‫فصل چهارم‬

‫‪ menstruation‬و سایر پدیده های ‪cyclic‬‬

‫محتویات فصل‬
‫سیکل نارمل تحیضی‬ ‫‪‬‬
‫سیکل اندومتر‬ ‫‪‬‬
‫ارتباط میان سیکل های تخمدان و اندومتر‬ ‫‪‬‬
‫خونریزی رحم‬ ‫‪‬‬
‫سیکل مایومتر‬ ‫‪‬‬
‫تغییرات ‪ cyclic‬در نفیر ها‬ ‫‪‬‬
‫سیکل ‪cervix‬‬ ‫‪‬‬
‫سیکل مهبل‬ ‫‪‬‬
‫تغییرات ‪ ،cyclic‬میتابولیک‪ ،‬وعایی و روانی‬ ‫‪‬‬
‫سیکل نارمل تحیضی‬
‫تنظیم فزیولوژیک تغییرات اندومتر رحمی و تخمدان مطابق با یک**دیگر ص**ورت میگ**یرد‪ .‬س**یکل تحیض**ی‬
‫نارمل نزد خانم ها شامل دو قسمت است (‪ )1‬سیکل تخمدان و (‪ )2‬سیکل رحم‪ .‬سیکل تخمدان به بخش های‬
‫دیگ***ر از جمل***ه ‪ Luteal phase‬و ‪ follicular phase‬تقس***یم گردی***ده‪ ،‬در حالیک***ه س***یکل رحم ب***ه‬
‫‪ proliferative phase‬و ‪ secretory phase‬تقسیم میگردد‪.‬‬
‫پنج ‪ phase‬در یک سیکل نارمل قابل مشاهده میباشد‪.‬‬
‫اندومتر تحیضی‬ ‫‪.1‬‬
‫‪proliferative phase‬‬ ‫‪.2‬‬
‫‪secretory phase‬‬ ‫‪.3‬‬
‫آمادگی برای کشت تخمه‬ ‫‪.4‬‬
‫مرحله از بین رفتن اندومتر‬ ‫‪.5‬‬
‫‪ menstruation‬یک عملکرد مختص نزد قشر م*ونث ب*وده و در بعض**ی از میم*ون ه*ای ع*الیتر ن*یز ب*ه‬
‫مشاهده میرسد‪ .‬در واقع از بین رفتن ‪ cyclic‬اندومتر آماده ش**ده ب**رای حم**ل ب**وده ک**ه ب**ه ش**کل خ**ونریزی‬
‫تظاهر مینماید‪ .‬به طور تقریبی در ه**ر ‪ 28‬روز از زم**ان ‪( menarche‬آغ**از تحیض) و مینوپ**وز (توق**ف‬
‫تحیض) واقع میشود‪.‬‬
‫سیکل اندومتر‬
‫تغییرات نسجی ‪ ،cyclic‬در اندومتر خانم های بالغ به شکل منظم در پاسخ ب**ه تولی**د ‪ cyclic‬هورم**ون ه**ای‬
‫تخمدان دیده میشود‪ .‬تغییرات نسج اندومتر در دو قسمت بیشتر بمالحظه میرسد‪ )1 ( :‬غدوات اندومتر و (‪)2‬‬
‫استرومای اطراف‪ .‬دو سوم سطحی اندومتر‪ ،‬طبقه یی است که تکثر نموده و در صورت عدم وق**وع حم**ل‪،‬‬
‫در هر سیکل از بین میرود‪ .‬این طبقه اندومتر بن*ام دیس*یدوای وظیف*وی ی*اد گردی*ده‪ ،‬طبق*ه تحت*انی آن ی*ک‬
‫س**احه بین**ابینی اس**فنجی (‪ )stratum spongiosum‬ب**وده و طبق**ه س**طحی آن م**تراکم (‪stratum‬‬
‫‪ )compactum‬است‪ .‬دیسیدوای قاعدوی عمیق ترین طبقه اندومتر میباشد‪ .‬این طبقه بصورت ماهانه تکثر‬
‫ننموده‪ ،‬اما منبع تکثر اندومتر در هر سیکل تحیضی میباشد‪.‬‬
‫‪ menstruation‬در چه**ار روز اول س**یکل واق**ع ش**ده ک**ه در آن دو س**وم ی**ا س**ه چه**ارم ان**دومتر از بین‬
‫میرود‪ .‬در جریان ‪ 24‬روز باقیمانده تغییرات نسجی شامل مراحل ‪ proliferative‬و ‪ secretory‬میباشد‪.‬‬
‫اندومتر تحیضی‬
‫اندومتر تحیضی نسج ن**ازک و م**تراکم ب**وده ک**ه متش**کل از طبق**ه غ**یر وظیف**وی قاع**دوی و طبق**ه متغی**یر‬
‫اسفنجی میباشد‪ .‬اندومتر تحیضی از حالت ان**دومتر ‪ proliferative‬ب**ه ح**الت ‪exfoliatve‬در ح**ال تغی**یر‬
‫میباشد‪ .‬به اندازه دو سوم اندومتر وظیفوی در جریان ‪ menstruation‬از بین میرود‪.‬‬
‫‪proliferative phase‬‬
‫در ختم سیکل تحیضی اندومتر باقی مانده‪ ،‬نکروزی‪ ،‬غیر منظم و فاق*د حج*رات اپیت*ل میباش*د؛ بعض*ًا تنه*ا‬
‫طبقه قاعدوی باقی میماند‪ .‬غدوات کوچک و شکنند بوده؛ استروما مملو از ‪ corpuscle‬سرخ و سفید خ**ون‬
‫میگردد (شکل ‪ 1‬تا ‪ .)3‬در ظرف چند ساعت بعد از ختم مرحله تحیضی‪ ،‬ترمیم سریعًا آغاز گردیده‪ ،‬س**طح‬
‫اندومتر‪ ،‬با اپیتلی که از غدوات و استروما منشا گرفته‪ ،‬دوباره پوشیده میشود‪vasogenic endothelial .‬‬
‫)‪ growth factor (VEGF‬تکثر دهنده قوی اندوتیل بوده که در پاس**خ ب**ه اس**تروجن و هایپوکس**ی توس**ط‬
‫اندومتر تولید میگردد‪ .‬در تشکل اوعیه و ترمیم اندومتر نقش دارد‪ .‬در ختم روز دوم یا سوم‪ ،‬سطح اندومتر‬
‫کامًال ترمیم گردیده‪ ،‬اوعیه های جدید از اوعیه های قبلی رشد نموده‪ ،‬غدوات و استروما نیز دوباره تش**کیل‬
‫میشوند‪ .‬درین مرحله‪ ،‬غدوات کوچک ب*وده و توس*ط اپیت*ل ‪ cuboidal‬ف*رش گردی*ده اس*ت؛ دارای س*رحد‬
‫منظم بوده و بصورت موازی با سطح قرار گرفته اند (شکل ‪ 4‬تا ‪ .)6‬به تعقیب آن تکثر در ابتدا به آهستگی‬
‫و بعدًا به سرعت پیشرفته‪ ،‬اندازه غدوات اف**زایش یافت*ه و عم*ود ب*ه س*طح ق**رار میگیرن*د (ش*کل ‪ 7‬ت*ا ‪.)9‬‬
‫مایتوز در حجرات اپیتل و استروما دیده میشود‪ .‬حجرات اپیتل به استوانه یی مبدل گردی**ده هس**ته در قاع**ده‬
‫حجرات واقع میشود‪ ،‬اما هیچ شواهدی مبنی بر فع**الیت ‪ secretory‬آنه**ا دی**ده نمیش**ود‪ .‬حج**رات اس**تروما‬
‫متراکم و شکل دوک مانند را بخود میگیرند‪.‬‬
‫بعد از ‪ menstruation‬اندومتر ‪ 1mm‬ضخامت داشته‪ ،‬در حالیک**ه در ختم ‪( proliferative phase‬ده‬
‫روز بعد از تحیض‪ -‬روز چهاردهم سیکل) ضخامت آن به ‪ 3mm-2‬میرسد‪.‬‬
‫اولین روز خونریزی مهبلی روز اول سیکل تحیضی به حساب میاید‪ .‬بع*د از ‪ ،menstruation‬دیس*یدوای‬
‫قاعدوی متشکل از غدوات ‪ primordial‬میباشد‪ .‬در آغاز ‪ ،proliferative phase‬اندومتر نسبتًا نازک (‬
‫‪ )2mm-1‬بوده؛ تغییر عمده درین مرحله مبدل شدن غدوات اندومتری مستقیم‪ ،‬نازک و کوتاه ب**ه س**اختمان‬
‫های طویل و پر پیچ و خم است‪ .‬از نظر نسجی این غدوات ‪ prolifervative‬حاوی تعداد زیادی حج**رات‬
‫م***ایتوزی ب***وده‪ ،‬ک***ه س***اختمان آنه***ا را از اس***توانه یی کوت***اه در مرحل***ه ابت***دایی ‪ proliferative‬ب***ه‬
‫‪ pseudostratified‬در روز های قبل از ‪ ovulation‬تغییر میدهند‪ .‬استروما در جری**ان این مرحل**ه ی**ک‬
‫طبقه متراکم میباشد‪.‬‬
‫شکل ‪ :1‬اندومتر تحیضی در روز دوم یا سوم سیکل‪ .‬غدوات قاعدوی‪ ،‬در عمق‪ ،‬باریک و غیر فعال بوده‪،‬‬
‫باقیمانده غدوات ‪ secretory‬در قسمت متوسط و سطحی قرار گرفت**ه ک**ه در جری**ان ‪ menstruation‬از‬
‫بین میروند‪( .‬بزرگنمایی ‪.)75x‬‬

‫شکل ‪ :2‬تصویر اندومتر تحیضی با قدرت کم مایکروسکوپ‪ ،‬عدم پاس**خ طبق*ه قاع*دوی را ک**ه در قس**مت‬
‫پایین قرار دارد‪ ،‬و از بین رفتن طبقه ‪ functional‬در نزدیک سطح را نشان میدهد‪.‬‬
 ‫شکل ‪ :3‬اندومتر تحیضی‪ ،‬غدوات ‪ ،secretory‬و استرومای متراکم جدا شده (توپ آبی)‪.‬‬

‫شکل ‪ proliferative phase :4‬مقدم با غ*دوات کوچ*ک منظم غ*یر ‪ .secretory‬در مقط*ع مس*تعرض‬
‫غدوات به وضوح معلوم میگردند‪ ،‬زیرا موازی با سطح اندومتر قرار گرفته اند (بزرگنمایی ‪.)85x‬‬
‫شکل ‪ :5‬اندومتر ‪ proliferative‬در آغاز‪ .‬در مقطع مستعرض‪ ،‬غدوات به شکل دونات های آبی به نظ**ر‬
‫میرسند‪.‬‬

‫شکل ‪ :6‬اندومتر در وسط ‪ .proliferative phase‬به معوج بودن و رشد همزمان غدوات توجه کنید‪.‬‬
‫شکل ‪ :7‬غده در ‪ proliferative phase‬با بزرگنمایی پر قدرت مایکروسکوپ‪ .‬حجرات تشکیل دهنده آن‬
‫مطبق کاذب بوده‪ ،‬و هسته طویل غدوی دارای کروماتین های متراکم میباشد‪.‬‬

‫شکل ‪ :8‬اندومتر در مرحله موخر ‪ ،proliferative‬مع**وج ش**دن ب**از هم بیش**تر غ**دوات دی**ده میش**ود‪ .‬در‬
‫مقطع مستعرض به شکل غدوات متعدد دیده شده که نباید با افزایش غدوات یا ‪ hyperplasia‬مغالطه شود‪.‬‬
‫شکل ‪ :9‬اندومتر اندکی بعد از ‪ ovulation‬با غدوات خوب انکشاف یافته که بعضی از حجرات آن فعالیت‬
‫‪ secretory‬مقدم را از خود نشان میدهند (بزرگنمای ‪.)85x‬‬
‫‪secretory phase‬‬
‫‪ secretory phase‬در ح**دود روز چه**اردهم س**یکل ‪ 28‬روزه آغ**از میگ**ردد‪ .‬در جری**ان این مرحل**ه‬
‫اندومتریوم به رشد خود ادامه میدهد تا ضخامت آن به ‪ 7mm-5‬برسد‪ .‬در جریان سه روز اول در حجرات‬
‫اپیتل هنوز هم مایتوزس جریان داشته و به شکل مطبق ک**اذب مب**دل میگردن**د‪ .‬ب**ه تعقیب آن‪ ،‬م**ایتوزس در‬
‫اپیتل غدوی توقف نموده؛ ام**ا در حج**رات اس**تروما قاب**ل مش**اهده میباش**د‪ .‬ان**دازه غ**دوات اف**زایش یافت**ه و‬
‫بصورت فعال به عملکرد ‪ secretory‬خود آغاز مینماین**د (ش**کل ‪ 10‬ت**ا ‪ .)12‬اف**رازات در ابت**دا ب**ه ش**کل‬
‫گلبول ها در قاعده حجره تجمع نموده که منظره واکی**ول ه**ای ‪ subnuclear‬را ب**ه نم**ایش میگ**ذارد‪ .‬بع**دًا‬
‫گلبول ها در هر دو سمت هسته دیده شده‪ ،‬که در نهایت در نزدیک مجرای ‪ acini‬غده رسیده و هسته را ب**ه‬
‫سمت قاعده میراند‪ .‬در ختم روز های ‪( 8-5‬روز نزدهم تا بیست و دوم سیکل) افرازات وارد مج**رای غ**ده‬
‫شده و به سمت جوف رحم رفته‪ ،‬حجرات غده منظره چروکیده را ب**ه خ**ود میگ**یرد (ش**کل ‪ 13‬و ‪ .)14‬این‬
‫افرازات غنی از ‪ glycogen، fructose‬و ‪ ،glucose‬دارای عملکرد تغذیوی برای تخم**ه الق*اح ش**ده ک**ه‬
‫وارد رحم میگردد‪ ،‬است‪ proliferative phase .‬همچنان با تغییرات در شکل غدوات متصف میباشد‪ .‬ب*ا‬
‫افزایش اندازه حجرات و غدوات‪ ،‬و افزایش فشار از استرومای اطراف‪ ،‬جدارهای غده به سمت داخل التوا‬
‫یافته‪ ،‬که در مقطع مستعرض منظ**ره کنگ**ره یی و در مقط**ع ط**والنی ب**ه ش**کل ‪( corkscrew‬در ب**از کن‬
‫نوشابه) و در نهایت به شکل دندان**ه اره دی**ده میش**وند (ش**کل ‪ .)15‬در عین زم**ان‪ ،‬تم**ام اس**تروما غ**نی از‬
‫اوعیه و اذیمایی میگردد‪ .‬این تغی*یرات ب*اعث منظ*ره ش*بکوی اس*تروما گردی*ده ب*ا وج*ود این‪ ،‬در نزدی*ک‬
‫سطح‪ ،‬تغییرات دیسیدوایی اس**تروما را م**تراکم نش**ان میده**د‪ .‬تغی**یرات دیس**یدوایی ب**اعث میش**ود ک**ه عن**ق‬
‫غدوات باریک و مستقیم باشد‪ .‬این تغییرات در نزدیک اوعی*ه خ*ونی ن*یز ب*ه مش*اهده میرس*د (ش*کل ‪ 16‬و‬
‫‪ .)17‬در جریان ‪ ،secretory phase‬اندومتر متشکل از سه طبقه است‪.‬‬
‫ناحیه متراکم سطحی متشکل از استروما (با ‪ )decidual reaction‬که مجرای خ**روجی غ**دوات‬ ‫‪.1‬‬
‫را احاطه نموده است‪.‬‬
‫طبقه متوسط وظیف*وی اس*فنجی‪ -‬منظ*ره اس*فنجی آن ب*ه دلی*ل غ*دوات متوس*ع متع*دد و اس*ترومای‬ ‫‪.2‬‬
‫اذیمایی میباشد‪.‬‬
‫طبق***ه ‪ basal‬غ***یر فع***ال ک***ه دارای کم***ترین پاس***خ ‪ secretory‬اس***ت‪ .‬این طبق***ه در جری***ان‬ ‫‪.3‬‬
‫‪ menstruation‬از بین نرفته و اندومتر جدید در هر سیکل ازین قسمت منشا میگیرد‪.‬‬

‫شکل ‪ :10‬مرحله مقدم ‪ .secretory‬غدوات بزرگ و دارای سرحد کمتر منظم میباشد‪ .‬حجرات فرش کننده‬
‫آن حاوی گلبول های ‪ secretory‬بوده ک*ه در تحت هس*ته ق**رار گرفت*ه اس*ت‪ ،‬بن*ابرین بن*ام ‪subnuclear‬‬
‫‪ vacuoles‬یاد میشوند (بزرگنمایی ‪.)85x‬‬

‫ش‪++‬کل ‪ 11A‬و ‪ :B‬ان**دومتر در مرحل**ه مق**دم ‪ secretory‬ب**ا ‪ .subnuclear vacules‬هس**ته ه**ا دارای‬
‫کروماتین متراکم ‪ proliferative phase‬میباشند‪ .‬واکیول های سایتوپالزمی موثرترین تع**یین کنن**ده ی**ک‬
‫سوم مرحله ابتدایی ‪ proliferative‬هستند‪.‬‬
‫شکل ‪ 12A‬تا ‪ :C‬اندومتر در وسط ‪ .secretory phase‬نشانه های این مرحله در سه تصویر ف**وق قاب**ل‬
‫مشاهده است‪ .‬در بزرگنمایی کمتر (‪ )A‬پیچ و خم بیش از حد غده و اذیما دیده میشود‪ .‬در بزرگنمایی بیش**تر‬
‫(‪ ،)B‬شرایین ‪ spiral‬همراه با استرومای اذیمایی معلوم میگ**ردد‪ .‬در بزرگنم**ایی ب**از هم بیش**تر (‪ )C‬هس**ته‬
‫وزیکولی مدور اندومتر در فاز متوسط ‪ secretory‬به وضوح مشاهده میگردد‪.‬‬

‫ش‪++‬کل ‪ 13A‬و ‪ :B‬ان**دومتر در ‪ secretory phase‬م**وخر‪ .‬در بزرگنم**ایی کم**تر (‪ ،)A‬منظ**ره اره مانن**د‬
‫غدوات بیانگر حالت معوج آن میباشد‪ .‬حجرات استروما در مرحله قبل از تغییرات دیسیدوایی قرار دارند (‬
‫‪ .)B‬عکس العمل ‪ predecidual‬در اطراف شرایین ‪ spiral‬واقع ش**ده‪ ،‬و این عکس العم**ل ان**دومتر را در‬
‫مرحله متوسط ‪ secretory‬از مرحله موخر ‪ secretory‬تفریق میکند‪.‬‬
‫شکل ‪ secretory phase :14‬موخر با غدواتی که به شکل دندانه دار معلوم میگردند‪ .‬هسته ها عمدتًا در‬
‫قاعده حجرات اپیتل قرار داش**ته‪ ،‬اف**رازات در کن**ار و ی**ا داخ**ل مج**رای ‪ acini‬دی**ده میش**وند‪( .‬بزرگنم**ایی‬
‫‪.)85x‬‬

‫شکل ‪ secretory phase :15‬موخر با غدوات به شکل دندانه اره در مقطع طوالنی‪ .‬استرومای نزدیک‬
‫اندومتر ‪ decidual reaction‬را از خود نشان میدهد که مشخصه مرحله قب**ل از ‪ menstruation‬اس**ت‬
‫(بزرگنمایی ‪.)85x‬‬
‫شکل ‪ :16‬تظاهرات عمده نسجی سیکل تحیضی‪ .‬مراحل تصنیف نسجی‪ ،‬نظر به سیکل ای*ده آل ‪ 28‬روزه‪،‬‬
‫که در آن ‪ menstruation‬در روز اول آغاز گردیده و ‪ ovulation‬در روز ‪ 14‬اتفاق میفتد‪.‬‬
 ‫شکل ‪ 17A‬و ‪ :B‬تصاویر التراسوند اندومتر (‪proliferative phase (B) secretory phase )A‬‬
‫آمادگی برای کشت تخمه‬
‫در روز ه**ای ‪ ،22 -21‬اذیم**ای ان**دومتر بن**ابر تولی**د ‪ prostaglandin‬توس**ط ان**دومتر ک**ه در پاس**خ ب**ه‬
‫استروجن و پروجسترون افزایش میابد‪ ،‬واقع میشود‪ .‬ب**رای کش**ت تخم**ه ان**دومتر بای**د از بین ن**رود و رحم‬
‫مادر در مقابل فروریختن مقاومت نماید‪.‬‬
 ‫مرحله از بین رفتن اندومتر‬
‫رشد اندومتر ‪ 5‬یا ‪ 6‬روز قبل از ‪( menstruation‬روز بیست و دوم یا بیست و سوم) متوقف گردی**ده‪ ،‬و‬
‫در ظرف ‪ 1‬یا ‪ 2‬روز کوچ**ک میگ**ردد‪ .‬دلی**ل آن ‪ dehydration‬اس**تروما‪ ،‬ک**اهش جری**ان خ**ون و تخلی**ه‬
‫افرازات از غدوات میباشد‪ .‬استروما با ‪ WBC‬و ‪ RBC‬خون ‪ infiltrative‬میش**ود‪ .‬ب**ا ج**اری ش**دن خ**ون و‬
‫سیروم که در حوض های کوچک نزدیک سطح اندومتر تجمع یافته است‪ menstruation ،‬آغ**از میش**ود‪.‬‬
‫اندومتر ‪ ،necrotic‬پارچه گردیده و توسط این جری**ان خ**ون خ**ارج میگ**ردد‪ .‬از بین رفتن نس**ج عم**دتًا در‬
‫روز دوم و سوم صورت میگیرد‪.‬‬
‫ارتباط سیکل اندومتر و سیکل تخمدان‬
‫با ختم یک دوره تحیضی و یا ان**دکی قب**ل از آن فولیک**ول جدی**د در تخم**دان ش**روع ب**ه پخت**ه ش**دن نم**وده؛‬
‫بن**ابرین تک**ثر ان**دومتر در جری**ان ‪ follicular phase‬تخم**دان واق**ع گردی**ده ک**ه دلی**ل آن اف**زایش مق**دار‬
‫استروجن میباشد (شکل ‪.)18‬‬
‫با وقوع ‪ ،ovulation‬اندومتر از ‪ proliferative phase‬به ‪ secretory phase‬انتقال مینماید‪ .‬فع**الیت‬
‫‪ secretory‬و ‪ decidual reaction‬تظاهرات ‪ luteal phase‬تخمدان بوده و بنابر افزایش پروجسترون‬
‫در موجودیت استروجن صورت میگیرد‪.‬‬
‫کوچک شدن اندومتر قبل از تحیض‪ ،‬همزمان با از بین رفتن فعالیت ‪ corpus luteum‬بوده و بنابر کاهش‬
‫سویه استروجن و پروجسترون بمیان میاید‪.‬‬
‫این تغییرات بنابر ارتباطات اساسی میان فعالیت تخمدان و اندومتر بوده‪ ،‬ب**ا وج**ود این‪ ،‬زمانب**دی تغی**یرات‬
‫‪ cyclic‬نسج اندومتر دقیقًا مطابق با افزایش و کاهش سویه هورمون های پالزما نمیباشد‪.‬‬
‫تغییرات هورمونی‬
‫الگوه*ای تغی**یرات نس**بی هورم**ونی‪ ،‬تخم**دان و رحم در جری**ان ی**ک س**یکل نارم**ل ‪ menstruation‬ب**ه‬
‫مشاهده میرسد‪.‬‬
‫در اواخر ‪ luteal phase‬سیکل قبلی‪ ،‬استروئید های گونادی شروع به کاهش نموده بنابرین در آغ**از ه**ر‬
‫سیکل تحیضی مقدار آن ها پایین میباشد‪.‬‬
‫با از بین رفتن ‪ ،corpus luteum‬مقدار هورمون مح**رک فولیک**ول (‪ )FSH‬ش**روع ب**ه اف**زایش نم**وده و‬
‫گروپی از فولیکول ها برای رشد انتخاب میگردند‪ .‬تمامی این فولیکول ها مقدار قابل مالحظه اس*تروجن را‬
‫در ‪ follicular phase‬افراز مینمایند‪ .‬این استروجن منجر به تحریک تکثر اندومتر رحم میش**ود‪ .‬اف**زایش‬
‫س**ویه اس**تروجن ب**اعث فی**دبک منفی ب**االی اف**راز ‪ FSH‬نخامی**ه ش**ده‪ ،‬ک**ه در نتیج**ه در وس**ط ‪follicular‬‬
‫‪ phase‬مقدار آن کاهش میابد‪ .‬در اواخر ‪ follicular phase‬سویه ‪ LH‬بط**ور دراماتی**ک اف**زایش میاب**د (‬
‫‪ .)biphasic response‬در ختم ‪( follicular phase‬ان**دکی قب**ل از ‪ ،)ovulation‬آخ**ذه ه**ای ‪ LH‬ک**ه‬
‫توسط ‪ FSH‬بوجود آمده‪ ،‬باالی حجرات گران**وزا موج**ود ب**وده‪ ،‬و ب**ا تحری**ک ‪ ،LH‬اف**راز پروجس**ترون را‬
‫تنظیم میکنند‪.‬‬
‫با افزایش استروجن به حد اعظمی‪ ،‬نخامیه ‪ LH‬را به مقدار زیاد افراز نموده ک**ه ب**اعث وق**وع ‪ovulation‬‬
‫در ظ***رف ‪ 36-24‬س***اعت بع***دی میگ***ردد‪ ovulation .‬آغ***از ‪ luteal phase‬در تخم***دان ی***ا آغ***از‬
‫‪ secretory phase‬در ان**دومتر اس**ت‪ .‬س**ویه اس**تروجن ان**دکی قب**ل از ‪ ovulation‬ت**ا اواس**ط ‪luteal‬‬
‫‪ phase‬ک**اهش میاب**د‪ ،‬بع**د از آن در نتیج**ه فع**الیت ‪ corpus luteum‬دوب**اره اف**زایش میاب**د‪ .‬س**ویه‬
‫پروجس**ترون س**ریعًا بع**د از ‪ ovulation‬اف**زایش یافت**ه و منحیث راهنم**ا ب**رای وق**وع ‪ ovulation‬م**ورد‬
‫استفاده قرار گرفته میتواند‪ .‬سویه استروجن و پروجسترون در جریان فعالیت ‪ corpus luteum‬بلند ب**وده‬
‫و با از بین رفتن آن کاهش میابد‪ ،‬تا زمانیکه سیکل بعدی آغاز گردد (جدول ‪.)1‬‬
‫خونریزی رحم‬
‫پدیده خونریزی رحم‪ ،‬به دلیل تجربه زیاد آن توسط خانم ها‪ ،‬به خوبی دانسته شده است‪.‬‬
‫در صورتیکه نزد یک خانم تخمدان موج*ود نباش*د‪ ،‬ام*ا رحم نارم*ل باش*د‪ ،‬ب*ا تج*ویز مق*ادیر زی*اد‬ ‫‪‬‬
‫استروجن برای چند هفته و قطع ناگهانی آن‪ ،‬خونریزی رحم همیش**ه در ظ**رف ‪ 10-2‬روز بع**د از‬
‫آن واقع میگردد‪ .‬این حالت بنام خونریزی قطع استروجن (‪)estrogen withdrawal bleeding‬‬
‫یاد میگردد‪.‬‬
‫در صورتیکه بعد از مدتی پروجسترون در همین تجربه جاگزین استروجن گردد‪ ،‬به دلیل تحری**ک‬ ‫‪‬‬
‫قبلی رحم ب****ا اس****تروجن‪ ،‬خ****ونریزی قط****ع پروجس****ترون (‪progesterone withdrawal‬‬
‫‪ )bleeding‬در ظرف ‪ 5-2‬روز بعد از قطع دوا ایجاد میگردد‪.‬‬
‫ترکیب استروجن و پروجسترون نیز تاثیر مشابه را ایجاد میکند‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫در صورت تجویز مقادیر زیاد استروجن در ابتدا و جاگزین نمودن آن بع*دًا ب*ا پروجس*ترون منج*ر‬ ‫‪‬‬
‫به خونریزی بعد از قطع استروجن نگردیده و ‪ progesterone withdrawal bleeding‬آغ*از‬
‫میشود‪ .‬پروجسترون جاگزین کافی برای استروجن بوده‪ ،‬اما برعکس آن درست نمیباشد‪.‬‬
‫اگر در تجربه نخست‪ ،‬تنها مقدار کم استروجن تجویز گردد‪ ،‬هیچ گون**ه ت**اثیر بع**د از قط**ع آن دی**ده‬ ‫‪‬‬
‫نمیشود‪.‬‬
‫در صورتیکه‪ ،‬دوز متوسط استروجن داده شود‪ ،‬خونریزی بعضًا به شکل ‪ ،cyclic‬حتی در جری**ان‬ ‫‪‬‬
‫تداوی دیده میشود‪.‬‬
‫این ش**واهد‪ ،‬ی**ک ‪ thresold‬را ب**رای ایج**اد خ**ونریزی توس**ط اس**تروجن پالزم**ا بی**ان میکن**د‪ .‬مق**دار‬
‫‪ quantitive‬آن معلوم نبوده‪ ،‬و فقط در حد یک تیوری میباشد‪ .‬با وجود این‪ ،‬این نظریه ب**ا تجربی**ات ث**ابت‬
‫شده و در شکل ‪ 19‬توضیح گردیده اس*ت‪ .‬در ص*ورتیکه مق*دار اس*تروجن تج*ویز ش*ده کم باش*د‪ ،‬و ب*ه ح*د‬
‫بحرانی نرسد‪ ،‬خونریزی واقع نمیشود‪ .‬اگر سویه استروجن به ب**االتر از ح**د ‪ thresold‬برس**د‪ ،‬خ**ونریزی‬
‫ب**از هم دی**ده نمیش**ود‪ ،‬ت**ا زمانیک**ه مق**دار اس**تروجن از ح**د ‪ thresold‬ک**اهش یاب**د‪ .‬در ص**ورتیکه مق**دار‬
‫استروجن تجویز ش*ده در ح*د ‪ thresold‬و ی*ا نزدی*ک ب*ه آن باش*د‪ ،‬خ*ونریزی ح*تی در جری*ان ت*داوی ب*ا‬
‫استروجن نیز واقع شده میتواند‪ .‬این پدیده بنام خونریزی ‘‪ ’breakthrough‬یاد میگردد‪.‬‬
‫شواهد فوق توجی*ه مینمای*د ک*ه چ*را برداش*تن تخم*دان و ی*ا ‪ ،corpus luteum‬توس*ط عملی*ات منج*ر ب*ه‬
‫خونریزی رحمی ‪ 2‬یا ‪ 3‬روز بعد از آن میشود‪.‬‬
‫شکل ‪ :18‬نمایش دیاگرامی کنترول هورمونی باالی سیکل تخمدان و اندومتر‪.‬‬
‫شکل ‪ :19‬تیوری سطوح ‪ thresold‬هورمونی برای انواع مختلف خونریزی رحمی‪ .‬نواحی تیره در پایین‬
‫بیانگر اپیزود های خونریزی است‪.‬‬

‫جدول ‪ :1‬سیکل تناسلی خانم ها‬

‫تغییرات هورمونی‬ ‫تغییرات اندومتر‬ ‫تغییرات تخمدان‬ ‫روز‬
‫مرحل****ه تحیض‪ :‬ان****دومتر از بین هورم**ون ه**ای ‪ LH‬و ‪( FSH‬از نخامی**ه‬ ‫‪:Follicular‬‬ ‫‪phase‬‬ ‫‪1-5‬‬
‫رفته و ب**ه ش**کل ‪ menstruation‬آزاد میگردند) باالی تخمدان عم**ل نم**وده‬ ‫فولیکول ه**ا بیش**تر انکش**اف‬
‫و رش***د فولیک***ول را تحری***ک میکن***د‪.‬‬ ‫فرو میریزد‬ ‫نم**وده و ب**رای غ**الب ش**دن‬
‫فولیک**ول ش**روع ب**ه اف**راز اس**تروجن و‬ ‫رقابت مینمایند‪ ،‬که در نهایت‬
‫پروجسترون مینماید‪.‬‬ ‫یکی از آنه**ا غ**الب میش**وند‪.‬‬
‫س****ایر فولیک****ول ه****ا وارد‬
‫پروسه اتریزی میشوند‪.‬‬
‫‪ :proliferative‬فولیک***ول ه***ا ب***ه اف***راز اس***تروجن و‬ ‫‪phase‬‬ ‫‪ :follicular phase‬ی***ک‬ ‫‪6-11‬‬
‫استروجن آزاد شده از فولیک**ول در پروجسترون ادامه میدهند‬ ‫فولیکول واحد غالب به رش**د‬
‫ح**ال رش**د ب**اعث رش**د ان**دومتر و‬ ‫ادامه میدهد‪ .‬اووس**یت داخ**ل‬
‫ض**خیم ش**دن آن گردی**ده ک**ه آن**را‬ ‫آن ب**الغ گردی**ده و اس**تروجن‬
‫برای کشت تخمه آماده میسازد‬ ‫تولید مینماید‪.‬‬
‫‪ :proliferative phase‬ان**دومتر افزایش سویه استروجن به مرحله میرس*د‬ ‫‪ follicular phase: LH 12-13‬به‬
‫که باعث افزایش سریع ‪ LH‬میگردد‬ ‫به رشد ادامه میدهد‪.‬‬ ‫ح****داعظمی خ****ود اف****راز‬
‫میگ***ردد‪ .‬این حادث***ه ب***اعث‬
‫پ**اره ش**دن فولیک**ول ‪36-24‬‬
‫ساعت بعد از آن و آزاد شدن‬
‫اووسیت بالغ میگردد‪.‬‬
‫‪:proliferative phase‬‬ ‫مرحل***ه ‪ :ovulation‬ج***دار‬ ‫‪14‬‬
‫اندومتر به رشد خود ادامه میدهد‬ ‫فولیک***ولی پ***اره گردی***ده و‬
‫اووسیت بالغ از تخمدان آزاد‬
‫میشود‪.‬‬
‫‪ :secretory phase‬پروجسترون ‪ corpus luteum‬پروجس**ترون ترش**ح‬ ‫‪ :luteal phase 15-20‬باقیمان***ده‬
‫از ‪ corpus luteum‬ب******اعث میکند‪.‬‬ ‫فولیک**ول ک**ه اووس**یت از آن‬
‫تغی*********یرات ‪ secretory‬در رحم‬ ‫آزاد گردی**ده‪ ،‬ب**ه س**اختمانی‬
‫گردی**ده و آن**را ب**رای کش**ت تخم**ه‬ ‫بنام ‪ corpus luteum‬مبدل‬
‫آماده میسازد‪ .‬پروجسترون همچنان‬ ‫میشود‪.‬‬
‫ب**اعث اف**زایش ح**رارت قاع**دوی‬
‫بدن(‪ )BBT‬میگردد‬

‫‪ :secretory phase‬بعد از تقریبًا رشیم‪ ،‬هورمون گون**ادوتروپین انس**انی (‬ ‫‪luteal phase: corpus 21-28‬‬
‫‪ )hCG‬آزاد مینمای**د‪corpus luteum .‬‬ ‫‪ 9‬روز رشیم غرس میگردد‬ ‫‪ luteum‬ب********ه اف********راز‬ ‫در‬
‫تا هفته ‪ 11‬ح**املگی پروجس**ترون اف**راز‬ ‫ص****ور پروجسترون ادامه میدهد‪.‬‬
‫مینمای**د‪ ،‬بع**د از آن این فع**الیت مرب**وط‬ ‫ت القاح‬
‫پالسنتا میباشد‪.‬‬ ‫تخمه‬
‫‪ :secretory phase‬ب******دون هورم**ون ه**ا ب**ه س**ویه اص**لی خ**ود ب**از‬ ‫‪luteal phase: corpus 21-28‬‬
‫پروجس****************ترون از ‪ corpus‬میگردند‪.‬‬ ‫‪ luteum‬به جسم سفید مب**دل‬ ‫در‬
‫‪ ،luteum‬اندومتریوم از بین رفت**ه‬ ‫ص****ور میگردد‪.‬‬
 ‫و دوباره فرو میریزد (سیکل جدی**د‬ ‫ت ع**دم‬
‫آغاز میگردد)‬ ‫الق*****اح‬
‫تخمه‬

‫تحیض‬
‫بنابر سیکل تخمدان‪ ،‬رحم در ابتدا در معرض تاثیرات هورمونی استروجن و به تعقیب آن ت**اثیرات ت**رکیب‬
‫استروجن و پروجس*ترون ق**رار میگ*یرد‪ .‬ه*ر دوی این هورم*ون ه*ا ب*ا از بین رفتن ‪ corpus luteum‬و‬
‫آغاز ‪ menstruation‬در ظرف چند روز کاهش یافته و به س*رحد پ*ایینتر از ‪ threshold‬ق**رار میگ*یرد‪.‬‬
‫مناقشه مبنی بر این که‪ ،‬خونریزی تحیضی ناشی از کاهش سطح استروجن و یا پروجسترون اس**ت‪ ،‬وج**ود‬
‫دارد‪ .‬علت اصلی ‪ menstruation‬از بین رفتن ‪ corpus luteum‬بوده‪ ،‬که تنها در ص**ورت ع**دم الق**اح‬
‫تخمه واقع میشود‪ menstruation .‬نشان دهنده از بین رفتن و فروریختن اندومتری است ک**ه ب**رای حم**ل‬
‫آماده شده‪ ،‬بنابرین گاهی به عبارت "اشک ریزی رحم مایوس" نیز از آن یاد میشود‪.‬‬
‫با کاهش استروئید های جنسی‪ ،‬اسپاسم عمیق در شریان ‪ spiral‬ایجاد گردیده که منجر به ایس*کمی ان*دومتر‬
‫میش**ود‪ .‬در عین زم**ان‪ ،‬ل**یزوزوم ه**ا پ**اره ش**ده و ان**زایم ه**ای ‪ proteolytic‬آن آزاد میگ**ردد‪ ،‬ک**ه ب**اعث‬
‫پیشرفت تخریب نسج موضعی میشود‪ .‬این طبقه اندومتر فروریخته‪ ،‬و طبقه دیسیدوای قاعدوی منحیث منبع‬
‫برای رشد اندومتر در سیکل بعدی باقی میماند‪ prostaglandin .‬ه*ا در تم*ام م*دت س*یکل تحیض**ی تولی*د‬
‫گردیده‪ ،‬و در زمان ‪ menstruation‬در بلندترین حد قرار دارد‪ prostaglandin F2a .‬یک مقبض اوعیه‬
‫قوی بوده‪ ،‬که باعث اسپاسم شریانی بیشتر و متعاقب آن ایسکمی بیش**تر ان**دومتر میگ**ردد‪ PGF2a .‬همچن**ان‬
‫منجر به تقلصات مایومتر گردیده که باعث ک**اهش جری**ان خ**ون موض**عی ب**ه ج**دار رحم ش**ده و ب**ه ش**کل‬
‫فزیکی در بیرون راندن انساج اندومتر از رحم کمک میکند‪.‬‬
‫‪ menstruation‬بدون ‪ovulation‬‬
‫بسیار قبل تر از کش*ف ش*دن هورم*ون ه*ای تخم*دان و ت*اثیرات آنه*ا عام*ل تحیض‪ ،‬از بین رفتن ‪corpus‬‬
‫‪ luteum‬بیان شده بود‪ ،‬اما وقتی در جری**ان ‪ menstruation‬بطن ب**رای عملی**ات ب**از میش**د‪ ،‬گ**اهی هیچ‬
‫نشانه ی از ‪ corpus luteum‬در تخمدان به مش**اهده نمیرس**ید‪ ،‬این تن**اقض م**وجب زی**ر س**وال رفتن این‬
‫تیوری شده بود‪ .‬این پدی**ده‪ menstruation ،‬ب**دون )‪ ovulation(anovular menstruation‬میباش**د‪.‬‬
‫گاهی یک فولیکول به پختگی میرسد ولی پاره نگردیده و به ‪ corpus luteum‬تبدیل نمیشود‪ .‬بعد از ی**ک‬
‫مرحله فعالیت‪ ،‬فولیکول از بین میرود‪ ،‬بنابرین کاهش و افزیش در تولی**د اس**تروجن ایج**اد گردی**ده‪ ،‬ک**ه در‬
‫نتیجه کاهش آن خونریزی به شکل ‪ withdrawal hemorrhage‬صورت میگیرد‪ .‬این حالت ممکن است‬
‫کامًال به شکل ‪ cyclic‬اتفاق افتاده‪ ،‬و از بیرون هیچ تفاوتی با ‪ menstruation‬نارمل نداشته باش**د‪ .‬ولی ب**ا‬
‫وجود این با معاینات نسجی اندومتر قابل تشخیص میباشد‪ ،‬زیرا اندومتر همیش**ه در ح**الت ‪proliferative‬‬
‫یا هایپرپالس**تیک ق**رار داش**ته و هیچ گ**اهی وارد ‪ secretory phase‬نمیگ**ردد‪ menstruation .‬ب**دون‬
‫‪ ovulation‬همیشه بدون درد بوده و با عالیم قبل از ‪ menstruation‬نیز همراه نمیباشد‪.‬‬
‫‪ menstruation‬بدون ‪ ovulation‬معموًال نزد تمام خانم ها در مرحل**ه یی از زن**دگی اتف**اق افت**اده اس**ت‪.‬‬
‫معموًال در دو یا سه سال اول شروع تحیض‪ ،‬و بعد از ‪ 40‬سالگی دیده میشود‪ ،‬ح**داکثر وقوع**ات آن یکب**ار‬
‫در هر ‪ 4‬سیکل‪ ،‬ممکن است باشد‪ .‬در دوره فع**ال ‪ ،reproductive‬ح**داکثر ب**ه ان**دازه ‪ 1‬در ‪ 10‬الی ‪ 1‬در‬
‫‪ 50‬س**یکل‪ ،‬ب**دون ‪ ovulation‬میباش**د‪ .‬در س**احه عم**ل‪ menstruation ،‬منظم خ**انم ه**ای ب**الغ ب**ه حیث‬
‫‪ ovulation‬منظم قبول میشود‪.‬‬
‫میکانیزم خونریزی از اندومتر‬
‫شرایین عمده اروا کننده اندومتر در ناحیه که عضالت رحم با عناصر مخاطی یکجا میگردد‪ ،‬قرار داشته و‬
‫موازی با اندومتر میباشد‪ arteriol .‬ها ازین ‪ basal artery‬به زاویه قایمه جدا گردیده و به س**مت ج**وف‬
‫رحم سیر مینمایند (شکل ‪ .)20‬در قسمت ابتدایی مستقیم بوده‪ ،‬با نزدی**ک ش**دن ب**ه س**طح‪ ،‬مع**وج میگردن**د‪.‬‬
‫معوج بودن باعث تسهیل طویل شدن و کوتاه شدن اوعیه و کاهش فشار داخل وعایی میش**ود‪ .‬این ‪arteriol‬‬
‫ها‪ ،‬طبقات متوسط و س**طحی ان**دومتر را اروا نم**وده‪ ،‬ه**ر ک**دام آن ن**واحی مح**دود را خونرس**انی ک**رده و‬
‫دارای ارتباطات کم با سایر آرتریول ها هستند‪ .‬شعریه ه**ای س**طح ان**دومتر ب**ه وری**د ه**ایی ک**ه م**وازی ب**ا‬
‫شرایین سیر میکنند‪ ،‬تخلیه میشوند‪ .‬ارتباط میان شریان و ورید نیز وجود دارد‪.‬‬
‫هنگ**امی ک**ه هورم**ون ه**ای ت**امین کنن**ده ان**دومتر ‪ secretory‬ب**ه تعقیب از بین رفتن ‪corpus luteum‬‬
‫کاهش یابند‪ ،‬اندومتر کوچک گردیده و اوعیه ها با افزایش پیچ و خم خود کوتاه میشوند‪ .‬این عمل منج**ر ب**ه‬
‫کاهش جریان خون و در نتیجه نکروز ایسکمیک ان**دومتر میش**ود‪ capillary stasis .‬و بعض**ی تغی**یرات‬
‫مانند ‪ leukocyte infiltration‬در استروما بنابر عوامل هیمودینامیکی که به درستی دانس**ته نش**ده ایج**اد‬
‫میشود‪ ،‬بعضی مولفین بدین باورن**د‪ ،‬ک**ه دلی**ل آن ش**نت ه**ای ش**ریانی وری**دی میباش**د‪ .‬اف**زایش ‪capillary‬‬
‫‪ permiability‬قبل از ‪ menstruation‬بیانگر تاثیر استروجن میباشد‪.‬‬
‫فرو ریختن اندومتر در تمام نواحی‪ ،‬همزمان رخ نداده‪ ،‬ن**واحی مایکروس**کوپیک بص**ورت متن**اوب ب**رای‬
‫دوره های کوتاه خونریزی مینماید‪ ،‬تمام پروس**ه ف**روریختن ‪ 5-3‬روز را در ب**ر میگ**یرد‪ .‬منش**ا خ**ونریزی‬
‫شرایین‪ ،‬ورید ها و شعریه های فرسوده و هیماتوم که اندکی قب**ل از ‪ menstruation‬در اس**تروما تش**کیل‬
‫نموده‪ ،‬میباشد‪ .‬خون با داخ**ل ش**دن ب**ه ج**وف رحم علق**ه مینمای**د‪ ،‬ام**ا توس**ط ‪ trombolysin‬ه**ایی ک**ه از‬
‫اندومتر آزاد میگردد‪ ،‬از بین میرود‪ Proactivator .‬پالزمینوجن همیش**ه در ان**دومتر موج**ود ب**وده‪ ،‬و ب**ا‬
‫نزدی*ک ش*دن ‪ menstruation‬بن*ابر ت*اثیر ‪ anoxia‬ی*ا از بین رفتن نس*ج ب*ه ‪ activator‬مب*دل میگ*ردد‪.‬‬
‫محصوالت تجزیه فیبرین ‪ fibrin‬مقادیر زیاد در جری*ان ‪ menstruation‬در دوران خ*ون اف*زایش یافت*ه‪،‬‬
‫وسطوح بلند آن در ورید های رحمی دریافت میگردد‪.‬‬
‫در نتیجه ‪ ،fibrinolysis‬موادیکه از رحم خارج میگردد متشکل از خون تغییر یافته‪ ،‬غنی از کلسیم و فاق**د‬
‫‪ protrombin‬و ‪ fibrinogen‬میباشد‪ .‬این م**واد‪ ،‬یکج**ا ب**ا پارچ**ه ه**ای ان**دومتر توس**ط تقلص**ات رحم ب**ه‬
‫بیرون رانده میشوند‪.‬‬
‫وقوع اسپازم در شعبات مستقیم آرتری**ول ه**ای ان**دومتر بس**یار مهم میباش**د‪ .‬این ح**الت در ن**زدیکی ش**روع‬
‫خونریزی دیده شده و ممکن اس**ت بن**ابر عملک**رد ‪ PGF2a‬ک**ه توس**ط س**طح ان**دومتر در ح**ال تخ**ریب آزاد‬
‫میگردد‪ ،‬باشد‪ .‬در ق**دیم ب**اور ب**رین ب**ود ک**ه اس**پازم ب**اعث ‪ ischemic necrosis‬میگ**ردد‪ ،‬ولی در ح**ال‬
‫حاضر دانسته شده که اسپازم برای محدود نمودن مقدار خونریزی از آرتریول نقش دارد‪ .‬در واقع نظ**ر ب**ه‬
‫گفته بعضی مولفین‪ ،‬اگر این پدیده نبود‪ ،‬در زمان ‪ menstruation‬خونریزی تا وقوع مرگ‪ ،‬دوام مینمود‪.‬‬
‫مقدار ضیاع خون همچنان توسط فشرده شدن عضالت شرایین بزرگی ک**ه از م**ایومتر عب**ور میکنن**د‪ ،‬ن**یز‬
‫کنترل میشود‪ .‬س**طح ان**دومتر و ش**دت تحری**ک قبلی هورم**ون ن**یز در کن**ترل خ**ونریزی نقش دارد‪ .‬س**ایر‬
‫تقبض دهنده های وعایی مانند فکتور فعال کننده ‪ platelete‬و اندوتلیوم شناس**ایی ش**ده ام**ا نقش دقی**ق آنه**ا‬
‫بخوبی دانسته نشده است‪.‬‬
‫میکانیزم خونریزی بدون در نظر داشت وقوع ‪ ،ovulation‬یکی میباشد‪ ،‬هر چند در ص**ورت ع**دم وق**وع‬
‫‪ ovulation‬تخریب نسجی اندک است‪.‬‬
‫در جریان فروریختن اندومتر‪ ،‬طبقه قاعدوی آن مصئون باقی میماند‪ ،‬زیرا اروای آن توسط آرتری**ول ه**ای‬
‫صورت میگیرد که توسط معوج شدن و اسپازم متاثر نمیشوند (ش**کل ‪ .)20‬بع**د از تحیض‪ ،‬آرتری**ول ه**ای‬
‫جدید‪ ،‬از بقایای اوعیه قبلی و اندومتر از طبقه قاعدوی رشد مینماید‪ .‬دلیل آن تحریک اس**تروجنی اس**ت ک**ه‬
‫از ‪ Graffian follicle‬در حال پخته شدن تولید میگردد‪.‬‬

‫شکل ‪ :20‬نمایش دیاگرامی غدوات اندومتر و آرتریول ها در جریان سیکل تحیضی‪ .‬برای نمایش ساده‪ ،‬از‬
‫ورید ها صرف نظر شده است‪ .‬اندومتر عمیق نسبتًا در مقابل هورمون ه*ا غ*یر حس*اس ب*وده و در جری*ان‬
‫‪ menstruation‬فرو نمیریزد؛ حیاتیت آن توسط شعبات خاصی که از بخش های مستقیم آرتریول ها منشا‬
‫میگیرد‪ ،‬تامین میشود‪.‬‬
‫سیکل مایومتر‬
‫فعالیت عضله رحم همراه با سیکل تحیضی تغییر مینماید‪ .‬در جری**ان اوای**ل ‪ ،follicular phase‬تقلص**ات‬
‫کوچک و متکرر بوده و پاسخ در مقابل ‪ oxytocic‬محدود میباشد‪ .‬با نزدیک شدن ‪ ،ovulation‬فعالیت آن‬
‫بنابر تحریک استروجن افزایش میابد‪ .‬اندکی قبل از ‪ menstruation‬و در جریان تحیض‪ ،‬تع*داد تقلص*ات‬
‫کم ب*وده ام*ا ش*دت آن بیش*تر ب*وده‪ ،‬و حساس*یت عض**لی ن*یز بیش*تر میباش*د‪ .‬قوی*ترین تقلص**ات در جری*ان‬
‫‪ menstruation‬اتفاق افت**اده‪ ،‬و ت**ا ح**دودی بن**ابر تحری**ک ‪ prostaglandin‬ه**ای آزاد ش**ده از ان**دومتر‬
‫است‪.‬‬
‫تغییرات ‪ cyclic‬در نفیر ها‬
‫عضله نفیر ه*ا مش*ابه م*ایومتر عم*ل مینمای*د و حرک*ات آن در زم*ان ‪ ovulation‬اف*زایش میاب*د‪ .‬دلی*ل آن‬
‫تاثیرات استروجن بوده و فعالیت ‪ cilia‬ها نیز در آن زمان افزایش میابد‪ .‬این تغییرات برای راندن تخمه ب**ه‬
‫سمت رحم تنظیم شده است‪.‬‬
‫‪ follicular phase‬با تکثر خفیف و فعالیت مایتوزی اندک مخاط متصف بوده‪ ،‬و تا زمان قبل از تحیض‪،‬‬
‫که در آن زمان از بین میرود‪ ،‬ادامه میابد‪ .‬در جریان تحیض‪ ،‬اپیتل سطحی بیشتر کوچ**ک گردی**ده و خفیف *ًا‬
‫فرو میریزد؛ گاهی ‪ endosalpinx‬نیز ‪ menstruation‬را از خود نشان میدهد‪.‬‬
‫فعالیت ‪ secretory‬نفیر ها نیز ‪ cyclic‬بوده‪ ،‬در پاسخ به استروجن اندکی قبل از ‪ ovulation‬در ب**االترین‬
‫سطح خود قرار دارد‪ .‬پروجسترون نیز ممکن است تا حدودی نقش داشته باشد‪ ،‬اما نظر عمومی اینست ک**ه‬
‫پروجسترون باعث کاهش مقدار افرازات میگردد‪.‬‬
‫سیکل ‪cervix‬‬
‫پروجسترون باعث افزایش مقویت عضالت ‪ isthmus‬و دهانه داخلی گردی**ده‪ ،‬در نتیج**ه معص**ره ‪cervix‬‬
‫در جریان ‪ luteal phase‬در مقایسه با فاز فولیکولی‪ ،‬محکمتر میباشد‪ .‬عناصر غدوی ‪ cervix‬در جریان‬
‫‪ follicular phase‬تکثر نم*وده و حج*رات اپیت*ل طوی*ل ت*ر میگ*ردد‪ .‬غ*دوات در نتیج*ه ت*اثیر اس*تروجن‬
‫بصورت فعال مخاط افراز نموده‪ ،‬که در زمان ‪ ovulation‬به شکل نواره**ایی ب**ا ط**ول ‪ ،6.5cm‬و گ**اهی‬
‫‪ 15cm-10‬میرسد‪ .‬این خصوص**یت ‘‪ ’spinnbarkeit‬اس**اس ‪ thread test‬ب**رای ان**دازه نم**ودن س**طح‬
‫استروجن دورانی میباشد‪ .‬در جریان ‪ ،follicular phase‬مخاط ‪ cervix‬آب و نمک را ج**ذب نم**وده‪ ،‬ک**ه‬
‫بعد از خشک شدن ذخایر کریستال های ‪ sodium chloride‬و ‪ potassium chloride‬منظ**ره وص**فی‬
‫برگ های درخت سرخس را ب**ه نم**ایش میگ**ذارد (ش**کل ‪ 3‬در فص**ل ‪ .)5‬در زم**ان ‪ ovulation‬اف**رازات‬
‫بس**یار زی**اد ب**وده‪ ،‬بن**ام ‪ cascade ovulation‬ی**اد میش**ود‪ .‬این مخ**اط زمین**ه را ب**رای عب**ور آس**ان‬
‫‪ spermatozoa‬مساعد میسازد‪ .‬دلیل آن کم بودن مقدار پروتین میباشد‪.‬‬
‫در جری**ان ‪ ،luteal phase‬غ**دوات ‪ cervix‬بیش**تر منش**عب گردی**ده و خصوص**یات ف**زیکی و کیمی**اوی‬
‫افرازات آن نیز تغییر مینماید‪ .‬مخاط بیشتر لزج گردیده و ‪ plaque‬مصئون را برای ‪ cervix‬تامین مینماید‪.‬‬
‫خاصیت ارتجاعی خود را از دست داده و از نفوذ اسپرم جلوگیری میکند‪ .‬این تغییرات توسط پروجس**ترون‬
‫ایجاد گردیده و بنابر افزایش مقدار پروتین و ‪ phospholipid‬ها در مخاط میباشد‪.‬‬
‫پروجسترون همچنان محتوی الکترولیت های مخاط را کاهش میدهد‪ ،‬بنابرین در روز ‪ ،22‬خاصیت منظره‬
‫درخت بعد از خشک شدن از بین میرود‪.‬‬
‫در جریان تحیض‪ ،‬غدوات ‪ cervix‬کولپس نموده و ممکن است همراه با ضیاع خون خفیفًا تفلس نماید‪.‬‬
‫سیکل مهبلی‬
‫تغییرات نسجی ‪ cyclic‬در اپیتل مهبل نیز صورت گرفته‪ ،‬اما در مقاطع نسجی واض**حًا مش**خص نمیگ**ردد‪.‬‬
‫در اس**میر حج**رات تفلس**ی به**تر مش**اهده میگ**ردد (ش**کل ‪ 21A‬و ‪ .)B‬مهبلی ک**ه تحری**ک نگردی**ده دارای‬
‫حجرات قاعدوی کوچک همراه با هسته های س**الم میباش**د‪ .‬این حج**رات و اش**کال متوس**ط بازوفی**ل ه**ا در‬
‫سمیر مهبلی که در اوایل ‪ follicular phase‬اخذ گردی**ده ن**یز مش**اهده میش**ود‪ .‬اس**میر اس**تروجنی ک**ه در‬
‫اواخر ‪ follicular phase‬اخذ میگردد‪ ،‬حاوی تعداد زیاد حجرات اپیتل تقرنی همراه با هسته های کوچک‬
‫میباشد‪ .‬در تلوین با ‪ eiosin‬رن**گ گالبی را ب**ه خ**ود میگیرن**د‪ .‬در جری**ان ‪ ،luteal phase‬اس**میر نش**ان‬
‫دهنده افزایش تفلس بوده‪ ،‬که اکثر حجرات دارای کنار های قات شده است و با تظاهر دوب**اره گ**روپ ه**ای‬
‫حجرات ‪ interstitial‬و ‪ leukocyte‬ها مشخص میگردد‪.‬‬
‫شاخص بلوغ (‪ )maturation index‬که به ش**کل فیص**دی حج**رات س**طحی‪ interstitial ،‬و ‪ basal‬در‬
‫اسمیر مهبلی اندازه میگردد‪ ،‬برای مشخص نمودن سطوح هورمون ها در دوران خون مورد اس**تفاده ق**رار‬
‫میگیرد‪ .‬یک راهنمای کمک کننده بوده اما برابر با اندازه نمودن هورمون ها در خون دقیق نمیباشد‪.‬‬
‫تغییرات ‪ ،cyclic‬میتابولیک‪ ،‬وعایی و روانی‬
‫به تفصیل در فصل ‪( 5‬در بخش تحیض) و فصل ‪ 42‬بحث گردیده است‪.‬‬