip Leucaena lalat Venus empat semalu
leucocephala Venus flytrap Four o’clock plant Mimosa pudica
Seismonasti Fotonasti Niktinasti Termonasti Tigmonasti

Seismonasty Photonasty Nyctinasty Thermonasty Thigmonasty

4. Lengkapkan jadual di bawah bagi membandingkan gerak balas tropisme dengan gerak balas nasti.
Complete the diagram below to compare the tropism response and nastic response. SP 5.1.1 TP2
Gerak balas tropisme Gerak balas nasti

Tropism response Nastic response
Persamaan
Similarity
(a) Dipengaruhi oleh rangsangan luar

Affected by external stimulus
(b) Penting untuk kemandirian organisma

Important for survival of organisms
Perbezaaan
Differences
Gerak balas adalah kekal (c) Gerak balas adalah berbalik

Permanent response Reversible response
(d) Gerak balas adalah perlahan Gerak balas adalah cepat

Slow response Quick response
(e) Semua gerak balas untuk pertumbuhan Tidak semua gerak balas untuk pertumbuhan
All responses are for growth Not all responses are for growth
Gerak balas bukan untuk menyelamatkan diri (f ) Gerak balas untuk menyelamatkan diri daripada
daripada musuh musuh
Response is not to protect from prey Response is to protect from prey
(g) Gerak balas berarah Gerak balas tidak berarah

Directional response Non-directional response
5.1 Kertas 1
Rajah di sebelah menunjukkan percambahan tiub debunga dalam larutan bergula.

Apakah jenis gerak balas pertumbuhan tersebut?
The adjacent diagram shows the germination of pollen tube in sugary solution. What is the growth response?
A Hidrotropisme / Hydrotropism
B Geotropisme / Geotropism
C Tigmotropisme / Thigmotropism
D Kemotropisme / Chemotropism
Kriteria Kejayaan:
Saya berjaya
• Memerihalkan jenis gerak balas tumbuhan, iaitu tropisme dan nasti

PBD 5.2 Fitohormon

Phytohormone Buku Teks ms. 103 – 106
1. Gariskan jawapan yang betul. SP 5.2.1 TP2

Underline the correct answer.
(a) Fitohormon ialah bahan kimia yang diperlukan oleh tumbuhan dalam kuantiti yang (sedikit / banyak)
bagi membantu tumbuhan bergerak balas terhadap rangsangan.
Phytohormones are special chemical substances that are needed by plants in (small / large) amount to help plants respond to stimuli.
(b) Fitohormon disintesis pada organ tumbuhan tertentu dan diangkut ke organ sasaran melalui (xilem /
floem).
Phytohormones are synthesised in certain plant organ and transported to target organ through (xylem / phloem).
2. Terdapat lima jenis hormon tumbuhan yang terlibat dalam tindak balas utama tumbuhan. Tandakan pada
ruangan berikut bagi menunjukkan fungsi setiap hormon tumbuhan. SP 5.2.2 TP2
There are five different types of plant hormones involved in the main responses of plants. Tick on the table to show their different function
of each hormone.
Percambahan Pertumbuhan Penghasilan Perkembangan Penguguran

Germination sehingga bunga buah Abcission
matang Flower Fruit development
Growth to production
maturity
(a) Giberelin
✓ ✓ ✓ ✓ ✗
Gibberellin
(b) Auksin ✗ ✓ ✓ ✓ ✗
Auxin
(c) Sitokinin ✗ ✗ ✓ ✓ ✗
Cytokinin
(d) Asid absisik ✗ ✗ ✓ ✓ ✓

Abscisic acid
(e) Etilena ✗ ✗ ✗ ✗ ✓
Ethylene
3. Tandakan (✓) atau (✗) dalam jadual berikut bagi menunjukkan fungsi hormon tumbuhan.
Tick (✓) or (✗) in the following table to show the functions of plant hormones. SP 5.2.2 TP3 KBAT Mengaplikasi
(a) Hormon auksin sangat penting dalam pekembangan awal tumbuhan. ✓

Auxin hormone is very important for early development of plants.
(b) Pisang masak mengandungi hormon etilena. ✓

Mature banana contains ethylene hormone.
Hormon auksin dan asid absisik diperlukan untuk merangsang pengguguran buah dan daun
(c) yang matang. ✗
Auxin and abscisic acid hormones are needed to stimulate the abscission of mature fruits and leaves.

4. Jadual di bawah menunjukkan eksperimen untuk mengkaji kesan auksin terhadap pertumbuhan koleoptil di
hujung pucuk dalam keadaan gelap. Nyatakan inferens berdasarkan rajah. SP 5.2.3 TP5 KBAT Menilai
The table below shows the experiment to study the effects of auxin on coleoptile growth at the shoot tip in the darkness. State the inferences
based on diagrams. Nota Visual
Kesan Auksin
The Effect of Auxin
(a) (b)
Blok agar
Blok agar mengandungi
mengandungi auksin
auksin
Rajah Agar block Selepas Agar block
Selepas
containing auxin
Diagram containing auxin beberapa beberapa
jam jam
Koleoptil yang After a
dipotong Koleoptil yang After a
few hours dipotong few hours
Cut coleoptile
Cut coleoptile
Pemerhatian Koleoptil tumbuh tegak ke atas. Koleoptil membengkok ke arah kanan.

Observation The coleoptile grows upwards. The coleoptile bends to the right.
Inferens Taburan auksin yang sekata menyebabkan Taburan auksin yang tidak sekata
Inference pemanjangan sel dan pertumbuhan pucuk menyebabkan bahagian yang menerima
yang sekata. lebih banyak auksin akan memanjang
The uniform distribution of auxin results in uniform cell dengan lebih banyak berbanding bahagian
elongation and shoot growth.
yang kurang menerima auksin.
The uneven distribution of auxin causes the part that
receives more auxin to elongate more than the part that
receives less auxin.
5. Terangkan peranan auksin ke atas arah pergerakan pucuk dan akar dalam gerak balas fototropisme dan
geotropisme. SP 5.2.4 TP4 KBAT Menganalisis
Explain the role o f auxin on the movement of shoot and root in phototropism and geotropism responses.
(a) Fototropisme / Phototropism
Apabila pucuk didedahkan kepada cahaya dari satu arah, auksin akan bergerak menjauhi cahaya.
Kepekatan auksin yang tinggi pada bahagian teduh menyebabkan sel di bahagian teduh lebih panjang
berbanding sel di bahagian cerah. Kesannya, pucuk membengkok ke arah cahaya.
When the shoots are exposed to light from one direction, the auxin will move away from the light. The high concentration
of auxin in the shaded side causes the cells at the shaded side to become longer than the cells in the bright side. As a
result, the shoots bend towards the light.
(b) Geotropisme / Geotropism

Auksin berkumpul di bahagian bawah akar kerana tarikan graviti . Kepekatan auksin yang tinggi
merencat pertumbuhan sel akar pada bahagian bawah. Hal ini menyebabkan akar membengkok
ke bawah .
Auxin accumulates at the bottom of the root due to the pull of gravity . The high concentration of auxin inhibits
the growth of root cells at the bottom. This causes the root to bend downwards .

Rajah di bawah menunjukkan taburan hormon X di hujung koleoptil yang didedahkan pada cahaya sehala.
The diagram below shows the distribution of hormone X at the tip of the coleoptile which is exposed to the light from one direction.
Cahaya
Light
(a) Apakah hormon X?

What is hormone X? [1 markah / 1 mark]
(b) (i) Dalam kotak yang disediakan, lukis hujung koleoptil selepas sehari didedahkan dengan cahaya
sehala.
In the box provided, draw the tip of the coleoptile after being exposed to the light for a day. [2 markah / 2 marks]
(ii) Terangkan jawapan anda di (b)(i).
Explain your answer in (b)(i). [3 markah / 3 marks]
Kriteria Kejayaan:
Saya berjaya
• Memerihalkan fitohormon
• Menyatakan fungsi fitohormon, iaitu auksin, giberelin, sitokinin, asid absisik dan etilena.
• Membuat inferens tentang kesan auksin terhadap gerak balas pertumbuhan.
• Menerangkan peranan auksin dalam gerak balas fototropisme dan geotropism.
PBD 5.3 Aplikasi Fitohormon dalam Pertanian

Application of Phytohormones in Agriculture Buku Teks ms. 107 – 108
1. Jalankan aktiviti berikut./ Carry out the following activity. SP 5.3.1 TP6 KBAT Mencipta
AKTIVITI
(a) Lakukan kerja dalam kumpulan. / Work in groups.

(b) Dapatkan maklumat tentang fitohormon dan kegunaannya dalam pertanian daripada pelbagai sumber.
Gather the information on phytohormones and their functions in agriculture from various sources.
(c) Pilih peta i-Think yang sesuai untuk membentangkan hasil dapatan anda di hadapan kelas.
Choose a suitable i-Think map to present your findings in front of the classroom.
2. Rajah di bawah menunjukkan eksperimen tentang kesan fitohormon terhadap buah pir.
The diagram below shows the experiment on the effect of phytohormone towards pear. SP 5.3.2 TP5 KBAT Menilai
P Q


(a) Buah pir yang manakah paling cepat masak?

Which pear ripens faster?
Q
(b) Beri alasan berdasarkan jawapan anda di (a).
Give reason based on your answer in (a)
Buah pir Q masak lebih cepat kerana mengandungi fitohormon daripada pisang.
Pear Q ripen faster due to phytohormone from the banana.
(c) Namakan fitohormon yang dihasilkan oleh buah pisang masak.

Name the phytohormone produced by a ripe banana.
Etilena
Ethylene
(d) Terangkan kesan fitohormon yang anda nyatakan di (c) terhadap buah pir.
Explain the effect of phytohormone you stated in (c) towards pear fruit.
Etilena mempercepatkan pemasakan buah pir dengan merangsang penukaran kanji kepada gula. Selain
itu, etilena merangsang penghasilan enzim selulase yang menghidrolisis selulosa yang membuatkan
buah menjadi lembut.
Ethylene speed up the ripening of the pear by stimulating the conversion of starch to sugar. Besides, ethylene stimulates the
production of cellullase which hydrolyses the cellulose that makes the fruit soft.
5.3 Kertas 1
Pernyataan di bawah menerangkan tentang sejenis fitohormon yang digunakan dalam pertanian.
The statement below explains about a type of phytohormone used in agriculture.
– Digunakan untuk mengelakkan kekuningan daun sawi selepas dipetik

Used to prevent yellowing of lettuce leaves after they have been picked
– Disembur pada keratan bunga untuk mengekalkan kesegaran
Sprayed on cut flowers to keep them fresh
Apakah fitohormon tersebut?

What is the phytohormone?
A Sitokinin sintetik / Synthetic cytokinin
B Auksin sintetik / Synthetic auxin
C Etilena sintetik / Synthetic ethylene
D Asid absisik sintetik / Synthetic abscisic acid
Kriteria Kejayaan:
Saya berjaya
• Mewajarkan penggunaan fitohormon dalam pertanian
• Mengeksperimen untuk membandingkan kesan pemasakan buah dengan kehadiran fitohormon

Pentaksiran Sumatif
SPM Praktis PdPR

Jawapan
Praktis PdPR
Bab 5
Bab 5
Kertas 1 3. Apakah yang menyebabkan pucuk tumbuhan

membengkok ke arah cahaya?
What causes the plant shoot to bend towards light?
1. Rajah 1 menunjukkan gerak balas tumbuhan
A Pucuk perlu cahaya untuk proses fotosintesis.
terhadap rangsangan. The shoot needs light for photosynthesis.
Diagram 1 shows the response of a plant towards a stimulus.
B Pucuk perlu cahaya untuk tumbuh lebih
panjang bagi mengelakkan persaingan untuk
mendapatkan cahaya.
The shoot needs light to grow longer to avoid competition
for light.
C Sel-sel di kawasan terlindung memanjang
Iebih banyak daripada sel-sel di kawasan cerah.
Rajah1 / Diagram 1 The cells in the shaded side elongate more than the cells in
the brighter side.
Apakah gerak balas ini?
What is this type of response? D Kepekatan auksin adalah lebih tinggi dalam
A Fotonasti / Photonasty sel yang terdedah kepada cahaya.
The concentration of auxin is higher in cells that exposed
B Termonasti / Thermonasty
to light.
C Kimonasti / Chemonasty
D Tigmonasti / Thigmonasty 4. Rajah 3 menunjukkan pucuk yang didedahkan
2. Rajah 2 menunjukkan daun pokok semalu. kepada cahaya matahari.
Diagram 2 shows the Mimosa pudica leaves. Diagram 3 shows a shoot being exposed to sunlight.
Matahari
Sun
Rajah 2 / Diagram 2 Rajah 3 / Diagram 3

Apakah kesimpulan yang dapat dibuat Apakah kepekatan auksin pada M dan arah
berdasarkan gerak balas dalam Rajah 2? pertumbuhan pucuk selepas 3 minggu?
What is the conclusion that can be made based on the response What is the concentration of auxin at M and the direction of
in Diagram 2? shoot growth after 3 weeks?
A Daun mimosa menunjukkan gerak balas
Kepekatan auksin Arah pertumbuhan
seismonasti.
The mimosa leaves show a seismonastic reaction.
pada M pucuk
Concentration of auxin Direction of shoot
B Daun mimosa tersebut menjadi segah apabila at M growth
disentuh.
The leaf of the mimosa becomes turgid when touched. A Tinggi Ke arah cahaya
High Towards light
C Tekanan osmotik dalam sel mimosa
meningkat apabila disentuh. B Low Ke arah cahaya
The osmotic pressure in the mimosa cell increases when Rendah Towards light
touched. C Tinggi Menjauhi cahaya
D Daun mimosa bergerak balas terhadap suhu High Away from light
persekitaran. D Rendah Menjauhi cahaya
The mimosa leaves respond to surrounding temperature. Low Away from light

Kertas 2
Bahagian A
1. (a) Tumbuhan bergerak balas terhadap rangsangan dalam bentuk pertumbuhan. Arah pertumbuhan
dalam gerak balas tumbuhan bergantung pada arah rangsangan.
Plants respond to stimuli in the form of growth. The direction of growth in plant response depends on the direction of stimuli.
(i) Namakan jenis gerak balas tumbuhan berdasarkan pernyataan di atas.

Name the type of plant response based on the above statement.
Tropisme / Tropism
[1 markah / 1 mark]
(ii) Namakan hormon yang terlibat dalam gerak balas yang anda dinyatakan di (a)(i).
Name the hormone involved in the response you stated in (a)(i).
Auksin / Auxin
[1 markah / 1 mark]
(b) Rajah 1.1 menunjukkan satu eksperimen untuk mengkaji kesan suatu hormon ke atas pertumbuhan
koleoptil jagung.
Diagram 1.1 shows an experiment to study the effect of a hormone on the growth of corn’s coleoptile.
Hujung ditutup
dengan aluminium
Tip covered Sumber
with aluminium cahaya
Light source
Koleoptil
Coleoptile
Rajah 1.1/ Diagram 1.1
(i) Pada rajah, lukiskan pemerhatian selepas 1 hari.

On the diagram, draw the observation after 1 day.
[1 markah / 1 mark]
(ii) Terangkan berdasarkan jawapan anda di (b)(i).
Explain based on your answer in (b)(i).
Taburan auksin pada pucuk adalah sekata. Pembahagian atau pemanjangan sel adalah sekata. Oleh
itu, koleoptil tumbuh tegak ke atas.
The distribution of auxin on the shoot is uniform. The cell division or cell elongation is uniform. Therefore, the coleoptile grows
upwards.

(c) Rajah 1.2 menunjukkan percambahan biji benih jagung. Plumul (pucuk muda)
Diagram 1.2 shows the germination of corn’s seed. Plumule (young shoot)
Berdasarkan peranan hormon auksin, bandingkan gerak balas yang

ditunjukkan oleh plumul dan radikal.
Based on the role of auxin hormone, compare the response shown by plumules and
radicles.
Plumul menunjukkan fototropisme positif. Kepekatan auksin yang
tinggi dan sekata menyebabkan pemanjangan sel yang sekata. Radikel (akar muda)
Radicle (young root)
Kesannya plumul tumbuh tegak ke atas. Radikel menunjukkan
geotropisme positif. Auksin berkumpul di bahagian bawah radikel
kerana tarikan graviti. Kepekatan auksin yang tinggi
di bahagian bawah radikel merencat pemanjangan sel akar. Kesannya, radikel membengkok ke bawah.
The plumules show positive phototropism. The high and uniform concentration of auxins causes a uniform cell elongation. As a
result, the plumules grow upwards. The radicles show positive geotropism. The auxins accumulate at the bottom of the radicles due
to the pull of gravity. The high concentration of auxins at the bottom of the radicles inhibits the root cell elongation. As a result, the
radicles bend downwards.
Bahagian B
2. Rajah 2.1 menunjukkan pisang dalam dua situasi yang berbeza, situasi X dan Y.
Diagram 2.1 shows bananas in two different situations, situation X and Y.
Pisang matang
Mature banana Bekas tertutup
Closed container
Pisang matang
Mature banana
Situasi X Situasi Y
Situation X Situation Y

(a) Berdasarkan Rajah 2.1, pisang dalam situasi manakah yang akan masak terlebih dahulu? Terangkan.
Based on Diagram 2.1, bananas in which situation will ripe first? Explain.
(b) Rajah 2.2 menunjukkan anak benih yang diletakkan
dengan hujung pucuk dan hujung akarnya secara
mengufuk dalam gelap.
Diagram 2.2 shows a seedling placed with the shoot tip and root Hujung pucuk Hujung akar
tip horizontally in the dark. Shoot tip Root tip
Bandingkan gerak balas hujung pucuk dan Rajah 2.2/ Diagram 2.2
hujung akar terhadap graviti.
Compare the responses of shoot tip and root tip to the gravity.

(c) Rajah 2.3 menunjukkan graf gerak balas pertumbuhan akar dan pucuk anak pokok jagung pada
kepekatan auksin yang berbeza.
Diagram 2.3 shows a graph of the corn seedling roots and shoots growth response at different concentration of auxin.
Pucuk
Shoot
Gerak balas pertumbuhan

Growth response
100 Akar
Root
Kepekatan auksin
10–6 10–5 10–4 10–3 10–2 10–1 1 101 102 (mg dm–3)
Auxin concentration
(mg dm–3)
–100

Berdasarkan graf, terangkan kesan kepekatan auksin terhadap gerak balas pertumbuhan anak pokok
jagung. / Based on the graph, explain the effect of auxin concentration on the growth response of corn seedling.
Bahagian C
3. Kebanyakan orang menyukai tembikai tanpa biji berbanding tembikai dengan biji.
Most people love seedless watermelon compared to watermelon with seeds.
(a) Sebagai ahli fisiologi tumbuhan, cadangkan kaedah untuk menghasilkan tembikai tanpa biji.
As a plant physiologist, suggest a method to produce seedless watermelon.
(b) Seorang pekebun tempatan ingin mengeksport buah tembikai beliau ke Australia. Berdasarkan
pengetahuan tentang fitohormon, cadangkan kaedah yang boleh digunakan untuk mengekalkan kualiti
buah tembikainya.
A local farmer wants to export his watermelons to Australia. Based on your knowledge on phytohormone, suggest a method that can
be used to maintain the quality of the watermelons.
(c) Rajah 3 menunjukkan sejenis rumpai berdaun lebar yang tumbuh di halaman rumah.
Diagram 3 shows the broad-leaved weeds growing at a house compound.
Rajah 3 / Diagram 3
Apakah kaedah yang boleh dilakukan untuk menghapuskan rumpai tersebut? Bincangkan bagaimana
kaedah tersebut dapat membantu mengekalkan keseimbangan alam sekitar.
What method can be used to get rid of the weeds? Discuss how the method can help to to sustain a balance ecosystem.
Kuiz 5

FOKUS KBAT
Giberelin pertama kali dijumpai di Jepun apabila tanaman padi mengalami TIP Menjawab
penyakit bakane yang disebabkan oleh kulat Gibberella fujikuroi. Anak benih
Kulat Gibberella fujikuroi
yang masih hidup berwarna kuning, kurus dan lebih tinggi daripada kebiasaan.
mengeluarkan banyak hormon
Rajah di bawah menunjukkan dua jenis tanaman padi, X dan Y. KBAT Menilai giberelin yang meningkatkan
Gibberellin was first discovered in Japan when paddy plants were suffering from bakane disease caused pembahagian sel pada batang
by Gibberella fujikuroi fungus. Surviving seedlings are yellow in colour, thinner and taller than usual. pokok padi secara mitosis,
The diagram below shows two types of paddy plants, X and Y. menyebabkan anak benih lebih
(a) tinggi daripada pokok padi
normal.
Gibberella fujikuroi fungus
produces large amount of gibberellin
hormone which promotes cell division
in the paddy stem by mitosis, causing
the seedling to be taller than usual
paddy plant.
X Y
Tanaman padi manakah yang mengalami penyakit bakane?
Which paddy plant suffers from bakane disease?
X
(b) Nyatakan perbezaan antara padi X dan padi Y.

State the differences between paddy X and paddy Y.
Padi X mengalami klorosis, berwarna kuning, lebih kurus dan lebih tinggi
daripada padi normal.
Paddy X undergoes chlorosis, yellow in colour, thinner and taller than normal paddy.
Padi Y mempunyai ciri-ciri tumbuhan padi normal.

Paddy Y has the characteristic of normal paddy plant.

BAB
Pembiakan Seks dalam Tumbuhan
6 Berbunga
Sexual Reproduction in Flowering Plants
Peta
FOKUS TOPIK Konsep
Struktur bunga / Flower's structure
Stigma / Stigma Petal / Petal
Stil / Style
Karpel
Carpel
Anter
Anther Stamen
Stamen
Filamen
Ovari / Ovary Filament
Ovul / Ovule
Sepal / Sepal
Pedunkel
Peduncle
Bahagian jantan bunga (stamen) Bahagian betina bunga (karpel)

Male flower part (stamen) Female flower part (carpel)
Butir debunga
Pollen grains
Stigma
Stigma
Stil
Style
Ovul
Ovule
Ovari
Anter Ovary
Anther
Filamen
Filament

PBD 6.1 Struktur Bunga

Structure of a Flower Buku Teks ms. 114 – 115
1. Tuliskan BENAR atau SALAH bagi pernyataan tentang bunga yang berikut. SP 6.1.1 TP1
Write TRUE or FALSE for the following statements on flowers.
(a) Bunga merupakan organ penting pada tumbuhan angiosperma yang berfungsi sebagai
BENAR
organ pembiakan seks. TRUE
Flower is an important organ in angiosperms that functions as sexual reproductive organ.
(b) Pokok pain ialah contoh tumbuhan angiosperma. SALAH
Pine tree is an example of angiosperms. FALSE
(c) Terdapat bunga yang mempunyai kelenjar nektar yang merembes nektar, iaitu bendalir
gula bagi menarik perhatian serangga bagi proses pendebungaan. BENAR
There are flowers with nectar glands that secrete nectar, which is a sugary liquid to attract insects for the pollination TRUE
process.
(d) Tumbuhan hermafrodit mempunyai bunga biseks, iaitu organ pembiakan jantan dan
BENAR
betina pada bunga yang sama. TRUE
Hermaphrodite plants have bisexual flowers, which are male and female reproductive organs on the same flower.
2. Bulatkan struktur jantan bunga. SP 6.1.1 SP 6.1.2 TP1

Circle the male structure of the flower.
Stigma Stil Anter Petal

Stigma Style Anther Petal
Ovul Pedunkel Sepal Filamen

Ovule Peduncle Sepal Filament
3. Lengkapkan jadual berikut untuk membandingkan ciri-ciri stamen dan karpel. SP 6.1.2 TP3 KBAT Mengaplikasi
Complete the table below to compare the characteristics of stamen and carpel.
Stamen / Stamen Karpel / Carpel

Persamaan / Similarities
Kedua-duanya menghasilkan gamet
Both produce gametes
Kedua-duanya terletak pada organ bunga

Both are located at the flower’s organ
Bahagian jantan bunga Bahagian betina bunga

Male flower part Female flower part
Menghasilkan debunga Menghasilkan pundi embrio

Produces pollen grains Produces embryo sac
Terdiri daripada anter dan filamen Terdiri daripada stigma, stil dan ovari
Consist of anther and filament Consist of stigma, style and ovary
Mengunjur keluar dari dasar ovari Terletak di bahagian tengah bunga

Projecting out from the base of ovary Located in the middle part of the flower

6.1 Kertas 1
Antara yang berikut, yang manakah struktur betina bunga?

Which of the following is the female structure of the flower?
A Sepal / Sepal
B Anter / Anther
C Stil / Style
D Petal / Petal
Kriteria Kejayaan:
Saya berjaya
• Mengenal pasti struktur bunga.
• Membanding dan membezakan struktur jantan dengan struktur betina dalam bunga.
PBD 6.2 Pembentukan Debunga dan Pundi Embrio

The Development of Pollen Grains and Embryo Sac Buku Teks ms. 116 – 120
1. Lengkapkan rajah di bawah bagi menghuraikan pembentukan debunga di dalam anter. SP 6.1.2 TP2
Complete the diagram below to describe the formation of pollen grain in the anther.
i-Think Peta Alir
Pembentukan debunga / The formation of pollen grain
(a) Sel induk debunga atau sel induk mikrospora (b) Satu sel induk mikrospora
di dalam pundi debunga (2n)
Pollen mother cells or microspore mother cells in pollen microspore
One mother cell
sacs (2n)
(c) Menghasilkan empat sel mikrospora (d) Setiap mikrospora menjadi

debunga
yang haploid (n)
four Each microspore becomes
Produce haploid (n) microspore cells pollen grain
(e) Menghasilkan sel dengan dua nukleus, iaitu nukleus penjana dan nukleus tiub
Produces two nuclei namely the generative nucleus and tube nucleus

2. Pembentukan pundi embrio adalah berbeza daripada pembentukan butir debunga. Huraikan pembentukan
pundi embrio di dalam ovul dengan melengkapkan rajah di bawah. SP 6.2.2 TP2
The formation of embryo sac is different from the formation of pollen grain. Describe the formation of embryo sac in the ovule by completing
the diagram below.
i-Think Peta Alir
Pembentukan pundi embrio / The formation of embryo sac
(a) Ovul terdiri daripada tisu nuselus (b) Sel induk megaspora yang diploid (2n)
yang berkembang membentuk membahagi secara meiosis membentuk
integumen dan pundi embrio . empat sel megaspora yang haploid (n).
Ovule consists of nucellus tissues Diploid (2n) megaspore mother cell divides by
which develop into integument and meoisis four
embryo sac . to form haploid (n)
megaspore cells.
(c) Satu sel megaspora (d) Nukleus haploid (n) dalam pundi embrio akan
menjalani mitois sebanyak tiga kali bagi
berkembang membentuk pundi
embrio manakala tiga sel lagi akan membentuk lapan nukleus haploid (n).
merosot. The haploid (n) nucleus in embryo sac will divide by
One megaspore cell mitosis three times to form eight
develops to form the embryo sac while the haploid nucleus (n).
other three cells will degenerate.
(e) Tiga nukleus (f ) Tiga nukleus bergerak ke hujung

bergerak ke satu hujung pundi pundi embrio yang bertentangan untuk
embrio untuk membentuk membentuk dua sel sinergid dan
tiga sel antipodal. satu sel telur.
Three Three
nuclei move to nuclei move to the opposite end of the
one end of the embryo sac to form two
Three embryo sac to form synergid cells and
antipodal cells. one egg cell.
(g) Dua nukleus di tengah pundi embrio membentuk nukleus kutub.

Two nuclei at the centre of the embryo sac form the polar nuclei.
6.2 Kertas 1
Bahagian manakah pada bunga yang menghasilkan butir debunga?

Which part of the flower that produces pollen grain?
A Anter / Anther C Stigma / Stigma
B Filamen / Filament D Ovul / Ovule

Kriteria Kejayaan:
Saya berjaya
• Menghuraikan pembentukan debunga di dalam anter.
• Menghuraikan pembentukan pundi embrio di dalam ovul.
PBD 6.3 Pendebungaan dan Persenyawaan

Pollination and Fertilisation Buku Teks ms. 120 – 124
1. Berdasarkan rajah di bawah, isi tempat kosong dengan jawapan yang betul tentang pendebungaan.
Based on the diagram below, fill in the blank with the correct answer about pollination. SP 6.3.1 TP2
Nota Visual
Pendebungaan
Pollination
Pendebungaan
Pollination
INFO
Pendebungaan ialah pemindahan debunga dari anter ke stigma tumbuhan dan dibantu oleh
agen pendebungaan seperti haiwan , air dan angin.
Pollination is the transfer of pollen grains from the anther to the stigma of plant assisted by pollinating agents such
as animals , water and wind.
2. Rajah di bawah menunjukkan pembentukan tiub debunga dan pembentukan gamet jantan.
The diagram below shows the formation of pollen tube and the formation of male gametes.
Butir debunga
Pollen grain P: Gamet jantan
Male gamete
Q: Nukleus tiub
Tube nucleus
Ovari R: Sel antipodal

Ovary
Antipodal cell
Ovul
Ovule Sel sinergid / Sinergid cell
S: Sel telur
Egg cell

(a) Namakan struktur-struktur yang berlabel P, Q, R dan S dalam rajah di atas. SP 6.3.2 TP1
Name the sructures labelled P, Q, R and S in the diagram above.
(b) Berdasarkan rajah di atas, tuliskan nombor 1 hingga 5 di dalam petak yang disediakan untuk
menunjukkan urutan pembentukan tiub debunga dan pembentukan gamet jantan yang betul.
Based on the diagram above, write numbers 1 to 5 in the boxes provided to show the correct sequences on the formation of pollen tube
and the formation of male gametes. SP 6.3.2 TP2
(i) Stigma merembeskan sukrosa (larutan bergula) bagi merangsang percambahan debunga
yang mempunyai dua nukleus, iaitu nukleus penjana dan nukleus tiub. 2
The stigma secretes sucrose (sugary solution) to stimulate the germination of pollen grains which has two nuclei, the
generative nucleus and the tube nucleus.
(ii) Butir debunga melekat pada stigma melalui proses pendebungaan. 1

Pollen grains stick on stigma by a pollination process.
(iii) Nukleus tiub yang bergerak di hadapan nukleus penjana merembeskan enzim untuk
mencernakan tisu-tisu stil untuk membentuk tiub debunga dan tumbuh ke arah mikropil. 4
The tube nucleus which moves in front of the generative nucleus secretes an enzyme to digest the tissues of the style
and grows towards the micropyle.
(iv) Larutan gula pada stigma merangsang percambahan debunga. Tiub debunga berkembang
daripada butir debunga. 3
Sugary solution on the stigma stimulates the germination of the pollen grains. The pollen tube is developed from the
pollen grains.
(v) Nukleus penjana akan membahagi secara mitosis untuk membentuk dua gamet jantan. 5
The generative nucleus will divide by mitosis to form two male gametes.
(vi) Tiub debunga akan menembusi ovul melalui mikropil dan kedua-dua gamet jantan masuk
ke dalam pundi embrio. 6
The pollen tube will penetrate the ovule through the micropyle and both male gametes enter the embryo sac.
(c) Huraikan proses persenyawaan ganda dua dalam pembentukan zigot diploid dan nukleus triploid.
Explain the double fertilisation process in the formation of diploid zygote and triploid nucleus. SP 6.3.3 TP3 KBAT Mengaplikasi
Tiub debunga menembusi ovul menerusi mikropil dan hujungnya terurai untuk membebaskan dua
gamet jantan. Satu nukleus jantan bersenyawa dengan dua nukleus kutub yang haploid membentuk
nukleus endosperma yang triploid. Nukleus jantan kedua bersenyawa dengan sel telur membentuk
zigot yang diploid (2n).
The pollen tube penetrates the ovule through the microphyle and its tip degenerates to release the two male nuclei. One of the male
nuclei fuses with the two haploid polar nuclei to form a triploid endosperm nucleus. The second male nuclei fuses with the egg cell to
form a diploid zygote.
(d) Ramalkan apa yang akan berlaku sekiranya tiub debunga gagal terbentuk. SP 6.3.4 TP5 KBAT Menilai
Predict what will happen if the pollen tube fails to form.
Persenyawaan ganda dua tidak berlaku dan tiada pembentukan zigot diploid dan endosperma triploid.
Keadaan ini boleh menyebabkan kepupusan spesies tumbuhan berbunga.
Double fertilisation will not occur and there is no formation of diploid zygote and triploid endosperm. This situation may cause the
extinction of flowering plants spesies.


X
Rajah 1 menunjukkan keratan membujur karpel.
Diagram 1 shows the cross section of a carpel.
Y
(a) Nyatakan definisi pendebungaan.
State the definition of pollination. [1 markah / 1 mark]
(b) (i) Namakan struktur berlabel X dan terangkan fungsinya.
Name structure labelled X and explain its function. [2 markah / 2 marks]
(ii) Struktur Y yang pertama akan mensenyawakan sel telur dan Ovari Sel antipodal
Ovary
menghasilkan zigot yang diploid. Apakah yang terjadi pada Antipodal cell
Ovul Sel sinergid
struktur Y yang kedua? Ovule
Synergid cell
The first structure Y will fertilise egg cell and produce a diploid zygote. What will Sel telur
happen to the second structure Y? [2 markah / 2 marks] Egg cell
Rajah1 / Diagram 1
Kriteria Kejayaan:
Saya berjaya
• Memerihalkan pendebungaan.
• Menghuraikan pembentukan tiub debunga dan pembentukan gamet jantan.
• Menerangkan persenyawaan ganda dua dalam pembentukan zigot diploid dan pembentukan nukleus triploid.
• Mewajarkan kepentingan persenyawaan ganda dua dalam kemandirian tumbuhan berbunga.
PBD 6.4 Perkembangan Biji Benih dan Buah

Development of Seeds and Fruits Buku Teks ms. 125 – 127
1. Lengkapkan jadual di bawah mengenai perkembangan bunga menjadi buah selepas persenyawaan.
Complete the table below about the development of flower to become fruit after fertilisation. SP 6.4.1 TP1
Struktur bunga / Structure of flower Struktur buah / Structure of fruit

(a) Ovul / Ovule Biji benih / Seed
(b) Integumen / Integument Kulit biji benih / Seed coat
(c) Ovari / Ovary Buah / Fruit
2. Lengkapkan silang kata berikut berdasarkan rajah yang diberi. SP 6.4.1 SP 6.4.2 TP1
Complete the following crossword puzzle, based on the diagram given.
1
6
8
3
7
2
5
4 Perkembangan Biji
Benih dan Buah
The Formation of
Seed and Fruit
VIDEO

Silang kata Bahasa Melayu

2
E
3
N R
7 5 8
D Z A S P
1
K O T I L E D O N E L
S G I L U
P O K B M
4
E T P E N G G A N T U N G
R L S L
M A
6
A O V U L
English crossword
4 2 6 5
S U S P E N S O R B
3
N V R A
D U A S
1
C O T Y L E D O N A
S E I L
P C C
7 8
Z Y G O T E P L U M U L E
R E L
M L
3. Lengkapkan jadual berikut untuk menunjukkan struktur dan fungsi tentang perkembangan biji benih dan
buah. SP 6.4.2 TP2
Complete the following table to show the structure and function on the development of seed and fruit.
Struktur Fungsi
Structure Function
Penggantung / Suspensor Menambat embrio pada dinding embrio / Anchors embryo to the wall of the embryo sac
Embrio / Embryo Terdiri daripada plumul, radikel dan kotiledon / Consists of plumule, radicle and cotyledon
Ovul / Ovule Berkembang menjadi biji benih / Develops into seed
Integumen / Integument Melindungi embrio / To protect the embryo
Ovari / Ovary Berkembang menjadi buah / Develops into fruit

Menjadi perikarpa buah yang terdiri daripada lapisan eksokarpa, mesokarpa dan
Dinding ovari
Ovary wall endokarpa
Becomes the pericarp of the fruit which consist of the exocarp, mesocarp and endocarp layers

4. Padankan jenis buah dengan ciri-ciri yang betul SP 6.4.3 TP2

Match the types of fruit with the correct characteristics.
Jenis buah Ciri-ciri Buah

Types of fruit Characteristics Fruit
Buah yang berkembang daripada satu atau

Buah beberapa karpel yang bercantum dalam satu
ringkas bunga.
Simple fruit The fruit that develops from a single carpel or several carpels
fused together in a single flower.
Buah Buah yang berkembang daripada banyak karpel

aksesori pada satu bunga.
Accessory fruit The fruit that develops from numerous carpels in a single flower.
Buah Buah yang berkembang daripada karpel

berganda sekelompok bunga.
Multiple fruit The fruit that develops from carpels of a cluster of flowers.
Buah Buah yang berkembang daripada tisu selain

agregat ovari.
Aggregate fruit The fruit that develops from tissue other than ovary.
5. Terangkan bagaimana buah agregat dan buah berganda berbeza. SP 6.4.3 TP4 KBAT Menganalisis
Explain how aggregate and multiple fruits are different.
Buah agregat terhasil daripada sekuntum bunga manakala buah berganda terhasil daripada sekelompok
bunga.
Aggregate fruit develops from a single flower while multiple fruit develops from a cluster of flower.
6.4 Kertas 1
Rajah di sebelah menunjukkan keratan rentas sekuntum bunga. A

The adjacent diagram shows a cross section of a flower.
Antara bahagian berlabel A, B, C dan D, yang manakah akan B

berkembang menjadi buah selepas persenyawaan?
Which of the labelled parts A, B, C and D will develop to become the fruit after C
fertilisation? D
Kriteria Kejayaan:
Saya berjaya
• Menghuraikan persenyawaan ganda dua dengan perkembangan biji benih dan buah.
• Menghubung kait struktur biji benih dengan ovul.
• Menghubung kait struktur buah dengan ovari.

PBD 6.5 Kepentingan Biji Benih untuk Kemandirian

Importance of Seeds for Survival Buku Teks ms. 127 – 128
1. Pihak MARDI sentiasa menasihati para petani agar menanam lebih banyak tumbuhan angiosperma supaya
boleh mengekalkan kemandirian tumbuhan. SP 6.5.1
MARDI always advises farmers to plant more angiosperm plants in order to maintain the plants survival.
(a) Sekiranya anda seorang petani durian, pilih jenis pembiakan yang disyorkan oleh pihak MARDI. Terangkan
kepentingan jenis pembiakan tersebut. TP4 KBAT Menganalisis
If you are a durian farmer, choose the type of reproduction recommended by MARDI. Explain the importance of that type of
reproduction.
Pembiakan seks atau persenyawaan ganda dua. Biji benih mengandungi struktur embrio yang bercambah
untuk menjadi anak benih. Tisu endosperma akan menjadi sumber nutrien yang membekalkan tenaga
semasa percambahan. Struktur testa yang keras dan kuat boleh mengelakkan biji benih daripada rosak.
Dalam keadaan dorman, biji benih dapat disimpan dalam tempoh yang lama. Selain itu, biji benih yang
ringan mudah disebarkan ke tempat lain bagi mengelakkan persaingan.
Sexual reproduction or double fertilisation. Seeds contain embryonic structures that germinate to become seedlings. Endosperm tissue
will be a source of nutrients supplying the energy during germination. The hard and strong structures of the testa can prevent the
seeds from spoiling. In a dormant state, the seeds can be stored for a long period of time. Besides light seeds are easily propagated
elsewhere to avoid competition.
(b) Pada pendapat anda, apakah agen pendebungaan bagi pokok durian? Wajarkan pendapat anda.
In your opinion, what is the pollination agent for durian plant? Justify your opinion. TP3 KBAT Mengaplikasi
Serangga. Kerana petal bagi bunga durian bersaiz besar dan stamen berada di dalam bunga.
Insect. Because the petals of durian flowers are large and the stamen are located inside the flower.
6.5 Kertas 1
Mengapakah buah betik mempunyai banyak biji?

Why does papaya have many seeds?
A Memastikan buah betik dapat hidup dalam persekitaran yang tidak sesuai
To ensure papaya can live in unfavourable condition
B Meningkatkan peluang penyebaran biji benih
To increase the chance of spreading the seed
C Makanan disimpan di dalam biji
Food is stored inside the seed
D Biji buah betik beracun dan menjadi satu bentuk perlindungan untuk buah betik
The seed of papaya is poisonous and a form of protection for the fruit
Kriteria Kejayaan:
Saya berjaya
• Mewajarkan kepentingan biji benih untuk kemandirian tumbuhan.

Pentaksiran Sumatif
SPM Praktis PdPR

Jawapan
Praktis PdPR
Bab 6
Bab 6
Kertas 1
1. Rajah 1 menunjukkan satu struktur bunga.

Diagram 1 shows a structure of a flower.
X
P
R
Q
S
Rajah 3 / Diagram 3
Apakah struktur X?
Rajah 1 / Diagram 1 What is structure X?
A Nukleus kutub / Polar nuclei
Antara bahagian berikut, yang manakah B Sel sinergid / Synergid cell
menghasilkan gamet ? C Butir debunga / Pollen grain
Which of the following parts produce gametes?
D Sel telur / Egg cell
A P dan R / P and R
B P dan S / P and S 4. Antara padanan berikut, yang manakah adalah
C R dan Q / R and Q salah?
D S dan Q / S and Q Which of the following pairs is incorrect?
2. Rajah 2 menunjukkan pundi embrio. Jenis buah Contoh

Diagram 2 shows the embryo sac. Type of fruit Example
A A Buah agregat Tembikai
Aggregate fruit Watermelon
B Buah ringkas Lemon
Simple fruit Lemon
B C Buah berganda Nanas

Multiple fruit Pineapple
C
D Buah aksesori Epal
D
Accessories fruit Apple
Rajah 2 / Diagram 2
Nukleus manakah yang berlabel A, B, C atau D
akan membentuk nukleus triploid?
Which nuclei labelled A, B, C or D will form a triploid nucleus?
3. Rajah 3 menunjukkan bahagian pada sekuntum

bunga pada satu peringkat semasa proses
persenyawaan.
Diagram 3 shows the part of a flower at one stage during
reproduction.

Kertas 2
Bahagian A
1. Rajah 1 menunjukkan struktur organ pembiakan tumbuhan.
Diagram 1 shows the structure of plant reproduction organ.
C
B
Rajah 1/ Diagram 1
(a) Berdasarkan Rajah 1, namakan struktur yang berlabel A dan B.
Based on Diagram 1, name the structures labelled A and B.
A: Tiub debunga / Pollen tube
B: Pundi embrio / Embryo sac
(b) Terangkan fungsi struktur C.
Explain the function of structure C.
Struktur C ialah gamet jantan. Satu gamet jantan akan bersenyawa dengan sel telur membentuk zigot
diploid dan gamet jantan kedua akan bersenyawa dengan dua nukleus kutub membentuk endosperma
triploid.
Structure C are male gametes. One of male gamete will fuse with the egg cell to produce diploid zygote. The second male gamete will
fuse with two polar nuclei to form triploid endosperm.
(c) Terangkan bagaimana perkembangan biji dan buah selepas proses dalam (b) berlaku.
Explain how the development of fruits and seeds after the process in (b) occurs.
Zigot akan berkembang menjadi embrio dan biji benih. Tisu endosperma akan membekalkan nutrien
kepada embrio. Ovari akan berkembang menjadi buah.
The zygote will develop into embryo and seed. The endosperm tissue will provide nutrient for the embryo. The ovary will develop into
fruit.
Bahagian B
2. (a) Terangkan mengapa proses persenyawaan pada tumbuhan berbunga dikenali sebagai persenyawaan
ganda dua.
Explain why the fertilisation process in flowering plant is known as double fertilisation.

(b) Rajah 2.1 menunjukkan pembentukan pundi embrio dalam tumbuhan berbunga.
Diagram 2.1 shows the formation of the embryo sac in a flowering plant.
Pundi embrio matang

Pundi embrio Mature embryo sac
Embryo sac

Berdasarkan Rajah 2.1, huraikan bagaimana pembentukan pundi embrio terjadi.
Based on Diagram 2.1, describe how the formation of the embryo sac occurs.
(c) Rajah 2.2 menunjukkan organ pembiakan jantan dan organ pembiakan betina tumbuhan.
Diagram 2.2 shows male and female reproductive organs of a plant.
Butir debunga
Pollen grains
Stigma
Stigma
Stil
Style
Ovul
Ovule
Ovari
Anter Ovary
Anther
Filamen
Filament

Berdasarkan Rajah 2.2. huraikan bagaimana persenyawaan ganda dua berlaku dalam tumbuhan tersebut.
Based on Diagram 2.2, describe how double fertilisation occurs in the plant.
Bahagian C
3. Rajah 3.1 menunjukkan proses persenyawaan ganda dua yang berlaku pada pokok durian.
Diagram 3.1 shows the double fertilisation process that occurs in a durian tree.
Butir debunga Tiub debunga / Pollen tube

Pollen grain
Gamet jantan / Male gamete
Nukleus tiub / Tube nucleus
Sel antipodal / Antipodal cell

Sel sinergid / Synergid cell
Sel telur / Egg cell

(a) Terangkan kepentingan persenyawaan ganda dua bagi kemandirian pokok durian.
Explain the importance of double fertilisation for the survival of the durian tree.
(b) Rajah 3.2 menunjukkan biji benih durian dan anak benih durian.
Diagram 3.2 shows the durian seeds and the durian seedlings.

Jelaskan ciri-ciri biji benih bagi kemandirian pokok durian.
Explain the characteristics of seed for survival of the durian trees.
(c) Rajah 3.3 menunjukkan proses pendebungaan oleh lebah bagi menghasilkan buah di sebuah kebun
durian. Penggunaan racun serangga secara besar-besaran telah menyebabkan populasi lebah berkurang
dengan mendadak.
Diagram 3.3 shows the pollination by the bees in order to produce fruits in a durian farm. The massive usage of pesticides causes the
population of the bees to decrease rapidly.

(i) Pekebun mendapati bahagian anter bunga tersebut telah merosot. Bolehkah bunga tersebut
berkembang menjadi buah? Jelaskan.
A farmer found that the anthers of the flowers have degenerated. Can the flowers develop into fruits? Explain.
(ii) Terangkan bagaimana pekebun itu boleh mengatasi masalah pendebungaan tersebut bagi
memastikan tanaman duriannya menghasilkan buah.
Explain how the farmer can overcome the pollination problem to ensure his durian plants produce fruits.
Kuiz 6

FOKUS KBAT
1. Rajah di bawah menunjukkan dua jenis tumbuhan yang didebungakan TIP Menjawab
oleh agen pendebungaan yang berbeza. KBAT Menilai
The diagram below shows two types of plants which are pollinated by different pollination Debunga yang kasar dan melekit
agents. sesuai untuk pendebungaan oleh
serangga manakala debunga
yang licin dan ringan sesuai
untuk pendebungaan oleh angin.
Rough and sticky pollens are suitable
for insect pollination while smooth
and light pollens are suitable for wind
pollination.
Bunga matahari Bunga dandelion

Sunflower Dandelion flower

Kelaskan tumbuhan di atas dengan agen pendebungaannya.
Classify the plants above to their pollinating agents.
Tumbuhan Agen pendebungaan

Plants Pollinating agent
Bunga matahari Serangga

Sunflower Insect
Bunga dandelion Angin

Dandelion flower Wind

BAB
Penyesuaian Tumbuhan pada
7 Habitat yang Berbeza
Adaptations of Plants in Different Habitats
Peta
FOKUS TOPIK Konsep
Mesofit / Mesophytes
– Tumbuhan yang hidup di habitat yang tidak terlalu
kering dan tidak terlalu berair.
Plants that live in habitats which are not too dry nor too wet.
– Mesofit hidup di kawasan yang menerima bekalan
air dan cahaya matahari yang mencukupi.
Mesophytes live in places with sufficient water and sunlight.
Hidrofit / Hydrophytes
– Tumbuhan yang hidup di habitat berair
Plants that live in watery habitats.
Pengelasan – Hidrofit turut dikenali sebagai tumbuhan akuatik.
tumbuhan Hydrophytes are also known as aquatic plants.
berdasarkan
habitat
Classification of
plants based on Halofit / Halophytes
habitats – Tumbuhan yang hidup di habitat berpaya.
Plants that live in swamp habitats.
– Halofit perlu beradaptasi untuk hidup di kawasan
tanah dengan kepekatan garam yang tinggi dan
menakung air.
Halophytes need to adapt to survive in the habitats with high salt
concentration and stagnant water.
Xerofit / Xerophytes
– Tumbuhan yang hidup di habitat yang panas dan
kering.
Plants that live in hot and dry habitats.
– Xerofit perlu beradaptasi untuk mendapatkan
bekalan air yang mencukupi bagi memastikan
kemandiriannya.
Xerophytes need to adapt to obtain sufficient water to survive.

PBD 7.1 Penyesuaian Tumbuhan

Adaptation of Plants Buku Teks ms. 134 – 138
1. Isi tempat kosong dengan jawapan yang sesuai bagi menerangkan penyesuaian tumbuhan pada habitatnya.
Fill in the blanks with the correct answer to describe the plant’s adaptation to its habitat. SP 7.1.1 TP1 TP2
(a) Adaptasi merupakan penyesuaian organisma terhadap persekitaran.

Adaptation is the adjustment of an organism to the environment.
(b) Persekitaran yang berbeza memerlukan haiwan dan tumbuhan mempunyai struktur dan bentuk yang
unik bagi memastikan kemandirian spesies.
Different environments require animals and plants to have unique structures and shapes to ensure the survival of the
species.
(c) Bentuk dan struktur batang, akar dan daun diadaptasi oleh tumbuhan bagi
menyesuaikannya hidup di dalam habitatnya.
The shape and structure of stems, roots and leaves are adapted by plants to adjust themselves to
live in their habitat.
(d) Tumbuhan dapat dikelaskan berdasarkan habitat, iaitu mesofit, hidrofit, halofit dan xerofit .
Plants can be classified based on habitats which are mesophytes, hydrophytes, halophytes and xerophytes .
2. Padankan tumbuhan-tumbuhan berikut kepada kelas dan habitatnya. SP 7.1.1 TP3 KBAT Mengaplikasi
Match the following plants to their classes and habitats.
Tumbuhan Kelas Habitat

Plant Class Habitat
Pokok bunga raya Hidrofit Air tawar
Hibiscus Hydrophyte Fresh water
Teratai Mesofit Paya bakau
Lotus Mesophyte Mangrove swamp
Pokok bakau Xerofit Gurun

Mangrove tree Xerophyte Desert
Kaktus Halofit Daratan
Cactus Halophyte Terrestrial
3. Rajah di bawah menunjukkan profil paya bakau. SP 7.1.2 Konsep Visual

The diagram below shows a profile of a mangrove swamp. Penyesuaian
Pokok Bakau
Air pasang The Adaptations of
High tide Mangrove Tree
Air surut
Low tide
Zon 1 / Zone 1 Zon 2 / Zone 2 Zon 3 / Zone 3
(a) Nyatakan situasi yang dihadapi oleh tumbuhan ini. TP3 KBAT Mengaplikasi
State the situation faced by this plant.
Kepekatan garam yang tinggi dalam air, kandungan oksigen yang rendah dalam air dan keamatan
cahaya yang tinggi.
High salt concentration in water, low oxygen content in water and high light intensity.

(b) Terangkan ciri penyesuaian bagi tumbuhan yang berada di zon 1. TP4 KBAT Menganalisis
Explain the adaptive features of the plants in zone 1.
Mempunyai akar pneumatofor yang mempunyai banyak lentisel bagi membenarkan pertukaran gas
dengan atmosfera.
Have pneumatophores which have many lenticels to enable the exchange of gases with the atmosphere.
(c) Daun tumbuhan halofit mempunyai kutikel yang tebal dan stoma yang terbenam. Justifikasikan
penyesuaian ini dengan kemandirian spesies bakau. TP5 KBAT Menilai
The leaves of halophyte plants have thick cuticles and embedded stoma. Justify these adaptations with the survival of the mangrove
species.
Kutikel tebal pada daun boleh mengelakkan penyejatan air. Stoma yang terbenam boleh mengurangkan
proses transpirasi. Hal ini membolehkan pokok bakau mengekalkan kandungan air dalam sap selnya
untuk kelangsungan hidup.
The thick cuticles on leaves can prevent evaporation of water. The embedded stoma can reduce the transpiration process. This allows
the mangrove trees to maintain the water content in their cell sap for survival.
4. Rajah di bawah menunjukkan satu ekosistem kolam. SP 7.1.2

The diagram below shows a pond ecosystem.
(a) Nyatakan satu contoh tumbuhan terapung. TP1

State one example of a floating plant.
Eichornia sp.
(b) Terangkan ciri-ciri akar tumbuhan terapung. TP2
Explain the features of the roots of floating plants.
Mempunyai akar serabut yang halus bagi menambah luas permukaan dan memerangkap gelembung
udara bagi menambah daya apungan.
Have fine fibrous roots to increase surface area and trap air bubbles to increase buoyant force.
(c) Mengapakah sesetengah tumbuhan hidrofit perlu terapung? TP4 KBAT Menganalisis
Why do some hydrophytes need to float?
Untuk mendapatkan cahaya matahari untuk fotosintesis serta menghasilkan glukosa untuk
pertumbuhan.
To get sunlight for photosynthesis and produce glucose for growth.

(d) Isi tempat kosong dalam jadual di bawah mengenai perbezaan antara tumbuhan tenggelam dan
tumbuhan terapung. TP4 KBAT Menganalisis
Fill in the blanks for the table below about the differences between submerged plants and floating plants.
Tumbuhan tenggelam / Submerged Plant Tumbuhan terapung / Floating plants

Berdaun lebar untuk menyerap cahaya Berdaun kecil untuk mengurangkan
matahari. rintangan air.
Broad-leaves to absorb sunlight. Small-leaves to reduce water resistance.
Pertukaran gas melalui epidermis . Pertukaran gas melalui stoma .

Gas exchange through the epidermis . Gas exchange through the stomata .
5. Rajah di sebelah menunjukkan suatu tumbuhan xerofit yang hidup pada habitatnya. SP 7.1.2
The adjacent diagram shows a xerophyte living in its habitat.
(a) Nyatakan habitat tumbuhan ini./ State the habitat of this plant. TP1
Gurun/ Desert
(b) Terangkan fungsi duri pada pokok kaktus. TP3 KBAT Mengaplikasi
Explain the function of thorns on cactus trees.
Mengelakkan daripada dimakan oleh haiwan dan mengumpul embun bagi mendapatkan sumber air.
Avoid from being eaten by animals and collect dews to get source of water.
(c) Terangkan adaptasi tumbuhan ini bagi mengekalkan kandungan air sejajar dengan habitatnya yang
kering dan panas melampau. TP3 KBAT Mengaplikasi
Explain the adaptation of this plant to maintain its water content in line with its dry and extremely hot habitat.
Akar tumbuhan xerofit tumbuh secara meluas untuk mendapatkan sumber air dan garam mineral.
Air yang diserap disimpan pada akar, batang dan daun. Stomata yang terbenam pada kaktus dapat
mengelakkan penyejatan air melalui proses transpirasi.
The roots of xerophytes grow widely to obtain the source of water and mineral salts. The absorbed water is stored in the roots, stems
and leaves. The embedded stoma on cactus can prevent the evaporation of water through transpiration process.
7.1 Kertas 1
Rajah di sebelah menunjukkan sejenis tumbuhan di kawasan paya bakau.

The adjacent diagram shows a type of plant in the mangrove swamp.
Apakah struktur X? / What is structure X?
A Duri / Thorn
B Hidatod / Hydathode X
C Pneumatofor / Pneumatophore
D Vivipari / Vivipary
Kriteria Kejayaan:
Saya berjaya
• Mengelaskan tumbuhan berdasarkan habitat.
• Menyatakan ciri penyesuaian hidrofit, halofit dan xerofit daripada aspek pengambilan air dan garam mineral, pertukaran gas,
sokongan dan fotosintesis.

Pentaksiran Sumatif
SPM Praktis PdPR

Bab 7
Jawapan
Praktis PdPR
Bab 7
Kertas 1 I Stoma sentiasa terbuka

Stomata always open
1. Antara yang berikut, yang manakah bukan ciri II Stoma tertutup apabila hujan
tumbuhan hidrofit? Stomata close when rain
Which of the following is not the feature of hydrophytes? III Stoma banyak di bahagian atas daun
A Akar memerangkap gelembung udara Abundant of stomata on the upper part of leaves
The roots trap air bubbles IV Stoma banyak di bahagian bawah daun
B Batang mempunyai banyak xilem dan tisu Abundant of stomata on the lower part of leaves
sklerenkima A I dan III / I and III
The stem has plentiful of xylem and sclerenchyma tissues B I dan IV / I and IV
C Kebanyakan stomata berada di bahagian atas C II dan III / II and III
daun atau tidak mempunyai stomata D II dan IV / II and IV
Most stoma are on the upper part of leaves or do not have
stoma 4. Antara yang berikut, apakah ciri-ciri daun bagi
D Akar boleh terapung kebanyakan tanaman yang hidup di kawasan
The roots can float yang mempunyai suhu tinggi, kelembapan relatif
2. Mengapakah pokok bakau mempunyai daun rendah dan angin lazim?
Which of the following is the features of the leaves of most of
berkutikel tebal?
the plants that grow in the area that has high temperature, low
Why do the mangrove trees have thick cuticle?
relative humidity and wind prevalent?
A Terdapat banyak air di dalam tanah.
There is plenty of water in the soil.
A Kecil dan sempit
Small and narrow
B Kepekatan garam terlalu tinggi dalam akar.
The concentration of salt in the roots is too high.
B Ruang udara antara sel yang besar
Large intercellular air spaces
C Cahaya yang tersedia untuk tanaman tidak
C Kurang tisu palisad
mencukupi. Less palisade tissues
The availability of light to the plants is not enough.
D Besar dan luas
D Tanah kering secara fizikal. Large and broad
The soil is physically dry.
3. Apakah ciri-ciri stoma tumbuhan akuatik dengan

daun terapung?
What are the characteristics of stomata for aquatic plant with
floating leaves?
Kertas 2
Bahagian A
A
1. Rajah 1.1 menunjukkan taburan geografi pokok bakau di suatu kawasan
pantai.
Diagram 1.1 shows the geographical distribution of mangrove trees at a coastal area. Laut
Sea
(a) (i) Apakah pengelasan bagi pokok bakau?
What is the classification for mangrove tree?
Halofit/ Halophyte
[1 markah / 1 mark] Rajah 1.1 / Diagram 1.1

(ii) Berdasarkan Rajah 1.1, apakah spesies pokok bakau A?

Based on Diagram 1.1, what is the species of mangrove tree A?
Avicennia sp.
[1 markah / 1 mark]
(b) Nyatakan dua situasi yang dihadapi oleh pokok bakau di (a)(ii).
State two situations faced by the mangrove trees in (a)(ii).
Kepekatan garam yang tinggi dan kandungan oksigen yang rendah.
High salt concentration and low oxygen content.
(c) Terangkan dua ciri adaptasi yang terdapat pada daun pokok bakau yang membolehkannya hidup di
kawasan berpaya.
Explain two adaptive features of mangrove tree leaves that enable them to survive in swampy area.
Mempunyai kutikel tebal untuk mengelak kehilangan air dan mempunyai hidatod untuk menyingkirkan
garam berlebihan
Have thick cuticle to prevent loss of water and have hydatodes to eliminate excess salt
(d) Rajah1.2 menunjukkan sejenis akar pada pokok bakau. / Diagram 1.2 shows a type of root of a mangrove tree.

(i) Apakah akar P? / What is root P?
Pneumatofor (akar pernafasan)/ Pneumatophores (breathing roots)
[1 markah / 1 mark]
(ii) Nyatakan satu kepentingan P. / State one importance of P.
Mempunyai banyak lentisel untuk meningkatkan pertukaran gas dengan atmosfera.
Have many lenticels to increase the exchange of gases with the atmosphere.
[1 markah / 1 mark]
Bahagian B
2. Rajah 2.1 menunjukkan sebuah ladang buah naga. / Diagram 2.1 shows a dragon fruits farm.

(a) Jelaskan ciri penyesuaian tumbuhan pada Rajah 2.1 untuk hidup di dalam habitat yang kering.
Explain the adaptive features of the plant in Diagram 2.1 to live in a dry habitat.
(b) Rajah 2.2 menunjukkan dua jenis tumbuhan, X dan Y.
Diagram 2.2 shows two types of plants, X and Y.
Tumbuhan X Tumbuhan Y
Plant X Plant Y

Banding dan bezakan penyesuaian akar dan daun tumbuhan X dan tumbuhan Y untuk hidup di
habitatnya.
Compare and contrast the adaptation of roots and leaves of plant X and plant Y to live in their habitats.
Bahagian C
3. (a) (i) Apakah yang dimaksudkan dengan tumbuhan hidrofit? Nyatakan dua jenis tumbuhan hidrofit.
What is the meaning of hydrophytes? State two types of hydrophytes.
(ii) Terangkan perbezaan antara dua jenis tumbuhan hidrofit yang anda nyatakan di (a)(i).
Explain the differences between the two types of hydrophytes that you stated in (a)(i).
(b) Rajah 3 menunjukkan sejenis rumpai laut yang dikomersialkan.
Diagram 3 shows a type of commercialised seaweed.
Rajah 3 / Diagram 3
Terangkan ciri penyesuaian rumpai laut bagi membolehkannya hidup di kawasan pantai.
Explain the adaptive features of seaweed to enable it to live at coastal area.
Kuiz 7

FOKUS KBAT
Pokok padi merupakan tumbuhan yang tumbuh di kawasan air cetek dengan TIP Menjawab
bahagian bawahnya di dalam air atau di dalam tanah berlumpur manakala
Tumbuhan hidrofit ialah
pucuknya tumbuh ke atas daripada permukaan air.
tumbuhan yang dapat
Paddy plants are plants that grow in shallow water with their underground parts in water or in muddy
beradaptasi dengan habitatnya
soil while their shoots grow upwards from water surface.
yang berair dan kurang
kandungan oksigen.
Hydrophytes are plants that can
adapt to their watery and less oxygen
content habitats.
Apakah pengelasan bagi pokok padi? Huraikan bagaimana tumbuhan padi

beradaptasi dengan keadaan yang berlumpur dan berair.
What is the classification of paddy plants? Explain how the paddy plants adapt to muddy and watery
condition.
Pokok padi ialah tumbuhan hidrofit. Pokok padi mempunyai akar serabut yang
halus bagi membolehkan air meresap secara terus ke dalam tumbuhan. Ciri akar
ini juga membantu memerangkap udara di dalam air supaya tumbuhan lebih
stabil dan lebih ringan.
Paddy plants are hydrophytes. Paddy plants have fine fibrous roots that allow water to diffuse
directly into the plants. This root feature also helps to trap air bubbles to enable the plants to be more
stable and lighter.

BAB
8 Biodiversiti
Biodiversity
Peta
FOKUS TOPIK Konsep
Biodiversiti merujuk kepada pelbagai spesies tumbuhan dan haiwan yang saling berinteraksi antara satu sama
lain.
Biodiversity refers to the diversity of plants and animals that interact with each other.
Hierarki Pengelasan Organisma

Hierarchy in the Classification of Organisms
Umum
General
Domain
Domain
Alam
Kingdom
Filum
Phylum
Kelas
Class Bilangan
organisma
semakin
Order
Order
meningkat
The number
of organism
Famili increases
Family
Genus
Genus
Spesies
Species
Spesifik
Specific
Biodiversiti di Malaysia
Biodiversity in Malaysia
A
Diversiti ekosistem A
Ecosystem diversity B
C B
D
Biodiversiti Diversiti spesies
Biodiversity Species diversity
D C
Diversiti genetik Komuniti 1 Komuniti 2

Genetic diversity A: 25% B: 25% C: 25% D: 25% A: 80% B: 5% C: 5% D: 10%

PBD 8.1 Sistem Pengelasan Dan Penamaan Organisma

Classification And Naming of Organisms System Buku Teks ms. 144 – 152
1. Tulis kata kunci yang betul tentang keperluan biodiversiti. SP 8.1.1 TP1
Write the correct keywords about the importance of biodiversity.
Keseimbangan alam Perubatan Makanan

Balance in nature Medicine Source of food
(a) Sebagai sumber tenaga dan nutrien untuk meneruskan hidup. Makanan
As source of energy and nutrient to survive. Source of food
(b) Menyokong interaksi antara tumbuhan dan organisma lain. Keseimbangan alam
Support interaction between plants and other organisms. Balance in nature
(c) Sumber hasil hutan seperti ubat-ubatan. Perubatan
Source of forest products such as medicine. Medicine
2. Padankan alam-alam di bawah dengan petunjuk yang sesuai. SP 8.1.2 SP 8.1.3 TP2
Match the kingdoms below with appropriate examples.
(a) Animalia
Animalia
(b) Archaebacteria
Archaebacteria
(c) Fungi
Fungi
(d) Plantae
Plantae
(e) Protista
Protist
(f ) Eubacteria
Eubacteria

3. Jalankan aktiviti berikut. SP 8.1.4 TP2

Carry out the following activity.
AKTIVITI PAK-21 Pembentangan
(a) Bekerja dalam kumpulan.

Work in groups.
(b) Setiap kumpulan perlu menghasilkan peta pemikiran bagi mencirikan organisma dalam setiap alam.
Each group should produce an I-think map to characterise organism in each kingdom.
(c) Bentangkan hasil kumpulan di hadapan kelas.
Present your group’s work in front of the class.
4. (a) Apakah sistem binomial? SP 8.1.4 TP2

What is binomial system?
Penamaan sistem binomial digunakan untuk menamakan spesies. Setiap spesies diberikan nama yang
terdiri daripada dua bahagian. Bahagian pertama ialah nama genus, manakala bahagian kedua ialah
nama spesies.
The binomial naming system is the system used to name species. Each species is given a name that consists of two parts. The first part
is the genus while the second part is the name of species.
(b) Lengkapkan kotak di bawah berdasarkan sistem binomial. SP 8.1.4 TP2

Complete the boxes below based on bionomial nomenclature.
Alam Filum Kelas Order Famili Genus Spesies

Kingdom Phylum Class Order Family Genus Species
5. (a) Apakah kekunci dikotomi? SP 8.1.5 TP2

What is dichotomous key?
Kekunci dikotomi ialah kekunci pengenalan yang dibina daripada pasangan ciri yang bertentangan.
A dichotomous key is an identification key constructed from a pair of opposite features.
(b) Peta i-Think di bawah menunjukkan pengelasan haiwan dan tumbuhan. SP 8.1.5 TP3
The i-Think map below shows the classification of animals and plants.
i-Think Peta Bulatan

(i) Haiwan dapat dikelaskan lagi kepada dua kumpulan: vertebrata dan invertebrata .
Animals can be further classified into two groups: vertebrate and invertebrate .
(ii) Tumbuhan dapat dikelaskan kepada dua kumpulan: tumbuhan berbunga dan tidak berbunga .
Plants can be further classified into two groups: flowering plants and non-flowering plant. .
6. Kelaskan invertebrata berikut berdasarkan kekunci dikotomi yang diberikan. SP 8.1.5 TP4 KBAT Menganalisis
Classify the following invertebrate based on the given dichotomous key.
Kupu-kupu Tapak sulaiman Labah-labah Ant Siput

Butterfly Starfish Spider Semut Snail
Kekunci dikotomi
Dichotomous key
1. (a) Tidak berkaki ................................................................. Pergi ke nombor 2

Without legs Go to number 2
(b) Berkaki ................................................................. Pergi ke nombor 3

With legs Go to number 3
2. (a) Mempunyai cangkerang ................................................................. Siput

With shell Snail
(b) Tidak mempunyai cangkerang ................................................................. Tapak sulaiman

Without shell Starfish
3. (a) Tiga pasang kaki ................................................................. Pergi ke nombor 4

Three pairs of legs Go to number 4
(b) Banyak kaki ................................................................. Labah-labah

Many legs Spider
4. (a) Mempunyai sayap ................................................................. Kupu-kupu

With wings Butterfly
(b) Tidak mempunyai sayap ................................................................. Semut

Without wings Ant

Rajah 1 menunjukkan pengelasan organisma.

Diagram 1 shows the classification of organisms.
Pengelasan organisma
Classifications of organisms
Archaebacteria Protista Fungi X
Eubacteria Plantae
Rajah 1 / Diagram 1
(a) (i) Apakah X?
What is X? [1 markah / 1 mark]
(ii) Apakah ciri yang terdapat pada X yang membezakannya daripada organisma lain?
What are the characteristics of X that differentiate it from the rest of the organisms? [2 markah / 2 marks]
(b) Wajarkan mengapa Archaebacteria merupakan bakteria primitif.
Justify why Archaebacteria is considered as primitive bacteria. [2 markah / 2 marks]
Kriteria Kejayaan:
Saya berjaya
• Menerangkan keperluan sistem pengelasan dan penamaan organisma.
• Memerihalkan pengelasan organisma secara hierarki dalam enam alam.
• Memerihalkan ciri utama organisma dalam setiap alam.
• Memerihalkan penamaan organisma mengikut Sistem Penamaan Binomial.
• Membina kekunci dikotomi untuk mengelaskan organisma.
PBD 8.2 Biodiversiti

Biodiversity Buku Teks ms. 152 – 155
1. Padankan komponen diversiti dan maksudnya. SP 8.2.1 TP1

Match the component of diversity and its meaning.
Huraian Petunjuk
Description Keys
(a) Kepelbagaian habitat dalam sesuatu kawasan. Diversiti spesies
The variety of habitats in the area. Species diversity
(b) Kepelbagaian gen di dalam atau di antara populasi dalam spesies Diversiti ekosistem
yang sama. Ecosystem diversity
Variation of genes within and between populations of the same species.
(c) Kepelbagaian organisma hidup yang tinggal dalam ekosistem atau Diversity genetik
biosfera. Genetic diversity
Variety of living organisms which exist in an ecosystem or the entire biosphere.

2. Apakah jenis-jenis pemuliharaan? Berikan contoh bagi setiap jenis pemuliharaan.

What are the types of conservations? Give example for each type of conservations. SP 8.2.1 TP3 KBAT Mengaplikasi
(a) Pemuliharaan in situ Langkah untuk mengekalkan kemandirian spesies di habitat asal mereka.
In situ conservation Way to maintain the species in their original habitats.
Contoh: Hutan simpan

Example: Reserved forest
(b) Pemuliharaan ex situ Langkah untuk mengekalkan kemandirian spesies di luar habitat asal.
Ex situ conservation Way to maintain the species outside their original habitats.
Contoh: Zoo, santuari

Example: Zoo, sanctuary
3. Apakah maksud pokok filogeni? SP 8.2.2 TP1

What is phylogenetic tree?
Pokok filogeni ialah gambarajah berpokok menggambarkan hubungan evolusi sekumpulan organisma
berdasarkan ciri sepunya dan perbezaan daripada segi fizikal atau komposisi genetik.
A phylogenetic tree is a branching diagram showing the evolutionary relationships among a group of organisms based upon similarities
and differences in their physical or genetic composition.
4. Huraikan pokok filogeni berdasarkan maklumat yang diberikan. SP 8.2.2 TP4 KBAT Menganalisis
Describe the phylogenetic tree based on the information given.
Katak Salamander Cicak Ular Burung Tikus

Frog Salamander Lizard Snake Bird Mouse
Video
Pokok Filogeni
Phylogenetic Tree
Pokok Filogeni
Phylogenetic Tree
INFO

(a) Katak dan salamander mempunyai perkaitan yang lebih rapat berbanding
cicak, ular, burung dan tikus .
The frog and salamander are more closely related to each other than to a lizard, snake, bird
and mouse .
(b) Cicak dan ular mempunyai perkaitan yang lebih rapat berbanding burung, tikus,
katak dan salamander.
snake frog
The lizard and are more closely related to each other than to a bird, mouse,
and salamander.
(c) Burung mempunyai perkaitan yang lebih rapat kepada cicak dan ular berbanding tikus,
katak dan salamander .
The bird is more closely related to lizard and snake than it is to the mouse, frog and salamander .
(d) Tikus mempunyai perkaitan yang lebih rapat kepada cicak, , ular
dan burung berbanding katak dan salamander.
The mouse is more closely related to a lizard, , snake and bird
than it is to the frog or salamander.
5. Aktiviti manusia memberikan kesan kepada biodiversiti. SP 8.2.3 TP2

Human activities give impacts to the biodiversity.
(a) Bulatkan dua aktiviti manusia yang memusnahkan biodiversiti.
Circle two human activities that can destroy the biodiversity.
Hutan simpan Pertambahan kilang industri Santuari

Forest reserve The increase of industrial factories Sanctuary
Penyahhutanan
Pertambahan kilang industri Penanaman semula pokok Pemburuan
Pertambahan haram
kilang industri
Deforestation
The increase of industrial factories Replanting of trees Illegal
The increase huntingfactories
of industrial
(b) Nyatakan kesan negatif aktiviti berikut terhadap biodiversiti. SP 8.2.3 TP2
State the negative impact of the following activities to the biodiversity.
Pembalakan haram Memusnahkan habitat flora dan fauna.

Illegal logging Destroy the habitat of flora and fauna.
Pemburuan haram Menyebabkan kepupusan haiwan.

Illegal hunting Leads to the extinction of species.

6. Jalankan aktiviti berikut. SP 8.2.3 TP5 KBAT Menilai


Work in groups.
(b) Jalankan kajian lapangan di taman botani / taman pertanian.
Carry out field work in botanical garden / agriculture farm.
7. Tandakan (✓) bagi kaedah memelihara dan memulihara biodiversiti. SP 8.2.3 TP2
Tick (✓) for the method of conservation and preservation of biodiversity.
(a) Melindungi habitat dengan mewujudkan taman negara, taman laut, hutan simpan dan
santuari hidupan liar. ✓
Protect the habitats by setting up national park, marine park, reserved forest and wildlife sanctuaries.
(b) Membantu manusia untuk mendapatkan lesen pemburuan dengan lebih mudah.
Help humans to get easier license for hunting.
(c) Meningkatkan kesedaran awam, kajian lapangan untuk mendidik dan kempen mengenai isu
alam sekitar. ✓
Enhance public awareness, field research to educate and campaign towards the environment issues.
8. Rajah di bawah menunjukkan jersi pasukan bola sepak kebangsaan yang bertemakan salah satu spesies yang
diancam kepupusan di Malaysia. Wajarkan pemilihan tersebut. SP 8.2.3 TP5 KBAT Menilai
The diagram below shows national football jersey using the theme of one of the threatened to extinction species in Malaysia. Justify the
choice made.
Pemilihan ini adalah cara mendidik generasi muda untuk mengenali spesies terancam di Malaysia.
The choice is a way to introduce to the young generations about the threatened species in Malaysia.

8.2 Kertas 1
Antara yang berikut, yang manakah merupakan pemuliharaan ex-situ?

Which of the following is an ex-situ conservation?
A Pusat Pemulihan Orang Utan di Sepilok
Orang Utan Rehabilitation Centre in Sepilok
B Pusat Pemeliharaan Gajah Kebangsaan di Kuala Gandah
National Elephant Conservation Centre in Kuala Gandah
C Zoo Negara
National Zoo
D Taman Negara
National Park
Kriteria Kejayaan:
Saya berjaya
• Mensintesiskan konsep biodiversiti berdasarkan diversiti: ekosistem, spesies dan genetik.
• Memerihalkan maksud pokok filogeni.
• Mewajarkan kepentingan biodiversiti terhadap alam sekitar dan manusia.
PBD 8.3 Mikroorganisma dan Virus

Microorganisms and Virus Buku Teks ms. 155 – 164
1. Lengkapkan jadual berikut untuk menerangkan jenis-jenis mikroorganisma yang berbeza. SP 8.3.1 TP2
Complete the following table to describe different types of microorganisms.
Mikroorganisma Ciri-ciri
Microorganisms Characteristics
• Organisma unisel .
Unicellular organisms.
• Terdiri daripada dinding sel, membran plasma dan DNA yang tidak
diselaputi oleh membran nukleus .
Consist of cell wall, plasma membrane and DNA that is not enclosed in nuclear
membrane.
• Membiak melalui belahan dedua dalam keadaan yang sesuai.
Reproduce by binary fission under favourable condition.
• Membentuk spora dalam keadaan yang tidak sesuai.

spores
Form under unfavourable condition.
• Contoh: Lactobacillus sp., Pleurococcus sp.

Bakteria / Bacteria Example: Lactobacillus sp, Pleurococcus sp.

• Organisma unisel .
Unicellular organisms.
• Terdiri daripada nukleus, membran plasma dan sitoplasma .

Consist of nucleus, plasma membrane and cytoplasm .
• Bergerak dengan menggunakan flagellum, silium atau

pseudopodium .
Move by using the flagella, cilia or pseudopodia .
• Contoh: Euglena sp., Paramecium sp. .

Protozoa / Protozoa Example: Euglena sp., Paramecium sp. .
• Berfotosintesis kerana mengandungi klorofil .

Photosynthetic as it contains chlorophyll .
• Dinding sel dibina daripada selulosa .

Cell wall is made up of cellulose .
• Tidak mempunyai daun, batang dan akar.

Do not have leaves, stem and roots.
• Contoh: Fitoplankton, Spirogyra sp. .

Alga / Algae Example: Phytoplankton, Spirogyra sp. .
• Organisma heterotrof .
Heterotrophic organisms.
• Dinding sel dibina daripada kitin .

Cell wall is made up of chitin .
• Tidak mempunyai klorofil, daun, batang dan akar .

Do not have chlorophyll, leaves, stem and roots .
• Contoh: Mucor sp., yis

Kulat / Fungi Example: Mucor sp., yeast
• Mikroorganisma paling kecil yang hanya dapat dilihat menerusi

mikroskop elektron .
The smallest microorganisms and that can only be seen under the electron microscope .
• Merupakan sel bukan hidup kerana tidak boleh hidup di luar

perumah .
A non-living cell because it cannot survive outside the host .
• Terdiri daripada DNA atau RNA yang diselaputi oleh kapsid .

Consist of DNA or RNA surrounded by capsid .
• Contoh: Covid-19, HIV

Virus / Virus Example: Covid-19, HIV

2. Rajah di bawah menunjukkan kitar nitrogen. SP 8.3.2

The diagram below shows the nitrogen cycle.
Nitrogen di atmosfera
Nitrogen in atmosphere
Organisma mati dan najis haiwan

Dead organism and animal waste
Proses X
Process X
Bakteria pengikat nitrogen

dalam nodul akar pokok Ammonium
legum Ammonium
Nitrogen-fixing bacteria in the
legume's root nodule.
Nitrit
NOTA VISUAL Nitrite
Kitar Nitrogen
Nitrogen Cycle
Kitar Nitrogen
Nitrogen Cycle
VIDEO Sebatian Y
Compound Y

(a) Namakan proses X dan sebatian Y. TP1

Name process X and compound Y.
X: Penguraian / Decomposition
Y: Nitrat / Nitrate
(b) Tumbuhan menukarkan Y kepada sebatian organik. Namakan sebatian organik tersebut. TP2
Plants will convert Y into organic compound. Name the compound.
Protein / Protein
(c) Nyatakan fungsi sebatian organik yang dinamakan di (b) dalam tumbuhan. TP3 KBAT Mengaplikasi
State the functions of the organic compound named in (b) in plants.
Pertumbuhan/ Growth
Menggantikan tisu-tisu yang rosak atau mati/ Replace dead and damage cells
Membentuk asid nukleik/ Forms acid nucleic
(d) Namakan bakteria yang terlibat dalam pengikatan nitrogen dalam nodul tumbuhan legum. TP1
Name the bacteria involve in the fixation of nitrogen in nodules of a leguminous plant.
Rhizobium sp.
(e) Mikroorganisma yang dinamakan di (d) berinteraksi dengan tumbuhan legum. Namakan dan terangkan
hubungan di antara dua spesies tersebut. TP3 KBAT Mengaplikasi
The microorganism named in (d) interacts with the leguminous plant. Name and explain the type of relationship between the two
species.
Mutualisma. Hubungan yang membolehkan kedua-dua spesies yang berbeza mendapat faedah.
Mutualism. Relationship where different species gets benefits.
(f ) Hubungkaitkan kepentingan kitar nitrogen dengan pertumbuhan lembu. TP4 KBAT Menganalisis
Relate the importance of nitrogen cycle in the growth of cow.
• Membekalkan nitrat / elemen nitrogen.
Provides nitrate / nitrogen (elements / compound).
• Diserap oleh tumbuhan untuk mensintesis protein.

Absorb by the plant to synthesise protein.
• Apabila lembu makan tumbuhan, protein dipindahkan kepada lembu untuk digunakan bagi
menghasilkan membran plasma / enzim / hormon / pertumbuhan / membina sel baharu / membaiki
tisu rosak.
When the cow eats the plant, the protein is transferred to the cow to be used to produce plasma membrane / enzyme/
hormones / growth / build new cells / tissue repairs.

3. Nyatakan peranan mikroorganisma berdasarkan aktiviti mereka. SP 8.3.3 TP2

State the role of microorganisms based on their activities.
Parasit Pengurai Simbion Pengeluar

Parasite Decomposer Symbion Producer
(a) Pengurai (b) Simbion (c) Pengeluar (d) Parasit

Decomposer Symbion Producer Parasite
Penguraian oleh kulat Protozoa Trichonympha Bakteria seperti Taun dan tifoid
saprofit dan bakteria sp. dalam salur Lactobacillus sp. oleh bakteria
saprofit (Pseudomonas pencernaan anai-anai. digunakan dalam Vibrio cholerae.
sp.). Protozoa Trichonympha sp. in penghasilan yogurt. Cholera and typhoid by Vibrio
Decomposition by saphrophytic the digestive tract of termites. Bacteria such as Lactobacillus cholerae bacteria.
fungi and saprophytic bacteria sp. are used in production of
(Pseudomonas sp.) yogurt.
4. Nyatakan BENAR atau SALAH bagi pernyataan yang berikut. SP 8.3.4 TP2
State TRUE or FALSE for the following sentences.
Pernyataan Benar / Salah

Statement True / False
(a) Vektor ialah agen yang membawa dan menyebarkan patogen untuk menjangkiti
Benar
organisma hidup. True
Vectors are any agents, which carry and transmit infectious pathogen into living organism.
(b) Patogen ialah mikroorganisma yang menyebabkan penyakit. Patogen boleh terdiri
daripada bakteria, protozoa, virus atau fungi. Benar
Pathogens are microorganisms that cause diseases. Pathogens may consist of bacteria, protozoa, virus or True
fungi.
(c) Vektor terdiri daripada bakteria, protozoa, virus atau kulat. Salah
Vectors consist of bacteria, protozoa, virus or fungi. False
5. Padankan patogen dengan penyakit yang disebabkannya. SP 8.3.5 TP1

Match the pathogen with the disease it caused.
Patogen Penyakit
Pathogen Disease
(a) Salmonella sp. Ketuat kemaluan, kanser serviks

Genital warts, cervix cancer
(b) Plasmodium sp. Panau

Ring worm
(c) Human papilloma Virus Malaria

Malaria
(d) Mycobacterium tuberculosi Tifoid

Typhoid
(e) Tinea sp. Tuberkulosis (Tibi)

Tuberculosis

6. Jalankan aktiviti berikut. SP 8.3.4 SP 8.3.5 TP6 KBAT Mencipta

(a) Bekerja dalam kumpulan bertiga.

Work in groups of three.
(b) Bina dan reka bentuk alat perangkap vektor yang mesra alam.
Develop and design eco-friendly vector trapping model.
(c) Cari maklumat dan reka alat tersebut dalam masa seminggu.
Find information and build the model in a week.
(d) Bentangkan hasil kumpulan berserta maklumat mengenai model anda menggunakan Microsoft
PowerPoint.
Present your group’s work including information about your model by using Microsoft PowerPoint.
8.3 Kertas 1
Antara mikroorganisma berikut, yang manakah tergolong dalam kumpulan virus?

Which of the following microorganisms is classified as virus?
A Bacteriofaj / Bacteriophage
B Streptococcus sp.
C Staphylococcus sp.
D Vibro sp.
Kriteria Kejayaan:
Saya berjaya
• Mengenal pasti ciri utama mikroorganisma dan virus
• Memerihalkan peranan mikroorganisma dalam kitar nitrogen
• Memerihalkan peranan mikroorganisma sebagai pengeluar, pengurai, simbion dan parasit
• Mendefinisikan istilah patogen dan vektor
• Memerihalkan kesan patogen terhadap kesihatan manusia

Pentaksiran Sumatif
SPM Praktis PdPR

Bab 8
Jawapan
Praktis PdPR
Bab 8
Kertas 1 4. K dan L merupakan mikroorganisma yang

terlibat dalam kitar nitrogen. K berperanan untuk
1. Pernyataan di bawah menerangkan ciri-ciri X menukarkan ammonium kepada nitri manakala L
dalam suatu jenis alam. menukarkan nitrit kepada nitrat.
The statements below explain about the characteristics of X in K and L are microorganisms that take part in nitrogen cycle. K is
a type of kingdom. responsible to convert ammonium into nitrite while L converts
nitrite into nitrate.
• Eukariot Antara yang berikut, yang manakah menunjukkan
Eukaryote K dan L?
• Unisel dan multisel Which of the following represents K and L?
Unicellular and multicellular
• Mempunyai organisasi sel yang ringkas K L
Has simple cell organisation
A Nostoc sp. Nitrosomonas sp.
Apakah X?
What is X? B Nostoc sp. Nitrobacter sp.
A Protista
B Plantae C Rhizobium sp. Nitrosomonas sp.
C Virus
D Eubacteria D Nitrosomonas sp. Nitrobacter sp.
2. Antara yang berikut, yang manakah merupakan 5. Nyamuk dan kutu ialah contoh organisma yang
takson yang lebih rendah daripada order? dapat menyebarkan penyakit. Apakah kedua-dua
Which of the following are taxa that are lower than order?
organisma ini?
A Famili, kelas, genus / Family, class, genus Mosquitoes and ticks are examples of organisms that can
B Famili, spesies, genus / Family, species, genus spread diseases. What are these types of organisms?
C Spesies, kelas, famili / Species, class, family A Vektor
D Kelas, famili, genus / Class, family, genus Vector
B Kulat
3. Antara yang berikut, yang manakah set ciri yang Fungi
digunakan untuk membina kekunci dikotomi C Patogen
Pathogen
untuk membezakan antara serangga, krustasia
D Saprofit
dan mamalia kecil? Saprophyte
Which of the following sets of characteristics can be used to
build a dichotomous key to differentiate between an insect, a
crustacean and a small mammalian?
A Rangka dalam dan rangka luar
Internal skeleton and external skeleton
B Apendaj bersambungan dan rangka luar
Jointed appendages and external skeleton
C Rangka dalam dan sesungut
Internal skeleton and antenna
D Mata dan apendaj bersambungan
Eyes and jointed appendages

Kertas 2
Bahagian A
1. Qalysh membaca keratan artikel berikut semasa di bilik darjah.
Qalysh reads the following article in the classroom.
Pakar pemuliharaan, iaitu Dr. Mark Rayan Darmaraj menyatakan dengan hanya 200 harimau Malaya,
spesies itu akan pupus dalam dua hingga tiga tahun. Beliau mengatakan bahawa ada keperluan
mendesak untuk bertindak sekarang agar spesies tersebut memiliki peluang untuk hidup. "Sekiranya
kita membiarkan semuanya berlaku, harimau Malaya akan pupus dengan lebih cepat. Dengan menjaga
harimau, pemangsa paling atas, kita juga melindungi ekosistem. Harimau yang banyak adalah tanda
ekosistem yang sihat”, katanya kepada New Straits Times.
Conservationist, Dr. Mark Rayan Darmaraj said with only 200 Malayan tigers left in the wild, the species could go extinct in two to
three years. He said there was an urgent need to act now for the species to have any chance of survival. “If we leave things as they are,
the Malayan tiger could be driven into extinction even faster. By taking care of tigers, the apex predator, we are also protecting the
ecosystem. The abundance of tigers is a sign of a healthy ecosystem,” he told the New Straits Times.
(a) (i) Apakah faktor-faktor yang mungkin menyebabkan kepupusan Harimau Malaya?
What are the factors that may cause extinction of Malayan Tiger?
• Aktiviti penyahhutanan yang dilakukan oleh manusia menyebabkan harimau Malaya kehilangan
habitat dan sumber makanan.
Deforestation activities carried out by humans cause Malayan Tiger to lose habitats and food sources.
• Pemerdagangan haiwan liar yang berleluasa menyebabkan kepupusan haiwan ini.

The widespread of animals trafficking has also resulted in the extinction.
(ii) Berikan satu contoh haiwan lain yang terancam di Malaysia.
Give one other example of endangered animal in Malaysia.
Badak sumbu Sumatra/ Sumatran rhino

[1 markah / 1 mark]
(b) Nyatakan langkah-langkah yang boleh dilakukan bagi mengelakkan haiwan lain diancam kepupusan.
State the steps that can be taken to prevent other animals from being threatened with extinction.
• Mengharamkan pembunuhan dan pemerdagangan haiwan
Banning the killing and trafficking of animals
• Mewujudkan taman negara untuk melindungi habitat haiwan

Establish national parks to protect habitats of animals
• Mengadakan santuari pembiakan untuk memulihara spesies haiwan terancam

Organise breeding sanctuaries to conserve endangered animal species

Bahagian B
2. (a) (i) Apakah penamaan binomial? Nyatakan dua kelebihan menggunakan sistem penamaan.
What is binomial nomenclature? State two advantages of using the nomenclature system.
(ii) Demam denggi ialah jangkitan virus yang disebabkan oleh nyamuk betina. Demam denggi berlaku
di kawasan-kawasan tropika dan sub-tropika dan biasanya meningkat pada keadaan yang panas
dan lembap. Sejak kebelakangan ini, demam denggi telah menjadi satu kebimbangan kesihatan
awam antarabangsa.
Dengue fever is a viral infection caused by the female mosquito. Dengue fever occurs in tropical and sub-tropical regions and
usually increases in hot and humid months. In recent years, dengue fever has become a major international public health
concern.
Rajah 1/ Diagram 1
Berdasarkan pernyataan di atas, huraikan bagaimana vektor tersebut menyebabkan demam denggi
pada manusia.
Based on the statement above, describe how the vectors cause dengue fever to human.
(b) (i) Mikroorganisma penyebab penyakit dikenali sebagai patogen dan disebarkan melalui pelbagai
cara. Terangkan cara penyebaran penyakit melalui sentuhan kulit dan vektor.
Diseases are caused by harmful microorganisms called pathogens and transmitted through various ways. Explain the
transmission of diseases through skin contact and vectors.
(ii) Jangkitan penyakit dicegah melalui pengawalan patogen. Terangkan tiga cara untuk mengawal
patogen.
Pathogens can be controlled to prevent the spread of diseases. Explain three methods that can be used in the control of pathogens.
Bahagian C
3. (a) Banding dan bezakan alam Eubacteria dan Archaebacteria.

Compare and contrast Kingdom Eubacteria and Archaebacteria.
(b) Terangkan kepentingan pemeliharaan dan pemuliharaan hutan hujan tropika di Malaysia untuk tujuan
pengurusan berterusan ekosistem.
Explain the importance of preservation and conservation of tropical rainforest in Malaysia for the purpose of sustainable management
of ecosystem.
Kuiz 8

FOKUS KBAT
1. Pernyataan siapakah yang benar? Wajarkan jawapan anda. KBAT Menganalisis TIP Menjawab
Whose statement is correct? Justify your answer.
Alga berwarna hijau
Alga ialah fotosintetik tetapi
dan berada dalam alga ialah organisma unisel yang
Bukan. Alga tergolong
Alam Plantae.
dalam Alam Protista.
berkongsi ciri sepunya dengan
Algae is green in colour
and is classified under No. Algae is classified tumbuhan dan haiwan.
Plantae Kingdom. under Protist Kingdom. Algae are photosynthetic, but they are
unicellular organisms and share some
of the common features with plants as
well as animals.
Fatin Khairul
Khairul. Walaupun alga berwarna hijau, alga mempunyai organisasi sel
yang ringkas tanpa kehadiran tisu khusus seperti xilem dan floem.
Khairul. Eventhough algae is green in color, algae only have simple cell organisation without the
presence of specific tissues such as xylem and phloem.
2. Rajah di bawah menunjukkan sebuah tong sampah di suatu taman Bakteria, serangga dan haiwan
perumahan. Ramalkan kesan yang akan berlaku kepada orang awam jika perosak tertarik kepada sampah.
Hal ini akan meningkatkan risiko
keadaan ini berlarutan. Berikan alasan anda. KBAT Menilai dijangkiti Salmonella sp., yang
The diagram below shows a trash bin in a residential area. Predict the impact on the public if this
menyebabkan demam kepialu,
situation continues. Give your reasons.
keracunan makanan dan
penyakit teruk yang lain.
Bacteria, insects and vermin are
attracted to the garbage. This will
increase the risk of contracting
Salmonella sp., which causes typhoid
fever, food poisoning and other major
illnesses.
• Selain berbau busuk, keadaan sampah yang terdedah menyebabkan

kehadiran lipas, lalat dan tikus.
In addition to bad odours, exposed waste can cause the presence of cockroaches, flies and mice.
• Haiwan-haiwan ini mungkin menjadi vektor bagi penyakit seperti kolera,

demam kepialu dan penyakit kencing tikus.
These animals may be vectors for diseases. such as cholera, typhoid fever and Leptospirosis.

BAB
9 Ekosistem
Ecosystem
Peta
FOKUS TOPIK Konsep
Komponen Dalam Ekosistem

Components in Ecosystem
Komponen Abiosis Komponen Biosis

Abiotic Components Biotic Components
Elemen bukan hidup seperti nilai pH, suhu,

Semua organisma hidup seperti tumbuhan,
keamatan cahaya, kelembapan udara,
haiwan dan mikroorganisma.
topografi dan iklim mikro. All living organisms such as plants, animals and
Non-living elements such as pH value, temperature, microorganisms.
intensity of light, humidity, topography and microclimate.
Komponen abiosis - Terdiri daripada elemen bukan hidup.

Abiotic components - Consist of non-living elements.
Kelembapan udara Keamatan cahaya Suhu pH air dan tanah Topografi

Air humidity Light intensity Temperature Water and soil pH Topography
Pengurai Haiwan Tumbuhan

Decomposers Animals Plants
Komponen biosis - Terdiri daripada semua organisma hidup.

Biotic components - Consist of all living organisms.

PBD 9.1 Komuniti dan Ekosistem

Community and Ecosystem Buku Teks ms. 170 – 189
1. Nyatakan istilah ekologi bagi setiap pernyataan di bawah. SP 9.1.1 TP1

State the terms in ecology for each statement below.
Pernyataan Istilah
Statements Terms
(a) Sekumpulan organisma dengan ciri-ciri yang sama dan boleh saling
Spesies
membiak untuk menghasilkan zuriat. Species
A group of organisms with similar characteristics and can breed to produce offspring.
(b) Sekumpulan organisma daripada spesies yang sama dan hidup dalam
Populasi
habitat yang sama pada waktu yang sama. Population
A group of organisms of the same species living in the same habitat at the same time.
(c) Tempat tinggal persekitaran semula jadi atau tempat yang membekalkan
Habitat
udara, makanan, air dan tempat berlindung bagi sesuatu organisma. Habitat
The natural living environment or place that provides air, food, water and shelter to an organism.
(d) Beberapa populasi organisma yang berbeza dan hidup bersama-sama di

suatu habitat dan saling berinteraksi. Komuniti
Several populations of different organisms that live together in a habitat and interact with each Community
other.
(e) Beberapa komuniti organisma hidup yang berinteraksi antara satu sama lain
termasuk dengan benda bukan hidup. Ekosistem
Several communities of living organisms interacting with one another including with non-living Ecosystem
things.
(f ) Fungsi sesuatu organisma atau peranan yang dimainkan olehnya dalam

Nic
sesuatu ekosistem. Niche
The function of an organism or the role it plays in an ecosystem.
2. Rajah di bawah menunjukkan hubungan spesies, populasi, komuniti dan ekosistem dalam suatu habitat yang
diwakili dengan huruf. SP 9.1.1 TP1
The diagram below shows the relationship between species, population, community and ecosystem in a habitat that is represented by letter.
3444442444441
34444244441
CC
L
CC
K J
123
DD
M EE
Dd
Komuniti dan
Ekosistem
Community and
VIDEO Ecosystem

Lengkapkan jadual di bawah dengan menggunakan huruf-huruf yang betul.

Complete the table below using the correct letters.
Istilah Huruf yang diwakili

Terms The letters represented
(a) Spesies / Species C, D, E

(b) Komuniti / Community K
(c) Habitat / Habitat L
(d) Ekosistem / Ecosystem J
(e) Populasi / Population M
3. Padankan istilah dengan maksudnya yang sesuai. SP 9.1.2 SP 9.1.3 TP1

Match the terms with their suitable definition.
Istilah Definisi
Terms Definition
Elemen bukan hidup seperti nilai pH, suhu, keamatan cahaya,
Komponen biosis kelembapan udara, topografi dan iklim mikro.
Biotic components Non-living elements such as the pH value, temperature, intensity of light, humidity,
topography and microclimate.
Semua organisma hidup seperti tumbuhan, haiwan dan

Komponen abiosis mikroorganisma.
Abiotic components All living organisms such as plants, animals and microorganisms.
4. Lengkapkan jadual di bawah mengenai istilah yang digunakan untuk menunjukkan jenis-jenis nutrisi dan
maksudnya. SP 9.1.2 SP 9.1.3 TP2
Complete the table below on the terms used to indicate the types of nutrition and its meaning.
Istilah Maksud
Term Meaning
Nutrisi yang berlaku apabila organisma mensintesis sebatian organik kompleks

Nutrisi autotrof daripada bahan tak organik dengan menggunakan tenaga cahaya atau
Autotrophic nutrition tenaga kimia .
Nutrition that occurs when the organism synthesises complex organic compounds from inorganic
substances by using light or chemical energy.
Organisma yang mensintesis molekul organik daripada karbon dioksida dan air
Fotoautotrof
Photoautotroph dengan menggunakan cahaya matahari sebagai sumber tenaga.
An organism that synthesises organic molecules from carbon dioxide and water using sunlight as energy
sources.
Organisma yang mensintesis sebatian organik daripada pengoksidaan bahan tak

Kemoautotrof
Chemoautotroph organik seperti hidrogen sulfida dan ammonia.
An organism that synthesises organic compounds by oxidising inorganic substances such as hydrogen
sulphide and ammonia.

Nutrisi yang berlaku disebabkan organisma memperoleh tenaga melalui

Nutrisi heterotrof pemakanan
Heterotrophic nutrition
dan pencernaan bahan organik .
Nutrition that occurs due to organism obtains energy through feeding and digesting
organic substances. .
Organisma yang mendapat makanan dengan memakan bahan organik pepejal

Holozoik tenaga
Holozoic untuk dicernakan dan diserap ke dalam badan bagi menjana .
An organism that feeds by ingesting solid organic substances , which is subsequently digested and
absorbed into bodies to generate energy .
Organisma yang dikenali sebagai saprofit , memecahkan bahan mati dan

Saprotrof
Saprotroph bahan organik yang mereput untuk mendapatkan nutrien.
Organisms known as saprophytes , break down dead and decaying organic matter to obtain
nutrients.
Parasit Organisma yang hidup di atas atau dalam badan organisma hidup yang lain yang
Parasite dikenali sebagai perumah untuk mendapatkan nutrien.
Organisms that live on or in a body of living organisms known as hosts to obtain nutrients.
5. Kenal pasti jenis nutrisi bagi organisma-organisma berikut. SP 9.1.2 SP 9.1.3 TP2
Identify the types of nutritions for the following organisms.
Parasitisme Holozoik Saprofitisme

Parasitism Holozoic Saprophytism
6. Rajah di bawah menunjukkan sejenis nutrisi. SP 9.1.2 SP 9.1.3 TP2

The diagram below shows a type of nutrition.
Bulatkan jenis nutrisi yang betul.

Circle the correct type of nutrition.
Nutrisi heterotrof Nutrisi autotrof

Heterotrophic nutrition Autotrophic nutrition

7. Jalankan aktiviti yang berikut. SP 9.1.4 TP6 KBAT Mencipta


Work in groups.
(b) Setiap kumpulan perlu menghasilkan peta pemikiran bagi mencirikan komponen biosis dan abiosis
yang ditemui di sekitar sekolah.
Each group should produce a thinking map to characterise the biotic and abiotic components found in the school compound.
8. (a) Labelkan organisma dalam rajah di bawah dengan istilah yang betul. SP 9.1.4 TP2
Label the organisms in the diagram below with the correct terms.
(a) Pengeluar
Producer
(b) Pengguna
Consumer
(c) Pengurai
Decomposer

Underline the correct answer.
(a) (Rumpai air / Matahari) ialah pengeluar yang membuat makanan sendiri melalui (respirasi/ fotosintesis).
(Waterweed / Sun) is a producer that makes its own food through the process of (respiration/ photosynthesis).
(b) (Pengeluar / Pengguna) menduduki aras trof pertama, (pengguna primer / pengguna sekunder)
menduduki aras trof kedua, (pengguna primer / pengguna sekunder) menduduki aras trof ketiga dan
(pengguna sekunder / pengguna tertier) pula menduduki aras trof yang keempat.
(Producers / consumers) occupy the first trophic level, (primary consumers / secondary consumers) occupy the second trophic level,
(primary consumers / secondary consumers) occupy the third trophic level and (secondary consumers / tertiary consumers) occupy the
fourth trophic level.
(c) Pengguna primer ialah (herbivor / omnivor) manakala pengguna sekunder ialah (herbivor / karnivor)
yang makan daging, iaitu pengguna primer sebagai sumber makanan utama.
Primary consumers are (herbivores / omnivores) while secondary consumers are meat-eating (herbivores / carnivores) as the primary
consumers being the main food source.

10. Rajah di bawah menunjukkan satu rantai makanan di sebuah padang. SP 9.1.4
The diagram below shows a food chain in a field.
Ular
Snake
Pengguna
Pengeluar Pengguna primer Pengguna tertier
Producer Primary consumer sekunder Tertiary consumer
Secondary consumer
Konsep Visual
Pengurai Rantai Makanan
Decomposer Food Chain
(a) Lengkapkan rantai makanan yang ditunjukkan di atas. TP1

Complete the food chain shown in the diagram above.
(b) Apakah kesan kepada persekitaran sekiranya pengurai tidak wujud? TP5 KBAT Menilai
What are the effects to the environment if decomposers do not exist?
Permukaan bumi akan dipenuhi oleh bangkai haiwan dan tumbuhan serta berlakunya pencemaran alam
sekitar. Tiada nutrien yang dapat diserap oleh tumbuhan.
The surface of the earth will be covered with carcasses of animals and plants and environmental pollution occurs. Nutrients cannot be
absorbed by the plants.
11. (a) Bina satu siratan makanan dengan menggunakan organisma yang diberi. SP 9.1.5 TP3 KBAT Mengaplikasi
Construct a food web by using the given organisms.
Pokok kelapa sawit Tikus Burung hantu Ular Burung Kumbang Katak
Palm tree Rat Owl Snake Bird Bug Frog
Tikus Burung hantu

Rat Owl
Pokok kelapa Burung Ular

sawit Bird Snake
Palm tree
Kumbang Katak
Bug Frog

(b) Berdasarkan siratan makanan di 11(a), tandakan (✓) pada pengguna di aras trof keempat dalam siratan
makanan tersebut. TP4 KBAT Menganalisis
Based on the food web in 11(a), tick (✓) on the consumer at the forth trophic level in the food web.
Katak Burung hantu ✓ Kumbang

Frog Owl Bug
Simulasi
Ekosistem
Ecosystem
Tikus Burung Ular ✓

Rat Bird Snake
12. (a) Labelkan piramid ekologi di bawah dengan menggunakan perkataan yang diberikan.
Label the ecological pyramid below by using the words given. SP 9.1.6 TP2
Piramid biojisim Piramid bilangan dalam Piramid biojisim dalam Piramid tenaga dalam
songsang dalam laut ekosistem ekosistem ekosistem
Inverted pyramid of biomass Pyramid of numbers in an Pyramid of biomass in an Pyramid of energy in an
in the sea ecosystem ecosystem ecosystem
Pengguna tertier Pengguna tertier

Tertiary consumers 5 Tertiary consumers 100J
Pengguna sekunder Pengguna sekunder

284 000 Secondary consumers
600J
Secondary consumers
Pengguna primer Pengguna primer
508 000 Primary consumers
1000J
Primary consumers
Pengeluar 3 842 000 Pengeluar 5000J

Producers Producers
Piramid bilangan dalam ekosistem Piramid tenaga dalam ekosistem

Pyramid of numbers in an ecosystem Pyramid of energy in an ecosystem
Piramid bilangan dalam ekosistem Piramid tenaga dalam ekosistem
Pyramid of numbers in an ecosystem Pyramid of energy in an ecosystem
Pengguna tertier
Tertiary consumers 1 Pengguna tertier 100
Tertiary consumers
Pengguna sekunder
Secondary consumers
10
Pengguna sekunder 70
Secondary consumers
Pengguna primer
Primary consumers
37 Pengguna primer
Primary consumers 25
Pengeluar 800
Producers
Pengeluar
Producers 04

Piramid biojisim dalam ekosistem Piramid biojisim songsang dalam laut
Pyramid of biomass in an ecosystem Inverted pyramid of biomass in the sea
Piramid biojisim dalam ekosistem Piramid biojisim songsang dalam laut

Pyramid of biomass in an ecosystem Inverted pyramid of biomass in the sea

(b) Lengkapkan jadual di bawah tentang jenis piramid ekologi. SP 9.1.6 TP4 KBAT Menganalisis
Complete the table below about the types of ecology pyramids.
Jenis piramid ekologi Huraian

Types of ecology pyramid Description
Piramid bilangan Dari tapak ke puncak piramid:

Pyramid of numbers From the bottom to the top of the pyramid:
• Bilangan organisma semakin berkurang .
The number of organisms decreases .
• Saiz organisma semakin bertambah .
The size of organisms increases .
• Kandungan tenaga dalam setiap aras trof semakin berkurang .
The energy content at each trophic level decreases .
Piramid biojisim Dari tapak ke puncak piramid:

Pyramid of biomass From the bottom to the top of the pyramid:
• Bilangan organisma semakin berkurang .
The number of organisms decreases .
• Saiz organisma semakin bertambah .
The size of organisms increases .
• Jisim kering dalam setiap aras trof semakin berkurang .
The dry mass at each trophic level decreases .
Piramid tenaga Dari tapak ke puncak piramid:

Pyramid of energy From the bottom to the top of the pyramid:
• Kandungan tenaga dalam setiap aras trof semakin berkurang .
The energy content at each trophic level decreases .
• Hanya 10% tenaga daripada jisim tumbuhan dipindahkan
ke dalam badan pengguna primer.
Only 10% of the energy from total plant mass is transferred to the primary
consumer.
• 90% lagi hilang ke persekitaran melalui respirasi ,
perkumuhan dan penyahtinjaan .
90% of energy is lost to the surroundings through respiration ,
excretion and defecation .
13. Rajah di bawah menunjukkan aliran tenaga daripada pengeluar kepada pengguna. SP 9.1.6
The diagram below shows the energy flow from the producer to the consumers.
700 kJ 70 kJ Z
Pengguna
Pengeluar
Pengurai Pengguna primer Pengguna tertier
Decomposer
Producer Primary consumer sekunder Tertiery consumer
Secondary consumer
(a) Berdasarkan rajah aliran tenaga di atas, bagaimanakah kandungan tenaga berubah daripada pengeluar
kepada pengguna tertier? TP2
Based on the energy flow diagram above, how does the energy content change from the producer to the tertiary consumer?
Berkurang / Decreases

(b) Terangkan jawapan anda di (a). TP3 KBAT Mengaplikasi

Explain your answer in (a).
Apabila makanan dicernakan untuk digunakan dalam tindak balas biokimia, 90% tenaga dibebaskan ke
persekitaran melalui haba.
When food is digested to be used in biochemical reactions, 90% of the energy is released to the environment as heat.
(c) Berdasarkan rajah di atas, ramalkan nilai tenaga Z yang akan diterima oleh pengguna tertier.
Based on the diagram above, predict the value of energy Z that will be received by the tertiery consumer.
SP 9.1.6 TP4 KBAT Menganalisis
7 kJ
14. Nyatakan jenis interaksi yang wujud antara organisma berikut. SP 9.1.7 TP1
State the types of interactions that exist between the following organisms.
Pemangsaan Komensalisme Parasitisme

Prey-predator Commensalism Parasitism
Rhizobium sp.
Anak pokok
Plantlet
Saprofitisme Mutualisme Persaingan

Saprophytism Mutualism Competition
15. Jalankan eksperimen di bawah. SP 9.1.7 TP3 KBAT Mengaplikasi

Carry out the experiment below.
Eksperimen
Tujuan / Aim:
Mengkaji kesan persaingan interspesies dan persaingan intraspesies terhadap organisma.
To investigate the effects of intraspecific competition and interspecific competition among organisms.
Apakah kesan persaingan intraspesies dan persaingan interspesies terhadap organisma?
What are the effects of intraspecific competition and interspecific competition among organisms?

Jika persaingan tinggi antara organisma, pertumbuhan organisma menjadi perlahan.
If the competition among organisms is high, the growth of organisms becomes slower.

(a) Dimanipulasikan / Manipulated variables:
Jenis anak benih / The types of seedlings
(b) Bergerak balas / Responding variables:
Ketinggian anak benih / The height of seedlings
(c) Dimalarkan / Constant variables:
Bilangan anak benih, jarak antara anak benih, keamatan cahaya
The number of seedlings, the distance between seedlings, light intensity
Bahan / Material:
Anak benih padi, anak benih jagung, tanah, air
Paddy seedlings, corn seedlings, soil, water
Radas / Apparatus:
Dulang semaian, pembaris / Sowing tray, ruler
1. Tiga buah dulang semaian dilabelkan A, B dan C.
Three sowing trays are labelled A, B and C.
2. Tanah dengan jisim yang sama dimasukkan ke dalam ketiga-tiga dulang semaian.
Garden soil with the same mass is transferred into each of the three sowing trays.
3. Setiap anak benih ditanam dengan jarak 10 cm antara satu sama lain manakala jarak 5 cm antara anak
benih dan tepi dulang.
Each seed is planted at a distance of 10 cm from the next seedling, and a distance of 5 cm away from the side of the tray.
4. Anak benih dalam dulang semaian A, B dan C disiram dengan jumlah air yang sama banyak setiap hari.
Each seed in nursery trays A, B and C is watered with the same amount of water daily.
5. Selepas 30 hari, 10 pokok jagung diambil secara rawak dari dulang A.
After 30 days, 10 corn plants are obtained at random from tray A.
6. Ketinggian pokok jagung diukur dan direkodkan di dalam jadual.
Height of corn plants are measured and recorded in a table.
7. Langkah 5 dan 6 diulang bagi pokok dari dulang B dan C.
Steps 5 and 6 are repeated for plants from trays B and C.
Eksperimen A: 20 benih jagung dalam dulang

Experiment A: 20 corn seedlings in the tray
J J J J J Purata ketinggian anak pokok selepas sebulan

Average height of plantlets after a month
J J J J J
J J J J J Jawapan murid / Student' answer
J J J J J

Eksperimen B: 20 benih padi dalam dulang

Experiment B: 20 paddy seedlings in the tray
P P P P P Purata ketinggian anak pokok selepas sebulan

(cm)
P P P P P Average height of plantlets after a month (cm)
P P P P P
Jawapan murid / Student' answer
P P P P P
Eksperimen C: 10 benih jagung, 10 benih padi dalam dulang

Experiment C: 10 corn seedlings, 10 paddy seedlings in the tray
J P J P J Purata ketinggian anak pokok selepas sebulan (cm)

Average height of plantlets after a month (cm)
P J P J P
J P J P J J: P:
Jawapan murid / Jawapan murid / Student'
P J P J P Student' answer answer
(a) Nyatakan inferens bagi ketiga-tiga eksperimen.

State the inference for the three experiments.
Pokok jagung mempunyai ketinggian purata yang lebih tinggi kerana pokok jagung
A mempunyai kadar pertumbuhan yang tinggi. Pokok jagung bersaing secara intraspesies.
Corn plants have higher average height because corn plants have higher growth rate. Intraspecific competition has
taken place in the tray.
Pokok padi mempunyai ketinggian purata yang lebih rendah kerana pokok padi mempunyai
B kadar pertumbuhan yang rendah. Pokok padi bersaing secara intraspesies.
Paddy plants have lower average height because paddy plants have slower growth rate. Intraspecific competition has
taken place in the tray.
Pokok jagung lebih tinggi daripada pokok padi kerana pertumbuhan pokok jagung lebih
C cepat. Persaingan interspesies berlaku.
Corn plants are taller than paddy plants because the growth of corn plants is faster. Interspecific competition has taken
place in the tray.
(b) Apakah sumber yang menyebabkan persaingan dalam dulang A, B dan C?

What are the sources that cause competition in tray A, tray B and tray C?
Ruang dan nutrien / Space and nutrient
Hipotesis diterima. Jika persaingan tinggi antara organisma, pertumbuhan organisma menjadi perlahan .
Hypothesis is accepted. If the competition among organisms is high, the growth of organisms becomes slow .

16. Tandakan (✓) bagi komponen biosis dan komponen abiosis yang wujud dalam ekosistem paya bakau.
Tick (✓) for biotic and abiotic components found in the mangrove ecosystem. SP 9.1.8 TP2
Faktor Komponen biosis Komponen abiosis

Factor Biotic component Abiotic component
Cahaya matahari terik ✓
Scorching sunlight
Pokok bakau ✓
Mangrove plant
Tanah lembut dan berlumpur ✓
Soft and muddy soil
Ketam dan belangkas ✓
Crab and horshoes crab
Kandungan garam tinggi ✓
High salinity
Tiupan angin kencang ✓
Strong wind
Cendawan ✓
Mushroom
17. (a) Lengkapkan ciri penyesuaian bahagian pokok bakau untuk mengatasi masalah yang dihadapinya.
Complete the adaptive features of mangrove plant’s parts to overcome the problems. SP 9.1.8 TP2
Bahagian pokok bakau Ciri penyesuaian

Mangrove plants’ parts Adaptive features
• Daun dengan kutikel tebal dan stoma terbenam untuk

(i) Daun
Leaves mengurangkan kehilangan air melalui transpirasi.
Leaves with thick layer of cuticle and sunken stoma to help reduce water loss by
transpiration.
• Daun sukulen yang menyimpan air.
Succulent leaves to store water.
• Sistem akar yang luas dan menghasilkan akar pneumatofor untuk

(ii) Akar
Roots pertukaran gas.
Extensive root system that produces pneumatophore roots for gas exchange.
• Akar jangkang yang mencengkam pokok ke tanah untuk memberi
sokongan bagi melawan tiupan angin.
Prop roots that grip the trees to the ground to support the tree from strong coastal
wind.
• Akar banir memerangkap lebih banyak keladak dan lumpur.
Buttress roots help to trap more silt and mud.
(iii) Biji benih • Mempunyai biji benih vivipariti , yang bercambah sewaktu masih
Seedling melekat kepada pokok induk untuk meningkatkan peluang biji benih
hidup.
Have viviparous seeds that germinate while still attached to the mother plant to increase
the seed chance of survival.

(b) Pokok paya bakau sentiasa terdedah kepada air yang masin. Bagaimanakah pokok paya bakau diadaptasi
untuk menapis air laut? SP 9.1.8 TP3 KBAT Mengaplikasi
Mangrove trees are always exposed to the salt water. How are mangroves adapted to filter sea water?
Hidatod. Air laut memasuki sel sap akar secara osmosis dan garam berlebihan disingkirkan melalui
hidatod, iaitu liang yang terdapat di bawah epidermis daun.
Hydatodes. Seawater diffuses into root sap cells by osmosis and excessive salt is removed through hydatodes, the pores found on the
lower epidermis of leaves.
18. Rajah di bawah menunjukkan pengkolonian dan sesaran di paya bakau. SP 9.1.8
The diagram below shows colonisation and succession in mangrove swamps.
Air pasang
High tide
Air surut
Low tide
Zon 1 Zon 2 Zon 3

Zone 1 Zone 2 Zone 3
Spesies perintis Spesies penyesar Spesies penyesar
Pioneer species Successor species Successor species
Avicennia sp. Rhizophora sp. Bruguiera sp.
Sonneratia sp.
(a) Apakah yang dimaksudkan dengan pengkolonian dan sesaran? TP1

What is meant by colonisation and succession?
• Pengkolonian ialah proses sesuatu spesies menghuni kawasan baharu yang tiada langsung
hidupan wujud sebelumnya.
Colonisation is a process of a species inhabiting a newly formed area where no life existed before.
• Sesaran ialah keadaan dengan bilangan spesies penyesar bertambah dan menggantikan spesies
perintis secara beransur-ansur.
Succession is a condition in which the number of new successor species increases and gradually replaces the pioneer species.
(b) Tuliskan nama spesies dalam rajah di atas di ruangan yang diberikan. TP1
Write the name of the species in the diagram above in the spaces given.
Video
Hutan Paya
Bakau
Mangrove Forest

(c) Mengapakah spesies perintis boleh dijumpai dalam Zon 1? TP4 KBAT Menganalisis
Why pioneer species can be found in Zone 1?
• Spesies perintis mempunyai ciri penyesuaian khusus untuk membolehkannya hidup di kawasan
tanah yang lembut, berlumpur dan terdedah kepada air pasang sepanjang masa.
The pioneer species has special adaptations to enable it to survive in soft, muddy soil and exposed to high tide at all time.
• Contoh penyesuaiannya ialah mempunyai akar yang padat untuk memerangkap butiran pasir dan
akar pneumatofor untuk pertukaran gas di akar. /
An example of its adaptation is having long-networking root system to hold the sand particles and pneumatophore for gas
exchange in the root.
19. Jalankan aktiviti yang berikut. / Carry out the following activity. SP 9.1.8 TP6 KBAT Mencipta

Work in groups.
(b) Jalankan kajian lapangan di kawasan paya bakau, iaitu tentang industri kayu arang, industri desa atau
aktiviti penangkapan hasil laut.
Carry out field studies in mangrove swamps on the charcoal industry, rural industry or fishing activities.
(c) Bentangkan hasil kumpulan di hadapan kelas dengan menggunakan pembentangan multimedia.
Present your group’s work in front of the class by using multimedia presentation.
Rajah 1 menunjukkan susunan rajah untuk mengkaji persaingan intraspesies dan persaingan interspesies
antara anak pokok jagung dan anak pokok padi.
Diagram 1 shows the apparatus set-up to investigate intraspecies and interspecies competition among corn seedlings and paddy seedlings.
P P P P P J J J J J P J P J P
P P P P P J J J J J J P J P J
P P P P P J J J J J P J P J P
P P P P P J J J J J J P J P J
A B C
Rajah 1/ Diagram 1
(a) (i)Apakah persaingan yang berlaku dalam dulang C?
What type of competition happens in tray C? [1 markah / 1 mark]
(ii) Berikan definisi persaingan yang anda nyatakan di (a)(i).
Give the definition of competition you stated in (a)(i). [2 markah / 2 marks]
(b) Anak pokok manakah menang dalam persaingan dalam dulang C? Wajarkan jawapan anda.
Which seedling wins the competition in tray C? Justify your answer. [3 markah / 3 marks]

Kriteria Kejayaan:
Saya berjaya
• Mendefinisikan spesies, populasi, komuniti, habitat, nic dan ekosistem.
• Mengenal pasti komponen biosis dan abiosis dalam ekosistem.
• Memerihalkan nutrisi autotrof dan heterotrof.
• Menjelaskan tentang komponen biosis mengikut aras trof.
• Memerihalkan pengaliran tenaga dalam rantai makanan.
• Memerihalkan piramid ekologi.
• Mencerakinkan jenis interaksi antara komponen biosis
(i) Parasitisme
(ii) Komensalisme
(iii) Mutualisme
(iv) Persaingan
(v) Saprofitisme
(vi) Pemangsaan
• Menerangkan ekosistem paya bakau daripada aspek komponen biosis, komponen abiosis, penyesuaian pokok bakau,
pengkolonian dan sesaran dan kepentingan ekosistem paya bakau.
PBD 9.2 Ekologi Populasi

Population Ecology Buku Teks ms. 190 – 196
1. Nyatakan faktor-faktor yang mempengaruhi taburan populasi. SP 9.2.1 TP3 KBAT Mengaplikasi
State the factors that affect the population distribution.
i-Think Peta Bulatan
Air Nilai pH
Water pH value
Suhu Faktor-faktor yang

Kandungan garam
Temperature mempengaruhi
mineral
taburan populasi Mineral salt content
Factors that affect the
population distribution
Tempat membiak Cahaya

Breeding place Light
Makanan
Food
Demografi Populasi
Population Demography
INFO

2. Gariskan perkataan yang betul bagi menunjukkan corak taburan populasi. SP 9.2.1 TP2
Underline the correct answer to show the pattern of population distribution.
(a) (Berkelompok / Sekata) ialah organisma berkelompok yang membentuk kumpulan terpisah. Hal ini
adalah kerana taburan sumber (sekata / tidak sekata) di dalam sesebuah kawasan.
(Clumped / Uniform) are clumped organisms that form separated groups. This is caused by (even / uneven) distribution of resources in
an area.
(b) (Rawak / Berkelompok) ialah organisma yang membentuk corak bebas. Taburan ini melibatkan spesies
yang kurang (berinteraksi / memburu) secara individu.
(Random / Clumped) are organisms that are distributed in a free pattern. This distribution involves species that have little (interaction
/ hunting) among individuals.
(c) (Rawak / Sekata) ialah organisma yang tersebar dalam kawasan yang diduduki. Taburan ini melibatkan
spesies yang bersaing untuk merebut sumber (terhad / tidak terhad) dalam sesebuah kawasan.
(Random / Uniform) are organisms that are distributed all over an inhabited area. This distribution involves species competes for
(limited / unlimited) resources in an area.
3. Anggaran saiz populasi organisma merupakan kaedah untuk menentukan taburan organisma. Tandakan (✓)
bagi kebaikan anggaran saiz populasi organisma. SP 9.2.1 TP4 KBAT Menganalisis
Estimating the population size of an organism is a method to determine the distribution of an organism. Tick (✓) for the benefits of estimating
the population size of the organism.
(a) Saiz populasi boleh dianggar apabila kawasan yang dikaji adalah besar. ✓
Population size can be estimated when the research area is big.
(b) Mewakili sampel bagi memberi gambaran tentang kelimpahan dan corak taburan organisma. ✓
Represent the sample to give an idea of the abundance and the distribution pattern of certain organisms.
(c) Saiz populasi dapat boleh dianggar apabila data mudah diperoleh dalam kawasan kajian.
Population size can be estimated when the data are readily available in the research area.
(d) Dapat menunjukkan dua faktor penting, iaitu saiz populasi dan kepadatan populasi. ✓
Able to show two important factors namely population size and density.
4. Jawab soalan di bawah. SP 9.2.2

Answer the questions below.
(a) Apakah teknik persampelan kuadrat? TP1
What is a quadrat sampling technique?
Teknik persampelan kuadrat digunakan untuk menganggarkan saiz populasi tumbuhan dan haiwan
yang tidak bergerak.
A quadrat sampling technique is used to estimate the population size of plants and immobile animals.
(b) Luas kawasan kajian yang dipilih adalah berukuran 10 m × 10 m. Seorang murid meletakkan 10 kuadrat,
bersaiz 50 cm × 50 cm. 7 daripada 10 kuadrat mengandungi spesies. Sebanyak 36 pokok Mimosa pudica
ditemui dalam kuadrat itu. Kira frekuensi dan kepadatan pokok Mimosa pudica. TP3 KBAT Mengaplikasi
The chosen study area was 10 m × 10 m. A student places 10 quadrats, each 50 cm × 50 cm. 7 out of 10 quadrat contain species. A total
of 36 Mimosa pudica were found in the quadrats. Calculate the frequency and density of the Mimosa pudica.

bilangan kuadrat mengandungi spesies

Frekuensi the number of quadrats containing species
Frequency = × 100%
jumlah bilangan kuadrat yang digunakan
total number of quadrats used
7
= × 100
10
= 70%
jumlah bilangan individu spesies dalam semua kuadrat Nota Visual
Kepadatan total number of individual species in all quadrats Teknik Persampelan
Density = jumlah bilangan kuadrat × luas kuadrat Kuadrat
Quadrat Sampling
total number of quadrats × quadrat area Technique
36
=
10 (0.5 × 0.5)
= 14.4 Mimosa pudica per meter persegi (m2)
Mimosa pudica per square metre (m2)
(c) Apakah teknik tangkap-tanda-lepas-tangkap semula? TP1

What is capture-mark-release-recapture technique?
Teknik tangkap-tanda-lepas-tangkap semula digunakan untuk menganggarkan saiz populasi haiwan
yang bebas bergerak seperti kutu kayu, siput dan tikus.
Capture-mark-release-recapture technique is used to estimate the population size of mobile animals such as woodlice, snails and rat.
(d) Sejumlah 110 siput babi ditangkap dalam tangkapan pertama. Siput babi tersebut ditanda dan
dilepaskan semula di kebun sekolah. Selepas 2 minggu, siput babi ditangkap semula dan didapati hanya
26 bertanda manakala 68 siput babi tidak bertanda. Anggarkan saiz populasi sibut babi di kebun sekolah
tersebut. TP3 KBAT Mengaplikasi
A total of 110 snails were caught in the first capture. The snail were marked and released in the school garden. After 2 weeks, the snails
were recaptured and found out only 26 were marked while 68 snails were unmarked. Estimate the population size of snails in the
garden.
bilangan haiwan dalam tangkapan pertama x bilangan haiwan dalam

tangkapan kedua
Saiz populasi the number of animals in the first capture × the number of animals in the second capture
Population size =
bilangan haiwan bertanda dalam tangkapan kedua
the number of marked animals in the second capture
110 x 94
=
26
= 398
(e) Rajah di bawah menunjukkan sejenis tanda pada haiwan yang ditangkap.
The diagram below shows a mark on the captured animal.

Apakah X? Mengapakah X selamat digunakan berbanding penanda yang lain? TP5 KBAT Menilai
What is X? Why is X safer compared to other markers?
Dakwat India. Dapat mengelakkan haiwan daripada mudah dikenali oleh pemangsa. Tidak beracun.
Indian ink. Can prevent animals from being easily targeted by predators. Non-toxic.
5. Lakukan aktiviti berikut. SP 9.2.1 SP 9.2.2 TP6 KBAT Mencipta

Carry out the following activities.

Work in groups.
(b) Jalankan kajian lapangan mengkaji kesan komponen abiosis terhadap populasi sesuatu organisma.
Carry out field studies to investigate the effects of abiotic components on the organism population.
(c) Bentangkan hasil kumpulan di hadapan kelas dengan menggunakan pembentangan multimedia.
Present your group’s work in front of the class by using multimedia presentation.
9.2 Kertas 1
Jadual 1 menunjukkan bilangan tumbuhan X dalam 10 kuadrat yang berlainan, setiap satu berukuran 1 m × 1 m.
Table 1 shows the number of plant X in 10 different quadrats, each measuring 1 m × 1 m.
Jadual 1/ Table 1
Quadrat number A B C D E F G H I J
Nombor kuadrat
Number of plant X 10 14 0 12 13 13 0 0 18 20
Bilangan tumbuhan X
Calculate the density of X.

Hitung kepadatan X.
A 5 m-2
B 10 m-2
C 20 m-2
D 30 m-2
Kriteria Kejayaan:
Saya berjaya
• Menghuraikan faktor yang mempengaruhi taburan populasi.
• Menganalisis data untuk menganggarkan saiz populasi organisma yang menggunakan teknik persampelan kuadrat dan teknik
tangkap-tanda-lepas-tangkap semula.

Pentaksiran Sumatif
SPM Praktis PdPR

Bab 9
Jawapan
Praktis PdPR
Bab 9
Kertas 1
1. Antara istilah berikut, yang manakah merujuk

kepada kumpulan organisma yang sama spesies
dan hidup dalam habitat yang sama?
Which of the following terms refers to a group of organisms of
the same species living in the same habitat?
A Nic / Niche
B Populasi / Population Rajah 2 / Diagram 2
C Ekosistem / Ecosystem Antara yang berikut, yang manakah kepentingan
D Komuniti / Community penyesuaian itu?
Which of the following is the importance of the adaptation?
2. Antara yang berikut, yang manakah mempunyai A Mendapatkan cengkaman yang kukuh pada
biojisim yang paling banyak? tanah
Which of the following has the most biomass? Securing a stable grasp to the soil
A Omnivor / Omnivores B Membekalkan air kepada anak benih
B Karnivor / Carnivores Supplying water to the seedling
C Herbivor / Herbivores C Melindungi anak benih daripada habitat air
D Pengeluar / Producers masin
Protecting the seedling from the saline habitat
3. Berdasarkan Rajah 1, apakah yang akan berlaku D Memastikan kejayaan persenyawaan
kepada populasi burung kecil sekiranya semua membentuk biji benih
helang mati secara tiba-tiba? Ensuring a successful fertilisation to form seed
Based on Diagram 1 what will happen to the population of
small bird if all the eagles died suddenly? 5. Jadual 1 menunjukkan keputusan kajian ke atas
saiz populasi siput babi.
Table 1 shows the result of an experiment to study the
population size of garden snails.
Jadual 1 / Table 1
Tangkapan Bilangan siput babi
Rajah 1 / Diagram 1 Capture Number of garden snails
A Populasi burung kecil akan menurun. Kali pertama 120 bertanda
The population of small bird will decrease. First 120 were marked
B Populasi beluncas akan meningkat. Kali kedua 50 bertanda 80 tidak
The population of caterpillar will increase.
Second 50 were marked bertanda
C Populasi burung kecil akan meningkat. 80 were unmarked
The population of small bird will increase.
D Populasi pokok akan menurun.
The population of tree will decrease.
Apakah anggaran saiz populasi siput babi?
What is the estimated population size of the garden snails?
4. Rajah 2 menunjukkan suatu penyesuaian anak A 195
benih pokok bakau. B 200
Diagram 2 shows an adaptation of the seedling of a mangrove C 250
plant. D 312

Kertas 2
Bahagian A
1. Rajah 1 menunjukkan satu ekosistem.
Diagram 1 shows an ecosystem.
Rajah 1 / Diagram 1
(a) Berdasarkan Rajah 1, berikan dua contoh bagi setiap komponen abiosis dan komponen biosis yang
mempengaruhi kehidupan organisma akuatik.
Based on Diagram 1, give two examples for each abiotic component and biotic component that affect the lives of aquatic organisms.
Komponen biosis: Tumbuhan / pengeluar, kumbang, belalang, burung, ular

Biotic component: Plants / producers, bug, grasshopper, bird, snake
Komponen abiosis: Udara, air, cahaya matahari, pH, tanah

Abiotic component: Air, water, sunlight, pH, soil
(b) Berdasarkan ekosistem yang diberi,
Based on the ecosystem given,
(i) Bina satu jaringan makanan yang mengandungi sekurang-kurangnya tiga rantai makanan.
Construct a food web consisting at least three food chains.
Belalang
Grasshopper
Rumput Kumbang Katak Helang

Grass Bug Frog Eagle
Ular
Snake

(ii) Bagaimanakah pengeluar mensintesis makanannya sendiri?

How do producers synthesise their own food?
Tumbuhan mensintesis sebatian organik kompleks daripada bahan tak organik dengan
menggunakan tenaga cahaya melalui fotosintesis.
Plants synthesise complex organic compounds from inorganic substances by using light energy through photosynthesis.
(c) Terangkan aliran tenaga melalui jaringan makanan di b(i).
Explain the energy flows through the food web in b(i).
• Hanya 10% tenaga daripada jisim tumbuhan dipindahkan ke dalam badan pengguna primer.
Only 10% of energy from total plant mass is transferred to the primary consumer.
• 90% lagi hilang ke persekitaran melalui respirasi, perkumuhan dan penyahtinjaan.

90% of energy is lost to the surroundings through respiration, excretion and defecation.
• Keadaan yang sama untuk pengguna primer, pengguna sekunder dan pengguna tertier.
Same condition for primary consumers, secondary consumers and tertiary consumers.
Bahagian B
2. Rajah 2.1 menunjukkan satu rantai makanan yang terdapat di sawah padi.
Diagram 2.1 shows a food chain in a paddy field.
Tikus
Pokok padi Rat
Helang
Paddy plant Ular Eagle
Snake
(a) Berdasarkan Rajah 2.1, huraikan pemindahan tenaga dalam rantai makanan.
Based on Diagram 2.1, describe the energy transfer in the food chain.
(b) Rajah 2.2 menunjukkan dua organisma yang terdapat di sawah padi.
Diagram 2.2 shows two organisms that are found in the paddy field.

Huraikan bagaimana interaksi antara kedua-dua organisma mengekalkan keseimbangan ekosistem di
sawah padi.
Describe how the interaction between the two organisms maintains the balance of the ecosystem in the paddy field.

Bahagian C
3. (a) Rajah 3.1 menunjukkan sejenis kulat. / Diagram 3.1 shows a type of fungi. Sporangium
Terangkan bagaimana organisma ini memperoleh nutrien. Sporangium
Explain how these organisms obtain nutrients. Spora
Spore
(b) Jadual 1 menunjukkan purata jisim kering tumbuhan padi dan jagung yang
Hifa
ditanam di dalam Hypha
Table 1 shows the average dry mass of paddy and corn planted in
(i) dua plot berbeza A dan B / two different plots, A and B Miselium
Mycelium
(ii) plot yang sama, iaitu C / the same plot, C
Semua plot mempunyai saiz yang sama. Tumbuhan padi dan jagung diberi Rajah 3.1 / Diagram 3.1
jumlah garam mineral dan air yang sama banyak selama 30 hari.
All plots have the same size. They are given the same amounts of mineral salts and water for 30 days.
Jadual 1 / Table 1
Purata jisim kering setiap tumbuhan
Plot Average dry mass of each plant
Plot Pokok padi / Paddy plant Pokok jagung / Corn plant
A 3.1
B 9.5
C 10.1 2.5
Terangkan jenis interaksi dalam Jadual 1. / Explain the types of interaction in Table 1.
(b) Rajah 3.2 menunjukkan satu ekosistem paya bakau yang terdedah kepada pancaran matahari yang
panas terik dan mempunyai kepekatan garam yang tinggi.
Diagram 3.2 shows a mangrove ecosystem exposed to extremely hot sunlight and high concentration of salt.

Terangkan ciri-ciri penyesuaian tumbuhan paya bakau untuk mengatasi masalah tersebut.
Explain the adaptive features of the mangrove plant to overcome the problems.
Kuiz 9

FOKUS KBAT
TIP Menjawab
Rahman berpendapat bahawa semua cacing ialah parasit. Cacing hidup dalam
usus manusia dan menyerap nutrien. Angel pula tidak bersetuju dengan Pengurai selain bakteria
ialah cacing. Cacing dapat
pendapat Rahman. Berikan sebab untuk menyokong pendapat Angel. menguraikan haiwan atau
Rahman argues that all worms are parasite. They live in the human intestine and absorb nutrients.
tumbuhan yang telah mati
Angel disagrees with Rahman. Give reasons to support Angel’s opinion. KBAT Menganalisis
kepada bahan ringkas (kompos)
Terdapat cacing yang bukan parasit seperti cacing tanah. Cacing tanah yang boleh digunakan semula
oleh tumbuhan.
merupakan pengurai yang dapat menjadikan tanah subur dengan nutrien, Decomposers other than bacteria
are worms. Worms can decompose
menjadikan tanah berongga untuk meningkatkan kandungan oksigen untuk dead animals or plants into simple
materials (compost) that can be
kegunaan tumbuhan. reused by plants.
There are non-parasitic worms like earthworms. Earthworms are decomposers that enrich the soil with
nutrient, make the soil hollow to increase the oxygen content for plant uses.

BAB
10 Kelestarian Alam Sekitar

Environmental Sustainability
Peta
FOKUS TOPIK Konsep
Kehilangan biodiversiti
Loss of biodiversity
Perubahan iklim Pencemaran

Climate change Pollution
Pemanasan Ancaman Alam Sekitar Eutrofikasi

global Threats to the Environment Eutrophication
Global warming
Ledakan pertumbuhan
Penyahhutanan
Deforestation populasi manusia
Human population growth
explosion
Pemeliharaan, Pemuliharaan dan Pemulihan Ekosistem

Preservation, Conservation and Restoration of Ecosystem
Pemeliharaan Pemuliharaan Pemulihan

Preservation Conservation Restoration
Tindakan menjaga Usaha memulihkan sumber- Proses membantu

komponen-komponen sumber alam sekitar seperti memperbaharu dan
ekosistem supaya dapat air, hutan, tenaga, udara, memulihkan ekosistem
mengekalkan keadaan mineral dan sebagainya yang merosot, musnah
semula jadinya. supaya sumber-sumber dan rosak akibat aktiviti
Efforts on protecting the tersebut tidak pupus. manusia.
components of an ecosystem so it Efforts to restore environmental The processs to help the renewing
will remain in its natural condition. resources such as water, forests, and restoring of ecosystems that
energy, air, minerals and others so have deteriorated, damaged or
that they will not deplete. destroyed due to human activities.

PBD 10.1 Ancaman Alam Sekitar

Threats to the Environment Buku Teks ms. 202 – 211
1. Apakah maksud kelestarian alam sekitar? SP 10.1.1 TP1

What is meant by environmental sustainability?
Keadaan alam sekitar yang kekal sama tanpa mengalami masalah kekurangan atau penurunan sumber
semula jadi dan kualiti alam sekitar yang terjamin untuk satu tempoh jangka masa yang panjang.
An environmental condition that remains the same without any reduction or depletion of natural resources, with an assured quality of the
surrounding environment, for a long period of time.
Konsep Visual
2. Padankan ancaman alam sekitar di bawah dengan puncanya. SP 10.1.1 TP2
Aktiviti Manusia
Match the environmental threats below with their causes. Human's Activity
Ancaman alam sekitar Punca

Environmental Threats Causes
Peningkatan jumlah manusia yang tinggal di

Perubahan iklim dan pemanasan global kawasan tertentu.
Climate change and global warming The increase in the number of humans living in a certain
area.
Penyahhutanan dan kehilangan Bunyi yang mengganggu, udara yang

biodiversiti tercemar dan kemerosotan kualiti air.
The disturbing sound, polluted air and deterioration of
Deforestation and loss of biodiversity
water quality.
Eutrofikasi Penebangan pokok secara besar-besaran.

Eutrophication The clearing of trees in a large scale.
Pencemaran Ekosistem air menjadi kaya dengan nutrien.

Pollution The water ecosystem becomes rich in nutrients.
Ledakan pertumbuhan populasi Perubahan suhu bumi, taburan hujan dan

manusia perubahan tiupan angin.
The change in temperature of the earth, rainfall
Human population growth explosion
distribution and wind blow.
Nota Visual
3. Lengkapkan jadual berikut dengan faktor yang sesuai. SP 10.1.2 TP2 Kesan Rumah Hijau
Complete the table below with suitable factor. Greenhouse Effect
Gas rumah hijau Faktor yang menyebabkan kesan rumah hijau

Greenhouse gases Factors causing the greenhouse effect
Karbon dioksida dan nitrogen oksida Pembakaran bahan api fosil

Carbon dioxide and nitrogen oxide Burning of fossil fuel
Kloroflurokarbon (CFC) / Chlorofluorocarbon (CFC) Penggunaan bahan penyejuk / Usage of cooling substances
Karbon dioksida / Carbon dioxide Penebangan hutan / Deforestation
Metana / Methane Aktiviti penternakan / Animal farming
Nitrogen oksida / Nitrogen oxide Aktiviti pertanian / Agricultural activities

4. Isi tempat kosong dengan kesan negatif aktiviti penyahhutanan. SP 10.1.2 TP2
Fill in the blanks with the negative effects of deforestation. i-Think Peta Pelbagai Alir
Hakisan tanah dan

Aktiviti pembalakan
Logging activities banjir kilat
Soil erosion and flash flood
Pembukaan kawasan
baharu untuk aktiviti Perubahan iklim
pertanian Climatic change
The opening of new areas
for agricultural activities Aktiviti
penyahhutanan
Deforestation activities
Perlombongan Kehilangan
mineral biodiversiti
Mineral mining Loss of biodiversity
Membina kawasan
Kehilangan kawasan
perumahan dan jalan
tadahan air
raya Loss of water catchment
The building of residential areas
areas and roads
5. Seorang aktivis alam sekitar mendapati bahawa terdapat kebun sayur, taman perumahan dan loji kumbahan
dibina berhampiran dengan sebatang sungai. Beliau menasihati majlis perbandaran untuk mengkaji semula
situasi tersebut. Wajarkan nasihat aktivis itu dengan mengisi tempat kosong di bawah.
An environmental activist found that there are vegetable farm, housing area and sewage plant built near a river. He advised the municipality
to review the situation of the area. Justify the advice of the activist by filling in the blanks below. SP 10.1.2 TP5 KBAT Menilai
Lebihan sisa nitrat dan fosfat boleh dialirkan oleh air hujan ke dalam sungai.
Keadaan ini akan merangsang pertumbuhan alga dengan pesat sehingga menutup
permukaan air. Keadaan ini dikenali sebagai eutrofikasi yang boleh menyebabkan peningkatan aras
keperluan oksigen biokimia (BOD) di dalam air sungai.
nitrate phosphate
The excess of and residuals can flow into the river with the help of rain water. This situation
can stimulate the rapid growth of algae , covering up the water surface. This condition is known as eutrophication
that can increase the level of biochemical oxygen demand (BOD) in the water.
6. Jalankan aktiviti berikut. SP 10.1.2 TP6 KBAT Mencipta Nota Visual

Carry out the following activity. Pencemaran Air
Water Pollution
AKTIVITI
(a) Bekerja dalam kumpulan bertiga.

Work in groups of three.
(b) Cari maklumat tentang impak ledakan pertumbuhan populasi manusia ke atas alam sekitar dengan
menggunakan Internet.
Find the information about the impact of human population growth explosion to the environment by using the Internet.
(c) Bentangkan hasil kumpulan menggunakan Microsoft Powerpoint.
Present your group’s work using Microsoft Powerpoint.

7. Lakukan eksperimen di bawah. Catatkan pemerhatian anda dan jawab soalan yang diberikan. SP 10.1.3
Carry out the experiment below. Record your observations and answer the questions given.
Eksperimen

Sampel air manakah mempunyai tahap BOD tertinggi? / Which water sample has the highest BOD value?
Sampel air longkang mempunyai tahap BOD tertinggi. / Drain water has the highest BOD value.
Bahan dan radas / Material and apparatus:
Larutan metilena biru 0.1%, sampel air (air longkang, air paip, air sungai, air kolam, air telaga), botol reagen 250
ml dengan penutup, bikar, jam randik, picagari
0.1% methylene blue solution, water samples (drain water, tap water, river water, pond water, well water), 250 ml reagent bottle cap, beaker,
stopwatch, syringe
Keputusan / Result:
Botol Sampel air Masa yang diambil untuk warna larutan metilena biru Tahap
reagen Water sample 0.1% meluntur (jam) BOD
Reagent Time taken for 0.1% methylene blue solution to decolorise (hour) BOD
bottle value
A Air sungai / River water
B Air kolam / Pond water
C Air paip / Tap water Jawapan murid / Student's answer
D Air longkang / Drain water
E Air telaga / Well water
(a) Mengapakah botol reagen tidak boleh digoncang selepas larutan metilena biru dimasukkan?
Why the reagent bottle should not be shaken after methylene blue solution was added? TP3 KBAT Mengaplikasi
Untuk mengelakkan lebih banyak oksigen melarut dalam sampel air.

To prevent more oxygen from dissolving in the water sample.
(b) Apakah hubungan antara masa yang diambil oleh larutan metilena biru untuk meluntur dengan tahap
pencemaran air? Terangkan. TP4 KBAT Menganalisis
What is the relationship between time taken for methylene blue solution to decolorise and the level of pollution? Explain.
Jika warna larutan metilena biru meluntur dengan cepat, tahap pencemaran sampel air adalah tinggi dan
kandungan oksigen terlarut adalah rendah.
If the time taken for methylene blue solution to decolorise is fast, the level of pollution in water sampel is high and dissolve oxygen
concentration is low.
Hipotesis diterima. Sampel air longkang mempunyai tahap BOD tertinggi.
Hypothesis is accepted. Drain water has the highest BOD value.

1. Rajah 1 menunjukkan suatu aktiviti manusia.

Diagram 1 shows a human’s activity.
Rajah1 / Diagram 1
(a) Nyatakan satu bahan pencemar yang terdapat dalam asap yang dikeluarkan daripada kilang-kilang
dalam rajah di atas.
State one pollutant found in the smoke released from the factories as in the diagram above. [1 markah / 1 mark]
(b) Hujan asid berlaku disebabkan bahan pencemar yang dinyatakan di (a). Terangkan bagaimana hujan
asid terbentuk.
Acid rain occurs due to the pollutant mentioned in (a). Explain how acid rain is formed. [3 markah / 3 marks]
(c) Apakah kesan hujan asid terhadap alam sekitar?
What is the effect of acid rain towards the environment? [2 markah / 2 marks]
Kriteria Kejayaan:
Saya berjaya
• Menghuraikan maksud kelestarian alam sekitar.
• Menganalisis ancaman alam sekitar, iaitu perubahan iklim, penyahhutanan, pencemaran, kehilangan biodiversiti, ledakan
pertumbuhan populasi manusia, pemanasan global dan eutrofikasi.
• Mengeksperimen untuk membanding tahap keperluan oksigen (BOD) dalam sampel air yang berbeza.
PBD 10.2 Pemeliharaan, Pemuliharaan dan Pemeliharaan Ekosistem

Preservation, Conservation and Restoration of Ecosystem Buku Teks ms. 211 – 213
1. Padankan definisi berikut dengan istilah yang betul. SP 10.2.1 TP1

Match the following definition with the correct term.
(a) Proses membantu memperbaharu dan memulihkan ekosistem

yang merosot, musnah dan rosak akibat aktiviti manusia. Pemeliharaan
The processs to help the renewing and restoring of ecosystems that have Preservation
deteriorated, damaged or destroyed due to human activities.
(b) Tindakan menjaga komponen-komponen ekosistem supaya

dapat mengekalkan keadaan semula jadinya. Pemuliharaan
Efforts on protecting the components of an ecosystem so it will remain in its natural Conservation
condition.
(c) Usaha memulihkan sumber-sumber alam sekitar seperti air,

hutan, tenaga, udara, mineral dan sebagainya supaya sumber- Pemulihan
sumber tersebut tidak pupus. Restoration
Efforts to restore environmental resources such as water, forests, energy, air,
minerals, and etc so that they will not depleted.

2. Gariskan jawapan yang betul bagi pernyataan dibawah. SP 10.2.2 TP2

Underline the correct answer for the following statement.
(a) (Hutan simpan / Ladang pertanian) dapat mengekalkan keindahan semula jadi flora dan fauna.
(Reserved forest / Agricultural farm) is able to protect the natural beauty of flora and fauna.
(b) (Pemuliharaan in situ / Pemuliharaan ex situ) mengekalkan spesies hidupan liar di habitat asalnya
manakala (pemuliharaan in situ / pemuliharaan ex situ) memelihara spesies hidupan liar di luar habitat
asalnya.
(In situ conservation / Ex situ conservation) retains wildlife species in their original habitat while (in situ conservation / ex situ
conservation) keeps wildlife species outside their original habitat.
(c) (Penebangan hutan / Penanaman semula hutan) dapat memastikan kesinambungan sumber alam untuk
generasi akan datang // (Deforestation / reforestation) can ensure the continuity of natural resources for future generations.
3. Lakukan projek STEM di bawah / Carry out the STEM project below. SP 10.2.2 TP6 KBAT Mencipta
Project-Based Learning
Projek
Tajuk / Title:
Kepentingan memelihara ekosistem paya bakau. / The importance of preserving mangrove ecosystem
Objektif aktiviti / Activity objective:
Memupuk kesedaran murid mengenai kepentingan ekosistem paya bakau
Foster students' awareness about the importance of mangrove ecosystem

Ekosistem paya bakau sangat penting sebagai benteng menghalang hakisan ombak, tempat pembiakan
hidupan laut, tempat persinggahan burung bermigrasi dan tempat rekreasi.
The mangrove ecosystem is very important as a buffer to prevent wave erosion, a breeding ground for marine life, a stopover for migratory
bird and a recreational place.
Pencarian fakta / Facts finding:

(i) Membahagikan murid kepada beberapa kumpulan berempat.
To divide the students into a few groups of four.
(ii) Menyatakan tujuan projek. / To state the purpose of the project.
(iii) Memberikan tugasan kepada setiap kumpulan. / To give tasks to each group.
Konsep yang diaplikasikan / Concept applied:
Kepentingan memelihara ekosistem paya bakau / The importance of preserving mangrove ecosystem
Pelan tindakan / Action plan:
(a) Mengenal pasti punca kemusnahan hutan paya bakau
Identify the causes of mangrove destruction
(b) Mengenal pasti kesan kemusnahan hutan paya bakau
Identify the effects of mangrove destruction
(c) Menjalankan aktiviti kesedaran mengenai kepentingan hutan paya bakau
Conduct awareness activities about the importance of mangrove
Penyelesaian / Solution:
Merancang satu kempen kesedaran bagi meningkatkan pengetahuan dan pemahaman mengenai kepentingan
hutan paya bakau.
Plan an awareness campaign to increase knowledge and understanding about the importance of mangrove.
Pembentangan / Presentation:
Membuat persembahan hasil dapatan dengan menggunakan Microsoft PowerPoint
Present the findings by using Microsoft PowerPoint

10.2 Kertas 1
Pernyataan di bawah menerangkan tentang definisi sesuatu pengurusan ekosistem.

The statement below explains about the definition of an ecosystem management.
X merupakan usaha manusia untuk mengembalikan keseimbangan semula jadi sesuatu ekosistem yang
terganggu.
X refers to human efforts in reverting the natural equilibrium of an ecosystem which has been disturbed.
Apakah X?
A Pemeliharaan ekosistem / Preservation of ecosystem
B Pemuliharaan ekosistem / Conservation of ecosystem
C Pemulihan ekosistem / Restoration of ecosystem
Kriteria Kejayaan:
Saya berjaya
• Mendefinisikan pemeliharaan ekosistem, pemuliharaan ekosistem dan pemulihan ekosistem.
• Mewajarkan keperluan pemeliharaan ekosistem, pemuliharaan ekosistem dan pemulihan ekosistem.
PBD 10.3 Amalan dalam Melestarikan Alam Sekitar

Practices in Environmental Sustainability Buku Teks ms. 213 – 218
1. Rajah di bawah menunjukkan suatu aktiviti pertanian. SP 10.3.1

The diagram below shows an agricultural activity.
Amalan
Lestari
Sustainability
Practices
VIDEO
(a) Apakah kesan kegiatan ini terhadap hidupan akuatik dan manusia? TP5 KBAT Menilai
What is the effect of this activity on aquatic life and human?
Racun rumpai akan larut dalam air tanah dan mengalir ke sungai lalu menyebabkan kematian hidupan
akuatik. Manusia yang makan hidupan akuatik tersebut akan mendapat sisa toksik lalu menjejaskan
kesihatan seperti kanser.
Herbicide will dissolve in the soil and run into the river which then will cause the death of aquatic life. Humans who eat the aquatic life
will consume toxic waste and cause health problem such as cancer.
(b) Cadangkan dua cara untuk mengatasi masalah ini. TP3 KBAT Mengaplikasi
Suggest two ways to solve this problem.
Menggunakan kawalan biologi untuk menghapuskan haiwan perosak dan menggunakan kawalan
fitohormon untuk menggantikan racun rumpai.
Use biological control to kill the pest and use phytohormone control to replace herbicides.

2. Apakah maksud sekuriti makanan? SP 10.3.2 TP1

What is food security?
Jaminan ketersediaan makanan, capaian makanan dan penggunaan makanan yang selamat.
The assurance on the availability of food, access to food and safe food utilisation.
3. Baca pernyataan di bawah dan jawab soalan berikut. SP 10.3.2

Read the statement below and answer the following questions.
Rancangan Makanan Tambahan ialah pemberian makanan tambahan kepada murid-murid sekolah rendah,
terutamanya dari luar bandar dan golongan berpendapatan rendah.
The Supplementary Meal Plan is the provision of supplementary food to primary school students, especially from rural areas and the
low-income groups.
(a) Mengapakah rancangan makanan tambahan diperkenalkan? TP2

Why is extra food plan is introduced?
Bagi memperbaiki keadaan kesihatan, fizikal dan amalan pemakanan murid-murid dari aspek
penggunaan makanan.
To improve the health, physical condition and nutritional practices of students from the aspect of food consumption.
(b) Bagaimanakah cara untuk menjadikan sistem makanan lebih lestari, dari segi keselamatan dan
jaminannya terutamanya ketika di pertengahan penularan wabak COVID-19? TP3 KBAT Mengaplikasi
How to make the food system more sustainable, in terms of its safety and security in the midst of COVID-19 outbreak?
Sektor swasta, kerajaan, saintis dan lain-lain perlu bekerjasama bagi mengkaji sumber makanan lebih
bernutrisi dan lebih selamat untuk memenuhi keperluan pasaran. Program seperti khidmat nutrisi dan
kesihatan komuniti perlu diperluas.
The private sector, government, scientists and others need to work together to study more nutritious and safer food sources to meet
market needs. Programs such as nutrition and community health services need to be expanded.
1. Rajah 1 menunjukkan salah satu amalan penjimatan elektrik.

Diagram 1 shows one of electric-saving practice.
Rajah1 / Diagram 1
(a) Bagaimanakah amalan ini boleh menyumbang kepada kelestarian alam?
How does this practice can contribute to sustainable environment? [1 markah / 1 mark]
(b) (i) Ketersediaan makanan merupakan salah satu daripada komponen sekuriti makanan. Apakah
yang dimaksudkan dengan ketersediaan makanan tersebut?
Availability of food is one of the components of food security. What does availability of food mean?
(ii) Nyatakan dua kepentingan sekuriti makanan.
State two important components of food security. [2 markah / 2 marks]

Kriteria Kejayaan:
Saya berjaya
• Menjana idea berkaitan amalan yang menyumbang kepada kelestarian alam.
• Membincangkan status sekuriti makanan di Malaysia.
PBD 10.4 Teknologi Hijau

Green Technology Buku Teks ms. 218 – 223
1. Apakah teknologi hijau? / What is green technology? SP 10.4.1 TP1

Pembangunan dan aplikasi produk, peralatan serta sistem untuk memelihara alam sekitar serta alam
semulajadi dan meminimumkan kesan negatif daripada aktiviti manusia. / Development and application of products,
equipment and system to preserve the environment and nature while minimising or reducing the negative impacts of human activities.
2. Tandakan (✓) bagi pernyataan yang betul tentang teknologi hijau. SP 10.4.1 TP2
Tick (✓) for the correct statements about green technology.
(a) Mengurangkan degradasi alam sekitar ✓

To minimise environmental degradation
(b) Mengurangkan pembebasan gas rumah hijau ✓
To reduce the release of greenhouse gases
(c) Meningkatkan penggunaan sumber tidak boleh diperbaharui
To increase the usage of non-renewable resources
(d) Meningkatkan penggunaan tenaga dan sumber asli
Increase the usage of energy and natural resources
(e) Selamat digunakan dan mencipta persekitaran yang lebih sihat ✓
Safe to use and create a healthier surrounding
3. Negara X menghadapi masalah pencemaran alam sekitar. Berikut merupakan kaedah yang digunakan oleh
negara X dalam menyelesaikan masalah tersebut. SP 10.4.2
Country X is facing an environmental pollution.The following is a method used by country X to solve the problem.
Kaedah Penerangan
Method Explanation
Bangunan Konsep pembinaan dengan sentuhan teknologi mesra alam. Matlamat kaedah ini ialah
hijau menggunakan tenaga, air dan bahan dengan cekap.
Green building A building concept with the touch of eco-friendly technology. The aim of this concept is to use the energy, water and
materials efficiently.
(a) Berikan dua kebaikan kaedah yang dinyatakan di atas / Give two benefits of the method stated above. TP2
Mengurangkan kesan negatif terhadap kesihatan manusia dan alam sekitar. Mengurangkan kos operasi
dan penyelenggaraan.
Reduce the negative impact on human health and environment. Reduce the operation and maintenance costs.
(b) Penduduk negara X menggunakan sistem penadahan air hujan. Adakah air tersebut selamat untuk
diminum? Terangkan. / The citizen of country X use a rainwater catchment system. Is it safe to consume the water? Explain. TP5
Tidak. Sistem penadahan air hujan hanya sesuai digunakan untuk menyiram pokok dan mencuci tandas
kerana air tidak dirawat.
No. The water catchment system is only suitable to use for watering and cleaning of toilets because water is not treated.

(c) Cadangkan dua kaedah yang boleh dilakukan oleh penduduk untuk mengurangkan pencemaran
daripada sisa buangan domestik. TP3 KBAT Mengaplikasi
Suggest two methods that can be taken by the citizen to reduce pollution from domestic waste.
Mengitar semula sisa dapur dan sisa makanan untuk menghasilkan baja semula jadi. Menghasilkan
baja foliar daripada sisa dapur untuk digunakan pada daun sebagai penggalak pertumbuhan sayur-
sayuran.
Recycling kitchen waste and food waste to produce natural fertiliser. Producing foliar fertiliser from kitchen waste to be used on
leaves as a growth booster for vegetables.
4. Isi tempat kosong dengan menggunakan perkataan yang diberi. SP 10.4.3 TP1
Fill in the blanks by using the words given.
pendidikan alam
mengambil berat bidang sains sosial alam sekitar komunikasi
responsible social science sekitar environmental communication
environmental education
(a) Bidang sains sosial mengguna pakai kaedah saintifik untuk mengkaji bidang kemanusiaan.
Social science makes use of scientific methods to investigate the field of humanity.
(b) Penekanan terhadap pendidikan alam sekitar diperkenalkan dalam sistem pendidikan Malaysia
dalam Rancangan Malaysia Ketiga.
The emphasis on environmental education has been introduced into the Malaysian education system, in the Third Malaysia Plan.
(c) Pendidikan Alam Sekitar bertujuan memberi kesedaran kepada semua orang untuk mengambil berat
terhadap keadaan dan masalah alam sekitar. .
Environmental education aims in creating awareness to people to be responsible towards environmental
conditions and issues.
(d) Penggunaan media massa, risalah, majalah, poster dan filem merupakan contoh peranan sektor
komunikasi dalam menyelesaikan masalah alam sekitar.
The usage of mass media, pamphlets, magazines, posters and films are the examples of the role in communication
sector to solve environmental problems.
10.4 Kertas 1
Cara yang manakah dapat melestarikan alam sekitar?

Which activity can contribute to ecosystem sustainability?
A Guna petrol berplumbum / Use leaded petrol
B Guna beg plastik / Use plastic bags
C Guna bekas makanan stirobusa / Use styrofoam food container
D Guna lampu yang menjimatkan tenaga / Use energy saving lamps
Kriteria Kejayaan:
Saya berjaya
• Mendefinisikan teknologi hijau.
• Mewajarkan penggunaan teknologi hijau dalam melestarikan alam.
• Berkomunikasi tentang aplikasi sains sosial untuk menyelesaikan masalah dan cabaran alam sekitar.

Pentaksiran Sumatif
SPM Praktis PdPR

Bab 10
Jawapan
Praktis PdPR
Bab 10
Kertas 1 P Q R
A Air kolam Air Air paip
1. Pernyataan di bawah menunjukkan satu tajuk Pond water longkang Tap water
pada keratan akhbar. Drain water
The statement below shows the headline of a newspaper.
B Air Air kolam Air paip
longkang Pond water Tap water
Jerebu dijangka semakin teruk Drain water
Haze is predicted to be worsening C Air paip Air Air kolam
Tap water longkang Pond water
Drain water
Apakah aktiviti manusia yang menyumbang D Air Air paip Air kolam
kepada jerebu? longkang Tap water Pond water
Which human activity contributes to haze? Drain water
A Pembebasan klorofluorokarbon (CFC)
Release of chlorofluorocarbon (CFC) 3. Antara yang berikut, yang manakah merupakan
B Pembuangan sisa radioaktif contoh pemuliharaan ex situ?
Dumping of radioactive waste Which of the following are the examples of ex situ conservation?
C Pembuangan bahan buangan domestik I Zoo Melaka
Dumping of domestic waste Malacca Zoo
D Pembakaran terbuka II Taman Botani Penang
Open burning Penang Botanical Garden
III Hutan Simpan Belum
2. Jadual 1 menunjukkan masa yang diambil untuk Belum Forest Reserved
larutan biru metilena menjadi tidak berwarna IV Taman Negeri Endau- Rompin
bagi tiga sampel air, P, Q dan R. The Endau- Rompin State Park
Table 1 shows the time taken for methylene blue solution to A I dan II / I and II C II dan III / II and III
decolourised in three water samples, P, Q and R.
B I dan IV / I and IV D III dan IV /III and IV
Jadual 1/ Table 1
4. Antara yang berikut, yang manakah benar
Sampel air tentang ketersediaan makanan?
Water sample
P Q R Which of the following is true about food availability?
A Bekalan makanan mencukupi dengan kualiti
Masa untuk yang baik.
Sufficient supply of good quality food.
larutan metilena
biru menjadi B Kemampuan individu untuk mendapatkan
tidak berwarna 8 jam/ 3 jam/ 5 jam/ nutrien yang mencukupi.
hours hours hours Ability of an individual to get enough nutrients.
Time taken
for methylene C Mempunyai akses untuk makanan berkhasiat
blue solution to yang mencukupi setiap masa.
decolourise Having an access to get enough nutritious food at all
times.
Apakah sampel air P, Q dan R? D Makanan mudah diperolehi untuk keperluan
What are water samples P, Q and R? diet harian.
Food can be obtained easily for the needs of daily diet.

5. Antara yang berikut, yang manakah merupakan A Berupaya menghalang penyakit dengan
tonggak Dasar Teknologi Hijau Negara? merencatkan pertumbuhan bakteria
Which of the following is the pillar of the National Green patogen.
Technology Policy? Able to prevent disease by inhibiting the growth of
A Tumbuhan hijau/ Green plants pathogenic bacteria.
B Sosial/ Social B Mengurangkan kecekapan pengambilan
C Teknologi/ Technology bahan organik.
D Sumber/ Resources Decrease the efficiency of taking organic matters.
C Menambahkan jumlah bakteria yang boleh
6. Bagaimanakah serum bakteria Lactobacillus sp. membebaskan lebih banyak oksigen.
bertindak dalam mengurangkan enap cemar Adding more bacterias that can release more oxygen
pada longkang? D Meningkatkan kecekapan pengambilan
How Lactobacillus sp. bacteria serum reacts in reducing sludge bahan organik yang mencemari sungai.
in the drain? Improve the efficiency of the extraction of organic matter.
Kertas 2
Bahagian A
1. Rajah 1 menunjukkan suatu kawasan berdekatan dengan sungai.
Diagram 1 shows an area near the river.
Rajah 1/ Diagram 1
(a) (i) Bahan P dan Q dihasilkan oleh kilang atau penjana di stesen jana kuasa. Nyatakan bahan P dan Q.
Substance P and Q are produced by the factories or generators in the power stations. State substances P and Q.
Sulfur dioksida dan nitrogen oksida/ Sulphur dioxide and nitrogen oxide
[1 markah / 1 mark]
(ii) Terangkan bagaimana P dan Q menjejaskan alam sekitar.
Explain how P and Q disrupt the environment.
Pembakaran bahan api fosil di kilang menghasilkan gas sulfur dioksida dan nitrogen oksida. Gas-
gas tersebut larut dalam titisan air dalam atmosfera dan ditukar kepada asid sulfurik dan asid nitrik.
Hujan asid terbentuk apabila asid sulfurik dan asid nitrik larut dalam air hujan.
The burning of fossil fuels in factories releases sulphur dioxide and nitrogen oxides gases. These gases dissolve in water droplets
in the atmosphere and are converted to sulphuric acid and nitric acid. Acid rain is formed when sulphuric acid and nitric acid
dissolve in rainwater.

(b) Kilang yang berhampiran tanah pertanian didapati membebaskan asap dan debu yang tebal setiap hari.
Terangkan bagaimana asap dan debu mempengaruhi penghasilan tanaman.
The factory that is build near the agricultural land is found releasing thick smoke and dust everyday. Explain how smoke and dust
affects the production of crops.
Asap dan debu dari kilang menutupi stomata di permukaan daun tanaman. Gas karbon dioksida dan
oksigen tidak dapat meresap masuk atau keluar daripada stomata. Tumbuhan tidak dapat menjalankan
proses fotosintesis dan menyebabkan penghasilan tanaman berkurangan.
Smoke and dust from the factory cover the stomata on the surface of the crop’s leaves. The carbon dioxide and oxygen gases are unable
to diffuse in or out from the stomata. The plants cannot carry out photosynthesis process which lead to less production of crops.
(c) Seorang nelayan mendapati hasil tangkapannya semakin berkurangan sejak stesen jana kuasa dibina
berhampiran sungai. Terangkan mengapa.
A fisherman found out that his catch was decreasing since a power station was built near the river. Explain why.
Haba daripada air sisa stesen jana kuasa meningkatkan suhu air sungai. Kandungan oksigen terlarut
dalam sungai berkurangan menyebabkan kadar respirasi hidupan akuatik juga berkurangan.
The heat from the power station increases the temperature of river water. The concentration of dissolved oxygen in the river decreases
causing the rate of respiration of aquatic life to decrease.
Bahagian B
2. Rajah 2.1 menunjukkan keputusan dari kajian kepekatan merkuri (mg kg-1) dalam sebuah rantai makanan
populasi ikan di sebuah teluk. Sungai membawa bahan buangan tidak dirawat dari kawasan hulu memasuki
teluk.
Diagram 2.1 shows the result of a study of mercury concentrations (mg kg-1) in fish populations in a food chain at a bay. A river carries
untreated sewage from heavy industries upstream into the bay.
Ikan bilis Ikan sardin Ikan tenggiri Ikan tuna Jerung

Anchovy Sardine Mackerel Tuna Shark
0.1 0.3 0.5 1.0 1.25

(a) Berdasarkan Rajah 2.1, huraikan perubahan kepekatan merkuri dalam rantai makanan tersebut.
Based on Diagram 2.1, explain the changes in the mercury concentration within the food chain.
(b) Penggunaan racun perosak semakin meningkat sejak 1950 disebabkan oleh pertanian berskala besar.
Terangkan bagaimana racun perosak boleh menjejaskan alam sekitar.
The usage of pesticides has increase since 1950 due to large scale agriculture. Explain how pesticides may harm the environment.
(c) Rajah 2.2 menunjukkan tahap penggunaan baja di kawasan teluk yang sama. Peningkatan penggunaan
baja merupakan punca kepada eutrofikasi.
Diagram 2.2 shows the usage level of fertiliser in the same bay area since 1850. The increasing usage of fertilisers is the cause of
eutrophication.

100
The use of fertiliser (thousand tonnes)

Penggunaan baja (ribu tan)
80
60
40
20
0
1850 1870 1890 1910 1930 1950 1970 1990 2010
Tahun / Years

(i) Terangkan bagaimana eutrofikasi terjadi./ Explain how eutrophication occurs.
(ii) Eutrofikasi menyebabkan gangguan terhadap sekuriti makanan. Terangkan komponen sekuriti
makanan yang akan terjejas akibat fenomena di (c)(i).
Eutrophication causes disruption to food security. Explain the components of food security that will be affected by the
phenomenon in (c)(i).
Bahagian C
3. Selain menjadi sumber air, sungai menyumbang kepada kehidupan harian kita dengan pelbagai cara.
Kehidupan kita berkait rapat dengan sungai kerana sungai mempengaruhi kita dari aspek budaya, sosial dan
ekonomi.
Besides being the source of water, rivers contribute to our daily life in numerous ways. Our lives are closely related with rivers as they affect
us culturally, socially and economically.
(a) Jelaskan kepentingan sungai dalam suatu ekosistem.
Explain the importance of rivers in an ecosystem.
(b) Urbanisasi menyebabkan semakin banyak kilang - kilang dibina berdekatan kawasan sungai.
Terangkan kesan perkembangan ini terhadap ekosistem sungai.
Urbanisation causes more factories to be built nearby river areas. Explain the effects of such development on the river ecosystem.
(c) Bagaimanakah kualiti air sungai yang berhampiran dengan kawasan kilang dapat dilindungi untuk
memastikan kelangsungan hidup hidupan akuatik?
How can the water quality of rivers nearby the factories areas can be protected to ensure the survival of aquatic life?
Kuiz 10

FOKUS KBAT
1. Setiap tahun, jutaan individu dari seluruh dunia akan memadam suis lampu
TIP Menjawab
dari jam 8.30 malam hingga 9.30 malam pada hari Sabtu terakhir dalam Tenaga elektrik berasal daripada
bulan Mac. Tradisi tahunan ini dikenali sebagai ‘Earth Hour’. sumber tenaga yang tidak boleh
Every year, millions of people across the world will switch off the lights from 8.30 pm until 9:30 diperbaharui, iaitu bahan api
pm on the last Saturday in March. This annual tradition is known as Earth Hour. fosil. Dengan mengurangkan
penggunaan tenaga, anda
arth Hou
membuat perubahan kecil
dalam kehidupan seharian
tetapi anda sebenarnya
E
r
membuat perubahan besar
dalam mengurangkan kesan
pemanasan global.
Electrical energy is derived from a
non-renewable energy, which is the
fossil fuel. By reducing the energy
consumption, you are making small
change in your daily life but you are
actually making a huge change in
reducing the effect of global warming.
Apakah signifikan memadam suis lampu semasa sambutan ‘Earth Hour’?
What is the significant of switching off the lights during ‘Earth Hour’ event? KBAT Mengaplikasi
Semakin banyak jumlah lampu yang dipadamkan semasa ‘Earth Hour’,

sebanyak kurang jumlah tenaga yang akan digunakan di seluruh dunia. Ini
dapat membantu mengurangkan kesan pemanasan global.
The more lights are switched off during Earth Hour, the less total energy that will be used across
the world. This can help to reduce the effect of global warming.
2. Hazerah mengumpul secawan air hujan di suatu kawasan kilang. Kemudian, Kilang membebaskan gas sulfur
dia ingin menguji air hujan tersebut dengan kertas litmus biru. Walau dioksida dan gas nitrogen
bagaimanapun, Remi mencadangkan agar air hujan tersebut diuji dengan oksida. Gas-gas ini bercampur
dengan wap air di atmosfera
kertas litmus merah. Cadangan siapakah yang lebih sesuai? Jelaskan membentuk asid nitrik dan asid
jawapan anda. KBAT Menganalisis sulfurik, lalu turun ke permukaan
Hazerah collects a cup of rainwater in an industrial area. Then, she wants to test the rainwater bumi sebagai hujan asid.
using the blue litmus paper. However, Remi suggests to test the rainwater using the red litmus Factories release sulphur dioxide and
paper. Whose suggestion is more suitable? Explain your answer. nitrogen oxide gases. These gases
combine with water vapour in the
Hazerah. Hal ini kerana air hujan di kawasan kilang adalah berasid. Jika diuji, atmosphere to form nitric acid and
sulphuric acid, and then return to the
kertas litmus biru akan bertukar kepada warna merah manakala warna surface of earth as acid rain.
kertas litmus merah akan kekal.
Hazerah. This is because rainwater in the factory area is acidic. If being tested, the blue litmus
paper will turn red while red litmus paper remains unchanged.


BAB
11 Pewarisan
Inheritance
Peta
FOKUS TOPIK Konsep
Pewarisan Monohibrid Pewarisan Dihibrid

Monohybrid Inheritance Dihybrid Inheritance
Kajian tentang pewarisan satu ciri yang dikawal oleh Kajian tentang pewarisan dua ciri yang dikawal oleh
sepasang alel. gen berlainan.
A study of the inheritance of one characteristic controlled by a pair A study of the inheritance of two characteristics controlled by
of allele. different genes.
Hukum Mendel Pertama / Mendel’s First Law Hukum Mendel Kedua / Mendel’s Second Law
Kumpulan Darah Manusia / Human Blood Group
Fenotip (Kumpulan Darah) Genotip
Phenotype (Blood Group) Genotype
A IAIA / IAIO
B IBIB / IBIO
AB IAIB
O IOIO
Alel ialah bentuk alternatif bagi gen Sepasang alel dominan bagi gen yang
yang sama dan terletak pada lokus sama. Genotip yang ditunjukkan ialah
yang sama. homozigot dominan (DD).
Alleles are alternative forms of the same gene A pair of dominant alleles for the same gene. The
and located on the same locus. genotype shown is homozygous dominant (DD).
A a
D D
Sepasang alel yang berbeza bagi Sepasang alel resesif bagi gen yang
gen yang sama. Genotip yang F F sama. Genotip yang ditunjukkan ialah
ditunjukkan ialah heterozigot (Rr). i i homozigot resesif (ii).
A pair of different alleles for the same gene. R r A pair of recessive alleles for the same gene. The
The genotype shown is heterozygous (Rr). genotype shown is homozygous recessive (ii).

PBD 11.1 Pewarisan Monohibrid

Monohybrid Inheritance Buku Teks ms. 230 – 237
1. Apakah kacukan monohibrid? SP 11.1.1 TP1

What is a monohybrid cross?
Kajian tentang pewarisan ciri tunggal yang dikawal oleh satu gen (sepasang alel).
A study of the inheritance of a single characteristic which is controlled by a single gene (a pair of alleles).
2. Tuliskan nombor mengikut susunan untuk menerangkan kacukan monohibrid berdasarkan eksperimen
Mendel. SP 11.1.2 TP2
Write the numbers in order to explain a monohybrid cross based on Mendel’s experiment.
4 Pendebungaan sendiri generasi F1 menghasilkan generasi filial kedua, F2

Self-pollination of the F1 generation form a second filial generation, F2
Mendel melakukan pendebungaan kacuk menggunakan pokok kacang pis baka tulen tinggi dan
1 pokok kacang pis baka tulen rendah
Mendel performed a cross-pollination using a purebreed pea plant and a purebreed dwarf pea plant
5 Generasi F2 mempunyai pokok tinggi dan rendah dalam nisbah 3:1

The offspring in F2 generation are tall and dwarf plant in a ratio of 3:1
2 Induk asal atau generasi P ialah pokok pis tinggi dan pokok pis rendah
The original parents or generation P are tall and dwarf pea plant
3 Selepas persenyawaan, semua pokok generasi filial pertama, F1 adalah tinggi

After fertilisation, all offspring in the first filial generation, F1 are tall
3. Lengkapkan jadual berikut dengan istilah yang sesuai. SP 11.1.3 TP1

Complete the following table with the suitable terms.
Penerangan Istilah
Explanation Term
(a) Unit asas perwarisan yang terdiri daripada satu segmen DNA. Gen
A basic unit of inheritance which consists of a segment of DNA. Gene
(b) Sifat organisma yang diwarisi dan ditentukan oleh gen. Ciri
A heritable feature of an organism which is determined by gene. Characteristic
(c) Bentuk alternatif gen bagi trait tertentu yang menduduki lokus pada gen yang sama Alel
pada sepasang kromosom homolog. Allele
An alternative form of a gene for a specific trait that is located on the same gene locus of a pair of homologous
chromosomes.
(d) Ciri yang dapat dilihat pada suatu organism. Fenotip

The observable characteristic of an organism. Phenotype
(e) Variasi bagi setiap ciri khusus. Trait

A variation of a specific characteristic. Trait
(f ) Trait lazim yang muncul pada anak walaupun hanya salah satu induk yang Trait
menyumbangkannya. dominan
A trait that appears in the offspring even if only one of the parents contribute to it. Dominant trait
(g) Kedua-dua alel di lokus pasangan kromosom homolog adalah berbeza. Heterozigot
Both alleles at loci of a pair of homologous chromosomes are different. Heterozygote
(h) Alel yang menghasilkan fenotip dengan ketiadaan alel dominan. Alel resesif
An allele that produces phenotype in the absence of dominant allele. Recessive allele

(i)
Trait yang dipamerkan jika alel resesif berpasangan dengan alel resesif. Trait resesif
A trait expressed if a recessive allele is paired with another recessive allele. Recessive trait
(j) Kedua-dua alel di lokus pasangan kromosom homolog adalah serupa. Homozigot
Both alleles at loci of a pair of homologous chromosomes are the same. Homozygote
Alel
(k) Alel yang menghasilkan fenotip dan menutupi kesan alel resesif. dominan
An allele that produces phenotype and suppresses the effect of recessive allele. Dominant
allele
4. Rajah di bawah menunjukkan kacukan monohibrid.

The diagram below shows a monohybrid cross.
Kacukan generasi induk

Cross of parental generation
Fenotip induk Pokok tinggi Pokok rendah

Parental phenotype Tall plant X Dwarf plant Petunjuk/ Key:
Genotip induk T: alel dominan
Parental genotype TT tt bagi pokok
Meiosis tinggi
Meiosis dominant allele
Gamet for tall plant
T t
Gamete t: alel resesif
Persenyawaan bagi pokok
Fertilisation
rendah
recessive allele
Genotip F1 Tt for dwarf plant
F1 genotype
Fenotip F1 Semua pokok tinggi

F1 phenotype All tall plants
Kacukan generasi F1
Self-crossed F1 generation
Fenotip F1 Pokok tinggi X Pokok tinggi
Tall plant Tall plant
F1 phenotype
Genotip F1 Simulasi
Tt Tt Ujian Kacukan
F1 genotype Test Cross
Meiosis
Meiosis
Gamet T t T t
Gamete
Persenyawaan
Fertilisation
Genotip F2 TT Tt Tt tt
F2 genotype
Fenotip F2 Tinggi Tinggi Tinggi Rendah
F2 phenotype Tall Tall Tall Dwarf

(a) Berdasarkan rajah di atas,

Based on the diagram above,
(i) Isi tempat kosong dengan jawapan yang betul. SP 11.1.4 TP2
Fill in the blanks with the correct answer.
(ii) Adakah keputusan yang diperoleh mematuhi nisbah yang dijangkakan iaitu 3:1? Terangkan jawapan
anda. SP 11.1.5 TP4 KBAT Menganalisis
Is the result obtained in accordance with the expected ratio of 3:1? Explain your answer.
Ya. Kerana apabila individu F1 dikacukkan untuk menghasilkan generasi F2, setiap individu F1
menghasilkan dua jenis gamet, iaitu 50% mempunyai alel dominan dan 50% selebihnya mempunyai
alel resesif. Gamet ini mengalami persenyawaan secara rawak untuk menghasilkan generasi F2.
Generasi anak daripada tiga genotip muncul, iaitu bahagian fenotip dominan ialah, TT, Tt = fenotip
tinggi dan resesif tt = rendah, yang berlaku pada nisbah 3 : 1.
Yes. Because when the F1 individuals are crossed together to raise the F2 generation, each F1 individual produces two types
of gametes: 50% having dominant allele and the remaining 50% having recessive allele. These gametes undergo random
fertilisation to produce the F2 generation. Offsprings of three genotypes are likely to appear which are proportion of dominant
phenotype would be TT + Tt = tall and recessive phenotype tt = dwarf, which occur in the ratio of 3 : 1.
5. Namakan Hukum Mendel yang terlibat. Jelaskan jawapan anda. SP 11.1.6 TP3 KBAT Mengaplikasi
Name the Mendel's Law involved. Explain your answer.
Hukum Mendel Pertama atau Hukum Segregasi . Ciri suatu organisma yang diploid ditentukan
oleh sepasang alel. Pasangan alel tersebut berpisah semasa pembentukan gamet melalui
meiosis . Setiap gamet hanya membawa satu alel daripada pasangan
tersebut.
Mendel’s First Law or Law of Segregation. . Each character of diploid organism is determined by a pair of alleles.
The pair of alleles segregates during gamete formation by meiosis . Each gamete carries only
one allele from each pair.
11.1 Kertas 1
Antara pernyataan berikut, yang manakah benar mengenai kesimpulan daripada eksperimen Mendel?
Which of the following is true about the conclusion from Mendel’s experiment?
I Di dalam organisma, terdapat alel yang mengawal ciri tinggi dan rendah.
In an organism, there is an allele controlling characteristic such as tall and short
II Setiap gen mempunyai satu alel.
Each gene has one allele.
III Setiap alel berasal daripada dua induk.
Each allele originates from both parents.
IV Alel untuk tinggi adalah dominan kepada alel rendah.
The tall allele is dominant over the short allele.
B II dan III / II and III
C III dan IV / III and IV
D I dan IV / I and IV

Kriteria Kejayaan:
Saya berjaya
• Menghuraikan maksud kacukan monohibrid.
• Menerangkan kacukan monohibrid berdasarkan eksperimen Mendel.
• Membezakan istilah yang berhubung dengan pewarisan.
• Membina rajah kacukan pewarisan monohibrid.
• Menentukan nisbah genotip dan nisbah fenotip bagi generasi filial dalam kacukan monohibrid.
• Memerihalkan Hukum Mendel I.
PBD 11.2 Pewarisan Dihibrid

Dihybrid Inheritance Buku Teks ms. 238 – 239
1. Apakah maksud kacukan dihibrid? SP 11.2.1 TP1

What is meant by dihybrid cross?
Kajian tentang pewarisan dua ciri dengan setiap ciri dikawal oleh gen berlainan pada dua lokus berlainan.
A study of the inheritance of two characteristics with each characteristic controlled by different genes located at different loci.
2. Tandakan (✓) bagi ciri biji benih kacang pis yang dikacukkan oleh Mendel dalam kajiannya tentang pewarisan
dihibrid. SP 11.2.2 TP2
Tick (✓) the characteristics of pea seeds that Mendel crossed in his study of dihybrid inheritance.
Warna biji Bentuk biji

Colour of seed Shape of seed
Merah Bulat ✓
Red Round
Hijau ✓ Licin
Green Inflated
Kuning ✓ Berkedut ✓
Yellow Constricted
3. Tuliskan nombor mengikut susunan untuk menerangkan kacukan dihibrid berdasarkan eksperimen Mendel.
Write the numbers in order to explain a dihybrid cross based on Mendel’s experiment. SP 11.2.2 TP2
Mendel melakukan pendebungaan kacuk menggunakan dua pokok kacang pis baka tulen dengan
1 warna dan bentuk biji benih berbeza
Mendel performed a cross-pollination with two purebreed pea plants with different colour and seed shape.
Generasi F2 mempunyai biji bulat berwarna kuning, biji bulat berwarna hijau, biji kedut berwarna
5 kuning dan biji kedut berwarna hijau dalam nisbah 9:3:3:1.
F2 generation has round yellow seeds, round green seeds, constricted yellow seeds and constricted green seeds in a ratio of
9:3:3:1.
3 Selepas persenyawaan, semua generasi F1 ialah biji benih bulat berwarna kuning.
After fertilisation, all F1 generation are round and yellow seeds.
4 Pendebungaan sendiri generasi F1 menghasilkan generasi F2.

Self-pollination of F1 generation forms F2 generation.
2 Trait biji benih bulat berwarna kuning adalah dominan kepada trait biji benih kedut berwarna hijau.
The traits of round yellow seeds are dominant to the trait of wrinkled green seeds.

4. Rajah di bawah menunjukkan pewarisan kacukan dihibrid.

The diagram below shows a dihybrid cross.
Kacukan generasi induk
Cross of parental generation
Fenotip induk Biji benih bulat berwarna kuning Biji benih kedut berwarna hijau
Parental phenotype Round yellow seed Constricted green seed Petunjuk/ Key:
Genotip B: alel dominan
Genotype BBRR bbrr
biji benih bulat
Meiosis dominant allele for
Meiosis round seed
Gamet BR br
Gamete
b: alel resesif
Persenyawaan biji benih kedut
recessive allele for
Fertilisation
constricted seed
Genotip F1 BbRr
F1 genotype R: alel dominan
Semua biji benih bulat berwarna kuning biji benih kuning
Fenotip F1 All round and yellow seeds dominant allele for
F1 phenotype
yellow seed
Kacukan generasi F1
Self-crossed F1 generation r: alel resesif biji
Fenotip F1 Biji benih bulat berwarna kuning Biji benih bulat berwarna kuning benih hijau
F1 phenotype Round yellow seed Round yellow seed recessive allele for
green seed
Genotip
Genotype
BbRr BbRr
Meiosis
Meiosis Simulasi
Hukum Pewarisan Mendel
Gamet BR Br bR br BR Br bR br Mendel's Law of Heredity
Gamete
Generasi F2 Gamet betina

F2 generation Female gamete
BR Br bR br
Gamet jantan
Male gamete
BR BBRR BBRr BbRR BbRr
Br BBRr BBrr BbRr Bbrr
bR BbRR BbRr bbRR bbRr
br BbRr Bbrr bbRr bbrr
Nisbah genotip F2 1BBRR : 2 BBRr : 2 BbRR : 4 BbRr :1 BBrr: 2 Bbrr : 1 bbRR: 2 bbRr : 1bbrr
F2 genotype ratio
Nisbah fenotip F2 9 biji benih bulat 3 biji benih kedut 3 biji benih bulat 1 biji benih kedut
F2 phenotype ratio berwarna kuning berwarna kuning berwarna hijau berwarna hijau
9 round and yellow 3 constricted and 3 round and green 1 constricted and
seeds yellow seeds seeds green seed

Berdasarkan rajah di atas, / Based on the diagram above,

(a) Isi tempat kosong dengan jawapan yang betul. SP 11.2.3 SP 11.2.4 TP3
Fill in the blanks with the correct answers.
(b) Namakan hukum Mendel yang terlibat. Jelaskan jawapan anda. SP 11.2.5 TP3 TP4
Name the Mendel's Law involved. Explain your answer.
Hukum Mendel Kedua atau Hukum Pengaturan Bebas. Dalam kacukan dihibrid yang melibatkan dua ciri
yang berlainan, setiap alel dalam pasangan alel boleh berkombinasi secara rawak dengan mana-mana
alel daripada pasangan alel yang lain dalam satu gamet.
Mendel’s Second Law or Law of Independent Assortment. In a hybrid cross involving two different characteristics, each allele from a
pair of alleles can combine randomly with any allele from another pair of alleles in one gamete.
Rajah 1 menunjukkan kacukan antara pokok kacang pis tinggi berbiji bulat dengan pokok kacang pis rendah
berbiji kedut.
Diagram 1 shows a cross between a tall and round-seeded pea plant with a short and wrinkled-seeded pea plant.
Tinggi, biji bulat Rendah, biji berkedut
Tall, round seed Short, wrinkled seed
T T t t
Induk :
Parents :
R R r r
Gamet :
Gamete :
Generasi F1 :
F1 generation :
Rajah 1/ Diagram 1
(a) Apakah maksud kacukan dihibrid? / What is meant by a dihybrid cross? [1 markah / 1 mark]
(b) Lengkapkan rajah di atas dengan melukis gamet yang dihasilkan dan generasi F1.
Complete the diagram above by drawing the gametes produced and the F1 generation. [2 markah / 2 marks]
(c) Apakah fenotip bagi tumbuhan di generasi F1?
What is the phenotype of the plants in the F1 generation? [1 markah / 1 mark]
(d) Ramalkan nisbah fenotip F2 jika tumbuhan di generasi F1 berkacuk sesama sendiri.
Predict the F2 phenotype ratio if the plants in the F1 generation cross with each other. [1 markah / 1 mark]
(e) Namakan Hukum Mendel yang terlibat dalam Rajah 1.
Name the Mendel's Law involved in Diagram 1. [1 markah / 1 mark]
Kriteria Kejayaan:
Saya berjaya
• Menghuraikan maksud pewarisan kacukan dihibrid.
• Menerangkan kacukan dihibrid berdasarkan eksperimen Mendel.
• Membina rajah kacukan pewarisan dihibrid.
• Menentukan nisbah genotip dan nisbah fenotip bagi generasi filial dalam kacukan dihibrid.
• Memerihalkan Hukum Mendel II.

PBD 11.3 Gen dan Alel

Genes and Alleles Buku Teks ms. 240 – 241
1. Apakah maksud lokus? SP 11.3.1 TP1

What is meant by locus?
Lokasi gen tertentu pada suatu kromosom / The location of a particular gene in a chromosome
2. Isi tempat kosong dengan jawapan yang betul. SP 11.3.2 TP2

Fill in the blank with the correct answer.
resesif Huruf-huruf yang mewakili

Alel gen pada kromosom.
Recessive allele
Letters that represent genes in
d D
chromosomes.
Sepasang alel dominan bagi

gen yang sama. Genotip bagi gen ini Alel ialah bentuk alternatif bagi
ialah homozigot dominan . E E gen yang sama dan terletak pada
dominant lokus yang sama.
A pair of alleles for
the same gene. The genotype for this gene is Alleles are alternative forms of the same gene and
homozygous dominant . located on the same locus .
F F
Sepasang alel resesif

Sepasang alel yang berbeza bagi gen g g
bagi gen yang sama. Genotip bagi
yang sama. Genotip bagi gen ini ialah
heterozigot . gen ini ialah homozigot resesif .
H h A pair of recessive alleles for
A pair of different alleles for the same
the same gene. The genotype for this gene is
gene. The genotype for this gene is homozygous recessive .
heterozygous . Kromosom homolog / Homologous chromosoms
11.3 Kertas 1
Rajah 1 menunjukkan sepasang kromosom homolog.

Diagram 1 shows a pair of homologous chromosome. X
Apakah X?/ What is X?

A Lokasi alel yang terdiri daripada dua atau lebih gen yang sentiasa sama
The site of an allele made up of two or more genes which are always the same
B Lokasi alel yang terdiri daripada dua atau lebih gen yang mungkin berlainan
The site of an allele made up of two or more genes which might be different
C Lokasi gen yang terdiri daripada dua atau lebih alel yang sentiasa sama
The site of a gene made up of two or more alleles which are always the same Rajah 1/ Diagram 1
D Lokasi gen yang terdiri daripada dua atau lebih alel yang mungkin berlainan
The site of a gene made up of two or more alleles which might be different

Kriteria Kejayaan:
Saya berjaya
• Menghuraikan maksud lokus.
• Menghubungkaitkan alel dan lokus dengan gen pada kromosom.
PBD 11.4 Pewarisan Manusia

Inheritance in Humans Buku Teks ms. 242 – 251
1. Tandakan (✓) bagi pernyataan yang betul tentang kromosom manusia. SP 11.4.1 TP2
Tick (✓) the correct statement about the human chromosomes.
(a) Sel manusia mempunyai 23 pasang kromosom (46 kromosom). ✓

Human cells contain 23 pairs of chromosomes (46 chromosomes).
(b) 22 pasang autosom tidak menentukan jantina manusia. ✓

22 pairs of autosomes do not determine the gender in human.
(c) Autosom adalah tidak sama bagi lelaki dan perempuan.

Autosomes are not the same for male and female.
(d) 1 pasang kromosom seks menentukan jantina manusia. ✓

1 pair of sex chromosomes determines the gender in human.
(e) Lelaki mempunyai kromosom seks, XX.

Male has sex chromosome, XX.
Nota Visual
2. Rajah di bawah menunjukkan kariotip bagi dua orang individu. SP 11.4.2
Penentuan Seks
The diagram below shows the karyotypes of two individuals. Sex Determination
1 2 3 4 5 1 2 3 4 5
6 7 8 9 10 11 12 6 7 8 9 10 11 12
13 14 15 16 17 18 13 14 15 16 17 18
19 20 21 22 X Y 19 20 21 22 XX
L M
Berdasarkan rajah di atas, / Based on the diagram above,

(a) Apakah kariotip? / What is karyotype? TP1
Satu paparan kromosom homolog yang tersusun dan dinomborkan mengikut saiz.
A display of homologous chromosomes arranged and numbered according to size.
(b) (i) Kenal pasti jantina bagi individu L dan M. TP2

Identify the gender of individual L and M.
L: Lelaki / Male M : Perempuan / Female

(ii) Berikan satu alasan untuk jawapan anda di (b)(i) bagi individu L. TP5 KBAT Menilai
Give one reason for your answer in (b)(i) for individual L.
Kromosom seks individu L adalah berlainan saiz yang terdiri daripada satu kromosom X dan satu
kromosom Y.
The sex chromosomes of individual L are of different sizes which consist of one chromosome X and one chromosome Y.
(c) Sepasang suami isteri mempunyai empat orang anak perempuan dan sedang menanti kelahiran anak
kelima. Nyatakan kebarangkalian mereka mendapat seorang anak perempuan lagi. TP4 KBAT Menganalisis
A couple has four daughters and is expecting a fifth child. State the probability of them having another daughter.
50% atau ½ / 50% or ½
3. Lengkapkan rajah skema di bawah untuk menunjukkan penentuan seks dalam manusia. SP 11.4.3 TP3
Complete the schematic diagram below to show sex determination in humans.
Induk Bapa Ibu
Parents Father Mother
Genotip
Genotype 44 + XY 44 + XX
Meiosis
Meiosis
Gamet
Gamete 22 +X 22 +Y 22 +X 22 +X
Anak
Offspring Gamet jantan
Male gamete
22 +X 22 +Y
Gamet betina
Female gamete
22 +X 44 + XX 44 + XY
22 +X 44 + XX 44 + XY
Nisbah genotip 2 44 + XX : 2 44 + XY
Genotype ratio
Nisbah fenotip 2 perempuan : 2 lelaki

Phenotype ratio 2 females : 2 males
4. Rajah di bawah menunjukkan kromosom tidak tersusun. SP 11.4.3

The diagram below shows unorganised chromosomes.
Kromosom
Chromosome
INFO

(a) Buat satu salinan rajah di atas. Kemudian, susun kariotip lengkap seorang manusia dengan menggunting
dan menampal rajah kromosom ke dalam jadual yang disediakan. TP4 KBAT Menganalisis
Make a copy of the diagram above. Then, arrange a complete human karyotype by cutting and pasting the diagram of chromosomes
in the table provided.
1 2 3 4 5 6 7 8
9 10 11 12 13 14 15 16
17 18 19 20 21 22 X Y
Kariotip manusia
Human karyotype
(b) Berdasarkan kariotip di atas, individu ini ialah seorang lelaki . TP3
Based on the karyotype above, the individual is a male .
5. Kumpulan darah ABO dalam manusia ditentukan oleh tiga alel yang berbeza, iaitu IA, IB dan IO. SP 11.4.4 TP2
The ABO blood group in human is determined by three different alleles, namely IA, IB and IO.
(a) Senaraikan genotip bagi setiap fenotip kumpulan darah manusia dalam jadual di bawah. TP2
List the genotypes for each phenotype of human blood group in the table below.
Fenotip Genotip
Phenotype Genotype
A IAIA atau / or IAIO Konsep Visual

Kumpulan Darah
Blood Group
B IBIB atau / or IBIO
AB IAIB
O IOIO
(b) Jegateswaary mempunyai kumpulan darah jenis A. Kumpulan darah manakah yang boleh menjadi
penerima darah Jegateswaary? TP5 KBAT Menilai
Jegateswaary has A type blood group. Which blood group can be a recipient of Jegateswaary's blood?
A dan / and AB
Underline the correct answers.
(a) Antigen ( C / D ) dikenali sebagai faktor Rhesus.
Antigen ( C / D ) is known as Rhesus factor.

(b) Sel darah merah individu yang mempunyai faktor Rhesus dikenali sebagai ( Rhesus positif / Rhesus
negatif ) manakala individu tanpa faktor Rhesus dikenali sebagai ( Rhesus positif / Rhesus negatif ).
An individual whose red blood cell has Rhesus factor is known as ( Rhesus positive / Rhesus negative ) while an individual without
Rhesus factor is known as ( Rhesus positive / Rhesus negative ).
(c) Faktor Rhesus dikawal oleh gen yang terdiri daripada sepasang alel, iaitu Rh+ (dominan / resesif ) dan Rh–
( dominan / resesif ).
Rhesus factor is controlled by a gene consists of a pair of alleles, namely Rh+ ( dominant / recessive ) and Rh– ( dominant / recessive ).
(d) Genotip individu Rhesus positif ialah homozigot dominan ( Rh+Rh+ / Rh-Rh- ) atau heterozigot resesif
( Rh+Rh– / Rh–Rh– ).
The genotype of a Rhesus positive individual is homozygous dominant ( Rh+Rh+ / Rh-Rh-) or heterozygous ( Rh+Rh– / Rh-Rh-).
(e) Genotip individu Rhesus negatif ialah Rh-Rh-, iaitu ( homozigot / heterozigot ) resesif.
The genotype of a Rhesus negative individual is Rh-Rh-, which is ( homozygous / heterozygous) recessive.
7. Rajah di bawah menunjukkan pewarisan buta warna dalam satu keluarga. Buta warna ialah trait resesif
terangkai seks yang terangkai pada kromosom seks. SP 11.4.4
The diagram below shows the inheritance of colour blindness in a family. Colour blindness is a sex-linked recessive trait that is linked to the
sex chromosomes.
Petunjuk / Key :
Lelaki penglihatan normal

Male with normal eyesight
Perempuan penglihatan normal

Female with normal eyesight
Lelaki buta warna

Afiq Nina Male with colour blindness
Perempuan buta warna

Female with colour blindness
Umairah
(a) Apakah ciri terangkai seks? TP1

What is sex-linked inheritance?
Gen-gen yang diwarisi dibawa oleh kromosom seks dan diturunkan kepada generasi
seterusnya.
Inherited genes which are carried by sex chromosomes and passed down to the next generation.
(b) (i) Nyatakan genotip ibu Afiq. / State the genotype of Afiq’s mother . TP4 KBAT Menganalisis
XBXb
(ii) Berikan alasan berdasarkan jawapan anda di (b)(i). TP5 KBAT Menilai
Give a reason based on your answer in (b)(i).
Afiq ialah seorang buta warna. Afiq mewarisi kromosom Y daripada ayahnya dan kromosom Xb
daripada ibunya. Genotip Afiq ialah XbY disebabkan ibunya mempunyai penglihatan normal.
Afiq is color blind. Afiq inherited the Y chromosome from his father and the Xb chromosome from his mother. Afiq’s genotype is
XbY because his mother has normal eyesight.
(c) (i) Nyatakan genotip Umairah. TP4 KBAT Menganalisis

State the genotype of Umairah.
XbXb

(ii) Berikan alasan berdasarkan jawapan anda di (c)(i). TP5 KBAT Menilai
Give a reason based on your answer in (c)(i)
Umairah ialah seorang buta warna. Umairah mewarisi kromosom Xb daripada ayahnya dan
kromosom Xb daripada ibunya. Maka, genotip Umairah ialah XbXb.
Umairah is colour blind. Umairah inherited the Xb chromosome from her father and the Xb chromosome from her mother.
Therefore, Umairah’s genotype is XbXb.
(iii) Umairah berkahwin dengan seorang lelaki yang mempunyai penglihatan normal.
Anak lelaki mereka adalah buta warna manakala anak perempuan mereka mempunyai penglihatan
normal. Terangkan mengapa. TP5 KBAT Menilai
Umairah is married to a man who has normal eyesight. Their son is colour blind while their daughter has normal eyesight.
Explain why.
Anak lelaki adalah buta warna kerana mewarisi kromosom Y daripada bapa dan kromosom Xb
daripada ibu. Maka, semua anak lelaki adalah buta warna. Anak perempuan mewarisi kromosom
XB daripada bapa dan kromosom Xb daripada ibu. Maka, semua anak perempuan mempunyai
penglihatan normal (pembawa).
The son is colour blind as he inherits the Y chromosome from the father and the Xb chromosome from the mother. Therefore,
all boys are colour blind. The daughter inherits the XB chromosome from the father and the Xb chromosome from the mother.
Thus, all girls have normal eyesight (carrier).
8. Di bawah ialah rajah skema bagi pewarisan penyakit hemofilia. Lengkapkan rajah bagi menunjukkan nisbah
fenotip dan genotip anak apabila seorang lelaki normal berkahwin dengan seorang wanita hemofilia.
Below is a schematic diagram for haemophilia inheritance. Complete the diagram to show the fenotype ratio and genotype ratio of the
offspring when a normal man married a haemophiliac woman. SP 11.4.5 TP3 KBAT Mengaplikasi
Induk Bapa Ibu

Parent Father Mother
Genotip
Genotype XHY XhXh
Meiosis
Meiosis
Gamet
Gamete XH Y Xh Xh
Anak
Offspring Gamet jantan
Male gamete
XH Y
Gamet betina
Female gamete
Xh XHXh XhY
Xh XHXh XhY
Nisbah genotip
Genotype ratio 2 XHXh: 2 XhY
Nisbah fenotip 2 perempuan pembawa : 2 lelaki hemofilia

Phenotype ratio 2 carrier girls : 2 haemophiliac boys

9. Nyatakan jenis trait bagi rajah di bawah. TP3 KBAT Mengaplikasi

State the type of trait for the diagram below.
(a) Lekapan cuping telinga (b) Kebolehan menggulung lidah
Type of earlobe Ability to roll tongue
Trait resesif Trait dominan Trait resesif Trait dominan

Recessive trait Dominant trait Recessive trait Dominant trait
10. Jalankan aktiviti berikut. SP 11.4.5 TP5 TP6 KBAT Menilai KBAT Mencipta
• Bekerja dalam kumpulan.

Work in groups.
• Jalankan ujian Ishihara untuk mengenal pasti pewarisan buta warna dalam kalangan murid tingkatan
lima.
Run the Ishihara test to identify the inheritance of colour blindness among form five students.
• Bentangkan maklumat dalam folio dan bentangkan dapatan menggunakan Microsoft Powerpoint.
Present all information in a folio and present your finding using Microsoft Powerpoint.
11. Pedigri ialah carta yang menunjukkan pewarisan trait genetik tertentu dalam kalangan ahli keluarga selama
beberapa generasi. Rajah di bawah menunjukkan pewarisan kumpulan darah dalam satu keluarga. Isi tempat
kosong dengan jawapan yang betul. SP 11.4.6 TP3 KBAT Mengaplikasi
Pedigree is a family tree that shows the transmission of genetic trait within a family over several generations. The diagram below shows the
blood group inheritance in a family. Fill in the blank with the correct answer.
Setiap nombor Roman Garisan yang menghubungkan bapa

mewakili generasi baharu. dengan ibu .
Each Roman number represents a new father mother Petunjuk / Key :
A line that links the and the .
generation .
Lelaki
14243 Male
I A B Perempuan
Female
II B A A B O AB Garisan yang
34241
menghubungkan
ibu bapa dengan
anak-anak .
III B AB AB O A B A
34241 Lines that linked
the parents with the
children
Anak-anak daripada ibu bapa yang sama. .
Children from the same parent .

12. Jalankan aktiviti berikut. / Carry out the following activity. SP 11.4.6 TP6 KBAT Mencipta
• Jalankan aktiviti ini secara individu. / Do this activity individually.

• Perhatikan satu trait (fenotip) yang diturunkan dalam keluarga anda.
Observe one trait (phenotype) that is passed down in your family.
• Bermula daripada nenek dan datuk anda, bina satu carta pedigri keluarga melalui beberapa generasi
untuk menunjukkan pewarisan trait yang anda kaji.
Starting from your grandparent, build a family pedigree chart through several generations to show the inheritance of the trait you
are studying.
• Bentangkan carta pedigri keluarga anda di dalam kelas. / Present your family pedigree chart in the classroom.
Kumpulan darah manusia dikelaskan kepada kumpulan A B

A, B, AB dan O. Kumpulan darah ABO ditentukan oleh 1 2
kehadiran antigen A dan B di permukaan sel darah

merah. Pewarisan kumpulan darah dikawal oleh tiga A B AB A B O
alel: IA, IB, IO. Alel IA dan IB adalah kodominan sementara 3 4 5 6 7 8
alel IO adalah resesif. Pedigri menunjukkan pewarisan
kumpulan darah ABO dalam sebuah keluarga.
Human blood can be classified into four groups, A, B, AB and O. ABO A AB AB A O Petunjuk / Key :
blood groups are determined by the presence of antigens A and B on 9 10 11 12 13 Lelaki
Male
the surface of the red blood cells. The inheritance of blood groups is
Perempuan
controlled by three alleles: IA , IB, IO. Alleles IA and IB are codominant Rajah 1/ Diagram 1 Female
while allele IO is recessive to both. The pedigree shows the inheritance
of ABO blood groups in a family.
(a) Apakah jenis antibodi yang terdapat dalam plasma individu 13?
Which antibody or antibodies is / are present in the plasma of individual 13? [1 markah / 1 mark]
(b) Apakah genotip individu 1 dan 2?
What are the genotypes of individuals 1 and 2 respectively? [2 markah / 2 marks]
(c) Sekiranya individu 6 dan 7 mempunyai anak lagi, apakah kebarangkalian anak itu seorang perempuan
kumpulan darah A? Terangkan jawapan anda.
If individuals 6 and 7 are going to have another child, what is the chance that the child would be a girl of blood group A? Explain your
answer. [3 markah / 3 marks]
(d) Seorang gadis mengaku bahawa dia ialah anak perempuan kepada individu 5. Gadis itu mempunyai
kumpulan darah O. Terangkan sama ada gadis ini ialah anak perempuan kepada individu 5.
A girl claimed that she is the daughter of individual 5. The girl is of blood group O. Explain whether this girl is the daughter of individual
5. [3 markah / 3 marks]
Kriteria Kejayaan:
Saya berjaya
• Mengenal pasti jenis kromosom manusia.
• Menganalisis dan menghuraikan kariotip manusia.
• Memadankan kromosom paternal dan kromosom maternal dalam lukisan atau mikrograf kromosom manusia untuk membina kariotip
lengkap seseorang individu.
• Memerihalkan Hukum Mendel dengan pewarisan manusia.
• Menganalisis pewarisan manusia dengan membina rajah kacukan pewarisan.
• Menganalisis pewarisan manusia dengan mengkaji pedigri keluarga.

Pentaksiran Sumatif
SPM Praktis PdPR

Jawapan
Praktis PdPR
Bab 11
Bab 11
Kertas 1 Gamet jantan

Male gamete
1. Antara ciri berikut, yang manakah digunakan Gamet betina BR bR Br br
oleh Mendel dalam eksperimen beliau? Female gamete
Which of the following characteristics was used by Mendel in
his experiment?
BR 1 2 3 4
A Warna daun / Colour of leaf
B Saiz biji benih / Size of seed Br 5 6 7 8
C Bentuk bunga / Shape of flower
D Warna lenggai / Colour of pod Jadual 1/ Table 1
2. Kandungan genetik untuk sesuatu trait dikenal Antara nombor-nombor berikut, yang manakah
sebagai X. Apakah X? mempunyai genotip yang sama dengan induk?
The genetic composition of a certain trait is known as X. What
Which of the following numbers has the same genotype as the
is X?
parent?
A Gen / Gene A 1, 3, 4, 5
B Alel / Allele B 1, 4, 5, 8
C Genotip / Genotype C 2, 6, 7, 8
D Fenotip / Fenotype D 3, 4, 5, 6
3. Jika T mewakili alel untuk pokok tinggi, kacukan 6. Seorang lelaki heterozigot kumpulan darah
manakah yang akan menghasilkan semua pokok A berkahwin dengan seorang perempuan
tinggi? heterozigot kumpulan darah B dan mempunyai
If T represents the allele for tall plant, which of the following
crosses will produce all tall plant? 4 orang anak lelaki. Antara yang berikut, yang
A TT x tt manakah benar tentang kumpulan darah anak
B Tt x tt mereka?
A heterozygous man of blood group A is married to a
C Tt x Tt heterozygous woman of blood group B and has 4 sons. Which
D Tt x tt of the following is true about their child’s blood group?
A Semua mempunyai kumpulan darah A.
4. Berapakah bilangan genotip yang berlainan All have blood group A.
dalam kacukan Gg x gg? B Hanya mempunyai kumpulan darah A atau B.
What is the total number of different genotypes in Gg x gg cross?
Only has blood group A or B.
A 1 C Hanya mempunyai kumpulan darah AB.
B 2 Only has blood group AB.
C 3 D Mempunyai mana-mana kumpulan darah A,
D 4 B, AB atau O.
Has any blood group A, B, AB or O.
5. Jadual 1 menunjukkan satu segi empat Punnet
bagi kacukan antara dua pokok.
Table 1 shows a Punnet’s square of a cross between two plants.

Kertas 2
Bahagian A
1. Rajah 1.1 menunjukkan kacukan antara pokok kacang pis bentuk pod licin berbunga ungu dengan pokok
kacang pis bentuk pod berkedut berbunga putih.
Diagram 1.1 shows a cross between an inflated-pod with purple flower pea plant with a wrinkled-pod with white flower pea plant.
Petunjuk / Key:
D: Alel dominan untuk bentuk pod licin/ Dominant allele for inflated-pod
Q: Alel dominan untuk bunga ungu/ Dominant allele for purple flower
Fenotip induk Bentuk pod licin, berbunga Bentuk pod berkedut, berbunga
Parental phenotype ungu putih
Inflated-pod, purple flower Wrinkled-pod, white flower
Genotip induk DDQQ ddqq
Parental genotype
Gamet
Gamete
DQ dq
Generasi F1 DdQq
F1 generation

(a) (i) Lengkapkan Rajah 1.1. / Complete Diagram 1.1.
(ii) Apakah fenotip bagi tumbuhan di generasi F1?
What is the phenotype of the plants in the F1 generation?
Bentuk pod licin, berbunga ungu / Inflated pod-shaped, purple flower
[1 markah / 1 mark]
(b) Rajah 1.2 menunjukkan gamet-gamet dalam generasi F1.
Diagram 1.2 shows the gametes formed in the F1 generation.
DQ Dq dQ dq

(i) Tentukan peratus tumbuhan homozigot resesif dalam generasi F2.
Determine the percentage of homozygous recessive plants in the F2 generation.
1/16 = 0.06%
[1 markah / 1 mark]
(ii) Tentukan nisbah fenotip pokok kacang pis bentuk pod licin berbunga ungu dengan bentuk pod
berkedut berbunga ungu dalam generasi F2.
Determine the phenotype ratio of inflated-pod shaped with purple flower pea plants to wrinkled pod-shaped purple flower pea
plants in the F2 generation.
9:3
[1 markah / 1 mark]

(b) Namakan Hukum Mendel yang terlibat dalam kacukan ini. Jelaskan jawapan anda.
Name the Mendel’s Law involved in this cross. Explain your answer.
Hukum Mendel Kedua atau Hukum Pengaturan Bebas. Kacukan ini melibatkan dua ciri yang berlainan.
Setiap ahli daripada pasangan alel boleh berkombinasi secara rawak dengan mana-mana alel daripada
pasangan alel dari trait yang lain dalam satu gamet.
Mendel’s Second Law or Law of Independent Assortment. This cross involves two different characters. Each member of a pair of alleles
can be randomly combined with any allele from another pair of alleles of different trait in one gamete.
Bahagian B
2. Seekor lalat buah berbaka tulen yang bermata merah dikacukkan dengan seekor lalat buah berbaka tulen
yang bermata putih. Semua generasi F1 mempunyai mata merah.
A purebreed fruit fly with red eyes is crossed with a purebreed fruit fly with white eyes. All the F1 generation have red eyes.
(a) Huraikan kacukan ini dengan menggunakan Hukum Mendel Pertama.
Describe this cross using Mendel’s First Law.
(b) Satu kacukan dihibrid antara lalat buah P dengan lalat buah Q menghasilkan seekor lalat buah X dengan
sayap panjang bermata merah seperti yang ditunjukkan dalam Jadual 1.
A dihybrid cross between fruit fly P with fruit fly Q produces a fruit fly X with long wings and red eyes as shown in Table 1.
Ciri-ciri trait Petunjuk / Key:

Lalat buah Characteristic of trait
H mewakili alel dominan
Fruit fly Genotip Fenotip untuk mata merah
Genotype Phenotype H represents dominant allele for
P jjHH Sayap pendek, mata merah red eyes
Short wings, red eyes
J mewakili alel dominan
Q JJhh Sayap panjang, mata putih untuk sayap panjang
Long wings, white eyes
J represents dominant allele for
X Sayap panjang, mata merah long wings
Long wings, red eyes
Jadual 1/ Table 1
Kacukan sesama sendiri antara dua lalat buah X tidak menghasilkan anak yang sama kualiti dengan lalat
buah induk. Terangkan.
Self-crossing between two fruit fly X does not produces all offspring of the same quality as their parents. Explain.
(c) Rajah 2 menunjukkan sepasang kromosom homolog.
Diagram 2 shows a pair of homologous chromosomes.
(i) Terangkan maksud alel dominan, alel resesif, homozigot resesif dan heterozigot
dengan menggunakan maklumat dari Rajah 2.
Explain the meaning of dominant allele, recessive allele, homozygous recessive and heterozygous by
using information from Diagram 2. r r
[4 markah / 4 marks] P P
(ii) Ali yang mempunyai faktor Rhesus berkahwin dengan Aminah yang tidak A A
mempunyai faktor Rhesus. Lukiskan rajah skema untuk menunjukkan bagaimana b b
anak mereka boleh mewarisi faktor Rhesus. c C

Ali who has Rhesus factor married to Aminah who does not have Rhesus factor. Draw a schematic
diagram to show how their child can inherit the Rhesus factor. Rajah 2 / Diagram 2

Bahagian C
3. Rajah 3 menunjukkan kacukan dihibrid pokok kacang pis, Pisum sativum.
Diagram 3 shows a dihybrid cross of pea plants, Pisum sativum.
Fenotip induk Pokok tinggi, bunga aksial X Pokok rendah, bunga terminal
Parental phenotype Tall plant, axial flower Short plant, terminal flower
Fenotip F1 Semua pokok tinggi, bunga aksial

F1 phenotype All tall plants, axial flower
F1 x F1 Semua pokok tinggi, bunga X Semua pokok tinggi, bunga

aksial aksial
All tall plants, axial flower All tall plants, axial flower
Fenotip F2 Pokok tinggi dengan bunga aksial, pokok tinggi dengan bunga terminal,
F2 phenotype pokok rendah dengan bunga aksial, pokok rendah dengan bunga terminal
Tall plant with axial flower, tall plant with terminal flower, short plant with axial flower, short
plant with terminal flower
Rajah 3 / Diagram 3
(a) Berdasarkan Rajah 3, bincangkan trait dominan dan trait resesif bagi ketinggian dan kedudukan bunga
pokok kacang pis tersebut.
Based on Diagram 3, discuss the dominant trait and the recessive trait for the stem height and the flower position of the pea plants.
(b) 2800 batang pokok generasi F2 dihasilkan dalam kacukan ini. Hitung bilangan semua jenis fenotip yang
dihasilkan dalam generasi F2.
2800 plants of F2 generation are produced in this cross. Calculate the number of all types of phenotype produced in the F2 generation.
(c) Kebelakangan ini, terdapat kempen bagi individu untuk memeriksa sama ada mereka merupakan
pembawa talasemia, terutamanya bagi pasangan yang ingin berkahwin. Nyatakan apa itu talasemia dan
jelaskan mengapa hal ini sangat penting bagi pasangan yang merancang untuk berkahwin menjalani
prosedur tersebut.
Nowadays, there are campaigns for people to check if they are carriers of thalassaemia especially for couples who plan to get married.
State what thalassemia is and justify why it is very important for couples who plan to get married to undergo this procedure.
Kuiz 11

FOKUS KBAT
1. Kumpulan darah manusia dikawal oleh tiga alel yang berbeza, iaitu IA, IB TIP Menjawab
dan IO. Jelaskan mengapa seseorang dengan kumpulan darah O dikenali
sebagai penderma universal. KBAT Menganalisis Antigen ialah bendasing yang
The human blood group is controlled by three different alleles which are IA, IB and IO. akan merangsang antibodi
Explain why a person with O blood group known as universal donor. untuk melawannya. Oleh kerana
kumpulan O tiada antigen, maka
Seseorang dengan kumpulan darah O mempunyai alel IOIO. Sel darah tidak merangsang antibodi
merah dalam kumpulan darah O tidak mengandungi sebarang antigen. dalam badan penerima.
Manakala antibodi A dan B
Apabila kumpulan darah O memasuki sistem pengangkutan seseorang kepunyaan orang berdarah
O, tidak berfungsi apabila
dengan kumpulan darah A, B atau AB, tiada antibodi akan dihasilkan oleh memasuki darah orang lain.
Antigens are foreign substances that
sistem imun penerima. will stimulate antibodies to fight
them. Since group O has no antigen,
A person with O blood group has an allele of IOIO. The red blood cells in O blood group do not it does not stimulate antibodies in
contain any antigen. When O blood group enters the transport system of person with A, B the recipient’s body. While antibodies
A and B belong to people with blood
or AB blood group, no antibody will be produced by the recipient’s immune system. group O, they do not function when
they enter other people's blood.
2. Berikut merupakan perbualan antara dua individu. Jenis alel yang terbentuk
The following is the conversation between two individuals. dalam sperma lelaki normal
ialah XH dan Y manakala jenis
alel yang terbentuk dalam
Semua anak lelaki Bukan. Anak ovum perempuan penghidap
ialah pembawa perempuan akan hemofilia ialah Xh. Jika sperma
haemofilia. menjadi pembawa Y bersenyawa dengan ovum
All sons are hemofilia. Xh, genotip XhY, iaitu lelaki
haemophiliac carrier. No. A daughter will be a penghidap hemofilia akan
haemophiliac carrier. terbentuk. Ini adalah kerana
hanya kromosom X yang
mengandungi gen hemofilia
Khir Zuraina resesif.
The type of alleles in normal male
Jika seorang lelaki normal, XHY berkahwin dengan seorang perempuan, sperm are XH and Y. The type of allele
XhXh yang merupakan penghidap hemofilia, pernyataan siapakah yang in the ovum of haemophilic females
is Xh .If sperm Y fertilises with ovum
benar? Terangkan jawapan anda. KBAT Menilai Xh, the genotype of XhY which is male
If a normal man, XHY marries a woman with XhXh who is a haemophilic, whose statement is haemophilic will be formed. This is
correct? Justify your answer. because only X chromosome contains
Zuraina. Jika sperma, XH bersenyawa dengan ovum, Xh, genotip XHXh akan the recessive haemophilic gene.
terbentuk, iaitu pembawa hemofilia perempuan. Ini adalah kerana

hanya satu daripada dua kromosom X yang mengandungi gen hemofilia
resesif.
Zuraina. If sperm, XH fertilises with ovum, Xh, the genotype XHXh will be formed which is a female
haemophiliac carrier. This is because only one of two X chromosome contains the recessive
haemophilia gene.

BAB
12 Variasi
Variation
Peta
FOKUS TOPIK Konsep
1. Variasi ialah perbezaan ciri dalam organisma daripada populasi atau spesies yang sama.
Variation is the differences in characteristics found within the same population or species.
2. Variasi merujuk kepada perbezaan fenotip dan ini membolehkan kita mengecam individu yang berbeza
dalam populasi.
Variation refers to the differences in phenotypes which enable us to identify different individuals in a population.
Jenis variasi
Types of variation
Variasi selanjar / Continuous variation Variasi tak selanjar / Discontinuous variation

• Graf menunjukkan taburan normal • Graf menunjukkan taburan diskrit
The graph shows a normal distribution The graph shows a discrete distribution
• Contoh: Ketinggian • Contoh: Kumpulan darah
Example: Heights Example: Blood groups
Bilangan individu
Number of individuals Bilangan individu
Number of individuals
Ketinggian
Height AB A O B
Kumpulan darah
Blood groups
Punca variasi (Faktor genetik)

Causes of variation (Genetic factors)
Pindah silang semasa Penyusunan bebas kromosom Persenyawaan rawak Mutasi

profasa I semasa metafasa I Random fertilisation Mutation
Crossing over during Independent assortment during
prophase I metaphase I

PBD 12.1 Jenis dan Faktor Variasi

Types and Factors of Variation Buku Teks ms. 256 – 265
1. Apakah yang dimaksudkan dengan variasi? SP 12.1.1 TP1

What is the meaning of variation?
Variasi ialah perbezaan ciri antara individu dalam spesies yang sama.
Variation is the differences in characteristics among the individuals of the same species.
2. (a) Mengapakah variasi penting untuk kemandirian sesuatu spesies? Berikan dua alasan. SP 12.1.2 TP2
Why is variation important for the survival of a species? Give two reasons.
1. Gen-gen yang berfaedah akan dipilih manakala gen-gen yang tidak berfaedah akan disingkirkan
melalui proses pemilihan semula jadi. / Beneficial genes will be selected while non-beneficial genes will be removed
by natural selection.
2. Sesuatu spesies boleh menyesuaikan diri apabila keadaan persekitaran berubah dan mengelakkan
spesies dari kepupusan. / A species may easily adapt to the changes in the environment to avoid extinction of the
species.
(b) Rajah di bawah menunjukkan variasi Biston betularia yang hinggap pada batang pokok di kawasan yang
tercemar. SP 12.1.2 TP4 KBAT Menganalisis
The diagram below shows two varieties of Biston betularia on a tree trunk in a polluted environment.
Berdasarkan rajah di atas, terangkan bagaimana variasi Biston betularia ini mempengaruhi kemandirian
kedua-dua spesies rama-rama tersebut.
Based on the diagram above, explain how the variation of Biston betularia affects the survival of both species of moths.
Di kawasan yang tercemar, Biston betularia yang berwarna gelap, boleh menyamar pada batang pokok
dan tidak dapat dikesan oleh pemangsa manakala rama-rama berwarna cerah tidak boleh menyamar dan
mudah dikesan oleh pemangsa. Maka, populasi Biston betularia berwarna cerah akan berkurangan
manakala Biston betularia berwarna gelap dapat meneruskan kemandirian spesiesnya dan populasinya
bertambah.
In polluted areas, dark-coloured Biston betularia can disguise on tree trunks and are difficult to be detected by predators
while light-coloured moths cannot disguise and are easily detected by predators. Thus, the population of light-coloured
Biston betularia will decrease while the dark-coloured Biston betularia will survive and its population will increase.

3. Nyatakan jenis-jenis variasi. SP 12.1.3 TP1

State the types of variation.
(a) Variasi selanjar / Continuous variation

(b) Variasi tak selanjar / Discontinuous variation
4. Rajah di bawah menunjukkan tiga jenis pola cap jari. SP 12.1.4

The diagram below shows three types of fingerprint patterns.
Lengkung Gelung Pusar

Arch Loap Whorl
(a) Apakah jenis variasi yang ditunjukkan oleh jenis pola cap jari? TP1
What is the type of variation shown by types of fingerprint patterns?
Variasi tak selanjar / Discontinuous variation
(b) Nyatakan satu faktor yang menyebabkan variasi cap jari bagi manusia. TP1
State one factor that causes variations in human fingerprints.
Faktor genetik / Genetic factor
(c) Lina dan Nina merupakan kembar seiras. Bolehkan mereka dikenal pasti melalui pola cap jari mereka?
Terangkan. TP5 KBAT Menilai
Lina and Nina are identical twins. Can both of them be identified by using their fingerprint patterns? Explain.
Boleh. Pola cap jari adalah berbeza bagi setiap individu. Walaupun kembar seiras mempunyai DNA
yang sama, pola cap jari mereka adalah berbeza. Hal ini adalah disebabkan pola cap jari yang terbentuk
bergantung kepada beberapa faktor persekitaran dalam rahim ibu seperti kedudukan fetus.
Can. Fingerprint patterns are different between individuals. Although identical twins have the same DNA, their fingerprint
patterns are different. This is because the pattern is caused by several environmental factors in the mother’s womb such as the
position of the foetus.
5. Lengkapkan jadual di bawah untuk menunjukkan persamaan dan perbezaan antara variasi selanjar dengan
variasi tak selanjar. SP 12.1.4 TP4 KBAT Menganalisis
Complete the table below to show the similarities and the differences between continuous variation and discontinuous variation.
Variasi selanjar Variasi tak selanjar

Continuous variation Discontinuous variation
Kedua-dua jenis variasi menunjukkan perbezaan ciri dalam kalangan individu spesies yang
sama.
Both variations show the differences in characteristics among individuals of the same species.

Perbezaan ciri Perbezaan ciri adalah tidak ketara . Perbezaan ciri adalah ketara .
Differences in not distinct distinct
The difference in characteristics is . The difference in characteristics is .
characteristics
Ciri Ada
ciri perantaraan di antara Tiada ciri perantaraan kerana tiada
perantaraan dua ciri ekstrim. ciri ekstrim.
Intermediate Intermediate characteristics are present Intermediate characteristics are absent due
characteristics between two extreme characteristics. to no extreme characteristic.
Disebabkan oleh faktor genetik dan Disebabkan oleh faktor genetik

persekitaran sahaja dan tidak dipengaruhi oleh
Punca genetic environment
Causes Caused by and persekitaran.
factors Caused by genetic factors only and are
not affected by environmental factors.
Ciri pewarisan Tidak boleh diwarisi Boleh diwarisi

Characteristic of Cannot Can
be inherited be inherited
inheritance
Ciri bersifat kuantitatif ; iaitu boleh Ciri bersifat kualitatif ; iaitu

Ciri variasi tidak boleh
Variation in diukur diukur
The characteristics are quantitative ; they qualitative ;
characteristic The characteristics are they
can be measured cannot be measured
Bilangan gen atau lebih gen (poligen)Dua Satu

gen yang mengawal
terlibat mengawal ciri yang sama perbezaan trait pada ciri
Number of genes Two One gene that determines the difference in
or more genes (polygenes) control the
involved same characteristics the trait of a characteristics
30 60
Number of individual
Bilangan individu
50
Number of individual
Bilangan individu
40
20
30
20
10
10
Bentuk graf
Shape of graph 0
AB A O B
155-156
157-158
159-160
161-162
163-164
165-166
167-168
169-170
171-172
Kumpulan darah / Blood group
Tinggi (cm) / Height (cm) Graf berbentuk bar berasingan

dengan taburan diskrit
Graf berbentuk loceng dengan bar discrete
Separate charts with
taburan normal distribution
Bell-shaped graph with normal
distribution
Contoh pada Ketinggian / berat badan / warna kulit Kumpulan darah / pola cap ibu jari / warna
manusia Height / body weight / skin colour mata
Examples in Blood groups / fingerprint patterns / eye colour
humans

6. Lengkapkan peta pokok berikut mengenai punca variasi. SP 12.1.5 TP4 KBAT Menganalisis
Complete the tree map below on the sources of variation.
Punca variasi i-Think Peta Pokok
Causes of variation
Faktor genetik Faktor persekitaran

Genetic factors Environmental factors
Pindah silang semasa profasa I Suhu

Crossing over during prophase I Temperature
Pengaturan bebas kromosom semasa metafasa I Cahaya
Independent assortment of chromosomes during metaphase I Light
Persenyawaan rawak antara gamet pH
Random fertilisation between gametes pH
Mutasi / Mutation
7. Rajah di bawah menunjukkan dua proses, X dan Y, yang berlaku semasa meiosis. SP 12.1.5 TP4 KBAT Menganalisis
The diagrams below show two processes, X and Y, that occur during meiosis.
Kiasma
Chiasma
Kromosom homolog Kromatid tidak seiras Gabungan gen baharu

Homologous chromosome Non-sister chromatids New genes combination
Proses X / Process X
Kemungkinan 1 Kemungkinan 2
Possibility 1 Possibility 2
Metafasa I
Metaphase I Simulasi
kepelbagaian Genetik
Genetic Diversity
Metafasa II
Metaphase II
Gamet
Gametes
Kombinasi 1 Kombinasi 2 Kombinasi 3 Kombinasi 4

Combination 1 Combination 2 Combination 3 Combination 4
Proses Y / Process Y

Berdasarkan kedua-dua rajah yang ditunjukkan, terangkan bagaimana proses X dan proses Y boleh
menyebabkan variasi.
Based on the two diagrams shown, explain how processes X and Y can cause variation.
Proses X ialah profasa I meiosis. Semasa profasa I, kromosom homolog akan berpasangan. Kromatid tidak
seiras akan bersilang di kiasma, iaitu tempat pertukaran bahan genetik berlaku yang menghasilkan
kombinasi gen yang baharu. Proses Y ialah metafasa I meiosis. Semasa metafasa I, pasangan kromosom
homolog menyusun secara rawak pada satah khatulistiwa. Terdapat dua kemungkinan bagi penyusunan
rawak kromosom. Pada akhir meiosis II, terdapat pelbagai kombinasi kromosom yang berbeza dalam gamet-
gamet yang dihasilkan.
Process X is prophase I of meiosis. During prophase I, pairing of the homologous chromosomes occurs. Crossing over occurs between non-
sister chromatids at chiasma, where the exchange of genetic materials takes place resulting in new gene combinations. Process Y is
metaphase I of meiosis. During metaphase I, the homologous chromosomes arrange themselves randomly on the equatorial plane. There
are two possibilities for the random assortment of homologous chromosomes. At the end of meiosis II, gametes with different combination of
chromosomes are produced.
8. Rajah di bawah menunjukkan sepasang kembar seiras semasa zaman kanak-kanak dan selepas 15 tahun.
The diagram below shows a pair of identical twins during childhood and after 15 years. SP 12.1.6 TP5 KBAT Menilai
P Q P Q

Semasa kanak-kanak Selepas 15 tahun
During childhood After 15 years
Pasangan kembar tersebut dilahirkan dengan gen yang boleh menyerap lemak dua kali lebih cepat
berbanding orang biasa dan menyebabkan obesiti. Terangkan dua sebab yang menyebabkan perbezaan
pada pasangan kembar tersebut.
Both twins were born with genes that can absorb fats twice as fast as normal people and cause obesity. Explain two reasons that cause the
differences in both twins.
Pasangan kembar mempunyai tabiat makan yang berbeza. P memakan makanan yang mempunyai
kandungan lemak yang tinggi dan menyebabkan gen obesiti dirangsang manakala Q memakan makanan
yang mempunyai kandungan lemak yang rendah dan gen yang menyebabkan obesiti tidak dirangsang.
Pasangan kembar melakukan aktiviti fizikal yang berbeza. P tidak melakukan aktiviti fizikal manakala Q sering
melakukan aktiviti fizikal.
The twins have different eating habits. P eats food with high content of fats and this triggers the obesity genes while Q eats low fats food,
thus the obesity genes are not triggered. The twins carry out different physical activities. P does not carry out any physical activities
while Q always carries out physical activities.

12.1 Kertas 1
Rajah 1 menunjukkan dua jenis Biston betularia pada sebatang pokok.

Diagram 1 shows two types of Biston betularia on the bark of a tree.
Biston betularia berwarna gelap

Dark-coloured Biston betularia
Biston betularia berwarna cerah

Light-coloured Biston betularia
Rajah 1 / Diagram 1
Apakah kepentingan variasi ini pada kemandiriannya?
What is the importance of the variation to its survival?
A Untuk menarik perhatian rama-rama Biston betularia yang berlainan jantina
To attract Biston betularia of the opposite sex
B Untuk beradaptasi dengan baik dalam persekitaran tercemar
To adapt better in polluted environment
C Untuk hidup dalam pelbagai habitat
To live in different habitats
D Untuk melindungi diri daripada pemangsa
To protect themselves from predators
Kriteria Kejayaan: .............................................................................................

Saya berjaya
• Menghuraikan maksud variasi
• Mewajarkan keperluan variasi untuk kemandirian spesies
• Memerihalkan jenis variasi: (i) variasi selanjar; (ii) variasi tak selanjar
• Membanding dan membezakan antara variasi selanjar dan variasi tak selanjar
• Menghubung kait punca variasi dengan jenis variasi: (i) faktor genetik - pindah silang, penyusunan bebas kromosom, persenyawaan rawak dan mutasi; (ii)
faktor persekitaran - suhu, pH dan cahaya
• Memerihalkan variasi yang berpunca daripada interaksi antara faktor genetik dan persekitaran
PBD 12.2 Variasi dalam Manusia

Variation in Humans Buku Teks ms. 266 – 268
1. Lengkapkan jadual di bawah dengan jawapan yang betul. SP 12.2.1 TP1

Complete the table below with the correct answers.
Ciri Trait / Trait Jenis variasi

Characteristics Type of variations
Dominan / Dominant Resesif / Recessive
Jenis rambut Kerinting Lurus Variasi tak selanjar
Type of hair Curly hair Straight hair Discontinuous variation
Lekapan cuping telinga Tidak melekap Melekap Variasi tak selanjar

Type of earlobe Free earlobes Attached earlobes Discontinuous variation
Kebolehan menggulung Boleh menggulung lidah Tidak boleh menggulung Variasi tak selanjar
lidah Can roll tongue lidah Discontinuous variation
Ability to roll tongue Cannot roll tongue
Ketinggian Tinggi Rendah Variasi selanjar
Height Tall Short Continuous variation

2. Jalankan eksperimen di bawah dan jawab soalan berikut. SP 12.2.2 TP4 KBAT Menganalisis
Carry out the experiment below and answer the following questions.
Eksperimen
A Variasi selanjar / Continuous variation

Tujuan / Aim:
Untuk mengkaji variasi selanjar dalam kalangan murid / To study the continuous variation among students
Adakah ketinggian dan berat badan setiap murid berbeza-beza?
Is the height and weight of each student different?
Ketinggian dan berat badan murid adalah berbeza .
The height and body weight of each student is different .
Radas / Apparatus:
Alat pengukur ketinggian, alat penimbang / Height measuring tool, weighing machine
1. Ketinggian setiap murid di dalam kelas diukur dan direkod di dalam jadual.
The height of each student in the class is measured and recorded in the table.
2. Graf bilangan murid melawan ketinggian diplotkan dalam bentuk histogram.
A graph of number of students against height is plotted in the form of histogram.
3. Langkah 1 dan 2 diulang dengan mengukur berat badan semua murid menggunakan alat penimbang.
Steps 1 and 2 are repeated by weighing the weight of all students using a weighing machine.
Pemerhatian / Observation:
Julat ketinggian (cm) / Range of heights (cm) Bilangan murid / Number of students
<145
145-149
150-154
155-159 Jawapan murid / Student' answer
160-164
165-169
>169
Julat berat badan (kg) / Range of weights (kg) Bilangan murid / Number of students
<35
35-39
40-44
45-49 Jawapan murid / Student' answer
50-54
55-59
60-64
>64

Graf bilangan murid melawan julat ketinggian

Graph of number of students against the range of heights
Bilangan murid
Number of students
Jawapan murid / Student's answer
Julat ketinggian (cm)

Range of heights (cm)
1. Apakah bentuk graf yang diplotkan?
What is the shape of the graph plotted?
Lengkung taburan normal / Normal distribution curve
2. Apakah jenis variasi yang ditunjukkan bagi ciri ketinggian?

What is the type of variation shown by height?
Variasi selanjar / Continuous variation.
3. Nyatakan faktor yang mempengaruhi variasi ini.

State the factor that influence the type of variation.
Faktor genetik dan faktor persekitaran / Genetic and environmental factors
Ketinggian dan berat badan murid adalah berbeza tanpa perbezaan yang jelas . Hipotesis diterima.
The height and body weight of students varies with no distinct differences . The hypothesis is accepted.

B Variasi tak selanjar / Discontinuous variation

Tujuan / Aim:
Untuk mengkaji variasi tidak selanjar dalam kalangan murid / To study the discontinuous variation among students
Adakah cap jari setiap murid berbeza-beza?/ Is the fingerprint of each student different?
Pola ibu jari murid berbeza dengan jelas dan boleh dikelaskan dalam kumpulan yang khusus.
The thumbprint patterns of students are distinctively different and can be classified into specific group.
Radas / Apparatus:
Pad dakwat, kanta pembesar, kertas A4 / Ink pad, magnifying glass, A4 paper
1. Permukaan ibu jari setiap murid diletakkan pada pad dakwat dan ibu jari dicapkan di atas sehelai
kertas putih. / Thumb surface of each student is placed on an ink pad, then the thumb is pressed on a piece of white paper.
2. Bilangan pola cap jari setiap murid dicatatkan ke dalam jadual.
The thumbprint pattern of each student is recorded in the table.
3. Graf bilangan murid melawan pola cap ibu jari diplot dalam bentuk carta bar.
Graph of the number of students against thumbprint patterns is plotted in the form of bar chart.
Pemerhatian / Observation:
Pola ibu jari Pusar Gelung Lengkung
Thumbprint patterns Whorl Loop Arch
Bilangan murid Jawapan murid / Student' answer
Number of pupils
Graf bilangan murid melawan pola cap ibu jari
Graph of number of students against thumbprint patterns
Bilangan murid
Number of students
Jawapan murid / Student' answer
Pola ibu jari

Thumbprint patterns

1. Apakah bentuk graf yang diplotkan?
What is the shape of the graph plotted?
Carta bar dengan taburan diskrit / Bar chart with discrete distributions.
2. Apakah jenis variasi yang ditunjukkan bagi pola ibu jari? Jelaskan jawapan anda.
What is the type of variation shown by thumbprint pattern? Explain your answer.
Variasi tak selanjar. Tidak ada ciri perantaraan.
Discontinuous variation. There are no intermediate characteristics.
3. Apakah faktor yang mempengaruhi variasi ini? / What is the factor that influence the type of variation?
Faktor genetik / Genetic factors
Pola ibu jari murid berbeza dengan jelas dan boleh dikelaskan dalam kumpulan yang khusus. Hipotesis
diterima.
The thumbprint patterns of students in the class are distinctively different and can be classified into specific group. The hypothesis
is accepted.
Rajah 1 menunjukkan dua jenis variasi, P dan Q.

Diagram 1 shows two types of variation, P and Q. Number of individuals
Number of individuals
Bilangan individu
Bilangan individu
Ciri / Characteristic Ciri / Characteristic

P Q
Rajah 1/ Diagram 1
(a) Namakan jenis variasi bagi P dan Q.
Name the types of variation P and Q. [2 markah/marks]
(b) Nyatakan dua perbezaan di antara variasi P dan Q.
State two differences between variations P and Q. [2 markah/marks]
(c) Berikan satu contoh bagi setiap jenis variasi P dan Q.
Give one example for each variation P and Q. [2 markah/marks]

Saya berjaya
• Menghubung kait jenis variasi dengan pewarisan manusia
• Mengeksperimen untuk mengkaji variasi selanjar dan variasi tak selanjar dalam manusia

PBD 12.3 Mutasi

Mutation Buku Teks ms. 269 – 274
1. Nyatakan maksud mutasi, mutagen dan mutan. SP 12.3.1 TP1

State the definition of mutation, mutagen and mutant.
(a) Mutasi Mutasi ialah perubahan secara spontan dan rawak pada DNA dalam organisma.
Mutation Mutation is a spontaneous and random change of DNA in an organism
(b) Mutagen Bahan yang menyebabkan mutasi

Mutagen Substances which cause mutation
(c) Mutan Bahan genetik baharu yang dihasilkan oleh mutasi

Mutant New genetic material produced by mutation
2. Lengkapkan jadual di bawah mengenai jenis mutagen. SP 12.3.2 TP1

Complete the table below on the types of mutagen.
Jenis mutagen / Types of mutagen Contoh / Examples

(a) Agen fizikal Sinar ultraungu / Sinar X / Sinar alfa / Sinar beta
Physical agents Ultraviolet ray / X-ray / Alpha ray / Beta ray
(b) Agen kimia Karsinogen / Bahan pengawet / Formaldehid
Chemical agents Carcinogen / Preservatives / Formaldehyde
(c) Agen biologi Virus / Bakteria
Biological agents Virus / Bacteria
3. Rajah di bawah menunjukkan sebahagian rantai DNA normal sebelum mutasi. Kenal pasti jenis mutasi gen
yang betul. SP 12.3.3 TP4 KBAT Menganalisis
The diagram below shows part of a normal DNA before the mutation. Identify the types of gene mutations.
DNA A A A A T G C T T C T C
mRNA U U U U A C G A A G A G
Asid amino
Phe Tyr Glu Glu
Amino acids
Jenis mutasi gen / Types of gene mutation

(a)
DNA A A A A T G T T T C T C
Penggantian bes
mRNA U U U U A C A A A G A G
Base substitution
Asid amino
Phe Tyr Lys Glu
Amino acids
(b)
DNA A A A A T G C C T T C T
Sisipan bes
Base insertion
mRNA U U U U A C G G A A G A
Asid amino Phe Tyr Gly Arg

Amino acids

(c)
DNA A A A T G C T T C T C C
Pelenyapan bes
Base deletion
mRNA U U U A C G A A G A G G
Asid amino Phe Thr Lys Arg

Amino acids
4. Padankan contoh penyakit genetik yang disebabkan oleh mutasi gen dengan betul. SP 12.3.3 TP1
Match the correct example of genetic diseases caused by the gene mutation.
Mutasi gen Contoh penyakit genetik

Gene mutation Example of genetic disease
(a) Penggantian bes Sistik fibrosis
Base substitution • • Cystic fibrosis
(b) Sisipan bes Talasemia
Base insertion • • Thalassemia
(c) Pelenyapan bes Anemia sel sabit
Base deletion • • Sickle cell anaemia
5. Isi tempat kosong dengan jawapan yang betul. SP 12.3.3 TP4 KBAT Menganalisis
Fill in the blanks with the correct answers. Penyakit PJJ
PJJ Disease
Mutasi kromosom INFO

Chromosomal mutation
melibatkan perubahan dalam / causes changes in
Struktur kromosom Bilangan kromosom

Structure of chromosome Number of chromosome
A B C D E F Sebahagian kromosom mengganda

Penggandaan menyebabkan urutan gen berulang.
Duplication A part of a chromosome is copied which
A B B C D E F
causes repetition of gene sequence.
A B C D E F Segmen di dalam kromosom putus

Pelenyapan dan hilang .
Deletion deleted
A segment of chromosome is or
A C D E F lost .
A B C D E F Sebahagian kromosom terputus dan

Translokasi bersambung dengan kromosom yang lain.
Translocation Part of the chromosome is cut and then
A B C J K L
join to other chromosome.
Segmen kromosom terputus,

A B C D E F berputar pada 180 dan disambung
o
Penyongsangan
Inversion
semula tanpa mengikut urutan gen asal.
A E D C B F A segment of chromosome is reversed at 180o
and rejoin with inverse gene sequence.

6. Puan X mengalami kanser kulit. Dia bimbang dia akan mewariskan gen kanser kepada generasi seterusnya.
Berdasarkan pengetahuan biologi anda, huraikan situasi ini. SP 12.3.4 TP5 KBAT Menilai
Mrs X has skin cancer. She is worried that she will pass the cancerous genes to the next generation. Based on your biology knowledge, discuss
this situation.
Kanser kulit adalah disebabkan mutasi pada sel soma. Penyakit tersebut hanya akan dialami oleh individu
yang mengalami mutasi dan tidak boleh diwariskan kepada keturunannya.
Skin cancer is caused by mutation in the somatic cells. The disease will only be experienced by individuals with the mutation and it cannot be
inherited to the next generation.
12.3 Kertas 1
Rajah 1 menunjukkan kariotip bagi individu P.

Diagram 1 shows the karyotype of individual P.
1 2 3 4 5 6 7 8
9 10 11 12 13 14 15 16
atau
or
17 18 19 20 21 22 XX XY
Rajah 1/ Diagram 1
Apakah sindrom yang dihidapi oleh individu P?
What is the syndrome experienced by individual P?
A Sindrom Down / Down syndrome
B Sindrom Cri du chat / Cri du chat syndrome
C Sindrom Turner / Turner syndrome
D Sindrom Klinefelter / Klinefelter syndrome

Saya berjaya
• Menghuraikan maksud mutagen, mutasi dan mutan
• Memerihalkan jenis mutagen: agen fizikal, agen kimia dan agen biologi
• Menghuraikan jenis mutasi dengan contoh: mutasi gen dan mutasi kromosom
• Menghubung kait mutasi sel soma dan sel gamet dengan variasi

Pentaksiran Sumatif
SPM Praktis PdPR

Jawapan
Praktis PdPR
Bab 12
Bab 12
3. Apakah kepentingan peringkat metafasa I semasa

Kertas 1 pembentukan gamet?
What is the importance of metaphase I during the formation of
1. Pernyataan berikut merujuk kepada sejenis gametes?
variasi. A Menyebabkan mutasi
The following statements refer to a type of variation. Causes mutation
B Menghasilkan gamet dengan kombinasi
• Mempunyai ciri perantaraan genetik yang berbeza
Has intermediate characteristics Produces gametes with different genetic combinations
• Tiada perbezaan yang jelas C Menghasilkan kromosom dengan struktur
No distinct differences
yang berbeza
• Mempunyai lengkung taburan normal Produces chromosomes with different structures
Has normal distribution curve
D Menyebabkan rekombinasi genetik pada
pasangan kromosom homolog
Antara yang berikut, yang manakah merupakan Causes genetic recombination between homologous
contoh variasi di atas? chromosomes
Which of the following is the example for the above type of
variation? 4. Rajah 1 menunjukkan satu mutasi kromosom.
A Berat badan Diagram 1 shows a chromosomal mutation.
Body weight
D D
B Warna mata E E
Eye colour
C Bentuk cuping telinga F F
Shape of earlobes G H
D Kumpulan darah H G
Blood groups
Rajah 1 / Diagram 1
2. Apakah yang menyebabkan variasi di antara
kembar seiras? Apakah yang menyebabkan perubahan pada
What causes the variation between identical twins? struktur kromosom ini?
A Perbezaan dalam kombinasi gen What causes the changes in the structure of the chromosome?
Difference in genetic combination A Pelenyapan gen
B Perbezaan dalam jenis kromosom Deletion of genes
Difference in the type of chromosomes B Penggandaan gen
C Perbezaan dalam bilangan kromosom Duplication of genes
Difference in the number of chromosomes C Translokasi gen
D Pengaruh faktor persekitaran Translocation of genes
Influence of the environmental factors D Penyongsangan gen
Inversion of genes

Kertas 2
Bahagian A
1. Rajah 1.1 menunjukkan satu faktor genetik yang menyebabkan variasi dalam organisma.
Diagram 1.1 shows a genetic factor that causes variation in organisms.
A B
A B
a b
a b
A A
B b
Gamet
Gamete
a a
B b

(a) Berdasarkan Rajah 1.1, terangkan bagaimana faktor genetik tersebut boleh menyebabkan variasi.
Based on Diagram 1.1, explain how the genetic factor can cause variation.
Faktor genetik yang ditunjukkan ialah penyusunan bebas kromosom pada metafasa I sewaktu
pembentukan gamet. Penyusunan bebas kromosom ini akan menghasilkan gamet dengan kombinasi
kromosom yang berbeza. Ini memberikan variasi dalam gamet.
The genetic factor shown is the independent assortment of chromosomes in metaphase I of meiosis during the formation of gametes.
The independent assortment of chromosomes results in gametes with different combinations of chromosomes. This produces variation
in gametes.
(b) Rajah 1.2 menunjukkan bahagian jujukan DNA yang mengalami mutasi.
Diagram 1.2 shows a part of DNA sequence which undergoes mutation.
DNA A A A A T G C T T C T C
DNA A A A A T G T T T C T C

Terangkan kesan yang disebabkan oleh mutasi tersebut.
Explain the effect caused by the mutation.
Mutasi jujukan DNA itu disebabkan oleh mutasi gen / mutasi titik / penggantian bes. Bes sitosina (C)
digantikan dengan bes tiamina (T). Ini menyebabkan berlakunya perubahan dalam jujukan bes DNA /

kod genetik dan ini seterusnya menghasilkan asid amino / protein yang berbeza. Protein yang dihasilkan
akan mempunyai struktur yang berbeza / tidak berfungsi.
The mutation in the DNA sequence is caused by gene mutation / point mutation / base substitution. Cytosine (C) is substituted by
thymine (T). This causes a change in the DNA base sequence / genetic code. The protein produced will have a different structure /
cannot function.
(c) Rajah 1.3 menunjukkan dua keadaan berbeza sel darah merah.
Diagram 1.3 shows two conditions of red blood cells.

Terangkan apa yang menyebabkan keadaan ini berlaku. Namakan penyakit yang dihidapi oleh seseorang
individu dalam keadaan ini.
Explain what causes this condition to occur. Name the disease suffered by an individual in this condition.
Sel darah merah yang abnormal adalah berbentuk sabit. Ini adalah disebabkan berlakunya mutasi gen
/ penggantian bes pada gen yang menghasilkan hemoglobin. Seseorang individu akan menghidapi
penyakit anemia sel sabit.
The abnormal red blood cell has a crescent shape. This is caused by a gene mutation / base substitution in the gene that produces
haemoglobin. An individual will suffer from sickle cell anaemia.

Bahagian B
2. (a) Dengan menggunakan contoh ciri manusia yang sesuai, bezakan jenis variasi pada manusia.
By using appropriate examples of human characteristics, differentiate the types of variation in human.
(b) Rajah 2 menunjukkan contoh-contoh penyakit genetik yang disebabkan oleh mutasi.
Diagram 2 shows examples of genetic diseases caused by mutation.
Mutasi / Mutation
Sindrom Down Sindrom Turner Talasemia Sindrom Klinefelter Sistik fibrosis

Down syndrome Turner syndrome Thalassemia Klinefelter syndrome Cystic fibrosis
Rajah 2/ Diagram 2
Berdasarkan pengetahuan Biologi anda, terangkan secara ringkas penyakit genetik tersebut kepada
rakan sekelas anda.
Based on your knowledge in Biology, explain briefly about the genetic diseases to your friend in the class.

Bahagian C Bilangan murid

Number of students
3. (a) Sekumpulan murid Tingkatan 5 menjalankan satu aktiviti
21
untuk mengkaji variasi kumpulan darah di antara mereka. 20
Berdasarkan data yang diperoleh, mereka telah memplot 19
satu graf seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 3.1. 18
17
A group of Form 5 students carried out an actvity to study the variation of 16
blood groups among them. Based on the data obtained, they have plotted a 15
graph as shown in Diagram 3.1. 14
13
Kenal pasti jenis variasi ini dan bincangkan faktor-faktor yang 12
menyebabkan variasi ini. 11
Identify the type of variation and discuss the factors which cause this variation. 10
[10 markah / 10 marks] 9
8
(b) (i) Kedua-dua faktor genetik dan faktor persekitaran 7
bertanggungjawab dalam variasi sesuatu organisma. 6
5
Huraikan pernyataan ini. 4
Both genetic factors and environmental factors are responsible for the 3
variations in an organism. Explain this statement. 2
[4 markah / 4 marks] 1
A B AB O
Kumpulan darah
Blood groups
(ii) Rajah 3.2 menunjukkan dua variasi rama-rama, Biston betularia,

semasa revolusi perindustrian di England pada tahun 1940an.
Diagram 3.2 shows two varieties of moths, Biston betularia, during the Industrial
Revolution in England in the 1940s.
Huraikan bagaimana faktor persekitaran mempengaruhi

kemandirian spesies dengan menggunakan Biston betularia
sebagai contoh.
Describe how the environmental factors affect the survival of a species by using
Biston betularia as example.
Kuiz 12

FOKUS KBAT
Di sebuah padang rumput, didapati bilangan belalang berwarna hijau lebih TIP Menjawab
banyak daripada bilangan belalang berwarna perang. Terangkan mengapa.
In a grassfield, it is found that the green grasshoppers are more abundant than the brown grasshoppers. Soalan ini merujuk kepada
Explain why. KBAT Menganalisis kemandirian spesies dalam
suatu persekitaran semula
Belalang berwarna perang sukar untuk hidup dalam persekitaran berwarna hijau jadi. Spesies yang berjaya
menyesuaikan diri dengan
seperti padang rumput. Belalang berwarna perang mudah dikesan dan dibunuh persekitaran akan dapat
meneruskan proses pembiakan
oleh pemangsa kerana tidak boleh menyesuaikan diri / menyamar dengan
dan kemandirian spesies.
persekitarannya. Oleh itu, bilangan belalang perang adalah sedikit. This question refers to the survival of
species in a natural environment. The
Brown grasshoppers faced difficulty to survive in a green-coloured environment such as the grassfield. species that is able to adapt to the
surrounding will continue to live and
The predators can find them and kill them easily because they are not able to adapt / camouflage to the breed for the survival of the species.
surrounding. Thus, the number of brown grasshoppers is small.

BAB
13 Teknologi Genetik
Genetic Technology
Peta
FOKUS TOPIK Konsep
• Kejuruteraan genetik melibatkan manipulasi gen untuk mengubah kandungan genetik sesuatu organisma
melalui teknologi DNA rekombinan.
Genetic engineering involves the manipulation of genes to alter the genetic content in an organism through the DNA recombinant
technology.
• DNA sesuatu organisma yang terubah suai dikenali sebagai DNA rekombinan.
The modified DNA of an organism is known as recombinant DNA.
• Organisma yang mengandungi DNA rekombinan dikenali sebagai organisma terubah suai genetik
(GMO) atau organisma transgenik.
The organism with the recombinant DNA is known as genetically modified organism (GMO) or transgenic organisms.
DNA dikeluarkan
Isolated DNA
Gen yang dikehendaki

Gene of interest
Sel yang membawa
gen yang dikehendaki Bakteria
Cell carrying the Bacteria
gene of interest
Vektor (plasmid bakteria)

Plasmid rekombinan Vector (bacterial plasmid)
Recombinant plasmid
Bakteria transgenik
Transgenic bacteria
Klon bakteria transgenik

Clones of transgenic bacteria
• Bioteknologi ialah bidang yang menggunakan teknologi ke atas organisma hidup untuk membuat atau
mengubah produk biologi untuk kegunaan khusus.
Biotechnology is a field that uses technology on living organisms to make or change biological products for specific functions.
• Aplikasi bioteknologi dalam kehidupan adalah seperti terapi gen, pemprofilan DNA, penghasilan tumbuhan
bertoleransi serangga perosak dan pembersihan tumpahan minyak.
The applications of biotechnology in life are such as gene therapy, DNA profiling, production of insect tolerant plants and cleaning of oil
spills.

PBD 13.1 Kejuruteraan Genetik

Genetic Engineering Buku Teks ms. 280 – 284
1. Apakah yang dimaksudkan dengan kejuruteraan genetik? SP 13.1.1 TP1

What is the meaning of genetic engineering?
Kejuruteraan genetik ialah proses pemindahan gen/segmen DNA yang dikehendaki daripada suatu organisma
ke dalam organisma yang lain melalui teknologi DNA rekombinan.
Genetic engineering is a process of transferring a gene/DNA segment of interest from one organism to another organism through
DNA recombinant technology.
2. Apakah organisma transgenik? SP 13.1.1 TP1

What are transgenic organisms?
Organisma transgenik ialah organisma terubah suai genetik yang mengandungi DNA rekombinan.
Transgenic organisms are genetically modified organisms that contain recombinant DNA.
3. Bulatkan contoh aplikasi kejuruteraan genetik dalam kehidupan. SP 13.1.2 TP2

Circle examples of the applications of genetic engineering in life.
Menghasilkan
Menghasilkan Menghasilkan Menghasilkan Menghasilkan
organisma
manusia terubah makanan terubah insulin yang lebih herbisid yang
terubah suai
suai genetik suai genetik murah berkualiti
Produces genetically Produces genetically genetik Produces cheaper Produces high quality
modified humans modified food Produces genetically insulin herbicide
modified organisms
4. Padankan kebaikan dan keburukan makanan terubah suai genetik kepada manusia. SP 13.1.2 TP2
Match the advantages and disadvantages of genetically modified food to humans.
Meningkatkan hasil pertanian

Increases crops yield
Kebaikan Berkemungkinan membahayakan kesihatan manusia

Advantages Possible to endanger human health
Mengurangkan penggunaan racun serangga

Reduces the usage of pesticides
Keburukan Mengancam spesies semula jadi

Disadvantages Threatens natural species
Produk GMO tidak sesuai untuk semua masyarakat atas faktor usia,
agama dan kesihatan
GMO products are not suitable for all people due to age, religion and health factors

5. Lengkapkan langkah-langkah penghasilan insulin melalui kejuruteraan genetik.

Complete the steps of insulin production through genetic engineering. SP 13.1.2 TP3 KBAT Mengaplikasi
Plasmid sebagai vektor

DNA manusia yang mengandungi
insulin pengklonan
gen vector
insulin Plasmid as the cloning .
Human DNA with gene
Gen insulin dipotong dengan Plasmid dipotong dengan enzim

enzim pembatasan pembatasan.
Insulin gene is cut with restriction enzymes Plasmid is cut with restriction enzymes
Gen insulin Plasmid yang telah dipotong

Insulin gene A cut plasmid
Gen insulin dan plasmid

dicampurkan bersama dengan
enzim DNA ligase
Insulin gene and plasmid are mixed together
with DNA ligase
Plasmid rekombinan
Gen insulin yang disisipkan
Recombinant plasmid
ke dalam plasmid
Insulin gene inserted into
the plasmid
Plasmid rekombinan dimasukkan ke dalam

bakteria
Bakteria The recombinant plasmid is inserted into a
Bacterium
bacterium
Plasmid rekombinan
Recombinant plasmid
Penghasilan Insulin
Insulin production
Bakteria transgenik
Trangenic bacterium
VIDEO
Klon bakteria membahagi dengan Insulin Insulin diekstrak dan ditulenkan

banyak dan menghasilkan insulin Insulin Insulin is extracted and purifired
The bacterial clones multiply and produce
insulin

13.1 Kertas 1
Antara urutan langkah berikut, yang manakah betul dalam penghasilan insulin melalui kejuruteraan genetik?
Which of the following sequence of steps is correct regarding the production of insulin by genetic engineering?
P: Memasukkan plasmid rekombinan ke dalam bakteria
Inserting the recombinant plasmid into the bacteria
Q: Menggandakan klon bakteria yang mempunyai gen insulin
Multiplying the bacterial clones containing the insulin gene
R: Memasukkan gen insulin ke dalam plasmid
Inserting the insulin gene into the plasmid
S: Memotong gen insulin dengan menggunakan enzim pembatasan
Cutting the insulin gene by using a restriction enzyme
A P→Q→R→S
B Q→R→S→P
C S→R→P→Q
D S→R→Q→P
Kriteria Kejayaan:
Saya berjaya
• Menghuraikan maksud kejuruteraan genetik dan organisma terubah suai genetik.
• Menerangkan aplikasi kejuruteraan genetik dalam penghasilan organisma terubah suai genetik (GMO), makanan terubah suai
genetik (GMF) dan insulin.
PBD 13.2 Bioteknologi

Biotechnology Buku Teks ms. 284 – 289
1. Berikan definisi bioteknologi. / Give the definition of biotechnology. SP 13.2.1 TP1

Bioteknologi merupakan suatu bidang yang menggunakan teknologi atau kaedah untuk memanipulasikan
organisma bagi tujuan menghasilkan atau mengubah suai hasil sesuatu produk biologi.
Biotechnology is a field which utilises technology or method to manipulate organisms for the production of biological products.
2. Lengkapkan langkah-langkah dalam terapi gen dalam rajah di bawah. SP 13.2.2 TP3 KBAT Mengaplikasi
Complete the steps in gene therapy in the diagram below.
Virus diubah suai supaya

tidak boleh membiak
Virus is altered so that it
cannot reproduced
Sel yang terubah suai 1
menghasilkan protein
yang dikehendaki
The altered cells produce
the desired protein
2
Sel terubah suai secara genetik

Genetically altered cells

Langkah 1 : Sel yang mempunyai gen yang abnormal dikeluarkan dari pesakit.
Step 1 : Cells with abnormal genes are harvested from the patient.
Langkah 2 : Gen normal dimasukkan ke dalam virus yang telah diubah suai.
Step 2 : The normal gene is inserted into the altered virus .
Langkah 3 : Virus membawa gen yang normal dimasukkan ke dalam sel pesakit. Sel pesakit
yang terubah suai secara genetik dimasukkan balik ke dalam badan pesakit.
Step 3 : The virus carrying the normal gene is inserted into the patient cells. The patient's genetically modified
cells are inserted back into the patient's body
4. (a) Terangkan mengapa pemprofilan DNA sesuai digunakan untuk mengenal pasti individu.
Explain why the DNA profiling is suitable to be used to identify an individual. SP 13.2.2 TP5 KBAT Menilai
Susunan pasangan bes dalam DNA setiap individu adalah berbeza, kecuali bagi kembar seiras. Ini akan
menghasilkan corak jalur DNA yang unik dalam profil DNA.
The arrangement of base pairs in the DNA of each individual is different, except for identical twins. This will produce a unique pattern
of DNA bands in the DNA profile.
(b) Lengkapkan langkah-langkah yang digunakan dalam pemprofilan DNA menggunakan peta alir di
bawah. SP 13.2.2 TP3 KBAT Mengaplikasi Simulasi i-Think Peta Alir
Complete the steps used in DNA profiling in the flow chart below. Pemprofilan DNA
DNA Profiling
(i) Sampel seperti darah (ii) DNA dipotong kepada (iii) Fragmen DNA
atau air mani fragmen berlainan saiz yang berlainan saiz
DNA menggunakan enzim dipisahkan melalui
diambil.
pembatasan . elektroforesis gel .
diekstrak daripada sampel.
blood DNA is cut into different sizes of Different sizes of fragments
Samples such as
restriction
or semen is collected. fragments by using are separated by
DNA enzyme . gel electrophoresis .
is extracted from the
sample.
Gel
Gel
Membran nilon
Nylon membrane
(iv) Fragmen DNA yang Prob (vi) Filem X-ray diproses

(ii) radioaktif ditambah
berlainan saiz dipindahkan dan kedudukan
kepada membran nilon. jalur DNA yang
daripada gel ke Filem X-ray kemudiannya
membran nilon . membentuk profil DNA
diletakkan di atas membran
Different sizes of fragments are akan dihasilkan.
nilon.
transferred from the gel to a probes The X-ray film is processed
Radioactive are added to
nylon membrane. . X-ray film to show the positions of
the nylon membrane. is
DNA bands that form the
then placed on top of the nylon membrane.
profile.

(c) Berikan empat kegunaan pemprofilan DNA dalam kehidupan. SP 13.2.2 TP3 KBAT Mengaplikasi
Give four applications of DNA profiling in life.
(i) Menjadi bukti biologi bagi kes jenayah / Be biological evidence for criminal cases
(ii) Mengesan pertalian keluarga antara ibu bapa dan anak / Detect the family ties between parents and children
(iii) Mengenal pasti penyakit genetik yang diwarisi / Identify inherited genetic diseases
(iv) Menguji keserasian penderma organ dengan penerima / Determine suitability of organ donour and recipient
5. Nyatakan satu sumbangan bioteknologi dalam kehidupan mengikut bidang-bidang berikut:

State one contribution of biotechnology in life based on the following fields: SP 13.2.3 TP2
Sumbangan bioteknologi dalam kehidupan i-Think Peta Pokok

Contributions of biotechnology in life
Pertanian Perubatan Forensik Alam sekitar

Agriculture Medicine Forensic Environment
(a) Menghasilkan (b) Mengubah suai (c) Mengenal pasti individu (d) Membersihkan
baka tanaman dan kandungan dengan menggunakan tumpahan
ternakan yang. genetik sampel tisu dan bendalir minyak di lautan.
lebih baik. seseorang. badan. Cleans up oil spills in
Produces the best breeds Modifies the genetic Identifies an individual by using the ocean.
for crops and livestocks. content of an tissues and body fluid samples.
individual.
13.2 Kertas 1
Apakah warna bagi bioteknologi dalam perubatan dan kesihatan manusia?

What is the colour of biotechnology in medicine and human health?
A Merah/ Red
B Kuning/ Yellow
C Putih/ White
D Hijau/ Green
Kriteria Kejayaan:
Saya berjaya
• Menghuraikan maksud bioteknologi.
• Memerihalkan aplikasi bioteknologi dalam kehidupan.
• Mewajarkan kepentingan bioteknologi dalam kehidupan.

Pentaksiran Sumatif
SPM Praktis PdPR

Jawapan
Praktis PdPR
Bab 13
Bab 13
Kertas 1 4. Antara yang berikut, yang manakah tujuan

penghasilan tumbuhan transgenik?
1. Apakah proses yang mengubah suai kod genetik Which of the following is the purpose of producing transgenic
pada DNA dalam organisma hidup? plants?
What is the process used to make changes to genetic code in the
A Untuk menghasilkan bunga dan buah
DNA of living organisms?
dengan lebih cepat
A Pembiakbakaan To produce flowers and fruits faster
Selective breeding
B Untuk menghasilkan makanan dengan
B Kejuruteraan genetik
Genetic engineering pelbagai rasa
To produce food with a variety of flavour
C Pemprofilan DNA
DNA profiling C Untuk menghasilkan tumbuhan yang
D Projek genom manusia bertoleransi terhadap serangga perosak
Human genome project To produce plants that are tolerant to insects
D Untuk menghasilkan tumbuhan yang
2. Apakah vektor yang digunakan untuk mempunyai ciri yang sama dengan induk
mengangkut gen sasaran ke dalam sel bakteria? To produce plants with the same characteristics as the
What is the vector used to transport target gene into a bacterial parent plant
cell?
A Ribosom / Ribosome 5. Apakah rawatan yang boleh digunakan untuk
B Kromosom / Chromosome merawat penyakit genetik?
What is the treatment used to treat genetic diseases?
C Nukleus / Nucleus
A Pemetaan gen
D Plasmid / Plasmid Gene mapping
3. Apakah enzim yang digunakan untuk memotong B Terapi gen
Gene therapy
gen yang dikehendaki daripada bebenang DNA?
What is the enzyme used to cut the gene of interest from the C Kaunseling genetik
DNA strand? Genetic counselling
A Enzim pengubahsuaian D Pengklonan
Modification enzyme Cloning
B Enzim pemindahan
Transfer enzyme
C Enzim pembatasan
Restriction enzyme
D DNA ligase
DNA ligase

Kertas 2
Bahagian A
1. Rajah 1.1 menunjukkan satu teknik yang digunakan dalam pemprofilan DNA.
Diagram 1.1 shows a technique used in DNA profiling.
Sampel DNA + Fragman DNA
enzim pembatasan DNA fragments
DNA sample +
restriction enzyme
Gel
Gel

(a) Berikan satu contoh sampel biologi yang boleh digunakan untuk mendapatkan DNA.
Give one example of biological sample that can be used to obtain DNA.
Darah / air mani / kulit / Blood / semen / skin
[1 markah / 1 mark]
(b) Apakah fungsi enzim pembatasan?/ What is the function of restriction enzyme?
Untuk memotong DNA kepada fragmen DNA yang berlainan saiz
To cut the DNA into different sizes of DNA fragments
[1 markah / 1 mark]
(c) (i) Namakan teknik yang ditunjukkan dalam Rajah 1.1. / Name the technique shown in Diagram 1.1.
Elektroforesis gel/ Gel electrophoresis
[1 markah / 1 mark]
(ii) Apakah tujuan teknik tersebut? / What is the purpose of the technique?
Untuk memisahkan fragmen DNA mengikut saiz fragmen
To separate the DNA fragments based on the size of the fragment
[1 markah / 1 mark]
(d) Rajah 1.2 menunjukkan satu profil DNA daripada kesan darah yang dijumpai di satu lokasi jenayah.
Diagram 1.2 shows a DNA profile from a blood stain found in a crime scene.
DNA dari suspek / DNA from suspects
Kesan darah 1 2 3 4
Blood stain

Terangkan prinsip yang digunakan sebagai asas dalam pemprofilan DNA untuk mengenal pasti seseorang
individu.
Explain the principle used for the basis in DNA profiling in identifying an individual.
Pemprofilan DNA digunakan untuk mengenal pasti seseorang individu berdasarkan kepada DNA
adalah unik bagi setiap orang kecuali kembar seiras. Walaupun individu dalam spesies yang sama
mempunyai gen yang sama pada kromosom namun setiap individu mempunyai alel yang berlainan.
Maka, terdapat perbezaan pada jujukan nukleotida di antara setiap individu.
DNA profiling is used to identify individuals based on the fact that an individual’s DNA is unique except identical twins.
Although individuals in the same species have the same genes in their chromosomes, each individual has different alleles. Thus,
there are differences in the nucleotide sequences among individuals.
Bahagian B
2. (a) Apakah yang dimaksudkan dengan kejuruteraan genetik? Terangkan bagaimana kejuruteraan genetik
digunakan untuk membentuk bakteria yang boleh menghasilkan insulin manusia.
What is meant by genetic engineering? Explain how genetic engineering is used to create bacteria capable of producing human
insulin.
(b) Rajah 2 menunjukkan langkah-langkah yang diambil semasa pemprofilan DNA.
Diagram 2 shows the steps taken during DNA profiling.
Kesan darah
Blood stain
DNA daripada darah DNA dicampurkan dengan
DNA from blood enzim pembatasan
DNA mixed with restriction enzyme
Membran nilon Membran nilon

Nylon membrane Nylon membrane
Gel
Gel
Gel
Gel
Prob radioaktif ditambah Elektroforesis gel
Radioactive probes are added Gel electrophoresis
Filem X-ray
X-ray film Profil DNA
DNA profile
Rajah 2 / Diagram 2
Sedikit kesan darah telah dijumpai di suatu lokasi kejadian jenayah. Terdapat dua orang suspek yang telah
ditahan oleh pihak polis. Berdasarkan Rajah 2, terangkan langkah-langkah yang diambil bagi mengenal
pasti suspek yang telah melakukan jenayah tersebut.
A blood stain was found at a crime scene. There were two suspects who have been arrested by the police. Based on Diagram 2, explain
the steps taken to identify the suspect who has committed the crime.

Bahagian C
3. (a) Strain tanaman dan ternakan yang baharu telah dihasilkan melalui kejuruteraan genetik. Makanan
yang terubah suai genetik (GMF) ini mempunyai kebaikan dan juga keburukan. Bincangkan.
New strains of crops and livestocks are produced through genetic engineering. The genetically modified food (GMF) has their
advantages and disadvantages. Discuss.
(b) Kaji maklumat berikut,
Study the following information,
Situasi 1 / Situation 1:
Sebuah ladang jagung sering diserang oleh serangga perosak dan menyebabkan kerugian kepada
petani.
A corn field is always attacked by pests and this causes a great loss to the farmers.
Situasi 2 /Situation 2:
Seorang individu menghidap penyakit sistik fibrosis. Penyakit ini disebabkan mutasi gen yang
dikenali sebagai CTFR. Penyakit ini tiada ubatnya.
An individual has cystic fibrosis. It is caused by the mutation of a gene known as CTFR. This disease has no cure.
Berdasarkan kedua-dua situasi di atas, huraikan aplikasi bioteknologi yang sesuai digunakan untuk
menyelesaikan masalah yang dihadapi.
Based on both situations, discuss the suitable biotechnology applications that can be used to solve the problems.
Kuiz 13

FOKUS KBAT
1. Suatu tumbuhan kacang soya terubah suai genetik yang bertoleransi
terhadap racun herba glifosat telah dihasilkan. Huraikan satu kaedah
TIP Menjawab
bioteknologi yang boleh digunakan untuk memastikan semua generasi Soalan ini merujuk kepada
tumbuhan tersebut juga boleh bertoleransi terhadap racun herba tersebut. teknik pengkulturan tisu
A genetically modified soybean plant that is tolerant to glyphosate herbicide has been produced. tumbuhan. Jawapan kepada
Describe a suitable biotechnology method that can be used to ensure that all generations of the soalan ini berkait dengan
plant can also tolerate the herbicide. mitosis yang telah dipelajari
semasa di Tingkatan 4. Calon
Kaedah yang sesuai digunakan ialah pengkulturan tisu. Cebisan tisu yang perlu mengaplikasikan langkah-
kecil / eksplan diambil daripada tumbuhan terubah suai genetik tersebut. langkah dalam pengkulturan tisu
dengan menggunakan tisu yang
Eksplan disterilkan dan dimasukkan ke dalam medium kultur steril yang diambil daripada tumbuhan
mengandungi nutrien dan hormon pertumbuhan. Eksplan membahagi terubah suai genetik tersebut.
This question refers to tissue culture
secara mitosis dan membentuk kalus. Kalus berkembang membentuk in plants. The answers to this question
is related to mitosis learnt in Form
embrio dan seterusnya menjadi anak tumbuhan yang sama dengan 4. Candidates must apply the steps
induknya. Anak tumbuhan kemudiannya dipindahkan ke tanah dan involved in tissue culture by using
the tissue taken from the genetically
menjadi tumbuhan terubah suai genetik yang bertoleransi terhadap racun modified plant.
herba.
The suitable method used is tissue culture. Small pieces of tissue / explants are taken from
the genetically modified plant. The explants are sterilised and transferred to a sterile cultured
medium that contains nutrients and growth hormones. The explants divide by mitosis and
form callus. Callus develops into embryos and later into plantlets which are similar to the
parent plant. The plantlets are then transferred to the soil and grow as genetically modified plant
which are tolerant to the herbicide.
2. Penghasilan insulin manusia secara kejuruteraan genetik telah berjaya Insulin yang dihasilkan daripada
dilakukan pada tahun 1978 dengan menggunakan bakteria Escherichia haiwan adalah tidak sama
dengan insulin manusia.
coli. Cadangkan kebaikan penggunaan insulin yang dihasilkan melalui
Penggunaan insulin haiwan
kejuruteraan genetik untuk merawat pesakit diabetes berbanding insulin melibatkan beberapa masalah
yang dihasilkan daripada haiwan. / Genetically engineered human insulin production yang boleh diatasi dengan
was successfully performed in 1978 using bacteria Esherichia coli. Suggest the advantages of kejuruteraan genetik.
using insulin produced through genetic engineering to treat diabetics compared to insulin The insulin produced from animals is
produced from animals. not the same as human insulin. The
use of animal insulin involves several
• Secara kimia, insulin yang dihasilkan adalah sama dengan insulin yang problems that can be overcome with
dihasilkan sendiri oleh sel pankreas manusia /The insulin produced is chemically genetic engineering.
identical to the insulin produced by the pancreatic cells in human

• Kurang gerak balas keimunan / kesan sampingan / alergi
Lack of immune response / side effects / allergic reactions
• Insulin yang dihasilkan adalah tulen dan tidak tercemar
The insulin produced is pure and uncontaminated
• Gerak balas segera kerana sepadan dengan reseptor insulin pada sel hati
Rapid response because it is an exact fit to human insulin receptors of liver cells

vi
00 Kandungan.indd 6 10/12/2021 4:38 PM

Ebook Hybrid PBD Biologi T5

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ebook Hybrid PBD Biologi T5

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

vii

00 Kandungan.indd 7 10/12/2021 4:38 PM

BBM PAK-21 KBAT

Buku teks, buku rujukan, Internet Travelling File Menganalisis

EMK i-THINK Nilai Murni

Kelestarian alam sekitar Peta Pokok Bekerjasama

1. Aktiviti Travelling File (PAK21) dilaksanakan.

BBM PAK-21 KBAT

BAB 1 EG 1 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.

Strategi PdPc.indd 1 18/11/2021 11:30 AM

Kelestarian alam sekitar, nilai murni Peta Pokok Bekerjasama

BBM PAK-21 KBAT

EMK i-THINK Nilai Murni

1. Murid mencari maklumat mengenai pertumbuhan primer dan pertumbuhan sekunder.

© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. EG 2 BAB 1

Strategi PdPc.indd 2 18/11/2021 11:30 AM

EMK i-THINK Nilai Murni

Kelestarian alam sekitar, bahasa, kreativiti dan – Kebebasan, berdikari

BAB 1 EG 3 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.

Strategi PdPc.indd 3 18/11/2021 11:30 AM

2.1 Struktur Daun 2.1.1 Memerihalkan struktur luar daun:

BBM PAK-21 KBAT

EMK i-THINK Nilai Murni

Kelestarian alam sekitar Peta Buih Berganda Rasional

1. Murid dibahagikan kepada 4 ahli dalam setiap kumpulan.

BBM PAK-21 KBAT

© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. EG 4 BAB 2

Strategi PdPc.indd 4 18/11/2021 11:30 AM

Kreativiti dan inovasi Peta Alir Bekerjasama

1. Murid dibahagikan kepada beberapa kumpulan.

2.3 Organ Utama 2.3.1 Mewajarkan keperluan transpirasi.

BBM PAK-21 KBAT

Buku teks, buku rujukan, Internet, modul Round Table Menganalisis

EMK i-THINK Nilai Murni

2.4 Organ Utama

BAB 2 EG 5 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.

Strategi PdPc.indd 5 18/11/2021 11:30 AM

BBM PAK-21 KBAT

Buku teks, buku rujukan, Internet, modul Think–Pair-Share Menganalisis

EMK i-THINK Nilai Murni

2.5 Titik Pampasan 2.5.1 Memerihalkan titik pampasan.

BBM PAK-21 KBAT

Buku teks, buku rujukan, modul, Internet Fan-N-Pick Menganalisis

EMK i-THINK Nilai Murni

Kelestarian alam sekitar - Bekerjasama

1. Kad nombor disusun seperti bentuk kipas.

© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. EG 6 BAB 2

Strategi PdPc.indd 6 18/11/2021 11:30 AM

BBM PAK-21 KBAT

EMK i-THINK Nilai Murni

Kreativiti dan inovasi Peta Dakap Kreatif

BBM PAK-21 KBAT

Buku teks, buku rujukan, Internet, modul Think-Pair-Share Menganalisis

EMK i-THINK Nilai Murni

Kelestarian alam sekitar Peta Pokok Sabar, keberanian

BAB 3 EG 7 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.

Strategi PdPc.indd 7 18/11/2021 11:30 AM

3.3 Kepelbagaian dalam 3.3.1 Menerangkan penyesuaian nutrisi dalam tumbuhan

BBM PAK-21 KBAT

EMK i-THINK Nilai Murni

© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. EG 8 BAB 3

Strategi PdPc.indd 8 18/11/2021 11:30 AM

4.1 Tisu Vaskular 4.1.1 Mewajarkan keperluan pengangkutan dalam tumbuhan