Kwasy

stosowane w recepturze
- cz. 1

Alfa-hydroksykwasy (AHA)
Acidum citricum monohydricum
Acidum lacticum (88-92%)
Acidum tartaricum
Acidum citricum monohydricum
Acidum lacticum (88 – 92%)
Acidum tartaricum
Acidum ascorbicum
Acidum tannicum
Acidum boricum
Acidum salicylicum
Acidum acetylsalicylicum
Phenobarbitalum
Alfa-hydroksykwasy
Kwasy hydroksylowe, hydroksykwasy, alfa-hydroksykwasy, kwasy owocowe

Kwasy hydroksylowe – zawierają w cząsteczce grupę:

karboksylową -COOH i hydroksylową -OH.

Ze względu na położenie grup -COOH i -OH możemy wyróżnić kwasy AHA i BHA
W kwasach AHA grupa -OH jest przyłączona do pierwszego atomu węgla
sąsiadującego z węglem grupy -COOH (kwas cytrynowy, kwas mlekowy, kwas
winowy).

W kwasach BHA grupa -OH jest przyłączona do drugiego atomu węgla w łańcuchu
licząc od węgla grupy karboksylowej (kwas salicylowy)
Alfa-hydroksykwasy

2
1 3 4
1 2 3
1
2

Kwas winowy Kwas cytrynowy

Kwas mlekowy
kwas dwuprotonowy kwas trójprotonowy
kwas jednoprotonowy

Jastrząb R., Zabiszak M., Nowak M. KWASY OWOCOWE (a-hydroksykwasy) i ICH ZWIĄZKI KOMPLEKSOWE Na pograniczu Chemii i biologii, Tom XXXIII, 2014
 Alfa-hydroksykwasy i ich historia

Stosowane były przez kobiety już w starożytności (Egipt, Rzym)

Kwas cytrynowy – nacierano twarz, dłonie sokiem

z cytrusów
Kwas mlekowy – kąpiele w mleku zwierząt
Kwas winowy – dodatek do kąpieli, kompresy z chleba
moczonego w winie

Jastrząb R., Zabiszak M., Nowak M. KWASY OWOCOWE (a-hydroksykwasy) i ICH ZWIĄZKI KOMPLEKSOWE
Na pograniczu Chemii i biologii, Tom XXXIII, 2014
 Alfa-hydroksykwasy – zastosowanie

Zewnętrznie:
w chorobach skóry
Wewnętrznie:
w chorobach trawiennych – kwas cytrynowy, kwas winowy

W suplementacji:
cytrynian magnezu, cytrynian cynku (kwas cytrynowy transportuje jony
metali do komórek a następnie jest odłączany od kompleksu)
W przemyśle spożywczym:
regulacja pH w żywności, napojach, lekach oraz jako konserwanty
(kwas cytrynowy E330, kwas mlekowy E270, kwas winowy E334)

Jastrząb R., Zabiszak M., Nowak M. KWASY OWOCOWE (a-hydroksykwasy) i ICH ZWIĄZKI KOMPLEKSOWE Na pograniczu Chemii i biologii, Tom XXXIII, 2014
 Alfa-hydroksykwasy – zastosowanie na skórę

• Łuszczyca
• Sucha skóra
• Zrogowaciała skóra
• Zapalenie okołomieszkowe
• Trądzik

R. Jastrząb, M. Zabiszak, M. Nowak KWASY OWOCOWE (a-hydroksykwasy)i ICH ZWIĄZKI KOMPLEKSOWE Na pograniczu Chemii i biologii,
Tom XXXIII, 2014
 Alfa-hydroksykwasy – działanie na skórę
• Nawilżające
• Odkażające
• Złuszczające
• Rozjaśniające na przebarwienia
• Przeciwtrądzikowe
• Regulują wydzielanie sebum
• Zwiększają produkcję kolagenu i elastyny (jędrność i elastyczność skóry)
• Pobudzając procesy regeneracji skóry wpływają na spłycenie blizn potrądzikowych
• Rozjaśniają przebarwienia skórne
• Odblokowują pory i zwiększają wchłanianie innych preparatów

Jastrząb R., Zabiszak M., Nowak M. KWASY OWOCOWE (a-hydroksykwasy) i ICH ZWIĄZKI KOMPLEKSOWE Na pograniczu Chemii i biologii, Tom XXXIII, 2014
 Alfa-hydroksykwasy – zastosowanie na skórę trądzikową

W zależności od stężenia normalizują proces złuszczania (niskie stężenia 2 -15%)

lub działają złuszczająco (wysokie stężenia 20% -70%).
Kwasy: cytrynowy i mlekowy, stosowane są w terapii trądziku i przebarwień, działając
złuszczająco, zmniejszają nadmierne rogowacenie (hiperkeratynizację) ujść mieszków
włosowych.
Zabieg złuszczania z użyciem kwasów organicznych określa się peelingiem chemicznym
(peel – złuszczanie).
Głębokość złuszczania zależy od rodzaju substancji, jej stężenia i czasu kontaktu ze skórą.

Działanie złuszczające polega na rozrywaniu wiązań pomiędzy komórkami

naskórka powodując ich odrywanie i usuwanie.
Kapuścińska A, Nowak I. Zastosowanie kwasów organicznych w terapii trądziku i przebarwień skóry. Postepy Hig Med Dosw (online), 2015; 69: 374-383
Jachowicz R.: Receptura apteczna. PZWL Warszawa 2015 str. 124

Właściwości przeciwutleniające
• Acidum ascorbicum w stężeniu 0,01 – 0,5%
• Acidum lacticum (88-92%)
• Acidum tartaricum

• Acidum citricum monohydricum w stężeniu 0,005 – 0,01% działa synergistycznie z

przeciwutleniaczami

Właściwości chelatujące
• Acidum citricum monohydricum
Acidum citricum
monohydricum
 Acidum citricum monohydricum

FP XII t.II, str. 2003

Kwas cytrynowy jednowodny

Wygląd:
biały lub prawie biały krystaliczny proszek, bezbarwne kryształy lub granulki, wietrzejące
Przechowywanie: w hermetycznym pojemniku

Rozpuszczalność:
Substancja bardzo łatwo rozpuszczalna w wodzie, łatwo rozpuszczalna w etanolu 96%
Acidum citricum monohydricum - otrzymywanie

VIII w. – odkrycie przez arabskiego

alchemika Jabir Ibn Hayyan
1784 r. – wyizolwanie z soku cytrynowego
przez Karla Wilhelma Scheele

https://chantarelle.pl/kwas-cytrynowy-zaawansowane-oczyszczenie-i-redukcja-niedoskonalosci-skory/
Acidum citricum monohydricum

Występowanie:

• cytryny (ok. 8% suchej masy)

• pomarańcze
• czarna porzeczka
• maliny
• ananasy
• truskawki
• kiwi
Kwas cytrynowy – rola w organizmie
• Cykl Krebsa (cykl kwasu cytrynowego) – powstaje energia niezbędna
do prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Sumaryczny zysk energetyczny cyklu to 12 wiązań wysokoenergetycznych z jednej cząsteczki acetylo-CoA.

• Kwas cytrynowy jest jednym z końcowych produktów rozkładu takich

związków jak aminokwasy, cukry, tłuszcze.
• Składnik enzymów, m.in. w kościach reguluje wielkość kryształów
wapnia
• Ułatwia przyswajanie jonów wapnia
 Acidum citricum – działanie

• Przeciwutleniacz oraz wzmacnia aktywność przeciwutleniaczy (zapobiega stratom

witaminy C)
Górska K., Pietkiewicz J.J. Funkcje technologiczne i charakterystyka kwasów dodawanych do żywności Prace naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we
Wrocławiu. Nauki Inżynierskie i technologie 2009 /1/ nr 57 141-158

• Działa synergicznie ze związkami przeciwutleniającymi

• Pobudza wydzielanie soku żołądkowego, ma działanie przeciwwymiotne
• Roztwory kwasu cytrynowego niekiedy stosowano zewnętrznie
w oparzeniach ługami, lecz obfite płukanie wodą jest bardziej właściwe
Chruściel T. Gibiński K, Leksykon leków PZWL Warszawa 1991
 Acidum citricum monohydricum – działanie na skórę

• Wybielające
• Złuszczające
• Redukuje zmiany trądzikowe i zaskórniki
• Wzmacniające na naczynia krwionośne skóry
• Pobudza wytwarzanie glikozaminoglikanów* w skórze, zwiększając
nawilżenie i jędrność skóry
• Stymuluje produkcję kolagenu
• Działa antybakteryjnie
• Przywraca prawidłowe pH
*między innymi kwasu hialuronowego i siarczanu chondroityny (przyp. red.)

https://www.superpharm.pl/blog/kwas-cytrynowy-w-kosmetyce-wlasciwoci-i-zastosowanie
Acidum citricum monohydricum – w recepturze

Sporządzane postaci:
Roztwory
Maści
FP XII nie podaje stężeń na skórę
Zwykle stosowany jest w stężeniach 1-3%

Niezgodności:
Substancje utleniające – rozkład
Benzoesany, salicylany – wytrącenie wolnych kwasów
Jony wapnia – osad
Mixtura pepsini R.P. – czy to tylko historia?
Rp.
Pepsini 2,5
Acidi hydrochloridi dil. 1,0
Tinct. Auranti 2,0
Aquae ad 100,0
M.f. mixt.
S. 3 x dz. łyżkę stołową przed jedzeniem.
Przed użyciem wstrząsnąć Problem?
Czym zastąpić brak kwasu solnego ?

R.P. – Receptarium Polonicum.

Zbiór przepisów na lek recepturowy do użytku lekarzy i aptekarzy. Wydany w Warszawie w 1947r.
Lekarze przepisują często recepty według składu zawartego w tym zbiorze
Przepis obecnie spotykany:

Rp. Brak kwasu solnego w przepisach z pepsyną jest zastępowany

dodatkiem kwasu cytrynowego.
Pepsini 2,0 – 3,0
Ac. citrici 1,0 Środowisko kwaśne jest niezbędne dla aktywności pepsyny.
Aquae ad 100,0 Pepsyna jest najbardziej aktywna w żołądku przy pH 2 - 2,5.
Przy pH powyżej 4 ulega inaktywacji.
M.f. mixt.
S. Łyżeczkę przed jedzeniem Kwas solny 1% posiada pH 1
Kwas cytrynowy 5% posiada pH 1,8 - 2,2

Wykonanie:
Pepsynę i kwas cytrynowy rozpuścić oddzielnie a następnie połączyć roztwory.
Można wodę zastąpić częściowo syropem prostym lub glicerolem np. 15g.
Maść z kwasem cytrynowym i pepsyną na blizny

Rp.
Pepsini 10,0
Ac. citrici 0,5
Aquae 5,0
Lekobaza PhC ad 100,0
M.f. ung.
Płyn z kwasem cytrynowym i minoksydylem

Rp.
Minoxidili 10,0
Ac. salicylici Dodatek kwasu cytrynowego i kwasu
Ac. citrici aa 1,0 salicylowego umożliwia rozpuszczenie
Glyceroli minoksydylu
Aquae aa 14,5
Ethanoli 96% ad 100,0
M.f. sol.
Zmodyfikowany peeling Jessnera
Peeling Jessnera (oryginalny)
Rp. Rp.
Ac. citrici 8,0 Resorcini
Ac. salicylici Ac. salicylici
Ac. lactici aa 17,0 Ac. lactici aa 14,0
Ethanoli 96% ad 100,0 Ethanoli 96% ad 100,0
M.f. sol.
M.f. sol.

D.S. Wyłącznie do rąk lekarza!

D.S. Wyłącznie do rąk lekarza!
Maść z kwasami: cytrynowym, salicylowym i borowym

Rp.
Acidi citrici Działa nieznacznie złuszczająco i wybielająco.

Acidi salicylici aa 3,0

Stosowana po terapii retinoidami, gdy
3% Sol. Ac. borici 30,0 zostaną przebarwienia a skóra jest
Eucerini ad 100,0 łojotokowa.

M.f. ung.
Acidum lacticum
(88 - 92%)
 Acidum lacticum (88 - 92%)
FP XII, tom II, str. 2017
Wygląd:
bezbarwna lub jasnożółta, syropowata
ciecz.

Rozpuszczalność:
substancja miesza się z wodą i z etanolem.
 Kwas mlekowy – występowanie

• Naturalnie w ludzkim organizmie, między innymi jest

składnikiem NMF – naturalnego czynnika nawilżającego skórę.
• W kwaśnym mleku, kefirze (korzystnie wpływa na trawienie
i przyswajanie składników odżywczych oraz metali takich jak
wapń i żelazo) a także w jabłkach, pomidorach oraz
w kiszonkach.
Otrzymywanie:
Na drodze fermentacji melasy, serwatki, skrobi ziemniaczanej, kukurydzianej, zbożowej.
W procesie fermentacji wykorzystuje się bakterie kwasu mlekowego w obecności
węglanu wapnia.
Górska K., Pietkiewicz J. J. Funkcje technologiczne i charakterystyka kwasów dodawanych do żywności Prace naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu. Nauki
Inżynierskie i technologie 2009 /1/ nr 57 141-158
 Acidum lacticum – powstawanie w organizmie

Cykl Corich – cykl kwasu mlekowego

(tworzenie kwasu mlekowego w czasie intensywnego
wysiłku w wyniku beztlenowego spalania glukozy w
mięśniach – zakwasy).
Powstały kwas mlekowy jest transportowany do
wątroby gdzie ulega przemianie w glukozę.

Jastrząb R., Zabiszak M., Nowak M., KWASY OWOCOWE (a-hydroksykwasy) i ICH ZWIĄZKI KOMPLEKSOWE Na pograniczu Chemii i biologii, Tom XXXIII,
2014
 Kwas mlekowy – działanie na skórę
Działanie zależy od stężenia
• Nawilżające i zmiękczające naskórek
• Utrzymujące odpowiednio niskie pH na powierzchni naskórka (zakwasza)
• Odkażające i ściągające
• Złuszczające i pobudzające keratocyty do podziałów komórkowych

Badania:
Przeprowadzono ocenę działania kwasu mlekowego na skórę w stężeniach 5% i 12% po 3 miesiącach stosowania.
Zaobserwowane zmiany:
5% - korzystne zmiany w wyglądzie skóry - ograniczone tylko do naskórka
12% - spłycenie zmarszczek, polepszenie jędrności skóry, zwiększenie liczby komórek skóry właściwej

Kapuścińska A., Nowak I., Zastosowanie kwasów organicznych w terapii trądziku i przebarwień skóry Postepy Hig Med Dosw (online), 2015; 69: 374-383
 Kwas mlekowy – działanie na włosy i skórę głowy

• Peeling enzymatyczny – otwiera pory

• Nawilża (chroni przed wysuszeniem) i oczyszcza
• Usuwa nadmiar sebum
• Utrzymuje naturalne pH (zamyka łuskę włosa)
 Zastosowanie kwasu mlekowego

W leczeniu skóry trądzikowej

• reguluje wydzielanie sebum
• oczyszcza i odblokowuje pory
• przywraca właściwe pH
• złuszcza naskórek
• rozjaśnia przebarwienia oraz blizny powstające
po leczeniu trądziku

• Usuwanie brodawek, odcisków

• W ginekologii
Postaci leku sporządzane z kwasem mlekowym
• Roztwory
• Maści
• Globulki

Niezgodności kwasu mlekowego:

• Substancje utleniające – rozkład do kwasu pirogronowego i dekarboksylacja do
aldehydu octowego
• Woda wapienna – wytrącanie osadu mleczanu wapnia
• Jony cynku – wytrącenie osadu mleczanu cynku
• Benzylopenicylina – w globulkach, unieczynnienie
(wymienić na kwas borowy nie dający niezgodności)
 Maść chłodząco-regenerująca

Rp. Wykonanie:
Mentholi 0,5 Mentol rozetrzeć jak najdrobniej
Ac. borici 1,0 i rozpuścić w kilku kroplach
Ac. lactici 2,0 etanolu, ucierać do
odparowania. Wprowadzić do
Glyceroli 10,0 niewielkiej ilości podłoża.
Aquae 30,0 Kwas borny rozpuścić w wodzie
Lekobazae PhC ad 100,0 na ciepło, po ostudzeniu dodać
glicerol i kwas mlekowy.
M.f. ung.
Połączyć składniki z resztą
D.S. 2 x dziennie podłoża.
Maści o działaniu złuszczającym

Maść na brodawki
Rp.
Acidi lactici 4,0 Rp.
Acidi salicylici 10,0 Acidi lactici 10,0
Eucerini Acidi salicylici 10,0
Vaselini albi aa ad 30,0 Vaselini albi ad 100,0
M.f. ung. M.f. ung
 Recepty stosowane w ginekologii

Rp Rp. Rp.
Dimeticoni 2,0 Acidi lactici 2,0 Ol. Lini 0,5
Acidi lactici 1,0 Aquae 10,0 Acidi lactici 0,015
Lekobaza Lux ad 100,0 Eucerini ad 100,0 Ol. Cacao q.s.
M.f. ung M.f. ung M.f. glob. vag.
D.t.d. No 12

Działanie:
regenerująco, nawilżająco, kwas mlekowy odnawia Działanie:
zewnętrzne warstwy łuszczącego się naskórka łagodząco na stan zapalny

Kwas mlekowy przywraca fizjologiczne pH

Maść nawilżająca i delikatnie złuszczająca
Wykonanie:
Rp.
1. Mocznik zmikronizować
Acidi lactici 5,0 2. Olej rycynowy podzielić na dwie części
Acidi salicylici 2,0 3. W jednej części rozpuścić kwas salicylowy
Urea 10,0 4. Masło kakaowe i drugą część oleju rycynowego delikatnie ogrzać do
stopienia masła kakaowego i połączenia składników, ostudzić a następnie
Ol. Cacao 15,0 zmieszać z mocznikiem.
Ol. Ricini ad 100,0 5. Połączyć obie części
M.f. ung. 6. Na końcu dodać kwas mlekowy i mieszać do zastygnięcia

Po zmieszaniu składników Konsystencja po zastygnięciu

 Płyn z kwasem mlekowym i minoksydylem
Rp.
Minoxidili 9,0
Ethanoli 96% 10,0
Wykonanie:
Gliceroli 20,0
1. Do butelki odważyć kolejno składniki płynne i zmieszać.
Ac. lactici 5,0 2. Do otrzymanego rozpuszczalnika dodawać stopniowo minoksydyl
Aquae ad 100,0 mieszając do rozpuszczenia.

M.f. sol.
D.S. 2 x dz. na skórę głowy
Uwaga:
Roztwory z minoksydylem – najlepiej sporządzać w butelce (nie w zlewce).
 Maść nawilżająco - zmiękczająca

Wykonanie:
Rp
1. Mocznik rozpuścić w wodzie (1:1)
Acidi salicylici 5,0
2. Wemulgować roztwór mocznika do euceryny
Urea 20,0
Ac. lactici 3,0 (utworzenie trwałej emulsji)

Eucerini ad 100,0 3. Otrzymaną emulsję połączyć z kwasem salicylowym

M.f. ung. 4. Na końcu dodać kwas mlekowy
 Dawki

FP XII nie podaje dawek wewnętrznych

*Pobudza wydzielanie soku żołądkowego, podobnie jak kwas solny, co powoduje ułatwienie
trawienia i poprawę łaknienia.
Przy niedostatecznym wydzielaniu soku żołądkowego doustnie 15-20 kropli 10% roztworu kwasu
mlekowego na szklankę wody przed jedzeniem.

*Chruściel T., Gibiński K., Leksykon leków PZWL Warszawa 1991

Acidum tartaricum
 Acidum tartaricum
FP XII , tom II, str. 2034
Kwas winowy
Syn: Tartaric acid; Tartarique (acide)
Definicja:
Kwas (2R,3R)-2,3-dihydroksybutanodiowy
Substancja pochodzenia naturalnego, otrzymywana przez ekstrakcję mętów (osadu)
uzyskiwanych w produkcji wina.

Wygląd:
Biały lub prawie biały krystaliczny proszek lub bezbarwne kryształy.
Rozpuszczalność:
Bardzo łatwo rozpuszczalny w wodzie, łatwo rozpuszczalny w etanolu 96%
Acidum tartaricum - występowanie
Występuje w przyrodzie – w owocach,
zwłaszcza w owocach i liściach winorośli (Vitis L.)
Acidum tartaricum - działanie
Miejscowe działanie:
• antyseptyczne
• ściągające
• przeciwzapalne
• przeciwobrzękowe
• hamuje nadmierne wydzielanie sebum
• rozjaśnia drobne przebarwienia
• zwęża pory

jest prebiotykiem
 Kwas winowy jest prebiotykiem

• Zarówno nasz układ pokarmowy, jak i nasza skóra, zamieszkiwane są przez

dobroczynne drobnoustroje, które stanowią mikrobiom – naszą tarczę ochronną
przed inwazją czynników chorobotwórczych.

• Prebiotyki to substancje, które są naturalną pożywką dla dobroczynnych

drobnoustrojów.

• Dobrze odżywiony mikrobiom skóry utrzymuje optymalne pH, odpowiednie

nawilżenie, optymalną aktywność gruczołów łojowych, chroni w pewnym stopniu
przed UV oraz przed kolonizacją ustrojami chorobotwórczymi.
Właściwości prebiotyczne kwasu winowego
„W przeciwieństwie do innych kwasów owocowych (np. kwasu maleinowego czy cytrynowego),
które są trawione i przetwarzane w energię dla organizmu, kwas winowy przechodzi przez jelito
cienkie i ulega fermentacji przez bakterie okrężnicy, które przetwarzają go w SCFA*, podobnie
jak robią to z błonnikiem pokarmowym. Produkty tej fermentacji mogą zwiększać kwasowość
mas kałowych, co jest cechą charakterystyczną dla populacji o niskim odsetku raka okrężnicy
(International Agency for Cancer Research, 1997).”
W badaniu stwierdzono, że obecność kwasu winowego w diecie osób badanych skróciła czas
pasażu jelitowego z 42 do 31 godzin.
Badacze zwracają uwagę na dobroczynny wpływ rodzynków suszonych na słońcu, jako składnika
diety zawierającego zarówno kwas winowy, jak i błonnik. Wpływają one korzystnie na funkcje
jelitowe a także potencjalnie zmniejszają ryzyko raka okrężnicy.

Effect of tartaric acid and dietary fibre from sun-dried raisins on colonic function and on bile acid and
volatile fatty acid excretion in healthy adults
Gene A Spiller, Jon A Story, Emily J Furumoto, Jo Carol Chezem, Monica Spiller
British Journal of Nutrition (2003), 90, 803-807

*SCFA - krótkołańcuchowe nasycone kwasy tłuszczowe (przyp. red.)

Właściwości prebiotyczne kwasu winowego

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1756464612001089
 Kwas winowy – właściwości i działanie
• Bardzo nieznacznie wchłania się z przewodu pokarmowego i działa
przeczyszczająco na zasadzie osmotycznych środków przeczyszczających.
• Związek ten wykazuje także właściwości gaszące pragnienie
Zastosowanie:
• Do wyrobu musujących proszków i tabletek
• Jako składnik napojów chłodzących
• Niekiedy jako osmotyczny lek przeczyszczający
T. Chruściel, K. Gibiński, Leksykon leków PZWL Warszawa 1991

„W organizmie człowieka kwas winowy jest słabo resorbowany w przewodzie pokarmowym

(działanie szkodliwe niewielkie), nie ulega metabolizmowi.”
Górska K , Pietkiewicz J.J., Funkcje technologiczne i charakterystyka kwasów dodawanych do żywności Prace naukowe Uniwersytetu
Ekonomicznego we Wrocławiu. Nauki Inżynierskie i technologie 2009 /1/ nr 57 141-158
zastosowanie wewnętrzne
kwasu winowego
(doustne)
Chruściel T. Gibiński K, Leksykon leków PZWL Warszawa 1991
Mieszanka na trawienie z kwasem winowym
stężenie kwasu
winowego 5%
Mieszanka prebiotyczna.
Rp. Dodatek olejku miętowego oprócz
Acidi tartarici nadania walorów smakowych
Aquae aa 10,0 (corrigens), pobudza nieco łaknienie
przy braku apetytu.
Ol.Menthae piper 0,1
Stosuje się u pacjentów z zaburzeniami
Sir. simplicis ad 200,0 trawienia, w tym pacjentów z
M.f.mixt. biegunką.
D.S.: Dorośli: 3 x dz. 1 łyżkę stołową
(dzieci: 2 x dz. 1 łyżeczkę od herbaty) Przed użyciem zmieszać!
 Mieszanka gasząca pragnienie
stężenie kwasu
winowego 4,8%

Rp. Preparat stosowany u pacjentów

Acidi tartarici 12,0 przewlekle oraz ciężko chorych, z
Natrii citrici 3,0 suchością jamy ustnej, wysuszeniem
czerwieni wargowej, niedającym
Glycerini 24,0 się opanować uczuciem stałego
Ol.Menthae pip. Gtt. 6 pragnienia.
Aquae ad 250,0 Smak bardzo kwaśny.
M.f.mixt. Działa orzeźwiająco i gasi pragnienie.
D.S.1-4 x dz. 1 łyżkę stołową Przed użyciem zmieszać!
Osmotyczny środek przeczyszczający
Rp.
30% Sol. Acidi tartarici 50,0
Ol. Menthae piperitae gtt. 2 Jest to alternatywa dla
Aquae ad 100,0 uwodnionego siarczanu
M.f. mixt. magnezowego (soli gorzkiej),
stężenie kwasu
którego wadą może być
vel: winowego 15%
przekrwienie miednicy
Rp.
mniejszej.
15% Sol. Acidi tartarici 100,0
Kwas winowy nie wywołuje
M.f. sol. takiego ryzyka.
D.S.: 2 łyżki stołowe jednorazowo.
zastosowanie zewnętrzne
kwasu winowego
 Płyny na skórę głowy przeciw wypadaniu włosów
Rp.
Acidi tartarici 2,0 Rp.
Tinct. Capsici 5,0 Ac. tartarici
Tinct. Chinae 10,0 Ac. salicylici aa 1,3
Ol. Ricini 2,0
Sildenafili citratis 1,8
Ethanoli 70% ad 100,0
Coffeini 1,0
M.f. sol.
Camphorae 0,2
D.S. 1 x dz. wcierać w skórę głowy
Ethanoli 60% ad 100,0
M.f. sol.
D.S. 1 x dz. na skórę głowy
 Płyn przeciwświądowy

Rp. Kwas winowy działa tu przeciwzapalnie

Chlorali hydrati 0,3 i ściągająco.
Mentholi 0,4 Mentol stosowany jest na skórę do
10% (dawka zwykle stosowana).
Acidi tartarici 2,0
Jednak w tym przypadku nie
Procaini hydrochl. 3,0 należy zwiększać stężenia ze
względu na rozpuszczalność w 40%
Glycerini 5,0 etanolu.
Ethanoli 40% ad 100,0
Prokaina wykazuje działanie
M.f. sol. zarówno miejscowo znieczulające,
D.S. 2-3 x dziennie jak i przeciwświądowe.
Tonik do cery trądzikowej

Rp.
Tannini 0,8
Acidi tartarici 6,0
Ethanoli 30% ad 250,0
M.f. sol.
D.S. 2 x dz. przemywać skórę Kwas winowy działa antyseptycznie,
twarzy przeciwzapalnie i hamuje nadmierne
wydzielanie sebum.
porównanie
 Kwasy owocowe (AHA) porównanie działania
Zastosowanie
Nazwa Działanie na skórę Stężenia zewnętrzne Zastosowanie wewnętrzne Dawki wewnętrzne
zewnętrzne
wybielające, redukuje zmiany trądzikowe trądzik, Brak stężeń w FP XII gaszący pragnienie, Brak dawek W FP XII
i zaskórniki, stymuluje produkcję trądzik różowaty, 1-3% zwykle przepisywane
kolagenu, wzmacnia naczynia krwionośne przebarwienia potrądzikowe 8% zmodyfikowany peeling
Acidum skóry, odkażające, przeciwzapalne, Jessnera
przywraca prawidłowe pH, złuszczające
citricum

wybielające, nawilżające, zmiękczające trądzik, Stężenia wg FP XII: * pobudza wydzielanie soku * 15-20 kropli 10% r-ru
naskórek, odkażające, ściągające, przebarwienia 0,5% -2% do przepłukiwań, żołądkowego kwasu mlekowego na
złuszczające, pobudzające keratocyty do potrądzikowe, 10%-20% do pędzlowań, szklankę wody przed
Acidum podziałów komórkowych, pomaga usuwanie brodawek 20%-50% do przyżegania, jedzeniem
lacticum utrzymać odpowiednio niskie pH i odcisków, 0,5% na śluzówkę,
naskórka w ginekologii 0,5% dopochwowo (roztwory)

wybielające, antyseptyczne, ściągające, trądzik, Brak stężeń w FP XII gaszący pragnienie, Brak dawek w FP XII
zwężające pory, przeciwzapalne, przebarwienia 0,5-5% zwykle przepisywane pobudzający apetyt, 2-6g przeciwbiegunkowo,
Acidum przeciwobrzękowe, prebiotyczne potrądzikowe, wspomagający regenerację > 6 g osmotyczny środek
tartaricum nabłonka przewodu przeczyszczający
pokarmowego

* Chruściel T., Gibiński K. Leksykon leków PZWL 1991

 Kwasy – porównanie
Nazwa Rozpuszczalność pH Niezgodności Postać leku
substancje utleniające,
bardzo łatwo
salicylany - wytrącenie wolnych kwasów
rozpuszczalny
Acidum 1,8 - 2,2 jony Ca - osad roztwory,
w wodzie,
citricum (5% roztwór) jony metali trójwartościowych - maści
rozpuszczalny
- wytworzenie kompleksu
w etanolu 96%
substancje utleniające,
jony Ca - osad
jony Zn - osad trudno rozpuszczalnego roztwory,
Acidum miesza się z wodą 1,6 -1,8
mleczanu cynku maści,
lacticum i etanolem (5% roztwór)
benzylopenicylina - unieczynnienie globulki
(w globulkach dopochwowych zamienić na
kwas borowy)
węglany - wydzielenie dwutlenku węgla
bardzo łatwo jony K - osad wodorowinianów
rozpuszczalny jony Ca - osad nierozpuszczalnego winianu roztwory wodne,
Acidum 1,8 -2,2
w wodzie, łatwo jony Ag - osad nierozpuszczalnego winianu roztwory
tartaricum (2% roztwór)
rozpuszczalny metenamina - mieszanina wilgotniejąca wodno-alkoholowe
w etanolu 96%

Źródło: Krówczyński l., Rybacki E. Interakcje w fazie farmaceutycznej PZWL 1986

 UWAGA
Prezentujemy tu przykłady możliwości
technicznych wykonania postaci leku,
natomiast decyzję odnośnie:
składu leku,
stężenia substancji czynnych,
zastosowania u konkretnego pacjenta
– zawsze podejmuje lekarz,
w oparciu o ocenę sytuacji,
swoją wiedzę i doświadczenie.
 Pytania? Sugestie?
akademia@fagron.pl

Nasza strona internetowa:

akademiafagronu.pl