Współczesne modele oceny etycznej - utylitaryzm i deontologia
Utylitaryzm został sformułowany przez Jeremy’ego Benthama a sprecyzowane przez Johna
Stuarta Milla – zakładało, że najważniejsze kryterium oceny etycznej i działań ludzkich są konsekwencje czynów. Podstawowa reguła utylitaryzmu – zasada maksymalizacji szczęścia – zakłada, że powinno się dążyć do sytuacji w której suma przyjemności dla jak największej liczby osób przekroczy sumę odczuwanych przez nich przykrości. Na gruncie tego modelu praktycznym narzędziem oceny słuszności działań jest kalkulacja zysków i strat dokonywana ze społecznego punktu widzenia. Refleksja Benthama i Milla stanowiła odniesienie do etyki opierającej się wyłącznie na obowiązku moralnym Utylitaryzm – stanowisko etyczne uznające użyteczność społeczną za najważniejsze kryterium oceny działań etycznych. Utylitaryści uznawali zasadę „maksymalizacji szczęścia” według, której należy dążyć do maksymalizowania przyjemności dla jak największej liczby ludzi. Deontologia – stanowisko etyczne uznające obowiązek moralny i rozumną intencję za właściwe instancje decydujące o etycznej ocenie czynu ludzkiego. Immanuel Kant – uznał, że jedyną właściwą motywacją etyczną jest czysty, formalny obowiązek wynikający z prawa moralnego dotyczącego wszystkich istot racjonalnych. Czyny dokonywane ze względu na spodziewane rezultaty, uczucia lub rzeczy, które w ich efekcie mielibyśmy uzyskać, nie są związane z moralnością. Ostoją człowieczeństwa jest rozum,, który daje istocie ludzkiej wolność i poczucie autonomii. Jakiejkolwiek inne cele powodowałyby uzależnienie od zmiennych okoliczności życia. Człowiek postępujący etycznie powinien kierować się jedynie wewnętrznymi imperatywami kategorycznym, który wyraża uniwersalne dla istot rozumnych prawo. Formuła skonstruowana przez Kanta brzmi „Postępuj tylko wedle takiej maksymy, co do której możesz zarazem chcieć, żeby stała się powszechnym prawem”. Rozważając słuszność określonego czynu, powinniśmy odnieść opisywane zdarzenie do imperatywu, zastanawiając się nad tym, czy chcielibyśmy, aby każda istota posługująca się rozumem przyjęła tego rodzaju postępowanie jako właściwą zasadę swojego działania.
Proste podejście do finansów behawioralnych: Przewodnik wprowadzający do teoretycznych i operacyjnych zasad finansów behawioralnych w celu poprawy wyników inwestycyjnych