‫اسپرم چیست ؟‬

‫مردان است‪ .‬حیوانات‪ ،‬اسپرم متحرک با دمی معروف به تاژک تولید میکنند که تولید مثل سلول جنسی یا گامت دستگاه )‪» (Sperm‬اسپرم«‬
‫قرمز سلولهای اسپرم غیر متحرکی قارچهای و جلبکها نامیده میشود‪ .‬در حالی که برخی از )‪» (Spermatozoa‬این سلول «اسپرماتوزوآ‬
‫‪.‬دارند )‪» (Spermatia‬به نام «اسپرماتیا‬

‫اسپرم غیر متحرک در داخل گرده هستند‪ ،‬اما برخی از‬

‫ِ‬ ‫دو پایه (دارای درخت ماده و درخت نر) مانند سرخس و گیاهان گیاهان گلدار دارای‬
‫اسپرم متحرک دارند‪ .‬در ادامه این مطلب به ساختار‪ ،‬مراحل تولید و برخی )‪» (Gymnosperms‬برخی از «ژیمناسپرمها‬ ‫ِ‬ ‫دارای‬
‫اسپرم انسان پرداختهایم‬
‫ِ‬ ‫‪.‬ناهنجاریهای مرتبط با‬

‫در چه سنی اسپرم تولید می شود؟‬

‫با شروع بلوغ در مردان‪ ،‬تولید اسپرمهای بالغ آغاز میشود که سن دقیق آن در افراد مختلف متفاوت است اما به طور معمول تولید اسپرم‪ ،‬در‬
‫حدود سن ‪ 10‬تا ‪ 12‬سالگی در پسران جوان آغاز میشود‪ .‬با رسیدن به سن بلوغ‪ ،‬هر روز میلیونها سلول اسپرم تولید میشوند که طول هر‬
‫‪.‬یک از آنها حدود ‪ 002/0‬اینچ (‪ 05/0‬میلی متر) است‬

‫اسپرم چه اندامک هایی دارد؟‬

‫اسپرم پستانداران را میتوان به ‪ ۴‬قسمت سر‪ ،‬قسمت میانی‪ ،‬گردن و دم اسپرم تقسیم بندی کرد که هریک ویژگیهای عملکردی خاص سلول‬
‫ِ‬
‫‪.‬خود را دارند‬

‫‪‬‬ ‫بسیار پیچخورده است که در ناحیه قدامی‪ ،‬توسط کیسهای نازک و صاف به نام کروماتین حاوی رشتههای هستهای شامل ‪:‬سر اسپرم‬
‫‪.‬قرار دارند واکوئل برای نفوذ به تخمک است‪ .‬همچنین در سر اسپرم‪ ،‬تعدادی آنزیمهایی احاطه شده که حاوی )‪«» (Acrosome‬آکروزوم‬
‫‪‬‬ ‫احاطه کرده است‪ .‬همچنین سیتوپالسم است که رشته محوری را در میتوکندری این قسمت دارای ‪ ۱۰‬تا ‪ ۱۴‬مارپیچ ‪:‬قسمت میانی اسپرم‬
‫حلقهای (آنولوس) است که بین قطعه میانی و قطعه اصلی یک مانع برای انتشار ترکیبات ایجاد و به عنوان یک ساختار سانتریول دارای یک‬
‫‪.‬تثبیتکننده برای حفظ ثبات دم عمل میکند‬
‫‪‬‬ ‫»یا قطعه اتصال اسپرم‪ ،‬شامل یک سانتریول معمولی و یک سانتریول غیرمعمول همچون «سانتریول پروگزیمال مانند ‪:‬گردن اسپرم‬
‫است‪ .‬این بخش میانی‪ ،‬یک مرکز فیالمانی (رشتهای) همراه با تعداد فراوانی میتوکندری در اطراف آن دارد‪(Proximal Centriole-Like) .‬‬
‫‪.‬فراهم میکنند ‪ ATP‬میتوکندریها انرژی الزم برای حرکت اسپرم و حیات آن را از طریق تولید‬
‫‪‬‬ ‫دم اسپرم که تاژک نیز نامیده میشود‪ ،‬طوالنیترین بخش اسپرم و قادر به انجام حرکات موج مانند است و اسپرم را برای ‪:‬دم اسپرم‬
‫جابجایی به سمت تخمک و لقاح کمک میکند‪ .‬پیش از این تصور میشد که حرکات دم به صورت متقارن و مارپیچی است اما یک مطالعه در سال‬
‫‪ 2020‬در دانشگاه بریستول نشان داد که دم به شکل پیچیدهتری حرکت میکند و ترکیبی از امواج نامتقارن دایرهای و امواج ایستا است و در عین‬
‫‪.‬حال حرکات چرخشی کل بدن به دستیابی به تقارن حرکتی کمک میکند‬
‫اگر عالقهمند هستید که اطالعات کاملتری در مورد آناتومی و عملکرد سیستم تناسلی مردان به دست آورید‪ ،‬میتوانید به آموزشی که فرادرس‬
‫‪.‬در این زمینه تهیه کرده است مراجعه کنید‬

‫‪‬‬ ‫‪.‬اینجا کلیک کنید ‪» +‬برای مشاهده فیلم «آموزش آناتومی عمومی بدن انسان‬
 ‫بخشهای مختلف اسپرم‬

‫اسپرم های متحرک‬

‫اسپرم متحرک به طور معمول از طریق تاژک حرکت میکنند و برای شنا به سمت تخمک و لقاح به یک محیط آبی نیاز دارند‪ .‬در‬ ‫ِ‬ ‫سلولهای‬
‫فروکتوز موجود در مایع منی حاصل میشود‪ .‬این امر در میتوکندری واقع در بخش میانی متابولیسم حیوانات‪ ،‬بیشتر انرژی حرکتی اسپرم از‬
‫‪.‬اسپرم اتفاق میافتد‪ .‬این سلولها به دلیل ماهیت حرکت خود نمیتوانند به عقب شنا کنند‬

‫و گامتوفیتهای بریوفیت‪ ،‬سرخس و برخی از ژیمناسپرمها (مانند سیکادها و جینکو) نیز وجود پروتئینها اسپرمهای متحرک در بسیاری از‬
‫دارند و تنها سلولهای تاژکدار در چرخه زندگی این گیاهان هستند‪ .‬در بسیاری از سرخسها و لیکوفیت ها‪ ،‬سیکادها و جینکو‪ ،‬اسپرمها چند‬
‫‪.‬دارند و به جای شنا‪ ،‬به سمت تخمک میخزند آمیبی تاژک دارند‪ .‬در نماتدها‪ ،‬اسپرمها آمیبوئید هستند‪ ،‬یعنی حرکات‬

‫اسپرم های بدون تحرک‬

‫اندام جنسی نر به نام «اسپرماتانژیا» در برخی گونهها‪ ،‬که یاختههای منفرد و غیر متحرک به نام «اسپرماتیا» تولید میکند که فاقد تاژک هستند‬
‫و بنابراین نمیتوانند شنا کنند‪ .‬از آنجا که اسپرماتیا قادر به شنا نیست‪ ،‬جابجایی و رسیدن آن به سلول تخمک‪ ،‬به شرایط محیط وابسته است‪.‬‬
‫‪ ،‬اسپرماتیوی غیر متحرک تولید میکنند که پس از آزاد شدن‪ ،‬توسط جریان آب پراکنده »‪ «Polysiphonia‬برخی از جلبکهای قرمز مانند‬

‫میشوند‬ ‫‪.‬‬

‫اسپرماتای قارچهای زنگزده با مادهای چسبناک پوشانده شده است‪ .‬اسپرماتا در این قارچها درون ساختارهای فالسکی شکل حاوی شهد تولید‬
‫نقش دارند را به گیاهان گلدار جذب میکند‪ .‬اسپرماتای قارچی ممکن است با کندی اشتباه گرده افشانی میشوند‪ ،‬این شهد مگسهایی را که در‬
‫‪.‬گرفته شود‬

‫کندیها اسپورهای غیر جنسی و غیر متحرک قارچها هستند که به طور مستقل از لقاح (تولید مثل غیر جنسی) جوانه میزنند‪ ،‬در حالی که‬
‫‪ ،‬اسپرماتیا با میکروکندیا یکسان است زیرا »‪ «Neurospora crassa‬اسپرماتیتها برای لقاح الزم هستند‪ .‬در برخی از قارچها مانند‬
‫‪.‬میتواند هر دو عملکرد لقاح را انجام دهد و همچنین بدون لقاح موجودات جدید ایجاد کند‬
 ‫‪.‬برخی از جلبکهای قرمز دارای اسپرمهای غیر متحرک هستند که اسپرم پس از آزاد شدن با جریان آب به تخمک میرسد‬

‫اسپرم در گیاهان‬
‫یا آنتریدیا )‪» (Gametophytes‬در «گامتانژی تقسیم میتوزی سلولهای اسپرم‪ ،‬در جلبکها و بسیاری از گامتوفیتهای گیاهی از طریق‬
‫‪.‬تولید میشوند‪ .‬در گیاهان گلدار‪ ،‬اسپرم در داخل گرده تولید میشود‬

‫اجزای اسپرم‬
‫دیگر دارای اندامکهای مختلف است که بر اساس عملکرد آن‪ ،‬در بخشهای متفاوت یاختههای اسپرم‪ ،‬در واقع یک سلول است و مانند تمام‬
‫‪.‬قرار گرفتهاند‪ .‬در ادامه به اندامکهای اسپرم و عملکرد آنها میپردازیم‬

‫هسته اسپرم‬
‫یا گیاهان خاکی‪ ،‬که از گیاهان باستانی هستند‪ ،‬از جمله اکثر ژیمنوسپرمها و تمام )‪» (Embryophytes‬تقریبا ً در تمام «رویانداران‬
‫آنژیوسپرمها‪ ،‬گامتوفیتهای نر (دانههای گرده) از طریق گردهافشانی توسط جریان باد یا حشرات‪ ،‬از پایه نر به پایه ماده میرسند‪ .‬هر دانه گرده‬
‫حاوی یک سلول اسپرماتوژن (سلول مولد اسپرماتوزوآ) است‪ .‬هنگامی که گرده بر روی کالله یک گل قرار میگیرد‪ ،‬جوانه میزند و شروع به‬
‫‪.‬ایجاد لوله گرده میکند‬

‫مولد در دانه گرده تقسیم میشود و دو هسته اسپرم‪ ،‬ایجاد میکند‪ ،‬سپس گامتوفیتهای نر برای هسته سلول قبل از رسیدن لوله گرده به تخمک‪،‬‬
‫‪ ،‬علوه بر سلول‪ ،‬هسته نیز در لقاح مشارکت دارد و طی لقاح از )آغازیان( لقاح‪ ،‬از طریق لوله به تخم تخلیه میشوند‪ .‬در برخی از پروتیستها‬
‫یوکاریوت‪ ،‬قارچ مانند و برای رشد و نمو )‪» (Oomycetes‬طریق لوله به سلول تخم منتقل خواهد شد‪ .‬کپکهای آبی یا «قارچهای اوومیست‬
‫‪.‬وابسته به آب هستند‬

‫این جانداران هستههای اسپرم را در یک آنتریدیوم همسان در اطراف سلولهای تخم تشکیل میدهند‪ .‬هسته اسپرم‪ ،‬از طریق لولههای لقاح به‬
‫‪.‬تخمکها میرسد‪ ،‬که شبیه مکانیسم لوله گرده در گیاهان است‬

‫سانتریول اسپرم‬
‫اسپرم بیشتر حیوانات شامل دو نوع سانتریول به نام سانتریول دیستال و پروگزیمال‬
‫ِ‬ ‫در بیشتر اسپرمهای سانتریول در قسمت گردن قرار دارد‪.‬‬
‫است‪ .‬در برخی دیگر از جانوران مانند انسان و گاو یک سانتریول معمول به نام سانتریول پروگزیمال و یک سانتریول با ساختار غیرمعمول‬
‫‪.‬وجود دارد‪ .‬موش و موش صحرایی هیچ سانتریول قابل تشخیصی ندارند‬

‫‪ «Proximal‬دارای یک سانتریول منفرد و یک سانتریول غیرمعمول به نام )‪» (Drosophila Melanogaster‬مگس میوه«‬
‫است‪ .‬یکی از مراحل مهم لقاح قرارگیری دو پرونوکلئوس یا پیش هسته نر و ماده ایت که با یک سیستم میکروتوبولی در »‪Centriole-Like‬‬
‫نر و ماده در یک راستا قرار میگیرند کروموزومهای نام دارد‪ .‬طی این پدیده‪» (Syngamy) ،‬یک راستا قرار میگیرند‪ .‬این مرحله «سینگامی‬
‫‪.‬و سانتریول تشکیل خواهد شد‬

‫تخمک (اووسیت) تمام اجزای الزم و سیتوپالسم را برای جنین در اختیار میگذارد و اسپرم نیز ساختاری به نام «سانتروزوم» را پس از لقاح‬
‫تشکیل میدهند که با سازماندهی ساختار میکروتوبولی‪ ،‬کار تقسیم میکروتوبولها را انجام میدهند‪ .‬سانتزوزوم از دو سانتریول دیستال و‬
‫پروگزیمال عمود بر هم تشکیل میشود که همراه با ترکیباتی به نام گاماگلوبولینها در اطراف آن‪ ،‬در مجموع مرکز سازماندهی میکروتوبول‬
‫اسپرم انسان نیز دو سانتریول کامال مشخص دیستال و پروگزیمال دارد )‪(MTOC‬‬‫ِ‬ ‫‪.‬نام دارند‪.‬‬

‫‪‬‬ ‫به صورت دو قطعه در مجاورت صفحه قاعدهای سر اسپرم قرار دارد و از ‪ ٩‬ردیف ‪ ۳‬تایی میکروتوبول تشکیل شده سانتریول پروگزیمال‬
‫‪.‬است‬
 ‫‪‬‬ ‫عمود بر سانتریول پروگزیمال قرار دارد و در امتداد محور تاژک قرار میگیرد و در طول فرایند اسپرمیوژنز به سانتریول دیستال‬
‫‪.‬آکسونم تبدیل میشود‬
‫مشخص نیست که در لقاح‪ ،‬سانتروزوم مادری چه سرانجامی پیدا میکند ولی احتماال مرحله سینگامی یا طی بلوغ اووگونی از بین میرود‪ .‬اگر‬
‫سانتروزومهای هر دو گامت باقی بمانند و عملکرد خود را حفظ کنند‪ ،‬در اولین تقسیم میتوزی‪ ،‬گامت دارای دو مجموعه سانتروزوم و چهار‬
‫سانتریول خواهد شد و دوکهای چندقطبی و غیر طبیعی شکل میگیرند‪ .‬سـانتریول اسپرم‪ ،‬در طول مرحله پرونوکلئوس دو برابر میشود و در‬
‫مرحله سینگامی یک یا دو سانتریول در قطبهای مخالف قرار میگیرند‪ .‬آسیب سانتروزومی میتواند به توقف لقاح‪ ،‬یا توزیع نابرابر‬
‫‪.‬کروموزومها و در نتیجه انواع ناهنجاریهای جنین منجر شود‬

‫هر اسپرم دو نوع‬

‫‪.‬سانتریول به نامهای سانتریول پروکسیمال و سانتریول دیستال دارد‬

‫آکروزوم اسپرم‬
‫به وجود میآید‪ .‬آکروزوم آنزیمهای هیالورونیداز‪ ،‬آنزیم نفوذ جسم گلژی آکروزوم که حاوی آنزیمهای الزم برای ورود به تخمک است‪ ،‬از تغییر‬
‫کننده به تاج‪ ،‬زونا پالسیدا یا آئروسین را ترشح میکند که برای لقاح الزم هستند‪ .‬واکنش آکروزومی در ناحیه آکروزومی اتفاق میافتد و شامل‬
‫‪.‬با غشای خارجی آکروزوم است غشای پالسمایی ممزوج شدن‬

‫دم اسپرم‬
‫دم اسپرم‪ ،‬به روشی منحصر به فرد ایجاد )‪» (Aka Flagella‬دم اسپرم‪ ،‬نوع خاصی از تاژک یا «سیلیوم‬‫است‪ .‬در بسیاری از حیوانات ِ‬
‫گفته میشود چون تمام یا بخشی از آکسونم دم اسپرم‪ ،‬در سیتوپالسم )‪» (Cytosolic Ciliogenesis‬میشود که به آن «تاژکزایی سیتوزولی‬
‫‪(.‬سیتوزول) تشکیل شده است یا در سیتوپالسم قرار میگیرد‬

‫اندازه اسپرم چقدر است؟‬

‫اسپرم برخی از گونههای «مگس میوه‬
‫ِ‬ ‫تا ‪ 8/5‬سانتیمتر طول دارند )‪» (Drosophila‬اندازه اسپرم‪ ،‬با کیفیت آن مرتبط است‪ .‬به عنوان مثال‪،‬‬
‫اسپرم مگس است‪ .‬اسپرمهای بزرگ در مقایسه با نمونههای کوچکتر خود‪ ،‬در جابجایی و پیشروی به سمت‬
‫ِ‬ ‫که حدود ‪ 20‬برابر بیشتر از‬
‫اسپرم انسان از یک سر تخت و دیسکی به اندازه ‪ 1/5‬میکرومتر در ‪ 1/3‬میکرومتر و یک دم به طول ‪50‬‬
‫ِ‬ ‫تخمک بهتر عمل میکنند‪ .‬سلول‬
‫‪.‬میکرومتر تشکیل شده است‬

‫تاژک اسپرم را با حرکات شالقی با سرعت حدود ‪ 1‬تا ‪ 3‬میلیمتر در دقیقه به جلو حرکت میدهد‪ .‬اسپرمها پس از رسیدن به لولههای‬
‫‪.‬را بگذرانند )‪ ، (Capacitation‬باید قبل از نفوذ به تخمک‪ ،‬یک دوره ظرفیتیابیرحم فالوپ‬

‫ظرفیت یابی اسپرم چیست؟‬

 ‫ظرفیتیابی مجموعی از فرایندهای بیوشیمایی و یکی از آخرین مراحل بلوغ اسپرماتوزوآی پستانداران برای توانایی بارور کردن تخمک است‪.‬‬
‫رحم به علت ترشح موادی از قبیل استرول بایندینگ آلبومین‪ ،‬لیپو پروتئین‪ ،‬پروتئولیتیک و آنزیمهای گلیکوزیداز از قبیل هپارین به این فرایند‬
‫‪.‬کمک میکند‬

‫اسپرم غیر پستانداران به ظرفیتگیری احتیاجی ندارند و بالفاصله پس از انزال قادر به بارور کردن تخمک میباشند‪ .‬اسپرم بعد از ظرفیت یابی‬
‫‪.‬باید تحت فرایند اکتیویشن که شامل واکنش آکروزومی است قرار بگیرد‬

‫کار اسپرم چیست؟‬

‫در پستانداران ‪ ،‬جنسیت فرزندان توسط سلول اسپرم‪ ،‬تعیین میشود‪ .‬اسپرم‪ ،‬از نظر نوع کروموزوم جنسی دارای دو نوع است‪ .‬اگر اسپرم‪،‬‬
‫باشد‪ ،‬جنین حاصل از لقاج جنسیت نر خواهد ‪ Y‬با تخمک لقاح یابد‪ ،‬جنسیت جنین ماده است و اگر اسپرم‪ ،‬حاوی کروموزوم ‪ X‬حاوی کروموزوم‬
‫‪:‬داشت‪ .‬عملکرد اصلی اسپرم‪ ،‬رسیدن به تخمک و ممزوج شدن با آن‪ ،‬برای رساندن دو ساختار سلولی به نسل بعد است‬

‫‪‬‬ ‫‪.‬که حاوی مواد ژنتیکی است هسته سلول‬

‫‪‬‬ ‫‪.‬که به سازماندهی اسکلت میکروتوبولی کمک میکنند سانتریولها‬
‫‪:‬حین لقاح‪ ،‬اسپرم‪ ،‬سه بخش و کارکرد اساسی را برای تخمک فراهم میکند‬

‫‪‬‬ ‫‪.‬عامل سیگنالینگ که باعث فعال شدن تخمک خاموش متابولیکی میشود‬
‫‪‬‬ ‫پدری هاپلوئید برای تکمیل شدن محتوای ژنتیکی تخم ژنوم‬
‫‪‬‬ ‫سانتریول که مسئول تشکیل سانتروزوم است و سیستم میکروتوبولی‬

‫محل تولید اسپرم کجاست؟‬

‫اسپرم حیوانات از طریق اسپرماتوژنز در داخل بیضهها که گنادهای جنسی نر هستند و از طریق تقسیم میوز تولید میشوند‪ .‬اسپرماتوژنز در‬ ‫ِ‬
‫‪ ،‬جایی که )‪» (Epididymis‬چند ساختار سیستم تولید مثل مردان رخ میدهد‪ .‬مراحل اولیه تولید اسپرم‪ ،‬در بیضهها اتفاق میافتد و در «اپیدیدیم‬
‫‪.‬گامتهای در حال رشد بالغ و تا زمان انزال ذخیره میشوند‪ ،‬ادامه مییابد‬

‫در دیواره داخلی در جهت متمایل به مرکز )‪» (Spermatogonial Stem Cells‬در لولههای اسپرمساز‪« ،‬سلولهای بنیادی اسپرماتوگونی‬
‫تقسیم میشوند‪ .‬سلولهای بنیادی به سمت بلوغ‪ ،‬از اطراف این دوایر متحدالمرکز به سمت قسمت داخلی یا لومن پیش میروند‪ .‬بلوغ اسپرمها نیز‬
‫در اپیدیدیم رخ میدهد‪ .‬انجام صحیح اسپرماتوژنز و زنده ماندن اسپرمها‪ ،‬به دمای ‪ ۱‬تا ‪ ۸‬درجه سانتیگراد پایینتر از دمای طبیعی بدن نیاز‬
‫‪.‬دارد‬

‫تولید اسپرم چقدر طول می کشد؟‬

‫مدت زمان انجام اسپرماتوژنز در انسان‪ ،‬بر اساس دو دیدگاه مختلف ‪ 74‬یا ‪ 120‬روز است‪ .‬جابجایی اسپرمها در لولههای بیضه نیز ‪ 3‬ماه طول‬
‫میکشد‪ .‬بیضهها روزانه ‪ 200‬تا ‪ 300‬میلیون اسپرم‪ ،‬تولید میکنند با این حال‪ ،‬فقط حدود نیمی از آنها برابر با حدود ‪ 100‬میلیون از این‬
‫اسپرم زنده تبدیل میشوند‬
‫ِ‬ ‫‪.‬تعداد‪ ،‬به‬

‫اسپرم چگونه تولید می شود؟‬

‫سیستمی از لولههای ریز در بیضهها وجود دارن که توبولهای اسپرمساز نامیده میشوند و سلولهای جوانهای را در خود جای دادهاند که‬
‫هورمونهایی از جمله تستوسترون را تولید میکنند که باعث تولید اسپرم میشوند‪ .‬سلولهای زایا تقسیم شده و تغییر میکنند تا جایی که شبیه‬
‫‪.‬لولهای با یک سر و دم کوتاه میشوند‪ .‬دم‪ ،‬اسپرم را به لولههای در پشت بیضهها هل میدهند که اپیدیدیم نام دارند‬

‫حدود پنج هفته‪ ،‬اسپرمها از طریق اپیدیدیم حرکت و تکامل خود را تکمیل میکنند‪ .‬پس از خارج شدن از اپیدیدیم‪ ،‬اسپرم‪ ،‬به سمت مجاری دفران‬
‫حرکت میکند‪ .‬هنگام انزال‪ ،‬اسپرم با مایع منی مخلوط میشود و مایع انزالی را میسازد‪ .‬در هر بار انزال حدود ‪ 500‬میلیون اسپرم آزاد‬
‫‪.‬میشوند‬

‫مراحل تولید اسپرم چه هستند؟‬

‫روند اولیه اسپرماتوزون حدود ‪ ۶۴‬تا ‪ 70‬روز طول میکشد‪ .‬این فرآیند با تولید اسپرماتوگونی از پیشسازهای سلولهای زایا آغاز میشود‪ .‬این‬
‫سلولها به اسپرماتوسیتها تقسیم و از طریق میوز تشکیل میشوند و اسپرماتیدها را ایجاد میکنند‪ .‬در مرحله بعد با ایجاد دم در اسپرماتیدها‪،‬‬
‫‪.‬اسپرم بالغ ایجاد میشود‬

‫مرحله بالغ شدن اسپرم‪ ،‬حدود ‪ 60‬روز طول خواهد کشید و به حاصل آن اسپرمازوآ گفته میشود‪ .‬سلولهای اسپرم از بدن نر در مایعی معروف‬
‫به مایع منی انجام میشوند‪ .‬اسپرمهای انسان میتوانند در دستگاه تناسلی زنان‪ ،‬بیش از ‪ 5‬روز زنده بمانند‪ .‬مایع منی در کیسه منی‪،‬‬
‫‪.‬و غدد مجرای ادرار تولید میشود پروستات غده‬

‫جنینی موشی تولید سلولهای بنیادی در سال ‪ 2016‬دانشمندان دانشگاه پزشکی نانجینگ‪ ،‬ادعا کردند که سلولهای شبیه اسپرماتید موش را از‬
‫کردهاند‪ .‬آنها این اسپرماتیدها را به تخمک موش تزریق کرده و توله سگ تولید کردند‪ .‬کمیت و کیفیت اسپرم از پارامترهای اصلی در کیفیت‬
‫مایع منی است که توانایی اسپرم‪ ،‬در لقاح و باروری تخمک را نشان میدهد‪ .‬کیفیت ژنتیکی اسپرم‪ ،‬حجم و تحرک آن به طور معمول با افزایش‬
‫‪.‬سن کاهش مییابد‬

‫تقسیمات متعددی که در‬

‫‪.‬نهایت باعث تولید اسپرم بالغ میشوند‬

‫چرخه بازسازی اسپرم‬

 ‫‪:‬چرخه بازسازی اسپرم شامل موارد زیر است‬

‫‪‬‬ ‫‪.‬سلولهای اسپرم دیپلوئید به اسپرماتیدهای هاپلوئید تقسیم میشوند که میتوانند دادههای ژنتیکی را حمل کنند ‪:‬تقسیم‬
‫‪‬‬ ‫در بیضهها و به ویژه توبولهای آن‪ ،‬تولید برخی هورمونها به بلوغ اسپرماتیدها کمک میکنند‪ .‬اسپرم در بیضهها باقی ‪:‬بلوغ اسپرم‬
‫‪.‬میماند تا زمانی که تقریبا ً بالغ شود‪ .‬اسپرم بالغ دارای سر حاوی مواد ژنتیکی و یک دم است که به حرکت اسپرم‪ ،‬کمک میکند‬
‫‪‬‬ ‫‪.‬مهاجرت اسپرمها به اپیدیدیم‪ ،‬لولهای متصل به بیضهها که اسپرم را در خود ذخیره و آن را تا زمان انزال حفظ میکند ‪:‬حرکت اسپرم‬

‫اسپرماتوژنز چیست؟‬
‫‪ ،‬فرآیندی است که طی آن اسپرمهای هاپلوئیدی از سلولهای جوانهای در توبولهای بیضه و با )‪» (Spermatogenesis‬اسپرماتوژنز«‬
‫»تقسیم میتوزی سلولهای بنیادی واقع در نزدیکی غشای پایه توبولها آغاز میشود‪ .‬تقسیم میتوزی «سلولهای بنیادی اسپرماتوگونی‬
‫‪.‬دو نوع سلول تولید میکند )‪(Spermatogonial Stem Cells‬‬

‫‪‬‬ ‫‪.‬سلولهای بنیادی را بازتولید و جایگزین میکنند ‪ A‬سلولهای نوع‬

‫‪‬‬ ‫‪.‬به اسپرماتوسیتهای اصلی متمایز میشوند ‪ B‬سلولهای نوع‬
‫‪ ،‬دو اسپرماتید ‪ II‬تقسیم میوز ‪ ،‬به دو اسپرماتوسیت ثانویه تبدیل خواهد شد‪ .‬سپس هر اسپرماتوسیت ثانویه با‪ I‬تقسیم میوز اسپرماتوسیت اولیه با‬
‫هاپلوئید به وجود میآورد‪ .‬سپس اسپرماتیدها با فرآیند اسپرمسازی (اسپرماتوژنز) به اسپرماتوزوئید (اسپرم) تبدیل میشوند‪ .‬بنابراین‬
‫اسپرماتوسیت اولیه باعث ایجاد دو سلول اسپرماتوسیت ثانویه میشود که آنها نیز طی تقسیم آنها چهار اسپرماتوزوئید و چهار سلول هاپلوئید‬
‫‪.‬تولید میکنند‬

‫اسپرماتوزوئیدها گامت نر بالغ در بسیاری از ارگانیسمهای تولید مثل جنسی هستند‪ .‬در پستانداران اسپرماتوژنز به صورت مرحله به مرحله در‬
‫لولههای اسپرمساز بیضه رخ میدهد‪ .‬انجام صحیح فرآیند اسپرماتوژنز‪ ،‬به شرایط محیطی مناسب بستگی دارد تا از ناهنجاریهای تولید مثلی‬
‫‪.‬و اصالح هیستون در تنظیم این فرآیند نقش دارد ‪ DNA‬جلوگیری شود‪ .‬متیالسیون‬

‫این از بلوغ شروع میشود و معموالً تا زمان مرگ بدون وقفه ادامه مییابد‪ ،‬اگرچه با افزایش سن مقدار تولید اسپرم کمی کاهش پیدا میکند‪.‬‬
‫اسپرماتوژنز از قسمت انتهایی لولههای اسپرمساز شروع میشود و به تدریج سلولها به درون لولهها فرو رفته و در امتداد آن حرکت میکنند تا‬
‫‪.‬زمانی که اسپرماتوزویای بالغ به لومن برسد‪ ،‬جایی که اسپرماتوزوآی بالغ ذخیره میشود‪ .‬تقسیم بصورت غیر همزمان اتفاق میافتد‬

‫اگر لوله به صورت عرضی بریده شود میتوان حالتهای مختلف بلوغ را مشاهده کرد‪ .‬جریان تولید گروهی از اسپرمهای بالغ که همزمان تولید‬
‫‪.‬میشوند‪ ،‬موج اسپرماتوژنیک نام دارد‬

‫آنزیم های اسپرم‬

‫همانطور که گفته شد‪ ،‬آنزیمهای هیدرولیتیک مانند هیالورونیداز برای ورود اسپرم به درون تخمک در آکروزوم قرار دارند که با ترشح بین‬
‫‪.‬فضای بین اسپرم و تخمک باعث پاره شدن غشای تخمک میشوند‬

‫آزمایش اسپرم چیست؟‬

‫برای حفظ قدرت باروری اسپرم‪ ،‬باید ویژگیهای مختلفی داشته باشد که میتوان با آزمایشات متعددی فاکتورهای باروری مانند تعداد‪ ،‬تحرک و‬
‫انجام میکروسکوپ مورفولوژی (ریختشناسی) اسپرم را مورد بررسی قرار داد‪ .‬بخشی از این بررسی با مشاهده نمونه منی و اسپرمها زیر‬
‫‪.‬اسپرم امکانپذیر است‪ .‬در ادامه به برخی از ناهنجاریهای اسپرم میپردازیم ژنهای میگیرد و بخشی از آن با بررسی‬

‫ناهنجاری های اسپرم‬

 ‫هر نوع اختالل در ساختار‪ ،‬ترکیبات یا عملکرد اسپرم‪ ،‬میتواند به ناباروری یا ایجاد اختالل در آن منجر شود و در واقع یکی از پارامترهای‬
‫‪:‬بررسی ناهنجاری مایع منی محسوب میشود که در ادامه به شایعترین آنها پرداختهایم‬

‫‪‬‬ ‫‪.‬اسپرم در مایع انزالی وجود ندارد ‪» (Azoospermia):‬آزواسپرمیا«‬

‫‪‬‬ ‫‪.‬تعداد اسپرم بسیار کم است ‪» (Oligozoospermia):‬الیگوزواسپرمیا«‬
‫‪‬‬ ‫‪.‬قدرت تحرکت اسپرمها پایین است ‪» (Asthenozoospermia):‬آدنوزواسپرمیا«‬
‫‪‬‬ ‫‪.‬تمام اسپرمهای موجود در مایع انزالی مردهاند ‪» (Necrozoospermia):‬نکروزواسپرمیا«‬
‫‪‬‬ ‫اسپرم دچار نقایص مورفولوژیکی است که منجر به ناباروری آن میشوند‪ .‬این نوع ‪» (Teratozoospermia):‬تراتوزواسپرمیا«‬
‫که در آن‪ ،‬اسپرمها دارای سر گرد و فاقد آکروزوم )‪» (Globozoospermia‬اختالل خود انواع مختلفی دارد به طور مثال‪« ،‬گلوبوزواسپرمیا‬
‫‪.‬هستند‬

‫انواع مشکالت‬
‫‪.‬مورفولوژیک مانند داشتن دو سر یا چند دم در اسپرمها منجر به عدم قدرت باروری آنها خواهد شد‬

‫چگونه می توان سالمت اسپرم را بهبود بخشید؟‬

‫همانطور که گفته شد‪ ،‬سالمت و قدرت باروری اسپرم‪ ،‬با مطالعه فاکتورهای خاص مانند تعداد‪ ،‬تراکم‪ ،‬تحرک و موفولوژی اسپرم بررسی‬
‫میشوند‪ .‬هرچه این ویژگیها در اسپرم به میزان نرمال نزدیکتر باشند‪ ،‬احتمال باروری نیز باالتر خواهد بود‪ .‬در مواردی از ناهنجاریهای‬
‫‪.‬مرتبط با مایع انزالی و اسپرمها‪ ،‬میتوان با اقداماتی به بهبود وضعیت و افزایش باروری کمک کرد که در ادامه توضیح داده شدهاند‬

‫‪‬‬ ‫میزان اسپرم در مردانی که ‪ ۲‬الی ‪ ۳‬ساعت فعالیت سبک مانند پیادهروی یا دویدن در هفته انجام میدهند در مقابل مردانی ‪:‬ورزش منظم‬
‫‪.‬که تحرک کمتری دارند بیشتر است و توانایی باروری باالتری دارد‬
‫‪‬‬ ‫خصوصا در مردانی که کاهش وزن ویتامین تعداد اسپرم و تحرک آنها در اثر مصرف این دو نوع ‪ D:‬ویتامین و ‪ C‬ویتامین مصرف‬
‫‪.‬دارند افزایش مییابد‬
‫‪‬‬ ‫دارد‪ .‬آنتیاکسیدانی لیکوپن یکی از رندگدانههای موجود در میوه و سبزیجات قرمز رنگ مانند گوجه فرنگی است که اثر ‪:‬مصرف لیکوپن‬
‫مصرف روزانه ‪ 4‬تا ‪ 8‬میلیگرم لیکوپن میتواند به افزایش تعداد اسپرم و زنده ماندن آن را افزایش دهد‪ .‬یکی از عوامل ناهنجاریهای اسپرم و مایع‬
‫منی‪ ،‬وجود استرس اکسیداتیو (عدم تعادل بین ترکیبات مضر اکسید کننده در بدن‪ ،‬با میزان آنتیاکسیدانها) است که با مصرف آنتیاکسیدانها‬
‫‪.‬میتوان به دفع سموم و اکسیدانها و محافظت از آنزیمها و ساختارهای سلولی محافظت کرد‬
‫‪‬‬ ‫‪.‬سیگار کشیدن تأثیر قابل مالحظهای بر روی کیفیت مایع منی و عملکرد اسپرم‪ ،‬به ویژه در مردان بارور دارد ‪:‬عدم مصرف دخانیات‬
‫‪‬‬ ‫‪.‬مصرف الکل در بسیاری از ناهنجاریهای مورفولوژیک اسپرم و کاهش تستوسترون‪ ،‬نقش اثباتشدهای دارد ‪:‬عدم مصرف الکل‬
 ‫بانک اسپرم چیست؟‬
‫‪ ،‬که باروری اسپرمها )‪ (Illini Variable Temperature) (IVT‬اسپرماتوئیدها را میتوان در رقیقکنندههایی مانند رقیقکننده دمای متغیر‬
‫از چندین نمک‪ ،‬قند و ترکیبات آنتیباکتریال تشکیل شده و با کربندیاکسید گازدار میشود‪ IVT .‬را بیش از هفت روز حفظ میکند‪ .‬رقیقکننده‬
‫اسپرم انسان را با حفظ باروری‬
‫ِ‬ ‫برای ذخیرهسازی طوالنیتر مایع منی میتوان از روش انجماد استفاده کرد‪ .‬طوالنیترین زمانی که میتوان‬
‫‪.‬ذخیره کرد‪ 21 ،‬سال گزارش شده است‬

‫انجماد اسپرم چیست؟‬

‫تکنیکی برای ذخیرهسازی اسپرم یا مایع منی جهت حفظ باروری در بیماران مبتال )‪» (Cryopreservation‬انجماد سلول و بافت«‬
‫انجام میدهند یا افرادی است که جراحیهای نابارورکننده در پیش دارند‪ .‬هنگام تصمیم به بارداری‪ ،‬پرتودرمانی یا شیمی درمانی که سرطان به‬
‫‪.‬از این اسپرمهای منجمد شده استفاده کرد ‪ IVF‬می توان از لقاح آزمایشگاهی یا روش‬

‫‪ In vitro‬در حالت طبیعی‪ ،‬اسپرم قبل از ظرفیتیابی بالغ میشود و این مرحله پس از انزال در دستگاه تناسلی ماده اتفاق میافتد‪ ،‬در شرایط‬
‫ظرفیتیابی با انکوبه کردن اسپرم به دست آمده از انزال یا اسپرم استخراج شده از اپیدیدیم در محیط کشت مربوطه برای چندین ساعت رخ‬
‫‪.‬میدهد‬

‫مراحل منجمد کردن‬

‫اسپرم‪ ،‬ذخیرهسازی و استفاده از آن در بارداری آزمایشگاهی‬

‫‪.‬‬
‫‪.‬‬