Dechosa, John Christopher P.

BSME – 2A

“Ang Huling Prinsesa”

ni Kara David

Sinisiyasat natin ang nakaraan upang maunawaan ang pinagmulan ng mga tradisyon at
gawi sa buong panahon. Hinahanap namin ang mga taong gumawa ng kasaysayang iyon at
kung paano ito nakaapekto sa kanilang mga gawa bilang isang komunidad. Ang isang tribo,
halimbawa, ay isang sagisag ng kung paano pangangalagaan at pangangalaga ng mga tao ang
kanilang mga gawi, paniniwala, tradisyon, at kultura upang maipasa ito mula sa isang
henerasyon hanggang sa susunod. Sa dokumentaryo ni Kara David, isang matapang na
mamamahayang ang naglakbay sa matataas na bundok at malalaking gubat para tuklasin ang
isang lugar ng sinaunang kultura, iba't ibang gawi, at kwentong hindi natin alam na umiiral
hanggang sa araw na ito, ang tradisyon ng mga katutubong Tumandok.

Si Kara David, kasama ang I-Witness staff at crew, ay nag-imbestiga sa nakaraan at mga
kasaysayan ng mga "Binukot," o mga prinsesa, sa tribong Tumandok na matatagpuan sa
kagubatan ng Capiz. Naging matagumpay siya sa pagsasalaysay ng tradisyong “bowing” na unti-
unting nawawala sa panahon ngayon. Makikita at maranasan ng mga manonood ang mga
pangyayari na nakapalibot sa isang Binukot sa dokumentaryo na ito. Ang kakaiba at
napakagandang tradisyon ng Binukot ay mahusay na inilarawan sa dokumentaryo sa
pamamagitan ng mga personal na pakikipag-ugnayan ni Kara David bilang isang
mamamahayag sa mga Binukot. Labis ang aking saya nang mapanuod ang dokumentaryo ni
Kara David dahil ito ay nagbigay-daan sa akin upang muling matutunan ang ilang bahagi ng
ating kasaysayan. Dagdag pa rito ay nakakatuwang malaman na ang ilan sa mga Binukot ay
nanatili hanggang sa puntong ito.
 Ang mga Binukot ay inilalagay sa loob ng isang silid at tinatrato na parang mga prinsesa;
tanging mga miyembro lamang ng kanilang tribo ang nakakaalam ng kanilang tunay na
pagkatao. Isa si Lola Isyang, 73, na itinago sa kubo mula noong siya ay 5 taong gulang, sa mga
tampok sa dokumentaryo. Kailangang bitbitin siya ng duyan para hindi dumampi ang paa niya
sa lupa at lagi siyang may belo para itago ang kanyang mukha. Binigyan ng paliguan,
pagpapagupit, at pagkain na eksklusibo para sa prinsesa. Hindi niya nagawang maglaro, o
pumasok sa paaralan sa kabila ng kanyang paraan ng pamumuhay; ang ginawa lang niya ay
sumayaw ng kanilang tradisyonal na sayaw at kumanta ng napakahabang epiko.

Sa mga mata natin ay masarap mamuhay tulad ng isang prinsesa, ngunit sa kabila ng
aking nasaksihan, nakakaawa namang masaksihan o pagmasdan ang sitwasyon ng isang binukot
dahil hindi niya kayang lumabas ng mag-isa, humawak ng libro, maglaro, o gawin ang mga
bagay na gusto mong gawin dahil sa tradisyon ng inyong pangkat.

Sa panunuod ko ng dokyumentaryong ito, labis akong nasisiyahan dahil may mga tao pa
ring pinahahalagahan ang pagpapanatili ng ating kasaysayan. Bagamat may mga parte ng ating
kasaysayan ang tuluyan ng nalimutan ng karamihan, nakakahanap pa rin ng mga paraan ang
mga “Historians” na panatilihin ang malawak na kasaysayan ng mga pangkat etniko sa Pilipinas
sa pamamagitan ng pagpapatayo ng "Balay Turun-an”. Mahalaga ang ating kasaysayan dahil
dito makikita ang kultura ng bawat Pilipinong nabuhay sa ating bansa magmula sa nakaraan
hanggang sa kasalukuyan. Tanging sa kasaysayan lamang makikita ang katotohanan at
ebidensya na magpapatunay sa mga nangyari sa nakaraan.