18 Ortaöğretim

Mantık
Mantık ve Dil - 2

1. Edward Sapir’e göre dil; duyguların, düşüncelerin ve is- 4. Dilin yaptırma görevi, insan davranışlarını etkilemek ve
teklerin serbestçe oluşturulmuş semboller sistemi aracılı- yönlendirmek amacıyla kullanılması sonucu gerçekleşir.
ğıyla aktarılması için oluşturulan, ayrıcalıklı olarak insan- Yaptırma görevini gerçekleştirmek için ifadeye dönüşen
lara özgü, içgüdüsel olmayan bir yöntemdir. Dil, düşünce- dil, normatif bir dildir. Yaptırma görevi insanın bazı eylem-
nin ortaya çıkmasında bir araçtır, insandaki zihinsel sü- leri yapması ya da bazı eylemlerden kaçınması sağlanır.
reçlerin gelişimi dil ile gerçekleşir. Düşüncenin varlığının
Bu parçadan dilin yaptırma göreviyle ilgili aşağıdaki-
kaynağı dildir. Düşüncenin varlığı ve içeriği dil sayesinde
lerden hangisine ulaşılabilir?
anlaşılır hâle gelir.
Bu parçadan hareketle aşağıdakilerden hangisine ula- A) Emir cümleleri bu görevi yerine getirir.
şılamaz? B) İnsanlar arası iletişimi güçlendirir.
C) Herhangi bir konuda bilgi verir.
A) Dil düşüncenin aynasıdır.
D) Duyguların dışa vurumunu sağlar.
B) Düşünceye şekil veren esasında dildir.
E) Bilgileri, düşünceleri, inançları, tahminleri, istekleri ilet-
C) Düşünceler dil ile ifade edilir.
mek amacı ile kullanılır.
D) Dil düşünceye dayandığı için sonradan öğrenilmiştir.
Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü

E) Sağlam düşünme; doğru ve kesin yargılarda bulunmak-

la mümkündür.

5. Dilin belirtme görevi, herhangi bir olay, varlık ya da durum

karşısında gösterilen tepki ya da tavrı ortaya koymasıy-
la anlaşılır. Belirtme görevi duyguların dışa vurumunun
gerçekleşmesini sağlar. Dilin belirtme görevini yerine ge-
2. Bildirme, bir durumu haber vermek ya da herhangi bir ko- tirmesi ünlemlerle ya da soru kipleri ile gerçekleşir. Şiir
nuda bilgi vermek anlamına gelir. Dilin bilgileri, düşünce- dili de duyguların dışa vurumunu sağladığı için belirtme
leri, inançları, tahminleri, istekleri iletmek amacı ile kulla- görevinin yerine getirilmesini sağlar.
nılması dilin bildirme görevinin gerçekleşmesidir. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi dilin belirtme gö-
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi dilin bildirme gö- revine örnektir?
revine örnektir?
A) Çile kitabının yazarı Necip Fazıl’dır.
A) Yarın hava kar yağışlı olacak. B) Vay canına! Ne güzel bir araba.
B) Eyvah! Telefonumu evde unuttum. C) Sakın geç kalma. Eve geçeceğiz.
C) Yemeğini bitir, yoksa dışarı çıkamazsın. D) Hepinize iyi geceler arkadaşlar.
●

D) İltifatın için teşekkür ederim. E) Herkese merhaba!

MEB

E) Doğruları söyleyeceğime yemin ederim.

6. “Küçük ağaçta sallanıyordu,” cümlesinden küçük çocuğun,

ağaçta sallandığı anlaşılabildiği gibi, ağacın küçük olduğu
3. Düşünen her şey vardır. (Öncül) da anlaşılabilir.

I. Ben düşünüyorum, o hâlde ben de varım. Bu durum aşağıdaki kavramlardan hangisine örnek
oluşturur?
II. Sandalye düşünmüyor. O hâlde sandalye yoktur.
III. Kedi vardır o hâlde kedi de düşünüyordur. A) Çok anlamlılık
Buna göre, öncülden hareketle yapılan çıkarımlardan B) Belirsizlik
hangileri safsataya örnek olabilir? C) Anlamsızlık
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) Kısırdöngü
D) I ve II E) II ve III E) Tanım eksikliği
 18 Ortaöğretim
Mantık
Mantık ve Dil - 2

7. Kaynağında çok anlamlı kelimelerin bulunduğu tartışma- 10. Anlama, kelimelerin gerçek dünyayla ters düşmeyecek
lara sözel; içinde çok anlamlı kelimelerin bulunmadığı tar- bağlantılar kurması, anlam çelişkisi oluşturmayacak iliş-
tışmalara ise olgusal tartışmalar denir. kiler sağlaması ile gerçekleşir.
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi sözel bir tartış- Buna göre, aşağıdaki ifadelerden hangisinde anlama
madır? gerçekleşmez?
A) Çayın İngiltere’de yetiştirilip yetiştirilmediği üzerine ya-
pılan tartışma A) Çay sıvıdır.

B) Rusya’nın başkentinin neresi olduğu üzerine yapılan B) Masa cisimdir.

tartışma C) Kar beyazdır.
C) Kaynak suyunun Ph derecesi üzerine yapılan tartışma D) İnsan ağaçtır.
D) Bilginin kaynağı üzerine yapılan tartışma E) Taş katıdır.
E) Ispanağın içerdiği demir miktarı üzerine yapılan tartışma

8. Tanım, dil içerisinde ve pratik yaşamda “nedir?” sorusuna

verilen cevaptır. Tanımlanan şey, bütün unsurlarıyla tanım-
Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü
lanmalı, aynı zamanda tanımlanan şeyle ilgisi olmayan her 11. Pragmatik çok anlamlılığı ortaya çıkaran toplumsal fark-
şey dışarıda tutulmalıdır. lılıklar olabileceği gibi kişisel amaçlar da olabilir. Örneğin
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi bir tanım olarak “çağdaşlık” kelimesi farklı toplumlarda farklı anlamlar taşı-
nitelendirilemez? maktadır. “Özgürlük, laiklik, medeniyet” gibi kavramlar için
ortak anlamlar oluşturmak mümkün değildir. Toplumların
A) Üçgen üç kenarı olan geometrik bir şekildir. geçmişleri ve içinde bulundukları şartlar toplum üyelerinin
B) Işığı tamamen geçiren cisimler saydam cisimlerdir. kelimeleri anlamlandırmalarındaki önemli etkenlerdir.
C) Gitar telli bir çalgıdır. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi pragmatik çok an-
D) Dayı annenin kız kardeşidir. lamlılığa örnektir?
E) Öz kütle birim hacimdeki kütle miktarıdır.
A) Ona “Her yaz yazı yazarım.” yaz.

9. Sözel tartışmalar kaynağında çok anlamlı kelimelerin ol- B) Ey yüce tepelerim. Çekil önümden tepelerim.
duğu tartışmalardır. Tartışmanın tarafları ifadelerinde çok C) Bu küçük bir felakettir.
anlamlı kelimeleri kullandıklarında, anlamlar üzerinde fikir D) Siz karı-koca mısınız?
birliği olmamasından dolayı sözel tartışma ortaya çıkabi- E) Bu elbise sizi daha zarif gösterecek.
lir. Bu kelimelerin anlamları hakkında uzlaşı sağlandığın-
da tartışma sonuçlanmış olur. Ancak cesaret, korkaklık,
cimrilik, iyilik, kıskançlık gibi çok anlamlı pek çok kelime
●

vardır ve bu kelimelerin anlamları ile ilgili uzlaşmak çok

MEB

zordur. Böyle durumlarda kişinin mantık kurallarını kul-

12. J. L. Austin, dilin görevleriyle ilgili görüşlerini Söz Edimleri
lanması, tutarlı olması ve konuşma becerisi olması karşı
Teorisi’nde açıklar. Bu teoriye göre bazen bir şey söyle-
tarafı ikna etmesini sağlayabilir. Ancak sözel tartışmalar
mek, aynı zamanda bir şey yapmaktır. Örneğin, nikah sa-
her zaman uzlaşı ile sonuçlanmayabilir.
lonunda gelin veya damat “Evet, bu kişiyi eş olarak kabul
Bu parçaya göre, sözel tartışmalarla ilgili aşağıdaki- ediyorum.” dediğinde hem bir şey söylüyor hem de evlen-
lerden hangisine ulaşılamaz? me işlemini gerçekleştiriyordur.
A) Bir müzik eserinin güzelliği ile ilgili tartışma sözel tar- Bu parçada dilin görevlerinden hangileri vurgulanmak-
tışmadır. tadır?
B) Sözel tartışmalarda bilimsel yöntemler kişileri sonuca
ulaştırır. A) Bildirme ve Eylemsel

C) Sözel tartışmalar her zaman kesin sonuçlara ulaşma- B) Belirtme ve Törensel

yabilir. C) Bildirme ve Yaptırma
D) Bu tartışmaların çözümünde kişilerin iletişim becerileri D) Belirtme ve Eylemsel
etkilidir. E) Eylemsel ve Törensel
E) Kelimelerin çok anlamlılık barındırmasından kaynaklanır. (2021 AYT)