2

MTB – MLE
Ikatulo nga Kwarter – Modyul 2

Pag-ila ug Paggamit sa Punglihok

MTB - MLE - Ikaduha nga Grado
Alternative Delivery Mode
Ikatulo nga Kwarter - Modyul 2: Pag-ila ug Paggamit sa Punglihok
Unang Edisyon, 2020

Batas Republika 8293, Seksiyon 176 naga ingon nga dili mahimong makaangkon og
katungod sa copyright sa bisan unsa nga tagsulat ang gobyerno sa Pilipinas. Bisan pa man,
kinahanglan una ang pagtugot sa ahensya sa gobyerno nga nagpatuman sa tagsulat kung
kini mahimong pagkakitaan. Apil sa mga pwede nga buhaton sa maong ahensya ang
pagtakda sa mahimong bayad.
Ang mga tagsulat sa (istorya, basahon, balak, kanta, hulagway, ngalan sa produkto o
brand name, tatak o trademark, salida sa telebisiyon, pelikula, atbp.) nga ginamit niini nga
modyul nagpanag-iya sa copyright nianang mga gihisgutan. Paningkamutan nga matultulan
sila para makuha ang ilang pagtugot sa paggamit sa mao nga mga materyales. Wala
giangkon sa mga nagmantala ug sa nagsulat ang katungod isip tag-iya niini. Ang unsa man
nga gamit gawas niining modyul, kinahanglan ang pagtugot gikan sa orihinal nga pagsulat.
Walay bisan unsa nga bahin o parte niining materyales ang mahimong kopyahon o
ipatik sa unsa man nga pamaagi nga walay pagtugot sa departamento.
Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon
Kalihim: Leonor Magtolis Briones
Pangalawang Kalihim: Diosdado M. San Antonio

Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul

Manunulat: Regina J. Sagocsoc, Gina G. Babael
Editor: Dr. Noemi B. Alforte, Lucita B. King, Jean S. Cabeguin, Liza D. Gamali,
Cheryl S. Banaag, Zoila Deirdre G. Murillo, Racquel Rose S. Dagondon,
Lenee O. Timajo
Tagasuri: Dr. Noemi B. Alforte, Rebecca L. Menciano, Julieta S. Dupa,
Rey N. Sagocsoc
Tagaguhit: Meriecris P. Rapal
Tagalapat: Seigfred R. Pulgarinas, Racquel Rose S. Dagondon
Kurt Vincent O. Timajo
Tagapamahala: Dr. Arturo B. Bayocot, CESO III, Regional Director
Dr. Edgardo V. Abanil, CESO VI, Schools Division Superintendent
Dr. Lanila M. Palapar, Assistant Schools Division Superintendent
Dr. Emelia G. Aclan, CID Chief
Dr. Linda D. Saab, Division EPS-LRMDS
Dr. Noemi B. Alforte, Division EPS, MTB-MLE
Rebecca L. Menciano, PSDS Designate

Inilimbag sa Pilipinas ng Sangay ng Camiguin

Department of Education - Region X
Office Address : B. Aranas St., Poblacion, Mambajao, Camiguin
Website : www.depedcamiguin.com
E-mail Address : depedcamiguin@gmail.com, camiguin@deped.gov.ph
 2

MTB-MLE
Ikatulo nga Kwarter – Modyul 2:
Identify and Use Action Words in
Simple Tenses (Present, Past, Future)
with the Help of Time Signals
MT2GA-111d-i-1.4.1
Pasiuna nga Mensahe

Para sa Magtutudlo:

Kumusta, malipayong paggamit niining MTB-MLE Ikaduha

nga Grado Alternative Delivery Mode (ADM) Modyul 2: Pag-ila ug
Paggamit sa Punglihok
Kini nga Module nadesinyo, naugmad ug nasusi sa
pagtinabangay sa mga magtutudlo nga gikan sa pampublikong
institusyon para sa pagtabang kanimo nga makab-ot ang sumbanan
nga gitakda sa K to 12 Curriculum samtang ilang gibuntog ang mga
babag nga adunay kalabutan sa personal, social, ug economic nga
mga sitwasyon sa ilang pag-eskwela.
Kining kapanguhaan sa pagkat-on o learning resource gilauman nga
makapadasig sa magtutuon o bata nga mobuhat sa mga giniyahan ug
gawasnong buluhaton sa iyang kaugalingon nga lihok ug panahon.
Dugang pa, ang katuyuan usab niini mao ang pagtabang sa magtutuon
o bata nga makakuha sa mga gikinahanglan nga kahanas niining
atong panahon karon sa ika- 21 nga siglo samtang gitagaan usab og
konsiderasyon ang ilang mga panginahanglan og sitwasyon.
Isip dugang nga materyales sa nag-unang teksto, makita ninyo kini
nga kahon sa kinatibuk-an sa modyul.

Mga Minugbo nga Sulat sa Magtutudlo

Ang sulod niini nga parte mga pahinumdum, mga estratihiya nga
maggamit sa paggiya sa mga magtutuon.

Isip magtutudlo, ikaw ang gilauman nga maghatag sa

magtutuon o bata kung unsaon paggamit niini nga Modyul. Gitahasan
usab ikaw sa pagsubay sa pag-uswag sa iyang kahibawo samtang imo
siya gitagaan og higayon nga makatuon sa iyang kaugalingon nga
ii
pagkat-on sa kahibawo. Ug usab, gitahasan ka nga dasigon ug
tabangan ang magtutuon o bata sa iyang pagbuhat sa mga buluhaton
sulod niini nga Modyul.

Para sa Magtutuon
Kumusta, maayong paggamit niining MTB-MLE Ikaduha nga
Grado Alternative Delivery Mode (ADM) Modyul 2: Pag-ila ug
Paggamit sa Punglihok
Kini nga Modyul gihimo para matagaan ka sa makahuluganon
nga higayon para sa mga giniyahan ug gawasnong pagkat-on subay sa
imong kaugalingon nga lihok ug panahon. Isip aktibo nga magtutuon,
mahimo nimo ang pagproseso sa sulod niining modyul.
Kini nga Modyul adunay mga parte katugbang sa mga icons:

Dinhi nga bahin, mahibaloan kung

Kat-oni unsa ang kinahanglan nga matun-an
sa modyul.

iii
 Ang katuyoan niini nga bahin sa
Pasiunang
Pagsulay/Sulayi buluhaton mao ang pagsusi sa imong
naunang kahibalo mahitungod sa
leksiyon nga imong pagatun-an.
Kung makuha nimo ang ensakto nga
mga tubag (100%), pwede na nimo
dili gamiton kini nga modyul.

Kini ang hamubo nga buluhaton o

paghisgot sa nauna nga kahibalo para
Pagsusi
matabangan ka nga makonek ang
karon ug sa una nga leksiyon.

Dinhi nga bahin, ipaila ang bag-o

nga leksiyon sa nagkalain lain nga
pamaagi sama sa usa ka istorya,
Sulayi ug Kat-oni
kanta, balak, pagpresentar sa
problema, sitwasyon, o mga
buluhaton.

Dinhi nga parte, tagaan ka og

hamubo nga panaghisgot sa
Hisgutan Ta leksiyon. Ang katuyuan niini para
matabangan ug masabtan ang bag-o
nga konsepto ug kahanas.

iv
 Naglangkob kini sa mga buluhaton
nga giniyahan og gawasnon
pagbansay para mapalig-on ang
imong pagsabot ug kahanas sa
Pagpalambo sa leksiyon. Mahimo nimo nga tan-
Kahibalo awon kung husto ba ang imong tubag
sa mga buluhaton sa pagtan-aw sa
tubag nga nahimutang sa susi sa
hustong tubag nga anaa sa katapusan
nga parte sa modyul.

Kini naglangkob sa mga pangutana o

pagbutang sa mga tubag diha sa
gibutangan og blanko nga parte sa
Hinumdumi
pahayag para mapaproseso kung
unsa ang natun-an nimo gikan sa
leksiyon.

Kini naglangkob sa mga buluhaton

nga makatabang sa imo para
Buhata ug
Kat-oni mabalhin ang bag-ong kahibalo o
kahanas sa tinuod nga sitwasyon o
ang kamatuoran sa kinabuhi.

v
 Kini usa ka buluhaton nga ang
katuyuan masukod ang lebel sa
Tantiya
kahibalo nga nakab-ot sa natun-an
nga kompetensi.
Dinhi nga bahin, adunay ihatag nga
Dugang nga mga dugang nga mga buluhaton para
Buluhaton mapalambo ang imong kahibawo ug
kahanas sa natun-an nga leksiyon.
Naglangkob kini sa ensaktong tubag
Susi sa mga Tubag sa tanan nga mga buluhaton nga
anaa sa modyul

Sa katapusan nga parte ani nga modyul, makita usab ang:

Pakisayran Kini ang listahan sa tanan nga
gikuhaan sa pagbuhat ug pag-
ugmad niini nga modyul.

Ang mosunod mao ang importante nga pahinumdum sa paggamit

niini nga modyul:
1. Ampingi ang paggamit niini nga modyul. Ayaw butangi o sulati
sa bisan unsa nga mga marka o sulat sa bisan asa nga parte sa
modyul. Maggamit sa lain nga papel sa pagtubag sa mga tahas
ug buluhaton.
2. Ayaw kalimti ang pagtubag sa Sulayi sa dili pa mobalhin sa
laing gihatag nga buluhaton nga naa niini nga modyul.
3. Basaha ug maayo ang mga direksiyon sa dili pa buhaton ang
mga buluhaton sa pagbansay.

vi
 4. Obserbahe ang pagkamatinud-anon ug ang integridad sa
pagbuhat sa mga buluhaton ug sa pagsusi sa insakto nga mga
tubag.
5. Humana sa ang gibuhat nga buluhaton ayha moadto sa uban pa
nga mga buluhaton.
6. Ibalik ang modyul sa imong magtutudlo o sa facilitator kung
mahuman na ang pagtubag sa tanan nga mga buluhaton.

Kung ugaling naglisod ka sa pagtubag sa mga buluhaton , ayaw

pag duha-duha pagkonsulta sa imong magtutudlo o facilitator.
Mahimo ka usab mangayo ug tabang sa imong nanay ug tatay , sa
imong magulang o sa bisan kinsa nga mga kauban sa balay nga
makatudlo nimo. Imong huna-hunaon pirmi nga wala ka nag-
inusara.

Maglaum kami nga pinaagi niining modyul makasinati ka sa usa ka

makahuluganon nga kahibalo ug makakuha ka sa lawom nga
pagsabot nga may kalabutan sa kompetensi nga gitun-an.

Kat-oni

Karon tun-an ug kat-onan nimo ang mahitungod sa punglihok,

berbo o verb. Hinaut nga sa paggamit nimo niining modyul
madugangan ang imong kahibalo mahitungod niini nga leksiyon.

vii
 Pasiunang Pagsulay/Sulayi

Direksiyon: Ilha ang punglihok, berbo/verb nga gigamit sa pahayag.

Isulat ang kapanahunan niini kung nahitabo karon, nahitabo na o
moabot pa.
Pananglitan:
Naglaba si Nanay karon.
Tubag: naglaba - nahitabo karon

1. Gitudluan nako pagbasa ang akong manghud kada adlaw.

2. Mosimba ko sa sunod Domingo.

3. Nikaon ko og keyk ganinang buntag.

4. Sa sunod tuig mobisita kami sa among lolo ug lola.

5. Paspas nga naglakaw si Juan karon.

Pagsusi

Karon atong tan-awon ang imong kahibalo mahitungod sa nagkalain-

laing lihok sa tawo.
Direksiyon: Ilha ang lihok nga gipakita sa hulagway. Isulat ang
imong tubag sa papel.

viii
1.
(Nihilak, Nikaon) si Karen.

2. (Nagluto, Nitindog) sila si

Loling ug Berto.

3. (Nisayaw, Nikanta) sila si Oka

ug Ada.

4. (Nag-estorya, Nagdula) ang

pamilyang Santos.

5. (Nanghugas, Nagkaon) sa iyang

kamot si Karla.

Sulayi ug Kat-oni

Direksiyon: Ilha ang kapanahunan (nahitabo karon/present tense,

nahitabo na/past tense, moabot pa/future tense) sa mga punglihok,
berbo o verb nga gibadlisan diha sa pahayag. Isulat ang imong tubag
sa papel.

ix
 1. Natulog si Dodong ug si Nanay karon.

2. Nanghipos sa iyang mga dulaan si Marian kagabii.

3. Aduna kami moabot nga bisita karong Sabado.

4. Kagahapon, nipalit og pan ang akong igsoon.

5. Molarga si Rina sa Manila sa sunod semana.

Hisgutan Ta

Sa buluhaton nga gihatag, imo ba natubag og ensakto ang mga

pangutana? Imo ba nailhan ang kapanahunan/tenses sa mga
punglihok, berbo o verb?

Unsa diay ang punglihok?

Ang punglihok/verb mga pulong nga nagpahayag og

aksiyon. Kini usab nagpakita og lihok pinaagi sa lawas,
baba, kamot, ug uban pa.

x
Pananglitan:
Nagkaon nitindog naglangoy niuli
naglakaw nilingkod nagbasa mobisita
nikuyog nag-ilis nilangoy mosayaw

Ang punglihok adunay tulo ka kapanahunan.

Unsa man kini?

1. Nahitabo karon (present tense) - kini gigamit kung ang lihok

kamulo pa gibuhat.
2. Nahitabo na (past tense) - kini gigamit kung ang lihok
nahuman na.
3. Moabot pa (future tense) - kini gigamit kung ang lihok
buhaton pa/mahitabo pa.
Mga angay hinumduman sa kada panahon sa punglihok:

1. Nahitabo karon (Present Tense)

 mogamit sa pulong nga kada adlaw, karon, matag-
adlaw
 mogamit sa unang gikit sama sa: ni, mi, na, gi, nag ug
nang nga idugang sa gamot pulong/ rootword
Pananglitan:
nihilak, mihikap, mikatawa, gibasa, giluto, nahadlok,
natunaw, naglaba, nanghakot, nanghipos
Mga pahayag:
1. Naglaba si Rosa sa sapa karon.
2. Nanghakot sa sagbot si Alona adlaw-adlaw.
3. Matag-adlaw nanghipos sa iyang sinina si Maria.

xi
2. Nahitabo na (Past Tense)
 mogamit sa mga pulong nga gahapon, ganina, niaging
tuig, niaging semana, niaging bulan, niaging pasko
 mogamit sa unang gikit sama sa ni, gi, nag nga idugang
sa gamot pulong/ rootword
Pananglitan:
nisunod, nagbasa, nilangoy, nagluto, gikaon, nagtinda, giluto

Mga pahayag:
1. Nilarga kami sa probinsiya niadtong niaging tuig.
2. Nagtinda sa prutas si Nanay gahapon.
3. Gikaon ni Lorna ang pan ganina.
4. Nibisita si Poloy sa iyang Lola niaging Pasko.
3. Moabot Pa (Future Tense)
 mogamit sa mga pulong nga ugma, sunod adlaw, sunod
bulan, sunod tuig, unyang hapon, unyang gabii
 mogamit sa unang gikit nga mo, ma, mag nga idugang
sa gamot pulong/ rootword
 Mogamit sa ulahing gikit nga on, hon, an nga idugang
sa gamot pulong/ rootword

Pananglitan:
lutoon mobisita magluto
basahon mokaon magsulod
hatagan moinom magbasa

Mga Pahayag:
xii
 1. Lutoon ni mama ang karneng manok unyang
hapon.
2. Mobisita si Arnel sa iyang amigo sunod bulan.
3. Mokaon sa ice cream si Teresita ugma sa buntag.

Buhata Kini

Direksiyon: Ilha ug isulat sa imong papel ang punglihok/verb sa

matag pahayag/sentence ug ang kapanahunan/tenses niini (nahitabo
karon, nahitabo na, moabot pa).

Pananglitan:
Kada adlaw naligo sa banyo si Nonoy.
Tubag: naligo - nahitabo karon

1. Magbasa sa libro si Juan sunod bulan.

2. Nagluto si Mario sa isda ganinang buntag.

3. Mosimba si Jona sunod Domingo.

4. Nagsaka sa bukid si Karla karon.

xiii
5. Nag-estorya ang pamilya Ramos kada buntag.

Pagpalambo sa Kahibalo

Unang Buluhaton

Direksyon: Basaha ang estorya ug ilha ang pito (7) ka mga

punglihok nga gigamit niini. Isulat sa imong papel ang tubag.

1. 6.
2. 7.
3.
4.
5.

Si Mila
Si Mila usa ka batang buotan. Gahapon sa buntag, nakakita
siya sa pitaka. Pag-abot niya sa eskuylahan, iyang gihatag ang
maong pitaka sa iyang magtutudlo. Pagkahapon, naay bata nga
nangita sa pitaka. Gitawag sa iyang magtutudlo ang maong bata
ug gidayeg si Mila. Nagplano siya nga hatagan niya si Mila og
medalya karong umaabot nga Recognition Day.

xiv
Ikaduhang Buluhaton

Direksiyon: Ilha ang kapanahunan (nahitabo karon, nahitabo na,

ug moabot pa) sa mga punglihok/verb nga gigamit sa
parapo/paragraph nga nag-ulohang “Ang Pagbiyahe ni Kaloy”.
1. natulog

2. bisitahon

3. migawas

4. pag-adto

5. pagbiyahe

Ikatulong Buluhaton

Direksiyon: Pagbuhat og pahayag/sentence gamit ang mga punglihok

nga anaa sulod sa kahon.

mosayaw nagkaon magtanom

nidagan niinom

1.____________________________________________
2.____________________________________________
3.____________________________________________
4.____________________________________________
5.____________________________________________

xv
 Hinumdumi

Imong hinumduman nga ang

1.________________________ mga pulong nga nagpahayag
og aksiyon.

Kini usab nagpakita og lihok pinaagi sa lawas, baba,

kamot, ug uban pa.

Kini adunay tulo ka 2.____________________ , kung

ang lihok 3._______________________________________ ,
4._______________________________________ ,
5._______________________________________ .

xvi
 Pagtantiya /Post-test

Direksiyon: Kopyaha ang punglihok/verb nga gigamit sa

pahayag/sentence ug isulat ang kapanahunan/tenses niini kung:
nahitabo karon, nahitabo na, moabot pa.

Pananglitan:
Mosakay ko sa tren sunod bulan.
Tubag: mosakay - moabot pa

1. Mopalit sa bulak sia Maria sunod Sabado.

2. Nahulog sa sapa ang bola niaging bulan.

3. Si Martha nag-ampo sulod sa ilang balay karon.

4. Nag-letson ang pamilya Santos miaging Pasko.

5. Anihon ni tatay ang iyang humay sunod bulan.

xvii
 Susi sa Insaktong Tubag

Unang Buluhaton, p.8

Nakakita
Ikaduhang Buluhaton, p. 9
Gihatag
1. nahitabo na Nangita
2. umaabot pa Gitawag
3. nahitabo karon Gidayeg
4. umaabot pa Nagplano
Hatagan
5. Umaabot pa

Buhata Kini, p.7 Sulayi ug Kat-oni p.3

1. Magbasa - umaabot pa 1. nahitabo karon
2. Nagluto - nahitabo na 2. nahitabo na
3. Mosimba - umaabot pa 3. umaabot pa
4. Nagsaka - nahitabo karon 4. nahitabo na
5. Nag-estorya - nahitabo karon 5. umaabot pa

Pagsusi, p.2 Pasiunang Pagsulay, p.1

1. nihilak 1. Gitudluan – nahitabo karon
2. nitindog 2. Mosimba - umaabot pa
3. nisayaw 3. Nikaon - nahitabo na
4. nag-estorya 4. Mobisita - umaabot pa
5. nanghugas 5. Naglakaw - nahitabo karon

12
 Pagtantiya/Post test, p.11
1. mopalit - umaabot pa
2. nahulog - nahitabo na
3. nag-ampo - nahitabo karon
4. nag-letson - nahitabo na
Hinumdumi, p.10 5. anihon - umaabot pa
1. punglihok
2. kapanahunan
3. nahitabo karon
4. nahitabo na
5. umaabot pa

Ikatulong Buluhaton, p.9

*kaugalingong tubag sa magtutuon

13
Pakisayran
MTB-MLE 1 Kagamitan ng Mag-aaral
Sinugbuanong Binisaya - pp. 139-140, 177-180 qt 190-191

MTB-MLE 2 Kagamitan ng Mag-aaral

Sinugbuanong Binisaya - pp. 61-62, at 51-52

MTB-MLE 3 Kagamitan ng Mag-aaral

Sinugbuanong Binisaya - pp. 207-208

14
Alang sa inyong mga pangutana o komento, sulat o tawag sa:

Department of Education – Division of Camiguin

B. Aranas St., Poblacion, Mambajao, Camiguin Province

Email Address: depedcamiguin@gmail.com, camiguin@deped.gov.ph

Cellphone no: 09057284681