NORMALISERING – REGLEMENTERING – CERTIFICERING
De veiligheid van personen is een
breed begrip dat verschillende
aspecten omvat. Bij het ontwerp van
een gevel kan het, afhankelijk van de
projectvoorwaarden, nodig zijn de
veiligheid van personen te verzeke-
ren door het buitenschrijnwerk te
voorzien van bepaalde eigenschap-
pen waardoor het dienst kan doen
als borstwering.
1 HET BEGRIP ‘VEILIGHEID’
De gevel moet in bepaalde gevallen de functie
van een borstwering verzekeren. Dit begrip kan
omschreven worden als een uitrusting waar-
mee het mogelijk is de veiligheid van de ge-
bruikers te waarborgen tegen :
• het risico op vallen uit het venster en ver-
wonding door contact. Het gaat hier om de
bescherming van personen tegen incidentele
schokken, veroorzaakt door een of meerdere
menselijke lichamen, of wanneer er zich een
voorval voordoet dat voortspruit uit een
menselijke activiteit waarvan het risico rede-
lijkerwijze voorzienbaar is. De belangrijkste
gevaren die men dient te voorkomen, zijn :
– snijwonden door grote scherven
– vallen uit het venster (of vallen door het
schrijnwerk of de vulelementen)
– verwondingen/kneuzingen door een toe-
Afb. 1 Schoklichaam, bestaande uit
een dubbele band.
5 op de bescherming uitoefenen. Deze belas-
4 tingen zijn gereglementeerd in het kader van
2 In dit artikel wordt enkel ingegaan op de be-
1 3
1. Hoofdkader
2. Bevestigingskader
3. Schoklichaam
4. Facultatieve steun
5. Facultatief ophangsysteem
.
Buitenschrijnwerk en
de veiligheid van
personen ten aan-
zien van schokken
Tabel 1 Schokweerstandsklassen, afhankelijk van de valhoogte, volgens de
normen NBN EN 12600, NBN EN 13049 en NBN EN 14019.
KLASSE
VALHOOGTE
(in cm) NBN EN 12600 (*) NBN EN 13049 NBN EN 14019 (**)
0 – – E0 - I0
190 3 – –
200 – Klasse 1 E1 - I1
300 – Klasse 2 E2 - I2
450 2 Klasse 3 E3 - I3
700 – Klasse 4 E4 - I4
950 – Klasse 5 E5 - I5
1200 1 – –
Opmerking : het teken – duidt aan dat de valhoogte niet gespecificeerd werd in de norm.
(*) Zie WTCB-Dossiers, nr. 2004/4, Katern 5.
(**) De letter E staat voor schokken van buitenaf, de letter I voor schokken van binnenuit.
vallig contact met voornamelijk doorzich- Het Belgisch Instituut voor Normalisatie (BIN)
tige gehelen heeft onlangs de volgende Europese normen in
– struikelen over vulpanelen in geval van Belgisch recht omgezet :
gevels met opengaande vleugels • NBN EN 12600 Glas voor gebouwen.
• de bewegingen van een mensenmassa of per- Slingerproef. Stootbelastingproef en classifi-
sonen die een al dan niet aanzienlijke druk catie voor vlakglas
• NBN EN 13049 Ramen. Botsing met een
zacht en zwaar lichaam. Beproevingsmetho-
de Eurocodes en worden er omschreven ‘als de, veiligheidseisen en classificatie
horizontale belastingen op borstweringen en • NBN EN 14019 Gordijnmuren. Weerstand
wanden die dienst doen als borstweringen’. tegen stootbelasting. Prestatie-eisen.
De in deze normen beschreven proefprocedure
scherming tegen vallen uit het venster en ver- bestaat erin een proefelement op welbepaalde
wondingen door contact, indien deze functie plaatsen te onderwerpen aan schokken met een
verzekerd wordt door het buitenschrijnwerk. schoklichaam, bestaande uit een dubbele band,
Voor borstweringen (in de strikte betekenis van voorzien van een ballast van 50 kg (zie afbeel-
de term) wordt momenteel een norm opge- ding 1). De klassen die voorgeschreven worden
steld. door de normen zijn opgenomen in tabel 1.
Met de schokweerstandsproeven, uitgevoerd
2 REFERENTIENORMEN volgens de norm NBN EN 12600, kan men
glasproducten classificeren die geplaatst wer-
De controle van de geschiktheid van het buiten- den in gestandaardiseerde voorwaarden. Deze
schrijnwerk om personen te beschermen tegen norm bevat precieze voorschriften met betrek-
het risico op vallen uit het venster en op ver- king tot de bevestiging van het glas op zijn
wondingen door contact, gebeurt door schok- ondergrond, de sterkte ervan en de plaats waar
proeven op het schrijnwerk. de schokken moeten aangrijpen. Ze levert dus
" E. Dupont, ing., hoofdadviseur, afdeling ‘Technische Goedkeuring’, WTCB
WTCB-Dossiers – Katern nr. 4 – 2e trimester 2005 – pagina 1
NORMALISERING – REGLEMENTERING – CERTIFICERING
aanwijzingen op omtrent het gedrag van het
glas, maar niet van het beglaasde schrijnwerk.
Wanneer de schokweerstand moet gewaarborgd
zijn, dient men dus steeds het gedrag ten aan-
zien van schokken van het volledige schrijn-
werk na te gaan. Het gedrag van het glas kan
i
namelijk verschillen naargelang van de uitvoe-
ringstechniek en de stijfheid van het kader
waarin het geplaatst wordt.
De normen NBN EN 13049 en NBN EN 14019
handelen respectievelijk over de schokweerstand
van vensters en gordijngevels. Hiermee is het
mogelijk hun vulpanelen en hun bevestiging
op de weerstandsprofielen te beproeven, even-
als het hang- en sluitwerk en de weerstands-
profielen.
Afhankelijk van het materiaaltype treedt de breuk
van het proefelement met een dubbele band bo-
vendien op bij valhoogten die 2 tot 4 keer lager
zijn dan met een zandzak. Het contactoppervlak
bij de impact is immers veel kleiner in het geval
van een dubbele band, waardoor het ‘perforerende’
effect van deze laatste veel sterker is dan dat van
een zandzak.
De opsteller van de specificaties moet dus erg
bedachtzaam zijn bij het formuleren van de ei-
sen en voldoende aandacht besteden aan de pro-
jectvoorwaarden en de kritieke ontwerppara-
meters die beschreven zijn in het vervolg van
deze tekst. De proeven met de dubbele band
zijn namelijk erg ongunstig als men de verge-
lijking maakt aan de hand van de valhoogten.
3 PROJECTVOORWAARDEN
Ter bepaling van de eisen waaraan het buiten-
BELANGRIJKE OPMERKING
We willen erop wijzen dat de resulta-
ten, bekomen tijdens proeven met
een dubbele band (zie afbeelding 2),
geenszins vergelijkbaar zijn met
deze, verkregen tijdens proeven met
een zandzak van het type ISO 7892
(voor identieke valhoogten). Oriënte-
rende proeven hebben bevestigd dat
de energie die door de zandzak
overgedragen wordt op het proef-
element bij eenzelfde valhoogte bij
benadering overeenstemt met 50 %
van deze, overgedragen door de
dubbele band. Dit kan verklaard
worden door het feit dat de zak meer
vervormbaar is dan de dubbele band
en aldus een groot deel van de
potentiële beginenergie opslorpt.
Het WTCB voert momenteel een
bijkomende vergelijkende proef-
campagne waarvan de resultaten de
beschikbare kennis zullen aanvullen
en het voorwerp zullen uitmaken van
een volgend artikel.
WTCB-Dossiers – Katern nr. 4 – 2e trimester 2005 – pagina 2
Afb. 2 Proef op een beglazing met
een dubbele band.
schrijnwerk moet voldoen, dient men de pro-
jectvoorwaarden te beschouwen vanuit de vol-
gende twee invalshoeken :
• de specifieke toepassing van het gebouw en
zijn omgeving
• de architecturale opvatting.
3.1 DE SPECIFIEKE TOEPASSING VAN HET
GEBOUW EN ZIJN OMGEVING
Men moet rekening houden met de bezetting
van het gebouw en de te verwachten activitei-
ten aan de binnen- en buitenkant van de gevel.
3.1.1 BINNENKANT VAN DE GEVEL
De bezetting binnenin het gebouw beïnvloedt
het risico op belasting door schokken van het
schrijnwerk. Het is daarom nodig betere presta-
ties voor te schrijven voor risicovolle situaties.
De STS 38 (uitgave 2005, die weldra de status
van een norm zullen krijgen : NBN 923-001)
en de STS 52.0 (uitgave 2005) verwijzen naar
de norm ENV 1991-1-2 voor de specifieke toe-
passing van het gebouw, met name :
• huishoudelijke en residentiële activiteiten
• kantooractiviteiten
• plaatsen waar veel mensen samenkomen :
– restaurants, cafés, scholen, …
(1 ) Aangezien de STS 38 niet beperkt zijn tot het gebruik van glas in gevels, classificeren ze de
menselijke activiteitenzones in de categorieën A tot E, die vermeld worden in de norm
NBN EN 1991-1-1, om rekening te houden met de beglaasde binnenwanden die kantoren
van een gang scheiden, bijvoorbeeld.
(2 ) Het vulpaneel mag 0,8 m hoog zijn indien de horizontale projectie ‘l’ van de som van de
breedte van het binnenste tablet, de dikte van het schrijnwerk en de breedte van de
buitenste vensterbank ten minste 0,4 m bedraagt.
.
– kerken, theaters, conferentiezalen, …
– musea, tentoonstellingszalen, ingangen
van gebouwen, …
– discotheken, sportzalen, …
• handelsoppervlakken
• opslagruimten.
3.1.2 BUITENKANT VAN DE GEVEL
Wat de risico’s betreft, kan men voor de bui-
tenkant van de gevel dezelfde logica volgen als
deze, die geldt voor de binnenkant van de ge-
vel. Men kan verschillende menselijke activi-
teitenzones (1) onderscheiden :
• plaatsen die toegankelijk zijn voor het pu-
bliek, d.w.z. plaatsen waar zich een groot en
onbepaald aantal personen kan ophouden,
zoals :
– trottoirs, aangelegde paden, speelplaatsen,
ingangen van gebouwen die uitgeven op
de openbare weg
– terrassen en commercieel uitgebate hore-
caruimten
– voor het publiek toegankelijke tuinen en
parken
• plaatsen die niet toegankelijk zijn voor het
publiek, d.w.z. plaatsen waar een beperkt en
geautoriseerd aantal personen is toegestaan,
zoals :
– terrassen en niet-commercieel uitgebate
ruimten
– niet voor het publiek toegankelijke tuinen
en parken
– interne ingangen tussen gebouwen op het-
zelfde terrein.
3.2 DE ARCHITECTURALE OPVATTING
3.2.1 KRITIEKE ONTWERPPARAMETERS VOOR DE
VEILIGHEID
Bepaalde parameters hebben een rechtstreekse
invloed op de keuze van de prestaties van het
buitenschrijnwerk ten aanzien van het risico op
schokken :
• de hoogte van het vulpaneel h : om dienst te
kunnen doen als borstwering moet het vul-
paneel een minimale hoogte van 0,9 m (2)
hebben en bestaan uit een voldoende sterk
materiaal (beton, metselwerk, tegengevel
verbonden met de structuur van het ge-
bouw, …)
• het verschil tussen het binnen- en buitenni-
veau ∆ : indien het verschil tussen het niveau
van de afgewerkte binnenvloer en dat van het
maaiveld groter is dan 0,5 m, moet het schrijn-
werk zodanig ontworpen worden dat vallen uit
het venster onmogelijk wordt. De persoon die
NORMALISERING – REGLEMENTERING – CERTIFICERING
Afb. 3 Illustratie van het geval nr. 1.
l l
he
he ∆ ≤ 0,5 m ∆ ≤ 0,5 m
tegen de gevel botst, zou dus tegengehouden
moeten worden door het schrijnwerk
• de hoogte tussen het laagste niveau van het
schrijnwerk en het maaiveld he : de schok-
proeven van buitenaf zijn enkel van toepas-
sing indien de aanzet van het schrijnwerk zich
op minder dan 0,9 m boven het maaiveld
bevindt
• de helling van het schrijnwerk : volgens de
STS is het schrijnwerk ‘hellend’ indien het
een helling α ten opzichte van de verticale
vertoont, gelegen tussen 15° < α ≤ 30° en
-15° < α ≤ - 30° of indien de horizontale
projectie van de oversteek kleiner is dan
0,5 m. Boven de 30° dient men een speciale
studie uit te voeren.
3.2.2 COMBINATIE VAN DE KRITIEKE ONTWERP-
PARAMETERS
De STS 38 en 52.0 onderscheiden verschillende
speciale gevallen van combinaties van binnen-
en buitensituaties, met name :
• geval nr. 1 : verticaal gevelvenster (-15° ≤ α
≤ 15°) met een verschil tussen de afgewerkte
niveaus kleiner dan of gelijk aan 0,5 m en een
borstwering met een hoogte van minder dan
0,9 m (zie afbeelding 3)
• geval nr. 2 : verticaal gevelvenster (-15° ≤ α
≤ 15°) met een verschil tussen de afgewerkte
niveaus groter dan 0,5 m en een borstwering
met een hoogte van minder dan 0,9 m (zie
afbeelding 4). Als het schrijnwerk slechts over
een zodanig beperkte afstand kan geopend
worden dat er geen menselijk lichaam door-
heen kan vallen (bv. openingsbegrenzer),
moeten de schokproeven op het geopende
schrijnwerk gebeuren. Indien het schrijnwerk
daarentegen voorzien is van opengaande de-
len waardoor een menselijk lichaam zou kun-
nen vallen, moet de opening uitgerust wor-
den met een leuning die voldoet aan de eisen
uit de in voorbereiding zijnde norm (STS 54
of NBN B 02-004)
• geval nr. 3 : verticaal gevelvenster (-15° ≤ α
≤ 15°) met een hoogte van borstwering ‘h’
groter dan of gelijk aan 0,9 m (of 0,8 m in-
dien de fictieve hoogte ‘H’ groter is dan of
gelijk is aan 1 m; zie afbeelding 5).
Afb. 4 Illustratie van het geval nr. 2.
h < 0,9 m
he
∆ > 0,5 m
Afb. 5 Illustratie van het geval nr. 3.
l selwerk, beton of een gelijkaardig product.
h ≥ 0,9 m
he
Om rekening te houden met het feit dat het ri-
sico op struikelen over het vulpaneel verkleint
naarmate de breedte ervan toeneemt, voorzien
de STS 52.0 dat de hoogte ‘h’ beperkt kan wor-
den tot minimum 0,8 m indien de fictieve
hoogte ‘H’, berekend volgens de vergelijking
H = h + 0,5.l, groter is dan of gelijk is aan 1 m.
Voor gordijngevels moet men dezelfde kritieke
ontwerpparameters in aanmerking nemen. In
dat geval beschouwt men de hoogte van de
tegengevel in plaats van deze van het vulpaneel.
3.3 COMBINATIES VAN DE SPECIFIEKE TOEPAS-
SING VAN HET GEBOUW, DE OMGEVING EN
DE KRITIEKE ONTWERPPARAMETERS
De tabellen 2 en 3 (p. 4 en 5) zijn uittreksels uit
de STS 52.0. Bij de bepaling van de schok-
weerstandsklassen voor vensters volgens de
norm NBN EN 13049 voor vensters (tabel 2)
en volgens de norm NBN EN 14019 voor
gordijngevels (tabel 3) werd rekening gehou-
den met de specifieke toepassing van het ge-
bouw, de omgeving van het buitenschrijnwerk
en de architecturale opvatting.
De STS 52.0 bevatten bovendien ook nog de
volgende opmerkingen :
• de vulpanelen en de weerstandsprofielen die-
nen geval per geval te worden gedimen-
sioneerd, lettend op de belastingen, de mate-
rialen, de afmetingen en de bevestigingswijzen
• indien de vulpanelen bestaan uit glaspro-
ducten, wordt het beglazingstype opgege-
WTCB-Dossiers – Katern nr. 4 – 2e trimester 2005 – pagina 3
.
h < 0,9 m
he
∆ > 0,5 m
ven in de STS 38
• de hoogte van de borstweringen wordt enkel
in aanmerking genomen indien deze verti-
caal zijn of naar binnen hellen en als ze opge-
bouwd zijn uit sterke materialen zoals met-
Als de borstweringen naar binnen hellen,
wordt de hoogte verticaal gemeten
• schrijnwerk dat een helling van -15° tot 15°
ten opzichte van de verticale vertoont, kan
beschouwd worden als een verticale construc-
tie. De horizontale projectie van de oversteek
mag echter niet groter zijn dan 0,5 m. In
voorkomend geval, moet de constructie be-
schouwd worden als hellend
• de schokproeven van buitenaf op buiten-
schrijnwerk moeten toegepast worden indien
de aanzet van het schrijnwerk zich op min-
der dan 0,9 m (he) van het maaiveld bevindt.
3.4 KEUZE VAN DE BEGLAZING : OVEREENSTEM-
MING TUSSEN DE STS 38 EN 52.0
De keuze van de beglazing dient te gebeuren
overeenkomstig de STS 38. De keuze van het
glas is afhankelijk van dezelfde specifieke toe-
passingen (zie § 3.1) en ontwerpparameters (zie
§ 3.2). Tabel 4 (zie p. 6) specificeert de schok-
weerstandsklassen voor het glas volgens de NBN
EN 12600, afhankelijk van de specifieke toe-
passing van het gebouw, de omgeving van het
buitenschrijnwerk en het architecturale ontwerp.
De klassen uit de norm NBN EN 12600 leggen
twee types specifieke eisen op die respectieve-
lijk te maken hebben met de energie (wat uit-
gedrukt wordt door de valhoogte) en met de
breukwijze (3).
De keuze van de beglazing voor deuren maakt
het voorwerp uit van geval nr. 5 (zie tabel 4,
p. 6) uit de STS 38. Deuren vereisen een speci-
fieke benadering omdat er rekening moet ge-
(vervolg van de tekst, p. 7)
( 3) Wat de breukwijzen betreft, verwijzen
we naar het artikel ‘Vlak glas en veilig-
heid. Commentaren op de norm NBN
EN 12600’ [6] dat verscheen in de
WTCB-Dossiers (zie www.wtcb.be).
 Tabel 2 Specificaties voor de schokweerstandsklassen voor vensters volgens de NBN EN 13049 (uittreksel uit de STS 52.0).
Specifieke toepassing Geval nr. 1 Geval nr. 2 Geval nr. 3
NBN EN 1991-1-1 ∆ ≤ 0,5 m en h < 0,9 m ∆ > 0,5 m en h < 0,9 m h ≥ 0,9 m

Buiten (1) Buiten (1) Binnen Buiten (1) Buiten (1 ) Binnen Buiten (1) Buiten (1) Binnen
Toegankelijk Ontoegankelijk Toegankelijk Ontoegankelijk Toegankelijk Ontoegankelijk

Categorie
voor het voor het voor het voor het voor het voor het
publiek publiek publiek publiek publiek publiek

A Huishoudelijke en residentiële activitei- 5 2 3 5 2 3 5 2 –

ten
Eengezinswoning en appartement
Vertrekken van woongebouwen en huizen,
kamers en zalen van ziekenhuizen, kamers
van hotels en tehuizen, keukens en toiletten

B Kantoren 5 2 3 5 2 3 5 2 –

C Plaatsen waar veel mensen samenko- 5 5 5 5 5 5 5 5 5 ( 2)

men (oppervlakken van de categorieën
A, B, D en E uitgezonderd)
C1 : Plaatsen met tafels, … (bijvoorbeeld
scholen, cafés, restaurants, feestzalen,
leeszalen, receptiezalen, …)

C2 : Plaatsen met vaste stoelen (bijvoorbeeld 5 3 3 5 3 4 5 3 3 ( 2)

kerken, theaters en bioscopen, conferentie-
zalen, amfitheaters, vergaderzalen, wacht-
zalen, …)

WTCB-Dossiers – Katern nr. 4 – 2e trimester 2005 – pagina 4

C3 : Plaatsen zonder obstakels voor het 5 3 3 5 3 4 5 3 3 ( 2)
personenverkeer (bijvoorbeeld musea,
tentoonstellingszalen, … en ingangen van
openbare en administratieve gebouwen,
hotels, …)

C4 : Plaatsen waar fysieke activiteiten 5 3 5 5 3 5 5 3 5 ( 2)

NORMALISERING – REGLEMENTERING – CERTIFICERING

mogelijk zijn (bijvoorbeeld discotheken,

turnzalen, toneelzalen, …)

C5 : Plaatsen waar het er erg druk aan toe 5 3 5 5 3 5 5 3 5 ( 2)

kan gaan (bijvoorbeeld gebouwen voor
openbare vergaderingen zoals concertzalen,
sportzalen met inbegrip van de tribunes,
terrassen en toegangszones, …)

D Handelsoppervlakken 5 3 5 5 3 5 5 3 –
D1 : Detailhandelsruimten (bijvoorbeeld
magazijnen, papierhandels, winkels van
kantoormaterialen, …)

E Oppervlakken die zich lenen voor de 5 3 3 5 3 3 5 3 –

opslag van grote volumes goederen,
toegangszones inbegrepen
Opslagruimten, met inbegrip van bibliotheken
1
( ) De term ‘buiten’ duidt hier op de buitenkant van het gebouw.
( 2 ) Deze aanbeveling (het betreft hier dus geen specificatie) is enkel van toepassing indien tijdens de projectsituatie redelijkerwijze andere schokken voorzienbaar zijn dan deze, veroorzaakt door personen (bv. schok door een bal in een sportzaal, speelplaats, ...).
.
 Tabel 3 Specificaties voor de schokweerstandsklassen voor gevels volgens de NBN EN 14019 (uittreksel uit de STS 52.0).
Specifieke toepassing Geval nr. 1 Geval nr. 2 Geval nr. 3
NBN EN 1991-1-1 ∆ ≤ 0,5 m en h < 0,9 m ∆ > 0,5 m en h < 0,9 m h ≥ 0,9 m

Buiten (1) Buiten (1) Binnen Buiten (1) Buiten (1 ) Binnen Buiten (1) Buiten (1) Binnen
Toegankelijk Ontoegankelijk Toegankelijk Ontoegankelijk Toegankelijk Ontoegankelijk

Categorie
voor het voor het voor het voor het voor het voor het
publiek publiek publiek publiek publiek publiek

A Huishoudelijke en residentiële activitei- E5 E2 I3 E5 E2 I3 E5 E2 –

ten
Eengezinswoning en appartement
Vertrekken van woongebouwen en huizen,
kamers en zalen van ziekenhuizen, kamers
van hotels en tehuizen, keukens en toiletten

B Kantoren E5 E2 I3 E5 E2 I3 E5 E2 –

C Plaatsen waar veel mensen samenko- E5 E5 I5 E5 E5 I5 E5 E5 I5 (2)

men (oppervlakken van de categorieën
A, B, D en E uitgezonderd)
C1 : Plaatsen met tafels, … (bijvoorbeeld
scholen, cafés, restaurants, feestzalen,
leeszalen, receptiezalen, …)

C2 : Plaatsen met vaste stoelen (bijvoorbeeld E5 E3 I3 E5 E3 I4 E5 E3 I3 (2)

kerken, theaters en bioscopen, conferentie-
zalen, amfitheaters, vergaderzalen, wacht-
zalen, …)

C3 : Plaatsen zonder obstakels voor het E5 E3 I3 E5 E3 I4 E5 E3 I3 (2)

personenverkeer (bijvoorbeeld musea,
tentoonstellingszalen, … en ingangen van
openbare en administratieve gebouwen,
hotels, …)

C4 : Plaatsen waar fysieke activiteiten E5 E3 I5 E5 E3 I5 E5 E3 I5 (2)

NORMALISERING – REGLEMENTERING – CERTIFICERING

mogelijk zijn (bijvoorbeeld discotheken,

turnzalen, toneelzalen, …)

C5 : Plaatsen waar het er erg druk aan toe E5 E3 I5 E5 E3 I5 E5 E3 I5 (2)

kan gaan (bijvoorbeeld gebouwen voor
openbare vergaderingen zoals concertzalen,
sportzalen met inbegrip van de tribunes,
terrassen en toegangszones, …)

D Handelsoppervlakken E5 E3 I5 E5 E3 I5 E5 E3 –
D1 : Detailhandelsruimten (bijvoorbeeld
magazijnen, papierhandels, winkels van
kantoormaterialen, …)

E Oppervlakken die zich lenen voor de E5 E3 I3 E5 E3 I3 E5 E3 –

opslag van grote volumes goederen,
toegangszones inbegrepen
Opslagruimten, met inbegrip van bibliotheken

( 1 ) De term ‘buiten’ duidt hier de buitenkant van het schrijnwerk dat kan blootgesteld worden aan schokken van buitenaf aan.
( 2 ) Deze aanbeveling (het betreft hier dus geen specificatie) is enkel van toepassing indien tijdens de projectsituatie redelijkerwijze andere schokken voorzienbaar zijn dan deze, veroorzaakt door personen (bv. schok door een bal in een sportzaal, speelplaats, ...).

WTCB-Dossiers – Katern nr. 4 – 2e trimester 2005 – pagina 5

.
 Tabel 4 Breukwijze van het glas aan de zijde van de schok volgens de NBN EN 12600 (uittreksel uit de STS 38).
Specifieke toepassing NBN EN 1991-1-1 Geval nr. 1 (1) Geval nr. 2 Geval nr. 3 Geval nr. 4 Geval nr. 5
Zijde van de schok
∆ ≤ 0,5 m en h < 0,9 m ∆ > 0,5 m en h < 0,9 m h ≥ 0,9 m Menselijke Deuren

Categorie
activiteitenzone (2)

A Huishoudelijke en residentiële activiteiten 1C-/ 1B1 1B1 – A, C, (B)

Eengezinswoning en appartement
Vertrekken van woongebouwen en huizen, kamers en
zalen van ziekenhuizen, kamers van hotels en tehuizen,
keukens en toiletten

B Kantoren 1C-/ 1B1 1B1 – A, C, (B)

C Plaatsen waar veel mensen samenkomen 1C- 1B1 1C- A, C, (B)

(oppervlakken van de categorieën A, B, D en E 1B1 1B1 (3)
uitgezonderd)
C1 : Plaatsen met tafels, … (bijvoorbeeld scholen,
cafés, restaurants, feestzalen, leeszalen, receptie-
zalen, …)

C2 : Plaatsen met vaste stoelen (bijvoorbeeld kerken, 1C- 1B1 1C- A, C, (B)
theaters en bioscopen, conferentiezalen, amfitheaters, 1B1 1B1 (3)
vergaderzalen, wachtzalen, …)

C3 : Plaatsen zonder obstakels voor het personenverkeer 1C- 1B1 1C- A, C, (B) Zie gevallen nr. 1 tot 3
(bijvoorbeeld musea, tentoonstellingszalen, … en 1B1 1B1 (3) en de bijzondere eisen
ingangen van openbare en administratieve gebouwen, voor portaaldeuren
hotels, …)

WTCB-Dossiers – Katern nr. 4 – 2e trimester 2005 – pagina 6

C4 : Plaatsen waar fysieke activiteiten mogelijk zijn 1C- 1B1 1C- A, C, (B)
(bijvoorbeeld discotheken, turnzalen, toneelzalen, …) 1B1 1B1 (3)
C5 : Plaatsen waar het er erg druk aan toe kan gaan 1C- 1B1 1C- A, C, (B)
(bijvoorbeeld gebouwen voor openbare vergaderingen 1B1 1B1 (3)
zoals concertzalen, sportzalen met inbegrip van de
tribunes, terrassen en toegangszones, …)
NORMALISERING – REGLEMENTERING – CERTIFICERING

D Handelsoppervlakken 1C- 1B1 – A, C, (B)

D1 : Detailhandelsruimten 1B1
(bijvoorbeeld magazijnen, papierhandels, winkels van
kantoormaterialen, …)

E Oppervlakken die zich lenen voor de opslag van 1C- 1B1 – A, C, (B)
grote volumes goederen, toegangszones inbegre- 1B1
pen
Opslagruimten, met inbegrip van bibliotheken

(1) Voor de betekenis van ‘C-’ verwijzen we naar de STS 38 (§ 4.4.2.2.1).

(2) De gevallen nr. 1 tot 3 hebben betrekking op de veiligheid van personen die zich bevinden aan de zijde waar de schok zich voordoet. In geval van een isolerende beglazing of bij meervoudige ramen dient men
eveneens de veiligheid van de personen in de menselijke activiteitenzone aan de tegenovergestelde zijde van de schok te waarborgen. De voorschriften uit geval nr. 4 zijn dus van toepassing op het glas dat
zich aan de tegenovergestelde zijde van de schok bevindt, waarbij er vanuit gegaan wordt dat schokken uit de activiteitenzone achterwege blijven. Het kan hier gaan om glas van breukwijze A (met schokproef)
of om veiligheidsglas (zonder schokproef).
(3) Deze aanbeveling (het betreft hier dus geen specificatie) is enkel van toepassing indien tijdens de projectsituatie redelijkerwijze andere schokken voorzienbaar zijn dan deze, veroorzaakt door personen
(bv. schok door een bal in een sportzaal, speelplaats, ...).
.
NORMALISERING – REGLEMENTERING – CERTIFICERING
(vervolg van p. 3) een meter van de deur bestaat (zie afbeel-
ding 6), komt gehard glas (1C) niet in aanmer-
houden worden met het grotere gevaar voor king indien de afmeting van de onderste rand
schokken. De aan deuren grenzende beglaasde van de beglazing niet minstens 1,4 m bedraagt.
delen moeten beantwoorden aan de voorschrif- De minimale stijfheid ‘EI’ van de kozijnprofielen
ten, vermeld voor de gevallen 1, 2 en 3. Als er van de deur dient 7.109 N.mm2 te bedragen.
in het geval van portaaldeuren een hoogtever-
schil van meer dan een meter op minder dan Men kan dus stellen dat de risico’s betrekking
hebben op de volgende parameters :
Afb. 6 Illustratie van het geval nr. 5. • het verkeer is normaalgesproken georiënteerd
naar de deuren. Het risico op schokken neemt
bijgevolg toe als deze gesloten zijn
• een overloop groter dan of gelijk aan 1 m
volstaat om te vermijden dat de uit even-
Situatie met wicht gebrachte persoon van de trap zou val-
open deur len.
De structuur van tabel 4 (zie p. 6) werd zoda-
nig gekozen om de voorstellingen uit de STS 38
en 52.0 te homogeniseren. De normen NBN
EN 14019 en NBN EN 13049 onderscheiden
∆>1m echter meer valhoogteklassen dan de norm NBN
EN 12600. De keuze van het minimale glas-
P < 1 m type dat in het schrijnwerk ingewerkt moeten
worden, kan dus vereenvoudigd worden, zoals
aangegeven in de tabellen 5 en 6.
Tabel 5 Breukwijze van het glas in Tabel 4 van dit artikel (uittreksel uit STS 38)
het geval van vensters en gordijn- geeft de te respecteren breukwijze B of C aan.
gevels. Deze klassen zijn minimale klassen, afhankelijk
Geval Breukwijze (2)
van de projectvoorwaarden uit § 3.
De STS 38 bevatten bovendien de volgende
Geval nr. 1 1C-/1B1
opmerkingen :
Geval nr. 2 1B1 • gehard glas (breukwijze C) mag te allen tijde
vervangen worden door gelaagd glas (breuk-
Geval nr. 3 1C-/1B1 (1) wijze B) dat beantwoordt aan dezelfde impact-
energie
Geval nr. 4 A, C, (B)
• wanneer met het oog op uit het venster val-
(1) Dit geldt niet voor een specifieke len glas van breukwijzeklasse B voorgeschre-
toepassing van het type A, B, D en E ven is, mag het vervangen worden door glas
(waarvoor er geen enkele eis bestaat). van breukwijzeklasse C in zoverre er een bij-
(2) De opmerkingen uit tabel 4 (zie p. 6)
blijven eveneens geldig.
komend permanent veiligheidssysteem voor-
zien wordt (dat voldoet aan de toekomstige
Tabel 6 Breukwijze van het glas in het geval van deuren.
Verschil tussen het binnen- en het Hoogte van het vulpaneel
buitenniveau
h < 0,9 m 0,9 m ≤ h ≤ 1,4 m
∆ ≤ 0,5 m Geval nr. 1 : Geval nr. 3 :
1C-/1B1 1C-/1B1 (1)
0,5 m ≤ ∆ ≤ 1 m Geval nr. 2 : Geval nr. 3 :
1B1 1B1/1C (1)
∆ > 1 m P≤1m P>1m P≤1m
Geval nr. 2 : Geval nr. 1 : Geval nr. 3 :
1B1 1C-/1B1 1B1
( 3) (1) (2)
(1) Geen eis voor een specifieke toepassing van het type A, B, D en E.
(2) Men dient gelaagd glas toe te passen, aangezien de deur als een portaaldeur beschouwd wordt. Er is immers een niveauverschil van meer dan een
meter op minder dan een meter van de deur.
(3) Als de overloop groter is dan een meter, is de deur niet langer een portaaldeur en wordt het niveauverschil niet in aanmerking genomen (equivalent aan
∆ ≤ 0,5 m).
WTCB-Dossiers – Katern nr. 4 – 2e trimester 2005 – pagina 7
.
Belgische norm NBN B 02-004 voor borst-
weringen)
• uitgegloeid floatglas (glas van breukwijze-
klasse A volgens de norm NBN EN 12600)
komt nooit in aanmerking als veiligheids-
glas en mag in geen geval voor deze functie
worden gebruikt, zelfs niet als het zonder
breuk bestand is tegen de impactbelastingen
uit de proef
• bij gebruik van glas van breukwijzeklasse A
met veiligheidsfolie, moet deze laatste over
de volledige glasoppervlakte aangebracht zijn
en doorlopen in de sponningen. In dit geval
kan het glas beschouwd worden als glas van
breukwijzeklasse B na beproeving volgens de
norm NBN EN 12600. De duurzaamheid van
de prestaties moet gewaarborgd zijn (UV-
bestendigheid, invloed van vocht, …)
• in geval van isolerende beglazing, dient men
veiligheidsglas te gebruiken aan de zijde(n)
waar de schok zich kan voordoen en waar
deze gevaar zou kunnen opleveren. Als de
isolerende beglazing gehard moet zijn, moet
ook de andere ruit uit veiligheidsglas bestaan.
4 VOORBEELDEN
4.1 PROJECTSITUATIE NR. 1 (ZIE AFBEEL-
DING 7, P. 8, EN TABEL 7, P. 9)
De kritieke ontwerpparameters voor de veilig-
heid in het geval van projectsituatie nr. 1 zijn
de volgende :
• h1 en h2 = hoogte van de binnenste vul-
panelen
• he,1 en he,2 = hoogten, begrepen tussen het
afgewerkte niveau van het maaiveld en het
laagste niveau van het schrijnwerk
• ∆1 en ∆2 = verschillen tussen het afgewerkte
binnen- en buitenniveau
• ht,1 en ht,2 = hoogte van de dwarsregels
• raam bestaande uit twee vaste kaders op het
gelijkvloers
h ≤ 1,4 m
Geval nr. 3 :
1B1/1C- (1)
Geval nr. 3 :
1B1/1C- (1)
P>1m P≤1m P>1m
Geval nr. 3 : Geval nr. 3 : Geval nr. 3 :
1C-/1B1 1B1/1C- 1B1/1C-
( 1) ( 3) ( 1) (1 )
NORMALISERING – REGLEMENTERING – CERTIFICERING .

• raam bestaande uit een vast kader onderaan Afb. 7 Voorstelling van de project- Afb. 8 Voorstelling van de project-
en een opengaand deel bovenaan, waarbij het situatie nr. 1. situatie nr. 2.
risico bestaat dat een menselijk lichaam op
de verdieping uit het venster valt.
Opengaand
deel van het Appartement
4.2 PROJECTSITUATIE NR. 2 (ZIE AFBEEL- Opengaand
schrijnwerk Kantoor
DING 8 EN TABEL 8, P. 10) deel van het
schrijnwerk
De kritieke ontwerpparameters voor de veilig-
heid in het geval van projectsituatie nr. 2 zijn
Borstwering
de volgende : h2 ht,2

Tegengevel
• h1 en h2 = hoogte van de binnenste vul-
panelen h2 ht,2
• he,1 en he,2 = hoogten, begrepen tussen het
afgewerkte niveau van het maaiveld en het
laagste niveau van het schrijnwerk
• ∆1 en ∆2 = verschillen tussen het afgewerkte
binnen- en buitenniveau Sportzaal
• ht = hoogte van de dwarsregel Feestzaal
• raam bestaande uit een vast kader op het he,2 ∆ 2
gelijkvloers
• raam bestaande uit een vast kader onderaan ∆ 2 he,2
en een opengaand deel bovenaan, waarbij het
risico bestaat dat een menselijk lichaam op
de verdieping uit het venster valt. n

∆1 h1 h1 = 0
ht,1
he,1 ∆1 = he,1

t LITERATUURLIJST
1. Belgisch Instituut voor Normalisatie
NBN EN 12600 Glas voor gebouwen. Slingerproef. Stootbelastingproef en classifica-
tie voor vlakglas. Brussel, BIN, 2003.

2. Belgisch Instituut voor Normalisatie

NBN EN 13049 Ramen. Botsing met een zacht en zwaar lichaam. Beproevings-
methode, veiligheidseisen en classificatie. Brussel, BIN, 2003.

3. Belgisch Instituut voor Normalisatie

NBN EN 14019 Gordijnmuren. Weerstand tegen stootbelasting. Prestatie-eisen.
Brussel, BIN, 2004.

4. Federale Overheidsdienst Economie

STS 38 Glaswerk. Brussel, FOD Economie, Eengemaakte Technische Specificaties,
nr. 38, 2004.

5. Federale Overheidsdienst Economie

STS 52.0 Buitenschrijnwerk. Algemene voorschriften. Brussel, FOD Economie,
Eengemaakte Technische Specificaties, nr. 52.0, 2004.

6. Steenhoudt P., Van Rompay W. en Detremmerie V.

Vlak glas en veiligheid. Commentaren op de norm NBN EN 12600. Brussel, Weten-
schappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf, WTCB-Dossiers 2004/4,
Katern nr. 5, 2004.

WTCB-Dossiers – Katern nr. 4 – 2e trimester 2005 – pagina 8

 Tabel 7 Voorwaarden en eisen van de projectsituatie nr. 1.

Eisen
Voorwaarden
van de Klasse en impactzones (zie tabel 2, NBN EN 13049 en STS 52.0, Breukwijze (NBN EN 12600) en glastype (STS 38, § 4.4.2.2) (zie tabel 4)
projectsituatie nr. 1 § 4.2.1.10.2)

Gelijkvloers Verdieping Gelijkvloers Verdieping

Binnen Binnen

• specifieke toepas- • geval nr. 1, specifieke toepas- • geval nr. 2, specifieke toepas- • glas aan de binnenkant van het • glas aan de binnenkant van het
sing : sportzaal sing C5 : klasse 5 (valhoogte sing B : klasse 3 (valhoogte 0,45 m) vulpaneel : vulpaneel :
0,95 m) – h1 < 0,9 m – h2 < 0,9 m
• kritieke parameters : • aangezien er een menselijk lichaam – geval nr. 1 – geval nr. 2
– h1 = 0,3 m • schokproef : door het opengaande schrijnwerk- – specifieke toepassing C5 : 1C-/1B1 – specifieke toepassing C5 : 1B1
– ∆1 = 0,4 m – in het midden van het glas van deel kan vallen, is een borstwering Aangezien er een borstwering
– ht,1 = 0,7 m het vulpaneel verplicht (zie § 3.2.2). Men dient • glas aan de binnenkant van het aanwezig is, volstaat een gehard
– h2 = 0,3 m – in het midden van de dwarsregel dus geen proef uit te voeren omdat zichtvlak : glas (C) (zie § 3.4)
– ∆2 = 3,2 m – op het glas van het zichtvlak op er geen gevaar voor vallen bestaat, – h1 < 0,9 m
– ht,2 = 0,7 m 0,9 m van de afgewerkte vloer maar het vulelement moet bestaan – ht,1 < 0,9 m • glas aan de binnenkant van het
– borstwering buiten – op de verbindingen van de uit glas van breukwijze C (gehard – geval nr. 1 zichtvlak :
profielen glas) – specifieke toepassing C5 : 1C-/1B1 ht,2 < 0,9 m; moet behandeld wor-
den als het glas van het vulpaneel

Buiten Buiten
• omgeving : toegan- • toegankelijk voor het publiek : Geval nr. 2, toegankelijk voor het • glas aan de buitenkant van het • glas aan de buitenkant van het
kelijk voor het – klasse 5 publiek : vulpaneel : he,1 < 0,9 m; geval nr. 1; vulpaneel :
publiek – he,1 < 0,9 m, er kunnen dus – klasse 2 specifieke toepassing C5 : 1C-/1B1 – he,2 > 0,9, dus geen schokproef
• kritieke parameters : schokproeven van buitenaf – he,2 > 0,9 m, dus geen schokproef van buitenaf
– he,1 = 0,7 m voorkomen van buitenaf (zie § 3.3) • glas aan de buitenkant van het – geval nr. 4
– he,2 = 3,5 m zichtvlak : he,1 + ht,1; h1 > 0,9 m; – specifieke toepassing C5 : A, C,
• schokproef : geen eisen voor schokken van (B)
– in het midden van het onderste buitenaf; glas van breukwijze A In dit geval opteert men voor
vulpaneel (float) (zie opmerking 1) gehard glas (C) omdat het door de
– op de verbindingen en de aanwezigheid van de borstwering
NORMALISERING – REGLEMENTERING – CERTIFICERING

profielen die zich bevinden op • het glas aan de binnenkant van het
een hoogte lager dan of gelijk zichtvlak kan ofwel bestaan uit
aan 0,9 m van het afgewerkte gehard glas 1C- of uit gelaagd glas
buitenniveau 1B1. Als men opteert voor gehard
glas 1C-, eisen de STS 38
(§ 4.4.2.2.1) dat de buitenbeglazing
eveneens uit gehard (C) of gelaagd
(B) veiligheidsglas bestaat, om te
vermijden dat een persoon die het
geharde glas aan de zijde van de
schok breekt, zich zou verwonden
door het bezwijken van het floatglas
(A) aan de tegenovergestelde zijde
van de schok (zie § 3.4)
niet nodig is een proef uit te
voeren. Men kan floatglas (A)
gebruiken indien een schokproef
van binnenuit van klasse 3
aangetoond heeft dat de buiten-
beglazing niet breekt
• glas aan de buitenkant van het
zichtvlak :
– ht,2 < 0,9 m
– moet behandeld worden als het
glas van het vulpaneel

Opm. : 1. De STS 38 en 52.0 hebben betrekking op de veiligheid van personen aan weerszijden van een wand ten opzichte van schokken voortgebracht door personen. Ze gaan niet dieper in op de veiligheid van
personen tegen schokken door voorwerpen die de glazen wand doorboren (personen die verwond raken door glasscherven als gevolg van een bal die door de wand vliegt, bijvoorbeeld). In het geval van een
sportzaal kan het nuttig blijken veiligheidsglas te voorzien op plaatsen waar zich schokken door voorwerpen kunnen voordoen, zelfs indien dit niet opgelegd wordt door de STS 38.
2. Indien de analyse ter verzekering van de functie van een borstwering aantoont dat het gebruik van twee lagen gehard glas vereist is, kan het verstandiger zijn (indien het schrijnwerk gemakkelijk toeganke-
lijk is van buitenaf) een van de twee glaslagen te vervangen door gelaagd glas om de inbraakveiligheid te bevorderen.

WTCB-Dossiers – Katern nr. 4 – 2e trimester 2005 – pagina 9

.
 Tabel 8 Voorwaarden en eisen van de projectsituatie nr. 2.

Eisen
Voorwaarden
Klasse (NBN EN 13049) en impactzones (STS 52, § 4.2.2.10.2) Breukwijze (NBN EN 12600) en glastype (STS 38, § 4.4.2.2) (zie tabel 4)
van de
(zie tabel 3)
projectsituatie nr. 2

Gelijkvloers Verdieping Gelijkvloers Verdieping

Binnen Binnen

• specifieke toepas- • geval nr. 2, specifieke toepas- • geval nr. 3, specifieke toepassing A, • binnenbeglazing : • glas aan de binnenkant van het
sing : sportzaal sing C1 : klasse I5 (valhoogte dus geen schokproef – h1 < 0,9 m en ∆1 > 0,5 m vulpaneel, beschermd door de
0,95 m) – geval nr. 2 tegengevel
• kritieke parameters : • het opengaande deel van het – specifieke toepassing C5, dus
– h1 = 0,0 m • schokproef : schrijnwerk kan aanleiding geven glas van breukwijze 1B1 • glas aan de binnenkant van het
– ∆1 = 0,6 m – in het midden van het vulpaneel tot het vallen van een menselijk zichtvlak :
– h2 = 0,9 m – op de verbindingen van de lichaam, maar de tegengevel heeft – tegengevel h2 ≤ 0,9 m
– ∆2 = 3,4 m profielen een voldoende hoogte – geval nr. 3, specifieke toepas-
– ht,2 = 1,0 m sing A, dus geen schokproef en
breukwijze A (float)

Buiten Buiten

• omgeving : toegan- • geval nr. 1 : Geval nr. 3, de buitenkant is toegan- • buitenbeglazing : • he,2 > 0,9 m, zonder schokken van
kelijk voor het – he,1 < 0,9 m kelijk voor het publiek : – he,1 < 0,9 m buitenaf
publiek – ∆ < 0,5 m (het niveau van de – specifieke toepassing C5 : – ∆ < 0, 5 m (het niveau van de • glas aan de buitenkant van het
binnenvloer is hoger dan dat van klasse E5 binnenvloer is hoger dan dat van vulpaneel en van het zichtvlak :

WTCB-Dossiers – Katern nr. 4 – 2e trimester 2005 – pagina 10

• kritieke parameters : het maaiveld)
– he,1 = 0,6 m – specifieke toepassing C5 (de
– he,2 = 3,4 m buitenkant is toegankelijk voor
het publiek) : klasse E5 (val-
hoogte 0,95 m)
– he,1 < 0,9 m, er kunnen dus
– he,2 > 0,9 m, dus geen schokproef
van buitenaf (zie § 3.3)
het maaiveld)
– geval nr. 1, specifieke toepas-
sing C5 (de buitenkant is toegan-
kelijk voor het publiek), dus glas
van breukwijze 1C- of 1B1
geval nr. 4 : A, C, (B), dus float-
glas (A), aangezien er geen
schokken van binnenuit nodig zijn
NORMALISERING – REGLEMENTERING – CERTIFICERING

schokproeven van buitenaf

voorkomen

• schokproef :
– in het midden van het vulpaneel
– op de verbindingen en profielen
die zich bevinden op een hoogte
lager dan of gelijk aan 0,9 m van
het afgewerkte buitenniveau
.