21.11.

2021

ISL364 İşletme Hukuku

3. ve 4. Hafta

Güçler Ayrılığı İlkesi

Yasama yetkisi
Anayasa Madde 7 – Yasama yetkisi Türk Milleti adına Türkiye Büyük Millet
Meclisinindir. Bu yetki devredilemez.
Yürütme yetkisi ve görevi
Anayasa Madde 8 – Yürütme yetkisi ve görevi, Cumhurbaşkanı tarafından,
Anayasaya ve kanunlara uygun olarak kullanılır ve yerine getirilir.
Yargı yetkisi
Anayasa Madde 9 – Yargı yetkisi, Türk Milleti adına bağımsız ve tarafsız
mahkemelerce kullanılır.

1
 21.11.2021

YASAMA
Türkiye Büyük Millet Meclisi
A. Kuruluşu: Madde 75 (Değişik: 23/7/1995 4121/8 md.)
Türkiye Büyük Millet Meclisi genel oyla seçilen altıyüz milletvekilinden oluşur.
Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkileri
Anayasa MADDE 87- Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkileri, kanun koymak,
değiştirmek ve kaldırmak; bütçe ve kesinhesap kanun tekliflerini görüşmek ve kabul etmek;
para basılmasına ve savaş ilânına karar vermek; milletlerarası andlaşmaların onaylanmasını
uygun bulmak, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tam sayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile
genel ve özel af ilânına karar vermek ve Anayasanın diğer maddelerinde öngörülen yetkileri
kullanmak ve görevleri yerine getirmektir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanının seçim dönemi
Anayasa MADDE 77-Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri beş yılda bir
aynı günde yapılır.
Süresi biten milletvekili yeniden seçilebilir.

Hukukun Kaynakları
• Hukukun Yazılı Kaynakları
• Anayasa
• Kanun (Yasa)
• Milletlerarası anlaşmalar
• Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (2017 AY değişiklikleriyle getirildi)
• Yönetmelik
✓Hukukun yazılı kaynakları arasında normlar hiyerarşisi uygulanır.
• Hukukun Yazılı Olmayan Kaynakları (Hukukun Tamamlayıcı Kaynağı) Örf ve Adet
Hukuku
• Hukukun Yardımcı Kaynakları: Doktrin ve Yargı Kararları

2
 21.11.2021

Normlar Hiyerarşisi
• Bir hukuk düzeni içinde bulunan tüm normların geçerliliğinin temeli
kendisinin üzerinde bulunan başka bir normdur. Ör. Tüzük geçerliliğini
kanundan, kanun ise anayasadan alır. Normlar hiyerarşisi teorisi, hukuk
düzeninin kendi içinde tutarlı bir bütün olduğu varsayımına dayanır.
• Normlar hiyerarşisinde bir norm, ancak kendisinden üstün düzeyde başka
bir norma aykırı düştüğü takdirde geçersiz sayılabilir. Hakim kuralları
uygularken, birbiriyle çelişen kurallar arasında üstte kalan norma öncelik
verecektir.
Ör. Aynı konuda yönetmelik başka bir şey, kanun başka bir şey diyorsa kanun
uygulanır.

Normlar Hiyerarşisi
• Aynı düzeyde yer alan normlar arasındaki (mesela aynı konuyu düzenleyip birbiriyle
çelişen iki kanun) çatışma ancak zaman yönünden öncelik-sonralık (lex posterior) ve
konu yönünden genellik-özellik (lex specialis) ilişkisi ile çözümlenebilir.
Sonraki kanun (lex posterior) ilkesi: Aynı konuyu düzenleyen ve birbiriyle çelişen iki
kanun varsa sonra çıkarılan kanunun önce çıkarılan kanunun ilga ettiği (ortadan
kaldırdığı) kabul edilir.
Özel kanun (lex specialis) ilkesi: Aynı konuyu düzenleyen ve birbiriyle çelişen iki kanun
maddesinden özel nitelikte olan kanun uygulanır. Kanunun özel nitelikte olması genel
nitelikteki kanuna göre daha dar bir uygulama alanı olması demektir.
Ör. Satış sözleşmesi, hem Türk Borçlar kanununda hem de Tüketicinin Korunması hk.
Kanun’da (TKHK) düzenlenmiştir. TKHK özel nitelikli bir kanundur çünkü sadece
sözleşmenin bir tarafının nihai tüketici olduğu hukuki uyuşmazlıklarda uygulanır. Bu
durumlarda TBK ve TKHK birbiriyle çelişiyorsa TKHK özel kanun olduğundan öncelikle
uygulanmalıdır.
Ör. TBK genel hüküm, iş kanunu özel hükümdür.

3
 21.11.2021

Normlar Hiyerarşisi
(2017 AY değişiklikleri sonrasındaki durum)
Anayasa

Kanun (Yasa) / Milletlerarası

Anlaşmalar

Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi

Yönetmelik

İdarenin Düzenleyici İşlemleri (Genelge, Yönerge, Tebliğ vs)

Hukukun Yazılı Kaynakları/ Anayasa

• Devletin temel yapısını, yönetim biçimini, devlet organlarının işleyişini, kişilerin temel hak
ve özgürlüklerini düzenleyen temel hukuk kaynağıdır.
Anayasanın bağlayıcılığı ve üstünlüğü
Anayasa Madde 11 – Anayasa hükümleri, yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare
makamlarını ve diğer kuruluş ve kişileri bağlayan temel hukuk kurallarıdır.
Kanunlar Anayasaya aykırı olamaz.
• Anayasanın Bağlayıcılığı: Devlet organlarının AY’dan almadıkları bir yetkiyi kullanmaları veya
kendilerine tanınan yetkileri AY’a aykırı biçimde kullanmaları söz konusu olamaz.
Anayasanın Üstünlüğü:
1) Anayasaların yasalar gibi değiştirilememesi (şekil açısından denetim) AY’ı değiştirmek yasayı
değiştirmekten daha zordur.
2) Anayasaların yasalar ile değiştirilememesi: Aynı konuyu düzenleyen bir yasa hükmü ile AY
çatışırsa yasa hükmü AY’ı geçersiz kılamaz.
Önceki kural/sonraki kural ve özel/genel kural ilkesi burada uygulanmaz.

4
 21.11.2021

Milletlerarası Anlaşmalar
•Milletlerarası anlaşmalar, temel hak ve özgürlüklere ilişkin OLMAK şartıyla, normlar
hiyerarşisinde Anayasa ve Kanun arasında yer alırlar. Yani bir kanun, temel hak ve
özgürlüklere ilişkin bir milletlerarası anlaşma ile çatışırsa, anlaşmadaki hükümler
uygulanır. Ör. İş hukukunda sendika hakkına ilişkin uluslararası anlaşmalar (ILO ile
yapılan) ve iş kanunu çatışırsa milletlerarası anlaşma uygulanır.
•Temel hak ve özgürlüklere ilişkin OLMAYAN milletlerarası anlaşmalar ise kanunla
eşdeğer kabul edilirler.
Milletlerarası andlaşmaları uygun bulma
Anayasa MADDE 90. – Türkiye Cumhuriyeti adına yabancı devletlerle
ve milletlerarası kuruluşlarla yapılacak antlaşmaların onaylanması,
Türkiye Büyük Millet Meclisinin onaylamayı bir kanunla uygun
bulmasına bağlıdır.
Ör. Türkiye ve AB (o zamanki adıyla Avrupa Ekonomik Topluluğu) arasında yapılan
Ankara Anlaşması (1963) 9

Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi
Anayasa m. 104 Cumhurbaşkanının Görev ve Yetkileri
Cumhurbaşkanı, yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı
kararnamesi çıkarabilir. Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde
yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle dördüncü bölümde yer alan siyasi
haklar ve ödevler Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenemez. Anayasada
münhasıran kanunla düzenlenmesi öngörülen konularda Cumhurbaşkanlığı
kararnamesi çıkarılamaz. Kanunda açıkça düzenlenen konularda
Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz. Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile
kanunlarda farklı hükümler bulunması halinde, kanun hükümleri uygulanır.
Türkiye Büyük Millet Meclisinin aynı konuda kanun çıkarması durumunda,
Cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükümsüz hale gelir.

5
 21.11.2021

Yönetmelik
Yönetmelikler
Anayasa Madde 124 – Cumhurbaşkanı, bakanlıklar ve kamu tüzelkişileri,
kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve Cumhurbaşkanlığı
kararnamelerinin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı
olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabilirler.
Hangi yönetmeliklerin Resmi Gazetede yayımlanacağı kanunda belirtilir.
• kamu tüzel kişileri : üniversiteler, belediyeler, KİTler, meslek kuruluşları,
TRT, Tübitak, SSK vs)

Hukukun Yardımcı Kaynakları

Hakim yazılı veya yazısız kaynaklar ile bağlıdır. Olan kuralı uygulamak
zorundadır. Ancak hakim yardımcı kaynaklardan sadece yararlanır, bu
kaynaklar bağlayıcı değildir. Bu kaynaklara uymak zorunda değildir.
1) Doktrin
2) İçtihatlar (Yargı Kararları)

12

6
 21.11.2021

Yargı Kararları
Anayasa m. 9 : Yargı yetkisi, Türk Milleti adına bağımsız
ve tarafsız mahkemelerce kullanılır.
• Yargı kararları yargı organlarının (mahkemelerin) hukuksal
uyuşmazlıkları çözümleyen kararlardır.
AY m. 141/3 ‘Bütün mahkemelerin her türlü kararları
gerekçeli olarak yazılır.’
• Yargıtay içtihadı birleştirme kararları, diğer yargı
kararlarının aksine bağlayıcıdır. Bunlar resmi gazetede
yayınlanırlar.
13

YARGI
I. GENEL HÜKÜMLER
A. MAHKEMELERİN BAĞIMSIZLIĞI
AY MADDE 138 - Hâkimler, görevlerinde bağımsızdırlar; Anayasaya, kanuna ve hukuka
uygun olarak vicdanî kanaatlerine göre hüküm verirler.
AY MADDE 142 - Mahkemelerin kuruluşu, görev ve yetkileri, işleyişi ve yargılama usulleri
kanunla düzenlenir.
Disiplin mahkemeleri dışında askerî mahkemeler kurulamaz. Ancak savaş halinde, asker
kişilerin görevleriyle ilgili olarak işledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevli askerî
mahkemeler kurulabilir.

14

7
 21.11.2021

15

Yargı Kararları
Yargı Kolları

Anayasa Yargısı Adli Yargı İdari Yargı

Anayasa Mahkemesi Üst derece mahkemesi: Yargıtay
Bölge Adliye Mahkemeleri
İlk derece mahkemeleri:
- Hukuk mahkemesi (Sulh ve Asliye)
- Ceza (Sulh Asliye Ağır Ceza)
Üst derece mahkemesi: Danıştay
Bölge İdare Mahkemeleri
İlk derece mahkemeleri:
- İdare M.
- Vergi M.

8
 21.11.2021

Adli Yargı

YARGITAY

BÖLGE ADLİYE
MAHKEMELERİ

HUKUK
CEZA MAHKEMELERİ
MAHKEMELERİ

GENEL GENEL
MAHKEMELER MAHKEMELER

İHTİSAS İHTİSAS
MAHKEMELERİ MAHKEMELERİ

17

Adli Yargı (Hukuk-Ceza)

3 derecelidir. 1. Derece
• Ceza mahkemeleri; sulh ceza hâkimlikleri, asliye ceza mahkemeleri, ağır
ceza mahkemeleri, çocuk ceza mahkemeleri, icra ceza mahkemeleri, fikrî
ve sınai haklar ceza mahkemelerinden oluşmaktadır.
• Hukuk mahkemeleri; asliye hukuk mahkemeleri, sulh hukuk
mahkemeleri, aile mahkemeleri, fikrî ve sınai haklar hukuk mahkemeleri,
icra hukuk mahkemeleri, iş mahkemeleri, kadastro mahkemeleri, asliye
ticaret mahkemeleri, tüketici mahkemelerinden oluşmaktadır.

18

9
 21.11.2021

Adli Yargı (Hukuk-Ceza)

• 3. Derece Yargıtay; hukukilik denetimi yapmak ve içtihat birliğini

sağlamakla görevlidir.
• Yargıtay da tıpkı bölge adliye mahkemelerinde olduğu gibi hukuk ve
ceza dairelerinden oluşmaktadır.
• Yargıtay da tıpkı BAM’da olduğu gibi, bazı uyuşmazlıklarda ilk derece
mahkemesi olarak görev yapmaktadır. Örneğin, hâkimlerin hukuki
sorumluluklarına ilişkin devlet aleyhine açılacak davaların, ilk derece
mahkemesi olarak Yargıtay’da açılması öngörülmektedir.

19

İdari Yargı
İdari Yargı

Danıştay

Bölge İdare
Mahkemeleri

İdare Vergi
Mahkemeleri Mahkemeleri

20

10
 21.11.2021

İdari Yargı

- İdari yargı, idarenin eylem veya işlemlerinden

kaynaklanan uyuşmazlıkların çözüleceği yargı kolunu
ifade etmektedir.

21

Uyuşmazlık Yargısı

• Uyuşmazlık Mahkemesi adli ve idari yargı mercileri arasındaki görev ve

hüküm uyuşmazlıklarını kesin olarak çözümlemeye yetkilidir.

• Anayasa Mahkemesi ile diğer mahkemeler arasında çıkan görev

uyuşmazlıklarında Anayasa Mahkemesi’nin kararı esas alınır.

22

11
 21.11.2021

Yargı Kararları
• Yüksek mahkeme kesin hüküm verme yetkisine sahip ve başka bir mahkemeye
tabi olmayan mahkemedir.
• Kesin hüküm, artık kendisine karşı başvuru yolları tüketilmiş mahkeme kararı
demektir. Kendisine itiraz edilemeyen, başka bir mahkemede temyiz edilemeyen
ve hukuk düzeninin kendisine sonuç bağladığı karar, kesin hüküm teşkil eder. İşte
kesin hüküm yetkisine sahip ve başka mahkemelere tabi olmayan mahkemelere
de yüksek mahkeme denir.
• Yüksek mahkemeler:
✓Anayasa Mahkemesi,
✓Danıştay,
✓Yargıtay,
✓Uyuşmazlık Mahkemesi

YARGISAL FAALİYET İÇİNDE YER ALANLAR

24

12
 21.11.2021

Hak Arama Hürriyeti

Anayasa m. 36
«Herkes, meşrû vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı
mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil
yargılanma hakkına sahiptir. Hiçbir mahkeme, görev ve yetkisi içindeki
davaya bakmaktan kaçınamaz».
Yargılama: Objektif hukukun (soyut hukuk kurallarının), bağımsız
Hâkimler (mahkemeler) tarafından, belli (somut) bir olaya
uygulanmasıdır.

YARGILAMADA GÖREV ALANLAR

 Asli Görevliler (Kurucu Unsurlar)
 Hâkim
 Savcı
 Avukat
 Yardımcı Adalet Personeli
 Yazı İşleri Müdürü
 Zabıt Katibi
 İcra ve iflas görevlileri
 Mübaşir vd.

13
 21.11.2021

Anayasa Mahkemesinin kararları

Anayasa MADDE 153- Anayasa Mahkemesinin kararları kesindir. İptal kararları
gerekçesi yazılmadan açıklanamaz.
Anayasa Mahkemesi bir kanun veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesinin tamamını
veya bir hükmünü iptal ederken, kanun koyucu gibi hareketle, yeni bir
uygulamaya yol açacak biçimde hüküm tesis edemez.
Kanun, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi veya Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü
ya da bunların hükümleri, iptal kararlarının Resmi Gazetede yayımlandığı tarihte
yürürlükten kalkar. Gereken hallerde Anayasa Mahkemesi iptal hükmünün
yürürlüğe gireceği tarihi ayrıca kararlaştırabilir. Bu tarih, kararın Resmi Gazetede
yayımlandığı günden başlayarak bir yılı geçemez.
İptal kararının yürürlüğe girişinin ertelendiği durumlarda, Türkiye Büyük Millet
Meclisi, iptal kararının ortaya çıkardığı hukuki boşluğu dolduracak kanun teklifini
öncelikle görüşüp karara bağlar.
İptal kararları geriye yürümez.
Anayasa Mahkemesi kararları Resmî Gazetede hemen yayımlanır ve yasama,
yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını, gerçek ve tüzelkişileri bağlar.

Anayasaya Uygunluk Denetimi

Normlar hiyerarşisine göre alt düzeyde yer alan
norm, geçerliliğini üstteki normdan alır ve alttaki
norm üsttekine uygun olmak zorundadır. Bu hiyerar-
şide kanunlar da AY’a uygun olmak zorundadır.
Kanunların AY’a uygunluğunun denetlenmesine
‘anayasa yargısı’ denir. Anayasa Mahkemesi, anayasaya uygunluk denetimi yapar.
Anayasa Mahkemesi Görev ve yetkileri (2017 sonrası durum)
Anayasa Madde 148 – Anayasa Mahkemesi, kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin
ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün Anayasaya şekil ve esas bakımlarından
uygunluğunu denetler ve bireysel başvuruları karara bağlar. Anayasa değişikliklerini ise
sadece şekil bakımından inceler ve denetler. Ancak, olağanüstü hallerde ve savaş hallerinde
çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin şekil ve esas bakımından Anayasaya aykırılığı
iddiasıyla, Anayasa Mahkemesinde dava açılamaz.
➢Mahkeme kendiliğinden (re’sen) Anayasaya uygunluk denetimi yapamaz ! 28

14
 21.11.2021

Anayasaya Uygunluk Denetimi

1) Dava yolu (İptal Davası): AY’da belirtilen bazı organların AY mahkemesine doğrudan iptal davası açmalarıdır.
İptal davası (2017 sonrası durum)
Anayasa Madde 150– Kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin, Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün veya bunların
belirli madde ve hükümlerinin şekil ve esas bakımından Anayasaya aykırılığı iddiasıyla Anayasa Mahkemesinde doğrudan doğruya
iptal davası açabilme hakkı, Cumhurbaşkanına, Türkiye Büyük Millet Meclisinde en fazla üyeye sahip iki siyasi parti grubuna ve üye
tamsayısının en az beşte biri tutarındaki üyelere aittir.
➢ İptal davası kanunun yayımlanmasından itibaren 60 günlük süre içinde açılmalıdır!
2) İtiraz yolu: Bir mahkemede görülmekte olan bir davanın karara bağlanmasının o davada kullanılacak hukuk normunun AY’a
uygun olup olmamasına bağlı olması halinde yapılan denetimdir. Bir davaya bakmakta olan mahkeme, uygulanacak birkanun veya
cumhurbaşkanlığı kararnamesinin hükümlerini Anayasaya aykırı görürse Anayasa Mahkemesinin bu konuda vereceği karara kadar
davayı geri bırakır. İtiraz yolunda, başvuru konusu normun anayasaya uygunluğunun denetimi, görülmekte olan bir dava
aracılığıyla gerçekleşmektedir. İtiraz yolunun koşulları şunlardır:
- Bakılmakta Olan Bir Dava Olmalıdır,
- Davaya Bakmakta Olan Bir “Mahkeme” Olmalıdır,
- Davada Uygulanacak bir Kanun ya da Cumhurbaşkanlığı kararnamesi Hükmü Olmalıdır,
- Mahkeme Uygulanacak Hükmü Anayasa'ya Aykırı Görmeli veya Aykırılık İddiasının Ciddi Olduğu Kanısına Varmalıdır.
Anayasa Mahkemesi iptal ve itiraz yolunda “ret” ya da “iptal” kararı verebilir. Ret kararı ilk ya da esas inceleme aşamasında
verilebilir.
29

Anayasaya Uygunluk Denetimi

3)Bireysel başvuru yolu: Bireyler iddialarını araya herhangi bir başka
kurum veya makam girmeksizin doğrudan AYM'ye taşıyabilirler; yani do
ğrudan AYM’yebaşvurup anayasaya uygunluk denetim sürecini başlatabilir.
Temel hak ve özgürlükleri kamu gücü tarafından ihlal edilen bireylerin
başvurdukları bir yoldur. Herkes, Anayasada güvence altına alınmış temel
hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki
herhangi birinin kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa
Mahkemesine başvurabilmektedir.

15