SAMOBÓJSTWO

SLAJD 5
Problem wieloznaczności i potoczności słowa samobójstwo - przede wszystkim rozumie sie je
nie dość precyzyjnie, co sprawia, że jego sens zmienia sie za każdym razem zgodnie z
wymaganiami wypowiedzi.

Dlatego też uczony nie może uznawać za obiekty swoich badan grup ustanowionych już faktów,
którym odpowiadają słowa z języka potocznego. Powinien tworzyć własne grupy faktów, które
zamierza badać, aby ustalić jednorodność i specy kę umożliwiające poddanie ich analizie
naukowej.

Nasze pierwsze zadanie będzie polegać na usystematyzowaniu faktów, które mamy zamiar
zbadać pod nazwą samobójstwa. W tym celu postaramy sie stwierdzić, czy wśród różnych
rodzajów śmierci istnieją takie, które maja cechy wspólne na tyle obiektywne, aby każdy
wiarygodny obserwator mógł uznać je za tak specy czne, że nie wystąpią gdzie indziej, a zarazem
na tyle zbliżone do tych, które powszechnie są nazywane samobójstwami, abyśmy mogli
zasadnie zachować to wyrażenie.

Wśród różnych rodzajów śmierci istnieją takie, które maja te szczególna cechę, że zostały
spowodowane przez samą o arę, są wynikiem czynu dokonanego przez zmarłego.

Można sie zabić zarówno przez odmowe przyjmowania pożywienia, jak i za pomocą miecza
lub ognia.

Obrazoburca, który w celu zdobycia laurów męczeństwa popełnia zbrodnie obrazy majestatu, o
której wie, że jest karana śmiercią i ginie z rąk kata, jest tak samo sprawcą swojej śmierci, jakby
zadał sobie śmiertelny cios.

Nie można umieścić w tej same klasie i traktować

w taki sam sposób śmierć człowieka, który pod wpływem narkotyków rzuca się z okna na
wysokim pietrze, ponieważ sadzi, że
znajduje się ono na poziomie ziemi, i śmierci człowieka zdrowego
umysłowo, który zadaje sobie cios, wiedząc, co robi

„Samobójstwem nazywamy wszelka smierć, która pośredniego lub bezpośrednio wynika z

pozytywnego lub negatywnego czynu o ary.”

Czynu nie można określić za pomocą celu, który pragnie osiągnąć sprawca, ponieważ ta sama
sekwencja ruchów bez zmiany jej charakteru, może być dostosowana do zbyt wielu różnych
celów.

Żołnierz, który, biegnie na czele oddziału i ponosi pewna śmierć, aby oddział oclić, nie chce
przecież umrzeć, a czy nie jest sprawca swojej śmierci?
Podobnie jak przemysłowiec lub kupiec, którzy zabijają sie, aby uniknąć hańby bankructwa? 'To
samo można powiedzieć o męczenniku, który umiera za wiarę, o matce, która poświęca sie da
dziecka,

Zarówno akceptacja śmierci jako przykrego, lecz nieuniknionego warunku osiągnięcia celu, do
którego sie dąży, jak i świadome pragnienie śmierci i poszukiwanie jej dla
niej samej oznaczają, że człowiek rezygnuje z istnienia.

W potocznym rozumieniu samobójstwo jest przede wszystkim aktem rozpaczy, rozpaczy

człowieka któremu przestaje zależeć na życiu.
fi
fi
fi
fi
 SLAJD 6
Samobójstwem nazywamy każdy przypadek śmierci, który bezpośrednio lub pośrednio
wynika z pozytywnego lub negatywnego
działania o ary, która wiedziała, że da ono taki rezultat.

Wspólna cecha wszystkich możliwych form tego największego wyrzeczenia jest to, że czyn,
który do niego prowadzi, jest popełniany z całą świadomością skutku. O ara w chwili
dokonywania czynu wie, co powinno wynikać z jej postępowania, i to
bez względu na powody, które ja do tego doprowadziły

Próba samobójcza to natomiast tak określone działanie, które zostało powstrzymane, zanim
wynikła z niego śmierć.

De nicja ta wystarcza, aby wykluczyć z naszych badan wszystko, co dotyczy samobójstw

zwierząt. To, co wiemy o inteligencji zwierząt, w istocie nie pozwala nam przypisywać¢
zwierzętom umiejętności wyobrażenia sobie własnej śmierci, a zwłaszcza
czynników mogących ją spowodować.

Człowiek, który świadomie naraża sie dla innego, ale nie wie, czy poniesie śmierć, z pewnością
nie jest samobójcą, jeśli nawet zdarza sie, że zginie - podobnie jak człowiek nieostrożny,
który igra ze śmiercią, starając sie jej uniknąć, czy tez melancholik, któremu na niczym nie zależy
który nie troszczy sie o swoje zdrowie i umiera przez zaniedbanie.

SLAJD 7
"Wskaźnik samobójstw stanowi (...) dany i określony porządek faktów, o czym świadczy
zarówno jego stałość, jak i zmienność."

Zmienność zaś świadczy o indywidualnym i konkretnym charakterze tych cech, ulegają one
bowiem zmianie wraz ze zmianą tożsamości społecznej. Słowem, dane statystyczne są wyrazem
tendencji do samobójstw, którą dotknięte jest każde społeczeństwo"

W związku z tym spośród czynników samobójstw przedmiotem zainteresowania socjologa są

jedynie te, które pozwalają odczuć swoje oddziaływanie na
cale społeczeństwo. Wskaźnik samobójstw jest skutkiem działania tych czynników. I tego powodu
powinnismy sie do nich ograniczyć.

Następnie określimy charakter przyczyn społecznych, sposób, w jaki wywierają wpływ, a także ich
związki ze stanami indywidualnymi, które towarzysza różnym rodzajom samobójstw.
Dzięki temu będziemy mogli łatwiej określić, z czego składa sie społeczny czynnik samobójstw,
czyli zbiorowa tendencje, o której mówiliśmy, jaki jest jej stosunek do innych faktów
społecznych oraz w jaki sposób można na nia oddziaływać.

SLAJD 9
Trzeba wykluczyć samobójstwa które są wynikiem choroby umysłowej.

Niestety klasy kacja świadomych samobójstw ze względu na ich postać lub właściwości
morfologiczne jest niemożliwa, ponieważ z reguły brakuje dokumentacji. W rzeczy samej, aby
móc rozpocząć taka klasy kacje, należałoby dysponować dobrymi opisami dużej liczby
poszczególnych przypadków. Należałoby wiedzieć w jakim psychicznym stanie znajdował się
samobójca, kiedy podjął swoja decyzję, jak przygotował jej wykonanie, w jaki sposób ja
ostatecznie wykonał, czy by podniecony czy przybity, spokojny czy wesoły, niespokojny czy
fi
fi
fi
fi
fi
podrażniony itp, Tymczasem takie informacje mamy tylko w odniesieniu do niewielu przypadków
samobójstw spowodowanych przez obłęd.

Nam zależy od jakich warunków społecznych są zależne, na tej podstawie robimy klasy kacje.

Czyli nasza klasy kacja nie będzie morfologiczna tylko etiologiczna.

Etiologia — nauka badająca przyczyny zjawisk, procesów i faktów

SLAJD 10

Jeżeli pragnie sie poznać różne przyczyny, których skutkiem jest samobójstwo rozpatrywane jako
zjawisko zbiorowe, należy od razu przeanalizować je w jego zbiorowej formie,
czyli za pośrednictwem danych statystycznych. Bezpośrednim przedmiotem analizy powinien być
natomiast społeczny wskaźnik samobójstw, należy przejść od całości do części. Rzecz jasna
wskaźnik ten można analizować jedynie w stosunku do różnych przyczyn, od których jest zależny,
ponieważ jednostki jako takie, których działania go określiły, są jednorodne i jakościowo nie różnią
sie. Należy zatem bez zwłoki zająć sie określeniem przyczyn, pod warunkiem re pózniej zbada
sie, jaki oddźwięk jaki maja one u jednostek.

Kiedy tylko jest sie zdania, że wśród zdarzeń poprzedzających samobójstwo odkryto niektóre z
faktów które w opinii powszechnej wywołują rozpacz uważa się że nie trzeba szukać dalej. W
zależności od tego, czy o danej osobie mówi sie, że niedawno straciła pieniądze lub miała
zmartwienia rodzinne, czy lubiła pić obwinia sie ja albo o pijaństwo, albo o kłopoty rodzinne,
albo tez o niepowodzenia nansowe. Tak wątpliwych informacji
nie, można przyjąć za Podstawę wyjaśnienia samobójstw.

SLAJD 11 12

RELIGIA

Oddziaływanie wyznania jest wiec tak silne, że przeważa nad wszystkimi innymi czynnikami

Tak wiec wszędzie, bez żadnego wyjątku , protestanci popełniają dużo więcej samobójstw niż
wierni innych wyznań. Różnica waha sie miedzy minimum 20-30% a maksimum 300%.

Jeżeli wiec mimo wpływu innych czynników wskaźnik samobójstw w judaizmie jest tak niski
można sadzić ze w tych okolicznościach judaizm jest religia która najmniej sprzyja
samobójstwom.

Zakłada sie, że najmniej liczne Wyznania, które, musza, walczyć. z wrogością otaczającej
ludności, aby przetrwa¢, musza surowo sie kontrolować, zobowiązując sie do zachowania
szczególnie ścisłej dyscypliny. Aby uzasadnić, ze zasługują na tolerowanie, musza postępować
bardziej etycznie. Abstrahując od tych uwag, wydaje sie, że niektóre fakty rzeczywiście
potwierdzają, że ten szczególny czynnik jest nie bez znaczenia. W Prusach bardzo wyraźnie,
widać, ze katolicy znajdują sie w mniejszości - stanowią oni tylko jedna trzecia calej ludności.
Dlatego też popełniają trzykrotnie mniej samobójstw niż protestanci.

Ponieważ samobójstwo, jest czynem, który nikogo nie krzywdzi, nie stawia sie wielkich zarzutów
grupom, które sa do niego bardziej skłonne niz inne.

Kiedy jest sie narażonym na nieuleczalna wrogość , przestaje sie dbać o jej zmniejszenie, i z tą
wiekszą uporczywością przestrzega się najbardziej piętnowanych obyczajów.
Zdarzało sie to często Żydom i jest rzecz wątpliwą, aby ich, wyjątkowa odporność miała inną
przyczynę.
fi
fi
fi
 Mówić ogólnie, niezależnie od tego, jaka część ludności w calej populacji wyznaje te dwie religie,
wszędzie, gdzie udało sie je porównać pod względem samobójstwa, stwierdzono, że protestanci
zabijają sie dużo częściej niz katolicy.

WAŻNA PRZYCZYNA KTÓRA ZOSTAJE OBALONA.

Bez wątpienia w jednym i drugim tak samo wyraźnie zakazuje sie samobójstwa; nie tylko
przewidują za nie szczególnie surowe kary, ale tez nauczają, że poza grobem zaczyna sie nowe
życie, w którym ludzie beda karani za swoje zle czyny, Protestantyzm, podobnie jak katolicyzm,
do złych uczynków zalicza samobójstwo. I wreszcie w jednym i drugim wyznaniu zakazy te maja
boski charakter: nie przedstawia sie ich jako wniosek logiczny prawidłowego rozumowania, lecz
ich sankcja jest kwestia autorytetu samego Boga, Jeżeli zatem protestantyzm sprzyja rozwojowi
samobójstw, nie wynika to z tego, że traktuje je inaczej niz katolicyzm.

Podstawowa różnica miedzy katolicyzmem a protestantyzmem polega na tym, ¿e ten drugi

dopuszcza swobodne studiowanie prawd wiary w dużo większym stopniu niz pierwszy.
Niewątpliwie choćby dlatego, że katolicyzm jest religia idealistyczna, przyznaje myśleniu i re eksji
dużo więcej miejsca niz grecko-lacinski politeizm lub ¿ydowski monoteizm. Przestaje
sie zadowalaé machinalnymi czynnosciami, lecz pragnie pano-
waé nad sumieniami. Zwraca sie zatem do sumien i chociaz
wymaga od rozumu Slepego podporzadkowania, czyni to, mó-
wiac jego jezykiem. Niemniej jednak katolik otrzymuje swoja
ware gotowa, bez re eksji. Nie moze nawet poddaé jej histo-
rycznemu sprawdzeniu, poniewaz oryginalne teksty, na której
jest oparta, sa mu zakazane. Aby tradycja nie ulegata zmia-
nie, wyjatkowo umiejetnie zorganizowano hierarchiczny system
wtadzy. W mysli katolickiej wszelka odmiennosé budzi prze-
razenie. Protestant w wiekszym stopniu tworzy wlasna wiare.
Dostaje Biblie do rak i nie narzuca si mu ¿adnej interpreta-
cji. Sama struktura wyznania reformowanego podkresla ten re-
ligijny indywidualizm. Nigdzie, poza Anglia, duchowienstwo pro-testanckie nie jest
zhierarchizowane; tak jak wierny, kaptan za-
lezy tylko od siebie i od swojego sumienia. Jest bardziej wy.
ksztalconym przewodnikiem niz ogót wiernych, ale jednak nie
ma zadnej wladzy ustalania dogmatu. Tym jednak, co w najwiek-
szej mierze swiadczy o tym, ¿e swobodna re eksja postulowana
prez twórców reformy nie pozostata na etapie platonicznej a r-
macji, jest coraz wieksza liczba wszelkich odtamów, która tak
bardo kontrastuje z niepodzielna jednoscia Kosciola katolic.
kiego.

Dochodzimy wiec do pierwszego wniosku, zuodnie z któ-

rym sktonnosé protestantów do samobójstwa powinna mieé zwia-
zek ze swobodna re eksja, która ozywia te religie.

Re ek-
sia rozwija sie jedynie wówczas, ady musi sie rozwila. czvli kiedv
pewne idee i nieracjonalne odczucia, które do tej pory wystar-
czaly do kierowania postepowaniem, stracily swoja skutecznosc.
Oddzialuje ona wówczas, aby zapelnié powstala Dustke, którei sama nie uczyniła

To,de protestantyzm przypisal indywidualnej

mysli wieksze znaczenie niz katolicyzm, wynika z tego, iz zawiera
mniei wspolnych wierzen i praktyk. Otóz spolecznosé religijna
nie moze istnieé bez zbiorowego credo i jest tym silniejsza i bar-
dziej jednolita, im szerszy zakres obejmuje to credo. Nie laczy
fl
fl
fl
fl
fi
fl
 ona bowiem ludzi za pomoca wymiany i wzajemnosci uslug, czyli
czasowych wiezi, w których wystepuja róznice i w których zaklada
sie nawet ich wystepowanie. Spolecznost religijna socjalizujejed-
nostki jedynie przez to, re przywiazuje je do tego samego systemu
doktryn, PIZy.czy m czyni to tym lepiej, im szerszy i moniejszy jest
ten system., Im wiecej jest sposobów dzialania i mysienia o cha-
rakterze religijnym, a wiec niezgodnych z postulatem swobodnej
re eksji, w tym wiekszym stopniu we wszystkich szczególach ¿y-
cia obecna jest idea Boga, która kieruje ludzka wole w strone
tego samego i jedynego celu, I Drzeciwnie, w im wiekszym stop-
niu, gruRa, wyznaniowa zdaje sie na sad poszczególnych ludzi, im
bardziel jest nieobecna wich ¿yciu, tym mniejsza ma spóinosé
izvwotnosé. Dochodzimy wiec do wniosku, ¿e wy¿szosé religii pro-
testanckiej pod wzgledem zjawiska samobojstwa wynika z tego,
te jest to Kosciól mniej zintegrowany niz Kosciól katolicki.

Dzieki temu Kosciól zydowski, odrzucony przez okazywany

mu brak tolerancji, stal sie bardziel spoiny niz inne Koscioly...

Zydzi sa_tak bardzo chronieni Dized sai

mobojstwem, poniewaz religijna spolecznosé, do którei naleza,..
jest bardzo spójna.

.Pierwsza,Przestanka.jest fakt.ze
protestanci sa bardziel wyksztatceni niz katolicy i ze popelniaja
wlecej samobóistw.

Zauwa2ylismy ter, te we wszystkich krajach na Swiecie

kobiety popelniaja duzo mniej samobójstw niz mezczy¿ni. Sa
take mniej wyksztalcone. Z gruntu tradycjonalistyczne, kieruja
swim postepowaniem w mysl ustalonych wierzen i nie maja
wielkich potrzeb intelektualnych.

To, re Zydzi sa jednoczesnie bardzo wyksztalceni i maja

mata sklonnosé do samobójstwa, wynika z tego, ¿e ich cieka-
wosé ma szczególne ¿ródio, Ogólne prawo glosi, re mniejszosci
religijne staraja sie przewy¿szat wiedza otaczajaca je ludnosé, aby skutecznie stawić czoło
skierowanej przeciw nim nienawiści albo po prostu w ramach rywalizacji. Wlanie dlatego pro-
testanci maja tym wieksze zamilowanie do nauki, im mniejsza
zest calej ludnosci stanowia 24, Zydzi usiluja zatem zdobyé Wy-
ksztalcenie nie po to, aby racjonalnymi pojeciami zastapié prze-
sady zbiorowe, ale aby lepiej uzbroié sie do walki.

Rozwój umysłowy nie ma związku z liczba samobójstw, jest tak dlatego, ¿e nie ma on tej sa-
mej przyczyny ani tego samego znaczenia, co zwykle. Wyjatekjest
wiec pozorny i jedynie potwierdza prawo. Swiadczy o tym przede
wszystkim to, re W wyksztalconych $rodowiskach sklonnosó do
samobójstwa nasilita sie, a nasilenie to, jak powiedzielismy, nie-
watpliwie wynika z ostabienia tradycyjnych wierzen i z moralnego
indywidualizmu bedacego tego rezultatem. Sktonnost do samo-
bójstwa zanika wówczas, gdy przyczyna ksztalcenia sie jest inna
i gdy odpowiada on innym potrzebom.

DWA WAŻNE WNIOSKI Z TEGO ROZDZIAŁU

Cztowiek usituje sie ksztalcié i zabija sie, poniewa2 spolecznosé,

fl
religijna, do której nalezy, stracila swoja spójnosé, nie popetnia
jednak samobójstwa dlatego, ze sie wyksztatcit. To nie zdobyte przez niego wyksztatcenie
rozklada religie, lecz rozklad religii
budzi u niego potrzebe ksztatcenia sie. Nie poszukuje sie nauki,
aby zniszczyé zastane opine, lecz dlatego, re ich niszczenie juz
sie rozpoczeto.

Wiara
traci korzenie nie wskutek dialektycznych dowodów: musi ona
by juz mocno zachwiana prez inne przyczyny, aby nie móc sie
oprzec sile argumentów.
Nauka wale nie jest ‹ródlem zta, lecz jedynym rodkiem
zaradczym, jakim dysponujemy.

Niech wiec ci, którzy z obawa i smutkiem

obserwuja zniszczenie dawnych wierzen, Ktorzy odczuwaja trud-
nosci wystepujace w tych krytycznych okresach, nie obwiniala nã
uki o chorobe, której nie jest przyczyna, ale która usiluje wyleczy¿!
Niech wystrzegaja sie traktowania jej jak wroga! Mie wywiera ona
wywrotowego wptywu, jaki sie jej przypisuje, lecz stanowi jedyna
pron pozwalajaca nam walc2ye 2 tozkladem, którego jest vytwo
rem. Zakaz nauki nie jest rozwiazaniem. Przez nakazanie jej mil-
czenia nie zwróci sie nigdy autorytetu tradycjom, które zanikty;
sprawi si tylko, de bedziemy jeszcze bardziej bezsilni w próbach
ich zastepowania.

Po.drugie dostrzedamy, dlaczego na poziomie ogólnym re-

ligia zapobiegawczo wptywa na samobóistwo,

religia, w którei wyste puje naimnieisza sklonnosé. do samo-

bojstwa, czyli judaizm, formalnie go nie zakazuje. Jest to talie
religia, w której idea niemiertelnoSci odgrywa najmniejsza role.

Chroni ona cztowieka przed checia

samozniszczenia nie dlatego, re glosi, przy uzyciu swoistych argu-
mentów, szacunek dla osoby, lecz dlateo, ze iest spolecznoscia.

Im wiecei jest tych stanów zbiorowych i im sa one

silnieisze, tym bardziej spóina jest wspólnota religijna i tym wiek-
sze ma wlasciwosci ochronne.

SLAJD 13