SAMOBÓJSTWA

-aspekt społeczny
i psychologiczny

Autorki:
Patrycja Goc (RzPS)
Monika Olbrot (RzPS)
Marta Deczkowska (Pspoł)
Dominika Machyńska (Pspoł)
SPIS TREŚCI:

1. Wstęp – podejście do rzeczywistości.

2. Pojęcie samobójstwa.
3. Etyka samobójstwa.
4. Czynniki popychające ku samobójstwu
wg A. Camusa.
5. Czynniki społeczne samobójstw.
6. Czynniki psychologiczne samobójstw.
7. Rodzaje samobójstw.
8. Samobójstwo a religia.
9. Podejście prawne do samobójstwa.
10. Czynniki ryzyka popełnienia samobójstwa.
11. Sławni, zdolni, podziwiani... samobójcy.
12. Statystyki.
13. Podsumowanie.
 1. PODEJŚCIE DO RZECZYWISTOŚCI:

Rzeczywistość, która otacza człowieka jawi się jako siła niezbadana i zadziwiająca
– czasem złowroga, innym razem przyjazna. Trudno jest pozostać sobą w świecie tylu
zagroŜeń. Co to właściwie znaczy „być sobą”? Być sobą, to być wiernym swoim ideałom,
wzorcom, które wpoili nam rodzice. Umieć trzeźwo oceniać sytuację, nie dać się
sprowokować, widzieć zagroŜenia, przewidywać konsekwencję. Widzieć zło i wystrzegać się
go. Szukać prawdziwych i mądrych przyjaciół, a takŜe autorytetów. NaleŜy być szczerym w
stosunku do samego siebie i innych, potrafić bronić własnego zdania. Sprzeciwiać się temu,
co krępuje wolność myśli. Wiara w pewne wartości, nadające w rezultacie kierunek i sens
Ŝyciu, decyduje o jego wielkości i niepospolitości. Wyzwala energię psychofizyczną
jednostek i popycha ku określonym celom i zadaniom. WiąŜe to, co jednostkowe, z tym, co
ogólne, nadając w ten sposób naleŜną rangę Ŝyciu człowieka. Przez zmierzanie do czegoś, co
przekracza wymiar naszej egzystencji, osiągać moŜemy trwałe zadowolenie i harmonię
wewnętrzną, płynącą z poczucia urealniania wartości. W kaŜdym społeczeństwie jednak
występują zjawiska negatywne i szkodliwe społecznie. Tymi zjawiskami są patologie
społeczne. Zjawiska patologiczne stanowią tylko margines rzeczywistości, ale silnie
oddziałują na kształtowanie postaw społecznych i w związku z tym negatywnie wpływają na
funkcjonowanie całego społeczeństwa. Samobójstwo jest jednym z najmniej
rozpoznawalnych rodzajów zachowań dewiacyjnych. Stanowi jednak powaŜny problem dla
społeczeństwa, gdyŜ w wyniku samobójstwa rocznie ginie tysiące osób i jednocześnie staje
się przyczyną cierpień setek tysięcy tych ludzi od których odeszli bliscy w tak drastyczny
sposób.
Samobójstwo, to świadome pozbawienie się Ŝycia. Jedną z najbardziej znanych jest
definicja sformułowana przez Emila Durkheima, socjologa francuskiego z przełomu wieków,
autora wielkiego dzieła na temat samobójstwa "Le Suicide", opublikowanego w 1897 r.:
"Samobójstwem nazywa się kaŜdy przypadek śmierci, będący bezpośrednim lub
pośrednim wynikiem działania lub zaniechania, przejawianego przez ofiarę zdającą
sobie sprawę ze skutków swego zachowania".
Często cytowana jest definicja podana przez Edwina Shneidmana:
"We współczesnym zachodnim świecie, samobójstwo jest świadomie podjętym
działaniem mającym na celu samozniszczenie; jest działaniem które moŜna określić jako
wielowymiarowe zaburzenie występujące u jednostki, której potrzeby nie są
zaspokojone i która sama definiuje problem, w którym samobójstwo spostrzega jako
najlepsze rozwiązanie".
Nie ma jednak definicji, która byłaby akceptowana i stosowana przez wszystkich
zajmujących się tym zagadnieniem. Niektóre definicje krytykowane są za to, Ŝe dotyczą
jedynie samobójstw zakończonych śmiercią i nie uwzględniają prób samobójczych lub vice
versa. Inne, wspominające o istnieniu świadomego zamiaru pozbawienia się Ŝycia nie są
przyjmowane przez tych, którzy uznają ambiwalencję i nieświadome komponenty tendencji
autodestrukcyjnych.Jeszcze inne uznawane są za zbyt wąskie i nie obejmujące samobójstw o
podłoŜu kulturowym (takich jak na przykład kamikadze i harakiri w Japonii czy sutee w
Indiach) czy samobójstw, w których ofiara nie ma innego wyjścia (na przykład śmierć
Sokratesa).
 2. ETYKA:

Zjawisko samobójstwa towarzyszy ludzkości od najdawniejszych czasów. Stanowi

niestety nieodłączny element kulturowy i cywilizacyjny
w historii ludzkości. Samobójstwa występują z róŜnym
nasileniem i spotykają się z róŜną oceną.
W wieku XX nastąpiło znaczne nasilenie tego
zjawiska. DuŜe zmiany cywilizacyjne, duŜe tempo Ŝycia,
występowanie gwałtownych przemian i kryzysów
społecznych, gospodarczych i politycznych wpływają
negatywnie na zachowanie człowieka i w wielu
przypadkach prowadzą do zachowań autodestrukcyjnych.
Tak, więc szybko zachodzące zmiany społeczne, takie
jak: industrializacja, wzrost formalizmu Ŝycia
społecznego, konflikty interpersonalne, rozluźnienie
więzi grupowej, róŜnego rodzaju frustracje związane z
niemoŜliwością zrealizowania pragnień i ambicji, są
głównymi przyczynami dramatów ludzkich.
Samobójstwo jest w kaŜdej zorganizowanej grupie społecznej zjawiskiem ujemnym.
Giną w sposób nieoczekiwany aktywni społecznie, niekiedy bardzo wartościowi ludzie. Poza
tym akt samobójczy demobilizuje otoczenie, poniewaŜ we wstrząsający sposób stawia pod
znakiem zapytania celowość pracy, celowość wysiłków twórczych itp.śycie nie jest tylko
prawem. Jest ono takŜe obowiązkiem moralnym. śyje się zawsze z kimś i w działaniu dla
kogoś. Samobójstwa obok innych zjawisk, zachowań i sytuacji społecznych uznawanych za
patologiczne zakłócają w większym lub mniejszym stopniu funkcjonowanie systemu
społecznego w skali globalnej.
Zjawisko samobójstwa spostrzegane jest dziś powszechnie jako powaŜny problem
społeczny. Skutkiem takich zachowań jest zgon wielu osób, który staje się źródłem bólu i
cierpienia dla tych, od których ich bliscy tak tragicznie odchodzą.
Społeczeństwo takŜe nie jest obojętne, jeśli poprzez śmierć samobójczą odchodzi człowiek,
często bardzo młody, w pełni sił witalnych, który mógłby realizować określone zadania
społeczne i swoje cele Ŝyciowe. Samobójstwo jest uwaŜane za rodzaj śmierci dobrowolnej,
traktowane jako pewien rodzaj wyboru, świadomie podjętej decyzji. pojawia się jednak
wątpliwość, czy samobójstwo zawsze i w kaŜdym przypadku jest czynem poprzedzony pełną
świadomością decyzji i pełnym wyborem.
Na podstawie badań nad usiłowaniem samobójstwa moŜna sądzić, Ŝe w wielu
przypadkach decyzja samobójstwa w gruncie rzeczy jest wyborem między sytuacją, której
człowiek nie moŜe sprostać, a sytuacją, w której nie będzie trzeba podejmować Ŝadnych
wysiłków zmierzających do podporządkowania i regulowania swojego stosunku do
otaczającego świata. Jest to, więc działanie mające na celu uniknięcie decyzji i wyborów jako
procesu, który towarzyszy człowiekowi przez całe Ŝycie.
Historia filozofii wskazuje, Ŝe problem samobójstwa był podejmowany przez filozofów
wszystkich epok, począwszy od staroŜytności. W tym, oddajmy głos Albertowi Camus, który
mówi: "Jest tylko jeden problem filozoficzny prawdziwie powaŜny: samobójstwo. Orzec, czy
Ŝycie jest, czy nie jest warte trudu, by je przeŜyć, to odpowiedzieć na fundamentalne pytanie
filozofów. Reszta - czy świat ma trzy wymiary, czy umysł ma dziewięć, czy dwanaście
kategorii - przychodzi później. To są gry, wpierw trzeba dopowiedzieć".
Śmierć samobójcza wydaje się zawsze czymś niepotrzebnym, a zarazem czymś, czego
moŜna było zapobiec. Bardzo wiele osób z otoczenia samobójcy ma poczucie winy, sądzi, Ŝe
były moŜliwości przeciwdziałania nieszczęścia i Ŝe moŜna mu było zapobiec.
 Na temat śmierci samobójczej istnieje bardzo durze piśmiennictwo lekarskie, głównie
psychiatryczne, sądowe, prawnicze, pedagogiczne, psychologiczne, socjologiczne, a takŜe
cenne piśmiennictwo literackie. Powieść Goethego o cierpieniu młodego Wertera jest ciągle
czytana i naleŜy do arcydzieł literatury pięknej.
W opinii szerokich mas społecznych samobójstwo pozostało czynem godnym
potępienia, a przez to wstydliwym i w miarę moŜliwości ukrywanym, rozmaicie
maskowanym. Ciągle istnieje opinia Ŝe samobójca jest kapitulantem, Ŝe uchyla się przed
wypełnianiem zadania, które nałoŜyło na niego społeczeństwo, Ŝe jest człowiekiem słabego
charakteru, który nie moŜe męŜnie znieść trosk i sytuacji trudnych, narzuconych przez Ŝycie.
Trudno zgodzić się z tak kategorycznym sądem. JeŜeli bowiem nawet przyjąć, Ŝe utrata
panowania nad sobą, nieumiejętności rozwiązywania konfliktów, brak hartu potrzebnego do
męŜnego zniesienia ciosów moralnych, jakich nie brak w Ŝyciu, są swego rodzaju
kapitulanctwem samobójcy, to pamiętać trzeba o tym, Ŝe istnieje samobójstwo dokonywane
przez ludzi męŜnych. W wielu takich przypadkach obfitowały wojny, m.in. II wojna światowa
i okupacja w Polsce. Nie był tchórzem samobójca, który przeznaczał ostatni nabój dla siebie,
byle nie wpaść w ręce wroga i nie zdradzić w czasie katowania, albo w narkozie, tajemnicy
mu powierzonej.
Tak, więc ocena samobójstwa morze budzić bardzo skrajne oceny, od potępienia, do
pełnej akceptacji. Samobójstwo w poszczególnych przypadkach moŜe być oceniane jako
tchórzostwo albo jako swoisty rodzaj bohaterstwa. Oceny te zaleŜą od złoŜonego układu
czynników. Istotną tu rolę odgrywa motyw, sposób, okoliczności, a takŜe cechy biologiczne,
psychiczne i społeczne przez człowieka, który targnął się na swoje Ŝycie.
Za względu na złoŜoność przyczyn i sytuacji powodujących samobójstwa niektórzy
autorzy proponują uznanie badań nad tymi problemami za odrębną naukę, którą określa się
mianem suicydologia. Wielu autorów uwaŜa, Ŝe samobójstwo, będące problemem
społecznym, musi być traktowane jako jeden z przejawów zjawisk ujemnych czy wręcz
patologii społecznych. Nie moŜna jednak zaprzeczyć, Ŝe zjawisko to róŜni się od innych
przejawów patologii Ŝycia właśnie, dlatego, iŜ wkracza w dziedzinę dobrowolnego wyboru
śmierci. Nie zawsze teŜ mamy całkowitą pewność, czy zawsze i w kaŜdych warunkach
samobójstwo moŜna zaliczyć do form zachowania dewiacyjnego.
Psycholog, psychiatra i socjolog starają się uchwycić czynniki suicidogenne bądź w
strukturze osobowości jednostki ludzkiej, bądź teŜ w warunkach zewnętrznych, w jakich
przypadło jej Ŝyć. W ostatnich latach spotykamy się z tendencją łącznego traktowania obu
grup czynników mówiąc o psychospołecznych determinacjach samobójstw. Częstość
samobójstw jak gdyby sama przez się wskazuje na wagę problemu.
W ciągu ostatnich stu lat mamy do czynienia ze wzrostem samobójstw, co sugeruje, Ŝe
rozwój cywilizacyjny ludności nie eliminuje, a w wielu przypadkach zwiększa powstawanie
sytuacji powodujących próby samobójcze i samobójstwa.
Samobójstwo w rządnym ze współczesnych społeczeństw nie jest aktem wyizolowanym ani
teŜ przejawem szaleństwa osób niepoczytalnych.
Wobec zachowań samobójczych społeczeństwo nie moŜe przejść obojętnie, poniewaŜ
godzą one w system przyjętych wartości i norm społecznych, wśród, których jakŜe wysoko
cenione jest zachowanie i przedłuŜenie Ŝycia.
Fakt, Ŝe tyle osób odchodzi w tak dramatyczny sposób i Ŝe często moŜna by było temu
zapobiec, jest wystarczającą podstawą wezwania społeczeństwa, aby uczyniło wszystko dla
okazania pomocy zagroŜonym ludziom. Samobójstwo jest, bowiem tragedią indywidualną i
problemem społecznym.
 4. CZYNNIKI POPYCHAJĄCE KU SAMOBÓJSTWU
WG. A. CAMUSA:
Wg Alberta Camusa, czynniki samobójstwa mogą być bardzo
róŜne. Rzadko jednak zdarza się, by krok ten podjęty był w imię
jakiejś teoretycznej, filozoficznej sprawy. Ludzie popełniają
samobójstwo, gdy uznają, Ŝe Ŝycie nie jest warte trudu przeŜywania.
Kroplą przepełniającą kielich moŜe być dowolne zdarzenie -
nieuleczalna choroba, odrzucone uczucie, ale teŜ drobna uraza - np.
do przyjaciela, który tego dnia rozmawiał z nami obojętnie.
Wszystkie motywacje Camus sprowadza do doświadczenia absurdu,
które sprawia, Ŝe "rozsypuje się dekoracja" - świat przestaje być
uporządkowana całością, a w jego pęknięciach ujawnia się absurd.
Camus proponuje konsekwentne przemyślenie tej sytuacji. Tym, co
potęguje rozdarcie i udręczenie, jest nadzieja - Ŝe w przyszłości uda
się ów pęknięty świat skleić. W pierwszym kroku naleŜy więc
pozbyć się nadziei i sprawdzić, czy myśl moŜe Ŝyć na pustyni.
Czy moŜna Ŝyć z nieustającą świadomością absurdu? Absurd jest konstytuowany
przez współistnienie dwóch elementów. Pierwszym jest ludzkie pragnienie, drugim
rozczarowanie, które przynosi świat. Rozwiązania, które łagodzą ów konflikt, Camus nazywa
filozoficznym samobójstwem. Zarówno filozofie, które przedstawiają świat jako
uporządkowaną i rozumną całość, jak i systemy przynoszące uspokojenie człowiekowi (np. w
postaci obietnicy zbawienia), są według Camusa przekłamaniem problemu.
W tej perspektywie pojawiają się teŜ rozwaŜania o Bogu. Tutaj Camus przypomina
tradycyjny paradoks: albo Bóg jest wszechmogący, ale wówczas odpowiada za zło, albo
człowiek jest wolny i odpowiedzialny, ale wówczas pod znakiem zapytania staje wszechmoc
Boga. Prawdziwym wyzwaniem jest zbadanie konsekwencji absurdu. Samobójstwo nie jest
właściwym rozwiązaniem. Jest wprawdzie rozwiązaniem absurdu, ale teraz problem sie
odwraca. Nie chodzi juŜ o odpowiedź na pytanie, czy Ŝycie jest warte trudu przeŜywania go.
Jeśli absurd jest niezbywalnym określeniem sytuacji człowieka w świecie, to filozoficzna
konsekwencja wymusza stwierdzenie, Ŝe Ŝycie jest tym lepsze, im mniej ma sensu.
Na tym jednak nie koniec. Camus stwierdza, Ŝe Ŝycie w poczuciu absurdu wymaga
ciągłego sprzeciwu. Napięcie między ludzkimi chęciami a
moŜliwościami oferowanymi przez świat jest źródłem buntu.
Konsekwencja, której domaga się filozof, polega na tym, by
Ŝyć razem z absurdem. To tutaj jest miejsce na ludzką wolność
i pasję.
W ten sposób otrzymujemy pełny obraz ludzkiego Ŝycia:
jest to Ŝycie bez nadziei na lepszą przyszłość, Ŝycie w
świadomości absurdu. Nie ma to jednak nic wspólnego z
rezygnacją. Dobrą ilustracją tej sytuacji jest dokonana przez
Camusa interpretacja mitu o Syzyfie. Camus powiada, Ŝe mit
ów jest tragiczny tylko o tyle, o ile bohater jest świadomy swej
sytuacji. Ale kim jest Syzyf? Jest człowiekiem, który kochał
Ŝycie - tak bardzo, Ŝe oszukał bogów. Spotkała go kara - bez
końca i nadaremnie wtacza pod górę głaz, który u szczytu
spada z powrotem na dół. Jak widać, Syzyf nie moŜe mieć
nadziei. Są jednak chwile, gdy Syzyf tryumfuje - chwile
wytchnienia, gdy schodzi z góry, by ponownie potoczyć kamień.
 5. CZYNNIKI SPOŁECZNE:
W ujęciu wspomnianego juŜ Durkheima samobójstwa są wynikiem dezintegracji
Ŝycia społecznego i występują częściej w zbiorowościach, w których istnieją słabsze więzi
społeczne. Jednym z czynników oprócz dezintegracji jest teŜ anomia. Odsetek samobójstw
spada w okresach, w których integracja wewnątrz społeczeństwa jest silniejsza, takich jak
wojny czy powstania.

Cechy społeczno-demograficzne samobójców:

Osobami, które częściej popełniają samobójstwa są

męŜczyźni, jednakŜe w róŜnych społeczeństwach
proporcja liczby męŜczyzn do liczby kobiet
popełniających samobójstwo jest róŜna. Jedynym
krajem na świecie w którym liczba samobójstw
popełnionych przez kobiety jest większa od liczby
samobójstw popełnionych przez męŜczyzn, są Chiny,
dotyczy to jednak tylko rejonów wiejskich, poniewaŜ w
miastach chińskich liczba samobójstw wśród kobiet i
męŜczyzn jest podobna.

W Polsce na jedną kobietę, która popełniła

samobójstwo przypada 5 męŜczyzn-samobójców.
Najczęściej popełniane są samobójstwa w wieku 16–21
oraz 45–55 lat. Osoby rozwiedzione czy owdowiałe są
teŜ częściej samobójcami, niŜ osoby Ŝyjące w
związkach małŜeńskich, czy osoby wolne. W tym
przypadku pierwsze próby samobójcze pojawiają się
szybko, do roku od momentu owdowienia czy
rozwiedzenia.
Słabsze więzi społeczne w miastach tłumaczyły
przez długi czas fakt, Ŝe w miastach odsetek
samobójstw jest wyŜszy, niŜ na obszarach wiejskich.
JednakŜe w niektórych sytuacjach proporcje są
odwrotne. W Polsce od lat 90. XX w., gdyŜ najwięcej
samobójstw występuje w małych miejscowościach —
wioskach i małych miasteczkach, a najmniej w duŜych
miastach. Jedną z przyczyn jest rozluźnienie więzi
społecznych na wsi.
Efekt Wertera:

Istnieje udowodniony związek pomiędzy nagłośnieniem w mass mediach faktu

popełnienia samobójstwa a wzrostem liczby popełnionych samobójstw. Wzrost ten sięga
średnio 1000% w przypadkach samobójstw sławnych ludzi i kilkaset procent w przypadku
mniej znanych osób, wzrasta takŜe liczba wypadków samochodowych (zwykle są to
samobójstwa mające upozorować wypadek) i katastrof lotniczych.
Badania potwierdzające powyŜszą korelację przeprowadził
socjolog David Philips w 1974 na Uniwersytecie Kalifornijskim w
San Diego i nazwał ją efektem Wertera, nawiązując do ksiąŜki
Johanna von Goethego, Cierpienia młodego Wertera i podobnego
efektu masowych samobójstw mającego miejsce tuŜ po
opublikowaniu ksiąŜki w 1774 (wówczas w niektórych krajach w
związku z tym faktem zakazano jej dystrybucji). Philips wyjaśniał
efekt Wertera jako skrajny przykład działania jednostki zgodnie z
regułą społecznego dowodu słuszności — fakt popełnienia
samobójstwa przez np. sławną osobę jest wystarczającym
powodem, aby niektórzy ludzie doszli do wniosku, iŜ odebranie
sobie Ŝycia jest właściwą decyzją.
Dalsze badania, przeprowadzone na podstawie statystyk popełnionych samobójstw od
1947–1968 wykazały, Ŝe nagłośniony publicznie fakt popełnienia samobójstwa wywołał serię
następnych 58 podobnych samobójstw naśladowczych w czasie do 2 miesięcy po podaniu tej
wiadomości przy czym wzrost liczby samobójstw był tym większy, im więcej czasu
poświęcano w mass mediach na opisywanie i informowanie o popełnionym czynie.
Interesujący jest takŜe fakt, Ŝe w przypadku nagłaśniania samobójstw, w których ginie więcej
niŜ jedna osoba (np. wskutek morderstwa dokonanego przez samobójcę), wzrasta ilość
podobnych wypadków. Najnowsze badania wykazują, iŜ korelacja ta dotyczy informacji o
samobójstwach podawanych zarówno w prasie jak i telewizji, a grupą najbardziej podatną na
naśladowanie nagłośnionego samobójstwa są nastolatkowie i osoby podobne do samobójcy.
W świetle badań Philipsa problemem etycznym pozostaje, czy środki masowego
przekazu powinny w ogóle informować o samobójstwach, gdyŜ oprócz potencjalnych
samobójców na odebranie sobie Ŝycia decydują się takŜe osoby które nigdy nie podjęłyby
takiej decyzji. Analizy statystyczne wykazały, iŜ nagłaśnianie w środkach masowego
przekazu faktu popełnienia samobójstwa prowadzi do stałej nadwyŜki samobójstw, poniewaŜ
po początkowym gwałtownym wzroście ilości samobójstw nie zauwaŜa się później spadku
ilości samobójstw poniŜej stałego poziomu dla danej populacji, który powinniśmy
zaobserwować, gdyby pod wpływem wrzawy medialnej samobójstwo popełniali tylko
potencjalni samobójcy. Końcowym efektem nieumiejętnej działalności informacyjnej mediów
w tym zakresie, jest trwały wzrost średniego poziomu popełnianych samobójstw dla danej
populacji.
Wyniki powyŜszych badań spowodowały wydanie w 2003 przez Światową
Organizację Zdrowia raportu: „Zapobieganie samobójstwom: Poradnik dla pracowników
mediów”, w którym ostrzega się dziennikarzy przed skutkami informowania o
samobójstwach. Światowa Organizacja Zdrowia wykazała w raporcie, iŜ niewłaściwe
informowanie o samobójstwach przyczynia się do śmierci wielu młodych ludzi. W raporcie
dowiedziono, na podstawie badań naukowych, Ŝe istotnymi czynnikami wpływającymi na
powstanie „efektu Wertera” są podawane publicznie w mediach: szczegóły dotyczące
okoliczności samobójstwa, fotografie zmarłych, dokładne opisy powodów oraz samego aktu
odebrania sobie Ŝycia, posługiwanie się stereotypami religijnymi, przypisywanie komuś winy,
oraz przede wszystkim ukazywanie samobójstwa w formie atrakcyjnej medialnie sensacji
oraz jako metody rozwiązywania problemów.
 6. CZYNNIKI PSYCHOLOGICZNE:

Próba popełnienia samobójstwa jest najczęściej poprzedzona zespołem subdepresyjnym.

WiąŜe się to z zachowaniem pewnej zdolności do działań ruchowych. Nie wszystkie rodzaje
depresji wiąŜą się jednak z chęcią popełnienia samobójstwa. Samobójstwo popełnia się zazwyczaj
pod wpływem impulsu w pierwszej, ostrej fazie depresji albo po przejściu w fazę utajoną.
Samobójstwa popełniane w pierwszej fazie depresji pourazowej charakteryzują się zwykle
brakiem planowania i są często nieskuteczne. Są to zwykle powaŜne próby samobójcze i nie wiąŜą
się z próbami zwrócenia na siebie uwagi. Samobójstwa te są zazwyczaj popełnianie w przeciągu
kilku tygodni po doznanym urazie psychicznym, spowodowanym zwykle przez jakieś
traumatyczne przeŜycie, np. wypadek, utratę zdrowia, pracy, domu, bliskiej osoby.
Inny zupełnie charakter mają samobójstwa popełnianie przez osoby w stanie manii. Stan
ten cechuje się silnym, wewnętrznym odrzucaniem negatywnych uczuć, wynikających często z
niemoŜności poradzenia sobie ze skutkami pierwotnej depresji reaktywnej. Dotyczy to zwłaszcza
osób, które czują się współwinne zdarzeń, które wywołały u nich uraz psychiczny, np. utrata
bliskich w wypadku samochodowym, który się samemu spowodowało. Osoby z utajoną depresją
zachowują się zupełnie normalnie i mogą nawet wyglądać na zadowolone z Ŝycia. Jednocześnie
odczuwają bardzo silną nienawiść do siebie samych. Osoby takie planują starannie akt
samobójstwa (jego czas, miejsce i sposób). Bardzo często po pierwszym nieudanym akcie udają
pełen powrót do zdrowia psychicznego, po czym, w najmniej oczekiwanym przez innych
momencie, dokonują drugiej próby samobójczej. Depresja jest prawdopodobnie przyczyną ponad
połowy wszystkich „skutecznych” samobójstw.
Paradoksalnie, depresja przewlekła, występująca czasami po niezaleczonym pierwszym
etapie depresji reaktywnej, lub częściej w wyniku depresji środowiskowej rozwijającej się powoli,
wbrew rozpowszechnionym poglądom, rzadko prowadzi do faktycznych aktów samobójstwa, choć
towarzyszą jej zwykle silne myśli samobójcze i czasami pozorowane, skazane od razu na
niepowodzenie próby samobójcze, nastawione raczej na zwrócenie na siebie uwagi otoczenia.
Prowadzone liczne badania wskazują, Ŝe zarówno udane jak i nieudane zamachy
samobójcze podejmują jednostki wykazujące róŜnego rodzaju trwałe lub przejściowe zaburzenia
osobowości. Zwraca się szczególnie uwagę na tzw. adolescencyjne zachowania samobójcze, które
wiąŜą się z przejściowymi zaburzeniami osobowości wynikającymi z psychicznego i fizycznego
rozwoju jednostki.

DEPRESJA:

W depresji pacjent najczęściej cierpi z powodu

obniŜonego nastroju, utraty zainteresowań i zdolności do
radowania się, wzmoŜonej męczliwości a co za tym idzie
- zmniejsza się jego aktywność. Do często spotykanych
objawów naleŜą: osłabienie koncentracji i uwagi, niska
samoocena i mała wiara w siebie, poczucie winy i małej
wartości, czarne widzenie przyszłości, myśli i czyny
samobójcze, zmniejszony apetyt. Objawy depresji
wykazują spore zróŜnicowanie międzyosobnicze. U
niektórych chorych na pierwszy plan wysuwa się lęk,
dystres, podniecenie ruchowe, u innych z kolei widoczne
są zaburzenia nastroju.
SCHIZOFRENIA:

Nazwa schizofrenia oznacza dosłownie rozpad umysłu lub serca. Zaburzenia

schizofreniczne to grupa zaburzeń mających pewne wspólne cechy. Do głównych objawów
schizofrenii naleŜą:
• postępująca utrata kontaktu ze światem i przewaga zainteresowania przeŜyciami
wewnętrznymi
• zobojętnienie uczuciowe prowadzące do pustki uczuciowej i utraty związków
emocjonalnych z otoczeniem
• rozpad osobowości objawiający się brakiem kontaktu intelektualnego z rzeczywistością,
brakiem zgodności treści uczuć i myśli, jednoczesnym występowanie dwóch sprzecznych
sądów, uczuć, lub dąŜeń, objawami wytwórczymi.

Ocenia się, Ŝe ryzyko zachorowania jest takie samo na całym świecie i wynosi ok. 1%. Tak
samo często chorują męŜczyźni i kobiety. Pierwszy epizod u męŜczyzn występuje najczęściej
pomiędzy 15-25 roku Ŝycia., natomiast u kobiet odpowiednio: 25-35 roku Ŝycia.
Nie znana jest przyczyna powstawania tych zaburzeń, istnieje jednak wiele hipotez.
RozwaŜa się tło genetyczne - geny schizofreniczne lokalizuje się na chromosomach 6, 8 i 22. Być
moŜe powodem są zmiany w pracy komórek nerwowych. Hipoteza wirusowa mówi, Ŝe zaraŜenie
mózgu przez wirus (np. w okresie płodowym) moŜe dać odległe następstwa w postaci choroby.
Przyczyn upatruje się równieŜ w mikro uszkodzeniach układu nerwowego, jakie mogą powstawać
w czasie rozwoju płodowego. W końcu istnieją koncepcje mówiące, iŜ zaburzenia schizofreniczne
mają przyczyny psychogenne. Według koncepcji psychoanalitycznej schizofrenia to powrót do
narcystycznego okresu dzieciństwa. Nowym sposobem rozumienia istoty choroby jest traktowanie
jej jako zaburzenia funkcji poznawczych (czyli mówiąc ogólnie procesów myślenia), prowadzące
do jego rozpadu. śeby rozpoznać schizofrenię, jej objawy muszą być obecne przez pewien okres
(1 miesiąc). WyróŜnia się kilka rodzajów zaburzeń schizofrenicznych, które mają inne leczenie i
rokowanie:
• w schizofrenii paranoidalnej objawami dominującymi są urojenia (najczęściej o treści
prześladowczej, niewierności, ksobnej, wielkościowej) i omamy (najczęściej słuchowe o treści
groŜącej lub rozkazującej)
• schizofrenia hebefreniczna charakteryzuje się dziecinnym i zdezorganizowanym
zachowaniem chorego, jego uczuciowość jest płytka i niedopasowana do sytuacji, zaś jego
wypowiedzi i zachowania są chaotyczne i bezcelowe
• dla schizofrenii katatonicznej najbardziej charakterystyczny jest obraz zahamowania
ruchowego, chory usztywnia się i przybiera nienaturalne pozycje (np. stanie na jednej nodze,
unoszenie głowy powyŜej poduszki), które utrzymuje przez godziny a nawet dni; w tym czasie
chory nie przyjmuje posiłków stąd jest to stan zagroŜenia Ŝycia; ten stan nazywany jest
osłupieniem; osłupienie moŜe być nagle przerwane gwałtownym pobudzeniem się chorego,
które moŜe być zagroŜeniem dla Ŝycia lub zdrowia chorego lub jego otoczenia
• schizofrenia prosta wyróŜnia się brakiem objawów wytwórczych oraz powolnym lecz
postępującym pogarszaniem się codziennego funkcjonowania pacjenta, jego wyników w pracy
lub szkole; ta postać schizofrenii ma złe rokowanie;
• schizofrenia rezydualna lub inaczej ubytkowa to stan po wygaśnięciu schizofrenii, kiedy
u chorego nie występują objawy wytwórcze, obecne są za to tzw. objawy negatywne (np.
spowolnienie myślenia, mowy i ruchów, apatia, brak troski o wygląd, obniŜenie
uczuciowości).
Niezwykle istotne jest, Ŝe występowanie pojedynczego objawu któregokolwiek z
wymienionych zaburzeń schizofrenicznych nie jest równoznaczne z rozpoznaniem
schizofrenii. Rozpoznanie powinien postawić wyłącznie lekarz psychiatra.
 7. RODZAJE SAMOBÓJSTW:

Samobójstwo jest aktem woli sprzecznym z podstawowym, pierwszym prawem

biologicznym, wynikającym z popędu samozachowawczego, czyli prawem zachowania Ŝycia.
Instynkt samozachowawczy uznaje się za dominujący nad popędem seksualnym i innymi
potrzebami biologicznymi. Decyzja o samobójstwie jest aktem woli pojmowanym w ramach
świadomości Ŝycia, a nie śmierci. Motywację samobójstwa charakteryzuje świadomość i
dobrowolność podjęcia decyzji pozbawienia się Ŝycia. Dobiera się wtedy takie środki i takie
okoliczności, które warunkują powodzenie tego czynu. Są jednak samobójstwa, w których nie
ma takiego jasnego przekonania i takiej wyraźnej intencji.

WyróŜnia się cztery podstawowe rodzaje samobójstw:

1. Samobójstwo egoistyczne – będące wynikiem zbyt słabej integracji jednostki z grupą i

społecznością. Samobójstwo to uwaŜane jest z reguły za negatywny produkt współczesnych
społeczeństw konsumpcyjnych, w których wysokim wskaźnikom rozwoju cywilizacyjnego
towarzyszy często silne poczucie środowiskowego wyobcowania, dramat ludzi „samotnych \
w tłumie”.

2.Samobójstwo altruistyczne – będące, przeciwnie, skutkiem zbyt silnej integracji ze

środowiskiem, zbyt silnej identyfikacji z celami, interesami i oczekiwaniami grupy, zbyt daleko
posuniętej socjalizacji. Samobójstwo to klasycy zagadnienia egzemplifikowali najczęściej
dobrowolną śmiercią starców w społeczeństwach pierwotnych czy obyczajem „sati’. Oba te
rytuały odeszły juŜ w przeszłość. Nie znaczy to jednak, Ŝe kodeksami honorowymi
prowadzącymi aŜ do samozniszczenia kierowano się tylko we wspólnotach pierwotnych.
Przeciwnie. Jeśli nawet pominiemy tu masowe samobójstwa sekt religijnych, to w tej kategorii
mieszczą się najpewniej samobójstwa na wieść o przegranej wojnie, protestacyjne samospalenie.
A takŜe samobójcze loty „kamikaze” bądź mające na celu zniszczenie wroga, albo polegające
jednocześnie na samozniszczeniu, zamachy bombowe terrorystów z Hamasu. PodłoŜem
samobójstwa altruistycznego jest nadmierna identyfikacja ludzi z obowiązującymi normami
społeczno-obyczajowymi.

3. Samobójstwo anomiczne – będące przejawem zakłócenia ładu społecznego, wskaźnikiem

jego rozregulowania, sytuacji w której zachowania jednostki są w za małym stopniu
kontrolowane i stymulowane przez społeczeństwo. Inaczej mówiąc, jest to sytuacja dezintegracji
społecznej, której efektem – a tym samym wskaźnikiem – jest m.in. narastanie samobójstw.

4. Samobójstwo fatalistyczne – związane z sytuacją jednostkową. Jest to samobójstwo

człowieka znajdującego się w sytuacji tragicznej, z której wyjścia są zablokowane równieŜ
perspektywicznie. Samobójstwo to nie jest jednak kategorią czysto teoretyczną. ZagroŜeni są
nim bowiem rzeczywiście – i we własnym odczuciu – uwięzieni w niechcianej sytuacji
Ŝyciowej: bez wyjścia i bez perspektyw. Durkheim egzemplifikował ten typ samobójstwa
przypadkiem nie pogodzonego z losem niewolnika. Wiek XX dawał – i wciąŜ daje – nowe
przykłady tego stanu rzeczy. Dotyczą one zwłaszcza więźniów systemów totalitarnych,
nazistowskich czy komunistycznych. To, Ŝe śmierć samobójcza w obozach koncentracyjnych
zdarza się relatywnie rzadko, nie przekreśla celowości wyodrębnienia tego typu samobójstwa.
Choćby jako wyróŜnika sytuacyjnego gwałtownego wzrostu samobójstw po wprowadzeniu stanu
wojennego w Polsce. Oczywiście nie naleŜy wykluczać analizowania tego zjawiska w świetle
teorii anomii – jako samobójstwa jednocześnie anomicznego. Jako samobójstwo fatalistyczne
postrzegana jest takŜe samobójcza śmierć na Ŝyczenie człowieka beznadziejnie chorego i
cierpiącego ponad normę. Do kategorii fatalistycznych zaliczane są teŜ samobójstwa zbiorowe –
dokonywane z reguły przez członków rozmaitych sekt religijnych.
 8. SAMOBÓJSTWO A RELIGIA:
W katolicyzmie samobójstwo jest grzechem, przez wieki uznawanym za grzech
śmiertelny — skazujący samobójcę na wieczne potępienie. W świetle współczesnej nauki
Kościoła samobójcy mogą osiągnąć zbawienie, jeŜeli samobójstwo jest wynikiem działania
diabła, silnego stresu, poświęcenia, depresji lub innego zaburzenia czynności psychicznych.
W takiej sytuacji moŜe w ogóle nie dojść do popełnienia grzechu śmiertelnego.
Wg „Katechizmu Kościoła Katolickiego” Bóg dał człowiekowi Ŝycie i tylko On moŜe
decydować o tym, kiedy ono ma się skończyć. śycie jest największym darem, wartością
podstawową. Jest niczym skarbiec, do którego wsypuje się róŜnego rodzaju kosztowności;
jest jak komputer, bez którego gry czy inne programy nie mają znaczenia. Samobójstwem nie
jest tylko i jedynie pozbawienie siebie Ŝycia. MoŜna bowiem zabijać siebie na raty lub tylko
częściowo, np. przez róŜne szkodliwe uŜywki, przez naraŜanie siebie na śmiertelne
niebezpieczeństwo bez słusznej potrzeby, a nawet przez zaniedbywanie własnego zdrowia
oraz fizycznego, intelektualnego oraz duchowego rozwoju. Kościół zdecydowanie sprzeciwia
się czynom samobójczym. Jednak nie potępia się człowieka, który się takiego czynu dopuścił.
Dlaczego? Nigdy nie wiemy, z jakiej przyczyny ktoś stał się zdolny do samobójczego czynu.
Wiemy, Ŝe kaŜdy w sposób naturalny chce Ŝyć i tylko jakieś niesamowicie wielkie cierpienie,
przede wszystkim cierpienie psychiczne, którego nie moŜemy zmierzyć, popycha człowieka
do odebrania sobie Ŝycia.

W judaizmie Ŝycie posiada najwyŜszą wartość.

Talmud (kolekcja staroŜytnych Ŝydowskich praw i
tradycji, które regulują stosunki społeczne i religijne)
stwierdza, Ŝe wszyscy pochodzimy od jednej, jedynej
osoby i dlatego niszcząc jedno, jedyne Ŝycie, niszczy się w
rzeczywistości cały świat, gdy tymczasem uratowanie
jednego Ŝycia jest jednoznaczne z uratowaniem całego
świata. Tak jak chrześcijanie, śydzi równieŜ wierzą, Ŝe
Bóg jest stwórcą wszystkiego, a więc wyłącznie do niego
naleŜy decyzja, kiedy jakaś osoba powinna juŜ umrzeć. Samobójstwo jest dla śydów przeciwne
nauczaniu ich Pisma Świętego. śycie jest dla nich tak bardzo cenne, Ŝe jest zabronione uczynienie
czegokolwiek, co mogłoby przyspieszyć śmierć, nawet w celu uniknięcia cierpienia. Dlatego
prawo Ŝydowskie zabrania równieŜ eutanazji i jakiejkolwiek innej pomocy w przyspieszeniu
czyjegoś zgonu, uznając je za zabójstwo. śycie osoby ludzkiej nie naleŜy do niej samej, ale do
Tego, kto je człowiekowi dał i tylko On, Bóg, moŜe domagać się tego Ŝycia z powrotem.
Pozbawienie kogokolwiek Ŝycia, nawet z powodu miłosierdzia, jest interwencją w rzeczywistość,
która wykracza poza ten świat. JednakŜe w przypadku, kiedy śmierć ma juŜ wkrótce nastąpić, jest
całkowicie pewna i Ŝycie jest tylko zachowywane w sposób sztuczny, to Prawo Ŝydowskie
pozwala na przerwanie stosowania środków mających na celu tylko utrzymania przy Ŝyciu osoby
w celu przedłuŜenia jej stanu wegetacji.

Co do islamu, to ten całkowicie jest przeciwny samobójstwu. Tak samo jak chrześcijanie i
śydzi muzułmanie wierzą, Ŝe to Allah stworzył wszelkie istniejące postacie Ŝycia i wszystko
wyłącznie do niego naleŜy. Święta księga islamu, „Koran", stwierdza, Ŝe Ŝycie zostało uświęcone i
nikt nie ma prawa go naruszyć. Nikt nie posiada prawa, aby zadecydować, kiedy powinien umrzeć.
Kiedy nadejdzie godzina śmierci, nikt juŜ nie będzie w stanie przedłuŜyć czasu własnego Ŝycia, ale
równieŜ nikt nie moŜe umrzeć bez zezwolenia ze strony Allaha. Dlatego równieŜ i eutanazja jest
przez muzułmanów potępiona. Kiedy nie moŜna juŜ znieść cierpienia, to poleca się, aby zwrócić
się o pomoc z cierpliwością i w modlitwie do Allaha. Islam potępia równieŜ duszę samobójcy na
wieczne cierpienie, bowiem, jak miał powiedzieć prorok Mahomet, kto nastaje na własne Ŝycie, to
pójdzie do piekła.
 Co do podejścia buddyzmu wobec problemu
samobójstwa, to jedna z głównych zasad
nauczanych przez Buddę głosi, Ŝe nie moŜna
zabijać lub czynić jakiegokolwiek zła rzeczom
Ŝywym, w tym samemu sobie. Buddyzm nie naucza
wyłącznie, aby być ostroŜnym wobec innych, by nie
uczynić nikomu Ŝadnego zła, ale głosi równieŜ
potrzebę zachowania zdrowego ciała i zdrowego
umysłu. Samobójstwo jest widziane jako coś
moralnie błędnego i ma swoje negatywne
konsekwencje w „karmie", czyli będzie miało
negatywny skutek w następnej inkarnacji. JednakŜe,
jak we wszelkich postawach ocenianych z moralnego punktu widzenia, skala cięŜkości czynu
zaleŜy od róŜnych czynników, jak np. od stanu zdrowia psychicznego samobójcy, czy teŜ od
zewnętrznej presji. RóŜne mogą być bowiem powody samobójstwa, jak chociaŜby maniakalna
depresja, głębokie rozczarowanie uczuciowe, czy teŜ poświęcenie własnego Ŝycia, aby uratować
Ŝycie kogoś innego. Co jakiś czas moŜna bowiem usłyszeć w środkach masowego przekazu o
samobójstwie dokonanym przez jakichś mnichów buddyjskich, walczących np. przeciw religijnym
prześladowaniom, którzy dokonali samospalenia.

Na koniec przedstawimy podejście do samobójstwa w hinduizmie. Kto z nas wspomni w tej

chwili przypadki popełniania samobójstwa przez wdowy, które rzucały się w ogień spalający
zwłoki ich męŜów, o Sati, mógłby pomyśleć, Ŝe ta religia musi pozwalać na samobójstwo.
Tymczasem prawda wcale tak nie wygląda. PowyŜej wspomniana praktyka nie była aŜ tak
powszechna i ograniczała się tylko do niektórych kast hinduskiego społeczeństwa. W
rzeczywistości Sati została zakazana przed około 180 laty i chodzi o okrutny rytuał, który bardziej
ma związek ze społecznym statusem kobiety w dawnej hinduistycznej społeczności, aniŜeli z
religijnymi nakazami. Bowiem w rzeczywistości hinduizm potępia samobójstwo. Hindus wierzy,
Ŝe Ŝycie jest czymś bardzo cennym, rzadką sposobnością, aby osiągnąć wyŜsze poziomy
świadomości. Według takiego podejścia samobójstwo byłoby groźnym błędem, który
przeszkodziłby w duchowym postępie i
zmusiłby samobójcę do ponownego przeŜycia
tego, i to w sposób o wiele gorszy, od czego
chciał uciec odbierając sobie Ŝycie. Według
hinduskich wierzeń, jeśli ktoś popełnił
samobójstwo, to jego duch błądzi po Ziemi aŜ
do czasu skompletowania brakującego czasu
Ŝycia, który został przerwany. Następnie jest on
wyrzucony do miejsca cierpień i ponownie się
rodzi, aby skompletować swoją poprzednią,
przerwaną przez siebie karmę.
 9. PODEJŚCIE PRAWNE:

Historycznie i w róŜnych kulturach zmieniało się

podejście prawne do samobójstwa. W okresie
średniowiecza i późniejszym, w licznych europejskich
systemach prawnych próba samobójstwa była karana
śmiercią, zadawaną często w męczarniach. Wpływ na to
miało niewątpliwie uznanie samobójstwa przez
chrześcijaństwo za grzech cięŜki. W przypadku udanych
prób samobójstwa, symboliczną „karę” wykonywano
niekiedy na zwłokach. Z drugiej strony, w innych
kulturach, jak w feudalnej Japonii, samobójstwo było
honorowym rodzajem śmierci (seppuku). We
współczesnych systemach prawnych samobójca nie
podlega karze za próbę samobójczą. W polskim prawie
nigdy nie uznawano samobójstwa za czyn zabroniony,
nie jest czynem zabronionym równieŜ próba
samobójcza. Wg polskiego prawa przestępstwem jest
namowa lub pomoc w samobójstwie (art.151 „Kodeksu karnego” – „Kto namową lub przez
udzielenie pomocy doprowadza człowieka do targnięcia się na własne Ŝycie, podlega karze
pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5”). Natomiast jeśli następstwem znęcania się jest
targnięcie się na własne Ŝycie, to sprawca (czyli ten znęcający się psychicznie lub
fizycznie)odpowiada z art.. 207 par.3 „Kodeksu karnego” – zagroŜenie od 2 do 12 lat.
Zastanowić się równieŜ naleŜy, czy samobójstwo w Polsce (jak i w większości państw)
jest w pełni dozwolone? Wszak na słuŜbach ratunkowych spoczywa obowiązek ratowania
samobójców. Gdyby prawo w pełni pozwalało na samobójstwo, nie byłoby takiego
obowiązku. RównieŜ powyŜej przedstawione artykuły kodeksu karnego wskazują, Ŝe prawo
przeciwstawia się (choć pośrednio) samobójstwom. TakŜe przepisy kodeksu cywilnego
wyłączają moŜliwość wypłaty odszkodowania za śmierć osoby, która targnęła się na własne
Ŝycie.

10. CZYNNIKI RYZYKA POPEŁNIENIA SAMOBÓJSTWA:

• pora roku: wiosna i jesień;

• dni tygodnia: poniedziałek i wtorek;
• wiek powyŜej 45 roku Ŝycia;
• płeć męska;
• rozwód lub owdowienie;
• osamotnienie;
• zła sytuacja materialna;
• utrata pracy;
• samobójstwo wśród osób bliskich;
• przewlekłe choroby somatyczne;
• przewlekłe bóle;
• nieuleczalne choroby;
• sygnały samobójstwa;
• złowieszczy spokój;
• depresja o cięŜkim nasileniu, z poczuciem winy, niską samooceną, lękiem, bezsennością
i myślami samobójczymi;
• naduŜywanie alkoholu;
• schizofrenia zwłaszcza z omamami słuchowymi rozkazującymi;
• zaburzenia osobowości.
 11. SŁAWNI, ZDOLNI, PODZIWIANI...SAMOBÓJCY:

Adolf Hitler- Polityk niemiecki, kanclerz Niemiec od 1933 roku,

fuhrer i kanclerz Reszy od 1934, przywódca Narodowo-
Socjalistycznej Niemieckiej Partii Robotników, ideolog
niemieckiej odmiany faszyzmu, twórca i dyktator III Rzeszy
Niemieckiej, zbrodniarz wojenny, odpowiedzialny za zbrodnie
przeciwko ludzkości. Śmierć Adolfa Hitlera nastąpiła 30 kwietnia
1945 roku pomiędzy godziną 15:30 a 15:50 w jego gabinecie w
tzw. bunkrze Führera pod ogrodem Starej Kacelarii Rzeszy w
Berlinie przy Wilhelmstraße 77. Wkrótce po tym, ciała jego i Ŝony
zostały spalone u wyjścia ewakuacyjnego bunkra przez
najbliŜszych współpracowników Hitlera przy uŜyciu około 160
litrów benzyny. Powszechnie uwaŜa się, Ŝe przyczyną śmierci
Hitlera był strzał samobójczy bądź samobójstwo przez otrucie,
dopuszczalna jest takŜe wersja zabójstwa przez któregoś z
adiutantów.

Piotr "Magik" Łuszcz–polski raper,

członek zespołu Kaliber 44 i Paktofonika.W
1994 r. powstała grupa Kaliber 44, w skład
której wchodzili Magik, Abra dAb i Joka
(brat dAba). Po wydaniu singla
zatytułowanego „Magia i Miecz” w 1996 r.
ukazał się pierwszy album zespołu „Księga
Tajemnicza. Prolog”.
DuŜą popularność zdobył solowy utwór
Magika z tej płyty – „Plus i minus”, którego
treść dotyczy obaw przed tym, czy Magik
jest nosicielem wirusa HIV. Po wydaniu
płyty Kalibra 44 „W 63 minuty dookoła
świata” Magik odszedł ze składu.
Wkrótce Magik wraz z Fokusem
i Rahimem załoŜyli Paktofonikę.
Po dwóch latach współpracy, 18 grudnia 2000 r., wydali płytę „Kinematografia”. Osiem dni
po premierze płyty, 26 grudnia o godzinie 6.15, Magik wyskoczył przez okno ze swojego
mieszkania w Katowicach- Bogucice. Około godziny 6.45 zmarł w katowickim szpitalu,
pozostawiając Ŝonę Justynę i trzyletniego syna, Filipa.Idea śmierci jest często idealizowana
jako obiecujący „stan Nirwany, stan wolności od Ŝądzy, niepokoju i zaleŜności”.NaleŜy
jednak pamiętać, Ŝe Ŝycie człowieka nigdy nie jest jednoznaczne: w pełni dobre albo zupełnie
złe. Ci, którzy uwaŜają, Ŝe moŜna przejść przez Ŝycie i nie upaść ani razu, mają rozum
niemowlaka i serce Królowej Śniegu. śycie nie jest bowiem zadaniem prostym i jak pisała
Wisława Szymborska „Choć byśmy uczniami byli najtępszymi w szkole świata, nie będziemy
repetować Ŝadnej zimy ani lata.” KaŜdy odpowiada za samego siebie. Jeśli potrafi
odpowiedzialnie decydować o swoim losie, jeŜeli umie zachować niezaleŜność od cudzej
opinii, otoczenia, jeśli jest panem samego siebie, jeśli najwaŜniejszym w jego Ŝyciu jest nie
zejść z obranej drogi, nie wyrzec się wyznawanych wartości i przyjętej obyczajowości –
wtedy wygra swoje Ŝycie.
Edward Stachura- polski poeta, pisarz, pieśniarz i
wędrowiec (outsider). NaleŜał do tzw. pokolenia
"Współczesności", uznawany za jednego z poetów
wyklętych. Popełnił samobójstwo we własnym domu przy
ulicy Rębkowskiej w Warszawie (zaŜył teŜ sporą ilość
tabletek na uspokojenie). Parę miesięcy wcześniej —
w kwietniu, najprawdopodobniej próbował popełnić
samobójstwo (rzucił się pod nadjeŜdŜający elektrowóz,
w wyniku czego stracił cztery palce prawej dłoni).Po tym
wypadku przez jakiś czas leczył się w szpitalu
psychiatrycznym w Drewnicy z rozpoznaniem psychozy
depresyjno-urojeniowej. Przez kilka miesięcy przed
tragiczną śmiercią pisał dziennik pt. Pogodzić się ze
światem, który stanowi wstrząsające świadectwo zmagania
się poety z cierpieniem. Monroe

Marilyn Monroe- Amerykańska aktorka filmowa, legenda

kina, sexbomba lat 50 i 60 XX wieku. NaduŜywała alkoholu i
barbituranów, popadała w coraz częstsze i dłuŜsze depresje,
chorowała na bulimię, sprawiała coraz większe problemy na
planie, opóźniając realizację filmów.Znaleziona martwa w
swoim domu w Los Angeles ze słuchawką telefoniczną w
dłoni, prawdopodobnie na skutek przypadkowego
przedawkowania środków nasennych, choć nadal
niewyjaśnione są tajemnicze okoliczności jej śmierci. Istnieją
hipotezy, Ŝe to nie przypadek, tylko celowe przedawkowanie
lub celowy mord (zaaplikowanie leków) z powodu jej
związków z członkami rodziny Kennedych.

Judasz Iskariota (grecka forma imienia Juda) o przydomku

Iskariota (mąŜ z Kariotu) - jeden z 12 apostołów, według
przekazów czterech ewangelistów wydał Jezusa Chrystusa w
ręce Sanhedrynu za trzydzieści srebrników, po czym popełnił
samobójstwo. Według Mateusza (Mt 27,5) powiesił się
"Rzuciwszy srebrniki ku przybytkowi oddalił się, potem poszedł
i powiesił się" Według Piotra pękł (Dz 1,16) "spadłszy głową na
dół, pękł" Natomiast według Papiarza umarł z roztycia "zdrajca
tak się roztył, iŜ nie mógł tam, gdzie łatwo przejeŜdŜał wóz,
przejść nawet z pochyloną głową". Chrześcijanie wierzą, Ŝe fakty
te zostały przepowiedziane w Starym Testamencie (zob. Mt
27,3-10; 13,18-19; Dz 1,15-20).
 12. STATYSTYKI:

Najwięcej aktów samobójczych popełniają ludzie w wieku 16–21 lat.

Drugim, niebezpiecznym okresem jest wiek 45–55 lat. Wbrew rozpowszechnionym sądom
samobójstwa w Polsce (oraz w większości innych państw świata) częściej popełniają
męŜczyźni n iŜ kobiety, we wszystkich grupach wiekowych. Zarówno w pierwszej (16–21 lat)
jak i w drugiej grupie wiekowej (45–55 lat) męŜczyźni mają zdecydowaną przewagę.
Najwięcej

Liczba samobójstw w Polsce

(dane KGP)

Na 5625 zamachów samobójczych:

Rok Ogółem MęŜczyźni Kobiety otrucie gazem 43 0,76%

2007 3530 2924 606 zaŜycie trucizny 22 0,39%
2006 4090 3444 646 środki nasenne 188 3,34%
2005 4621* 3885 736 uszkodzenie ukł.
108 1,92%
krwionośnego
2004 4893 4104 789
inne samookaleczenie 136 2,41%
2003 4634 3890 744
rzucenie się z wysokości 400 7,11%
2002 5100 4215 885
utopienie się 97 1,72%
2001 4971 4184 787
powieszenie 4221 75,04%
2000 4947 4090 857
rzucenie się pod pojazd 128 2,27%
1999 4695 3967 728
zastrzelenie się 52 0,92%
1998 5502 4591 911
poraŜenie się prądem
1997 5614 4622 992 7 0,12%
elektrycznym
1996 5334 4392 942 zadanie sobie ran kłutych
1995 5485 4465 1020 na szczycie głowy z
1 0,017%
przebiciem pokrywy
1994 5538 4541 997 czaszki
1993 5569 4519 1050 inne 223 3,96%
1992 5453 4426 1027
1991 4159 3388 771
 13. PODSUMOWANIE:

Zjawisko to staje się coraz bardziej niepokojące jeśli zauwaŜymy rosnącą gwałtownie liczbę
dokonanych samobójstw wśród małych dzieci i młodzieŜy. Najmniejszy odsetek prób
samobójczych odnotowuje się u dzieci poniŜej 14 roku Ŝycia. Jednak takie przypadki są. Z
danych statystycznych policji wynika, Ŝe trzykrotnie wzrosła liczba samobójstw wśród dzieci w
przedziale 10-14 lat. Odnotowano równieŜ kilka przypadków samobójczych u dzieci w wieku 5-
9 lat, które zakończyły się zgonem. Gwałtowny wzrost zamachów na swoje Ŝycie zanotowano
wśród młodzieŜy w wieku od 15 do 19 lat. Najbardziej chyba smutnym faktem jest to, Ŝe
samobójstwa stanowią podstawową przyczynę zgonów wśród młodzieŜy zaraz obok wypadków.
Przyczyny zachowań autodestrukcyjnych u dzieci nie są takie same jak u osób dorosłych.
WyróŜnia się dwa główne motywy tego zjawiska wśród dzieci. Są to problemy szkolne oraz złe
stosunki z rodzicami. Podaje się teŜ odrzucenie przez środowisko i utratę bliskiej osoby.
Świadczy to o wyraźnym wpływie czynników zewnętrznych na fakt podjęcia zamachu
samobójczego.
Jest kilka podstawowych czynników ryzyka podejmowanych przez młodzieŜ prób
samobójczych. Są to czynniki biologiczne, psychopatologiczne, jak równieŜ funkcjonowanie
społeczne. Do czynników biologicznych zalicza się m.in. organiczne uszkodzenie lub mikro
zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego. W wyniku tych zaburzeń dochodzi do
nieprawidłowego rozwoju osobowości i zaburzeń adaptacji. JeŜeli na to nałoŜy się niekorzystne
warunki środowiskowe moŜe to doprowadzić do zachowań samobójczych. Do czynników
biologicznych zalicza się równieŜ zaburzenia psychiczne w rodzinie, które mogą w istotny
sposób wpływać na funkcjonowanie rodziny. Takie czynniki psychopatologiczne jak zaburzenia
depresjami, uŜywanie/naduŜywanie alkoholu, zaburzenia zachowania, zaburzenia lękowe,
impulsywność, cechy niedojrzałości emocjonalnej mają duŜy związek z próbami samobójczymi.
Jeśli chodzi o funkcjonowanie społeczne, to naleŜy brać pod uwagę funkcjonowanie dziecka na
płaszczyźnie rodzinno- szkolnej. Badania przeprowadzone na terenie Łodzi w Klinice Ostrych
Zatruć Instytutu Medycyny Pracy wykazały, Ŝe znaczna część młodych niedoszłych samobójców
pochodzi z rodzin niepełnych, albo rozbitych. Stwierdzono równieŜ patologię rodzinną w
większości przypadków, która objawiała się głównie alkoholizmem jednego albo obojga
rodziców, zaburzenia psychiczne rodziców. Wpływ na zachowanie dzieci miały teŜ samobójstwa
usiłowane bądź dokonane u rodziców lub innych członków rodziny. ZauwaŜono teŜ związek z
nieprawidłowymi relacjami dzieci z rodzicami, którymi były głównie konflikty, ograniczenie
swobody przez rodziców, jak równieŜ brak oparcia w rodzinie, brak akceptacji. To zaś wiąŜe się
ze zmieniającą funkcją rodziny w społeczeństwie. W dzisiejszych czasach bowiem rodzice są
zapracowani, często nieobecni w domach. Młodzi ludzie nie bardzo wiedzą gdzie mają się
zgłaszać ze swoimi problemami i przez to czują się zagubieni. Młody człowiek chce zwrócić na
siebie uwagę rodziców, otoczenia na swój stan emocjonalny, psychiczny, na swoje troski i
problemy. Manifestuje swoją obecność, chce być zauwaŜony. Próba samobójcza wydaje się
jedyną drogą do osiągnięcia tego celu. W literaturze zgodnie stwierdzano, Ŝe na próby
samobójcze wśród dzieci i młodzieŜy nie miały wpływu czynniki ekonomiczne. Większość
młodocianych samobójców miało powaŜne problemy szkolne. Były to przewaŜnie wagary i
trudności w nauce. U dzieci, które podejmują zamachy na swoje Ŝycie wyróŜnia się takie cechy
charakterystyczne jak wyŜszy poziom lęku, depresji, agresji, oraz większe nasilenie zachowań
aspołecznych.
 Mimo licznych badań nie znaleziono do tej pory jednego dającego się wyodrębnić
czynnika odpowiedzialnego za zamachy samobójcze u dzieci i młodzieŜy. Psycholodzy są
jednak zgodni co do tego, Ŝe działania profilaktyczne w tej grupie społeczeństwa powinny
skupiać się na promocji zdrowia psychicznego jednostki i rodziny. Głównym zadaniem powinno
być wzmacnianie pozytywnych cech charakteru, umiejętność rozpoznawania przez rówieśników
i rodziny symptomów zachowań rezygnacyjnych. Dodatkowymi działaniami powinny być
pogadanki z dziećmi i młodzieŜą na temat czynników zewnętrznych i wewnętrznych
sprzyjającym zamachom samobójczym i w jaki sposób dawać sobie z nimi radę.
KaŜdym społeczeństwem wstrząsa informacja o samobójstwie dzieci, młodzieŜy i młodych
matek. Samobójstwa osób w wieku starczym juŜ tak nie szokują. Wiek podeszły powszechnie
określany jest jako starość. Jest to nieuchronny etap Ŝycia kaŜdego człowieka. Jednak etap ten
postrzegany jest negatywnie. UtoŜsamiany jest z chorobami, niepełnosprawnością fizyczną w
zakresie narządu ruchu, demencją czy teŜ zaburzeniami psychicznymi. Starzenie powinno się
rozpatrywać jako proces biomedyczno -społeczno- psychologiczny. Jest to proces, który
obejmuje zmiany w bezpośrednich interakcjach międzyludzkich oraz obejmujący problemy
ekonomiczne i kulturowe.
Analizując dane statystyczne moŜna
stwierdzić, Ŝe wraz z wiekiem maleje liczba
prób samobójczych a rośnie liczba
samobójstw dokonanych. Ryzyko samobójstw
częściej występuje wśród ludzi przewlekle
chorych w wieku podeszłym Tak zwaną grupę
ryzyka stanowią osamotnieni starzy wdowcy
lub rozwiedzeni, którzy nie umieją odnaleźć
się w społeczeństwie i rodzinie. Dla osób
owdowiałych śmierć współmałŜonka jest
przyspieszeniem własnej śmierci. Odnotowuje
się, Ŝe liczba samobójstw wśród tej grupy jest
największa w okresie od 6 do 12 miesięcy po
utracie bliskiej osoby. Wskaźnik samobójstw jest dwa razy wyŜszy u samotnych męŜczyzn niŜ u
samotnych kobiet.
Do innych waŜnych czynników ryzyka suicydalnego zalicza się zaburzenia psychiczne (tj.
depresje, schizofrenie, stres, lęk, choroby psychiczne, choroby przewlekłe) oraz pogorszenie
sytuacji ekonomicznej w wyniku przejścia na emeryturę, zmiana statusu społecznego, utrata
pozycji w rodzinie, a wiąŜe się z tym spadek poczucia własnej wartości i niekorzystny bilans
Ŝyciowy. Nowy układ społeczny wymaga często samodzielności i odpowiedzialności za swoje
decyzje. Pokolenie ludzi starych, wychowanych i funkcjonujących w poprzednim systemie nie
potrafi zmienić swojego podejścia do Ŝycia. Psychologia wymienia dodatkowo takie
uwarunkowania jak osłabienie więzi rodzinnych, sąsiedzkich; poczucie izolacji, odosobnienia i
postępujące procesy dezintegracyjne.
W wieku podeszłym często występują choroby takie jak depresje, choroba
Alzheimera, choroba Parkinsona. Choroby te predysponują do podejmowania prób
samobójczych. Depresje występujące w wieku podeszłym pogarszają współistniejące choroby
somatyczne i w związku z tym zwiększają częstotliwość występowania samobójstw. Chorzy z
depresją wyraŜają to przez pewne sygnały m.in. częste rozmowy dotyczące pochowku,
rozstawanie się z rzeczami, które mają dla nich duŜą wartość sentymentalną. Depresja jest
chorobą mózgu mająca wpływ na takie zachowania, jak czynności psychiczne, somatyczne,
psychomotoryczne i poznawcze. Osoby starsze niechętnie przyznają się do problemów natury
psychicznej. Często choroba psychiczna przebiega pod osłoną choroby somatycznej. Jest to
przyczyna, która utrudnia szybkie rozpoznanie stanu psychicznego jednostki i rozpoczęcie
terapii. WaŜne jest to zwłaszcza u osób z depresją, gdyŜ nie leczona depresja sprzyja próbom
samobójczym.
Wczesnymi symptomami myśli samobójczych w tej grupie wiekowej są skargi na
bezsenność, zmęczenie, osłabienie, brak koncentracji, apatia, nagłe izolowanie się od otoczenia
 albo przeciwnie nagłe odwiedziny dalszej rodziny, przyjaciół. Dane statystyczne wskazują, Ŝe u
osób cierpiących na depresję odsetek samobójstw jest dwukrotnie wyŜszy, niŜ w pozostałych
grupach wiekowych. Według WHO około połowa samobójców to osoby, które po raz drugi
próbowały pozbawić się Ŝycia. B.Hołyst uwaŜa, Ŝe jest to nawet 60% osób. Osoba w wieku
podeszłym podejmując decyzję o kroku ostatecznym wybiera skuteczny sposób do osiągnięcia
swojego celu.

Motywacja samobójstwa w wieku podeszłym ma przede wszystkim podłoŜe ekonomiczne,

zdrowotne, rodzinne i społeczne. Wbrew pozorom problem zdrowia i choroby nie jest
najwaŜniejszą przyczyną podejmowania ostatecznej decyzji. Nagłe przejście na emeryturę bez
wcześniejszego przygotowania psychicznego i ekonomicznego zwłaszcza osób bardzo
aktywnych w Ŝyciu społecznym, rodzinnym moŜe być jedną z przyczyn myśli samobójczych.
Osoby, które rozpoczynają Ŝycie w domach pomocy społecznej znajdują się w nowych, obcych
sytuacjach. Przy istniejących chorobach psychicznych zaczynają się potęgować stany
maniakalne i depresyjne. O osobach starszych często mówi się, Ŝe są to ludzie niedołęŜni,
zaleŜni, wymagający opieki. Takie osoby tracą role społeczne, zawodowe i rodzinne. Człowiek
stary często w rodzinie nie jest przez nią zauwaŜany, Ŝyje niejako na jej marginesie. Ze starością
wiąŜe się obniŜenie sprawności psychofizycznej. Często zauwaŜa się w wyniki wyŜej
wymienionych czynników brak samoakceptacji u osób starszych oraz spostrzeganie siebie jako
osoby niezaradnej, niedołęŜnej, zaleŜnej i potrzebującej opieki.
Współczesne standardy to pozytywne myślenie, sukces, kariera. Mówi się o tym, Ŝe
społeczeństwo jest nastawione obojętnie do samobójców. Chciałabym teraz rozwinąć tą myśl.
Na tle kształtujących się we współczesnym świecie wartości, wydaje mi się, Ŝe zjawisko to
spotyka się z całkowitym brakiem zrozumienia. Ludzie nie chcą patrzeć na smutną, pogrąŜoną w
rozpaczy osobę. Milczenie takiej osoby irytuje ludzi, a pragnienie śmierci staje się niewygodnym
cięŜarem. Społeczeństwo unika osoby pogrąŜonej w depresji, poniewaŜ boji się
odpowiedzialności czy teŜ wyrzutów sumienia
wynikających z własnej bezsilności. We
współczesnym społeczeństwie jest powszechna
opinia o wszechmocy człowieka, o jego zdolności
kierowania własnym Ŝyciem w sposób całkowicie
kontrolowany. Opinia taka zrzuca całą
odpowiedzialność za niepowodzenia na jednostkę,
która okazała się zbyt słaba, za mało kreatywna,
nieudolna. Często zamiast współczucia i gestu
pomocy osoba naraŜona jest na pogardę i
potępienie. Czasami jednak wystarczy dobre słowo,
drobny dobry gest. Syndrom presuicydalny powoduje, Ŝe taki desperat widzi świat jako
bezkresny ocean cierpienia, a on sam znajduje się po środku tego oceanu i nie widzi lądu. Grupa
społeczna unika pomocy jednostce pogrąŜonej w rozpaczy jednocześnie jednak oczekuje od tej
jednostki podwójnej walki: z własnym cierpieniem i z obojętnością społeczeństwa.
Społeczeństwo nie chce zrozumieć, nawet nie próbuje zrozumieć samobójstwa i w
wyniku tego izoluje się od niego. To zaś powoduje, Ŝe społeczeństwo wytwarza szereg mitów
postaw usprawiedliwiających swoją obojętność, ignorancję czy teŜ wrogość do tego zjawiska.
Najbardziej rozpowszechnione mity to:
- Ludzie, którzy mówią o samobójstwie, nie odbierają sobie Ŝycia.- Jest to błędne rozumowanie,
gdyŜ róŜne badania wykazały, Ŝe około 80% samobójców ostrzegało wcześniej o swoich
zamiarach.
- Samobójcy nie chcą umrzeć tylko chcą manipulować swoim otoczeniem.- To teŜ błędne
myślenie, poniewaŜ ludzie ci chcą zwrócić często na siebie uwagę, na swoje problemy, w ten
sposób oczekując na pomoc, wsparcie.
- Poprawa samopoczucia po próbie samobójczej oznacza koniec zagroŜenia.- To moŜe być tylko
rzekoma poprawa nastroju.
.
 Sposoby popełnienia samobójstwa w roku 2006:
• otrucie gazem 31 (27)
• zaŜycie trucizny 26 (20)
• zaŜycie środków nasennych 187 (86)
• uszkodzenie układu krwionośnego 140 (114)
• inne samookaleczenie 116 (87)
• rzucenie się z wysokości 366 (228)
• utopienie się 104 (48)
• powieszenie się 3.798 (3.315)
• rzucenie się pod pojazd 96 (74)
• zastrzelenie się 36 (36)
• inny sposób 252 (139)
W 2.415 (2.067) zdarzeniach rozpoznanie metody było
niemoŜliwe.

Natomiast przyczyny popełnienia samobójstwa, jakie udało się ustalić to:

• w 841 (557) - zamachach przyczyna była choroba psychiczna
• w 571 (460) - nieporozumienia rodzinne
• w 305 (241) - przewlekła choroba
• w 294 (249) - warunki ekonomiczne
• w 256 (210) - zawód miłosny
• w 94 (82) - nagła utrata źródeł utrzymania
• w 96 (70) - śmierć bliskiej osoby
• w 63 (36) - problemy szkolne
• w 26 (22) - trwałe kalectwo
• w 3 (3) - chory na AIDS
• w 0 (0) - niepoŜądana ciąŜa

Idea śmierci jest często idealizowana jako obiecujący "stan Nirwany, stan wolności
od Ŝądzy, niepokoju i zaleŜności". NaleŜy jednak pamiętać, Ŝe Ŝycie człowieka nigdy nie jest
jednoznaczne: w pełni dobre albo zupełnie złe. Ci, którzy uwaŜają, Ŝe moŜna przejść przez
Ŝycie i nie upaść ani razu, mają rozum niemowlaka i serce Królowej Śniegu. śycie nie jest
bowiem zadaniem prostym i jak pisała Wisława Szymborska „Choć byśmy uczniami byli
najtępszymi w szkole świata, nie będziemy repetować Ŝadnej zimy ani lata.” KaŜdy
odpowiada za samego siebie. Jeśli potrafi odpowiedzialnie decydować o swoim losie, jeŜeli
umie zachować niezaleŜność od cudzej opinii, otoczenia, jeśli jest panem samego siebie, jeśli
najwaŜniejszym w jego Ŝyciu jest nie zejść z obranej drogi, nie wyrzec się wyznawanych
wartości i przyjętej obyczajowości – wtedy wygra swoje Ŝycie.
Bibliografia:

• Nowa Encyklopedia Powszechna, PWN, Warszawa 2004r.

• Erwin Ringel, Samobójstwo, wołanie o pomoc, PTZ, Warszawa 1992 r.
• www.samobojcy.org
• Religie wobec samobójstwa
• Kazimierz Dąbrowski Trud Istnienia, Wiedza Powszechna, Warszawa 1975 r.
• B.Hołyst „Samobójstwo-przypadek czy konieczność”
• Kodeks karny
• M.Jarosz „Samobójstwa-ucieczka przegranych”