POLITECHNIKA ŁÓDZKA

INSTYTUT MASZYN PRZEPŁYWOWYCH

Zakład Techniki Cieplnej i Chłodnictwa

LABORATORIUM
Z TERMODYNAMIKI
(

Ćwiczenie nr T-04

Temat: POMIAR CIŚNIEŃ.

Opracował: dr inż. Tadeusz Kapusta

Łódź - 2014

Laboratorium Techniki Cieplnej i Chłodnictwa

90-924 Łódź; ul. Stefanowskiego 1/15
T 04 - Pomiar ciśnień 2/20
 T 04 - Pomiar ciśnień 3/20

POMIAR CIŚNIEŃ

1. CEL ĆWICZENIA
Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z podstawami teoretycznymi i praktycznymi pomiaru ciśnienia oraz budową
ciśnieniomierzy, ich obsługą, a także metodami skalowania i sprawdzania przyrządów pomiarowych.

2. OKREŚLENIA PODSTAWOWE

Jeśli w płynie na dowolny element powierzchni ∆A zawierający punkt M działa parcie ∆F (wypadkowa sił
powierzchniowych normalna do powierzchni), to siła normalna do powierzchni w punkcie M wynosi:
∆F d F
p = lim =
∆A→0 ∆A dA
Wartość liczbową p wektora p nazywa się ciśnieniem w punkcie M.
Z pojęciem ciśnienia w płynach wiążą się następujące stwierdzenia:
- ciśnienie w danym punkcie płynu będącego w spoczynku jest jednakowe we wszystkich kierunkach,
- ciśnienie w płynie znajdującym się w stanie równowagi jest w każdym punkcie prostopadłe do powierzchni, na
którą działa,
- przy pominięciu sił ciężkości i innych sił masowych ciśnienie w każdym punkcie płynu jest jednakowe.
Najprościej ciśnienie można zdefiniować jako stosunek siły do powierzchni, na którą ta siła działa.
F
p=
A
W zastosowaniach technicznych wpływ sił ciężkości (zwłaszcza na ciecze) jest zazwyczaj niepomijalny. Traktując
pole sił grawitacyjnych jako jednorodne - powierzchnie jednakowego ciśnienia otrzymuje się jako płaszczyzny poziome
(powierzchnie normalne do kierunku siły ciężkości). W tak określonym polu grawitacyjnym o przyspieszeniu g ciśnienie
działające na powierzchnię podstawy słupa jednorodnego płynu o gęstości i wysokości h wynosi
p = ρ gh
W wielu zastosowaniach praktycznych przyjęło się traktować wysokość słupa cieczy jako miarę ciśnienia.
Ciśnienie mierzone w porównaniu z próżnią absolutną nosi nazwę ciśnienia absolutnego albo bezwględnego, przy
czym ciśnienie absolutne atmosfery przyjęto nazywać ciśnieniem barometrycznym (lub atmosferycznym)
Przyrządy do pomiaru ciśnienia mierzą zazwyczaj nie jego wartość, lecz różnicę od poziomu odniesienia. Jeśli
różnicę tę wywołuje ciśnienie absolutne wyższe od poziomu odniesienia, to nazywa się ją nadciśnieniem pn, a gdy niższe to
podciśnieniem pp.
Gdy płyn znajduje się w ruchu, to rozróżnia się pojęcie ciśnień: statycznego, dynamicznego i całkowitego.
Ciśnienie statyczne - ciśnienie jakie pokazałby przyrząd poruszający się z prędkością strugi w tym samym co ona
kierunku.
Ciśnienie dynamiczne - ciśnienie powstające w wyniku izentropowego wyhamowania strumienia płynu do prędkości
równej zero i zmiany jego energii kinetycznej w energię potencjalną (ciśnienia). Dla płynów nieściśliwych oblicza się
wzorem
ρ w2
pd =
2
Ciśnienie całkowite zwane także ciśnieniem spiętrzenia jest równe sumie ciśnienia statycznego oraz ciśnienia
dynamicznego.

Rys. 1. Rodzaje ciśnień

 T 04 - Pomiar ciśnień 4/20

Jednostki ciśnienia
Zgodnie z obowiązującym układem jednostek SI jednostką podstawową ciśnienia jest paskal (Pa) czyli N/m2.
Ponieważ jest to jednostka bardzo mała, w praktyce, poza pomiarami próżni, są używane jednostki wielokrotnie większe
np
- 1 hPa = 102 Pa
- 1 MPa = 106 Pa

Jednostka Nazwa
Pa = N/m2 paskal (pascal)
MPa megapaskal (megapascal)
bar bar
atm atmosfera fizyczna (atmosphere)
kG/cm2 = at kilogram-siła na centymetr kwadratowy atmosfera techniczna (kilogram-force per square centimeter)
mmHg = Tr milimetr słupa rtęci = Tor (millimeters of mercury = torr)
mmH2O milimetr słupa wody (millimeters of water)
psi funt-siła na cal kwadratowy (pounds-force per square inch)

Ze względu na posługiwanie się aparaturą pomiarową wyprodukowaną w latach ubiegłych, zmuszeni

jesteśmy do posługiwania się tymczasowo innymi jednostkami:
- atmosfera techniczna 1 at = 1 kG/cm2 = 98 066,5 Pa
- bar 1 bar = 105 Pa
- Tor 1 Tr = 1 mm Hg =133,322 Pa
- mm słupa wody 1 mm H2O (mm WS) = 9,80661 Pa
- atmosfera fizyczna 1 atm = 760 Tr = 101325 Pa

Ciśnienie - tabela przeliczeniowa jednostek

hPa at mm Hg
Pa kPa bar MPa atm mm WS psi
(mbar) (kG/cm2) (Tor)
Pa 1 0,01 0,001 0,00001 0,000001 0.000010 0,0000102 0,0075 0,10197 0,000145
hPa
100 1 0,1 0,001 0,0001 0.000987 0,00102 0,75006 10,1972 0,014504
(mbar)
kPa 1000 10 1 0,01 0,001 0.009869 0,010197 7,5006 101,972 0,145038
bar 100000 1000 100 1 0,1 0.986923 1,0197 750 10197,204 14,504
MPa 1000000 10000 1000 10 1 9.869233 10,19716 7500,6 101972,04 145,0377
atm 101325 1013,25 101,325 1.013250 0.101325 1 1.033227 760 10332.3 14.6960
at 98066,5 980,665 98,0665 0,980665 0,0980665 0.967841 1 735,56 10000,04 14,22
mm Hg
133,322 1,33322 0,133322 0,001333 0,000133 0.001316 0,0013595 1 13,5951 0,019337
(Tor)
mm WS 9,80661 0,098066 0,009807 0,000098 0,0000098 0.000097 0,0001 0,073556 1 0,001422
psi 6894,757 68,94757 6,894757 0,068948 0,006895 0.068046 0,07031 51,715 703,1 1
 T 04 - Pomiar ciśnień 5/20

3. KLASYFIKACJA PRZYRZĄDÓW POMIAROWYCH

Przyrządy do pomiaru ciśnienia klasyfikuje się wg różnych kryteriów. Można np. wprowadzić podział na
manometry mierzące różne rodzaje ciśnienia: nadciśnienie (manometry), podciśnienie (tzw. wakuometry) i ciśnienie
bezwzględne oraz próżnię (próżniomierze). Częsty jest podział wg zastosowania i klasy dokładności, np.: ruchowe,
laboratoryjne, kontrolne, wzorcowe. Kolejnym kryterium podziału jest podział wg zasady działania na manometry
cieczowe, sprężyste i parametryczne.

3.1 Manometry cieczowe

Zasada pomiaru ciśnienia za pomocą manometrów cieczowych polega na samoczynnym ustaleniu się
równowagi stałej między ciśnieniem mierzonym a ciśnieniem hydrostatycznym słupa cieczy manometrycznej w
przyrządzie stanowiącym naczynie połączone. Od cieczy manometrycznej wymaga się aby:
• tworzyły wyraźny menisk
• nie mieszały się
• nie wchodziły w reakcję chemiczną z płynami, z którymi się stykają
• nie zmieniają swej gęstości poprzez pochłanianie lub odparowanie innych składników
• powinny charakteryzować się małym współczynnikiem rozszerzalności cieplnej
• posiadać mały stopień zwilżania szkła
• posiadać kontrastowy kolor lub trwale się barwić
• przy pomiarze ciśnień bliskich próżni ważną cechą jest mała prężność pary cieczy manometrycznej.

Najczęściej jako ciecze manometryczne stosowane są: rtęć, czterobromoetan, chloroform, dwusiarczek węgla, wodę,
toulen i oleje silikonowe.
Na dokładność pomiaru manometrami cieczowymi w głównej mierze ma wpływ:
- zmiana temperatury otoczenia (wpływ złożony przez oddziaływanie na długość skali, gęstość cieczy
manometrycznej i napięcie powierzchniowe),
- włoskowatość,
- zmiana gęstości cieczy manometrycznej,
- poziom zamocowania manometru,
- niedokładność ustawienia pionu rurek manometrycznych oraz dla niektórych typów manometrów złe
ustawienie zera.

Jeśli temperatura otoczenia, przy której dokonano pomiaru ciśnienia jest inna niż temperatura cechowania to
poprawkę temperaturową obliczamy:
h0 = h[1 + β (T − Ts ) − α (T − Tn )]
gdzie: T - temperatura przy której dokonano pomiaru, Ts - temperatura cechowania, Tn - temperatura do której należy
zredukować wskazania manometru, h0 - wysokość słupa cieczy wyrażona w działkach o wielkości nominalnej, jaką
wykazałby manometr, gdyby pomiar odbywał się w temperaturze Tn, h - zmierzona wysokość słupa cieczy,
β - współczynnik rozszerzalności skali np dla szkła (5÷12) 10-6 1/K, dla mosiądzu 19·10-6 1/K, dla drewna 5· 10-6
1/K, α - współczynnik rozszerzalności objętościowej cieczy manometrycznej.

Manometry cieczowe mierzą ciśnienie panujące w miejscu przyłączeniu tylko wtedy, gdy są umieszczone na
odpowiedniej wysokości. Manometr powinien być usytuowany tak, by na poziomie miejsca odbioru znalazł się
w przypadku pomiaru:
- nadciśnienia - dolny poziom cieczy manometrycznej
- podciśnienia - górny poziom cieczy manometrycznej
 T 04 - Pomiar ciśnień 6/20

3.1.1 Manometr cieczowy dwuramienny ( U-rurka)

Przyrząd elementarny stanowi szklana, wygięta w kształcie litery U rurka o pionowych ramionach wypełnionych
częściowo cieczą manometryczną o znanej gęstości ρ. Manometr ten mierzy różnicę ciśnień działających na swobodne
powierzchnie cieczy w rurkach.
Z równania równowagi sił dla przekroju A-A różnica ciśnień wynosi
p1 − p2 = (hρ + h2 ρ 2 − h1 ρ 1 )g

Rys. 2. Manometr cieczowy dwuramienny

Jeśli gęstości ρ1 i ρ2 są zbliżone do siebie i mniejsze od ρ to zależność powyższa upraszcza się do

p1 − p2 = ρ gh
Manometry tego typu w wykonaniach przemysłowych są bardzo dużą i rozbudowaną grupą przyrządów.
Zachowując niezmienną zasadę pomiaru, są wyposażone w wiele urządzeń pomocniczych, jak ruchome skale, zawory
odcinające, odpowietrzające, spustowe, naczynia zbiorcze zabezpieczające przed wypływem cieczy mierniczej, osłony
specjalne. Najbardziej rozpowszechnionym przykładem przemysłowego zastosowania manometru dwuramiennego jest
manometr typu MUR (rys. 3.2).

Rys.3.2. Manometr typu MUR

1 - łącznik
2 - blok zaworowy
3- zawory odpowietrzające
4 - zawory odcinające
5 - zawór wyrównawczy do regulacji zera
6 - pokrętło do zaworów
7 - naczynie
8 - rurka szklana
9 - blok dolny
10 – pokrętło umocowujące osłonę
11 - osłona przednia
12 - obudowa
13 - wspornik do umocowania manometru
 T 04 - Pomiar ciśnień 7/20

Obudowę manometru stanowi masywny ceownik (12), do którego w górnej części jest przymocowany blok
zaworowy (2), a w dolnej części blok (9) z zaworem do odprowadzania lub wprowadzania cieczy manometrycznej. Między
blokami w dławnicach z uszczelkami gumowymi, są umocowane rurki szklane przechodzące w górnej części w naczynie
przechwytujące ciecz manometryczną w przypadku nadmiernego wzrostu różnicy ciśnień. Zawory odpowietrzające (3)
służą do usuwania pęcherzy powietrza z przewodów łączących, wypełnionych cieczą lub przedmuchiwanie przewodów
łączących w przypadku wypełnienia gazem. Podziałka jest naniesiona na wewnętrznej powierzchni osłony wykonanej ze
szkła organicznego.

3.1.2 Manometr jednoramienny

Jest to przekształcona U - rurka, w której jedno ramię zastąpiono naczyniem o znacznie większym w stosunku do
rurki przekroju. Duże zmiany poziomu cieczy w rurce odpowiadają nieznacznym wahaniom swobodnej powierzchni cieczy
w naczyniu. Rzeczywista wysokość cieczy h uwzględniająca zmierzoną wysokość h2 i zmianę poziomu w naczyniu h1, jeśli
przekroje rurki są odpowiednio Ar i An. wynosi
 A 
h = h2  1 + r 
 An 

Rys.3.3 Manometr cieczowy jednoramienny

Jeśli Ar<< An to zmianę poziomu cieczy w naczyniu można pominąć. W wykonaniach technicznych, w celu
uzyskania dokładnego pomiaru stosuje się przesuwanie skali wg wskaźnika poziomu cieczy w naczyniu, nastawny
wypełniacz naczynia do regulacji poziomu zerowego, bądź nacina się skalę uwzględniającą zmianę poziomu odniesienia.

3.1.3. Manometr z rurką pochyłą

Przy pomiarze małych ciśnień rzędu kilku czy kilkunastu mm słupa cieczy stosuje się przyrządy w których dokonuje
się pomiaru długości słupa cieczy w pochyłym ramieniu zamiast różnicy jej poziomów.
Przyrząd ten, będący rozwinięciem technicznym manometru jednoramiennego przez pochylenie ramienia pod
określonym kątem α do poziomu, mierzy ciśnienie określane różnicą poziomów h w wyniku pomiaru długości słupa cieczy
l. Uwzględniając, że wzrost poziomu cieczy h2 w rurce pochyłej odpowiada spadkowi poziomu h1 w naczyniu i oznaczając
odpowiednio przekrój naczynia i rurki przez An i Ar otrzymuje się
A 
h = l  r + sin α 
 An 
Jeśli Ar<<An to można pominąć stosunek przekroju rurki i przekroju naczynia i korzystać z
h = l sinα
W wykonaniach technicznych manometry te mają rurki zarówno o stałym, jak i nastawialnym kącie pochylenia. W
przyrządach o nastawialnym kącie nachylenia podziałka skali jest wykonana dla jednego kąta a dla innych położeń podane
jest tzw. przełożenie manometru i
1
i= + sin α a wówczas h=l/i
Ar
An
 T 04 - Pomiar ciśnień 8/20

Rys. 3.4 Manometr cieczowy z rurką pochyłą

Jednym z tego typu manometrów jest manometr Recknagla przedstawiony na rys. 3.5.

Rys. 3.5 Manometr Recknagla:

1 - zbiornik,
2 - rurka,
3 - podstawa,
4 - podzielnia,
5 - śruba,
6 - podziałka,
7 - poziomnice

Manometr ten posiada kilka położeń ustawienia ramienia przez co można zmieniać zarówno zakres jak i dokładność
pomiaru. W praktyce dla danej cieczy manometrycznej dobiera się kilka położeń rurki o kątach takich aby iloczyn ρm. g
sinα był równy 0,1; 0,2; 0,3; ....
Przy posługiwaniu się tego typu manometrami należy zwracać uwagę na dokładne ustawienie przyrządu wg
poziomnicy. Błąd ten wzrasta przy zmniejszaniu się kąta α.

3.1.4 Manometr pierścieniowy (waga pierścieniowa)

Podstawowym elementem manometru jest zamknięty pierścień rurowy (1) wypełniony cieczą i podparty w łożysku (2). W
górnej części pierścienia znajduje się szczelna przegroda (3) oraz króćce (4) i (5), za pomocą których doprowadzane
są impulsy ciśnienia. W zależności od przyłożonej różnicy ciśnień pierścień może się obracać wokół punktu
podparcia. W przypadku, gdy siły działające po obu stronach przegrody są różne, ciecz znajdująca się w dolnej
części pierścienia przemieści się jak w manometrze U - rurkowym. Wychyleniu słupa cieczy towarzyszy naruszenie
równowagi statycznej przyrządu. Nowe położenie równowagi jest funkcją różnicy ciśnień, którą określa się
zależnością
p1 − p2 = C sin α

Rys. 3.6 Waga pierścieniowa

C - stała dla danego przyrządu, zależna

od jego wymiarów,
α - kąt obrotu pierścienia

Z powyższego wynika że mierzona różnica ciśnień jest proporcjonalna do sinusa kąta wychylenia. Z tego też
powodu podziałki tego rodzaju manometrów są nierównomierne.
 T 04 - Pomiar ciśnień 9/20

Ponieważ ze względów konstrukcyjnych kąt obrotu pierścienia nie powinien przekraczać 60°, ogranicza to
długość podziałki przy bezpośrednim połączeniu wskazówki miernika z pierścieniem. W celu zwiększenia podziałki
stosuje się między pierścieniem a osią wskazówki miernika specjalną przekładnię. Kąt obrotu na wyjściu z przekładni jest
proporcjonalny do różnicy ciśnień (podziałka tych mierników jest proporcjonalna.

3.1.5 MIKROMANOMETR KOMPENSACYJNY

Mikromanometr kompensacyjny zwany również mikrometrem „Askania” stosowany jest do pomiaru małych
ciśnień w zakresie 0 - 150 mm H2O z dokładnością sięgającą 0,02 - 0,04 mm H2O, oraz może być wykorzystany do
cechowania innych przyrządów. Cieczą manometryczną jest woda.
Mikromanometr Askania posiada zbiornik większy podnoszony do góry za pomocą śruby mikrometrycznej, oraz
zbiornik mniejszy przesuwany w górę i w dół jedynie o kilkanaście milimetrów. Oba zbiorniki są połączone wężem
gumowym.
Przy ciśnieniu atmosferycznym w obu zbiorniczkach należy ustawić zbiornik większy w położeniu zerowym,
mniejszy w położeniu takim aby ostrze kolca zanurzonego w wodzie destylowanej dotykało swym końcem menisku.
Gdyby nie było to możliwe należy dodać lub ująć nieco wody.
Obserwację położenia kolca prowadzi się za pomocą układu optycznego, który sprawia, że przy prawidłowym
ustawieniu kolca względem menisku obraz jest taki jak na rysunku.
Następnie należy tak podłączyć przewody ciśnieniowe, aby w wyniku działania różnicy ciśnień obniżył się menisk
wody w zbiorniczku mniejszym. Podnosząc zbiornik większy do położenia jak przed działaniem różnicy ciśnień
kompensujemy zadaną różnicę ciśnień. Wysokość słupa wody odczytuje się na podzielni pionowej z dokładnością do 1 mm
i na pokrętle śruby mikrometrycznej z dokładnością do 0,01 mm.
Mikromanometr Askania znajduje zastosowanie głównie w pomiarach laboratoryjnych.

Rys. 3.7 Mikromanometr Askania

3.2 Manometry sprężyste

Manometry sprężyste wyróżniają się tym, że działanie ich opiera się na mierzeniu wielkości odkształcenia elementów
sprężystych różnych typów pod wpływem sił wywołanych ciśnieniem. Odkształcenie czujnika sprężystego jest
przekształcane mechanicznie na wskazanie elementu ruchomego lub przy pomocy przetwornika elektrycznego na impuls
elektryczny.
Poprawne działanie manometrów tego typu wymaga, aby materiał ten nie doznawał odkształceń w granicach
objętych prawem Hooke’a tzn nie może być przekroczona granica sprężystości elementu pomiarowego, który po ustaleniu
działania ciśnienia musi powrócić do pierwotnego kształtu i wymiarów.
Elementem pomiarowym jest metalowa rurka o odpowiednio ukształtowanym, spłaszczonym przekroju
poprzecznym , zwinięta w kształcie łuku koła.
 T 04 - Pomiar ciśnień 10/20

Rys. 3.8 Manometr z rurką sprężystą Bourdona

Jeden koniec rurki jest szczelnie połączony z króćcem manometru, drugi zamknięty przymocowany jest do
przekładni mechanicznej zamieniającej ruch końcówki rurki na obrót wskazówki. W przypadku gdy wewnątrz
rurki panuje ciśnienie wyższe od zewnętrznego, przekrój poprzeczny rurki odkształca się i stara zbliżyć do
kołowego, jednocześnie zaś promień krzywizny rurki powiększa się. Rurka stara się rozwinąć, co powoduje
przemieszczenie jej swobodnego końca.
Jeżeli od manometru wymaga się dużej czułości przy pomiarach wysokich ciśnień, a rurka ze względów
wytrzymałościowych grubościenna, stosuje się kąty zwinięcia większe od 3600. Tak wykonany element pomiarowy może
mieć postać rurki sprężystej zwiniętej spiralnie (zwanej Boyssa).

3.3 Barometry
Barometry to przyrządy do pomiaru ciśnienia atmosferycznego.

Barometr lewarowy
Rurka szklana o średnicy 8 - 10 mm o kształcie pokazanym na rys. 3.9 jest napełniona rtęcią. Górny jej koniec jest
zatopiony, natomiast dolny otwarty. W przestrzeni pomiędzy górnym końcem rurki, a meniskiem słupa rtęci panuje
próżnia. Obok rurki umieszczona jest podziałka milimetrowa przesuwana, którą przed odczytem należy ustawić tak, aby
zero pokrywało się z dolnym meniskiem rtęci. Wzrost ciśnienia atmosferycznego powoduje zwiększenie się różnicy
wysokości poziomów słupa rtęci.

Barometr naczyniowy
Rurka szklana zatopiona na jednym końcu, jest napełniona rtęcią i zanurzona drugim końcem w zbiorniku z rtęcią.
Obok rurki jest umieszczona podziałka milimetrowa. Przed pomiarem poziom rtęci w zbiorniku należy ustawić według
ostrza. Do nastawienia służy śruba napędzająca tłok (przepona gumowa lub skórzana) rys. 3.10.

Rys. 3.9 Barometr lewarowy Rys. 3.10 Barometr naczyniowy

 T 04 - Pomiar ciśnień 11/20

Barograf
Barometr rejestrujący w sposób ciągły wartości ciśnienia atmosferycznego na obracającym się bębnie lub taśmie.
Zasadniczym elementem barografu przedstawionego na rys. 3.11 jest puszka z falistymi obrzeżami, w której tworzy się
próżnię.

Rys. 3.11 Barograf

3.4 MANOMETR OBCIĄŻNIKOWO - TŁOKOWY.

Manometr obciążnikowo - tłokowy typu MT jest przyrządem służącym do skalowania i sprawdzania
manometrów. Przyrząd składa się z układu tłok - cylinder służącego do wytwarzania ciśnienia zespołu pomiarowego,
składającego się z tłoka wzorcowego o określonym przekroju cylinderka oraz ciężarków o znanych masach
odpowiadających określonemu ciśnieniu i króćców służących do montowania sprawdzanych manometrów. Całość jest
umieszczona na płycie wyposażonej w poziomnicę. W korpusie w którym jest umieszczony zespół pomiarowy, znajduje
się zawór służący do odcinania zespołu pomiarowego od całego układu. Manometry sprawdzane mogą być odcinane od
układu olejowego zaworami. Przyrząd posiada zbiornik oleju odcinany zaworem. Napełnianie układu i wytwarzanie
ciśnienia odbywa się za pomocą tłoka poruszanego śrubą.

Przebieg pomiarów.
Dobrany zestaw obciążników do danego typu prasy nakładamy na krążek podstawowy i podnosimy je przy ruchu
obrotowym do poziomu określonego poziomowskazem. Notujemy ciśnienie odczytane na sprawdzanym manometrze.
Odczyty należy dokonywać jedynie w czasie trwania ruchu obrotowego obciążników oraz przy uniesieniu tłoka do
poziomu poziomowskazem. Wielkość ciśnień ustala się przez nakładanie obciążników o znanych masach. Po skończonym
pomiarze należy zdjąć wszystkie obciążniki, odciążyć zespół pomiarowy pokręcając rączką pompy w lewo, zamknąć
zawory odcinające sprawdzane manometry.

Rys. 3.12 Manometr obciążnikowo - tłokowy

1 - cylinder,
2 - korpus manometru,
3 - tłok manometru,
4 - szalka,
5 - obciążniki,
6 - gniazda do wkręcenia manometrów,
7 - tłok,
8 - koło obrotowe,
9 - lejek,
10, 11, 12 – zawory

3.5 PRASA POWIETRZNO - HYDRAULICZNA

Prasa powietrzno - hydrauliczna jest przeznaczona do prowadzenia pomiarów kontrolnych manometrów,
wakuometrów i manowakuometrów.
Za pomocą prasy wywołuje się w układzie pomiarowym regulowane ciśnienie, które jest doprowadzone do króćców
pomiarowych oraz do dwóch manometrów: sprawdzanego i kontrolnego.
Układ pomiarowy może być przy tym napełniony albo powietrzem albo przy użyciu zbiornika - olejem.
 T 04 - Pomiar ciśnień 12/20

Rys. 3.13 Prasa powietrzno - hydrauliczna

1 - prasa powietrzna obustronnego działania,
2 - zawór powietrzny,
3 - zbiornik,
4 - przepona,
5 - zawór odcinający powietrze od zbiornika,
6 - zawór zbiornika,
7 - zawór powietrzny,
8 - zawory odcinające,
9 - króćce pomiarowe,
10 - zawór bezpieczeństwa

3.6. STANOWISKO DO POMIARU MAŁYCH CIŚNIEŃ

Manometrem wzorcowym jest mikromanometr Askania lub manometr U - rurkowy, manometrami badanymi są:
manometr Recknagla, waga pierścieniowa.
Przed rozpoczęciem pomiarów należy sprawdzić poziomowanie oraz wykonać zerowanie mikromanometru Askania
i manometru Recknagla.
Zgodnie z zaleceniem prowadzącego ćwiczenie należy wytworzyć ciśnienie w układzie za pomocą wiszących
naczyń, zmierzyć je za pomocą mikromanometru Askania, a następnie dokonać odczytu wskazań przyrządów
wzorcowanych. Powtórzyć te same czynności dla kilku różnych ciśnień.

4. OPRACOWANIE WYNIKÓW POMIARÓW

Zastosowanie każdego przyrządu pomiarowego wynika nie tylko z jego zakresu pomiarowego, ale również z jego
dokładności. Dopuszczalne błędy powstałe przy pomiarach stanowią o ich jakości. Klasa niedokładności przyrządu jest
stosunkiem błędu bezwględnego przyrządu do największej wartości na skali (błąd bezwzględny przyrządu jest największa
w całym zakresie przyrządu różnica między wskazaniem a wartością rzeczywistą).
Klasa niedokładności przyrządu podawana w procentach stanowi jedno z kryteriów oceny przyrządów do
określonych pomiarów. Przyrządy bardzo dokładne charakteryzują się klasą niedokładności nie przekraczającą 0,5%,
średnio dokładne - do 1,5%, przyrządy o klasie niedokładności 1,5 ÷ 2,5% służą zazwyczaj do ciągłych pomiarów (kontroli
bieżącej).
Podczas prowadzenia pomiarów dla każdego badanego manometru należy zapisać klasę jego niedokładności.
Pomiary prowadzimy dla ciśnienia wzrastającego (obciążanie) i dla ciśnienia malejącego (odciążanie).

Na podstawie otrzymanych wyników pomiarów należy wykonać dla danego manometru sprawdzanego:

- charakterystykę sprawdzanego manometru dla wskazań rosnących i malejących, wykresy p1 = f(pw)

i p2 = f(pw),

- wykres błędu manometru sprawdzanego w zależności od jego wskazań z naniesieniem linii błędu
wynikającego z klasy miernika ∆p1 = f(p1) i ∆p2 = f(p2)
 T 04 - Pomiar ciśnień 13/20

- charakterystykę ∆p = f(p)

- błąd w % odpowiadający wskazaniom manometru badanego odniesiony do maksymalnej wartości skali manometru
∆p1 max ∆p2 max
: ∆p1 = ⋅ 100% ∆p2 = ⋅ 100%
pmax pmax

- na podstawie wykresów, wyników i danych z norm dokonać analizy badanego miernika pod względem jego
przydatności do pomiarów laboratoryjnych, kontrolnych, technicznych z uzasadnieniem.
 T 04 - Pomiar ciśnień 14/20

MANOMETRY NORMY

1. PN-EN 472:1998 Ciśnieniomierze - Terminologia

2. PN-EN 837-1:2000 Ciśnieniomierze - Ciśnieniomierze z rurką Bourdona - Wymagania i badania
3. PN-EN 837-2:2000 Ciśnieniomierze - Zalecenia dotyczące doboru i instalacji ciśnieniomierzy
4. PN-EN 837-3:2000 Ciśnieniomierze - Ciśnieniomierze membranowe i puszkowe - Wymagania
i badania
5. PN-88/M-42304 Ciśnieniomierze wskazówkowe zwykłe z elementami sprężystymi
6. PN-89/M-42305 Ciśnieniomierze z elementami sprężystymi - Obudowy, elementy mocujące i otwory
do mocowania ciśnieniomierzy - Wykonania i wymiary
7. PN-83/M-42308 Rurki syfonowe ciśnieniomierzy i przetworników ciśnienia
8. PN-84/M-42310 Ciśnieniomierze wskazówkowe ze sprężyną rurkową i przeponowymi przekaźnikami
ciśnienia
9. PN-87/M-42321 Ciśnieniomierze z elementami sprężystymi - Pomiarowe sprężyny rurkowe - Ogólne
wymagania i badania
10. PN-83/M-42326 Ciśnieniomierze wskazówkowe kontrolne z elementami sprężystymi
11. PN-83/M-42328 Ciśnieniomierze wskazówkowe z elementami sprężystymi stosowane w chłodnictwie
12. PN-84/M-42331 Przyrządy pomiarowe - Sprężyny spiralne płaskie do ciśnieniomierzy i termometrów
manometrycznych
13. PN-84/M-42332 Automatyka i pomiary przemysłowe - Przemysłowe ciśnieniomierze różnicowe
wskazujące i/lub rejestrujące - Wymagania i badania
14. PN-89/M-42354 Ciśnieniomierze przemysłowe wskazująco-rejestrujące i rejestrujące z elementami
sprężystymi
15. PN-EN 12645:2002 Manometry - Przyrządy do sprawdzania ciśnienia i/lub napompowania ogumienia
pojazdów mechanicznych - Właściwości metrologiczne, wymagania i badania
16. PN-88/M-42303 Armatura manometrycznych urządzeń pomiarowych - Kurki
17. PN-89/M-42336 Manometry obciążnikowo-tłokowe
18. PN-87/M-42321 Ciśnieniomierze z elementami sprężystymi - Pomiarowe sprężyny rurkowe - Ogólne
wymagania i badania
19. PN-83/M-42325 Automatyka i pomiary przemysłowe - Przyrządy do pomiaru i przetwarzania
różnych ciśnień - Nominalne zakresy różnicy ciśnień oraz ciśnienia robocze i próbne
20. PN-84/M-42331 Przyrządy pomiarowe - Sprężyny spiralne płaskie do ciśnieniomierzy i termometrów
manometrycznych
21. PN-84/M-42332 Automatyka i pomiary przemysłowe - Przemysłowe ciśnieniomierze różnicowe
wskazujące i/lub rejestrujące - Wymagania i badania
22. PN-93/M-73008.02 Napędy i sterowania hydrauliczne - Technika pomiarowa - Pomiar wartości
średniej ciśnienia w warunkach stanu ustalonego w przewodzie zamkniętym
 T 04 - Pomiar ciśnień 15/20

Charakterystyka miernika sprawdzanego Charakterystyka miernika wzorcowego

typ miernika
nr fabryczny
zakres wskazań
dokładność odczytu
klasa niedokładności

Ciśnienie Wskazania manometru Błąd Różnice wskazań

wzorcowe sprawdzanego
manometr obciążanie odciążanie obciążanie odciążanie manometru
kontrolny sprawdzanego
pw p1 p2 ∆p1 = p1 -pw ∆p2 = p2 - pw ∆p = p1 -p2
N/m2 2
N/m N/m2 N/m2 N/m2 N/m2
 Charakterystyka miernika sprawdzanego Charakterystyka miernika wzorcowego
typ miernika
nr fabryczny
zakres wskazań
dokładność odczytu
klasa niedokładności

Ciśnienie Wskazania manometru wzorcowego Błąd Różnice wskazań

manometr obciążanie odciążanie obciążanie odciążanie manometru
sprawdzany sprawdzanego
p pw1 pw2 ∆p1 = p –pw1 ∆p2 = p - pw2 ∆p= pw1 -pw2
N/m2 2
N/m N/m2 N/m2 N/m2 N/m2

17/20
18/20
19/20
20/20