‫زنان و شیوههای مصرف پایدار در صنعت مد پوشاک‬

‫‪Women and Sustainable Consumption Solutions in fashion clothing‬‬

‫روشنک داوری‪ ،‬فریده طالبپور‬
‫اقتصاد ضعیف کشورهای در حال توسعه است و به آن ضربه وارد میکند‪ .‬در سالهای اخیر‪ ،‬بخشی از مصرف‪-‬‬
‫کنندگان به این مسأله آگاهی یافتهاند که افزایش مصرف فردی‪ ،‬باعث تکرار مداوم چرخه معیوب تولید و اشتیاق‬
‫چکیده‬
‫حریصانه و سیری ناپذیر به پوشاک میشود‪ .‬در کنار آن‪ ،‬با فعالیت تشکلهای مردمی در زمینه حفظ محیط زیست‬ ‫مصرفگرایی تحت تأثیر گسترش شیوه سرمایهداری است که در سیاستهای رایج صنعت مد پوشاک با تمرکز بر‬
‫و اطالعرسانی درباره اصول پایداری جنبشهای اصالح مصرفزدگی در کشورهای پیشرفته شکل گرفتهاند‪.‬‬ ‫زنان به عنوان بازار اصلی مصرفی حتی در کشور ایران قابل مشاهده است‪ .‬در دهههای اخیر با پیدایش مشکالت‬
‫رویکرد نوین مد پوشاک منطبق بر اصول پایداری‪ :‬با افزایش آگاهی مردم از مشکالت جانبی ناشی از مد‬ ‫زیستمحیطی و ظهور توسعه پایدار‪ ،‬راهکارهای نوینی در اصالح مصرف ایجاد شده است‪ .‬هدف‪ ،‬بررسی شیوه‪-‬‬
‫شتابان‪ ،‬جنبشی جهانی از سوی کشورهای توسعهیافته به موازات موج مصرف‪ ،‬هماهنگ با رویکرد پایداری پدید‬ ‫های جدید مد پوشاک دراصالح رفتار مصرفی است زیرا زنان بر سایرافراد جامعه نیز در مسیر پایداری‬
‫آمد که در تقابل با سرعت مهارنشدنی مد رایج‪ ،‬مد آرام نام گرفت‪ .‬عملکرد مد شتابان از دیدگاه مصرف پایدار‬ ‫تأثیرگذارند‪ .‬پس از بررسی روند توسعه پایدار و عملکرد زنان‪ ،‬به بیان شیوههای مد پوشاک و مصرف پایدار‬
‫منجر به کاهش منابع و افزایش مواد زاید و زباله و در نتیجه به هم ریختگی و فشار بیش از حد به ظرفیت زمین‬ ‫پرداخته میشود‪ .‬به نظر میرسد ساختار رفتاری گذشته زنان ایران در مصرف‪ ،‬منطبق بر راهکارهای امروزین‬
‫برای بازسازی خود مطابق با سرعت طبیعی خواهد شد و توسعه پایدار کشورها را از روند منطقی خود خارج‬ ‫پایداری پوشاک است و به عنوان شیوهای متناسب با شرایط توسعه پایدار کشور برای اصالح مصرفزدگی‬
‫خواهد کرد اما مد آرام مشوق اختصاص زمان برای تولید با کیفیت و ارزش بخشیدن به محصول است و ارتباط‬ ‫پیشنهاد می شود‪.‬‬
‫فرایندها با شرایط محیط اطراف خود را در نظر دارد‪ .‬کمک به اقتصادهای ضعیف در کشورهای در حال توسعه و‬
‫باالبردن آگاهی مردم از چالشهایی است که مد شتابان توان برابری با آن را ندارد‪ .‬مد آرام به عنوان شیوهای جدید‬
‫مقدمه‬
‫بر رابطهاش با نیازهای انسانی‪ ،‬آگاهی و احساس مسؤولیت متمرکز است تا بتواند حضور خود را در توسعه‬ ‫مصرفگرایی در پوشاک شیوهای برای نمایش هویت‪ ،‬موقعیت اجتماعی‪ ،‬اقتصادی و‪ ...‬است که با پیدایش‬
‫پایدار تثبیت کند‪.‬‬ ‫رویکرد پایداری‪ ،‬راهکارهایی برای آن در این صنعت در جهت حفظ منابع برای نسلهای آینده ارایه شده است‪ .‬به‬
‫شیوههای مصرف پایدار پوشاک در مد آرام‪ :‬بر اساس اصول توسعه پایدار‪ ،‬شیوههای مختلفی برای مقابله با‬ ‫دلیل حضور سنتی زنان به عنوان جامعه هدف صنعت پوشاک‪ ،‬افزایش آگاهی و توانمندسازی آنها مخصوصاً در‬
‫شرایط مصرفی پیشنهاد میشود که خالصه راهکارها ارایه شده است‪ :‬مرمت و نگهداری پوشاک‪ :‬افزایش عمر‬ ‫کشورهای در حال توسعه مانند ایران اهمیت مضاعفی مییابد‪ .‬از سوی دیگر راهکارها براساس الگوهای توسعه‬
‫پوشاک با تعمیر و نگهداری به طور سنتی از فعالیتهای درون خانه بوده که تا همین اواخر بخشی از نقش زنان در‬ ‫پایدار در اصالح رفتار مصرفی مد پوشاک‪ ،‬باعث آگاهی زنان و به دلیل نقش اجتماعی آنها‪ ،‬باالرفتن درک افراد‬
‫امور خانگی را تشکیل میداد‪ .‬مصرفکنندگان میتوانند تعداد پوشاک کمتر ولی با کیفیت باالتر را با این پیش‪-‬‬ ‫دیگر جامعه و تربیت نسلهای بعد می شود‪.‬در این میان پرسشهایی که مطرح می شود این است که اهمیت حضور‬
‫فرض تهیه کنند که آنها را به جای آنکه دور بیندازند و یا با کوچکترین آسیبی با محصولی جدید جایگزین کنند‪،‬‬ ‫زنان در توسعه پایدار و مصرف پایدار مد پوشاک چگونه است و راهکارهای منطبق با آن در ایران که میتواند‬
‫برای مدت طوالنی مورد استفاده قرار دهند و جهت نیل به این منظور از خدمات مرتبط برای افزایش زمان و‬ ‫قابل بکارگیری برای حفظ محیط زیست و مطابق پیشینه فرهنگی و اجتماعی جامعه باشد کدامند؟ بررسیها نشان‬
‫دفعات استفاده کمک گرفته میشود‪ .‬مد دست دوم‪ :‬ایده استفاده از پوشاک دست دوم به شکل قرض دادن میان‬ ‫می دهد که در کشورهای توسعه یافته مطالعات و پژوهشهای زیادی در این زمینه انجام گرفته و راهکارهایی داده‬
‫دوستان و یا افراد دیگر و یا بخشیدن به مراکز خیریه در صورت عدم استفاده که باعث استفاده مجدد میشود و یا‬ ‫شده است اما در ایران تحقیقی صورت نگرفته است‪.‬‬
‫حتی تهیه به صورت آنچه در کشورهای پیشرفته با عنوان مد سبک قدیمی رواج دارد‪ ،‬از شیوههای افزایش طول‬
‫عمر پوشاک تهیه شده است که به عنوان راهکاری جدید‪ ،‬مطابق اصول پایداری و روشی در جهت کنترل‬ ‫مواد و روشها‬
‫مصرفزدگی مطرح شده است که نزد زنان جامعه ایران قدمت طوالنی دارد و میتواند مجدداً احیا شود‪ .‬کرایه‬ ‫مصرف و توسعه پایدار‪ :‬انقالب صنعتی با وجودی که باعث رشد و توسعه پرشتاب شد‪،‬با دامن زدن به مصرف‬
‫لباس جایگزین خرید بیرویه‪ :‬در ابتدا ایده کرایه پوشاک به جای خرید آن برای بسیاری از مصرفکنندگان‬ ‫گرایی مشکالتی را بر اثر ناهماهنگی برداشت از منابع طبیعی و بکارگیری بیش از حد توان محیط زیست به نفع‬
‫غیرجذاب به نظر میآید‪ .‬با این حال برای برخی پوشاک‪ ،‬بکارگیری آن یک روش معمول و رایج است‪ .‬کرایه از‬ ‫خواستههای انسانی بوجود آورد که شرایط زندگی را از تعادل پیشین خارج کرد و کشورهای در حال توسعه‪،‬‬
‫فروشگاهها‪ ،‬مانند لباسهای رسمی و لباس شب‪ ،‬یونیفرمهای مخصوص مراسم دانشگاهی‪ ،‬برخی پوشاک ورزشی‬ ‫سهم بیشتری از این تخریب را متحمل شدند و در اواخر قرن ‪20‬م‪.‬باعث شکل گیری رویکرد توسعه پایدار شد‪.‬‬
‫و لباس عروسی که از همین شیوه تبعیت میکنند‪ .‬گسترش این راهکار در سایر بخشهای پوشاک نیز باعث تأثیر‬ ‫با هدف تضمین الگوهای پایداری در تولید و مصرف در اجالس ‪ ،2015‬برنامه کاهش مواد زاید از طریق‬
‫چشمگیری بر افزایش طول عمر مصرف پوشاک خواهد شد و جلوی از بین رفتن زودهنگام محصول را بر اثر‬ ‫پیشگیری‪ ،‬کاهش‪ ،‬بازیافت و استفاده مجدد برای مردم مخصوصاً زنان در نظر گرفته شده است نوعی از مصرف‬
‫تنوع طلبی و مصرفزدگی خریدار خواهد گرفت‪ .‬این شیوه ضمن پایین آوردن هزینه تهیه پوشاک‪ ،‬نیاز به‬ ‫که در آن‪ ،‬محصوالت برای پاسخگویی به نیازها و کیفیت بهتر زندگی است‪ ،‬بکارگیری منابع طبیعی و مصرف‬
‫پوشاک متنوع را نیز در مناسبتهای مختلف برای زنان جوابگو خواهد بود اما با رواج مصرفگرایی این روش در‬ ‫مواد سمی و آلودگی و ضایعات باقیمانده کاهش می یابد و نیازهای نسل آینده به خطر نمی افتد‪.‬‬
‫میان نسل جدید به فراموشی سپرده شده و تبدیل به یک ضد ارزش شده است که میتواند دوباره به عنوان یک‬ ‫زنان‪ ،‬مصرف پایدار‪ ،‬توسعه پایدار‪ :‬از مشکالت جانبی مصرفگرایی میتوان به آلودگیهای زیستمحیطی‪ ،‬تبلیغ‬
‫حرکت در راستای مصرف پایدار تشویق شود و مورد استفاده قرار گیرد‪.‬‬ ‫محصوالت غیرضروری‪ ،‬ایجاد مشکالت دامنهدار اقتصادی و اجتماعی برای کشورهای کمتر توسعهیافته و عدم‬
‫بر این اساس‪ ،‬زنان در جامعه باید به طور خالصه چهار مورد بنیادین را برای تبدیل شدن به مصرفکننده پایدار‬ ‫تعادل در بازار عرضه و تقاضای واقعی اشاره کرد که در صنعت پوشاک به صورتهای گوناگون نمود یافته‬
‫پوشاک طی نمایند‪ -1 :‬آگاهی‪ -2 ،‬برنامهریزی‪ ،‬جستجو و بدستآوردن‪ -3 ،‬پوشیدن‪ ،‬مراقبت و به اشتراک‬ ‫است‪.‬در ایران نیزبه نقش کلیدی زنان در این عرصه توجه شده است و تبلیغ فرهنگ بهرهوری در راستای استفاده‬
‫گذاشتن و ‪ -4‬تعویق پایان عمر پوشاک‪ .‬زیرساختهای رفتاری اجتماعی‪ ،‬فرهنگی اسالمی‪-‬ایرانی جامعه این امکان‬ ‫بهینه از امکانات‪ ،‬منابع و وسایل زندگی و جلوگیری از فرسودگی زودرس آنها‪ ،‬اصالح نگرش خانواده و‬
‫را فراهم می کند‪.‬‬ ‫تواناسازی آنها براساس الگوی مصرف اسالمی و پرهیز از تجمل گرایی و مدگرایی افراطی از جمله مصوبات‬
‫شورای عالی انقالب فرهنگی در سال ‪ 1388‬در اصالح الگوی مصرف بوده که در حوزه پوشاک قابل استفاده‬
‫نتایج‬ ‫است‪ .‬گروه اصلی مصرفکننده مد پوشاک‪ ،‬زنان هستند‪ .‬آنها به طور سنتی در عرصه پوشاک‪ ،‬فعالتر و پرمصرف‪-‬‬
‫تر از مردان هستند به همین دلیل با افزایش تولید و صادرات و واردات که باعث تنوع بیشتر و قیمت پایینتر می‪-‬‬
‫نسلهای پیشین زنان‪ ،‬با نگاهی دقیق براساس اصول توسعه که امروزه به عنوان شیوههای مصرفی مؤثر در صنعت‬ ‫شود‪ ،‬مصرف پوشاک افزایش مییابد‪ ،‬در نتیجه در کنار سایر افراد جامعه‪ ،‬جمعیت زنان که هدف اصلی کاالهای‬
‫مد پوشاک پایدار مطرح است حرکت میکردند که یکی از اثرات مستقیم رفتار مصرفی آنها حفظ منابع برای‬ ‫مصرفی از جمله در صنعت پوشاک هستند مصرف خود را افزایش میدهند بطوری که امروزه کشور ایران به‬
‫نسلهای آینده‪ ،‬حفظ محیط زیست‪ ،‬تجارت و کار عادالنه‪ ،‬تالش برای پیشرفت همه جانبه و هماهنگ در سطح‬
‫بزرگترین بازار مصرف پوشاک در سطح خاورمیانه تبدیل شده است‪ .‬از این رو وجود آنها هم از نظر مصرف‪-‬‬
‫جامعه و همدلی و همراهی مردم با یکدیگر بوده است‪ .‬بنابراین بخشی از راه حل برای اصالح مصرف و حفظ‬
‫گرایی و هم آگاهیبخشی و رفتار پایداراهمیت زیادی دارد‪ .‬مطالعات نشان می دهند در مشارکت و رعایت اصول‬
‫محیط زیست‪ ،‬مشارکت و حضور زنان در خرید و مصرف با استفاده از ساختارهای رفتاری بومی نسلهای قبل و‬
‫مربوط به توسعه پایدار‪ ،‬زنان فعاالنهتر و هماهنگتر عمل میکنند و احتمال رعایت اصول در مصرف پوشاک‬
‫تشویق و زنده کردن آداب مصرفی آن دوران است‪.‬‬ ‫توسط آنها نسبت به مردان بیشتر است‪.‬‬
‫منابع اصلی‬ ‫صنعت مد پوشاک و توسعه پایدار‬
‫عملکرد مد پوشاک دنیای امروز‪ :‬از دهه ‪90‬م‪ .‬صاحبان صنایع مد و پوشاک تمرکز خود را بر گسترش دامنه‬
‫‪Black, Iain R., Cherrier H. (2010), Anti-consumption as part of living a sustainable‬‬ ‫محصوالت و افزایش سرعت تغییر و تعویض آنها در بازار مصرفی گذاشتند‪ .‬به این منظور‪ ،‬ارایه محصوالت به‬
‫‪lifestyle: Daily practices, contextual motivations and subjective values. Journal of‬‬ ‫چهار بار در سال و سپس به ماهانه و کمتر از آن افزایش پیدا کرد تا جوابگوی خواست مداوم مصرفکنندگان‬
‫‪Consumer Behavior, 9: 437–453‬‬ ‫پوشاک بر اساس سبک زندگی و نیاز آنها به پوشاک متنوع باشند‪ .‬این نوع عملکرد جهانی مد پوشاک‪ ،‬تعیین‬
‫‪Fletcher, K. (2008), Sustainable Fashion and Textiles: Design Journeys. London:‬‬ ‫کننده رفتار برای خریدار و مصرف کننده شناخته می شود که به آن مدشتابان نیز می گویند و از تأثیرات قابل‬
‫‪Earth Scan, 212pp.‬‬ ‫مالحظه فرهنگی‪ ،‬اجتماعی و زیستمحیطی آن نمیتوان غافل شد‪ .‬آنچه مد شتابان را از شیوههای دیگر ارایه‬
‫‪McGrath, A. Sh. (2012), Fashioning Sustainability: How the Clothes we wear can‬‬ ‫پوشاک جدا میسازد زمان کوتاه میان تولید و عرضه و تیراژ باالی مورد استفاده مصرفکنندگان است‪ .‬این پدیده‬
‫‪support Environmental and Human Well-being, Sustainable Fashion, Spring:1-24.‬‬ ‫با سرعت باالی تسخیر بازار و سودآوری که دارد عالوه بر گرفتن فرصت فکر کردن از مصرف کننده که شیوه‬
‫‪Niinimäki, K (Ed.). (2013), Sustainable fashion: new approaches. Helsinki: Aalto‬‬ ‫پاسخ سریع را دنبال می کند‪ .‬بررسیها در جوامع در حال توسعه نشان میدهد که این پدیده که با بهرهگیری از‬
‫‪ARTS Books, 202pp.‬‬ ‫شیوههای پاسخ سریع‪ ،‬طبقات متوسط جامعه را هدف قرار داده است به سرعت در حال تسخیر بازارهای دارای‬