‫کالس های نکته و تست‬

‫زیست شناسی‬

‫نیترو تام لند‬

‫کنکور ‪1401‬‬

‫دکتر حنیف عظیمی‬

‫مجموعه جزوات ‪Learn different‬‬

‫جزوه آموزش یک‬

‫مباحث جانوری ‪ +‬فصل ‪ 8‬دوازدهم‬

‫‪Learn different-1‬‬ ‫کنکور ‪1401‬‬ ‫دکتر حنیف عظیمی‬

‫اشریشیاکالی ‪ -‬استرپتو کوکوس نومونیا(سینه پهلو) – عامل کزاز‪ -‬باکتری گرمادوست با آمیالز مقاوم‬ ‫پروکاریوت‬
‫باکتری های فتوسنتزکننده‪ :‬سیانو باکتری‪ ،‬گوگردی سبز و ارغوانی– باکتری شیمیوسنتزکننده‪ :‬باکتری نیترات ساز‬
‫باکتری های تثبیت کننده نیتروژن‪ :‬ریزوبیوم و سیانو باکتری ها‬

‫عامل ماالریا (انگل تک سلولی)‪ -‬پارامسی (دارای واکوئول غذایی‪ ،‬گوارشی ‪ ،‬دفعی و انقباضی)‬ ‫آغازیان‬
‫اوگلنا ‪ -‬جلبک های سبز مثل اسپیروژیر‪ ،‬قرمز و قهوه ای‬

‫مخمر نان(تک سلولی) – زنگ و سیاهک گندم‪ -‬جیبرال – قارچ ریشه ای‬ ‫قارچ ها‬

‫در جزوه گیاهی بررسی می شوند‪.‬‬ ‫گیاهان‬

‫اسفنج‬ ‫اسفنج ها‬

‫شقایق دریایی‪ -‬هیدر – عروس دریایی‬ ‫مرجانیان‬
‫پالناریا – کبد ‪ -‬کدو‬ ‫پهن‬
‫‪-‬‬ ‫لوله ای‬ ‫کرم ها‬
‫کرم خاکی‬ ‫حلقوی‬ ‫جانداران‬
‫حلزون‬ ‫بی مهرگان‬
‫نرم تنان‬
‫ملخ‪ -‬جیرجیرک ‪ -‬مگس‬ ‫ویژگی های جانداران‬
‫حشرات‬
‫پروانه مثل مونارک – زنبور‬ ‫نظم و ترتیب‬
‫یوکاریوت‬ ‫هم ایستایی‬
‫مورچه – شته ‪ -‬موریانه‬
‫بند پایان‬ ‫رشد و نمو‬
‫‪-‬‬ ‫صدپایان‬ ‫جانوران‬
‫فرایند جذب و استفاده از‬
‫‪-‬‬ ‫انرژی‬
‫عنکبوتیان‬
‫پاسخ به محیط‬
‫خرچنگ ‪ -‬میگو‬ ‫سخت پوستان‬ ‫تولیدمثل‬
‫ستاره دریایی‬ ‫خارپوستان‬ ‫سازش با محیط‬

‫کوسه ماهی – سفره ماهی‬ ‫غضروفی‬ ‫ماهی ها‬

‫سایر ماهی ها مثل اسبک ماهی‬ ‫استخوانی‬
‫وزغ – قورباغه‬ ‫دوزیستان‬
‫مارها– الک پشت‪ -‬کروکودیل‬ ‫خزندگان‬ ‫مهره داران‬

‫قمری‪ -‬سار‪ -‬کبوتر – طاووس – کاکایی‪ -‬کالغ‬ ‫پرندگان‬

‫غاز‪ -‬طوطی ‪ -‬قو‬

‫خرس‪ -‬گوزن‪ -‬دم عصایی‪ -‬موش‪ -‬کانگورو– شامپانزه‪ -‬گاو‬ ‫پستانداران‬

‫گوسفند ‪ -‬پالتی پوس‪ -‬دلفین – شیرکوهی‪ -‬گربه – خفاش‬

‫‪1‬‬
‫‪Learn different-1‬‬ ‫کنکور ‪1401‬‬ ‫دکتر حنیف عظیمی‬

‫‪ )1‬فاقد گوارش‪ :‬برخی از تک یاختگان و برخی از پر یاختگان مثل کرم پهن کدو (فاقد دهان و دستگاه گوارش) –‬
‫جذب مواد مغذی از سطح یاخته یا بدن به طور مستقیم از محیط (آب دریا یا دستگاه گوارش یا مایعات بدن جانوران میزبان)‬

‫کرم پهن کدو‪ :‬فاقد دهان و دستگاه گوارش و دارای بدنی قطعه قطعه با قطری متفاوت‬

‫‪ )2‬گوارش درون یاخته ای‪ :‬برخی از تک یاختگان با واکوئول گوارشی مثل پارامسی‬

‫پارامسی از آغازیان است و با حرکت مژک ها غذا را از محیط به حفرهی دهانی منتقل می کند‪ .‬در‬
‫انتهای حفره‪ ،‬کیسه ای غشایی به نام واکوئول غذایی تشکیل می شود‪ .‬واکوئول غذایی درون سیتوپالسم‬
‫حرکت می کند‪(.‬مسیر حلقوی) کافنده تن (لیزوزوم)‪ ،‬به واکوئول می پیوندد و آنزیم های خود را به‬
‫درون آن آزاد می کند‪ .‬در نتیجه‪ ،‬واکوئول گوارشی تشکیل می شود‪ .‬مواد گوارش یافته‪ ،‬از این واکوئول‬
‫خارج می شوند و مواد گوارش نیافته در آن باقی می مانند‪ .‬به این واکوئول‪ ،‬واکوئول دفعی می گویند‪.‬‬
‫محتویات این واکوئول از راه منفذ دفعی یاخته خارج می شود‪.‬‬

‫پارامسی‪ :‬آغازی تک سلولی مژکدار آب شیرین‬

‫مژک ها‬ ‫حفره دهانی‬ ‫واکوئول غذایی‬ ‫واکوئول گوارشی‬ ‫واکوئول دفعی‬ ‫منفذ دفعی‬
‫کافنده تن ها‬ ‫مواد گوارش نیافته‬
‫خروج مواد گوارش یافته‬

‫تنوع گوارش مواد غذایی در جانداران‬

‫‪ )3‬ابتدا گوارش برون یاخته ای سپس درون یاخته ای‪ :‬در حفره گوارشی مرجانیان مثل هیدر و کرم پهن پالناریا‬

‫گوارش در بی مهرگانی مانند مرجان ها مثل هیدر‪ ،‬در کیسهای به نام حفرهی گوارشی انجام می شود‪ .‬این حفره فقط یک سوراخ برای‬
‫ورود و خروج مواد دارد‪ .‬گردش مواد نیز درون همین کیسه و انشعابات آن‬
‫انجام می شود‪ .‬یاخته هایی در این حفره‪ ،‬آنزیم هایی ترشح می کنند که‬
‫فرایند گوارش برون یاختهای را آغاز می کنند‪ .‬یاخته های این حفره (بعضی‬
‫یاخته های دو تاژکی)‪ ،‬ذره های غذایی را با درون بری دریافت می کنند‪.‬‬
‫سپس فرایند گوارش به صورت درون یاخته ای در حفره گوارشی ادامه‬
‫می یابد‪ .‬در برخی کرم های پهن‪ ،‬نظیر پالناریا‪ ،‬روش مشابهی در تغذیه‬
‫مشاهده می شود‪.‬‬
‫الیه بیرونی‪ :‬مکعبی‬
‫الیه درونی‪ :‬استوانه ای و بعضی دو تاژکی‬

‫‪2‬‬
‫‪Learn different-1‬‬ ‫کنکور ‪1401‬‬ ‫دکتر حنیف عظیمی‬

‫بازوها ‪:‬هیدر‬ ‫دهان‬ ‫غذا‬ ‫(گوارش برون یاخته ای)حفره گوارشی‬ ‫مواددفعی‬ ‫دهان‬

‫اگزوسیتوز آنزیم های گوارشی از سلولهای استوانه ای‬ ‫آندوسیتوز ذرات غذا به سلول های استوانه ای و‬
‫گوارش درون یاخته ای در واکوئول های غذایی آنها‬

‫‪ )4‬گوارش برون یاخته ای‪ :‬در لوله گوارش در بسیاری از بی مهرگان (از کرم لوله ای به بعد) و همه مهره داران‬
‫این لوله در اثر تشکیل مخرج‪ ،‬شکل می گیرد و امکان جریان یک طرفه غذا را فراهم می کند‪.‬‬

‫حشره گیاهخوار‪:‬ملخ‬
‫غده های بزاقی‬ ‫آنزیم ها‬ ‫لوله های مالپیگی‬
‫پتاسیم کلر آب اوریک اسید‬
‫آرواره ها‬ ‫دهان‬ ‫مری‬ ‫چینه دان‬ ‫پیش معده‬ ‫کیسه های معده‬ ‫معده‬ ‫روده گشادتر‬ ‫روده باریکتر‬ ‫راست روده‬ ‫مخرج‬

‫ملخ حشرهای گیاهخوار است و با استفاده از آرواره ها‪ ،‬مواد غذایی را خرد و به دهان منتقل می کند‪ .‬غذای خرد شده از طریق مری به چینه دان وارد می شود‪.‬‬
‫چینه دان بخش حجیم انتهای مری است که در آن غذا ذخیره و نرم می شود‪ .‬سپس غذا به بخش کوچکی به نام پیش معده وارد می شود‪ .‬دیواره پیش معده‬
‫دندانه هایی دارد که به خرد شدن بیشتر مواد غذایی کمک می کنند‪ .‬معده و کیسه های معده‪ ،‬آنزیم هایی ترشح می کنند که به پیش معده وارد می شوند‪ .‬جذب‪،‬‬
‫در معده صورت می گیرد‪ .‬مواد گوارش نیافته پس از عبور از روده‪ ،‬به راست روده وارد و سرانجام از مخرج دفع می شوند‪.‬‬
‫دو شاخک بند بند‬ ‫ابتدا گشادتر و متصل به لوله های مالپیگی و انتها تنگ تر‬

‫زیر چینه دان‬ ‫لوله های مالپیگی متصل به روده‬ ‫پاهای عقبی بلند تر‬
‫دارای سه جفت پای بند بند و دو جفت بال – بخش هایی از پا ها دارای شاخک های ریز‬

‫‪3‬‬
‫‪Learn different-1‬‬ ‫کنکور ‪1401‬‬ ‫دکتر حنیف عظیمی‬

‫مجرای صفراوی از کبد به ابتدای روده‬ ‫متسع ترین بعد از چینه دان و اتساع دو طرفه‬ ‫کوچک‬ ‫متسع ترین بخش لوله گوارش و اتساع شکمی‬

‫تعداد انگشتان پا چهارتا بوده که یکی عقب و سه تا جلو می باشد‪.‬‬

‫پرنده دانه خوار ‪:‬کبوتر‬
‫دهان‬ ‫مری‬ ‫چینه دان‬ ‫معده‬ ‫سنگدان‬ ‫روده باریک‬ ‫روده بزرگ‬ ‫مخرج‬

‫پستاندار نشخوارکننده با معده چهار قسمتی ‪:‬گاو و گوسفند‬

‫پستانداران نشخوار کننده‪ ،‬نظیر گاو و گوسفند‪ ،‬معدهی چهار قسمتی دارند‪ .‬در این جانوران‪ ،‬معده‪ ،‬شامل کیسه بزرگی به نام سیرابی‪ ،‬بخش کوچکی به نام نگاری‪،‬‬
‫یک اتاقک الیه الیه به نام هزارال و معده واقعی یا شیردان است‪.‬‬
‫این جانوران به سرعت غذا می خورند تا در فرصت مناسب یا مکانی امن‪ ،‬غذا را با نشخوار کردن به دهان برگردانند و بجوند‪ .‬ابتدا غذای نیمه جویده بلعیده و وارد‬
‫سیرابی می شود و در آنجا به کمک میکروب ها تا حدی گوارش می یابد‪( .‬آغاز گوارش میکروبی قبل از گوارش آنزیمی) در نشخوار کنندگان‪ ،‬وجود میکروب ها‬
‫برای گوارش سلولز ضروری است‪ .‬سلولز مقدار زیادی انرژی دارد ولی اغلب جانوران فاقد توانایی تولید آنزیم سلوالز برای گوارش آن هستند‪.‬‬
‫توده های غذا سپس به نگاری وارد و به دهان بر می گردند‪ .‬در این زمان غذا به طور کامل‪ ،‬جویده و دوباره به سیرابی وارد می شود؛ بیشتر حالت مایع پیدا‬
‫می کند و سپس به نگاری جریان می یابد‪ .‬مواد از آنجا به هزارال رفته‪ ،‬تا حدودی آبگیری و سرانجام به شیردان وارد می شوند‪ .‬در این محل آنزیم های گوارشی‬
‫وارد عمل می شوند و گوارش ادامه پیدا می کند‪.‬‬
‫دوباره جویده‬ ‫نیمه جویده‬
‫سیرابی‬ ‫مری‬ ‫دهان‬ ‫مری‬ ‫سیرابی‬ ‫نگاری‬ ‫سیرابی‬ ‫مری‬ ‫دهان‬

‫نگاری‬ ‫هزارال‬ ‫شیردان‬ ‫روده باریک‬ ‫روده بزرگ‬ ‫راست روده‬ ‫مخرج‬

‫‪4‬‬
‫‪Learn different-1‬‬ ‫کنکور ‪1401‬‬ ‫دکتر حنیف عظیمی‬

‫پستانداران نشخوار کننده مثل گاو و گوسفند‬

‫قبل از گوارش آنزیمی‬ ‫زمان گوارش میکروبی‬
‫سیرابی معده‬ ‫محل آغاز گوارش میکروبی سلولز‬
‫تقریبا سراسر لوله گوارش‬ ‫محل گوارش میکروبی سلولز‬
‫روده باریک‬ ‫محل جذب گلوکز حاصل‬

‫اسپرماتید تمایز یافته و اسپرم انسان‬

‫اسپرم خزه و سرخس‬
‫اوگلنا‬ ‫سلولهای تاژک دار‬
‫برخی از سلول های استوانه ای حفره گوارشی هیدر‬
‫سلول های یقه دار اسفنج‬
‫لوله فالوپ‪ ،‬گیرنده های شنوایی و تعادلی گوش درونی و مخاط بخش هادی دستگاه تنفس انسان‬
‫گیرنده های حسی مکانیکی دیواره خط جانبی ماهی‬ ‫سلوهای مژک دار‬
‫آغازیان مژکدار مثل پارامسی‬

‫‪5‬‬
 ‫‪Learn different-1‬‬ ‫کنکور ‪1401‬‬ ‫دکتر حنیف عظیمی‬

‫تک یاخته ای ها‪ :‬تبادل گاز‪ ،‬تغذیه و دفع بین محیط و یاخته از سطح آن انجام می شود‪.‬‬

‫سامانه گردش آب‪ :‬در اسفنج ها ‪ ،‬آب از محیط بیرون از طریق سوراخ های‬ ‫بی مهرگان‬
‫دیواره به حفره یا حفره هایی وارد و پس از آن از سوراخ یا سوراخ های بزرگتری‬
‫خارج می شود‪ .‬عامل حرکت آب‪ ،‬یاخته های یقه دار هستند که تاژک دارند‪.‬‬
‫در مجاورت سوراخ خروجی یاخته یقه دار وجود ندارد‪.‬‬

‫سلولهای خارجی پهن و نازک‬

‫سلولهای داخلی یقه دار و تاژکدار‬

‫سلولهای استوانه ای و لوله ای سازنده منفذ‬

‫سلولهای میانی‬

‫دارای یک یا چند حفره میانی – یک یا چند سوراخ خروجی‬

‫جانوران‬ ‫تنوع گردش مواد‬
‫در جانداران‬
‫حفره گوارشی‪ :‬در مرجانیان مثل هیدر‪ ،‬عروس دریایی و شقایق دریایی – کرم پهن پالناریا‬
‫حفره گوارشی در هیدر پُر از مایعات است و عالوه بر گوارش‪ ،‬وظیفهی گردش مواد را نیز بر عهده دارد‪ .‬در کرم های پهن آزادزی مثل‬
‫پالناریا‪ ،‬انشعابات حفره گوارشی به تمام نواحی بدن نفوذ می کنند به طوری که فاصلهی انتشار مواد تا یاخته ها بسیار کوتاه است‪ .‬در این‬
‫جانوران حرکات بدن به جا به جایی مواد کمک می کند‪.‬‬
‫دستگاه اختصاصی گردش مواد‬

‫سامانه گردش باز‪ :‬قلب در سامانه باز‪ ،‬مایعی به نام همولنف را به حفره های بدن پمپ‬
‫می کند‪ .‬همولنف نقش های خون‪ ،‬لنف و آب میان بافتی را بر عهده دارد‪ .‬جانورانی که سامانه گردشی باز دارند‪ ،‬مویرگ ندارند و همولنف‬
‫مستقیماً به فضای بین یاخته های بدن وارد می شود و در مجاورت آنها جریان می یابد‪ .‬بندپایانی مانند ملخ سامانه گردشی باز دارند‪.‬‬

‫سامانه گردش بسته‪ :‬ساده ترین سامانه گردش بسته در کرم های حلقوی‪ ،‬نظیر کرم خاکی‬
‫وجود دارد‪ .‬در این سامانه مویرگ ها در کنار یاخته ها و با کمک آب میان بافتی‪ ،‬تبادل مواد غذایی‪ ،‬دفعی و گازها را انجام می دهند‪.‬‬

‫‪6‬‬
 ‫‪Learn different-1‬‬ ‫کنکور ‪1401‬‬ ‫دکتر حنیف عظیمی‬

‫سامانه گردش باز در ملخ‪:‬‬

‫سامانه گردش باز در ملخ شامل قلب لوله ای پشتی بوده که همولنف را از طریق رگ های پشتی به درون حفره هایی (سینوس ها) پمپ‬
‫می کند‪ .‬تبادل مواد بین یاخته ها و همولنف انجام شده و همولنف از طریق منافذ دریچه دار به قلب بر می گردد‪ .‬دریچه های منافذ در هنگام‬
‫انقباض قلب‪ ،‬بسته هستند‪ .‬ملخ فاقد رگ شکمی و مویرگ بوده و همولنف آن فاقد نقش در انتقال گازهای تنفسی (تنفس نایدیسی) است‪.‬‬

‫خروج همولنف از قلب توسط رگ های پشتی و بازگشت‬

‫همولنف به قلب توسط منافذ دریچه دار قلب صورت می گیرد‪.‬‬

‫دریچه های ابتدای رگ های پشتی مانع بازگشت همولنف به‬

‫قلب می شوند‪.‬‬

‫سامانهگردش بسته در کرم خاکی‪ :‬ساده ترین سامانه گردش بسته در کرم خاکی وجود داشته و شامل رگ پشتی که به صورت قلب‬
‫اصلی عمل می کند و خون را به جلو می راند‪ .‬در قسمت جلویی بدن ‪ 5‬جفت کمان رگی در اطراف لوله گوارش به صورت قلب کمکی‬
‫عمل می کنند و خون را به سمت پایین و سپس به عقب می رانند‪ .‬مویرگ ها در همه قسمت های بدن‪ ،‬بین رگ پشتی و شکمی وجود‬
‫دارند‪ .‬جهت حرکت خون در مویرگ ها از پایین به باال می باشد‪ .‬در سمت شکمی قلب های کمکی دریچه هایی برای جلوگیری از بازگشت‬
‫خون به قلب و در سمت پشتی آن دریچه هایی برای جلوگیری از بازگشت خون به رگ پشتی قرار دارند‪.‬‬

‫در سطح شکمی خون از سر به انتها ولی در سطح پشتی خون از انتها به سر‬

‫‪7‬‬
 ‫‪Learn different-1‬‬ ‫کنکور ‪1401‬‬ ‫دکتر حنیف عظیمی‬

‫مهره داران = همگی گردش خون بسته به صورت ساده یا مضاعف‬

‫قلب دو حفره ای – گردش خون ساده‬ ‫ماهی ها‬
‫نوزاد‪ :‬قلب دو حفره ای – گردش خون ساده‬ ‫دوزیستان‬
‫بالغ‪ :‬قلب سه حفره ای – گردش خون مضاعف‬
‫بسیاری‪ :‬قلب چهار حفره ای ناقص – گردش خون مضاعف‬ ‫خزندگان‬
‫برخی مثل کروکودیل‪ :‬قلب چهار حفره ای–گردش خون مضاعف‬
‫قلب چهار حفره ای– گردش خون مضاعف‬ ‫پرندگان‬
‫قلب چهار حفره ای – گردش خون مضاعف‬ ‫پستانداران‬

‫در گردش ساده مثل ماهی و نوزاد دوزیستان‪ ،‬خون‪ ،‬ضمن یک بار گردش در بدن‪ ،‬یک بار از قلب دو حفرهایِ آن عبور می کند‪ .‬مزیت این سیستم‪،‬‬
‫انتقال یکباره خون اکسیژن دار به تمام مویرگ های اندام هاست‪.‬‬
‫در گردش خونِ ماهی‪ ،‬خون تیره همه بدن از طریق سیاهرگ شکمی از طریق سینوس سیاهرگی به دهلیز و سپس به بطن وارد می شود‪ .‬انقباض بطن‪،‬‬
‫خون تیره را از طریق مخروط سرخرگی وارد سرخرگ شکمی و به‬
‫آبشش ها می فرستد‪ .‬پس از تبادل گازهای تنفسی‪ ،‬خون روشن از‬
‫طریق سرخرگ پشتی به تمام بدن و پس از تبادل مویرگی با‬
‫یاخته های بدن وارد سیاهرگ شکمی می شود و به قلب بر می گردد‪.‬‬
‫در سطح شکمی خون از انتها به سر ولی در سطح پشتی خون از سر‬
‫به انتها جریان می یابد‪ .‬مویرگ های آبششی بین دو سرخرگ‬
‫شکمی تیره و پشتی روشن قرار گرفته اند‪ .‬سینوس سیاهرگی و‬
‫مخروط سرخرگی دارای خون تیره بوده و در ابتدای مخروط و در‬
‫انتهای سینوس دریچه قرار دارد‪.‬‬
‫در گردش مضاعف‪ ،‬خون ضمن یک بار گردش در بدن‪ ،‬دو بار از قلب عبور می کند‪ .‬در این سامانه‪ ،‬قلب به صورت دو تلمبه عمل می کند‪ :‬یک تلمبه با‬
‫فشار کمتر برای تبادالت گازی و تلمبه دیگر با فشار بیشتر برای گردش عمومی‪ ،‬فعالیت می کند‪ .‬دوزیستان‪ ،‬قلب سه حفرهای با دو دهلیز و یک بطن‬
‫دارند که بطن‪ ،‬خون را یک بار به شش ها و پوست و سپس به بقیهی بدن تلمبه می کند‪ .‬جدایی کامل بطن ها در پرندگان و پستانداران و برخی‬
‫خزندگان مثل کروکودیل ها رخ می دهد که این حالت‪ ،‬حفظ فشار در سامانه گردشی مضاعف را آسان می کند‪.‬‬

‫در دوزیستان خون تیره از اندام ها به دهلیز راست و خون روشن از پوست و شش به دهلیز چپ تخلیه شده و خون تیره و روشن (مخلوط) از بطن با‬
‫یک تنه سرخرگی خارج شده که دو شاخه شده و به شش‪ ،‬پوست و اندام ها می رود‪.‬‬

‫‪8‬‬
 ‫‪Learn different-1‬‬ ‫کنکور ‪1401‬‬ ‫دکتر حنیف عظیمی‬

‫در تک سلولی ها و در جانورانی مثل اسفنج ها‪ ،‬هیدر و یا کرم پهن پالناریا‬
‫همه یاخته های بدن می توانند از طریق انتشار با محیط تبادالت گازی داشته باشند و ساختار ویژه ای برای تنفس وجود ندارد‪.‬‬

‫چهار روش اصلی تنفس‬ ‫تنوع تبادالت گازی‬

‫تنفس نایدیسی ‪:‬‬ ‫در جانداران‬

‫نایدیس ها‪ ،‬لوله های منشعب و مرتبط به هم هستند که از طریق منافذ تنفسی به خارج راه دارند‪ .‬منافذ تنفسی در ابتدای نایدیس‬
‫قرار دارند‪ .‬نایدیس به انشعابات کوچکتری تقسیم می شود‪ .‬انشعابات پایانی‪ ،‬که در کنار همه یاخته های بدن قرار می گیرند‪ ،‬بن بست بوده‬
‫و دارای مایعی است که تبادالت گازی را ممکن می کند؛ حشرات چنین تنفسی دارند‪ .‬در این جانوران دستگاه گردش مواد و همولنف‪ ،‬نقشی در‬
‫انتقال گازهای تنفسی ندارد و همولنف تیره و روشن نمی باشد‪( .‬حواستان باشد همولنف سخت پوستان در انتقال گازهای تنفسی نقش دارداااااااااااااااااا !)‬

‫منافذ تنفسی در دو طرف بدن و در سینه و شکم‬

‫تنفس پوستی‪:‬‬
‫در تنفس پوستی شبکهی مویرگی زیرپوستی با مویرگ های فراوان وجود دارد و گازها با محیط‬
‫اطراف از طریق پوست مبادله می شوند‪ .‬سطح پوست در جانورانی که تنفس پوستی دارند‪ ،‬مرطوب نگه‬
‫داشته می شود‪ .‬کرم خاکی تنفس پوستی دارد‪ .‬تنفس پوستی در دوزیستان نیز وجود دارد‪.‬‬

‫تنفس آبششی‪:‬‬
‫ساده ترین آبشش ها‪ ،‬برجستگی های کوچک و پراکندهی پوستی هستند‪ ،‬مانند‬
‫آبشش های ستارهی دریایی‪.‬‬
‫در سایر بی مهرگان مثل سخت پوستان آبشش ها به نواحی خاص محدود می شوند‪.‬‬

‫ماهیان و نوزاد دوزیستان نیز آبشش دارند‪ .‬تبادل گاز از طریق آبشش‪ ،‬بسیار کارآمد است‪.‬‬
‫جهت حرکت خون در مویرگ ها‪ ،‬و عبور آب در طرفین تیغه های آبششی‪ ،‬برخالف یکدیگر‬
‫است‪.‬‬
‫در ماهیان آب شور برخی یون ها از طریق یاخته های آبشش ها دفع می شوند‪.‬‬

‫‪9‬‬
 ‫‪Learn different-1‬‬ ‫کنکور ‪1401‬‬ ‫دکتر حنیف عظیمی‬

‫به سرخرگ پشتی روشن‬ ‫از سرخرگ شکمی تیره‬

‫تیغه های آبششی دارای شبکه مویرگی بوده و درون رشته های آبششی متصل به کمان های آبششی قرار دارند‪ .‬تعداد کمان های آبششی در ماهی ها‬
‫چهار جفت می باشد که به هر کدام دو ردیف رشته های آبششی به سمت بیرون متصل می باشد‪.‬‬
‫تنفس ششی‪:‬‬
‫حلزون از نرم تنان خشکی زی است که برای تنفس‪ ،‬از شش استفاده می کند‪ .‬در مهره داران شش دار ساز و کارهایی وجود دارد که باعث‬
‫می شود جریان پیوسته ای از هوای تازه در مجاورت بخش مبادله ای برقرار شود‪ .‬این ساز و کارها به ساز و کارهای تهویه ای شهرت دارند‪.‬‬
‫مهره داران دو نوع ساز و کار متفاوت در تهویه دارند‪.‬‬
‫مثالٌ قورباغه به کمک ماهیچه های دهان و حلق‪ ،‬با حرکتی شبیه قورت دادن هوا را با فشار به‬
‫شش ها میراند؛ به این ساز و کار پمپ فشار مثبت می گویند‪.‬‬
‫در هنگام بازدم قورباغه‪:‬‬
‫بینی باز – حفره دهانی در حال پر شدن – شش ها در حال خالی شدن‬

‫در هنگام دم قورباغه‪:‬‬

‫بینی بسته – حفره دهانی در حال خالی شدن – شش ها در حال پرشدن‬

‫پرندگان و پستانداران ساز و کار فشار منفی دارند که در آن‪ ،‬هوا به وسیلهی مکش‬
‫حاصل از فشار منفی قفسه سینه‪ ،‬به شش ها وارد می شود‪.‬‬
‫پرندگان به علت پرواز‪ ،‬نسبت به سایر مهره داران انرژی بیشتری مصرف می کنند و‬
‫بنابراین به اکسیژن بیشتری نیاز دارند‪ .‬پرندگان عالوه بر شش‪ ،‬دارای ساختارهایی به نام‬
‫کیسه های هوادار بوده که کارایی تنفس آنها را نسبت به پستانداران افزایش می دهد‪.‬‬
‫پرندگان دارای ‪ 9‬کیسه هوادار با اندازه های متفاوت بوده (چهار تا عقبی و پنج تا جلویی) که هر شش با‬
‫‪ 5‬کیسه در ارتباط است چون یکی از کیسه های هوادار مشترک است‪.‬‬

‫‪10‬‬
‫‪Learn different-1‬‬ ‫کنکور ‪1401‬‬ ‫دکتر حنیف عظیمی‬

‫تک یاختهای ها‪ :‬در بسیاری از تک یاخته ای ها تنظیم اسمزی با کمک انتشار انجام می شود‬
‫ولی در برخی دیگر مانند پارامسی‪ ،‬آبی که در نتیجه اسمز وارد می شود به همراه مواد دفعی‬
‫توسط واکوئول های انقباضی(‪ 2‬تا) دفع می شود‪ .‬واکوئول های انقباضی نوعی واکوئول دفعی‬
‫می باشند‪.‬‬
‫پارامسی‪ :‬آغازی تک سلولی مژکدار ساکن آب شیرین‬

‫تنظیم اسمزی و دفع‬

‫بی مهرگان ‪ :‬بیشتر بی مهرگان دارای ساختار مشخصی برای دفع می باشند‪.‬‬ ‫مواد زاید در جانداران‬

‫نفریدی‪:‬‬
‫یکی از این ساختارها نفریدی است که برای دفع‪ ،‬تنظیم اسمزی یا هر دو مورد به کار میرود‪ .‬نفریدی لوله ای است که با منفذی به‬
‫بیرون باز و دفع از طریق آن انجام می شود‪.‬‬

‫آبشش‪:‬‬
‫در سخت پوستان‪ ،‬مواد دفعی نیتروژن دار با انتشار ساده‪ ،‬از آبشش ها دفع می شوند‪.‬‬

‫لوله های مالپیگی‪:‬‬

‫حشرات سامانه دفعی متصل به روده به نام‬
‫لوله های مالپیگی دارند‪ .‬ماده دفعی در‬
‫حشرات‪ ،‬اوریک اسید است‪ .‬اوریک اسید همراه‬
‫با آب و یون ها از همولنف به لوله های مالپیگی‬
‫وارد می شود‪ .‬محتوای لوله های مالپیگی به روده‪،‬‬
‫تخلیه و با عبور مایعات در روده‪ ،‬آب و یون ها‬
‫به همولنف باز جذب می شوند‪( .‬در راست روده)‬
‫اوریک اسید از طریق روده به همراه مواد دفعی‬
‫دستگاه گوارش دفع می شود‪.‬‬
‫لوله های ماپیگی در یک انتها بسته و در یک انتها‬
‫به روده باز می باشند‪.‬‬

‫روده‬ ‫راست روده با بافت پوششی استوانه ای یک الیه‬

‫‪11‬‬
‫‪Learn different-1‬‬ ‫کنکور ‪1401‬‬ ‫دکتر حنیف عظیمی‬

‫مهره داران‪ :‬همه مهره داران کلیه دارند‪.‬‬

‫ماهی ها‪:‬‬
‫ماهیان غضروفی (مثل کوسه ها و سفره ماهی ها) که ساکن آب شور هستند‪ ،‬عالوه بر کلیه ها‪ ،‬دارای غدد راست روده ای هستند که‬
‫محلول نمک (سدیم کلرید) بسیار غلیظ را به روده ترشح می کنند‪.‬‬
‫در ماهیان آب شور فشار اسمزی مایعات بدن کمتر از فشار اسمزی محیط است؛ بنابراین آب‪ ،‬تمایل به خروج از بدن دارد‪ .‬در نتیجه‪،‬‬
‫ماهیان دریایی مقدار زیادی آب می نوشند‪ .‬در این ماهیا ن برخی یون ها توسط کلیه به صورت ادرار غلیظ و برخی از طریق‬
‫یاخته های آبشش دفع می شوند‪.‬‬
‫در ماهیان آب شیرین‪ ،‬فشار اسمزی مایعات بدن از محیط بیشتر است؛ بنابراین آب می تواند وارد بدن شود‪ .‬برای مقابله با چنین مشکلی‪،‬‬
‫ماهیان آب شیرین معموالً آب زیادی نمی نوشند (باز و بسته شدن دهان در ماهی ها تنها به منظور عبور آب و تبادل گازها در‬
‫آبشش هاست)‪ .‬این ماهی ها حجم زیادی از آب به صورت ادرار رقیق دفع می کنند‪.‬‬

‫ماهیان آب شور‬ ‫ماهیان آب شیرین‬

‫کمتر از محیط‬ ‫بیشتر از محیط‬ ‫فشار اسمزی مایعات بدن‬
‫زیاد‬ ‫معموال کم‬ ‫نوشیدن آب‬
‫حجم کم ‪ -‬غلیظ‬ ‫حجم زیاد – رقیق‬ ‫حجم و غلظت ادرار‬
‫دارد‬ ‫ندارد‬ ‫دفع یون ها از آبشش ها‬
‫غضروفی ها دارند‬ ‫ندارد‬ ‫غدد راست روده ای‬

‫دوزیستان‪:‬‬
‫مثانهی دوزیستان محل ذخیره ی آب و یون هاست‪ .‬به هنگام خشک شدن محیط‪ ،‬دفع ادرار کم‪ ،‬و مثانه برای ذخیره بیشتر آب بزرگتر‬
‫می شود و سپس باز جذب آب از مثانه به خون افزایش پیدا می کند‪.‬‬

‫خزندگان و پرندگان‪:‬‬
‫کلیه در خزندگان و پرندگان توانمندی زیادی در باز جذب آب دارد‪ .‬برخی از‬
‫خزندگان و پرندگان دریایی و بیابانی که آب دریا یا غذای نمک دار مصرف می کنند‪،‬‬
‫می توانند نمک اضافه را از طریق غدد نمکی نزدیک چشم یا زبان‪ ،‬به صورت قطره های‬
‫غلیظ دفع کنند‪.‬‬
‫در این مرغ دریایی دو غده نمکی باالی چشم ها محلول نمکی غلیظ را توسط مجرا به سوراخ های بینی‬
‫تخلیه کرده تا یا از آنجا با هوای بازدمی یا از نوک منقار خارج شود‪.‬‬

‫‪12‬‬
‫‪Learn different-1‬‬ ‫کنکور ‪1401‬‬ ‫دکتر حنیف عظیمی‬

‫دستگاه عصبی جانوران‬

‫ساده ترین ساختار عصبی‪ ،‬شبکهی عصبی در هیدر است‪ .‬شبکه عصبی مجموعه ای از‬
‫نورون های پراکنده در دیواره بدن هیدر است که با هم ارتباط دارند‪ .‬تحریک هر نقطه از بدن‬
‫جانور در همه سطح آن منتشر می شود‪ .‬شبکه عصبی یاخته های ماهیچه ای بدن را تحریک‬
‫می کند‪ .‬هیدر مغز‪ ،‬طناب عصبی و تقسیم بندی عصبی مرکزی و محیطی ندارد‪.‬‬

‫در پالناریا دو گره عصبی در سر جانور‪ ،‬مغز را تشکیل داده اند‪ .‬که به کمک رشته هایی با هم در‬
‫ارتباط اند‪ .‬هر گره مجموعه ای از جسم یاخته های عصبی است‪ .‬دو طناب عصبی متصل به مغز‬
‫که در طول بدن جانور کشیده شده اند‪ ،‬با رشته هایی به هم متصل اند و ساختار نردبان‬
‫مانندی را ایجاد می کنند‪ .‬طناب ها فاقد گره عصبی اند‪ .‬این مجموعه بخش مرکزی دستگاه عصبی‬
‫جانور است‪ .‬رشته های جانبی متصل به آن نیز‪ ،‬بخش محیطی دستگاه عصبی را تشکیل‬
‫می دهند‪.‬‬
‫مغز‪ ،‬دو طناب عصبی موازی‪ ،‬رشته های بین طناب ها = ساختار نردبان مانند = بخش مرکزی‬
‫رشته های جانبی متصل به مغز و طناب ها = بخش محیطی‬

‫مغز حشرات از چند گره به هم جوش خورده تشکیل شده است‪ .‬یک طناب عصبی‬
‫شکمی که در طول بدن جانور کشیده شده است‪ .‬در هر بند از بدن‪ ،‬یک گره عصبی‬
‫دارد‪ .‬هر گره فعالیت ماهیچه های آن بند را تنظیم می کند‪.‬‬
‫مغز و طناب عصبی شکمی گره دار = بخش مرکزی – رشته های جانبی = بخش محیطی‬

‫در مهره داران طناب عصبی پشتی است و بخش جلویی آن برجسته شده و مغز را تشکیل می دهد‪ .‬طناب عصبی درون سوراخ مهره ها‬
‫و مغز درون جمجمه ای غضروفی‪ ،‬یا استخوانی جای گرفته است‪ .‬در مهره داران نیز مانند انسان‪ ،‬دستگاه عصبی شامل دستگاه عصبی‬
‫مرکزی و محیطی است‪ .‬در بین مهره داران اندازهی نسبی مغز پستانداران و پرندگان (نسبت به وزن بدن) از بقیه بیشتر است‪.‬‬

‫در مغز ماهی لوب های بویایی (‪ 2‬تا) محل دریافت پیام های عصبی‬
‫از گیرنده های بویایی است‪ .‬لوب های بویایی ماهی نسبت به کل مغز‬
‫جانور از لوب های بویایی انسان بزرگتر است‪ .‬بزرگترین بخش مغز‬
‫ماهی لوب های بینایی(‪ 2‬تا) بوده که در بین مخ و مخچه قرار گرفته‬
‫است و بعد از آن مخچه بزرگتر از سایر بخش ها می باشد‪.‬‬

‫‪13‬‬
‫‪Learn different-1‬‬ ‫کنکور ‪1401‬‬ ‫دکتر حنیف عظیمی‬

‫گیرندههای حسی جانوران‬

‫گیرندههای مکانیکی خط جانبی‪ :‬در دو سوی بدن ماهیها ساختاری به نام خط جانبی وجود دارد‪ .‬این ساختار‪ ،‬کانالی در‬
‫زیر پوست جانور است که از راه سوراخهایی با محیط بیرون ارتباط دارد‪ .‬درون کانال‪ ،‬یاختههای مژکداری قرار دارند که به ارتعاش آب‬
‫حساساند‪ .‬مژکهای این یاختهها در مادهای ژالتینی قرار دارند‪ .‬جریان آب در کانال‪ ،‬مادۀ ژالتینی را به حرکت در میآورد‪ .‬حرکت مادۀ‬
‫ژالتینی‪ ،‬یاخته های گیرنده را تحریک میکند و ماهی به کمک خط جانبی از وجود اجسام و جانوران دیگر (شکار و شکارچی) در پیرامون‬
‫خود آگاه میشود‪ .‬پوشش ژالتینی در بخش هایی از کانال وجود داشته (نه در سراسر کانال) و مژک های گیرنده های مکانیکی دیواره کانال را‪ ،‬به طور کامل‬
‫احاطه کرده است‪ .‬البته سلول های پشتیبان نیز با این پوشش در تماس می باشند‪ .‬سایز مژک های گیرنده ها متفاوت است‪ .‬هسته سلولهای پشتیبان و‬
‫گیرنده های مژکدار‪ ،‬کروی و قاعده ای است‪ .‬قاعده سلول های مژکدار برخالف سلول های پشتیبان در تماس با رشته های عصبی حسی سازنده عصب خط جانبی‬
‫(آکسون آنها) می باشند‪.‬‬

‫گیرندههای شیمیایی در پا‪:‬‬

‫در مگس گیرندههای شیمیایی(نورون های تمایزیافته) در موهای حسی روی پاهای آن قرار‬
‫دارند‪ .‬مگسها به کمک این گیرندهها انواع مولکولها را تشخیص میدهند‪.‬‬
‫روی هر پا چندین موی حسی وجود داشته که درون هر کدام چهار دندریت از چهار گیرنده شیمیایی‬
‫قرار گرفته است‪ .‬جسم سلولی و آکسون این گیرنده های شیمیایی بیرون از موهای حسی بوده‬
‫و آکسون آنها پیام عصبی ایجاد شده را به مغز جانور منتقل می کند‪.‬‬

‫گیرندۀ مکانیکی صدا در پا‪:‬‬

‫روی هر یک از پاهای جلویی جیرجیرک یک محفظۀ هوا وجود دارد که پردۀ‬
‫صماخ روی آن کشیده شده است‪ .‬لرزش پرده در اثر امواج صوتی‪ ،‬گیرندههای‬
‫مکانیکی را که پشت پرده صماخ قرار دارند‪ ،‬تحریک و جانور صدا را دریافت‬
‫میکند‪.‬‬

‫محل گیرنده‬ ‫محل اتصال پا به سینه‬

‫‪14‬‬
‫‪Learn different-1‬‬ ‫کنکور ‪1401‬‬ ‫دکتر حنیف عظیمی‬

‫گیرندههای نوری چشم مرکب‪:‬‬

‫چشم مرکب که در حشرات دیده میشود‪ ،‬از تعداد زیادی واحد بینایی تشکیل شده است‪ .‬هر واحد بینایی‪ ،‬یک قرنیه ‪ ،‬یک عدسی و‬
‫تعدادی گیرندۀ نوری دارد‪ .‬هریک از این واحدها تصویر کوچکی از بخشی از میدان بینایی را ایجاد میکنند‪ .‬دستگاه عصبی جانور‪ ،‬این‬
‫اطالعات را یکپارچه و تصویری موزاییکی ایجاد میکند‪ .‬گیرندههای نوری برخی حشرات مانند زنبور‪ ،‬پرتوهای فرابنفش را نیز دریافت‬
‫میکنند‪.‬‬

‫گیرندۀ فروسرخ مار زنگی‪( :‬گیرنده دمایی)‬

‫برخی مارها میتوانند پرتوهای فروسرخ را تشخیص دهند‪ .‬در‬
‫جلو و زیر هر چشم مار زنگی سوراخی است که گیرندههای‬
‫پرتوهای فروسرخ در آن قرار دارند‪ .‬به کمک این گیرندهها‪ ،‬مار‬
‫پرتوهای فروسرخ تابیده از بدن شکار را دریافت و محل آن را‬
‫در تاریکی تشخیص میدهد‪.‬‬
‫گیرنده های مغناطیسی‪:‬‬
‫جانورانی مانند الک پشت های دریایی که هنگام مهاجرت مسافت های طوالنی را می پیمایند‪ ،‬گیرنده های مغناطیسی دارند که به‬
‫کمک آنها جهت و موقعیت خود را به درستی تشخیص می دهند؛ زیرا الگوی میدان مغناطیسی زمین‪ ،‬در نواحی مختلف کره زمین‬
‫متفاوت و تقریباً در طول زمان ثابت است و با تغییر آب و هوا و شب و روز تغییر نمی کند‪ .‬الک پشت های دریایی ماده پس از طی‬
‫مسافت های طوالنی‪ ،‬برای تخم گذاری به ساحل دریا می آیند و پس از تخم گذاری دوباره به دریا باز می گردند‪ .‬در سر بعضی از‬
‫پرنده ها ذرات آهن مغناطیسی شده نیز یافته اند‪.‬‬

‫ایمنی در جانوران‬
‫همه جانور ان ایمنی غیراختصاصی دارند‪ ،‬اما ایمنی اختصاصی اساساً در مهره داران دیده می شود‪ .‬بی مهرگان لنفوسیت ‪ B‬و ‪ ،T‬گیرنده آنتی ژنی‪ ،‬پالسموسیت‪،‬‬
‫پادتن‪ ،‬توانایی شناسایی میکروب ها را از یکدیگر ندارند‪ .‬با وجود این‪ ،‬ساز و کارهایی در بی مهرگان یافت شده است که مشابه ایمنی اختصاصی عمل می کنند‪.‬‬
‫به عنوان مثال‪ ،‬در مگس میوه‪ ،‬مولکولی کشف شده است که می تواند به صدها شکل مختلف در آید و آنتی ژن های مختلفی را شناسایی کند‪.‬‬

‫‪15‬‬
‫‪Learn different-1‬‬ ‫کنکور ‪1401‬‬ ‫دکتر حنیف عظیمی‬

‫خارجی‪:‬‬
‫در آبزیان مثل بسیاری از ماهی ها‪ ،‬بسیاری از بی مهرگان آبزی و دوزیستان‪ ،‬لقاح خارجی‬
‫دیده می شود‪ .‬در این روش والدین با توجه به عوامل متعددی از جمله دمای محیط‪ ،‬طول روز‪،‬‬
‫آزاد کردن مواد شیمیایی توسط نر یا ماده (فرومون) یا بروز بعضی رفتارها مثل‬
‫رقص عروسی در ماهی ها‪ ،‬تعداد زیادی گامت را همزمان وارد آب می کنند‪ .‬در این جانوران‪،‬‬
‫تخمک دیواره ای چسبناک و ژله ای دارد که پس از لقاح‪ ،‬تخم ها را به هم می چسباند‪ .‬این‬
‫الیه ی ژله ای ابتدا از جنین در برابر عوامل نامساعد محیطی محافظت می کند و سپس به عنوان‬
‫غذای اولیه مورد استفاده جنین قرار می گیرد‪ .‬در ماهی ها و دوزیستان دوره جنینی کوتاه و‬
‫اندوخته تخمک کم می باشد‪.‬‬

‫بی مهرگان‪ :‬تخم گذار‬ ‫انواع لـقاح‬

‫اساس تولید مثل جنسی در‬
‫هرمافرودیت با لقاح دوطرفی‪ :‬کرم های حلقوی مثل کرم خاکی‬
‫همه جانوران مشابه است‪،‬‬
‫هرمافرودیت با خودباروری‪ :‬کرم های پهن مثل کرم کبد‬
‫داخلی‪:‬‬ ‫ولی در چگونگی انجام‪ ،‬مراحل‬
‫آن و حفاظت و تغذیه جنین‪،‬‬
‫لقاح داخلی در جانوران خشکی زی‬
‫تفاوت هایی وجود دارد‪.‬‬
‫و بعضی از آبزیان دیده می شود‪ .‬در‬
‫این جانوران‪ ،‬اسپرم وارد دستگاه‬
‫تولید مثلی فرد ماده می شود و لقاح در‬
‫بدن ماده انجام می شود‪.‬‬
‫بکرزایی‪ :‬زنبور عسل ملکه برای تولید زنبور نر(هاپلوئید)‬

‫پرندگان‪ :‬تخم گذار و خوابیدن روی تخم ها‬ ‫البته در اسبک ماهی‪ ،‬جانور ماده تخمک‬

‫خزندگان‪ :‬تخم گذار در خاک و ماسه‬ ‫را به درون حفره ای در بدن جنس نر‬
‫منتقل می کند‪ .‬لقاح در بدن نر انجام‬
‫بکرزایی‪ :‬بعضی از مارها گاهی اوقات‬
‫می شود و جنس نر‪ ،‬جنین ها را در بدن‬
‫پستانداران‪ :‬تغذیه نوزاد با شیر‬ ‫خود نگه می دارد پس از طی مراحل‬
‫مهره داران‬
‫تخم گذار‪ :‬پالتی پوس(فاقد رحم)‬ ‫رشد و نمو‪ ،‬نوزادان متولد می شوند‪.‬‬
‫(تخم را در بدن خود نگه می دارد و چند روز مانده به‬
‫تولد نوزاد‪ ،‬تخم گذاری می کند و روی آنها می خوابد‬
‫تا مراحل نهایی رشد و نمو طی شود)‬

‫کیسه دار‪:‬کانگورو (دارای رحم ابتدایی )‬

‫جفت دار‪ :‬بهترین شرایط ایمنی و تغذیه‬

‫‪16‬‬
‫‪Learn different-1‬‬ ‫کنکور ‪1401‬‬ ‫دکتر حنیف عظیمی‬

‫بکرزایی‪:‬‬
‫نوعی دیگر از تولید مثل جنسی(تک والدی‪ ،‬بدون اسپرم‪ ،‬بدون پدر‪ ،‬بدون لقاح) است و برای مثال در زنبور عسل و بعضی مارها‬
‫دیده می شود‪ .‬در این روش‪ ،‬فرد ماده گاهی اوقات به تنهایی تولید مثل می کند‪.‬‬
‫در این حالت‪ ،‬یا تخمک بدون لقاح شروع به تقسیم می کند و موجود هاپلوئید (تک الد) را بوجود می آورد‪ ( .‬مثل زنبور نر)‬
‫یا از روی کروموزوم های تخمک یک نسخه ساخته می شود تا کروموزوم های تخمک دو برابر شوند و سپس شروع به تقسیم‬
‫می کند و موجود دیپلوئید (دو الد) را به وجود می آورد‪( .‬مثل مار)‬

‫گامت جانوری با توانایی تقسیم کتاب درسی‪:‬‬ ‫گامت جانوری حاصل میتوز کتاب درسی‪:‬‬ ‫جانور هاپلوئید کتاب درسی‪:‬‬

‫زنبور نر ‪ ................‬در صد از کروموزوم های خود را از مادر و ‪ ..................‬درصد از کروموزوم های خود را از پدر دریافت کرده و‬
‫‪ .............‬درصد از کروموزوم های مادر و ‪ ........................‬درصد از کروموزوم های پدر را دریافت کرده است‪.‬‬
‫زنبور ماده ‪ ................‬در صد از کروموزوم های خود را از مادر و ‪ ................‬درصد از کروموزوم های خود را از پدر دریافت کرده و‬
‫‪ .............‬درصد از کروموزوم های مادر و ‪ ........................‬درصد از کروموزوم های پدر را دریافت کرده است‪.‬‬

‫‪ Aabb‬مار ماده‬ ‫‪ aaBb‬زنبور عسل ماده × ‪ aB‬زنبور عسل نر‬

‫‪17‬‬
‫‪Learn different-1‬‬ ‫کنکور ‪1401‬‬ ‫دکتر حنیف عظیمی‬

‫ارتباط شیمیایی در جانوران‬

‫در دنیای جانوران از ارتباط شیمیایی نه فقط برای ارتباط بین یاختهها‪ ،‬بلکه برای ارتباط افراد با یکدیگر نیز استفاده میشود‪ .‬فرومونها‬
‫موادی هستند که از یک فرد ترشح شده و در فرد یا افراد دیگری از همان گونه پاسخهای رفتاری ایجاد میکند‪.‬‬
‫مثالً زبنور از فرومونها برای هشدار خطر حضور شکارچی به دیگران‪ ،‬استفاده میکند‪ .‬مارها از فرومونها برای جفت یابی و‬
‫گربهها از آن برای تعیین قلمرو خود استفاده میکنند‪.‬‬

‫حرکت در جانوران‬
‫جانوران حداقل در بخشی از زندگی خود می توانند از جایی به جای دیگری حرکت کنند‪ .‬با این وجود‪ ،‬اساس حرکت در جانوران‬
‫مشابه است؛ برای حرکت در یک سو‪ ،‬جانور باید نیرویی در خالف آن وارد کند‪ .‬برای انجام حرکت‪ ،‬جانوران نیازمند‬
‫ساختار های اسکلتی و ماهیچه ای هستند‪.‬‬
‫ساختار اسکلت در جانوران متفاوت است‪ ،‬ولی می توان انواع اسکلت در جانوران را به سه گروه آب ایستایی ‪ ،‬بیرونی و درونی‬
‫طبقه بندی کرد‪ .‬اسکلت آب ایستایی در اثر تجمع مایع درون بدن به آن شکل می دهد‪ .‬عروس دریایی اسکلت آب ایستایی دارد‪.‬‬
‫در این جانوران‪ ،‬با فشار جریان آب به بیرون‪ ،‬جانور به سمت مخالف حرکت می کند‪ .‬این حالت مانند حرکت بادکنک هنگام خالی شدن‬
‫هوای آن است و باعث رانده شدن بادکنک در خالف جهت خروج هوا می شود‪.‬‬
‫حشرات و سخت پوستان نمونه هایی از جانوران دارای اسکلت بیرونی هستند‪ .‬در این جانوران‪ ،‬اسکلت عالوه بر کمک به حرکت‪،‬‬
‫وظیفۀ حفاظتی هم دارد‪ .‬با افزایش اندازۀ جانور‪ ،‬اسکلت خارجی آن هم باید بزرگتر و ضخیم تر شود‪ .‬بزرگ بودن اسکلت خارجی‪ ،‬باعث‬
‫سنگین تر شدن آن می شود که در حرکات جانور محدودیت ایجاد می کند‪ .‬به همین علت‪ ،‬اندازۀ این جانوران از حدّ خاصی بیشتر‬
‫نمی شود‪ .‬مهره داران اسکلت درونی دارند‪ .‬در انواعی از ماهی ها مانند کوسه ماهی و سفره ماهی ‪ ،‬جنس این اسکلت از نوع‬
‫غضروفی است‪ ،‬ولی در سایر مهره داران استخوانی است که غضروف نیز دارد‪ .‬ساختار استخوان در این جانوران بسیار شبیه ساختار‬
‫استخوان انسان است‪.‬‬

‫اسپیروژیر‬ ‫اوگلنا‬
‫اوگلنا جانداری آغازی تک یاخته ای تاژکدار و کلروپالست دار اسپیروژیر آغازی پرسلولی جلبک سبز رشته ای بوده که‬
‫فتوسنتز کننده است‪ .‬این جاندار در حضور نور فتوسنتز می کند و در سلول های آن سبزدیسه های نواری و دراز دارند و دارای‬
‫صورتی که نور نباشد‪ ،‬سبزدیسه های خود را از دست می دهد و با یک هسته مرکزی و زوائد سیتوپالسمی فراوان می باشند‪.‬‬
‫تغذیه از مواد آلی‪ ،‬ترکیبات مورد نیاز خود را به دست می آورد‪.‬‬

‫‪18‬‬
‫‪Learn different-1‬‬ ‫کنکور ‪1401‬‬ ‫دکتر حنیف عظیمی‬

‫رفتارهای جانوران‬
‫رفتار‪ ،‬واکنش یا مجموعه واکنش هایی است که جانور در پاسخ به محرک یا محرک ها (درونی یا بیرونی) انجام می دهد‪ .‬محرک های بیرونی مانند بو‪،‬‬
‫رنگ‪ ،‬صدا‪ ،‬تغییر دمای محیط و تغییر طول روز و یا محرک های درونی مانند تغییر میزان هورمون ها یا گلوکز در بدن جانور(گرسنگی)‪ ،‬موجب بروز‬
‫رفتارهای گوناگون در جانوران می شوند‪.‬‬
‫‪ -‬رفتار اولیه و غیردقیق جوجه کاکایی برای درخواست غذا‬
‫‪ -‬رفتار مکیدن شیرخوارها‬ ‫رفتارهای غریزی (ژنی)‬
‫اساس رفتار غریزی در همه افراد یک گونه یکسان است‬
‫‪ -‬رفتار مراقبت از نوزادان در موش ماده (تحت تاثیر ژن ‪)B‬‬

‫رفتار مراقبت مادری در موش ماده‬ ‫نورون های حرکتی‬ ‫نورون های مغز‬ ‫نورون های حسی‬ ‫گیرنده های حسی‬
‫فعال شدن ژن ‪B‬‬ ‫وارسی نوزادان‬
‫ساخته شدن پروتئین ‪B‬‬
‫فعال شدن آنزیم ها و ژن های دیگر‬
‫‪ -‬النه سازی پرنده ها‬
‫‪ -‬رکود تابستانی‬
‫رفتارهای جانوری‬
‫خوگیری (عادی شدن)‪ :‬کاهش یا عدم پاسخ به یک محرک تکراری و بی اثر(بدون سود یا زیان)‬

‫شرطی شدن کالسیک‪ :‬پاسخ به محرک شرطی و بی اثر به شرط همراهی قبلی با محرک طبیعی‬

‫شرطی شدن فعال (آزمون و خطا)‪ :‬تکرار یا عدم تکرار رفتار به دنبال پاداش یا تنبیه‬ ‫یادگیری‬

‫تغییر نسبتاً پایدار در رفتار که در اثر تجربه به وجود می آید‬

‫حل مسئله‪ :‬ارتباط بین تجربه های گذشته و موقعیت جدید و برنامه ریزی آگاهانه در برخی جانوران‬

‫نقش پذیری‪ :‬در دوره مشخصی از زندگی جانور برای شناسایی مادر و حفظ بقا‬

‫بیشتر رفتارهای جانوران محصول برهم کنش ژن ها و اثرهای محیطی است که جانور در آن زندگی می کند‪.‬‬
‫نوع هر یک از انواع رفتار ها و یادگیری های زیر را تعیین کنید؟‬
‫ترسیدن کالغ ها از مترسک‪:‬‬ ‫نوک زدن های دقیق جوجه کاکایی دو روزه به منقار والد‪:‬‬
‫ترشح بزاق سگ در پاسخ به دیدن یا احساس بوی غذا‪:‬‬ ‫پایین آوردن سر در پاسخ به برگ های در حال افتادن در جوجه پرندگان‪:‬‬
‫ترشح بزاق سگ در پاسخ به صدای زنگ به همراه پودر گوشت‪:‬‬ ‫پاسخ ندادن جوجه پرندگان به دیدن مکرر اجسام در حال حرکت‪:‬‬
‫فشار دادن اهرم درون جعبه برای دریافت غذا توسط موش‪:‬‬ ‫نترسیدن کالغ ها از مترسک‪:‬‬
‫شناسایی مادر توسط جوجه غازها‪:‬‬ ‫ترشح بزاق سگ در پاسخ به صدای زنگ‪:‬‬
‫پیروی بره های بی مادر از انسان پرورش دهنده شان‪:‬‬ ‫منقبض نشدن بازوهای شقایق دریایی در پاسخ به حرکت مداوم آب‪:‬‬
‫جدا کردن برگ های شاخه ی نازک درختان و فرو بردن آن ها درون النه ی موریانه ها توسط شامپانزه ها‪:‬‬
‫شکار نکردن پروانه مونارک توسط پرنده بعد از تجربه شکار قبلی‪:‬‬ ‫قرار دادن جعبه ها روی هم برای به دست آوردن موزها توسط شامپانزه‪:‬‬
‫استفاده از تکه های چوب یا سنگ به شکل سندان و چکش برای شکستن پوسته ی سخت میوه ها توسط شامپانزه ها‪:‬‬
‫انقباض بازوهای شقایق دریایی پس از تحریک مکانیکی‪:‬‬ ‫به دست آوردن تکه گوشت آویزان به انتهای نخ توسط کالغ‪:‬‬
‫رفتار مورد بررسی پاولوف و اسکینر‪:‬‬ ‫رفتار کمک کننده به حفظ گونه های در خطر انقراض توسط پژوهشگران‪:‬‬

‫‪19‬‬
‫‪Learn different-1‬‬ ‫کنکور ‪1401‬‬ ‫دکتر حنیف عظیمی‬

‫انتخاب طبیعی و رفتار‬

‫پژوهشگران در بررسی یک رفتار تالش می کنند به دو نوع پرسش پاسخ دهند‪ .‬پرسش نوع اول اینکه جانور چگونه رفتاری را انجام می دهد؟ برای پاسخ به این پرسش‬
‫پژوهشگران فرآیندهای ژنی‪ ،‬رشد و نمو و عملکرد بدن جانور را بررسی می کنند‪ .‬پرسش نوع دوم این است که چرا جانور رفتاری را انجام می دهد؟ پرسش‬
‫دوم به دیدگاه انتخاب طبیعی مربوط است‪ .‬پژوهشگران برای پاسخ به پرسش چرایی رف تارها و اثر انتخاب طبیعی در شکل دادن به آنها پژوهش می کنند‪ .‬آنها‬
‫نقش سازگار کنندگی رفتارهای گوناگون و به عبارتی نقش رفتارها را در بقا و زادآوری بیشتر جانوران بررسی می کنند‪ .‬این کار با بررسی سود و هزینه ی رفتار‬
‫برای جانور‪ ،‬انجام می شود‪.‬‬
‫خروج پوسته های تخم شکسته از النه توسط کاکایی (صرف زمان بسیار کوتاه برای افزایش احتمال بقای جوجه ها)‬
‫زادآوری (تولیدمثل) ‪ :‬رفتار انتخاب جفت – نظام جفت گیری (تولید بیشترین تعداد زاده های سالم)‬
‫غذایابی بهینه ( کسب بیشترین انرژی خالص ( موازنه بین محتوای انرژی غذا و هزینه به دست آوردن آن) در ازای کمترین خطر )‬
‫رفتار غریزی مهاجرت که یادگیری در آن نقش دارد و به کمک موقعیت خورشید‪ ،‬ستاره ها و میدان مغناطیسی‬ ‫بررسی اثر انتخاب طبیعی‬
‫(افزایش تغذیه‪ ،‬بقا و زادآوری)‬ ‫در علت بروز یک رفتار‬
‫قلمرو خواهی در برابر افراد هم گونه یا افراد گونه های دیگر با اجرای نمایش یا تهاجم یا ترشح فرومون‬
‫(افزایش غذا و انرژی دریافتی‪ ،‬امکان جفت یابی و دسترسی به پناهگاه)‬
‫خواب زمستانی و رکود تابستانی (یک دوره کاهش فعالیت با کاهش دمای بدن‪ ،‬مصرف اکسیژن‪ ،‬تعداد تنفس)‬
‫برقراری ارتباط با ‪ ،‬لمس‪ ،‬صدا‪ ،‬عالمت های دیداری و بو (فرومون)‬
‫زندگی گروهی در زنبورها‪ ،‬مورچه ها‪ ،‬گرگ ها‪ ،‬دم عصایی ها ‪ ،‬خفاش ها و کبوتر ها‬
‫(کاهش احتمال شکار شدن‪ ،‬افزایش دسترسی به غذا)‬
‫دگرخواهی یعنی افزایش احتمال بقا و موفقیت تولید مثل در جانور دیگر‬

‫قمری‬ ‫جیرجیرک‬ ‫گوزن‬ ‫طاووس‬ ‫جانوران‬

‫سهم مساوی‬ ‫نر‬
‫پرداختن هزینه ها‬ ‫انتقال اسپرم ها به‬
‫توسط هر دو والد‬ ‫همراه کیسه ای دارای‬
‫مواد مغذی به ماده‬
‫بزرگ تر بودن‬
‫جیرجیرک ماده‬
‫‪-‬‬
‫ماده‬ ‫ماده‬ ‫ماده ها بیشتر از نرها‬ ‫کدام والد جفت را‬
‫انتخاب می کند؟‬
‫صرف زمان و انرژی‬ ‫صرف زمان و انرژی‬ ‫صرف زمان و انرژی‬
‫بیشتر برای زادآوری و‬ ‫بیشتر برای زادآوری و‬ ‫بیشتر برای زادآوری و‬
‫چرا اون والد؟‬
‫پرورش زاده ها‬ ‫پرورش زاده ها‬ ‫پرورش زاده ها‬
‫شاخ‬ ‫رنگ درخشان و لکه های‬ ‫ویژگی های ظاهری‬ ‫بر چه اساسی‬
‫چشم مانند بیشتری روی‬
‫پرهای دم‬
‫انتخاب می کند؟‬

‫نشانه داشتن‬ ‫نشانه داشتن ژن های‬ ‫نشانه سالمت و کیفیت‬ ‫نشانه داشتن ژن های‬
‫تخمک های بیشتر‬ ‫مربوط به صفات‬ ‫رژیم غذایی و نشانه‬ ‫مربوط به صفات‬
‫‪-‬‬ ‫سازگارکننده دیگر‬ ‫داشتن ژن های مربوط به‬ ‫سازگارکننده دیگر‬
‫چرا بر اون اساس؟‬

‫صفات سازگارکننده دیگر‬

‫تک همسری‬ ‫ماده چند همسری‬ ‫نر چند همسری‬ ‫نر چند همسری‬ ‫بیشتر پستانداران‬ ‫نوع نظام‬
‫چند همسری و بیشتر‬
‫جفت گیری؟‬
‫پرندگان تک همسری‬
‫انتخاب شوندگان ( طاووس نر ‪ ،‬گوزن نر و جیرجیرک ماده) برای انتخاب شدن رقابت می کنند‪.‬‬
‫ویژگی های ظاهری تولید مثلی گاهی مانند دم بلند و زینتی طاووس نر ممکن است حرکت جانور را دشوار و‬
‫آن را در مقابل شکارچی ها آسیب پذیرتر کند و احتمال بقای آن را کاهش دهد‪.‬‬

‫‪20‬‬
‫‪Learn different-1‬‬ ‫کنکور ‪1401‬‬ ‫دکتر حنیف عظیمی‬

‫افزایش بقا و تولید مثل در خویشاوندان به دلیل داشتن ژن های مشترک‬ ‫در دم عصایی نگهبان‬
‫در زنبورهای عسل ماده کارگر نازا‬ ‫هدف از‬
‫گروه همکاری جبرانی‬ ‫خفاش های خون آشام‬ ‫دگر خواهی‬
‫کسب تجربه برای پرورش زاده ها و تصاحب قلمرو‬ ‫پرندگان یاریگر‬

‫انواعی از رفتارهای جانوران‬

‫قمری های خانگی ب ا جمع آوری شاخه های نازک درختان برای خود النه ساخته و زاد آوری می کنند و سیستم تک همسری دارند‪.‬‬

‫گوزن ها از شکارچی ها می گریزند‪.‬‬

‫خرس های قطبی خواب زمستانی دارند‪ .‬در این حالت جانور به خواب عمیقی فرو می رود و یک دوره ی کاهش فعالیت را طی می کند که در آن دمای بدن‪،‬‬
‫مصرف اکسیژن‪ ،‬تعداد تنفس جانور و نیاز جانور به انرژی کاهش می یابد‪ .‬پیش از ورود به خواب زمستانی‪ ،‬جانور مقدار زیادی غذا مصرف می کند و در بدن آن‬
‫چربی الزم به مقدار کافی ذخیره می شود تا هنگام خواب به مصرف برسد‪.‬‬

‫رکود تابستانی نیز یک دوره ی کاهش فعالیت است ک ه در آن سوخت و ساز جانور کاهش پیدا می کند‪ .‬رکود تابستانی در جانورانی دیده می شود که در جاهای به‬
‫شدت گرم مانند بیابان زندگی می کنند‪ .‬نوعی الک پشت حتی وقتی در آزمایشگاه قرار دارد و غذا و آب کافی دریافت می کند‪ ،‬رکود تابستانی را نشان می دهد‪.‬‬
‫رکود تابستانی را رفتاری ژنی می دانند‪.‬‬

‫سارها برای زمستان گذرانی به مناطق گرم تر مهاجرت می کنند‪ .‬بررسی مهاجرت سارها نشان داده است سارهایی که تجربه ی مهاجرت دارند بهتر از آنهایی که‬
‫ال در آنجاها‬
‫برای نخستین بار مهاجرت می کنند‪ ،‬مسیر مهاجرت را تشخیص می دهند‪ .‬در مسیر مهاجرت بسیاری از جانوران از جاهایی عبور می کنند که قب ً‬
‫نبوده اند‪ .‬جانوران برای جهت یابی از نشانه های محیطی استفاده می کنند‪ .‬مثالً جهت یابی هنگام روز با استفاده از موقعیت خورشید و در شب با استفاده از موقعیت‬
‫ستاره ها در آسمان انجام می شود‪.‬‬

‫پژوهشگران در سر بعضی از پرنده ها ذرات آهن مغناطیسی شده نیز یافته اند‪ .‬کبوتر خانگی می تواند موقعیت خود را نسبت به میدان مغناطیسی زمین احساس‬
‫و با استفاده از آن جهت یابی کند‪.‬‬

‫الک پشت های دریایی ماده پس از طی مسافت های طوالنی‪ ،‬برای تخم گذاری به ساحل دریا می آیند و پس از تخم گذاری دوباره به دریا باز می گردند‪.‬‬
‫به نظر می رسد میدان مغناطیسی زمین در جهت یابی الک پشت ها نیز نقش دارد‪.‬‬

‫جوجه های برخی از پرندگان برای غذای مورد نیازشان به والد (یا والدین) خود متکی هستند‪ .‬مثالً جوجه کاکایی بر اساس نوعی رفتار غریزی برای دریافت غذا‬
‫به منقار پرنده والد نوک می زند و والد بخشی از غذای خورده شده را برمی گرداند تا جوجه آن را بخورد‪ .‬جوجه پس از بیرون آمدن از تخم‪ ،‬می تواند به منقار والد‬
‫نوک بزند‪ .‬در رفتار درخواست غذا‪ ،‬نوک زدن های جوجه کاکایی به منقار والد در ابتدا دقیق نیست ولی به تدریج و با تمرین‪ ،‬این رفتار دقیق تر می شود‪ .‬هر چه جوجه‬
‫دقیق تر نوک بزند‪ ،‬والد سریع تر به درخواست آن برای غذا پاسخ می دهد‪ .‬به این ترتیب جوجه می آموزد (شرطی شدن فعال) تا دقیق تر نوک بزند‪ .‬بنابراین‪،‬‬
‫جوجه کاکایی تجربه به دست می آورد و رفتار غریزی آن تغییر می کند و اصالح می شود‪.‬‬

‫پرنده کاکایی پس از آنکه جوجه هایش از تخم بیرون می آیند‪ .‬پوسته های تخم را از النه خارج می کند‪ .‬جوجه ها و تخم های کاکایی در میان علف های اطراف‬
‫آشیانه به خوبی استتار می شوند‪ .‬البته رنگ سفید داخل پوسته تخم های شکسته بسیار مشخص است‪ .‬کاکایی ها رفتار دور انداختن پوسته تخم های شکسته از النه‬
‫را برای کاهش احتمال شکار شدن و افزایش احتمال بقای جوجه ها انجام می دهند‪ .‬کاکایی ها زمان بسیار کوتاهی را برای بیرون بردن پوسته تخم ها صرف می کنند‬
‫امّا این رفتار در بقای زاده های آنها نقشی حیاتی دارد‪.‬‬

‫موش ماده طبیعی بر اساس نوعی رفتار غریزی اجازه نمی دهد بچه موش ها از او دور شوند؛ اگر بچه موش ها دور شوند‪ ،‬مادر بر اساس عملکرد ژن ‪ B‬در نورون های‬
‫مغز آنها را می گیرد و به سمت خود می کشد‪.‬‬

‫‪21‬‬
‫‪Learn different-1‬‬ ‫کنکور ‪1401‬‬ ‫دکتر حنیف عظیمی‬

‫شقایق دریایی بر اساس نوعی رفتار غریزی با تحریک مکانیکی (تماس)‪ ،‬بازوهای خود را منقبض می کند امّا یاد می گیرد به حرکت مداوم آب بر اساس رفتار‬
‫عادی شدن(خوگیری) پاسخی ندهد‪.‬‬

‫در آزمایش پاولوف هم زمان با دادن پودر گوشت به سگ گرسنه‪ ،‬زنگی را به صدا در آورد‪ .‬با تکرار این کار‪ ،‬سگ بین صدای زنگ و غذا ارتباط برقرار کرد‪.‬‬
‫طوری که بزاق آن ب ا شنیدن صدای زنگ و حتّی بدون دریافت غذا نیز ترشح می شد‪ .‬صدای زنگ در ابتدا یک محرک بی اثر بود ولی وقتی با محرک طبیعی یعنی غذا‬
‫همراه شد‪ ،‬سبب بروز پاسخ ترشح بزاق شد‪ .‬صدای زنگ یک محرک شرطی است زیرا در صورتی می تواند موجب بروز پاسخ شود که با یک محرک طبیعی همراه شود‪.‬‬
‫این نوع یادگیری شرطی شدن کالسیک نام دارد‪.‬‬

‫دانشمندی به نام اسکینر‪ ،‬موش گرسنه ای را در جعبه ای قرار داد که درون آن اهرمی وجود داشت و موش می توانست آن را فشار دهد‪ .‬موش درون جعبه حرکت‬
‫می کرد و به طور تصادفی اهرم درون جعبه را فشار می داد‪ .‬در نتیجه‪ ،‬تکه ای غذا به درون جعبه می افتاد و موش غذا دریافت می کرد‪ .‬پس از چند بار تکرار این‬
‫رفتار‪ ،‬موش به ارتباط بین فشار دادن اهرم و پاداش یعنی به دست آوردن غذا پی برد‪ .‬موش پس از آن به طور عمدی‪ ،‬اهرم را فشار می داد تا غذا به دست آورد‪.‬‬
‫به این رفتار شرطی شدن فعال یا یادگیری با آزمون و خطا می گویند‪.‬‬

‫پرنده ای پروانه مونارک را بلعیده و دچار تهوع شده است‪ .‬پس از چنین تجربه هایی پرنده با رفتار شرطی شدن فعال می آموزد‪ ،‬این حشره را نباید بخورد‪.‬‬
‫پروانه ی مونارک یکی از شگفت انگیزترین رفتارها را به نمایش می گذارد‪ .‬جمعیت این پروانه ها هر سال هزاران کیلومتر را از مکزیک تا جنوب کانادا و بالعکس‬
‫می پیماید‪ .‬در بدن این پروانه‪ ،‬یاخته های عصبی وجود داشته که پروانه ها با استفاده از آنها‪ ،‬جایگاه خورشید در آسمان و جهت مقصد را تشخیص می دهند و‬
‫به سوی آن پرواز می کنند‪.‬‬

‫برخی از جان وران می توانند از تجربه های قبلی خود برای حل مسئله ای که با آن رو به رو شده اند‪ ،‬استفاده کنند‪ .‬در یکی از آزمایش های مربوط به این رفتار‪،‬‬
‫شامپانزه ای را در اتاقی گذاشتند که تعدادی موز از سقف آن آویزان بود و چند جعبه ی چوبی هم در اتاق وجود داشت‪ .‬شامپانزه پس از چند بار باال پریدن و تالش‬
‫ناموفق برای رسیدن به موزها‪ ،‬جعبه ها را روی هم قرار داد‪ ،‬از آنها باال رفت و به موزها دست یافت‪ .‬در رفتار حل مسئله جانور بین تجربه های گذشته و موقعیت جدید‬
‫ارتباط برقرار می کند و با استفاده از آنها برای حل مسئله جدید‪ ،‬آگاهانه برنامه ریزی می کند‪.‬‬

‫شامپانزه ها برگ های شاخه ی نازک درختان را جدا می کنند و آن را درون النه ی موریانه ها فرو می برند تا موریانه ها را بیرون بیاورند و بخورند‪ .‬این جانوران از‬
‫تکه های چوب یا سنگ به شکل سندان و چکش استفاده می کنند تا پوسته ی سخت میوه ها را بشکنند‪.‬‬

‫کالغ سیاه بر اساس رفتار حل مسئله کشف کرده است که چگونه تکه گوشت آویزان به انتهای نخ را به دست آورد‪ .‬جانور هر بار بخشی از نخ را با منقار خود باال‬
‫می کشد و پنجه ی پای خود را روی آن قرار داده و سرانجام به گوشت دست پیدا می کند‪.‬‬

‫جوجه غازها پس از بیرون آمدن از تخم‪ ،‬نخستین جسم متحرکی را که می بینند‪ ،‬دنبال می کنند‪ .‬جسم متحرک معموالً مادر آنهاست‪ .‬این دنبال کردن موجب‬
‫پیوند جوجه ها با مادر می شود‪ .‬پیوند جوجه غازها و مادرشان در نتیجه ی نوعی یادگیری به نام نقش پذیری ایجاد می شود‪ .‬نقش پذیری نوعی یادگیری است که در‬
‫دو ره ی مشخصی از زندگی جانور انجام می شود‪ .‬نقش پذیری جوجه غازها طی چند ساعت پس از خروج از تخم رخ می دهد‪ .‬نقش پذیری در پستانداران نیز دیده‬
‫ال بره هایی که مادر خود را از دست داده اند و انسان آنها را پرورش داده است‪ ،‬دنبال او راه می افتند و تمایلی برای ارتباط با گوسفندهای دیگر نشان‬‫می شود‪ ،‬مث ً‬
‫نمی دهند‪ .‬امروزه پژوهشگران می کوشند از نقش پذیری در حفظ گونه های جانوران در خطر انقراض استفاده کنند‪ .‬مثالً آنها برای پرورش جوجه پرنده هایی که‬
‫والدین خود را از دست داده و تحت مراقبت انسان به دنیا آمده اند‪ ،‬صدای پرندگان همان گونه را پخش می کنند‪ .‬افرادی که از این جوجه ها نگهداری می کنند‪ ،‬ظاهر‬
‫خود را شبیه آن پرنده کرده و مانند آنها رفتار می کنند‪.‬‬

‫ویژگی های ظاهری طاووس های نر و ماده متفاوت است‪ .‬در فصل زادآوری دم طاووس نر‪ ،‬پرهای پرنقش و نگاری پیدا می کند‪ .‬طاووس نر برای جلب جفت‪،‬‬
‫دم خود را مانند بادبزن می گستراند تا بهتر در معرض دید جانور ماده قرار گیرد‪ .‬طاووس ماده دم طاووس های نر را بررسی می کند و نری را به عنوان جفت انتخاب‬
‫می کند که رنگ درخشان و لکه های چشم مانند بیشتری روی پرهای دم خود داشته باشد‪ .‬گرچه دم بلند و زینتی طاووس نر ممکن است حرکت جانور را دشوار و‬
‫آن را در مقابل شکارچی ها آسیب پذیرتر کند و احتمال بقای آن را کاهش دهد‪ ،‬امّا بقای جانوری با این ویژگی هنگام تولید مثل‪ ،‬سازگارتر بودن آن را نشان می دهد‪.‬‬
‫در نتیجه در صورت انتخاب آن‪ ،‬زاده ها عالوه بر ویژگی ظاهری‪ ،‬ژن های صفات سازگارتر را نیز به ارث می برند‪ .‬ویژگی های ظاهری مانند دم زینتی طاووس نر یا‬
‫شاخ گوزن نر از صفات ثانویه جنسی جانوران نر هستند که هنگام جفت یابی و رقابت با نرهای دیگر به کار می روند‪ .‬طاووس نر نظام جفت گیری چند همسری‬

‫‪22‬‬
‫‪Learn different-1‬‬ ‫کنکور ‪1401‬‬ ‫دکتر حنیف عظیمی‬

‫دارد‪ .‬طاووس نر در نگهداری زاده ها نقش ی ندارد‪ ،‬البته می تواند با نگهداری از قلمرو‪ ،‬منابع غذایی‪ ،‬محل النه و پناهگاه ایمن از شکارچی ها‪ ،‬به طور غیرمستقیم به‬
‫ماده ها کمک کند‪ .‬در نتیجه‪ ،‬موفقیت تولید مثلی هر دو جانور نر و ماده افزایش می یابد‪.‬‬

‫در نوعی جیرجیرک‪ ،‬جانور نر هزینه ی بیشتری در تولید مثل می پردازد و بنابراین جفت را انتخاب می کند‪ .‬جیرجیرک نر زامه های خود را درون کیسه ای به‬
‫همراه مقداری مواد مغذی به جانور ماده منتقل می کند‪ .‬جانور ماده هنگام تشکیل تخم و برای رشد و نمو جنین به مواد مغذی درون کیسه نیاز دارد‪.‬‬
‫این کیسه ب خش قابل توجهی از وزن بدن جانور نر را تشکیل می دهد‪ .‬جانور نر‪ ،‬جیرجیرک ماده ای را انتخاب می کند که بزرگتر باشد‪ ،‬زیرا بزرگتر بودن جیرجیرک‬
‫ماده نشانه ی آن است که تخمک های بیشتر دارد و می تواند زاده های بیشتری تولید کند‪ .‬در این جانوران جیرجیرک های ماده برای انتخاب شدن رقابت می کنند‪.‬‬

‫خرچنگ های ساحلی صدف های با اندازه ی متوسط را ترجیح می دهند زیرا آنها بیشترین انرژی خالص را تأمین می کنند‪ .‬صدف های بزرگتر انرژی بیشتری دارند‬
‫اما برای شکستن آنها باید انرژی بیشتری صرف شود‪.‬‬

‫گاهی جانوران غذایی را مصرف می کنند که محتوای ا نرژی چندانی ندارد امّا مواد مورد نیاز آنها را تأمین می کند‪ .‬برای مثال گروهی از طوطی ها‪ ،‬خاک رس‬
‫می خورند تا مواد سمی حاصل از غذاهای گیاهی را در لوله گوارش آنها خنثی کند‪.‬‬

‫قو با آواز خواندن سعی می کند از ورود پرنده ی مزاحم به قلمرو خود جلوگیری ک ند‪ .‬اگر آواز مؤثر نباشد‪ ،‬ممکن است پرنده ی صاحب قلمرو برای بیرون راندن مزاحم‬
‫به آن حمله کند‪ .‬گربهها از فرومونها برای تعیین قلمرو خود استفاده میکنند‪.‬‬

‫برخی جانوران مانند زنبورهای عسل‪ ،‬مورچه‪ ،‬دم عصایی‪ ،‬کبوتر ها ‪ ،‬خفاش های خون آشام و گرگ به شکل گروهی زندگی می کنند و با هم همکاری‬
‫دارند‪ .‬زنبورها با استفاده از فرومون با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند‪ .‬جوجه کاکایی با لمس منقار والد با او ایجاد ارتباط و غذا درخواست می کند‪ .‬صدای‬
‫جیرجیرک نر ‪ ،‬اطالعاتی مانند گونه و جنسیت را به اطالع جیرجیرک ماده می رساند‪.‬‬

‫زنبورهای عسل کارگر شهد و گرده ی گل ها را جمع آوری کرده و به کندو می آورند‪ .‬وقتی زنبور کارگر منبع غذایی جدیدی پیدا می کند و به کندو باز می گردد‪.‬‬
‫خیلی طول نمی کشد که تعداد زیادی زنبور کارگر در محل آن منبع غذایی دیده می شود‪ .‬این زنبور با انجام حرکات ویژه ای اطالعات خود را به زنبورهای دیگر‬
‫نشان می دهد‪ .‬زنبورهای کارگر با مشاهده ی این حرکات‪ ،‬فاصله ی تقریبی کندو تا محل منبع غذا و جهتی را که باید پرواز کنند‪ ،‬در می یابند‪ .‬افزون بر آن هنگام‬
‫انجام حرکات‪ ،‬زنبور یابنده صدای وزوز متفاوتی نیز دارد‪ .‬زنبورهای کا رگر با استفاده از اطالعات کلی که از زنبور یابنده درباره ی منبع غذایی دریافت کرده اند‪ ،‬به‬
‫سمت آن پرواز و به کمک بویایی خود‪ ،‬محل دقیق غذا را پیدا می کنند‪.‬‬

‫اجتماع مورچه ها از گروه هایی تشکیل شده است که در اندازه‪ ،‬شکل و کارهایی که انجام می دهند تفاوت دارند‪ .‬مثالً در اجتماع مورچه های برگ بُر‪ ،‬کارگرها‬
‫اندازه های متفاوتی دارند‪ .‬تعدادی از آنها برگ ها را برش می دهند و به النه حمل می کنند (بزرگتر) و گروهی دیگر کار دفاع را انجام می دهند (کوچکتر)‪ .‬این‬
‫مورچه ها قطعه های برگ را به عنوان کود برای پرورش نوعی قارچ که از آن تغذیه می کنند‪ ،‬به کار می برند‪.‬‬

‫در بین جانورانی که زندگی گروهی دارند مثل دم عصایی(‪ )meerkat‬افراد نگهبانی هستند که با تولید صدا حضور شکارچی را به دیگران هشدار می دهند تا به‬
‫موقع فرار کنند‪ .‬البته آنها با این کار توجه شکارچی را به خود جلب کرده‪ ،‬احتمال بقای خود را کاهش می دهند‪.‬‬

‫زنبورهای عسل ماده کارگر ‪ ،‬نازا هستند و نگهداری و پرورش زاده های ملکه را انجام می دهند‪ .‬جانوران نگهبان و زنبورهای عسل کارگر رفتار دگر خواهی دارند‪.‬‬
‫دگرخواهی رفتاری است که در آن یک جانور بقا و موفقیت تولید مثلی جانور دیگری را با هز ینه ی کاسته شدن از احتمال بقاء و تولید مثل خود‪ ،‬افزایش می دهد‪.‬‬
‫افراد نگهبان در گروه جانوران و یا زنبورهای عسل‪ ،‬رفتار دگرخواهی را نسبت به خویشاوندان خود انجام می دهند‪.‬‬

‫در نمونه ای دیگر از دگرخواهی جانوران با یکدیگر گروه همکاری تشکیل می دهند‪ .‬برای مثال خفاش های خون آشام به طور گروهی درون غارها یا سوراخ درختان‬
‫زندگی می کنند‪ .‬غذای آنها خون پستانداران بزرگ مثل دام هاست‪ .‬این خفاش ها خونی را که خورده اند با یکدیگر به اشتراک می گذارند‪ .‬خفاشی که غذا خورده‬
‫است کمی از خون خورده شده را بر می گرداند تا خفاش گرسنه آن را بخورد‪ .‬در غیر این صورت خفاش گرسنه خواهد مرد‪ .‬خفاشی که غذا دریافت کرده‪ ،‬کار خفاش‬
‫دگرخواه را در آینده جبران می کند‪ .‬اگر جبران انجام نشود‪ ،‬این خفاش از اشتراک غذا کنار گذاشته می شود‪ .‬خفاش هایی که دگرخواهی انجام می دهند‪ ،‬لزوماً‬
‫خویشاوند نیستند‪.‬‬

‫‪23‬‬
‫‪Learn different-1‬‬ ‫کنکور ‪1401‬‬ ‫دکتر حنیف عظیمی‬

‫گاهی دگرخواهی‪ ،‬رفتاری به نفع خود فرد است‪ .‬در میان پرندگان‪ ،‬افراد یاریگری هستند که در پرورش زاده ها به والدین آنها یاری می رسانند‪ .‬مشخص شده‬
‫است وجود این یاریگرها احتمال بقای زاده ها را افزایش می دهد‪ .‬یاریگرها اغلب پرنده های جوانی اند که با کمک به والدین صاحب النه‪ ،‬تجربه کسب می کنند و‬
‫هنگام زادآوری می توانند از این تجربه ها برای پرورش زاده های خود استفاده کنند یا با مرگ احتمالی جفت های زاد آور‪ ،‬قلمرو آنها را تصاحب و خود زادآوری کنند‪.‬‬

‫نوزاد کرمی شکل حشره در حال خوردن برگ تنباکو است‪ .‬از یاختههای آسیب دیده برگ‪ ،‬ترکیب فراری متصاعد میشود که نوعی زنبور وحشی آن را شناسایی‬
‫میکند‪ .‬زنبور مادهای که در آن اطراف زندگی میکند‪ ،‬با ردیابی این مواد‪ ،‬خود را به نوزاد کرمی شکل میرساند و روی آن تخم میگذارد‪ .‬نوزادان زنبور بعد از خروج‬
‫از تخم‪ ،‬از نوزاد کرمی شکل تغذیه میکنند و در نتیجه آن را میکشند‪ .‬نتیجه این رویداد کاهش جمعیت حشره آفت است‪.‬‬

‫انبوهی از مورچه ها به حشره ای که قصد خوردن برگهای درخت آکاسیا را دارد‪ ،‬هجوم بردهاند‪ .‬دیده شده است که این مورچهها حتی به پستانداران کوچک و‬
‫گیاهان دارزی نیز حمله می کند‪ .‬گردهافشانی درخت آکاسیا مثل گل قاصد وابسته به زنبورهاست‪ .‬مشخص شده است وقتی گلهای آکاسیا باز می شوند‪ ،‬نوعی‬
‫ترکیب شیمیایی تولید و منتشر میکنند که با فراری دادن مورچهها مانع از حملۀ آنها به زنبورهای گرده افشان می شود‪.‬‬

‫برای تعیین سرعت و ترکیب شیره پرورده‪ ،‬شته را بی حس کرده و سپس خرطوم آن ر ا می برند‪ ،‬شیره پرورده از خرطوم بریده شده به بیرون تراوش می کند‪.‬‬

‫مار پیتون با اینکه پا ندارد اما بقایای پا در لگن آن به صورت وستیجیال موجود است و این حاکی از وجود رابطه ای میان آن و دیگر مهره داران است‪ .‬شواهد متعددی‬
‫در دست است که نشان می دهد مارها از تغییر یافتن سوسمارها پدید آمده اند‪.‬‬

‫گل الله و گربه‪ ،‬جزو جاندارانی هستند که امروز زندگی می کنند‪ ،‬اما در گذشته زندگی نمی کرده اند ‪.‬‬

‫‪24‬‬
‫‪Learn different-1‬‬ ‫کنکور ‪1401‬‬ ‫دکتر حنیف عظیمی‬

‫جانوران کتب درسی‬

‫اسفنج ها‬
‫سامانه گردش آب‬ ‫گردش مواد‬
‫آب از محیط بیرون از طریق سوراخ های دیواره به حفره یا حفره هایی وارد و پس از آن از سوراخ یا سوراخ های بزرگتری‬
‫خارج می شود‪ .‬عامل حرکت آب‪ ،‬یاخته های یقه دار هستند که تاژک دارند‪.‬‬
‫فاقد ساختار تنفسی ویژه بوده و همه یاخته ها می توانند با محیط تبادالت گازی داشته باشند‪.‬‬ ‫تبادالت گازی‬
‫دفاع غیر اختصاصی‬ ‫ایمنی‬

‫مرجانیان‬
‫هیدر ‪ -‬عروس دریایی ‪ -‬شقایق دریایی‬ ‫مثال‬
‫دارای حفره گوارشی برای گوارش و گردش مواد‬ ‫گوارش‬
‫این حفره فقط یک سوراخ برای ورود و خروج مواد دارد‪ .‬گردش مواد نیز درون همین کیسه انجام می شود‪.‬‬
‫یاخته هایی در این حفره‪ ،‬آنزیم هایی ترشح می کنند که فرایند گوارش به صورت برون یاختهای را آغاز می کنند‪.‬‬
‫یاخته های این حفره‪ ،‬ذره های غذایی را با آندوسیتوز دریافت می کنند و‬
‫فرایند گوارش به صورت درون یاخته ای را در واکوئول های غذایی ادامه می دهند‪.‬‬
‫بعضی از سلول های استوانه ای حفره گوارشی هیدر تاژک دار می باشند‪.‬‬
‫فاقد ساختار تنفسی ویژه بوده و همه یاخته ها می توانند با محیط تبادالت گازی داشته باشند‪.‬‬ ‫تبادالت گازی‬
‫دارای حفره گوارشی برای گوارش و گردش مواد‬ ‫گردش مواد‬
‫ساده ترین ساختار عصبی‪ ،‬شبکه عصبی در هیدر است‪.‬‬ ‫دستگاه عصبی‬
‫شبکه ی عصبی مجموعه ای از نورون های پراکنده در دیواره بدن هیدر است که با هم ارتباط دارند‪.‬‬
‫تحریک هر نقطه از بدن جانور در همه سطح آن منتشر می شود‪ .‬شبکه عصبی‪ ،‬یاخته های ماهیچه ای بدن را تحریک می کند‪.‬‬
‫عروس دریایی اسکلت آب ایستایی دارد‪.‬‬ ‫اسکلت و حرکت‬
‫در این جانوران‪ ،‬با فشار جریان آب به بیرون‪ ،‬جانور به سمت مخالف حرکت می کند‪.‬‬
‫دفاع غیر اختصاصی‬ ‫ایمنی‬
‫شقایق دریایی بر اساس نوعی رفتار غریزی با تحریک مکانیکی (تماس)‪ ،‬بازوهای خود را منقبض می کند‬ ‫رفتارها‬
‫امّا یاد می گیرد به حرکت مداوم آب بر اساس رفتار عادی شدن(خوگیری) پاسخی ندهد‪.‬‬

‫‪25‬‬
‫‪Learn different-1‬‬ ‫کنکور ‪1401‬‬ ‫دکتر حنیف عظیمی‬

‫کرم پهن‬
‫پالناریا (آزاد زی و آبزی) ‪ -‬نواری کدو – کبد‬ ‫مثال‬
‫کدو‪ :‬دهان و دستگاه گوارش ندارد و جذب مواد مغذی از سطح بدن‬ ‫گوارش‬
‫پالناریا‪ :‬حفره گوارشی منشعب‬
‫فاقد ساختار تنفسی ویژه بوده و همه یاخته ها می توانند با محیط تبادالت گازی داشته باشند‪.‬‬ ‫تبادالت گازی‬
‫در پالناریا حفره گوارشی منشعب‬ ‫گردش مواد‬
‫دو گره عصبی در سر مثلثی پالناریا ‪ ،‬مغز را تشکیل داده اند‪ .‬هر گره مجموعه ای از جسم یاخته های عصبی است‪.‬‬ ‫دستگاه عصبی‬
‫دو طناب عصبی متصل به مغز که در طول بدن جانور کشیده شده اند‪ ،‬با رشته هایی به هم متصل اند‬
‫و ساختار نردبان مانندی را ایجاد می کنند‪ .‬این مجموعه بخش مرکزی دستگاه عصبی جانور است‪.‬‬
‫رشته های جانبی متصل به آن نیز‪ ،‬بخش محیطی دستگاه عصبی را تشکیل می دهند‪.‬‬
‫دفاع غیر اختصاصی‬ ‫ایمنی‬
‫هرمافرودیت‪ -‬کرم کبد خودبارور‬ ‫تولید مثل‬

‫کرم حلقوی‬
‫کرم خاکی‬ ‫مثال‬
‫دارای لوله گوارشی‬ ‫گوارش‬
‫کرم خاکی در محیط های مرطوب زندگی می کنند از تبادالت پوستی استفاده می کنند‬ ‫تبادالت گازی‬
‫دارای شبکهی مویرگی زیرپوستی با مویرگ های فراوان و گازها را با هوای درون فضاهای خالی بین ذرات خاک‪ ،‬تبادل می کند‪.‬‬
‫ساده ترین سامانهی گردش بسته‬ ‫گردش مواد‬
‫رگ پشتی آن به صورت قلب اصلی عمل کرده و خون را به جلو می راند‪ .‬در قسمت جلویی بدن ‪ 5‬جفت کمان رگی در اطراف‬
‫لوله گوارش (مری) به صورت قلب کمکی عمل می کنند و خون را به سمت پایین و سپس به عقب می رانند‪ .‬مویرگ ها در همه‬
‫قسمت های بدن‪ ،‬بین رگ پشتی و شکمی وجود دارند‪.‬‬
‫دفاع غیر اختصاصی‬ ‫ایمنی‬
‫هرمافرودیت‪ -‬لقاح دوطرفی‬ ‫تولید مثل‬

‫نرم تنان‬
‫حلزون ها‬ ‫مثال‬
‫دارای لوله گوارشی‬ ‫گوارش‬
‫از بی مهرگان خشکی زی که برای تنفس از شش استفاده می کنند‪.‬‬ ‫تبادالت گازی‬
‫دفاع غیر اختصاصی‬ ‫ایمنی‬

‫‪26‬‬
‫‪Learn different-1‬‬ ‫کنکور ‪1401‬‬ ‫دکتر حنیف عظیمی‬

‫بند پایان حشرات‬

‫ملخ‪ -‬جیرجیرک ‪ -‬پروانه مثل مونارک – زنبور ‪ -‬مورچه – شته – موریانه ‪ -‬مگس‬ ‫مثال‬

‫دارای لوله گوارشی‬ ‫گوارش‬

‫ملخ حشرهای گیاهخوار است و با استفاده از آرواره ها‪ ،‬مواد غذایی را خرد و به دهان منتقل می کند‪ .‬غذای خرد شده از طریق مری به‬
‫چینه دان وارد می شود‪ .‬چینه دان بخش حجیم انتهای مری است که در آن غذا ذخیره و نرم می شود‪ .‬سپس غذا به بخش کوچکی به نام‬
‫پیش معده وارد می شود‪ .‬دیواره پیش معده دندانه هایی دارد که به خرد شدن بیشتر مواد غذایی کمک می کنند‪ .‬معده و کیسه های معده‪،‬‬
‫آنزیم هایی ترشح می کنند که به پیش معده وارد می شوند‪ .‬جذب‪ ،‬در معده صورت می گیرد‪ .‬مواد گوارش نیافته پس از عبور از روده‪ ،‬به‬
‫راست روده وارد و سرانجام از مخرج دفع می شوند‪ .‬بخش ابتدایی روده گشادتر از بخش انتهایی بوده و لوله های مالپیگی به آن تخلیه‬
‫می شوند‪.‬‬
‫تنفس نایدیسی‬ ‫تبادالت گازی‬

‫نایدیس ها‪ ،‬لوله های منشعب و مرتبط به هم هستند که از طریق منافذ تنفسی به خارج راه دارند‪ .‬منافذ تنفسی در ابتدای نایدیس قرار‬
‫دارند‪ .‬نایدیس به انشعابات کوچکتری تقسیم می شود‪ .‬انشعابات پایانی‪ ،‬که در کنار همه یاخته های بدن قرار می گیرند‪ ،‬بن بست بوده و‬
‫دارای مایعی است که تبادالت گازی را ممکن می کند؛ حشرات چنین تنفسی دارند‪ .‬در این جانوران دستگاه گردش مواد و همولنف‪،‬‬
‫نقشی در انتقال گازهای تنفسی ندارد و همولنف تیره و روشن نمی باشد‪.‬‬
‫دارای سامانه گردش باز با قلب لوله ای پشتی منفذ دار و فاقد رگ شکمی و مویرگ‬ ‫گردش مواد‬
‫قلب لوله ای‪ ،‬همولنف را از طریق رگ ها به درون حفره هایی(سینوس ها) پمپ می کند‪ .‬تبادل مواد بین یاخته ها و همولنف انجام شده و همولنف از‬
‫طریق منافذ دریچه دار به قلب برمی گردد‪ .‬دریچه های منافذ در هنگام انقباض قلب‪ ،‬بسته هستند‪.‬‬

‫لوله های مالپیگی‬ ‫دفع‬

‫حشرات سامانه دفعی متصل به روده به نام لوله های مالپیگی دارند‪ .‬ماده دفعی در حشرات‪ ،‬اوریک اسید است‪ .‬اوریک اسید همراه با آب‬
‫و یون ها از همولنف به لوله های مالپیگی وارد می شود‪ .‬محتوای لوله های مالپیگی به روده‪ ،‬تخلیه و با عبور مایعات در روده‪ ،‬آب و‬
‫یون ها به همولنف باز جذب می شوند‪( .‬در راست روده) اوریک اسید از طریق روده به همراه مواد دفعی دستگاه گوارش دفع می شود‪.‬‬
‫لوله های ماپیگی در یک انتها بسته و در یک انتها به روده باز می باشند‪.‬‬
‫مغز از چند گره به هم جوش خورده و یک طناب عصبی شکمی که در هر بند از بدن‪ ،‬یک گره عصبی دارد‪.‬‬ ‫دستگاه عصبی‬
‫هر گره فعالیت ماهیچه های آن بند را تنظیم می کند‪.‬‬
‫دارای چشم مرکب شامل تعداد زیادی واحد بینایی بوده که هر واحد بینایی‪ ،‬یک قرنیه‪ ،‬یک عدسی و تعدادی گیرندۀ نوری دارد‪.‬‬ ‫گیرنده های حسی‬
‫گیرنده های نوری برخی حشرات مانند زنبور‪ ،‬پرتوهای فرابنفش را نیز دریافت میکنند‪.‬‬
‫در مگس در موهای حسی روی پاها‪ ،‬گیرندههای شیمیایی قرار دارند‪ .‬به کمک این گیرندهها انواع مولکولها را تشخیص میدهند‪.‬‬
‫روی پاهای جلویی جیرجیرک یک محفظۀ هوا وجود دارد که پردۀ صماخ روی آن کشیده شده است‪ .‬لرزش پرده در اثر امواج صوتی‪،‬‬
‫گیرندههای مکانیکی پشت پرده را تحریک کرده و جانور صدا را دریافت میکند‪.‬‬

‫دارای اسکلت بیرونی بوده که در این جانوران‪ ،‬اسکلت عالوه بر کمک به حرکت‪ ،‬وظیفۀ حفاظتی هم دارد‪.‬‬ ‫اسکلت و حرکت‬
‫زنبور از فرومونها برای هشدار خطر حضور شکارچی به دیگران‪ ،‬استفاده میکند‪.‬‬ ‫ارتباط شیمیایی‬
‫دارای دفاع غیر اختصاصی و دارای ساز و کارهایی مشابه ایمنی اختصاصی‬ ‫ایمنی‬
‫در مگس میوه‪ ،‬مولکولی کشف شده است که می تواند به صدها شکل مختلف در آید و آنتی ژن های مختلفی را شناسایی کند‪.‬‬
‫لقاح داخلی داشته و تخم گذار بوده – زنبور ملکه برای تولید زاده نر (هاپلوئید) بکرزایی دارد‪.‬‬ ‫تولید مثل‬

‫‪27‬‬
‫‪Learn different-1‬‬ ‫کنکور ‪1401‬‬ ‫دکتر حنیف عظیمی‬

‫جمعیت پروانه مونارک هر سال هزاران کیلومتر را از مکزیک تا جنوب کانادا و بالعکس می پیماید‪ .‬دارای یاخته های عصبی برای تشخیص‬ ‫رفتارها‬
‫جایگاه خورشید در آسمان و جهت مقصد دارد‪ .‬این پروانه در صورت شکارشدن سبب ایجاد تهوع در پرنده می شود‪.‬‬
‫اجتماع مورچه ها از گروه هایی تشکیل شده است که در اندازه‪ ،‬شکل و کارهایی که انجام می دهند تفاوت دارند‪ .‬مث ً‬
‫ال در اجتماع‬
‫مورچه های برگ بُر‪ ،‬کارگرها اندازه های متفاوتی دارند‪ .‬تعدادی از آنها برگ ها را برش می دهند و به النه حمل می کنند(بزرگتر) و گروهی‬
‫دیگر کار دفاع را انجام می دهند(کوچکتر)‪ .‬این مورچه ها قطعه های برگ را به عنوان کود برای پرورش نوعی قارچ که از آن تغذیه‬
‫می کنند‪ ،‬به کار می برند‪ .‬گروهی از مورچه ها نیز بر روی درخت آکاسیا زندگی می کنند و به حشره ای که قصد خوردن برگهای درخت‬
‫آکاسیا را دارد‪ ،‬هجوم می برند‪ .‬دیده شده است که این مورچهها حتی به پستانداران کوچک و گیاهان دارزی نیز حمله می کند‪.‬‬
‫زنبورهای عسل کارگر با انجام حرکات ویژه ای‪ ،‬فاصله ی تقریبی کندو تا محل منبع غذا و جهتی را که باید پرواز کنند‪ ،‬به سایرین منتقل‬
‫می کند‪ .‬افزون بر آن‪ ،‬زنبور یابنده صدای وزوز متفاوتی نیز دارد‪ .‬زنبورهای کارگر پرواز و به کمک بویایی خود‪ ،‬محل دقیق غذا را پیدا‬
‫می کنند‪ .‬زنبورهای عسل ماده کارگر‪ ،‬نازا هستند و نگهداری و پرورش زاده های ملکه را انجام می دهند‪ .‬زنبورهای عسل کارگر رفتار‬
‫دگر خواهی نسبت به خویشاوندان خود دارند‪ .‬زنبور وحشی ماده با ردیابی ترکیب فراری متصاعد شده از یاختههای آسیب دیده برگ‬
‫تنباکو خود را به نوزاد کرمی شکل حشره رسانده و روی آن تخم میگذارد‪ .‬نوزادان زنبور بعد از خروج ‪ ،‬از نوزاد کرمی شکل تغذیه میکنند‪.‬‬
‫در نوعی جیرجیرک‪ ،‬جانور نر هزینه ی بیشتری در تولید مثل می پردازد و بنابراین جفت را انتخاب می کند‪ .‬جیرجیرک نر زامه های خود‬
‫را درون کیسه ای به همراه مقداری مواد مغذی به جانور ماده منتقل می کند‪ .‬جانور ماده هنگام تشکیل تخم و برای رشد و نمو جنین به‬
‫مواد مغذی درون کیسه نیاز دارد ‪ .‬این کیسه بخش قابل توجهی از وزن بدن جانور نر را تشکیل می دهد‪ .‬جانور نر‪ ،‬جیرجیرک ماده ای را‬
‫انتخاب می کند که بزرگتر باشد‪ ،‬زیرا بزرگتر بودن جیرجیرک ماده نشانهی آن است که تخمک های بیشتر دارد و می تواند زاده های بیشتری‬
‫تولید کند‪ .‬در این جانوران جیرجیرک های ماده برای انتخاب شدن رقابت می کنند‪.‬‬
‫شامپانزه ها برگ های درختان را جدا می کنند و آن را درون النه ی موریانه ها فرو می برند تا موریانه ها را بیرون بیاورند و بخورند‪.‬‬
‫برخی در گرده افشانی گل ها نقش داشته مثال زنبور ها در گرده افشانی گل های آکاسیا و قاصد نقش دارند‪.‬‬ ‫سایر ویژگی ها‬
‫پاهای عقبی ملخ بلندتر از پاهای جلویی می باشد‪.‬‬
‫برای تعیین سرعت و ترکیب شیره پرورده از شته ها استفاده می کنند‪.‬‬
‫توسط گیاه توبره واش شکار می شوند‪.‬‬

‫‪28‬‬
‫‪Learn different-1‬‬ ‫کنکور ‪1401‬‬ ‫دکتر حنیف عظیمی‬

‫بند پایان سخت پوستان‬

‫خرچنگ و میگو‬ ‫مثال‬
‫دارای لوله گوارشی‬ ‫گوارش‬
‫تنفسی آبششی‬ ‫تبادالت گازی‬
‫سامانه گردش باز و دارای همولنف‬ ‫گردش مواد‬
‫ماده دفعی نیتروژن دار خود را با انتشار ساده از آبشش ها دفع می کنند‪.‬‬ ‫دفع‬
‫دفاع غیر اختصاصی‬ ‫ایمنی‬
‫خرچنگ های ساحلی صدف های با اندازه ی متوسط را ترجیح می دهند زیرا آنها بیشترین انرژی خالص را تأمین می کنند‬ ‫رفتارها‬

‫خار پوستان‬
‫ستاره دریایی‬ ‫مثال‬
‫ساده ترین آبشش ها‬ ‫تبادالت گازی‬
‫برجستگی های کوچک و پراکنده پوستی‬
‫دفاع غیر اختصاصی‬ ‫ایمنی‬
‫دارای الرو شفاف‬ ‫سایر ویژگی ها‬
‫مورد بررسی ایلیا مچنیکوف برای کشف سلولهای بیگانه خوار‬

‫‪29‬‬
‫‪Learn different-1‬‬ ‫کنکور ‪1401‬‬ ‫دکتر حنیف عظیمی‬

‫ماهی ها‬
‫غضروفی‪ :‬کوسه ماهی و سفره ماهی ‪ -‬استخوانی ‪ :‬اسبک ماهی و ‪...........‬‬ ‫مثال‬
‫دارای لوله گوارشی‬ ‫گوارش‬
‫دارای آبشش که تبادل گاز از طریق سطوح آن‪ ،‬بسیار کارآمد است‪.‬‬ ‫تبادالت گازی‬
‫جهت حرکت خون در مویرگ ها و عبور آب در طرفین تیغه های آبششی‪ ،‬برخالف یکدیگر است‪.‬‬
‫دارای سامانه گردش بسته و ساده و با قلب دو حفره ای‬ ‫گردش مواد‬
‫خون تیره تمام بدن با سیاهرگ شکمی از طریق سینوس سیاهرگی وارد دهلیز و سپس به بطن وارد می شود‪ .‬انقباض بطن‪ ،‬خون تیره را از طریق‬
‫مخروط سرخرگی وارد سرخرگ شکمی و به آبشش ها می فرستد‪ .‬پس از تبادل گازهای تنفسی‪ ،‬خون روشن از طریق سرخرگ پشتی به تمام بدن و‬
‫پس از تبادل مویرگی با یاخته های بدن وارد سیاهرگ شکمی می شود و به قلب بر می گردد‪.‬‬
‫ماهیان آب شیرین معموالً آب زیادی نمی نوشند (باز و بسته شدن دهان در ماهی ها تنها به منظور عبور آب و تبادل گازها در آبشش هاست)‪.‬‬ ‫دفع‬
‫این ماهی ها حجم زیادی از آب را به صورت ادرار رقیق دفع می کنند‪.‬‬
‫ماهیان دریایی مقدار زیادی آب می نوشند‪ .‬در این ماهیان برخی از یون ها از طریق یاخته های آبشش و برخی‪ ،‬توسط کلیه به صورت ادرار غلیظ دفع‬
‫می شوند‪ .‬ماهیان غضروفی (مثل کوسه ها و سفره ماهی ها) عالوه بر کلیه ها‪ ،‬دارای غدد راست روده ای هستند که محلول نمک (سدیم کلرید) بسیار‬
‫غلیظ را به روده ترشح می کنند‪.‬‬
‫دستگاه عصبی شامل دستگاه عصبی مرکزی و محیطی است‪.‬‬ ‫دستگاه عصبی‬
‫طناب عصبی پشتی درون سوراخ مهره ها و مغز درون جمجمه ای استخوانی یا غضروفی قرار دارد‪.‬‬
‫در مغز ماهی لوب های بویایی محل دریافت پیام های عصبی از گیرنده های بویایی است‪.‬‬
‫لوب های بویایی ماهی از لوب های بویایی انسان بزرگتر است‪.‬‬
‫بزرگترین بخش مغز لوب های بینایی بوده که در بین مخ و مخچه قرار داشته و بعد از آن مخچه بزرگتر از سایر بخش ها می باشد‪.‬‬
‫در دو سوی بدن دارای کانال زیر پوستی با سلولهای مژکدار(گیرنده مکانیکی) در ماده ژالتینی بنام خط جانبی‬ ‫گیرنده های حسی‬
‫ماهی به کمک خط جانبی از وجود اجسام و جانوران دیگر (شکار و شکارچی) در پیرامون خود آگاه میشود‪.‬‬
‫دارای اسکلت درونی‬ ‫اسکلت و حرکت‬
‫در انواعی از ماهی ها مانند کوسه ماهی و سفره ماهی ‪ ،‬جنس این اسکلت از نوع غضروفی است‪،‬‬
‫ولی در سایرین استخوانی است که غضروف نیز دارد‪.‬‬
‫دارای دفاع اختصاصی و غیر اختصاصی‬ ‫ایمنی‬
‫بسیاری دارای لقاح خارجی و بعضی مثل اسبک ماهی دارای لقاح داخلی می باشند‪ .‬دوره جنینی کوتاه و اندوخته تخمک کم می باشد‪.‬‬ ‫تولید مثل‬
‫بعضی رفتارها مثل رقص عروسی در ماهی ها‪ ،‬سبب آزاد شدن تعداد زیادی گامت به آب می شود‪.‬‬
‫در اسبک ماهی‪ ،‬جانور ماده تخمک را به درون حفره ای در بدن جنس نر منتقل می کند‪ .‬لقاح در بدن نر انجام می شود و جنس نر‪ ،‬جنین ها را در بدن‬
‫خود نگه می دارد پس از طی مراحل رشد و نمو‪ ،‬نوزادان متولد می شوند‪.‬‬

‫‪30‬‬
‫‪Learn different-1‬‬ ‫کنکور ‪1401‬‬ ‫دکتر حنیف عظیمی‬

‫دوزیستان‬
‫وزغ – قورباغه‬ ‫مثال‬
‫دارای لوله گوارشی‬ ‫گوارش‬
‫در دوزیستان نابالغ‪ ،‬تنفس آبششی ولی در دوزیستان بالغ تنفس پوستی در کنار تنفس ششی‬ ‫تبادالت گازی‬
‫تنفس ششی با ساز و کار تهویه ای فشار مثبت به طوری که قورباغه به کمک عضالت دهان و حلق‪،‬‬
‫با حرکتی شبیه قورت دادن هوا را با فشار به شش ها میراند‪.‬‬
‫بیشتر تبادالت گازی از طریق پوست است به طوری که در قورباغه ها‪ ،‬شبکه ی مویرگی یکنواخت و وسیعی در زیر پوست قرار دارد که‬
‫تبادل گازها را با محیط آسان می کند‪.‬‬
‫در نوزادی دارای سامانه گردش بسته ساده و قلب دو حفره ای‬ ‫گردش مواد‬
‫در بلوغ دارای سامانه گردش بسته مضاعف و قلب سه حفره ای شامل دو دهلیز و یک بطن‬
‫مثانهی محل ذخیرهی آب و یون ها‬ ‫دفع‬
‫به هنگام خشک شدن محیط‪ ،‬دفع ادرار کم‪ ،‬و مثانه برای ذخیره ی بیشتر آب بزرگتر و باز جذب آب از مثانه به خون افزایش‬
‫دستگاه عصبی شامل دستگاه عصبی مرکزی و محیطی‬ ‫دستگاه عصبی‬
‫طناب عصبی پشتی درون سوراخ مهره ها و مغز درون جمجمه ای استخوانی‬
‫دارای اسکلت درونی استخوانی غضروفی‬ ‫اسکلت و حرکت‬
‫دارای دفاع اختصاصی و غیر اختصاصی‬ ‫ایمنی‬
‫دارای لقاح خارجی و تخم گذار در آب ‪ -‬دوره جنینی کوتاه و اندوخته تخمک کم‬ ‫تولید مثل‬

‫‪31‬‬
‫‪Learn different-1‬‬ ‫کنکور ‪1401‬‬ ‫دکتر حنیف عظیمی‬

‫خزندگان‬
‫مارها – الک پشت ‪ -‬کروکودیل‬ ‫مثال‬
‫دارای لوله گوارشی‬ ‫گوارش‬
‫دارای تنفس ششی‬ ‫تبادالت گازی‬
‫دارای سامانه گردش بسته و م ضاعف بوده که قلب بعضی مثل کروکودیل چهار حفره ای کامل و بسیاری چهار حفره ای ناقص‬ ‫گردش مواد‬
‫کلیه‬ ‫دفع‬
‫ساختار کلیه در خزندگان و پرندگان مشابه است و توانمندی باز جذب آب زیادی دارد‪.‬‬
‫برخی که آب دریا یا غذای نمک دار مصرف می کنند دفع نمک اضافه از طریق غدد نمکی نزدیک چشم یا زبان‬
‫دستگاه عصبی شامل دستگاه عصبی مرکزی و محیطی است‪.‬‬ ‫دستگاه عصبی‬
‫طناب عصبی پشتی درون سوراخ مهره ها و مغز درون جمجمه ای استخوانی دارند‪.‬‬
‫به منظور شکار بعضی از مار ها مثل مارزنگی در زیر و جلو هر چشم گیرنده دریافت فروسرخ دارد‪.‬‬ ‫گیرنده های حسی‬
‫دارای اسکلت درونی استخوانی غضروفی می باشند‪.‬‬ ‫اسکلت و حرکت‬
‫مارها قادرند از فرومون ها برای جفت یابی استفاده کنند‬ ‫ارتباط شیمیایی‬
‫دارای دفاع اختصاصی و غیر اختصاصی‬ ‫ایمنی‬
‫دارای لقاح داخلی و تخم گذار بوده که تخم ها را با ماسه و خاک می پوشانند‪ .‬و بعضی از مارها گاهی اوقات بکرزایی می کنند‪.‬‬ ‫تولید مثل‬
‫الک پشت های دریایی ماده پس از طی مسافت های طوالنی‪ ،‬برای تخم گذاری به ساحل دریا می آیند و پس از تخم گذاری دوباره به‬ ‫رفتارها‬
‫دریا باز می گردند‪ .‬به نظر می رسد میدان مغناطیسی زمین در جهت یابی الک پشت ها نیز نقش دارد‪.‬‬
‫نوعی الک پشت حتی وقت ی در آزمایشگاه قرار دارد و غذا و آب کافی دریافت می کند‪ ،‬رفتار ژنی رکود تابستانی را نشان می دهد‪.‬‬
‫بقایای پا در لگن مار پیتون وستجیال می باشد‪.‬‬ ‫سایر ویژگی ها‬

‫‪32‬‬
‫‪Learn different-1‬‬ ‫کنکور ‪1401‬‬ ‫دکتر حنیف عظیمی‬

‫پرندگان‬
‫قمری‪ -‬سار‪ -‬کبوتر – طاووس ‪ -‬کالغ ‪ -‬غاز‪ -‬طوطی ‪ -‬قو‬ ‫مثال‬
‫دارای لوله گوارشی‬ ‫گوارش‬
‫گروهی دانه خوار مثل کبوتر که در لوله گوارشی دارای‬
‫دهان ‪ -‬مری‪ -‬چینه دان‪ -‬معده‪ -‬سنگدان‪ -‬روده باریک ‪ -‬روده بزرگ – مخرج‬
‫به علت پرواز‪ ،‬نسبت به سایر مهره داران انرژی بیشتری مصرف و به اکسیژن بیشتری نیاز دارند‪.‬‬ ‫تبادالت گازی‬
‫عالوه بر شش با ساز کار تهویه ای فشار منفی‪ ،‬دارای کیسه های هوادار ‪ ،‬که کارایی تنفس آنها را نسبت به پستانداران افزایش می دهد‪.‬‬
‫کیسه های هوادار ‪ 9‬عدد و انعطاف پذیر‬
‫دارای سامانه گردش بسته و مضاعف با قلب چهار حفره ای‬ ‫گردش مواد‬
‫کلیه‬ ‫دفع‬
‫ساختار کلیه در خزندگان و پرندگان مشابه و توانمندی باز جذب آب زیادی دارد‪.‬‬
‫برخی از پرندگان دریایی و بیابانی که آب دریا یا غذای نمک دار مصرف می کنند می توانند نمک اضافه را از طریق‬
‫غدد نمکی نزدیک چشم یا زبان‪ ،‬به صورت قطره های غلیظ دفع کنند‪.‬‬
‫دستگاه عصبی شامل دستگاه عصبی مرکزی و محیطی است‪.‬‬ ‫دستگاه عصبی‬
‫طناب عصبی پشتی درون سوراخ مهره ها و مغز درون جمجمه ای استخوانی دارند‪.‬‬
‫در بین مهره داران اندازهی نسبی مغز پستانداران و پرندگان (نسبت به وزن بدن) از بقیه بیشتر است‪.‬‬
‫دارای اسکلت درونی استخوانی غضروفی‬ ‫اسکلت و حرکت‬
‫دارای دفاع اختصاصی و غیر اختصاصی‬ ‫ایمنی‬
‫لقاح داخلی داشته و تخم گذار بوده و بر روی تخم ها می خوابند‪.‬‬ ‫تولید مثل‬
‫گروهی به گرده افشانی و پراکنش میوه ها کمک می کنند‪.‬‬ ‫رفتارها‬
‫بیشتر آنها مثل قمری خانگی دارای نظام تک همسری و برخی مثل طاووس دارای نظام چند همسری است‪.‬‬
‫بعضی مثل کبوترها در سر ذرات آهن مغناطیسی شده برای جهت یابی دارند‪.‬‬
‫بعضی مثل پرندگان یاریگر دارای رفتار دگرخواهی به نفع خود فرد دارند‪.‬‬
‫بعضی مثل جوجه غازها رفتار نقش پذیری‬
‫بعضی مثل کالغ رفتار حل مسئله‬
‫بعضی مثل سارها رفتار مهاجرت‬
‫بعضی مثل قو رفتار قلمروخواهی‬
‫بعضی غذایی را مصرف می کنند که محتوای انرژی چندانی ندارد امّا مواد مورد نیاز آنها را تأمین می کند برای مثال گروهی از طوطی ها‬
‫خاک رس می خورند تا مواد سمی حاصل از غذاهای گیاهی را خنثی کند‪.‬‬
‫جوجه های برخی از پرندگان مثل جوجه کاکایی برای غذای مورد نیازشان به والد (یا والدین) خود متکی هستند‪.‬‬
‫در برخی از پرندگان پرده های میانی انگشتان در دوران جنینی در اثر مرگ برنامه ریزی شده حذف می شود‪.‬‬ ‫سایر ویژگی ها‬

‫‪33‬‬
‫‪Learn different-1‬‬ ‫کنکور ‪1401‬‬ ‫دکتر حنیف عظیمی‬

‫پستانداران‬
‫خرس‪ -‬گوزن‪ -‬دلفین‪ -‬شیرکوهی‪ -‬موش‪ -‬سگ ‪ -‬شامپانزه‪ -‬گوسفند ‪-‬گاو‪ -‬گربه – خفاش‪ -‬دم عصایی – پالتی پوس ‪ -‬کانگورو‬ ‫مثال‬
‫دارای لوله گوارشی‬ ‫گوارش‬
‫بعضی مثل گاو و گوسفند نشخوارکننده و دارای معده چهار بخشی(سیرابی‪-‬نگاری‪-‬هزارال‪-‬شیردان)‬
‫دارای تنفس ششی با ساز و کار تهویه ای فشار منفی‬ ‫تبادالت گازی‬
‫دارای سامانه گردش بسته و مضاعف با قلب چهار حفره ای‬ ‫گردش مواد‬
‫کلیه‬ ‫دفع‬
‫دستگاه عصبی شامل دستگاه عصبی مرکزی و محیطی‬ ‫دستگاه عصبی‬
‫طناب عصبی پشتی درون سوراخ مهره ها و مغز درون جمجمه ای استخوانی‬
‫در بین مهره داران اندازه نسبی مغز پستانداران و پرندگان (نسبت به وزن بدن) از بقیه بیشتر‬
‫دارای اسکلت درونی استخوانی غضروفی‬ ‫اسکلت و حرکت‬
‫دارای دفاع اختصاصی و غیر اختصاصی‬ ‫ایمنی‬
‫لقاح داخلی و دارای غدد شیری‬ ‫تولید مثل‬
‫گروهی مثل پالتی پوس فاقد رحم و تخم گذار‬
‫گروهی کیسه دار مثل کانگورو و دارای رحم ابتدایی‬
‫گروهی مثل اغلب پستانداران دارای رحم جفت دار‬
‫گروهی مثل گربه ها با ترشح فرومون رفتار قلمروخواهی(گربه ها در گذشته زندگی نمی کرده اند)‬ ‫رفتارها‬
‫گروهی مثل موش ماده دارای رفتار مراقبت از فرزندان (با ژن ‪)B‬‬
‫گروهی مثل خفاش های خون آشام دارای گروه همکاری با رفتار دگرخواهی‬
‫گروهی مثل دم عصایی نگهبان دارای رفتار دگرخواهی در برابر خویشاوندان‬
‫گروهی مثل خرس های قطبی دارای خواب زمستانی‬
‫گروهی مثل شامپانزه دارای رفتار حل مسئله‬
‫گروهی مثل بره دارای رفتار نقش پذیری‬
‫گروهی مثل موش اسکینر رفتار شرطی شدن فعال‬
‫گروهی مثل سگ پاولوف رفتار شرطی شدن کالسیک‬
‫بیشتر آنها نظام چندهمسری دارند و در گوزن ها انتخاب جفت توسط والد ماده صورت می گیرد‬
‫گروهی در گرده ا فشانی گل ها و پراکنش میوه ها نقش دارند‬
‫پستانداران کوچک مورد حمله مورچه ها و پستانداران بزرگ مورد حمله خفاش های خون آشام قرار می گیرند‪.‬‬

‫‪34‬‬