EMILIO AGUINALDO COLLEGE

Gov. D. Mangubat Ave., Brgy. Burol Main, City of Dasmariñas, Cavite 4114, Philippines
Tel. Nos. (046) 416-4339/41 www.eac.edu.ph

“Suring – Basa ng Nobelang Dekada ‘70”

BAYOCA TRISHA MAE D.
TCIE 1-2

JASTINE B. GENEVEO, LPT.

Instruktor sa KOMUNIKASYON SA AKADEMIKONG FILIPINO

I. KALIGIRANG SOSYAL
Kaligirang Panlipunan Ang nobelang ito ay isinulat noong ika-19 na siglo, mas tiyak noong 1988 sa
Pilipinas. Kabilang dito ang mga epekto ng martial law at ang pagpasok ng martial law sa mamamayang
Pilipino. Ipinakita nito kung gaano kamahal ng isang ina ang kanyang mga anak, kung gaano siya
naghahanap ng pagkakakilanlan, at kung gaano kahalaga na magkaroon ng kamalayan sa mga
nangyayari sa kanyang paligid. Ang nobelang ito ay isinalin ni Lualhati Bautista. Ang may-akda ay
nabuhay at naging unang saksi sa nangyari sa bansang ito sa pamumuno ni Ferdinand Marcos at sa
pagpapataw ng batas militar. Ang librong ito ay kwento tungkol sa mga pangyayari sa buhay ng isang
pamilya sa gitna ng kaguluhan noong dekada 1970. Ito ay isang kwento kung paano lumaban at
nakayanan ang pagbabago ng isang middle-class na pamilya, na binigyan ng kapangyarihang
maghimagsik laban sa batas militar na ipinataw ng isang dating pangulo. Ang pelikula, na pinamagatang
``Dekada 70'' (o ``The 1970s'' sa English), ay naglalarawan kung paano nahati ang damdamin ng isang
ina sa pagitan ng legal na literatura at ng kanyang mga tungkulin bilang isang ina.

II. PAGKILALA SA MAY AKDA

Si Lualhati Bautista ay isang tanyag na babaeng Pilipino na nagsusulat tungkol sa kanyang mga
karanasan sa buhay.Pangunahing inilathala ang kanyang gawa sa anyo ng mga nobela at maikling
kwento, ngunit nakagawa din siya ng maraming pelikula. Ipinanganak siya noong Disyembre 2, 1945 sa
Tondo, Maynila.Siya ay ipinanganak sa isang mahirap na pamilya at lumaki na gustong umunlad ang
buhay ng kanyang pamilya. Nagtapos siya sa Emilio Jacinto Elementary School noong 1958 at Torres
High School noong 1962. Nag-aral siya ng journalism sa Lyceum Pilipinas ngunit nag-drop out bago
natapos ang kanyang unang taon. Kabilang sa kanyang mga nobela ang ``Gapo'', ``Dekada '70'', at
``Bata, Bata”, “Pano Ka Ginawa?''. Nagwagi ng Palanca Award nang tatlong magkakasunod.Nanalo rin
siya ng Palanca Prize para sa kanyang dalawang maikling kwento, ang “Tatlong Kuwentong Buhay ni
Juan Candelabra” (1st place, 1982) at “Buwan, Buwan, Hulugan mo Ako ng Sundang” (3rd place,
1983).Noong 1984, nanalo ang kanyang screenplay na Bulaklak ng City Jail bilang Best Story at Best
Screenplay.

III. URI NG PANITIKAN

Ang "Dekada '70" ni Lualhati Bautista ay isang nobela. Ang nobela ay isang mahabang likhang sining
na nagpapahayag ng mga pangyayaring konektado ng isang balangkas. Higit pa rito, ang pangunahing
layunin ng isang nobela ay ipakita ang mga intensyon ng pangunahing tauhan at/o kontrabida sa
kuwento. Ito ay isang uri ng panitikan na malikhaing nagsasalaysay ng mga pangyayari. Ang bawat
pangyayari ay may mahalagang papel sa kabuuang nobela. Ang gawaing ito ay hindi lamang kathang-
isip, ngunit batay sa mga totoong pangyayaring naganap noong panahong iyon. Ang nobela ay isang
mahabang akdang pampanitikan na karaniwang naglalahad ng isang malawak na kuwento na may mga
kumplikadong karakter, mga pangyayari, at mga tema. Ito ay isang anyo ng panitikan na nagbibigay-
daan sa mga manunulat na maglarawan ng mga buhay at karanasan ng mga tao sa pamamagitan ng
malalim na paglalarawan, pagbuo ng mga karakter, at pagtalakay sa mga isyung panlipunan, moral, at
kultural. Ang nobela ay karaniwang binubuo ng mga kabanata at nagtatagal ng mas mahaba kaysa sa iba
pang anyo ng panitikan tulad ng maikling kuwento o tula.

QF-PQM-035 (02.27.2021) Rev.03

-035
• VIRTUE • EXCELLENCE • SERVICE
 EMILIO AGUINALDO COLLEGE
Gov. D. Mangubat Ave., Brgy. Burol Main, City of Dasmariñas, Cavite 4114, Philippines
Tel. Nos. (046) 416-4339/41 www.eac.edu.ph

IV. BUOD NG TEKSTO

Ang pokus ng nobelang ito ay ang pamilya Bartolom, na ang pamilya ay nakaranas ng trahedya at iba
pang problema. Ang pamilyang Bartolomé ay binubuo ni Amanda, isang ina na mahal na mahal ang
kanyang mga anak, ang kanyang asawang si Julian, at ang kanilang limang anak, na kilala rin sa mga
palayaw na Julian Jr., o Jules, Gani, Em, Jason, at Bingo. Ang kanyang panganay na anak na si Jules ay
sumali sa kilusan laban sa katiwalian sa gobyerno dahil sa kanyang pagkahilig sa mga awiting
makabayan. Nang mapansin ito ng kanyang ina na si Amanda ay sinumbong niya ito sa kanyang asawa,
ngunit hindi siya nito pinansin at nanlamig ang mag-asawa. Ang pangalawang anak ay si Gani, na
nabuntis noong bata pa siya ng isang babae, kasunod ang pangatlong anak, si Em, na isang manunulat at
pinakamatalino sa limang magkakapatid. Si Jason ang pangatlong na batang huminto sa pag-aaral dahil
naging trabaho ng babae na walang distractions, at si Bingo, ang bunso, ay bata pa ngunit naging saksi at
tagamasid sa mga nangyayari sa kanyang paligid. Noong unang linggo ng Mayo 1974, nagkaroon ng
pagtatalo sina Amanda at Jules. Ang dahilan nito ay nang makita siya ni Amanda na nag-iimpake ng
kanyang mga gamit at tinanong kung saan siya pupunta, sinigawan siya nito na sinagot naman ng
kanyang anak na may halong pangungutya at sampal. Lumipas ang ilang araw, at nalaman ng mag-
asawa na si Jules ay nahuli ng mga opisyal at ginawang bilanggong pulitikal.Bumisita si Amanda kay
Jules sa Campocrame, kung saan siya dinala, at nabalitaan niya ang tungkol sa mga pang-aabuso at
kabuktutan na ginawa ng mga sundalo sa kanilang mga bilanggo. Pinalaya siya, ngunit nakakulong pa
rin dahil hindi siya nagbago. Hindi lang ito ang problema. Isang araw, nabalitaan ko na ang pangatlong
anak kong lalaki, si Jason, ay nahulihan ng marijuana at dinala sa istasyon ng pulisya. Pinuntahan nila
siya ngunit hindi siya nakita, at sa pagtatanong ay nalaman na siya ay pinalaya ngunit hindi pa
nakakauwi. Hinanap ni Em si Jason at malungkot na umuwi dala ang masamang balita na natuklasan
niya ang bangkay ni Jason. Biktima sila ng pinaghihinalaang pagbawi o hindi makatwirang mga
pagpatay ng mga tiwaling awtoridad, ang mga dahilan ay hindi pa ibinunyag. Nalungkot si Amanda
nang malaman niyang ilang gabi na siyang umiiyak. Nagpasya siyang hiwalayan ang asawang si Julian.
Pero nang lumamig na siya, naisip niyang hindi pa ito dapat umalis, dahil alam niyang marami pa silang
dapat pag-usapan. Simula noon, nagsimula na silang magkaintindihan. Inalis ang batas militar di-
nagtagal pagkatapos noon, at higit sa 300 bilanggong pulitikal, kabilang si Jules, ang pinalaya. Matapos
ang lahat ng dagok na natanggap ng pamilya Bartolomé, dumating ang araw na binawian ng buhay ang
mga bata, mula Jureshangan hanggang sa pinakabatang Bingo. Pagkatapos ay nagsimulang maniwala si
Amanda na malapit na siyang iwan ni Julian. Noong, natuwa siya nang ang kanyang asawang si Julian
ay nagsimulang magbigay-pansin at makipagtulungan sa mga layuning makatutulong sa bansa at
sangkatauhan. Ang magandang bagay tungkol dito ay natuklasan niya ang maraming kapaki-pakinabang
at kapaki-pakinabang na bagay upang maiambag sa mundong ito

V. PAGSUSURI SA AKDA O TEKSTO

A. Tema o Paksa

Ang aklat na ito ay tinatawag na ``Dekada '70'' dahil ang na kwentong ito ay itinakda noong 1970s at
batay sa totoong na pangyayari. Kung titingnan nating mabuti, makikita natin na ang may-akda ng ay
nagsisikap na magbigay ng inspirasyon at galaw sa atin. Naniniwala si Lualhati na mahalagang
hikayatin ang na lipunan na patuloy na magtrabaho patungo sa na mga resultang ito, kahit na ito ay
simula pa lamang. Ang nobelang "Dekada '70" ni Lualhati Bautista ay tumatalakay sa tema ng
pagkamulat at paglalaban ng isang babae sa gitna ng mga pangyayari at pagbabago sa lipunan noong
dekada 1970 sa Pilipinas. Ito ay isang kuwento ng isang ina na nagmumula sa isang tradisyonal na
pamilya at kanyang pakikibaka para sa kanyang mga karapatan at pagkilala bilang indibidwal sa isang
lipunang dominado ng mga lalaki. Ang nobela ay naglalaman ng mga isyung tulad ng karahasan,
diskriminasyon, at paglaban para sa kalayaan at katarungan. Sa pamamagitan ng paglalahad ng mga
personal na karanasan ng mga tauhan, ipinapakita ng nobela ang mga hamon at pagbabago sa lipunan
noong panahong iyon. Ang nobela ay naglalarawan ng mga pangyayari at karanasan ng mga tauhan na
nasasangkot sa mga aktibidad ng mga aktibista at pulitikal na grupo noong dekada 1970. Ipinapakita nito
ang mga pagkilos, protesta, at paglaban ng mga karakter laban sa mga pang-aabuso at kawalang-
katarungan sa lipunan.Isa pang mahalagang tema sa nobela ay ang konsepto ng pamilya at tradisyon.

QF-PQM-035 (02.27.2021) Rev.3

• VIRTUE • EXCELLENCE • SERVICE

 EMILIO AGUINALDO COLLEGE
Gov. D. Mangubat Ave., Brgy. Burol Main, City of Dasmariñas, Cavite 4114, Philippines
Tel. Nos. (046) 416-4339/41 www.eac.edu.ph

Ipinapakita nito ang mga tungkulin, responsibilidad, at mga hamon na kinakaharap ng mga miyembro ng
pamilya sa gitna ng mga pagbabago at kahirapan sa lipunan.Ang nobela ay nagbibigay-diin sa papel ng
mga kababaihan sa lipunan at ang kanilang pakikibaka para sa kalayaan, pagkilala, at pantay na
karapatan. Ipinapakita nito ang mga hamon at diskriminasyon na kinakaharap ng mga kababaihan at ang
kanilang paglalaban para sa kanilang sariling pagkakakilanlan at kapangyarihan.Sa pamamagitan ng
mga pangyayari sa nobela, ipinapakita nito ang mga pagbabago at pag-unlad sa lipunan noong dekada
1970. Ipinapakita nito ang mga hamon at pagsubok na kinakaharap ng mga tao sa panahong iyon at ang
kanilang pagtanggap at pagharap sa mga ito. Ang mga nabanggit na tema ay nagbibigay ng malalim na
pag-unawa sa mga pangyayari at karanasan ng mga tauhan sa nobela, pati na rin sa lipunang kanilang
kinabibilangan.

“Pagsusuri sa mga Tauhan sa Akda”

Ang nobelang "Dekada '70" ni Lualhati Bautista ay may iba't ibang mga tauhan na naglalarawan ng mga
karanasan at paglalaban ng mga indibidwal sa lipunang Pilipino noong dekada 1970. Narito ang ilan sa
mga pangunahing tauhan sa nobela:

1. Amanda Bartolome - Si Amanda ang pangunahing tauhan sa nobela. Siya ay isang ina at maybahay
na nagmula sa isang tradisyonal na pamilya. Sa simula, si Amanda ay isang pasibo at sumusunod
lamang sa mga tradisyon at inaasahang papel ng isang babae sa lipunan. Ngunit sa paglipas ng panahon,
nagiging mulat siya sa mga pang-aabuso at kawalang-katarungan sa lipunan, na humahantong sa
kanyang paglalaban para sa kanyang mga karapatan at pagkilala bilang indibidwal.
2. Julian Bartolome Sr. - Si Julian ay asawa ni Amanda at ama ng kanilang mga anak. Ang isang
tipikal na Pilipinong ama sa isang pamilya ay may pananagutan sa pagpapanatili ng mga tradisyon at
pagpapahalaga ng pamilya. Siya ay isang malakas na tagasuporta ng kanyang pamilya at nag-uutos ng
malaking paggalang. Ayaw niyang magtrabaho ang kanyang asawa dahil naniniwala siyang bilang ama
ay dapat niyang tustusan ang kanyang pamilya. Siya ay isang abogado at nagsisilbing simbolo ng
tradisyonal na pagkakabuklod ng pamilya. Sa nobela, ipinakikita ang pagbabago sa pananaw at
pagkakaroon ng kritisismo ni Julian sa lipunan, na humahantong sa kanyang pagtanggap sa mga
aktibidad ng mga aktibista at pagtulong sa mga taong nangangailangan.
3. Julian “Jules” Bartolome Jr.- Siya ang panganay na anak ni Amanda at Julian. Di-nagtagal, siya ay
naging isang batang aktibista na pumayag na sumapi sa NPA (New People`s Army), isang rebeldeng
grupo na ang layunin ay tuligsain ang isang hindi makatao at tiwaling sistema ng gobyerno. Isa siyang
political prisoner na pinalaya matapos alisin ang martial law dahil isa siyang aktibista.
4. Isagani “Gani” Bartolome - Si Gani ay pangalawang na anak nina Amanda at Julian. Siya ay isang
estudyante na naging aktibista at lumahok sa mga protesta at kilos-protesta noong dekada 1970. Ang
kanyang pagiging aktibista ay nagpapakita ng kanyang paglalaban para sa katarungan at pagbabago sa
lipunan. Maagang nakapag-asawa sa kadahilanang nakabuntis ito sa murang edad
5. Emmanuel “Em” Bartolome - Si Emman ay pangatlo sa anak nina Amanda at Julian. Siya ay isang
musikero at pinakamatalino at naging bahagi rin ng kilusang aktibista. Ang kanyang karakter ay
nagpapakita ng paghahanap ng kanyang sariling pagkakakilanlan at paglalaban para sa kalayaan at
pagbabago. Isa rin siyang manunulat. Si Em ang unang nakaalam ng pagkamatay ni Jason at ang
nagbalita sa kanyang pamilya.
6. Jason Bartolome – anak nina Amanda at Jules. Pang-apat sa limang magkakapatid.Siya ay natukso at
nahulihan ng ipinagbabawal na substansiya na Marijuana, bukod dito nagging bisyo na niya din ang
pambababae.
7. Benjamin “Binggo” Bartolome – Siya ang bunso sa limang anak ni Amanda at Jules, maagang
namulat sa mga pangyayari sa kanyang paligid. Nakaantaabay sa realidad at sa kung ano ang nangyayari
sa kanyang paligid.
8. . Mara – Isang batang babae na naglalakbay kasama si Jules. Sinabihan siya ni Jules na lumapit at
kilalanin siya.Isang araw, nang ikasal ni Jules ang kanyang asawa sa rekomendasyon ng isang kaibigang
pari, bigla siyang nagpakilala bilang kanyang asawa.

QF-PQM-035 (02.27.2021) Rev.03

-035
• VIRTUE • EXCELLENCE • SERVICE
 EMILIO AGUINALDO COLLEGE
Gov. D. Mangubat Ave., Brgy. Burol Main, City of Dasmariñas, Cavite 4114, Philippines
Tel. Nos. (046) 416-4339/41 www.eac.edu.ph

9. Willy - Siya ang matalik na kaibigan ni Jules at nagbabahagi ng kanyang mga paniniwala at opinyon.
Parehong matapang na aktibista sa una, ngunit hindi nagtagal ay sumali sa anti-government movement.
Gayunpaman, namatay siya noong bilang resulta ng kanyang pagliligtas.
10. Anna Lissa - Ipinanganak kina Gani at Evelyn, nagdala siya ng magandang kapalaran sa mga
tahanan ng mga taong ito sa kanyang maikling pamamalagi noong .
11. Domen - Tila siya ang pumalit kay Willy nang mamatay si Willy noong . Dahil tulad ni Willy,
miyembro din siya ng kilusan, at nang dumalaw siya sa bahay ni Amanda noong , nakipagkaibigan ito sa
kanya. Gayunpaman, noong , inihayag sa kalaunan na ang taong nagpalaglag kay Jules ay talagang
isang espiya ng militar, at sa kalaunan ay naaresto siya.
12. Evelyn – Ang babaeng sumuway sa kanyang asawa ay asawa ni Gani Evelyn. Nakatira sila sa
bahay ni Bartolomé, ngunit hindi ito naging hadlang sa kanyang pagsunod sa na kagustuhan ni Gani.
Ang kanilang patuloy na pakikipaglaban ay nagpapakita ng kanilang tapang at determinasyon bilang
modernong kababaihan
13. Pastor – Anak nina Jules at Mara. Hindi nakilala ng kanyang pamilya si Bartolome habang nanatili
siya sa kanyang ina, ngunit nanatili ang kanyang ina sa kilusang upang alagaan siya.
14. René – Isang gabi, pumasok si Jules kasama ang isang nasugatang binata. Si René ay diumano'y
sangkot sa isang engkwentro sa pagitan ng militar at mga miyembro ng kilusang
15. Ronnie - kaibigan ni Jason. Tawagan si Amanda sa 3: AM at tanungin kung nakabalik na siya sa
lugar.
16. Tenyente Rivolo - Iniisip ni Amanda na mababait ang na sundalo sa kampo dahil pinapayagan pa
rin nila ang na bisita.
17. Koronel Valderrama - Noong una, naisip ni Amanda na maaari siyang lumapit sa kanya para
humingi ng tulong sa kaso ni Jules.Malapit siya kay Jules at hindi niya nakalimutang kamustahin,
ngunit isa rin siya sa mga nakatalo kay Jules.
18. Koronel Banal – Siya ang iba pang may-ari ng kaso ni Joule. Koronel sa Opisina ng Attorney
General.
19. Marella – Siya ang anak na iniuwi ni Em sa pagtatapos ng nobela .Isa sa 4,444 na nakaligtas sa
isang brutal na masaker sa nayon ng Samar noong 1981, pinaniniwalaang 8 taong gulang.

Ang mga nabanggit na tauhan ay nagbibigay-buhay sa nobela at nagpapakita ng iba't ibang perspektibo
at karanasan ng mga indibidwal sa panahon ng dekada 1970 sa Pilipinas. Ang kanilang mga karakter ay
naglalarawan ng mga hamon, pagbabago, at paglalaban na naganap sa lipunan noong panahong iyon.

B. TAGPUAN AT PANAHON
Ang nobelang "Dekada '70" ni Lualhati Bautista ay naglalahad ng kuwento ng pamilyang Bartolome na
nabubuhay sa panahon ng batas militar sa Pilipinas. Ang tagpuan ng nobela ay naganap sa mga iba't
ibang lugar sa Maynila, tulad ng kanilang tahanan sa isang subdivision, mga paaralan, mga kalsada at
iba pang pampublikong lugar.Sa nobela, ipinapakita ang mga pagbabago at pagsubok na kinakaharap ng
pamilya Bartolome sa gitna ng mga pangyayaring nagaganap sa lipunan. Ito ay naglalarawan ng mga
isyung panlipunan, tulad ng karahasan, paglaban sa diktadurya, at pagkakaroon ng boses ng mga
kababaihan sa lipunan. Ang tagpuan ng nobela ay mahalaga sa pagbuo ng konteksto at pag-unawa sa
mga pangyayari at karakter sa kuwento. Sa pamamagitan ng paglalarawan ng mga tagpuan, nagiging
mas malinaw ang mga saloobin, karanasan, at pagbabago na pinagdadaanan ng mga tauhan sa nobela.

MGA TUNGALIAN SA AKDA

QF-PQM-035 (02.27.2021) Rev.3

• VIRTUE • EXCELLENCE • SERVICE

 EMILIO AGUINALDO COLLEGE
Gov. D. Mangubat Ave., Brgy. Burol Main, City of Dasmariñas, Cavite 4114, Philippines
Tel. Nos. (046) 416-4339/41 www.eac.edu.ph

Sa nobelang "Dekada '70" ni Lualhati Bautista, ang tunggalian ay nagmumula sa mga pangyayari at
sitwasyon na kinakaharap ng pamilya Bartolome sa panahon ng batas militar sa Pilipinas. Ang
tunggalian ay nag-uugnay sa mga karakter at nagbibigay-daan sa pag-unlad ng kuwento.Ang
pangunahing tunggalian sa nobela ay ang pagkakaroon ng mga pagbabago at pagsubok sa buhay ng
pamilya Bartolome dahil sa mga kaganapang pulitikal at sosyal sa lipunan. Ang mga ito ay
kinabibilangan ng pagkakaroon ng mga aktibista sa loob ng pamilya, ang pagkakasangkot ng mga anak
sa mga kilusang paglaban, at ang pagharap ng mga magulang sa mga hamon ng batas militar.Ang
tunggalian ay nagpapakita ng mga pagtatalo, pagkakabahagi, at pagbabago ng mga karakter sa nobela.
Ito ang nagbibigay ng takbo at direksyon sa kuwento, at naglalayong magpahayag ng mga mensahe at
isyung panlipunan na may kaugnayan sa panahon ng dekada 1970 sa Pilipinas.Bukod sa tunggalian sa
loob ng pamilya, mayroon din mga tunggalian sa labas ng kanilang tahanan. Ito ay kinabibilangan ng
mga pag-aresto, tortyur, at pagkawala ng mga aktibista at iba pang kritiko ng pamahalaan. Ang mga
pangyayaring ito ay nagdudulot ng takot, pagkabahala, at pagkabigo sa mga tauhan sa nobela.Ang
tunggalian ay nagpapakita rin ng mga pagbabago sa mga karakter. Sa simula, ang mga miyembro ng
pamilya Bartolome ay mas pasibo at hindi gaanong nagsasalita tungkol sa mga isyung panlipunan.
Ngunit sa paglipas ng panahon at sa harap ng mga pangyayaring nagaganap, sila ay nagiging mas
mapagmatyag, aktibo, at lumalaban para sa kanilang mga karapatan at paniniwala. Sa kabuuan, ang
tunggalian sa nobelang "Dekada '70" ay nagpapakita ng laban ng mga indibidwal at pamilya sa gitna ng
mapanupil na sistema at paglaban para sa kalayaan, katarungan, at pagbabago sa lipunan. Ito ay
nagbibigay ng malalim na pag-unawa sa mga pangyayari at karanasan ng mga Pilipino noong panahon
ng batas militar.

DALOY NG PANGYAYARI
Ang nobelang "Dekada '70" ni Lualhati Bautista ay mayroong malinaw at makabuluhang daloy na
nagpapakita ng pag-unlad ng kuwento mula sa simula hanggang sa katapusan. Ang daloy ng nobela ay
naglalaman ng mga pangyayari, pagbabago, at paglalakbay ng mga karakter na nagpapakita ng pag-
usbong, pagkakabahagi, at paglalaban sa panahon ng batas militar sa Pilipinas.Ang daloy ng nobela ay
nagpapakita ng pagkakasunud-sunod ng mga pangyayari at kaganapan sa buhay ng pamilya Bartolome.
Sa simula, ang pamilya ay nakatira sa isang subdivision at nagpapakita ng normal na pamumuhay.
Ngunit sa paglipas ng panahon, ang mga pangyayari sa lipunan tulad ng pagdedeklara ng batas militar,
pagkakasangkot ng mga anak sa mga kilusang aktibista, at ang pagkakaroon ng mga pag-aresto at
pagkawala ng mga aktibista ay nagdulot ng pagbabago sa buhay ng pamilya. Ang daloy ay nagpapakita
rin ng pag-unlad ng mga karakter sa nobela. Sa simula, ang mga miyembro ng pamilya Bartolome ay
hindi gaanong nagsasalita at hindi aktibo sa mga isyung panlipunan. Ngunit sa paglipas ng panahon at sa
harap ng mga pangyayaring nagaganap, sila ay nagiging mas mapagmatyag, aktibo, at lumalaban para sa
kanilang mga paniniwala. Ang bawat miyembro ng pamilya ay nagdaranas ng personal na paglalakbay
at pagkakaroon ng sariling boses at pagkakakilanlan sa lipunan.Ang daloy ng nobela ay nagpapakita rin
ng pagbabago sa lipunan at pulitika ng Pilipinas noong panahon ng batas militar. Ito ay naglalahad ng
mga kaganapan tulad ng mga pagkilos ng mga aktibista, paglaban sa diktadurya, at ang pagkakaroon ng
boses ng mga kababaihan sa lipunan. Ang nobela ay nagpapakita ng mga suliranin at hamon na
kinakaharap ng mga Pilipino sa panahong iyon, pati na rin ang kanilang determinasyon na labanan ang
pang-aapi at ipaglaban ang kanilang mga karapatan.Sa kabuuan, ang daloy ng nobelang "Dekada '70" ay
nagpapakita ng pag-unlad ng kuwento at mga karakter, pati na rin ang pagbabago sa lipunan. Ito ay
nagbibigay ng malalim na pag-unawa sa mga pangyayari at karanasan ng mga Pilipino noong panahon
ng batas militar, at naglalayong magbigay ng mensahe tungkol sa pagkamulat, paglaban, at pagbabago.
Ang nobela ay isang paglalakbay sa loob ng isang dekada na nagpapakita ng pag-usbong ng kamalayan
at pagkakakilanlan ng mga indibidwal at pamilya sa gitna ng mapanupil na sistema.

VI. BISANG PAMPANITIKAN

Ang nobela ay naglalarawan ng mga pangyayari at karanasan ng mga Pilipino noong panahon ng batas
militar sa Pilipinas. Ito ay nagbibigay ng malalim na pag-unawa sa mga suliranin at hamon na
kinakaharap ng mga tao sa panahong iyon. Ang mga karakter at mga pangyayari ay maayos na
inilalarawan, na nagbibigay-daan sa mga mambabasa na makapag-relate at makapag-isip sa mga
sitwasyon na kanilang pinagdaanan. Ito ay naglalaman ng mga isyung panlipunan na kinakaharap ng

QF-PQM-035 (02.27.2021) Rev.03

-035
• VIRTUE • EXCELLENCE • SERVICE
 EMILIO AGUINALDO COLLEGE
Gov. D. Mangubat Ave., Brgy. Burol Main, City of Dasmariñas, Cavite 4114, Philippines
Tel. Nos. (046) 416-4339/41 www.eac.edu.ph

mga Pilipino noong panahon ng batas militar. Ito ay nagpapakita ng mga paglaban, pagkilos, at
pagkakaisa ng mga aktibista at mga ordinaryong mamamayan laban sa diktadurya. Sa pamamagitan ng
paglalahad ng mga isyung ito, nagiging mabisa ang nobela sa pagpapalawak ng kamalayan ng mga
mambabasa sa mga pangyayari at pagbabago sa lipunan. Ang nobela ay nagpapakita ng personal na
paglalakbay ng mga karakter, lalo na ang mga miyembro ng pamilya Bartolome. Sa pamamagitan ng
kanilang mga karanasan, pagbabago, at pag-unlad, nagiging mabisa ang nobela sa paghikayat sa mga
mambabasa na mag-isip at mag-refleksyon sa kanilang sariling mga paniniwala at pagkakakilanlan. Ito
ay nagbibigay ng malaking halaga sa mga boses at karanasan ng mga kababaihan. Ipinapakita nito ang
kanilang paglalakbay mula sa pagiging pasibo at sunud-sunuran sa pagiging mapagmatyag, aktibo, at
lumalaban para sa kanilang mga karapatan. Sa pamamagitan ng pagbibigay ng boses sa mga kababaihan,
nagiging mabisa ang nobela sa pagpapalawak ng kamalayan sa mga isyung pangkasarian at
pagpapahalaga sa mga karapatan ng mga kababaihan.Sa kabuuan, ang nobelang "Dekada '70" ay naging
mabisa sa isip dahil sa makatotohanang paglalarawan, paglalahad ng mga isyung panlipunan,
pagpapakita ng personal na paglalakbay, at pagbibigay ng boses sa mga kababaihan. Ito ay
nagpapalawak ng kamalayan, nagpapahalaga sa mga karapatan, at nag-uudyok sa mga mambabasa na
mag-isip, mag-refleksyon, at magkilos tungo sa pagbabago.

B. Bisa sa Kaasalan
Ang Nobelang ito ay nagpapakita ang mga hamon sa moralidad na kinakaharap ng mga karakter sa gitna
ng mga pangyayari at karanasan nila. Ang mga miyembro ng pamilya Bartolome ay napipilitang suriin
ang kanilang mga paniniwala at pagpapahalaga sa harap ng mga suliraning kinakaharap nila. Ito ay
nagpapakita ng kung paano ang mga tao ay nahaharap sa mga pagsubok at kung paano nila pinag-iisipan
ang tamang gawin batay sa kanilang mga paniniwala at prinsipyo. Nagpapakita rin ng mga isyung
pangkatarungan at karahasan na umiiral sa lipunan noong panahon ng batas militar. Ipinapakita nito ang
mga paglaban at pagtindig ng mga karakter laban sa pang-aapi at paglabag sa karapatang pantao. Sa
pamamagitan ng paglalahad ng mga ganitong isyu, nagbibigay ito ng pagkakataon sa mga mambabasa
na mag-isip at magpasya kung ano ang tama at mali sa konteksto ng katarungan at karahasan. Ang
nobela ito ay nagpapahalaga sa pagkakaisa at pakikipaglaban para sa mga karapatan at katarungan.
Ipinapakita nito ang kahalagahan ng pagtindig at pagkilos ng mga tao laban sa mga pang-aapi at
kawalang-katarungan. Sa pamamagitan ng mga karakter na nagpapakita ng determinasyon at
pagkakaisa, nagbibigay ito ng inspirasyon at hamon sa mga mambabasa na maging aktibo at lumaban
para sa mga prinsipyo at karapatan na pinaniniwalaan nila.Sa kabuuan, ang nobelang "Dekada '70" ay
may bisa sa kaasalan sa pamamagitan ng pagpapakita ng mga hamon sa moralidad, paglalantad sa
katarungan at karahasan, at pagpapahalaga sa pagkakaisa at pakikipaglaban. Ito ay nagbibigay-daan sa
mga mambabasa na mag-isip, magpasya, at magkilos batay sa kanilang mga paniniwala at prinsipyo, at
magtindig laban sa mga pang-aapi at kawalang-katarungan
C. Bisa sa Damdamin
Nakaramdam at napukaw ang Empatiya ko sa nobelang ito. Ito ay naglalaman ng mga makatotohanang
karakter at mga pangyayari na maaaring magpatibay ng koneksyon at empatiya ng mga mambabasa. Sa
pamamagitan ng pagpapakita ng mga emosyon at mga karanasan ng mga karakter, nagiging madaling
maunawaan at maramdaman ng mga mambabasa ang kanilang mga damdamin. Ito ay nagbibigay-daan
sa mga mambabasa na makaramdam ng kahalagahan ng mga isyung pinagdadaanan ng mga karakter at
magkaroon ng malalim na koneksyon sa kanila. Ang nobela ay nagpapakita ng mga karakter na may
iba't ibang pagkakakilanlan, pangarap, at mga personalidad. Sa pamamagitan ng pagpapakita ng mga
ganitong aspekto, nagiging mabisa ang nobela sa pagpukaw at pagpapahalaga sa damdamin ng mga
mambabasa. Ito ay nagbibigay-daan sa mga mambabasa na makahanap ng mga bahagi ng kanilang sarili
sa mga karakter at magkaroon ng pagkakakilanlan sa kanila.Ito din ay naglalaman ng mga tema at
isyung may kinalaman sa lipunan at pulitika. Sa pamamagitan ng pagpapakita ng mga ganitong mga
isyu, nagbibigay ito ng pagkakataon sa mga mambabasa na mag-isip, magtanong, at magkaroon ng mas
malalim na pag-unawa sa mga pangyayari sa paligid nila. Ito ay maaaring magdulot ng pagbabago sa
pananaw at damdamin ng mga mambabasa, at maaaring magtulak sa kanila na maging mas mapanuri at
aktibo sa lipunan. Para saakin, ang nobelang "Dekada '70" ay may bisa sa damdamin ng mga
mambabasa sa pamamagitan ng pagpukaw ng empatiya, pagpapahalaga sa pagkakakilanlan, at
pagpapahalaga sa pag-unawa at pagbabago. Ito ay nagbibigay-daan sa mga mambabasa na

QF-PQM-035 (02.27.2021) Rev.3

• VIRTUE • EXCELLENCE • SERVICE

 EMILIO AGUINALDO COLLEGE
Gov. D. Mangubat Ave., Brgy. Burol Main, City of Dasmariñas, Cavite 4114, Philippines
Tel. Nos. (046) 416-4339/41 www.eac.edu.ph

makaramdam, makapag-isip, at makapagpahayag ng kanilang sariling mga damdamin habang binabasa

nila ang nobela.

VII. PANGKALAHATANG PANSIN AT PUNA

Isa sa mga pangunahing puna ko ay ang nobela ay ang magandang pagkakasalaysay ng kasaysayan ng
Pilipinas noong dekada '70. Ipinakita ng nobela ang mga pangyayari at karanasan ng mga Pilipino sa
panahong iyon, kasama na ang mga paglaban sa diktadurya at mga suliraning panlipunan. Ang
pagkakasalaysay na ito ay nagbigay-daan sa mga mambabasa na mas maunawaan ang konteksto at
kahalagahan ng mga pangyayari sa panahong iyon. Napansin ko din ang malalim at makatotohanang
paglalarawan ng mga karakter sa nobela. Ipinakita ng nobela ang kanilang mga kahinaan, kalakasan, at
mga pagbabago sa pananaw at pagkatao sa gitna ng mga pangyayari. Ang mga karakter na ito ay
nagbigay-daan sa mga mambabasa na makaramdam ng koneksyon at empatiya sa kanila. Napansin ko
din na ang pangunahing lakas ng nobela ay ang pagtatalakay nito sa mga isyung panlipunan na
kinakaharap ng mga Pilipino noong dekada '70. Ipinakita ng nobela ang mga suliranin tulad ng
karahasan, paglaban sa diktadurya, gender inequality, at iba pa. Ang ganitong pagtatalakay ay nagbigay-
daan sa mga mambabasa na magkaroon ng mas malalim na pag-unawa at pagpapahalaga sa mga isyung
ito. Maganda din at maayos ang estilo ng pagsusulat, Ito ang malikhain at makatotohanang estilo ng
pagsusulat ni Lualhati Bautista. Ang paggamit ng mga makahulugang salita at mga detalyadong
paglalarawan ay nagbigay-daan sa mga mambabasa na mas malalim na maunawaan ang mga pangyayari
at damdamin na ipinapakita sa nobela. Sa pangkalahatan, ang nobelang "Dekada '70" ay tinanggap nang
malugod at napansin ang magandang pagkakasalaysay ng kasaysayan, malalim na paglalarawan ng mga
karakter, pagtatalakay sa mga isyung panlipunan, at malikhain na estilo ng pagsusulat. Ito ay nagbigay-
daan sa mga mambabasa na magkaroon ng mas malalim na pag-unawa, makaramdam ng koneksyon, at
magkaroon ng kritikal na pagtingin sa mga isyung ipinapakita sa nobela.

QF-PQM-035 (02.27.2021) Rev.03

-035
• VIRTUE • EXCELLENCE • SERVICE