Kasunduan 2: Lipunan at Panitikan: Pag-uugat ng Kapilipinohan sa Pagbubuo ng Pambansa

 Ang “pantayong pananaw” ay pagpapahalaga sa pagtanggap at respeto sa iba’t ibang pananaw

at karanasan ng mga tao sa lipunan at panitikan, nagtataguyod ng pagkakaisa sa kabila ng
pagkakaiba-iba, at nagpapahayag ng kahalagahan ng diversidad para sa mas malalim na ugnayan
at pag-unlad bilang isang komunidad.
 Ang “Dambuhalang Pagkakahating Pampanitikan” ay isang terminong tumutukoy sa malaking
uri ng paghati o kategorya sa larangan ng panitikan. Ito ay naglalarawan ng malawak na saklaw o
hanay ng mga akda, tema, estilo, at iba pang katangian na mayroon sa isang partikular na
kategorya o genre ng panitikan. Sa madaling sabi, ito ay ang malaking pagkakaiba o paghihiwalay
ng mga uri ng akdang pampanitikan, tulad ng tula, maikling kwento, nobela, dula, at iba pa,
upang masuri at maunawaan ang mga ito nang mas detalyado at mas malalim.
 Ang “Siday” ay isang anyo ng tradisyonal na panitikan ng mga Igorot sa Cordillera region ng
Pilipinas. Ito ay isang uri ng tula na binibigkas sa mga seremonya, ritwal, o espesyal na okasyon.
Karaniwang binubuo ito ng mga maikling taludtod na naglalaman ng papuri, dasal, o
pasasalamat, at madalas na may ritmo o tugma sa bawat taludtod. Ang Siday ay isang
mahalagang bahagi ng kultura at panitikan ng mga katutubong tribo sa Cordillera.
 Ang “Panitikang Elite” ay tumutukoy sa mga akdang pampanitikan na kadalasang sinasabing
para lamang sa mga edukado o mayaman sa lipunan. Ito ay mga akdang may mataas na antas ng
kasanayan sa wika at kultura, at karaniwang tinatangkilik o naiintindihan lamang ng isang
limitadong bilang ng mga mambabasa. Karaniwang nilalaman nito ang masalimuot na mga tema,
kakaibang estilo ng pagsulat, at mga salitang hindi pamilyar sa pang-araw-araw na paggamit. Ang
Panitikang Elite ay madalas na tinatangkilik sa mga akademikong institusyon at pangkat ng mga
intelektuwal.
 Ang “Panitikang Pangmasa” ay mga akdang pampanitikan na madaling nauunawaan at
tinatangkilik ng karamihang mambabasa o ng masa. Ito ay may simpleng wika at karaniwang
tumatalakay sa mga pang-araw-araw na karanasan at damdamin ng mga ordinaryong tao.
Karaniwang makikita ito sa mga babasahing popular, komiks, at iba pang mga anyo ng kultura na
karaniwang pinakikinggan o binabasa ng masang Pilipino.
 Ang “Boxer Codex” ay isang dokumentong pangkasaysayan na nilikha noong ika-16 siglo. Ito ay
isang koleksyon ng mga larawan at teksto na naglalarawan ng iba’t ibang aspeto ng buhay,
kultura, at lipunan ng mga tao sa Pilipinas noong panahong iyon. Isinulat ito ng mga Kastilang
manlalakbay at misyonaryo, at naglalaman ng mga impormasyon tungkol sa mga kaugalian,
relihiyon, at lipunan ng mga sinaunang Pilipino. Ang “Boxer Codex” ay isang mahalagang
sanggunian para sa pag-aaral ng kasaysayan at kultura ng Pilipinas sa panahon ng pananakop ng
Espanya.
 Ang “Ang Babaylan sa Kasaysayan ng Pilipinas” ay isang pag-aaral o aklat na tumatalakay sa
papel at kasaysayan ng mga babaylan sa Pilipinas. Ang mga babaylan ay sinaunang
tagapamagitan sa espirituwalidad, karunungan, at rituwal sa mga sinaunang lipunan sa Pilipinas
bago pa dumating ang mga Kastila. Ang pag-aaral na ito ay naglalaman ng impormasyon tungkol
sa mga tungkulin, rituwal, at kaalaman ng mga babaylan, pati na rin ang kanilang papel sa
lipunan at kultura ng Pilipinas bago ang panahon ng kolonisasyon. Ang pag-aaral na ito ay
mahalaga sa pag-unawa sa tradisyonal na sistema ng paniniwala at kultura ng mga sinaunang
Pilipino bago ito mabago o maapektuhan ng mga dayuhan.
 Ang “dekolonisasyon” ay tumutukoy sa proseso ng pag-alis sa mga pananaw, sistema, at
pamantayang banyaga o kanluranin sa pagbuo ng mga likha at sa pag-aaral ng ating panitikan. Ito
ay isang mahalagang konsepto sa pag-unlad ng lokal na panitikan, kung saan ang layunin ay ang
pagpapalaya mula sa impluwensya at kontrol ng mga dayuhan upang makabuo at makilala ang
sariling identidad at kulturang pampanitikan. Sa pamamagitan ng dekolonisasyon, ang mga
manunulat at mga kritiko ay nagtutuon ng pansin sa pagpapahalaga sa sariling karanasan,
tradisyon, at kultura, na nagbibigay-daan sa pagsusulong ng isang mas malalim at mas
makabuluhang pag-unlad ng panitikan ng bansa.
 Ang kolonyalismo sa Pilipinas ay nagdulot ng malalim at pangmatagalang epekto sa lipunan at
panitikan ng bansa. Sa lipunan, ito ay nagresulta sa pagbabago sa sistema ng pamahalaan, pag-
usbong ng bagong institusyon, at pagkakaroon ng iba’t ibang uri ng kaayusan. Ito rin ay nagdulot
ng pagbabago sa estruktura ng lipunan at sa mga kaugalian ng mga Pilipino, kabilang na ang mga
relihiyosong paniniwala at tradisyon. Sa panitikan, ang kolonyalismo ay nagdala ng mga bagong
anyo, tema, at istilo, at nag-ambag sa pag-unlad ng mga akdang pampanitikan na tumatalakay sa
karanasan at pakikibaka ng mga Pilipino sa panahon ng kolonisasyon. Ang mga epekto ng
kolonyalismo sa lipunan at panitikan ng Pilipinas ay patuloy na nagpapakita hanggang sa
kasalukuyan, na nagpapahalaga sa pag-unawa at pagninilay-nilay sa mga pangyayari ng nakaraan
upang makabuo ng mas malalim na pag-intindi sa kasalukuyang kalagayan ng bansa.
 Colonial Mentality - Ang colonial mentality ay isang pag-uugali na kung saan ang mga Pilipino ay
mas binibigyan ng pagpapahalaga ang mga bagay o konsepto na natutunan mula sa mga
dayuhan kumpara Sa mga bagay o konsepto na mula sa sariling bayan o bansa.
Sanggunian:

Nibalvos, I. M. (2021, April 1). Lipunan at panitikan: Pag-Uugat ng Kapilipinohan sa Pagbubuo ng

Literaturang Pambansa. Malay.
https://www.academia.edu/45661146/Lipunan_at_Panitikan_Pag_uugat_ng_Kapilipinohan_sa_
Pagbubuo_ng_Literaturang_Pambansa