s,bkbcb

2008
 saqarTvelos mecnierebaTa erovnuli akademia
qarTuli enciklopediis irakli abaSiZis saxelobis mTavari
samecniero redaqcia

saredaqcio kolegia zurab abaSiZe (kolegiis Tavmjdomare,

qarTuli enciklopediis mTavari redaqtori)
giorgi baTiaSvili
Teimuraz beriZe
avTandil sayvareliZe
zurab WeliZe

ZiriTadi saredaqcio
samuSao jgufi zurab WeliZe (jgufis xelmZRvaneli, qarTuli
enciklopediis pasuxismgebeli mdivani)
nodar gioSvili
Tedo gorgoZe
Tamaz dvali
caro vaSakiZe
eTer lolua
neli qafianiZe

fotosuraTebi Tamaz dvali

© qarTuli enciklopediis irakli abaSiZis saxelobis mTavari samecniero redaqcia. 2008.

ISBN 978-99928-20-35-3
Tbilisi
e n c i k l o p e d i a
q u C e b i
gamzirebi
moednebi

enciklopediis
`s,bkbcb= mext,b- UFVPBHT,B- VJTLYT,B~
UFvjwtvF SesaZlebeli gaxda Tbilisis meriis
TanadgomiTa da mxardaWeriT

saqarTvelos mecnierebaTa erovnuli akademia

qarTuli enciklopediis irakli abaSiZis saxelobis
mTavari samecniero redaqcia
 mfhsekb tywbrkjgtlbbC mTavari samecniero
redaqcia velvbdb lf efyufHj v[fhlfzthbcfsdbc
uekohatk VFlkj,fc vjf[ctyt,c cfthsfijhbcj
cfmdtkvjmvtlj ajyl @mfhsec#=
 redaqciisagan

qarTuli enciklopediis irakli abaSiZis saxelobis mTavari samecniero redaq-

cia mkiTxvels sTavazobs enciklopedias `Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi~,
romelic gamosacemad momzadda dedaqalaqis meriis mxardaWeriT.
gamocemaSi detaluradaa asaxuli Tbilisis quCebis adgilmdebareoba, istoria,
arqiteqturuli saxe da RirsSesaniSnaobani; mocemulia cnobebi toponimTa da im
pirTa Sesaxeb, visi saxelobisac iyo da aris esa Tu is quCa. wigns Tan axlavs
sa­
xelSecvlili obieqtebis sia, 117 sqematuri ruka Tavis saZiebliT, sadac mi-
TiTebulia 2500-ze meti obieqtis koordinati da 260-mde fotoilustracia.
winamdebare gamocema 2002 w. gamoqveynebuli enciklopedia `Tbilisis~ or-
ganuli nawili da imavdroulad damoukidebeli wignia, romelSic asaxulia yvela
is cvlileba, rac ganicada Tbilisis quCebma, gamzirebma da moednebma XIX s-idan
2008 w. 1 noembramde.
gamocemis srulyofisaTvis damuSavda sxvadasxva wlebSi Sedgenili kavkasiis
kalendrebi (TandarTuli Tbilisis gegmebiT), quCebis cnobarebi, Tbilisis cen-
tralur saxelmwifo arqivSi daculi masala da saqarTvelos parlamentis i.
WavWavaZis saxelobis erovnul biblioTekaSi arsebuli Sesabamisi literatura.
enciklopediaSi gaTvaliswinebulia aseve Tbilisis sakrebulos dadgenilebebi
quCebis saxelwodebaTa cvlilebebis Sesaxeb. es cvlilebebi mudmivi da gardau-
vali procesia, rac did sifrTxilesa da istoriul-eTnologiuri warsulis
gaTvaliswinebas moiTxovs. vfiqrobT, winamdebare gamocema xels Seuwyobs am
sfe­roSi jer kidev arsebuli xarvezebis aRmofxvras.
sqematuri rukebis mosamzadeblad gamoyenebulia Tbilisis msxvilmasStabia­
ni gegmebi da Zveli istoriuli rukebi. maTi parametrebis dasazusteblad
topografiul rukaze datanili yvela quCa, Sesaxvevi, Cixi Tu gasasvleli
fexiT moiara qarTuli enciklopediis pasuxismgebelma mdivanma zurab WeliZem
da mra­vali bundovani da gaurkveveli sakiTxi TvalsaCino gaxada, riTac didi
wvlili Seitana gamocemis srulyofaSi.
enciklopediaSi Setanilia XIX s-is II naxevarsa da XX saukunis dasawyisSi
gadaRebuli Tbilisis fotosuraTebi, risTvisac madlobas movaxsenebT saqarTve-
los erovnul muzeums.
saredaqcio jgufi madlobas uxdis enciklopediis im TanamSromlebs, vinc
monawileoba miiRo winamdebare wignis momzadebaSi. gansakuTrebuli madlierebiT
unda aRiniSnos aw gardacvlili qalbatonis Sarlota saRaraZis damsaxureba da
Rvawli.
qarTuli enciklopediis redaqcia etapobrivad miawvdis mkiTxvels Tbilisis
sqematuri rukebis ganaxlebul krebuls.
redaqcia madlierebiT gaiTvaliswinebs yvela SeniSvnas, romlebic xels Seu-
wyobs gamocemis Semdgom srulyofas.
 rogor visargebloT
enciklopediiT

ÎÅÆÏÁÚÒÒÌÏÃÏÍ

enciklopedia `Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi~ Sedgeba xu­ Ti

nawilisagan: ZiriTadi nawili (quCebi, gamzirebi, moednebi), saxelSe­ cv­
lili obieqtebi, biografiuli statiebi, sqematuri rukebi da sqemebze
datanili obieqtebis saZiebeli.
wignSi Setanili obieqtebi (terminebi) warmodgenilia Semdegi Ta­
namimdevrobiT: a R m a r T i , g a m z i r i , g a s a s v l e l i , d a s a x l e b a ,
daRmarTi, moe­ d a n i , u b a n i , q u C a , S e s a x v e v i , C i x i da
xi­d i.
terminebi awyobilia Savi mTavruli SriftiT da ganlagebulia
anbanis mixedviT, xolo numeraciis Semcveli terminebi dalagebulia
ricxviTi sididis Sesabamisad: mag., abanos I Cixi, abanos II Cixi da
sxv.
ZiriTadi nawilis statiebi eZRvneba TiToeul obieqts da iwyeba im
administraciuli raionisa da istoriuli ubnis miniSnebiT, romelsac
es obieqti ganekuTvneba. Semdeg miTiTebulia obieqtis zusti ad­ gil­
mdebareoba da mis Sesaxeb arsebuli informacia.
kursiviT (daxrili Srifti) warmodgenil termins calke statia
eZRvneba. teqstSi moxseniebuli personalia kursiviT igzavneba
biografiuli statiebisaken, toponimebi ki iqve ganimarteba (mag., abaSis
quCa, toponimi — abaSa).
saxelSecvlil obieqtebs eZRvneba wignis is nawili, sadac mocemulia
obieqtis Zveli da axali saxelwodebebi. mag., saburTalos quCis nacvlad
amJamad gvaqvs vaxtang Wabukianis, sulxan cincaZisa da givi kartozias
quCebi. am SemTxvevaSi axali saxelwodebis quCebis erToblioba cvlis
Zveli saxelwodebis erT quCas, romelsac miTiTebaTa sistemiT va­
zustebT. rodesac qalaqis sxvadasxva ubanSi mdebare erTi da igive
Zveli saxelwodebis quCa Secvlilia axali dasaxelebiT, vuTiTebT
ubans. mag., baRis quCa (vake), ix. besik burkiaSvilis quCa; baRis quCa
(kala, sololaki), ix. lado asaTianis quCa; baRis quCa (sololaki),
ix. ivane maCablis quCa. im SemTxvevaSi ki, rodesac saxeli Secvlili
aqvs mxolod quCis nawils, Zvel saxelwodebas damatebiT axlavs
niSani (*). mag., vasil barnovis quCa*, ix. irakli abaSiZis quCa.
siZneleebi axlda rogorc quCebis, aseve Cixebis da gasasvlelebis
adgilmdebareobis dadgenas. xSirad Cixebi da gasasvlelebi ar
ukavSirdeba Tanamosaxele quCas, Tumca masTan sakmaod miaxloebulia.
aseT SemTxvevaSi aRniSnuli obieqtebi calke terminebiTaa warmod­
genili.
gamocemaSi dabeWdilma feradma sqematurma rukebma TvalsaCino
gaxada zemoT CamoTvlili sirTuleebi da sakmao sicxade Seitana
maTSi.
 Sinaarsi

quCebi, gamzirebi, moednebi

11 (ZiriTadi nawili)

215 saxelSecvlili obieqtebi

247 biografiuli statiebi

357 gamoyenebuli literatura

360 ZiriTadi Semoklebani

365 sqematuri rukebi

 Tbilisi.
quCebi, gamzirebi, mo ednebi
 e nci k l o p e d i a
10
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
11
Ta­mar aba­ ke­li­ as qu­ Ca, Zveli Tbilisis r-ni zana, mdinare xobis r-nSi; sofeli senakis r-nSi.

a (mTa­ w­min­da); misasvleli Zmebi zubalaSvilebis

quCidan. warmo­ iq­mna XIX s. II na­
1867 w. gegmaze datanilia rogorc ar­
Ses., 1897 w. gegmaze _ rogorc mci­
xe­var­ Si. Tbilisis

re sa­
se­na­
sa­
lis
mar­
urTa, mTa xobis r-nSi; soflebi zugdidisa da oCamCiris
r-nebSi.
irakli abaSiZis gasasvleli, vake-saburTalos r-ni
(va­
ke); irakli abaSiZis quCidan tician tabiZis quCamde.
Tlos qu­ Ca, 1923-idan _ tri­ bu­na­
lis Ses., Semdeg ki axal­ gri­ gol aba­ Si­ Zis qu­ Ca, Zveli Tbilisis r-ni (gar ­ eT
­ ub­a­
tri­ bu­na­
lis qu­ Ca er­ qva. am qu­ Ca­ze cxov­ rob­ da mo­ qan­da­ke T. ni); anton furcelaZis quCidan aleqsandre puSkinis quCamde.
aba­kel­ ia, romlis gardacvalebis Semdeg qu­ Ca­
s mi­ si sa­ xe­
li warmo­ iq­mna XIX s. pir­ vel na­ xe­var­Si. Tbilisis 1867 w. gegmaze
ewoda. Setanilia Tbilisis quCebis 1955 w. cnobarSi. xu­ datanilia rogorc sa­ me­bis quCa, rad­ gan am qu­ Ca­
zea wminda sa­
roT­ mo­ZRvru­ li Tval­ saz­ ri­siT sa­ in­te­re­soa XX s. da­ sa­
wyi­ sis me­
bis ek­ le­sia (1863). 1923 daerqva ganaT­ le­ bis qu­ Ca, 1983 _
sa­
cxovr. sa­ xli #7. e. manj­ gal­ aZ­is, 2001 g. abaS ­iZ­is sa­ xe­li ewoda. Semo­ na­xu­lia
abanoTubani, a b a n o e b i s u b a n i, Zveli Tbilisis r-ni. XIX s. II naxevris sa­ cxov­ r. sa­ xle­ bi. aqvs 1 Ses., 1 Cixi.
uba­ni md. mtkvris marjv. sanapiroze, axland. vaxtang gor- da­viT (do­ do) aba­ Si­ Zis qu­ Ca, Zveli Tbilisis r-ni (Zve­ li
gaslis, m. f. axundovis, i. griSaSvilis da abanos quCebis kuk­ia); daviT aRmaSeneblis gamziridan mtkvris marcxena sana-
midamoebi. qalaqis uZvelesi dasaxleba. saxeli ewoda cxeli piromde. warmo­ iq­
mna XIX s. II naxevarSi. mas Tavdapirvelad
miner. wylebis bazaze ZvelTaganve arsebuli abanoebis gamo. fo­ nis Ses. (datanilia Tbilisis 1867 w. gegmaze), Sem­ deg ki
a-s ukavSirdeba legenda Tbilisis warmoSobis Sesaxeb da eleq­ tro­ nis quCa (aer­ Teb­da yof. ple­ xa­no­vis pros­ peqt­ ze ga­
TviT saxelw. `Tbilisic~ (1936-mde _ `tfilisi~). ma­
val tram­ va­
is xazs qa­ la­qis tram­ va­is eleq­ tro­ sad­gur­ Tan)
aba­ nos qu­ Ca, Zveli Tbilisis r-ni (aban­oT ­ ub­an­i); vaxtang erqva. Tbilisis quCebis 1926 w. cnobarSi Setanilia rogorc
gor­ gaslis quCidan abanos I Sesaxvevamde. savaraudod sa­ fuZ­ meCnikovis quCa (ix. i. meC­nik­ov­i). 1990 d. abaS ­iZ­is sa­ xe­
li
ve­
li Ca­ ey­a­ra im dros, ro­ de­ sac aq pir­ ve­
li aba­ no­e­bi ai­ go. a. ewoda.
q-is sa­ xelw. mi­ i­
Ro ara ug­ vi­a­
nes 1841-isa (Setanilia 1841 w. va­
sil (va­ so) aba­ Si­Zis qu­ Ca, Zveli Tbilisis r-ni (ga­
Sedgenil Tbilisis quCebis siaSi). iwye­ bo­da vax­ tang gor­ gas­ reT­­ub­an­i); SoTa rusTavelis gamziridan revaz TabukaSvi-
lis (yof. TaT­ ris) mo­ ed­ni­
dan. 1851, vo­ ron­co­ vis qu­ Cis (ax­ land. lis quCamde. warmo­ iq­mna XIX s. I na­ xe­
var­ Si. daaproeqta mi­
vax­tang gor­ gas­lis qu­ Ca) ga­ yva­nis Sem­ deg, mo­ ed­ ni­dan wa­ vki­sis­ wismzomelma tovarnickim 1833_35. Tbilisis 1876 w. gegmaze
wyla­ mde mde­ ba­
re qu­ Cis mo­ nak­ve­Tic mas Se­ u­
er­ Tda. a. q. dRe­ i­
sa­ datanilia rogorc bankis Sesaxvevi. 1896, ope­ ri­
sa da ba­ le­
Tvis mTli­ an­ad res­ tav­ ri­re­bu­ lia. qu­ Cis erT mxa­ res gan­ Tav­se­
tis Te­ at­ris mSe­ neb­lo­ bis da­ mTav­ re­bis Sem­ deg, Te­ at­ra­ lu­ ri
bu­
lia aba­ no­ e­
bis kom­ pleq­ si, me­ o­re mxa­ res _ sa­ xle­ bi (XIX s.
Sesaxvevi daerqva. aq cxov­ rob­ da v. abaS ­iZ­e. qu­Cas 1959 mi­ si
50_70-ia­ ni wle­ bi), romelTa ze­ da sa­ rTu­ le­ bi sa­ cxov­ rebelia,
sa­
xe­ li ewo­ da. aqvs 2 Cixi.
pir­ vel sa­ rTuleb­ ze ki sa­ vaW­ ro da­ we­se­
bu­ le­ be­bia (ka­ fe­e­bi,
irak­ li aba­ Si­ Zis qu­ Ca, va­ ke-sa­bur­ Ta­ los r-ni (vak­e); mrgva-
ma­
Ra­ zi­e­
bi). qu­ Cas ke­ tavs yof. `Wre­ li aba­ no~ (orbelianebis
li baRidan (yof. vakis skveridan) arCil miSvelaZis qu­ Camde.
sagvareulo abano; moixsenieba XVIII s-idan). azerbaijaneli
vasil barnovis quCis monakveTs i. abaSiZis sa­ xe­li ewo­ da
da qarTveli xalxebis keTilmezobluri ur­ TierTobis aRsa­
1992 (igi am quCaze cxovrobda). quCis dasawyisSi dgas i.
niSnavad quCaze arsebul skvers 2004 ewoda h. alievis saxe­
li, sadac 2007 daidga misive biusti (moqandake n. alievi). abaSiZis biusti (moqandake k. arunaSvili. arqit. g. baTia­
aqvs 2 Ses. (II Sesaxvevs adre gogirdis Sesaxvevi erqva). Svili). aqvs 1 gas., 1 Cixi (yof. v. barnovis V Cixi).
aba­ nos I Cixi, Zveli Tbilisis r-ni (aban­oT ­ ub­an­i); da­ sa­ ta aba­
ki­ Si­Zis qu­ Ca, Zveli Tbilisis r-ni (Zveli kuk­ia); mi­
wyisi ioseb griSaSvilis quCidan. xeil winamZRvriSvilis quCidan giorgi CubinaSvilis quCamde.
aba­ nos II Cixi, Zveli Tbilisis r-ni (aban­oT ­ ub­an­i); dasa­ warmoiqmna XIX s-Si. Tbilisis 1876 w. gegmaze da­ tanilia
wyisi ioseb griSaSvilis quCidan. rogorc axali ka­ To­li­ kee­bis quCa, 1900 w. gegmaze _ rogorc
abas­ Tum­ nis qu­ Ca, di­ du­ be-Cu­ Ru­ re­Tis r-ni (didube); mi­ meliqovis (meliqiSvilis) quCa. 1923 _ s. ren­ing­er ­ is, 1983 _
xeil winam­ ZRvriSvilis quCidan vagzlis moednamde. warmo­ iq­
mna g. Cub­in­aSv­il­ is, 1990 ki k. abaS ­iZ­is sa­ xe­li ewo­ da.
XIX s. bo­ los. 1947-mde mis erT mo­ nak­veTs sa­ baJos qu­ Ca er­ q­va med aba­
me­ Si­ Zis qu­ Ca, glda­ ni-na­Za­
la­ de­vis r-ni (gldan­i);
(orive quCa Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sed­ vladimer naneiSvilisa da niko (nikoloz) kecxovelis quCebs
genil quCebis siaSi). Soris. warmoiq­ mna XX s. 80-ian wleb­ Si. quCas m. abaS ­iZ­is
abasTumani, da­ ba adi­ ge­nis r-nSi, sa­ mTo-kli­ ma­tu­ ri ku­ sa­
xe­ li daerqva 1984. er­ Txans m. aba­ Si­Zis sa­ xe­
li er­ qva naf ­ a­
ror­­ ti; maxloblad aris saqarTvelos e. xaraZis sax. erovnu- reu­l­ is quC­as­ac (va­ ke-sa­ bur­ Ta­los r-ni).
li as­ tro­ fi­ zi­ku­ri ob­ ser­va­to­ ria. ha­
i­dar aba­ Si­ Zis qu­ Ca, va­ ke-sa­ bur­ Ta­los r-ni (veZ­is­i); lvo-
aleq­ dre aba­
san­ Se­lis qu­ Ca, va­ ke-sa­bur­ Ta­los r-ni (vak­e); vis quCidan vazisubnis quCamde. warmo­ iq­mna XX s. 30-ian
tician tabiZis quCidan mTis ferdobamde. warmo­ iq­mna XX s. wleb­ Si. ad­ re lvo­ vis II Se­ sax­ve­vi iyo, Sem­ deg _ v. vo­ lo­ dar­
40-ian wleb­ Si. ad­ re mcxe­ Tis IV Sesaxvevi er­ qva. 1965 a. aba­ skis quCa (volodarskis saxeli aTonelis quCis nawilsac
Sel
­ is sa­ xe­li ewoda. aqvs 1 Cixi. erqva). 1990 h. abaS ­iZ­is sa­ xe­li ewoda.
gi­
or­ gi abaS­ vi­ lis qu­ Ca, isa­ ni-sa­ mgo­ris r-ni (vark­eT ­ il
­ i); lvovi, qa­ la­ qi ukrainaSi.
kaxeTis gzatkecilidan romanoz xomlelis quCamde. kaxeTis mal­ xaz ab­ du­ Se­ liS­ vi­ lis qu­ Ca, Zveli Tbilisis r-ni (av­ ­
gzatkecilis mimdebare usaxelo quCas g. abaSvilis saxeli lab­ar­ i); alvanis quCidan niko lomouris quCamde. warmo­ iq­
mna
ewoda 1985. XIX s-Si. Tbilisis 1876 w. gegmaze datanilia rogorc Jan­
aba­ Sis qu­ Ca, di­ du­be-Cu­ Ru­ re­ Tis r-ni (axali kuk­ia); cxra darm­ is qu­ Ca (quCis maxloblad, grenaderTa samegrelos pol-
Zmis moednidan kaxa maniJaSvilis quCamde. warmo­ iq­mna XX s. kis pokrovskis yazarmis Crd. fligelSi, ganTavsebuli iyo
20-ian wleb­ Si. Tbilisis 1934 w. gegmaze quCis monakveTi, Jandarmeriis sammarTvelo). 1922 sa­ mo­qa­
la­ qo quCa daerqva,
se­­
nakis quCidan lebardis quCamde, datanilia rogorc zanis 2000 m. abd ­ uS­el
­ iSv­il­ is saxeli ewoda. hqonda 1 Cixi (yof.
quCa, xolo lebardis quCidan kaxa maniJaSvilis quCamde _ samegrelos quCa, Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w.
rogorc urTis quCa. 40-ian wlebSi a. q. daerqva. Sedgenil quCebis siaSi da 1925_26 wlebis cnobaTa wignSi
aba­ Sa, qa­ la­ qi da mdinare das. sa­ qar­Tve­lo­ Si. `mTeli tfilisi~).
abanoTubani.
12 e nci k l o p e d i a

irakli abaSiZis quCa.

gia abe­ sa­ Zis qu­ Ca, Zveli Tbilisis r-ni (qvemo uba­ ni); ka­Se­nis, 1990 _ abo Tbi­le­lis. qu­Ca­ze Semo­na­xu­lia XIX s.
kote (konstantine) afxazis quCidan abo Tbilelis quCamde. da­sas­
ru­ li­ sa da XX s. da­ sa­wyi­
sis sa­ cxovr. sa­ xle­ bi.
warmo­ iq­ mna XIX s. da­ sa­
wyis­Si. am qu­ Ca­
ze id­ ga kaTolikeTa re­na abJan­da­Zis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (or­ be­
ek­
le­ sia, ama­ ve uban­ Si hqon­ da sa­ xli am eklesiis moZRvar fi­ lianTubani); vaxtang orbelianis quCidan zviad gamsa­xurdias
li­ pes, ris gamoc qu­ Cas jer fran­ ge­bis (qar­ Tve­le­ bi ka­To­ li­ sanapiromde. v. orb­e­ li­a­nis qu­Cis mimdebare usa­xe­lo mo­nak­
ke­
ebs fran­ gebs uwo­ deb­dnen), Sem­ deg ka­ To­li­ ke­
e­bis quCa er­ qva veTs 1999 ewo­ da r. abJand ­ a­
Zis sa­xe­li.
(am saxeliTaa Setanili 1841 w. Sedgenil Tbilisis quCebis zurab abulaZis qu­Ca, isani-samgoris r-ni (varkeTili);
siaSi). XX s. 20-ian wlebSi _ a. saiaTnovas, Semdeg pir­ ve­ javaxeTis quCidan aerodromis dasaxlebis XI quCamde. ae-
li ma­ is­is qu­ Ca da­ er­ qva, 1991 ki g. abes­aZ­is sa­ xe­li ewo­ da. rodromis dasaxlebis VII quCas z. abulaZis saxeli ewoda
quCaze aris wminda mariam RvTismSoblis amaRlebis kaToli- 2003.
kuri kaTedraluri taZari (1804), samefo ubnis Teatri, XIX Tengiz abulaZis qu­Ca, vake-saburTalos r-ni (vake); ni­
s. II naxevris sa­ cxovr. sa­ xle­ bi. aqvs 2 Cixi (I Cixi _ yof. a. koloz yifSiZisa da nugzar sajaias quCebs Soris. yof.
saiaTnovas Ses., II Cixi _ yof. i. ivaniZis Cixi). studqalaqis dasaxlebis usaxelo quCas T. abulaZis saxeli
pirveli maisi, mSromelTa solidarobis dRe, saerTaS. ewoda 2003.
dResaswauli (dawesda 1889 w. II internacionalis parizis abu­se­ris­Ze tbelis I gasasvleli, isa­ ni-sa­
mgo­ris r-ni
kongresze). (navTluRi); abuserisZe tbelis quCidan gudarexis qu­ Ca­mde.
so­so (ko­ ba) ab­zi­a­ni­Zis qu­Ca, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (or­ xevis abu­se­ris­Ze tbelis II gasasvleli, isa­ ni-sa­mgo­ ris
dasaxleba); Tengiz CantlaZis quCidan giorgi muxaZis quCam- r-ni (navTluRi); abuserisZe tbelis quCidan gudarexis
de. usaxelo monakveTs s. abz ­ ia­n­iZ­is saxeli da­ er­qva 1995. quCamde.
quCazea wminda ninos eklesia (2000). abu­se­ris­Ze tbelis qu­Ca, isa­ ni-sa­
mgo­ris r-ni (nav­
xa­
Ca­tur abo­vi­a­nis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (qvemo uba­ n­i); TluRi); qeTevan dedoflis gamziridan saxalxo quCis III
abo Tbilelis quCidan kote (konstantine) afxazis quCamde. Cixamde. ad­ re Zve­li sa­saf­ la­ os qu­ Ca er­qva, Sem­deg _ a. mat­
warmo­ iq­mna ara ug­ vi­
an­es XVII s. 40-ia­ ni wle­ bi­
sa, im dros, ro­ ros­ov­is­a. 1992 abuserisZe tbelis sa­xe­li ewoda. quCaze
de­sac ros­ tom me­ fem am mi­ da­
mo­eb­Si axali sa­ me­
fo sa­ sax­le aa­ Se­ na. aris kvebis produqtebis mwarmoebeli Sps `samgori~. aqvs 2
aRniSnulia al. piSCeviCis mier Sedgenil Tbilisis 1785 w. geg- gas., 2 Ci­ xi.
maze. 1841 w. Sedgenil Tbilisis quCebis siaSi Setanilia az- aga­ris qu­Ca, di­ du­be-Cu­ Ru­ Tis r-ni (axali kukia); af­
re­
nauris quCis saxelwodebiT. ro­ gorc Cans, aq adre fe­ o­da­ le­ bi xa­
zeTis I Sesaxvevidan afxazeTis quCamde. warmoiqmna XX s.
cxov­ rob­ dnen. 1924 gle­ xis qu­ Ca ewo­ da, 1938 ki x. abov­ia­n­is 30-ian wlebSi. 1938-mde afxazeTis II quCa erqva.
sa­
xe­li da­ er­qva. Semo­ na­xu­
lia XIX s. sa­ cxovr. sa­ xle­ bi. aga­ ra, da­ ba qa­
re­
lis r-nSi.
abo Tbi­le­lis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (qvem­o ubani ­­ ); ra­ el ag­la­Zis qu­Ca, di­
fi­ du­
be-Cu­Ru­ Tis r-ni (did
re­ ­ ube);
gia abesaZis quCidan puris moednamde. aRniSnulia al. piSCe- qu­Taisis quCidan alio mircxulavas quCamde. warmo­ iq­
mna
viCis mier Sedgenil Tbilisis 1785 w. gegmaze. 1841 w. Sedge- XX s. 30-ian wleb­ Si. 1963-mde gas­ wvri­vi qu­Ca er­qva, Sem­ deg _
nil Tbilisis quCebis siaSi Setanilia rogorc di­ di mru­ de S. elia­v­as­i, 1991 r. agl­ aZ­is sa­xe­
li ewoda. quCaze aris ludis
qu­Ca (moicavda h. Tumanianis quCasac). 1900 quCis nawils, mwarmoebeli Sps `Tbilludi~.
abasabadis moednidan (axland. lado gudiaSvilis moedani) adi­ge­nis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (axali kuk­ia); ve­ ZaTxevis
puris moednamde, b. Sel ­ kovn­ik­ov­is saxeli daerqva, 1922 _ m. quCidan rkinigzamde. warmoiqmna XIX s. II naxevarSi. qu­ Cas 1938-
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
13
mde Tofiswa­ mlis Sesaxvevi er­ qva, imis gamo, rom erT-er­ Ti gza kisis quCamde). Tbi­ li­
sis 1902 w. geg­ ma­
ze datanilia rogorc
ar­se­
na­
lis­ken aqe­
da­
nac mi­
di­
o­da. am saxeliTaa Setanili Tbilisis te­ra­sis qu­ Ca, 60-ian wlebSi vefxistyaosnis personaJis
gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi. avTandilis saxeli ewoda.
adi­ ge­ni, da­ba samxr. sa­
qar­
Tve­ lo­ Si. avlabari, Tbilisis Zv. ubani qalaqis aRm. nawilSi, mtkvris
ae­rod­ro­mis da­sax­le­ba, isa­ ni-sa­ ris r-ni (varke­
mgo­ marcx. mxares. saxeli `a.~ pirvelad gvxvdeba 1392 sveti­
Tili); kaxeTis gzatkecilsa da varkeTilis masivs Soris. cxovlis mamulTa nusxaSi. dagegmarebis xasiaTi, r-ic XIX s.
aerodromis da­sax­le­bis: II naxevarSi Caisaxa, zogierTi gamonaklisis garda, dRemdea
I quCa, kaxeTis gzatkecilidan kaloubnis quCamde. aqvs 1 gas. moRweuli. amJamad mimdinareobs sarekonstruqcio samuSaoebi.
II quCa, I quCidan kaloubnis quCamde. aqvs 1 gas. ix. agreTve st. elias mTa.
III quCa, Sandor petefis quCidan javaxeTis quCamde. aqvs av­lab­ris gasasvleli, Zveli Tbilisis r-ni (avl ­ ab­a­
2 gas. ri); avlabris Sesaxvevidan lado mesxiSvilis quCamde.
IV quCa, dasawyisi III quCidan. aqvs 2 gas. avlabris moedani, Zveli Tbilisis r-ni (avl ­ ab­ar
­ i); Rvi­nis
V quCa, ix. javaxeTis quCa. aRmarTs, metexis quCas, qeTevan dedoflis gamzirs, nikifore
VI quCa, dasawyisi Sandor petefis quCidan. irbaxisa da lado mesxiSvilis quCebs Soris. warmo­ iq­mna XIX
VII quCa, ix. zurab abulaZis quCa. s-Si. 1828-idan ixsenieba rogorc ka­ xe­
Tis moedani, Tbilisis
VIII quCa, dasawyisi X quCidan. 1876 w. gegmaze datanilia av­ lab­
ris moednis saxelwodebiT (aq
IX quCa, XII quCidan zurab abulaZis quCamde. iyo e. w. `av­lab­ ris ba­za­ri~, ga­
uq­
mda 1911). Tbilisis quCebis
X quCa, VIII quCidan romanoz xomlelis quCamde. 1926 w. cnobarSi Setanilia rogorc kaxeTis moedani, 30-ian
XI quCa, kaloubnis quCidan romanoz xomlelis quCamde. wlebSi s. Sau ­ m­ia­n­is sa­
xe­
li daer­ qva, 1990 _ qeTevan wamebu-
XII quCa, XIII quCidan romanoz xomlelis quCamde. lis (ix. qeTevan dedofali). 2005 daubrunda Zv. saxeli a. m.
XIII quCa, kaloubnis quCidan XIV quCamde. mo­e­
dan­zea eCmiaZinis wminda giorgis eklesia, romlis ezoSi
XIV quCa, XIII quCidan romanoz xomlelis quCamde. dgas 1989 w. 9 aprilis tragediis gamo somxeTidan qarTveli
I quCis I gasasvleli, I quCidan kaloubnis quCamde. xalxis TanagrZnobis niSnad Camotanili qvajvari (moqandake a.
I quCis II gasasvleli, kaloubnis quCidan III quCamde. martirosiani). moedanzea me­ tro­ s sa­
d­gu­ri `avlabari~.
II quCis gasasvleli, II quCidan kaloubnis quCamde. kaxeTi, mxare aRm. saqarTveloSi.
III quCis I gasasvleli, III quCidan IV quCamde. av­lab­ris qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (avl ­ ab­ar
­ i); ivris quCi-
III quCis II gasasvleli, dasawyisi III quCidan. dan vardis moednamde. quCa daaproeqta miwismzomelma tovar-
IV quCis I gasasvleli, IV quCidan VI quCamde. nickim 1833_35. Tbilisis 1851 w. gegmaze datanilia avlabris
IV quCis II gasasvleli, IV quCidan VI quCamde. II quCis saxeliT, Semdeg a. q. daerqva. Semo­ na­
xu­ lia XIX s.
ae­ro­por­tis da­sax­le­ba, isa­ ni-sa­
mgo­ris r-ni. dasaxleba sa­
cxovr. sa­ xle­ bi. aqvs 2 Cixi.
Tbilisis samxr.-aRm. nawilSi, besarion qeburiasa da lilos av­lab­ris Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (avl ­ ab­ar
­ i);
dasaxlebebs Soris, aeroportis mimdebare teritoriaze (Tbi­ ar­mazis quCidan lado mesxiSvilis quCamde. Semonaxulia XIX
lisSi aeroporti daarsda 1928. Semdgom wlebSi mo­ x­
da misi s. sacxovr. saxlebi.
rekonstruqcia, riTac gaizarda aeroportis gamtarunarianoba. av­Sniani, gldani-naZaladevis r-ni. sacxovr. r-ni Tbilisis
2007 mwyobrSi Cadga axali saerTaSoriso aeroporti). Crd. nawilSi, Tbilisis wyalsacavis mimdebare teritori-
aeroportis da­sax­le­bis: aze. dagegmarda 1971. saxelw. `a.~ ukavSirdeba mravalwlovan
I quCa, ix. iakob xvedelianis quCa. buCq-balaxovan mcenare avSans.
II quCa, ix. leo daviTaSvilis quCa. avWala, gldani-naZaladevis r-ni. sacxovr. r-ni Tbilisis
av­Tan­di­lis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (sol ­ ol­ ak­i); mi­ Crd. nawilSi, mtkvris marcx. mxares. a. erT-erTi uZvelesi
sasvleli wavkisis I Sesaxvevidan (Tavdapirvelad gadioda wav­ qalaqispira sofeli iyo. Tbiliss SemouerTda 1962. dageg-

avlabris moedani.
14 e nci k l o p e d i a
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
15

anCisxatis eklesia.
16 e nci k l o p e d i a

giorgi aTonelis quCa.

marda 1975. saxelw. warmodgeba `avi Walisagan~ (xalxSi wleb­ Si, sa­bur­ Ta­los am na­ wi­
lis gana­ Se­ni­a­
ne­
bis dros. quCazea n.
gavrcelebuli cru rwmenis Tanaxmad am daWaobebul da gau- musxeliSvilis sax. gamoTvliTi maTematikis in-ti. aqvs 2 Ses.
val adgilebSi `avi sulebi~ binadrobdnen). aku­ ra, so­ fe­
li Te­ la­vis r-nSi.
avWalis qu­Ca, gldani-naZaladevis r-ni (avWala); da­ aleq­ san­dre ala­daS­vi­lis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (av­
sawyisi elefTer andronikaSvilis quCidan. lab­ar­ i); konstantine erisTavis quCidan amave quCis Sesaxve-
gi­or­ gi aTo­ne­lis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (orb­el ­ i­ vamde. warmo­ iq­
mna XIX s. bo­ los. Tav­ da­pir­ve­lad na­ xi­Ce­va­
nis
an­Tub­an­i); nikoloz baraTaSvilis quCidan simon (soliko) Ses. er­ qva (asea Setanili Tbilisis gamgeobis mier 1903 w.
virsalaZis quCamde. ad­ re igi or­ be­
li­ a­
nis qu­ Cis na­ wils Se­
d­ genil quCebis siaSi). Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia
warmo­ ad­gen­
da. qu­Cis mi­ da­mo­ e­
bi XVIII s. Sua wle­ ba­
mde sa­ me­
fo rogorc naxiCevanis quCa. 60-ian wlebSi a. alad ­ aSv­il
­ is sa­
sa­kuT­ re­ba iyo. 1751 qarTlis me­ fe Te­ i­mu­
raz II-m es mi­ da­mo­e­ xe­
li ewoda.
bi `saxaso sa­ sax­lis ad­ gi­
liTurT~ sardal re­ vaz or­ be­
li­ans na­xi­ Ce­va­ ni, qa­ la­qi azer­ba­
ij
­ an­
Si.
ubo­ Za. XIX s. 60-ian wleb­ Si qu­ Ca ga­iy­o: erT na­ wils orbe- aleq­ san­dre ala­daS­vi­lis Sesaxvevi, Zveli Tbilisis
lianis saxeli darCa, meores ma­ da­ To­vis qu­ Ca ewo­ da (20-ian r-ni (avl ­ ab­ar
­ i); konstantine erisTavis quCidan martyofis
wlebSi orbelianebma kuTvnili adgilis nawili, m. S. yof. qu­Camde. datanilia Tbilisis 1934 w. gegmaze rogorc naxi­
kunZuli mtkvris marjv. sanapiroze, axland. mSral xidTan, Cevanis Ses.
general v. madaTovs mihyides), xo­ lo mesames _ di­ di van­ qi­ alaz­nis gasasvleli, Zveli Tbilisis r-ni (avl ­ ab­ar
­ i);
sa (ix. vanqi). 1922 ma­ da­To­ vis qu­ Cas v. vol ­ od­ ars­kis sa­ xe­
li mdebareobda alaznisa da araratis quCebs Soris.
ewo­ da, di­ di van­qi­sas _ pre­ si­
sa. 1958 presis quCas, 1965 ki alaz­nis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (avl ­ ab­ar
­ i); gelaTis
ori­ ve qu­ Cas gio­ rg­i aTon­el ­ is sa­ xe­ li mi­e­kuT­vna. qu­ Ca­
s esaz- quCidan armazis quCamde. warmoiqmna XIX sa­ u­
ku­ne­
Si. Tbilisis
Rvreba g. leoniZis saxelobis ba­ Ri (yof. aleqsandres baRis 1876 w. geg­ ma­
ze aR­ niS­
nu­lia ya­za­ris qu­ Cis sa­ xe­liT. Tbilisis
qveda nawili). adre #31 sa­ xlSi sa­ stum­ ro `lon­ do­ ni~ iyo gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi Setanilia
ganTavsebuli, xo­ lo #29-Si _ sa­ stum­ ro `grand-ote­ li~. rogorc a. q. 1935, ub­ nis re­ kon­
struq­ ci­is dros, qu­­ Cis da­­
Semo­ na­
xu­ lia: ga­lav­ni­sa da Zv. ek­ le­ si­
is na­ STi (sa­ mrek­lo­ ze sa­
wyis­ Si aRmo­ Cnda ad­ rind. Sua sa­ uk. ak­ lda­ me­
bi, r-Ta­ gan Ti­
mi­Se­
ne­bu­lia #2 sa­ xli); van­ qis sa­ mrek­lo (XIX s.); XIX s.
To­ eu
­­li ram­ de­ni­
me mi­
cva­le­bu­lis sa­ marxs warmo­ ad­gen­ da. aqvs
50_70-ia­ ni wle­bi­sa da sa­ u­ku­nis da­ sas­
ru­ lis sa­ cxovr. sa­ xle­
1 Ses.
bi; ekleqtikuri xasiaTis Senoba (#25), romelSic amJamad
ala­ za­ ni, mdi­ na­
re aRm. sa­qar­Tve­lo­ Si.
ganTavsebulia aSS-is saerTaSoriso ganviTarebis saagento,
al­ge­Tis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (xarfuxi); soRan-
agebulia XIX s. dasasruls (adre am adgilze idga g. orbe-
luRis Sesaxvevidan giorgi merCulis quCamde. warmoiqmna
lianis saxli). quCas aqvs 1 Cixi.
XIX s-Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis
ake­Tis qu­Ca, glda­ ni-na­Za­la­ vis r-ni (RrmaRele); mde­
de­ ba­
siaSi Setanilia rogorc Se­ sax­ve­
vi. 20-ian wlebSi quCa ga­
reobda daviT guramiSvilis gamzirsa da rkinigzas Soris.
daarsda XX s. 40-ian wlebSi. yof. mesamea quCas a. q. ewoda xda. a. q-is #1-Si ganTavsebulia i. griSaSvilis biblioTeka-
50-ian wlebSi (amJamad quCa aRar arsebobs). muzeumi.
ake­ Ti, lan­ Cxu­Tis r-nis sof­ le­ bis ze­ mo da qve­ mo ake­ Tis al­ ge­ Ti, mdi­ na­
re aRm. sa­qar­Tve­lo­Si.
gavrcelebuli sa­ xel­ wo­ de­ba. aleqseevka, isani-samgoris r-ni. dasaxleba Tbilisis samxr.-
aku­ris qu­Ca, va­ ke-sa­bur­ Ta­los r-ni (qvayreli); dasawyisi aRm. nawilSi. ix. zemo aleqseevkis dasaxleba da besarion qebu-
konstantine gamsaxurdias gamziridan. warmo­ iq­
mna XX s. 20-ian rias dasaxleba (yof. qvemo aleqseevkis dasaxleba).
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
17
vla­ di­mer (la­ do) aleq­si-me­sxiS­vi­lis gasasvleli, am­ bro­ la­ u­ri, qa­ la­qi das. sa­ qar­Tve­lo­ Si.
glda­­ ni-na­Za­
la­ de­vis r-ni (lotkini); aleqsi-mesxiSvilis qu- pet­ re ami­ra­naS­vi­lis qu­Ca, glda­ ni-na­
Za­
la­de­vis r-ni (zRvis­
Cidan levan qarTleliSvilis quCamde (yof. lotkinis gas- ub­an­i); dasawyisi vasil kakabaZis quCidan. warmo­iq­mna XX s. 70-
asvleli). ian wleb­ Si. 1981 Temqis dasaxlebis 69-e quCas p. ami­ ra­naS­vi­lis
vla­ di­mer (la­ do) aleq­si-me­sxiS­vi­lis qu­Ca, glda­ ni-na­ sa­xe­li daerqva.
Za­­
la­ de­vis r-ni (lotkini); likanis quCidan lotkinis xevamde. Sal­ va ami­ra­naS­vi­lis qu­Ca, isa­ ni-sa­
mgo­ris r-ni (orx ­ev­is
warmoiqmna XIX s. bolos. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. dasaxleba); kaxeTis gzatkecilidan giorgi muxaZis quCamde.
Sedgenil quCebis siaSi Setanilia rogorc lot­ ki­s qu­Ca. ase­vea warmo­ iq­mna XX s. 60-ian wleb­ Si. usaxelo quCas S. amir ­ an­a­
datanili Tbilisis 1934 w. gegmaze. Tbilisis quCebis 1940 w. Svil ­ is sa­ xe­
li daerqva 80-ian wlebSi.
cnobarSi ki Setanilia lotkinis quCis saxelwodebiT. 1996 v. kon­ stan­ ti­ne ami­ra­ji­bis qu­Ca, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (sabar-
S. aleqs­i-mes­xiSv­il ­ is sa­ xe­li ewoda. aqvs 1 gas., 2 Ses. gos dasaxleba); vladimer miqelaZis quCidan yvarlis quCamde.
di­mit­ ri (do­ do) aleq­si­Zis qu­Ca, isa­ ni-sa­ mgo­ris r-ni (var­ warmo­ iq­
mna XX s. 30-ian wlebSi. ad­ re sa­bar­gos da­ saxlebis VI
keT
­ il­ i-3); sesilia TayaiSvilisa da saqarTvelos erTiano­ qu­Ca er­ qva, Sem­deg k. amir
­ aj
­ ib­is sa­xe­
li ewo­ da.
bisTvis mebrZolTa quCebs Soris (I da II mikroraionebs So- anak­li­is qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (axali kuk­ia); gior-
ris). yof. usaxelo quCas d. aleqsiZis saxeli ewoda 1990. gi Citaias quCidan rkinigzamde. warmo­ iq­
mna XX s. I naxevarSi.
rab aleq­si­Zis qu­Ca, va­
me­ ke-sa­ bur­Ta­los r-ni (qvayr ­ el
­ i); adre baTumis Sesaxvevi erqva. Tbilisis 1934 w. ge­ gmaze da-
tyvarCelis quCidan Tamar mefis gamziramde. warmo­ iq­
mna XX s. tanilia rogorc a. q.
50-ian wleb­ Si da z. rux ­aZ­is sa­ xe­li daer­ qva. 1995 m. aleqs­iZ­is anak­ lia, so­ fe­
li zug­ di­dis r-nSi.
sa­
xe­li ewo­ da. quCaze ganTavsebulia geografiis, geologiis, baTumi, qalaqi das. saqarTveloSi, aWaraSi (dedaqalaqi).
geofizikis, maTematikis, samSeneblo meqanikisa da seismomedego- ana­nu­ris qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (ver ­ e); iakob ni­
bis in-tebi, xelnawerTa erovnuli centri da erovnuli samecn. kolaZis quCidan varazisxevis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s-Si.
biblioTeka (1970; arqiteqtorebi: g. leJava, v. libermani). qu­Cis kon­ tu­ ri mo­ niS­
nu­lia Tbi­ li­sis 1902 w. geg­ ma­ze ana­ nu­
al­va­nis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (avl ­ ab­ar
­ i); mdeba­ reobda ris Se­ sax­ve­
vis pa­ ra­
le­ lu­ rad (ana­ nu­ris Se­ sax­
vevs Sem­ deg­ Si
malxaz abduSeliSvilisa da konstantine cucqiriZis quCebs Sio mRvim­el ­ is saxeli ewo­ da).
Soris. warmo­ iq­
mna XIX s. II na­ xe­var­Si. Tbilisis 1876 w. gegma- ana­ nu­ ri, so­ fe­li du­ Se­
Tis r-nSi.
ze datanilia rogorc roslavliovis quCa (ix. m. roslavlio- ana­pis 414-e qar­Tu­li di­vi­zi­is qu­Ca, glda­ ni-na­Za­la­
vi), 1902 w. gegmaze _ ya­zar­mis qu­Ca (am qu­Ca­ze iyo gre­na­der­Ta de­vis r-ni (zRvisubani); daviT guramiSvilis gamziridan Tbi-
sa­
meg­re­los pol­ kis pok­ rov­ skis ya­ zar­ma da sa­ xel­ wo­de­ bac aqe­ lisis wyalsacavamde. da­ sax­le­ bis mTa­ va­
ri ma­gis­tra­li. Tem­ qis
dan modis). 1923 a. q. da­ er­ qva. dasaxlebis yof. `e~ qu­ Cas sa­ xe­
li ewo­ da 1967.
al­ va­ ni, ax­ me­
tis r-nis sof­ le­ bis ze­ mo da qve­ mo al­ va­nis ga-
vrcelebuli sa­ xel­ wo­de­ ba.
heidar alievis sanapiro, marjvena sanapiros monakveTi
aka­ki baqraZis quCidan zviad gamsaxurdias sanapiromde. h.
alievis saxeli ewoda 2007. amave wels gaixsna memoria-
li da monumenti, romelzec aRniSnulia manZili Tbilisidan
baqomde (556 km).
isa­ak ali­xa­ni­a­nis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (avl ­ ab­ar
­ i);
qeTevan dedoflis gamziridan nikifore irbaxis quCamde. warmo­
iq­
mna XIX s. II na­ xe­
var­ Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w.
Sedgenil quCebis siaSi Setanilia rogorc gan­ jis Sesaxvevi;
20-ian wlebSi _ elizavetpolis quCa, 30-ian wlebSi ma­ haC­
ya­lis
quCa daerqva. 1947 i. alix ­an­ia­n­is saxeli ewoda.
ganja (qarT. wya­ ro­ eb­iT _ g a n Z a), qa­ la­ qi azerbaijanSi.
1904_18 er­ qva eli­ za­vet­ po­li, 1935_89 _ ki­ ro­ va­
ba­
di.
mahaCyala (1922-mde _ p e t r o v s k - p o r t i), daRestnis
de­da­qa­
la­ qi.
amaR­le­bis gasasvleli, Zveli Tbilisis r-ni (sol ­ o­
lak­i); amaRlebis quCidan kojris quCamde. Setanilia Tbili-
sis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi.
amaR­le­bis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (sol ­ ol­ ak­i); pao-
lo iaSvilis quCidan maro mayaSvilis aRmarTamde. warmo­ iq­
mna
XIX s-Si. amaR­ le­bis quCa (`voz­ ne­
sen­ska­
ia~) daerqva kojris
gza­ tkecilTan mdebare amaRlebis eklesiis gamo, r-ic aigo
istorikos p. ioselianis TaosnobiTa da Tbilisis moqalaqeTa
mier Segrovebuli fuliT. am da­ sa­
xe­le­biT da­ tanilia qa­ la­ qis
1867 w. geg­ ze. 1923 i. dav­iT
ma­ ­ aSv­il ­ is­ saxeli daarqves, 90-ian
wlebSi kvlav a. q. ewo­ da. Semo­ rCe­ni­lia Zv. Tbi­ li­su­ri (XIX
s-mde) sa­ cxovr. sa­ xlis nawili. qu­ Ca­
ze XIX s. II naxevris da
XX s. da­ sa­wyi­sis sa­ cxovr. sa­ xle­ bi da amaRlebis axali ekle-
siaa (2001). aqvs 1 gas., 1 Ses. (yof. elamis Ses., mrude Ses.), 3
Cixi (II Cixi _ yof. mrude Cixi, III Cixi _ yof. swori Cixi).
amaR­ le­ ba, qris­ ti­ a­
nu­ li dRe­ sas­wa­u­
li.
am­bro­la­u­ris qu­Ca, va­ ke-sa­ bur­ los r-ni (saburTalo);
Ta­
aleqsandre yazbegis gamziridan guram fanjikiZis quCamde.
warmo­ iq­
mna XX s. 50-ian wleb­ Si. amaRlebis quCa #8.
2. q e
18 e nci k l o p e d i a
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
19

avWala.
20 e nci k l o p e d i a

ana­ pis 414-e wi­ Tel­ dro­ So­ va­ ni qar­ Tu­ li di­ vi­ gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi Setanilia duSe-
zia, sa­ xe­li ga­ iT­qva ssrk-ger­ m. (1941_45) om­ Si. gmi­ru­ lad Tis I Cixis saxeliT. Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia
ib­rZo­ da Crd. kav­ ka­
si­
a­
Si, kras­ no­da­ ris mxa­ re­
Si, yi­ri­mSi da sxv. rogorc i. ni­ ko­la­Zis I Cixi (ix. i. nikolaZe). 1938 _ a. su­ m­­ba­
ana­ pa, qa­ la­ qi ru­ seT­Si, kras­ no­da­ ris mxa­ re­
Si. mis max­ lob­ TaSv­il-iuJinis, 1992 v. anj ­ af
­ ar
­ i­
Zis sa­xe­li ewo­da. quCazea
la­ daa 414-e qar­ Tu­li di­ vi­
zi­ is da­ Ru­pu­li me­brZo­ le­bis Zma­ Ta Teatri `veriko~ (damaarsebeli kote maxaraZe), a-isa da m.
sa­saf­ lao. Wi­aurelis saxl-muzeumi (mis.: v. anjafariZis 16).
elefTer an­dro­ni­kaS­vi­lis gasasvleli, glda­ ni-na­ zurab anjafariZis quCa, isa­ ni-sa­ ris r-ni (do­
mgo­ la­ba­
Za­la­ de­vis r-ni (avW ­al
­ a); elefTer andronikaSvilis quCidan u­ri); qeTevan dedoflis gamziridan dolabauris III quCamde.
ama­ ve quCis I Sesaxvevamde. warmo­ iq­ mna XIX s-­ Si. aR­ niS­nu­lia qa­ la­qis 1851 w. gegmaze
elefTer an­dro­ni­kaS­vi­lis qu­Ca, glda­ ni-na­
Za­
la­ de­vis ro­ gorc saldaTis quCa. re­ vo­lu­ ci­ a­
mde am qu­ Cis max­ lob­ lad
r-ni (avW ­al­ a); mdinare gldanisxevidan sxvitoris quCamde. ad­ re id­ga niJego­ ro­dis 44-e dra­ gun­Ta pol­ kis ya­zar­me­bi. sabW. xe­
v. len­in­is saxeli er­ qva, Sem­deg _ v. ulia­n­ov­is­a. 1994 _ s. li­ suf­ le­ bis wleb­ Si aq wi­ Te­lar­ mi­el­ Ta na­wi­le­bi ganlagdnen
zald ­ ast­ an­iSv­il
­ is, 1995 e. and ­ ron­ik­aSv­il
­ is sa­ xe­
li ewoda. (aq­
ve iyo wi­ Te­
lar­ mi­
el­Ta klu­ bic). amis gamo qu­ Cas XX s. 30-
quCazea saaqcio saz-ba `spechidromSeni~. aqvs 1 gas., 4 Ses., ian wlebSi wiTelarmielis quCa daerqva. 2007 z. an­ jafariZis
8 Cixi. saxeli ewoda.
da­viT an­dRu­la­Zis qu­Ca, isa­ ni-sa­
mgo­ris r-ni (sab­arg­os Sio arag­vis­pi­re­lis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (axali
das­axl ­ eb­a); kote baqraZis quCidan sergi durmiSiZis quCamde. kuk­ia); adigenis quCidan nestor kalandariSvilis quCamde.
warmo­ iq­
mna XX s. 30-ian wleb­ Si. ad­ re sabargos dasaxlebis warmo­ iq­mna XIX s. 70-ian wleb­ Si. 1875 quCas ewoda qala­
VII qu­ Ca er­ qva, 1973 d. and ­ Rul ­ aZ­is sa­xe­li ewoda. qisTavis _ i. Tumanovis (TumaniSvilis) saxeli, romelic am
ni­ko­ loz an­Te­la­vas qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (CuR ­ ur
­ e­ raionSi miwis did nakveTs flobda. mis saxels atarebda ram-
Ti); kumisis quCidan elene axvledianis xevamde. warmo­iq­mna denime quCa. 1900 Tumanovis III quCas Ta­ ma­
ris qu­ Ca daer­ qva,
XIX s-Si. Tbilisis quCebis 1926 w. cnobarSi Setanilia ro­ gorc Cans, Ta­ mar me­ fis pa­ tiv­sa­ce­mad. 1922 S. aragv­isp­ir ­ e­
rogorc sa­ pnis quCa. 1960 _ petre iberis, 1994 n. anT ­ el
­ av­as lis sa­xe­li ewo­da. aqvs 1 Ses. (yof. Tamaris Ses.), 1 Cixi.
sa­xe­li ewoda. aqvs 1 Ses. ara­le­Tis qu­Ca, glda­ ni-na­Za­
la­ de­vis r-ni (RrmaR ­ el
­ e); va-
anTimoz iverielis gasasvleli, Zveli Tbilisis r-ni zianis quCidan ifnis quCamde. usaxelo quCas a. q. daerqva XX
(zemo ubani); erekle II-is quCidan zviad gamsaxurdias sanapi- s. 50-ian wleb­ Si. zog cnobarSi araleTis nacvlad miTiTebu-
romde. warmoiqmna XVII s. 40-ian wlebSi. Tbilisis gamgeobis lia aradeTis quCa.
mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi Setanilia ro­ gorc eg- ara­ de­ Ti, sof. qarelis r-nSi.
zarqosis Ses., 1922 daerqva a. bebelis Ses. (ix. a. bebeli). ara­ra­tis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (avl ­ ab­ar
­ i); gelaTis
1962 miekuTvna anTimoz iverielis saxeli. gasasvlelis max- quCidan armazis quCamde. warmo­ iq­mna XIX s-Si. Setanilia
loblad 1959, stambis daarsebis 250 wli­ sTavis aRsaniSnavad Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi.
aRmarTuli stela migvaniSnebs, rom aq iyo vaxtang VI-is mier Semo­ na­
xu­ lia XIX s. da­ sas­ru­lis sa­ cxovr. sa­ xle­ bi. aqvs 1
TbilisSi daarsebuli pirveli qarT. stamba (1709), sadac Ses.
daibeWda ocze meti dasaxelebis aseulobiT wigni, maT Soris ara­ ra­ ti, qalaqi somxeTSi; vulkanuri masivi Tur­ qeT­ Si;
SoTa rusTavelis vefxistyaosani. vake somxeTsa da TurqeTSi.
an­ton ka­Ta­li­ko­sis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (kal ­ a); di­mit­ ri ara­yiS­vi­lis qu­Ca, va­ ke-sa­bur­ los r-ni (vak­e);
Ta­
gia abesaZis quCidan erekle II-is moednamde. qu­ Ca ad­ re­ul ilia WavWavaZis gamziridan tician tabiZis quCamde. warmo­ iq­mna
xa­na­Si warmo­ iq­
mna. Tavdapirvelad quCis monakveTs axland. XX s. 40-ian wleb­ Si. manamde aq idga aguris qarxnebi, rac ase-
erekle II-is moednidan k. afxazis quCamde er­ qva lilaxana, vea datanili Tbilisis 1934 w. gegmazec. Se­­ mdeg sa­ mgo­ris qu­ Ca
samRebro rigi, radgan aq iyo samRebro saxelosnoebi. aR- daer­ qva. 1953 d. aray­iSv­il ­ is sa­ xe­li ewo­­ da. aqvs 1 Cixi.
niSnulia al. piSCeviCis mier Sedgenil Tbi­ lisis 1785 w. samgori, vake adgili Tbilisis aRm-iT, ivris zegnis Crd.-
gegmaze. 1817_20 wlebSi aq dasaxldnen germ. kolonistebi das. monakveTi.
da samRebro rigs ewoda ger­ ma­ne­le­bis qu­ Ca (Setanilia 1841 ar­bos qu­Ca, glda­ ni-na­Za­
la­de­vis r-ni (RrmaR ­ el­ e); daviT
w. Sedgenil Tbilisis quCebis siaSi). quCis me-2 monakveTs, guramiSvilis gamziridan rkinigzamde. warmo­ iq­
mna XX s. 40-
k. afxazis quCidan g. abesaZis quCamde, erqva akimovis quCa ian wlebSi. yof. me-9 quCas a. q. ewo­ da 1948.
(`akimovskaia~), rac `aqimis~ an `eqimis~ damaxinjebuli forma ar­ bo, so­ fe­li go­ ris r-nSi.
unda iyos (quCa datanilia Tbilisis 1867 w. gegmaze). SesaZ- ar­bo­Si­kis qu­Ca, isa­ ni-sa­mgo­ ris r-ni (Savi sofeli); sa­
loa, quCis saxelw. ukavSirdebodes iqve mdgar RvTismSob- masi aragvelis mesame Sesaxvevidan artem lusinianis quCamde.
lis miZinebis eklesiis moZRvris _ filipes saxels. `moZR- warmoiqmna XIX s. bolos. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier
varT moRvaweobis gareSe igi iyo Se­ saniSnavi mkurnalic~ (z. 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi. 1961-mde Sesaxvevi iyo.
WiWinaZe, `kaTolikTa ekklesia saqarTveloSi~, tf., 1903). ar­ bo­ Si­ ki, so­ fe­ li de­ dof­ lis­ wya­ros r-nSi.
1900 akimovis quCa gaizarda germanelebis quCis xarjze. ar­gve­Tis qu­Ca, didube-CuRureTis r-ni (axali kukia); wya­
1923 quCas re­ vo­lu­ ci­
o­ner ioseb (soso) iva­ ni­Zis (daiRupa ros quCidan manglisis quCamde. qu­ Cis kon­ tu­ re­bi da­ tanilia
1905) sa­ xe­li ewo­ da, 1990 _ an­ ton ka­ Ta­li­ko­
si­ sa (ix. anton Tbi­ li­sis 1902 w. geg­ ma­ze, Tumca sa­ xe­li araa aR­ niS­nu­li.
I ) . 1914 aSenebul sinagogis SenobaSi (#3) amJamad gan- 20-ian wlebSi tyekulturis III quCa daerqva, 40-ian wlebSi
Tavsebulia saqarTvelos ebraelTa istoriul-eTnografiuli a. q. ewoda.
saxelmw. muzeumi. aqvs 1 Cixi (yof. i. ivaniZis Cixi; Tbilisis ar­ gve­ Ta, ar­ gve­ Ti, 1) sof­ le­ bi das. sa­ qar­Tve­ lo­ Si, zes­
1934 w. gegmaze datanilia rogorc a. bebelis II Cixi). ta­­
fo­ ni­sa da sa­ Cxe­ris r-neb­ Si; 2) ist. pro­ vin­
cia das. sa­ qar­
ana an­to­nov­ska­i­as qu­Ca, va­ ke-sa­ bur­ los r-ni (del
Ta­ ­ is­i); Tve­lo­ Si.
vaJa-fSavelas gamziridan ipodromamde. warmo­ iq­mna XX s. 50- lav­ ren­ ti ar­da­zi­a­nis qu­Ca, va­ ke-sa­bur­Ta­los r-ni (veZ­i­
ian wleb­ Si. 1974-idan a. ant ­ on­ovs­kai­a­s sa­ xe­li hqvia. si); xevidan zemo veZisis quCamde. warmo­iq­mna XX s. 40-ian
iuri an­uas qu­Ca, va­ ke-sa­
bur­ Ta­los r-ni (veZisi); dasawyi- wleb­ Si. 60-ian wlebamde sa­ pro­ eq­
tos I quCa er­ qva, Semdeg l.
si iuri gagarinis quCidan. Sesaxvevs i. anuas saxeli daerqva ard­ az
­ ia­n­is sa­ xe­li ewoda.
2006. qris­ te­ fo­ re are­Si­Zis qu­Ca, va­ ke-sa­bur­Ta­los r-ni (vak­e);
ve­ri­ko an­ja­fa­ri­Zis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (fiqris atenis quCidan veris xeobamde. warmo­ iq­
mna XX s. 20-ian wleb­
gora); iakob nikolaZis quCidan varazisxevis quCamde. Tbi­lisis Si. Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc bazaleTis
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
21
Sesaxvevi, Semdeg ate­ nis Sesaxvevi daerqva. 1992 q. are­ Si­Zis nil quCebis siaSi Setanilia rogorc far­ ko­fe­lis Sesaxvevi.
sa­
xe­ li ewoda. 20-ian wlebSi quCa gaxda. 1958 _ i. sturuas, 2003 g. asa-
pet­ re ar­ve­la­Zis qu­Ca, isa­ ni-sa­mgo­ ris r-ni (sa­ bar­gos da­ Tianis saxeli ewoda. aqvs 2 Ses. (I Ses. _ yof. farkofelis
saxl­ eb­a); vladimer miqelaZis quCidan emzar onianis quCamde. Ses.). Tbilisis 1934 w. gegmaze quCis monakveTi, g. asaTianis
warmo­ iqmna XX s. 30-ian wleb­ Si. ad­ re sa­ bar­ gos dasaxlebis I Sesaxvevidan II Sesaxvevamde, datanilia rogorc farkofe-
IV qu­ Ca er­qva, Semdeg p. arvelaZis saxeli ewoda. lis gasasvleli.
ar­Tvi­nis qu­Ca, di­ du­ be-Cu­Ru­ re­Tis r-ni (axali kukia); guram asaTianis I Sesaxvevi, glda­ ni-na­Za­la­ de­
vis r-ni
rki­nigzidan oTar CeCelaSvilis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX (na­Za­la­de­vi); mixeil mesxis quCidan Zmobis Cixamde.
s-Si. 1922-mde antonis (ix. anton martyofeli) quCa erqva guram asaTianis II Sesaxvevi, glda­ ni-na­Za­
la­ de­
vis r-ni
(Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCe- (na­Za­la­de­vi); mixeil mesxis quCidan omar kelaptriSvilis
bis siaSi), Semdeg _ araqelasi. asevea datanili Tbi­ li­sis Sesaxvevamde.
1934 w. geg­ ma­
ze. 50-ian wlebSi a. q. ewoda. aqvs 2 Cixi. la­ do asa­Ti­a­nis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (kal ­ a, so­
ar­ Tvi­ ni, sa­qar­
Tve­los is­ to­ri­ u­li pro­ vin­ci­is _ klar­ je­ lol ­ ak­i); puris moednidan kojris quCamde. fe­ od. pe­ ri­od­ Si
Tis qa­ la­qi. amJamad Crd.-aRm. Tur­ qeT­Sia. aqa­u­ri mi­ we­bis di­di na­ wi­li be­ bu­TaS­vi­
le­ bis gvars ekuT­ vno­da.
ar­ma­zis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (avl ­ ab­ar
­ i); lado mes­ XVIII s-Si quCis dasawyisSi idga bebuTaSvilebis sasaxle,
xiSvilis quCidan nikoloz baraTaSvilis aRmarTamde. war­ mo­ romelsac sxvadasxva nagebobiTa da ezo-baRiT sakmaod vrceli
iq­
mna XIX s. II na­ xe­
var­Si, ad­ re eC­ mi­
a­Zi­
nis qu­ Ca er­ qva. data- teritoria eWira. am teritoriaze yofila patara auzi mar-
nilia Tbilisis 1876 da 1934 wlebis gegmebze. quCis saxelw. marilos lomebiT da, agreTve, qvis auzi, romlebSic wyali
ukavSirdeboda iqve mdgar XIX s. eCmiaZinis wminda giorgis sololakis mTidan modioda milebiT. quCas ad­ re koj­ ris aR­
ek­
lesias. 60-ian wlebSi a. q. daerqva. Semo­ na­
xu­ lia XIX s. mar­ Ti er­ qva, Sem­ deg _ koj­ ris quCa, 1841 w. Sedgenil Tbili-
da­­
sas­ ru­lis sa­ cxovr. sa­ xle­ bi. aqvs 1 Ses. sis quCebis siaSi Setanilia rogorc baRis quCa. 1843 w. siaSi
ar­ ma­ zi, sa­ qar­Tve­
los uZ­ ve­
le­ si de­ da­qa­
la­qis, mcxe­ Tis erT- Setanilia v. beb­uT ­ ov­is saxeliT. 1922 _ f. eng­els­is, 1991
er­Ti uba­ ni. 1940 a. da mi­ si mi­ da­mo­e­
bi ar­ qe­ol. da ar­ qit. l. asaT ­ ia­n­is sa­ xe­li ewoda. qu­ Ca­
ze aris XIX s. da­ sasrulis
na­
krZa­ lad gamo­ cxad­da. da XX s. da­ sa­wyi­
sis Se­ no­be­bi, m. S. #28 _ ax­ land. 66-e sko­
eC­mi­ a­Zi­ni (1945-mde da 1995-idan _ v a R a r S a p a t i), somx.- la-gimnaziis Se­ no­ba (1903, inJ. ro­ ti­no­vi), #18 _ ar­ qit. k.
gri­ go­ri­a­
nu­li ek­le­si­is ka­Ta­li­ ko­sis re­ zi­den­ cia. ta­tiS­ Ce­
vis sa­ ku­Ta­
ri sa­ xli (1897). aqvs 2 Ses. (I Ses. _ yof.
arsenali (CuRureTi), dasaxlebuli ubani CuRureTSi. n. maris II quCa, II Ses. _ yof. mcire Ses.).
gaCn­da XIX s. 70-ian wlebSi, mas Semdeg, rac arsenali Ru­ mi­xe­il asa­Ti­a­nis qu­Ca, va­ bur­
ke-sa­ los r-ni (del
Ta­ ­ is­i);
nibis moednidan gadaitanes mtkvris marcx. mxares mdebare aleqsandre yazbegis gamziridan Salva nucubiZis quCamde.
CuRureTis goraze, romelsac arsenalis gora Seerqva, ubans warmo­ iq­mna XX s. 50-ian wleb­ Si. ad­ re _ ko­ min­ter­ nis, 1961-
ki _ `a.~ datanilia Tbilisis 1876 w. gegmaze. arsenalma, idan vaJa-fSa­ ve­
las Se­ sax­ vi erqva. 1966 m. asaT
ve­ ­ ia­n­is sa­ xe­li
ewo­ da. quCaze aris m. asaTianis sax. fsiqiatriis samecn.-kvl.
ro­gorc samx. dawesebulebam, iarseba XX s. 30-ian wlebamde,
in-ti, l. sayvareliZis sax. daavadebaTa kontrolisa da sa-
Tumca toponimi dRemdea SemorCenili.
zogadoebrivi janmrTelobis erovn. centri.
arsenali Tavdapirvelad mdebareobda gareTubanSi. adgili,
kominterni, ko­ mu­nis­tu­ri in­ ter­ na­
ci­o­na­
li, III in­ ter­ na­
ci­
sa­
dac amJamad mTavrobis saxlis ukana korpusia, 1816-idan ar-
o­na­li (1919_43), sa­ er­Ta­So­ri­so or­ ga­
ni­za­cia, r-ic aer­ Ti­
senalis Senobas eWira, xolo qveda terasaze mowyobili iyo
ane­bda sxva­ das­xva qvey­nis kom­ par­ti­ebs.
moe­dani. 1846 pirveli ianvridan mefisnacval m. voroncovis
as­ka­nis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (kldisubani); beTlemis
brZa­ nebiT arsenalis moednidan, 60-iani wlebidan ki _ aleqsan- quCidan gomis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s. I na­ xe­ var­
Si. adre
dres baRidan, yoveldRiurad SuadRis aRsaniSnavad isrodnen erqva feTxainis II aRmarTi (datanilia Tbilisis 1876 w. geg-
zarbaznidan. es tradicia gagrZelda mas Semdegac, rac `saa- maze), meorenairad _ miZinebis aRmarTi. saxelw. ukavSirdeboda
Ti-zarbazani~ CuRureTSi, arsenalis (axland. S. gamcemliZis) beTlemis (feTxaini) macxovris Sobis zeda eklesias (yof.
qu­
Cis maxloblad gadaitanes (1882); moiSala mxolod revo- RvTismSoblis miZinebis eklesia). 1925 n. ma­ ris I quCa daer­ qva
luciis Semdeg. (ix. n. mari), 1938 _ a. q. quCaze da CixebSi Semo­ na­ xu­
lia XIX
arsenali, samx. dawesebuleba, sadac inaxaven, aremonteben s. da­ sas­ru­ lis sa­ cxovr. sa­ xle­ bi. aqvs 1 Ses. (Tbilisis 1934
da anawileben samx. nawilebis SeiaraRebasa da sabrZolo masa- w. gegmaze datanilia rogorc qvemo gomis Sesaxvevi, xolo
las. gomis quCis monakveTi beTlemis aRmarTidan askanis Sesaxve-
Runibis moedani, axland. mTavrobis saxlis adgilze vamde _ rogorc askanis Sesaxvevi), 4 Cixi.
mde­bare moedani. saxelw. ukavSirdeba rus. jaris mier 1859 as­ ka­ na, so­ fe­li ozur­ ge­
Tis r-nSi.
w. Samilis ukanaskneli forpostis _ Runibis aRebas. a­skeris Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (xarfuxi); mi­
ar­se­na­lis mTis quCa, di­ du­be-Cu­ Ru­re­Tis r-ni (arsena- sasvleli hqonda TeleTis quCis II Sesaxvevidan. warmoiqmna
li); rkinigzidan axalarsenalis I quCamde. XIX s-Si. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sed-
ar­se­na­lis xe­vi, di­ du­be-Cu­Ru­ re­Tis r-ni (arsenali); genil quCebis siaSi. Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia
ar­se­nas qu­Ca, ix. ar­ se­na oZel ­ aSv­il
­ is quC­a. rogorc askeris gasasvleli. amJamad Ses. aRar arsebobs.
sokrat arSbas qu­Ca, va­ ke-sa­bur­ los r-ni (veZisi); iuri
Ta­ pav­le a­slanid­is qu­Ca, va­ ke-sa­bur­ Ta­los r-ni (qvayr ­ el
­ i);
gagarinis quCidan Jiuli Sartavas quCamde. warmoiqmna XX s. tyvarCelis quCidan akurisa da berbukis quCebamde. warmo­ iq­
50-ian wlebSi, adre kolxeTis IV Sesaxvevi erqva, 1968-idan mna XX s. 20-ian wleb­ Si. ad­ re er­ qva al­ si­
ma­ a­
nis qu­ Ca, 1993
_ i. gagarinis IV Sesaxvevi. 2006 s. arSbas saxeli ewoda. p. aslanidis saxeli ewoda.
ar­Cil me­fis qu­Ca, va­ ke-sa­bur­ Ta­los r-ni (did ­ i diR­ om­i); al­ ma­ si­ a­ni, so­fe­li yaz­ be­gis r-nSi.
demetre Tavdadebulis quCidan mirian mefis quCamde. ad­ re as­pin­Zis qu­Ca, di­ du­be-Cu­ Ru­re­Tis r-ni (svaneTisubani);
usa­xe­ lo mo­ nak­
ve­
Ti iyo. 1991 wminda ar­ Cil mefis sa­ xe­li paata saakaZisa da gumaTis quCebs Soris. warmoiqmna XX s.
ewoda (ix. arCil stefanozis Ze). 20-ian wlebSi.
guram asaTianis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­ vis r-ni (na­
de­ Za­la­de­ as­pin­Zis I qu­Ca, di­ du­be-Cu­ Ru­re­Tis r-ni (svaneTisubani);
vi); kisisxevis quCidan guram asaTianis II Sesaxvevamde. warmo­ dasawyisi gumaTis quCidan. warmoiqmna XX s. 20-ian wlebSi
iq­
mna XIX s. bolos. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedge- (adre aspinZis II Ses. erqva).
22 e nci k l o p e d i a
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
23

qalaqis xedi.
24 e nci k l o p e d i a

as­pin­Zis II qu­Ca, di­ du­be-Cu­Ru­re­Tis r-ni (svaneTisubani); rogorc p. cicianovis quCa (somxis bazari, qurqisa da ia-
dasawyisi gumaTis quCidan. warmoiqmna XX s. 20-ian wlebSi. raRis rigebi), 1876 da Semdgomi wlebis gegmebze – rogorc
as­pin­Zis Sesaxvevi, di­ du­be-Cu­Ru­re­Tis r-ni (svaneTis­ somxis bazari. XX s. 30-ian wlebSi ­ sarewao koo­ pe­ra­ci­
is
ubani); paata saakaZis quCidan zeganis quCamde (adre aspinZis qu­Ca daerqva iqve ganTavsebuli saqarTv. sarewao kooperaciis
I Ses. erqva). sabWos (`sarewao sabWo~) gamo. 1938 _ s. Todrias, 1944 _ k.
as­ pin­Za, da­ ba is­ to­ ri­ul sa­ mcxe­Si, as­pin­
Zis r-nis cen­ tri. le­se­li­Zis, 2006 k. afxazis sa­xe­li ewoda. is­to­ri­u­lad es
asu­re­Tis qu­Ca, glda­ ni-na­
Za­
la­ vis r-ni (lotkini);
de­ iyo uZ­ ve­
le­ si sa­ qa­rav­ no gzis mo­ nak­
ve­Ti, r-ic koj­ ris kar­ Tan
geguTis quCidan silibistro Todrias quCamde. warmo­ iq­mna iwye­bo­ da, dRe­ van­de­li a. q-is xazs ga­ sdev­ da da akav­ Si­reb­da
XX s. 30-ian wleb­ Si. qa­
la­ qis centrs aba­ no­Tu­ban­Tan. Se­mdgom­Si igi Tan­da­Ta­no­biT
asu­ re­ Ti, so­ fe­li TeT­ ri wya­ros r-nSi. iq­
ca qa­ la­qis Zir­ Zve­li na­ wi­lis _ ka­ lis sa­ vaW­ ro cen­ trad.
as­xis qu­Ca, di­ du­be-Cu­ Ru­re­Tis r-ni (axali kukia); lebar­ klak­ ni­
li, viw­ ro, mag­ ram sa­ kma­
od grZe­ li qu­ Cis ori­ ve mxa­ re
dis quCidan caiSis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. da­ sa­
wyis­ Si. mWid­ rod iyo gana­ Se­ni­a­
ne­bu­ li sa­ vaW­ro duq­ ne­biT, sa­ xe­los­ no­e­
adre erqva CuRureTis agarakis, Semdeg _ as­ xi­
nis qu­ Ca, rac bi­
T, sa­ kul­ to na­ ge­bo­be­
biT da, faq­ tob­ ri­vad, qa­la­ qis sa­ vaW­ro-
as­
xis ru­ si­
fi­ci­re­ bu­li for­ maa. Tbilisis 1934 w. gegmaze sa­
xe­los­ no centrs, Ta­ vi­se­bur birJas warmo­ ad­gen­da. pir­ ve­li
datanilia rogorc asxis quCa. 1939 daerqva p. osipenkos re­kon­ struq­ cia qu­ Cas 1924_26 Ca­ u­tar­ da (inJ. g. qur­ di­a­
nis
saxeli, 1990 ewoda CuRureTis quCa, Semdeg daubrunda Zve­ pro­ eq­ti), me­ o­re _ 1986_88 (ar­ qi­t. jgu­ fi g. ba­ Ti­aS­vi­
lis
li saxeli. xel­ mZRva­ ne­
lo­ biT), ris Se­ de­ga­
dac qu­ Ca gada­ iq­
ca mniS­ vne­lo­
as­ xi, as­ xis ma­ si­ vi, kar­ stu­li ma­ si­vi eg­ri­sis qed­ ze. van sa­ transp. ma­ gis­ tra­ lad, r-ic aer­ Tebs qa­ la­ qis centrs
ate­nis qu­Ca, va­ ke-sa­bur­Ta­los r-ni (vak­e); ilia WavWavaZis mis samxr.-aRm. na­ wil­ Tan da, ama­ ve dros, rCe­ ba kul­ tu­ rul-
gamziridan veris xeobamde. quCa warmoiqmna XX s. 20-ian sa­
vaW­ ro cen­ trad. Zvel, is­ to­ ri­u­lad Camo­ ya­
li­ be­ bul ga­ re­
wlebSi. 1925_26 wlebis cnobaTa wignSi `mTeli tfili- mo­Si mra­ va­
li Ta­ na­med­ro­ ve na­ ge­bo­ba aRi­ mar­Ta, mo­ Zve­
le­ bul,
si~ Setanilia vakis axali quCebis siaSi. Tbilisis 1934 w. amo­rti­ ze­bul sa­ xlebs ki Ca­ u­tar­ da Zi­ re­u­li re­ kon­ struq­ cia,
gegmaze quCis bolo monakveTi (axland. qristefore areSi- ra­mac mra­ val­ sa­
xa qa­ la­ qi­sa­Tvis da­ ma­xa­
si­a­
Te­be­li ie­ ris am uZ­
Zis quCis paraleluri) datanilia rogorc atenis Sesaxve- ve­
les qu­ Cas Ta­ na­med­ ro­ ve sa­ xe misca. igi er­ Tna­i­
rad izi­ davs
vi, Semdeg Tbilisis sabWos aRmaskomis prezidiumis wevris ro­ gorc Tbi­ li­ se­lebs, ase­ ve tu­ ris­ teb­sac. na­ ge­bo­ ba­Ta­gan aR­
vasil aleqsis Ze xo­ ma­
su­ri­Zis (1856_1948) sa­ xe­
li daer­ qva, sa­
niS­ na­via: uni­ver­ ma­Ris Se­ no­ bis kom­ pleq­ si [XX s. 80-ia­ ni ww.,
1959-idan _ isev atenis, 1996 g. abaS ­iZ­is­ saxeli ewoda. ar­qi­
teq­ to­ re­bi: g. ba­ Ti­aS­vi­ li (xelmZRv.), m. lek­ ve­iS­vi­li, d.
2001 daubrunda Zv. saxeli. quCazea banki `respublika. jgufi JRen­ ti, i. xe­ la­ ia; gran-pri I sa­ er­TaS. ar­ qit. bi­ e­
na­ le­ ze, Tbi­
sosiete Jenerali~. li­ si], r-is xu­ roT­ mo­ZRvre­ ba `pos­ tmo­ der­ nis­tu­ li~ sti­ lis
ate­ ni, qa­ la­qi fe­ od. sa­ qar­Tve­lo­ Si. go­ris r-nis sof­ le­bis Ta­vi­
se­ bu­ri in­ ter­ pre­ ta­ci­ aa; sto­ ma­to­ lo­ gi­u­ri po­ lik­ li­ni­ka
di­di da pa­ ta­
ra ate­ nis gavrcelebuli sa­ xe­
lwodeba. (1988; ar­ qit. n. qva­ Te­la­ Ze, g. Ta­ ya­iS­vi­
li), r-ic ori­ gi­na­lu­ri,
ato­cis qu­Ca, di­ du­be-Cu­Ru­re­Tis r-ni (axali kukia); kaxa for­ miT ara­ or­ di­na­ru­ li Se­ no­baa. a. q-ze aris Tek­ les qar­
maniJaSvilis quCidan caiSis quCamde. warmo­ iq­mna XX s. 30-ian vas­la (axland. sa­ su­li­ e­ro akademia da seminaria; XIX s. Sua
wleb­ Si. Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc noRe- wlebi), no­ ra­Se­nis RvTismSoblis da jva­ ris ma­ mis ek­ le­ si­e­
bi,
las quCa, Semdeg, 40-ian wlebamde, qva­ lo­ nis II qu­ Ca erqva. sinagoga. ver­ cxlis qu­ Cis ku­ Txe­Si, skver­ Si, dgas k. le­ se­li­
ato­ ci, sofeli qa­ re­
lis r-nSi. Zis Zeg­ li (moqandake i. nikolaZe). aqvs 3 Cixi (Tbilisis 1934
noRela, mdinare abaSisa da martvilis r-nebSi, rionis w. gegmaze II Cixi datanilia rogorc qoSis Cixi).
marjv. Senakadi. aRdgomis moedani, Zveli Tbilisis r-ni (zemo ubani); ioane
qvaloni, yof. sofeli xobis r-nSi, rkinigzis baqani SavTelis, nino da ilia nakaSiZeebisa da CaxruxaZis quCebs
senak_xobis gadasarbenze. Soris. saxeli ewoda 2006.
Te­do­re afa­na­si­ev ­ is qu­Ca, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (sab­arg­os aRdgoma, udidesi qristianuli dResaswauli.
das­axl
­ eb­a); vladimer miqelaZis quCidan giorgi SarvaSiZis
awyu­ris qu­Ca, isa­ ni-sa­ mgo­ris r-ni (avl ­ ab­ar
­ i); kaspis qu­
quCamde. warmo­ iq­mna XX s. 30-ian wlebSi. ad­ re sa­bar­gos da­
Cidan kaxeTis gzatkecilamde. warmoiqmna XX s. I naxevar-
sax­le­bis V qu­ Ca erqva, Semdeg T. afanasievis saxeli ewoda.
Si. 20-ian wlebamde ferma-avlabris didi prospeqti erqva.
afxa­ze­Tis qu­Ca, di­ du­be-Cu­Ru­re­Tis r-ni (axali kukia);
Tbilisis quCebis 1926 w. cnobarSi Setanilia rogorc awyu­
giorgi (gigo) zaziaSvilis quCidan mTis ferdobamde. war-
ris didi prospeqti, 1940 w. cnobarSi _ rogorc a. q. aqvs
moiqmna XX s. I naxevarSi. 1923-mde vladimeris II Sesaxvevi
1 Ses. (yof. Siraqis III Ses., Semdgom _ awyuris I Ses.).
erqva, Semdeg _ afxazeTis Sesaxvevi. Tbilisis 1934 w. gegma-
awyu­ ri, so­ fe­ li, ta­ Za­
ri da ci­ xe axal­ ci­xis r-nSi.
ze datanilia rogorc quCa. aqvs 2 Ses. (II Ses. _ yof. cxra
aWa­ris qu­Ca, di­ du­ be-Cu­ Ru­re­Tis r-ni (axali kukia); gior-
Zmis II Ses., III Ses. _ yof. cxra Zmis III Ses.).
gi maruaSvilis quCidan xevamde. warmoiqmna XX s. I naxevarSi.
afxa­ze­Tis I Sesaxvevi, di­ du­be-Cu­Ru­ re­Tis r-ni (axali
adre javaxeTis quCa erqva. 60-ian wlebSi a. q. ewoda.
kukia); giorgi (gigo) zaziaSvilis quCidan aWaris quCamde.
kote (kon­ stan­ti­ ne) afxazis quCa, Zveli Tbilisis r-ni aWa­ ra, sa­ qar­ Tve­ los avt. res­ pub­li­ ka.
(ka­
la, zemo ubnisa da qvemo ubnis sazRvari); Tavisuflebis javaxeTi, mxare samxr. saqarTveloSi.
moednidan vaxtang gorgaslis moednamde. warmoiqmna Sua sau- axa­l­ar­se­na­lis I qu­Ca, di­ du­be-Cu­ Ru­ re­Tis r-ni (arse-
kuneebSi. `kojris karidam Camosuli didi quCa~ imTaviTve nali); arsenalis mTis quCidan aspinZis Sesaxvevamde. qu­Ca
cnobili iyo Sua bazris saxe­ liT. es saxeli Seerqva imitom, warmo­ iq­mna XIX s. 60-ian wleb­ Si Cu­ Ru­re­ Tis mi­ da­ mo­ eb­
Si gana­
rom igi qalaqis (kalis) or ubans – zemo da qvemo ubans Se­
ni­a­ne­bis zrdis gamo. erTxans axal­ Cu­Ru­ re­Tis I qu­ Ca er­ qva.
Sua mdebareobda. 1841 w. Sedgenil Tbilisis quCebis siaSi axa­l­ar­se­na­lis II qu­Ca, di­ du­be-Cu­ Ru­ re­Tis r-ni (arsena­
Setanilia rogorc somxis quCa da p. cicianovis quCa (ver- li); arsenalis xevidan zeganis quCamde. erTxans axalCuRu-
cxlis quCasTan erTad). Tbilisis 1867 w. gegmaze datanilia reTis II quCa erqva.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
25
axa­l­ar­se­na­lis Cixi, di­
du­
be-Cu­
Ru­ Tis r-ni (arsena-
re­ ele­ne ax­vle­di­a­nis aR­mar­Ti, Zveli Tbilisis r-ni (Cu­
li); dasawyisi axalarsenalis II quCidan. Ru­re­Ti); kosta xeTagurovis quCidan malxaz abduSeliSvi-
axal­da­bis qu­Ca, glda­ ni-na­Za­la­de­vis r-ni (RrmaR­ el
­ e); da- lis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s. II naxevarSi. Tbilisis 1876
viT guramiSvilis gamziridan rkinigzamde. warmoiqmna XX s. w. gegmaze datanilia rogorc surb-ka­ ra­ pe­
tis aRmarTi, 1923
40-ian wlebSi. aqvs 1 Ses., 1 Cixi. ewoda n. kib­alC­iC­is, 1988 _ e. ax­ vle­di­a­nis sa­xe­li. aRmarTze
axal­ da­ ba, da­ ba bor­ jo­ mis r-nSi. dgas yovelTa qarTvelTa wmidaTa sax. eklesia.
axali kukia, kukiis mikroubani. XIX s. 40_50-ian wlebSi gi­or­gi ax­vle­di­a­nis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (ve­ re);
CuRureTidan da avlabridan daiwyo mosaxleobis masobrivi leo qiaCelis quCidan niko nikolaZis quCamde. warmo­ iq­mna
gadasvla kukiaze dasasaxleblad, ris Sedegadac axland. a. XIX s. II naxevarSi. Tbilisis 1884 w. gegmaze datanilia
Ciqobavas quCis gadaRma, Crd-iT da Crd.-aRm-iT, gaCnda ax- rogorc axali quCa, Semdeg daerqva rus. imperator nikoloz
ali dasaxleba. 80_90-ian wlebSi a. k-m daikava rkinigzis II-is asulis anastasias (1901_18) saxeli. am saxeliTaa Se-
gadaRma, Zveli naZaladevisa da kukiis sasaflaos mimdebare tanili Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis
teritoria. siaSi. 1923 _ s. per ­ ovs­kai­a­s­, 1990 g. axv­led ­ ia­n­is sa­ xe­li
axa­li holandia, Zveli Tbilisis r-ni (vere). moicavda ewoda.
axland. erekle tatiSvilisa (yof. yazbegis) da dimitri elene ax­vle­di­a­nis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (CuR ­ ure­­
baqraZis quCebis midamoebs. ixsenieba XIX s. II naxevarSi Sed- Ti); elene axvledianis aRmarTidan samreklos quCamde. warmo­
genil Tbilisis gegmebze. aq uwin arsebobda taverna `axali iq­mna XIX s. II na­ xe­
var­Si. warmo­ ad­
gen­
da surb-ka­ ra­ pe­tis aR­mar­
holandia~, Cans, ubnis saxelic aqedan modis. Tis gan­ Sto­ e­
bas da surb-ka­ ra­ pe­
tis qu­ Ca er­ qva (saxelwodeba
axa­lub­nis qu­Ca, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (elia); saingilos ukavSirdeboda av­ la­bar­ Si mdga­ r surb-ka­ ra­ pe­
tis ek­ le­si­as).
quCidan fSavis quCamde. qu­ Cis kon­ tu­ re­
bi Tbi­ li­
sis 1924 w. Zv. sa­ liT qu­
xe­ Ca qalaqis gegmaze aR­ niS­nu­ lia 1876-idan. 1923
geg­
ma­
zec aris mo­ niS­nu­li. ewo­ da n. kib­alC­iC­is, 1988 _ e. axv­led ­ ia­n­is sa­ xe­li. Semo-
axa­ lu­ ba­ ni, am sa­ xel­ wo­de­bis ram­ de­ni­
me pun­qtia sa­qar­Tve­ naxulia XIX s. dasasrulis sacxovr. saxlebi. aqvs 1 aRm.,
lo­ Si. Se­
saZ­le­ be­
lia sa­ xel­ wo­de­ba da­kav­
Si­re­
bu­
li iyos ax. ub­ 1 Ses., 1 Cixi.
nis gana­Se­ni­
an­e­
bas­Tan. surb-karapeti, qarT. _ wminda karapeti.
axal­qa­la­qis qu­Ca, glda­ ni-na­
Za­
la­ vis r-ni (naZ­al
de­ ­ ad
­ ev­i); ele­ ne ax­vle­di­a­nis x­evi­, Zveli Tbilisis r-ni (CuR ­ ur
­ e­
merab qavTaraZis quCidan xevsureTis quCamde. warmoiqmna XX Ti); kosta xeTagurovis quCidan mixeil buxaiZis quCamde.
s. 30-ian wlebSi da 40-ian wlebamde sawyobis II quCa erqva. yofili CuRureTis, Semdeg surb-karapetis, 1923-idan _ n.
axal­ qa­la­ qi, qa­la­ qi samxr. sa­ qar­Tve­lo­Si. kibalCiCis xevi. 1988 a. x. ewoda.
axal­ci­xis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (axali kuk­ia); aleqsandre (sa­ ndro) ax­me­te­lis gasasvleli, di­ du­ be-
giorgi Citaias quCidan rkinigzamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si. Cu­Ru­re­Tis r-ni (diR ­ om­i); aleqsandre axmetelisa da evgeni
adre mTis quCa erqva. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sed- miqelaZis quCebs Soris.
genil quCebis siaSi Setanilia rogorc axalcixis Sesaxvevi.
aleqsandre (sa­ ndro) ax­me­te­lis qu­Ca, di­ du­be-Cu­ Ru­re­Tis
XX s. 30-ian wleb­ Si qu­ Ca gaxda.
r-ni (diR ­ om­i); akaki beliaSvilis quCasa da daviT aRmaSe­
axal­ ci­xe, qa­ la­qi samxr. sa­ qar­Tve­lo­ Si.

aRdgomis moedani.
26 e nci k l o p e d i a

neblis xeivans Soris. a. ax­ me­te­lis sa­xe­li ewo­da 1963. am Semo­ na­
xu­lia XIX s. dasasrulis sa­ cxovr. sa­ xle­bi. aqvs 1
quCazea ki­ nos­tu­ dia _ dRe­ van­
de­li sa­ aq­
cio saz-ba `qar­Tu­li gas., 3 Cixi.
fil­­mi~. aqvs 1 gas. ax­ta­lis gasasvleli, glda­ ni-na­
Za­
la­de­vis r-ni (lot-
ax­me­tis qu­Ca, isa­ ni-sa­ risa da Zveli Tbilisis r-nebi (av­
mgo­ kini); misasvleli axtalis quCidan.
lab­ar
­ i); badiauris quCidan winandlis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX ax­ta­lis qu­Ca, glda­ ni-na­
Za­
la­de­vis r-ni (lotkini); zia­ ris
s-Si. 1902-mde zaqaTalis quCa erqva. am saxeliTaa data­ nili quCidan sanavardos quCamde. warmoiqmna XX s. 20-ian wlebSi.
Tbilisis 1876 w. gegmaze. Semdeg a. q. daerqva. 1934 w. gegmaze 40-ian wlebamde axtalis I quCa erqva. aqvs 1 gas.
datanilia rogorc TianeTis quCa [iwyeboda Telavis quCidan, ax­ta­ la, ta­ la­xiT sa­ mkur­na­
lo bal­ ne­
ol. ku­ ror­ti gur­ ja­
xolo quCis monakveTi Telavis quCidan xevamde (axland. i. an­
Si.
qurxulis Ses. nawili) datanilia rogorc Cingilis Ses.]. axu­Tis qu­Ca, di­ du­be-Cu­Ru­re­Tis r-ni (svaneTisubani); dasaw-
Tbilisis quCebis 1940 w. cnobarSi Setanilia rogorc a. q. yisi paata saakaZis quCidan. warmoiqmna XX s. 20-ian wlebSi.
aqvs 1 Cixi (yof. Cingilis Cixi). axu­ Ti, so­ fe­
li Cxo­ ro­wyus r-nSi.
ax­me­ta, qa­ la­qi aRm. sa­
qar­
Tve­ lo­ Si. mi­
rza fa­ Ta­ li axun­do­vis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni
zaqaTala, qalaqi azerbaijanSi. zaqaTalis okrugi da z. (aban­oT
­ ub­an­i, xarf ­ ux
­i); abanos quCidan firdousis quCamde.
1860_1917 administraciulad Tbilisis gubernias eqvemdebare- rogorc Sesaxvevi, warmo­ iq­
mna XIX s. I na­ xe­
var­Si, ad­re me­qva­
boda. be­
Ta qu­ Ca er­ qva, sa­xelw. da­ kav­Si­
re­bu­
lia Tbi­ li­sel me­ qva­
be­
Ta
lar axos­pi­re­lis gasasvleli, Zveli Tbilisis
beg­ sa­
qmi­a­
no­bas­ Tan. quCas esa­ zRvre­ bo­da msxvi­ li fe­ o­da­
lebis sum­
r-ni (qvem­o uban­i); beglar axospirelis quCasa da lado gu- ba­
To­ vebis (sumbaTaSvilebis) ma­ muli da XX s. dasawyisidan
diaSvilis moedans Soris. sumbaTovis quCa daerqva. 30-ian wleb­ Si m. f. axund­ ov­is sa­xe­
lar axos­pi­re­lis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (qvem­o
beg­ li ewo­ da. datanilia Tbilisis 1934 w. gegmaze. aqvs 1 Ses.,
uban­i); lado gudiaSvilis moednidan lado asaTianis qu­ r-ic imave gegmaze datanilia qvabis Sesaxvevis saxelwodebiT.
Camde. ar­ se­
bobs fe­ od. xa­ni­
dan. quCa aRniSnulia al. piSCevi- aqvea datanili spilenZisa da zedadgaris Sesaxvevebi, r-ebic
Cis mier Sedgenil Tbilisis 1785 w. gegmaze. 1867 w. geg­ ma­
ze amJamad aRar arsebobs.
mo­Rni­nis qu­ Cad iwo­ de­
ba aq mdebare mo­ Rni­nis RvTismSoblis aja­me­Tis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (axali kuk­ia); ar-
somx.-grigorianuli ek­ le­si­
is (1751) gamo. 1923 qu­ Cas ewo­ nold Ciqobavas quCidan nikoloz gociriZis quCamde. war-
da b. axosp­ir ­ el
­ is sa­xe­
li. quCaze, gasasvlelsa da CixSi moiqmna XIX s. bolos. 80-ian wlebamde Sesaxvevi iyo.

giorgi axvledianis quCa.

Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
27
ger­ cel ba­a­zo­vis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni tfilisi~ Setanilia vakis axali quCebis siaSi. Tbilisis

b
(xar­ fu­xi); ioseb griSaSvilis quCidan mTis ferdo- 1934 w. gegmis mixedviT iwyeboda axland. q. areSiZis quCidan
bamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si. Tbilisis gamgeobis mier (yof. bazaleTis Ses.).
1903 w. Sedgenil quCebis siaSi Setanilia rogorc ba­za­ le­ Ti, so­ fe­li da tba du­ Se­
Tis r-nSi.
SuSis quCa, asevea datanili Tbilisis 1922 da ba­Tu­mis qu­Ca, di­ du­be-Cu­ Ru­ re­Tis r-ni (did ­ u­be); rki­ni­gzi­
1934 wlebis geg­ meb­
ze. Tbilisis quCebis 1960 w. cnobarSi dan daviT yifianis quCamde. warmo­ iq­mna XIX s. bo­ los. Se­
Setanilia rogorc SuSinis quCa. 1995 g. baa­z ­ ov­is sa­ xe­li tanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis
daerqva. siaSi. aqvs 1 Ses., 1 Cixi.
Su­ Sa, qa­ la­qi azer­ ba­i­
jan­ Si. gvi­and. fe­od. xa­ na­
Si ar­ se­bob­ da ba­Tu­ mi, qa­la­qi das. saqarTveloSi, aWa­ raSi (de­ da­qa­la­ qi).
Su­Sis anu ya­ ra­
ba­
Ris sa­ xa­no, r-ic 1813 gu­ lis­ ta­ nis sa­ za­vo ba­ku­ri­a­nis qu­Ca, va­ ke-sa­bur­ Ta­los r-ni (sab­urT ­ al
­ o); viq-
xel­ Sek­ru­ le­biT spar­ seT­ ma sa­ bo­
lo­ od da­ uT­mo ru­ seTs. tor doliZis quCidan zaza fanaskertel-ciciSvilis quCamde.
daviT ba­a­zo­vis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (qvemo ubani); warmo­ iq­
mna XX s. 20-ian wleb­ Si. 1925_26 wlebis cnobaTa
kote (konstantine) afxazis quCidan hovanes Tumanianis quCamde. wignSi `mTeli tfilisi~ Setanilia saburTalos axali qu-
warmoiqmna XIX s-Si. 1934 w. gegmaze datanilia rogorc a. ri- Cebis siaSi.
JinaSvilis Sesaxvevi (ix. a. riJinaSvili). Semdeg ierusalimis ba­ku­ ri­ a­
ni, da­ ba bor­ jo­ mis r-nSi, ku­ ror­ ti da mniS­ vne­lo­
Sesaxvevi erqva. Tbilisis mTavari rabinis winadadebiT quCas va­
ni sa­mTo-sa­ Txi­
la­ mu­ro cen­ tri.
1998 d. baazovis saxeli ewoda. bakurcixis qu­Ca, va­ ke-sa­bur­ Ta­los r-ni (sab­urT ­ al­ o); usa-
bagebi, vake-saburTalos r-ni. sacxovr. ubani Tbilisis das. xelo quCidan zaza fanaskertel-ciciSvilis quCamde (Tavda-
nawilSi, vakis ganapiras, mTawmindis qedsa da veris xeobas pirvelad iwyeboda viqtor doliZis quCidan). warmo­ iq­
mna XX
Soris. adre aq iyo sof. b., r-is saxeli qalaqTan SemoerTebis s. 20-ian wleb­ Si. 1925_26 wlebis cnobaTa wignSi `mTeli
Semdeg mxolod ubans SemorCa. XX s. 60-iani wlebidan dai- tfilisi~ Setanilia saburTalos axali quCebis siaSi.
wyo b-is intens. ganaSenianeba. mikroraioni warmoadgens sam bakurcixe, so­ fe­li gur­ ja­a­
nis r-nSi.
terasaze ganlagebul ramdenime urTierTdakavSirebul kom- baladanis qu­Ca, isa­ ni-sa­mgo­ ris r-ni (navTluRi); qedis
pleqss. garda sacxovr. saxlebisa, b-Si aSenda Tsu-is saerTo ko­munis quCidan cixisZiris I Sesaxvevamde. warmoiqmna XX
sacxovreblis maRlivi korpusebi, r-ebic xidiT ukavSirdeba s. dasawyisSi. Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc
md. veris marcx. napirze mdebare saswavlo korpusebs. balandanis Sesaxvevi, Tbilisis quCebis 1940 w. cnobarSi
ba­gi­ne­Tis qu­Ca, glda­ ni-na­
Za­
la­de­vis r-ni (naZaladevi); Setanilia rogorc komkavSiris III Ses., 1960 da Semdgomi
mixeil xvingias quCidan grigol naTaZis quCamde. warmo­ iq­mna wlebis cnobarebSi _ rogorc b. q.
XX s. 30-ian wleb­ Si. me­
li­ton da an­ dria ba­lan­Ci­va­Ze­e­bis qu­Ca, va­ ke-sa­ bu­r­Ta­
ba­ gi­ ne­ Ti, a r m a z c i x e, sa­ qar­Tve­los Zv. de­ da­qa­la­qis los r-ni (sab­urT ­ al
­ o); ocdaeqvsi maisis moednidan viqtor
mcxe­ Tis Si­ da­ci­xe. mde­ba­
re­ obs qa­ la­
qis samxr. na­ wil­ Si. doliZis quCamde. warmo­ iq­mna XX s. 20-ian wleb­ Si. 1938-mde
va­
xuS­ ti bag­ra­ti­o­nis qu­Ca, didube-CuRureTis r-ni (di­ mas axal­ Se­
nis III qu­ Ca er­ qva, Sem­ deg _ beS­ Ta­Se­
nis, 1967-idan
dub­e); vaxuSti bagrationis xididan rkinigzamde. warmo­iq­mna _ me­li­ton ba­ lan­Ci­
va­Zi­
sa. 1992 me­ li­ ton da an­ dria ba­ lan­ Ci­va­
XIX s. 80-ian wleb­ Si. 1898 daerqva s. Ser ­ em­et
­ ev­is saxeli, Ze­
e­
bis sa­ li ewoda (ix. a. bal
xe­ ­ anC­iv­aZ­e, m. bal
­ anC­iv­aZ­e).
1923 _ vaxuStis, 1973 _ va­ xuS­ ti bag­ ti­
ra­ o­nis (ix. vax ­uSt ­i beSTaSeni, so­ fe­li walkis r-nSi.
bat
­ on­iSv­il ­ i). quCis mniSvneloba gansakuTrebiT gaizarda va­ jorj ba­lan­Ci­nis qu­Ca, vake-saburTalos r-ni (diRomi);
xuSti bagrationis xidis aSenebis Semdeg. giorgi mindelis xididan daviT aRmaSeneblis xeivnamde. quCas
irakli (jano) bag­ra­ti­o­nis qu­Ca, va­ ke-sa­bur­ Ta­los r-ni j. balanCinis saxeli ewoda 2005. quCazea amerikis SeerTe-
(sab­urT ­ al
­ o); daviT gamrekelis quCidan taSkentis quCamde. buli Statebis saelCo.
warmo­ iq­mna XX s. 50-ian wleb­ Si. ad­re usa­ xe­lo iyo. Sem­ deg bam­bis ri­gi, Zveli Tbilisis r-ni (kal ­ a); sionis quCidan
m. tor ­ oS­el­ iZ­is saxeli er­ qva. 1992 i. bagr ­ at
­ io­ n­is sa­ xe­li zviad gamsaxurdias sanapiromde. Tbilisis erT-er­ Ti uZ­ ve­le­
ewo­ da. si qu­Ca. warmo­ iq­
mna XIX s-mde. mi­ si sa­ xelw. da­ kav­Si­re­bu­lia
pet­ re bag­ra­ti­o­nis qu­Ca, di­ du­be-Cu­Ru­
re­Tis r-ni (svaneTis­ ad­re am qu­Ca­ze gan­la­ ge­
bul bam­ be­u­lis, ma­ tylis, Ci­ Tis, fa­ r­
ubani); ramaz daviTaSvilis quCidan paata saakaZis quCamde. warmo­ Ci­
sa da sxv. na­ war­mis sa­vaW­ ro duq­ neb­
sa da sa­ wyo­beb­Tan. mo­ vaW­
iq­
mna XX s. 20-ian wleb­ Si, 60-ian wlebamde Sro­ mis Se­­ sax­
ve­vi re­Ta aseT rigs ba­ zaz­ xa­
na (arab.-spars. _ bazazxane; farTleu-
er­qva, Semdeg p. bagrationis saxeli ewoda. aqvs 4 Cixi (yof. lis savaWro saxli) er­ qva. Tbi­ lis­ Si 2 ba­ zaz­ xa­
na iyo: di­ di
TamaraSenis Cixebi). (k. afxazis qu­ Cis im mo­ nak­veT­ze, r-ic si­ o­nis qu­ Cis pa­ ra­
va­
xuS­ ti bag­ra­ti­o­nis xidi, giorgi saakaZis moednisa da le­lu­ ri iyo) da mci­ re anu qve­ mo ba­ zaz­ xa­
na, r-ic b. r-is
vaxuSti bagrationis quCis damakavSirebeli xidi md. mtkvarze sa­
xe­liT aris cno­ bi­
li. Sem­ deg ki­ dev er­ Ti ba­ zaz­xa­na ga­ Cnda
(1976; arqit. n. lomiZe. inJinrebi: g. bregvaZe, i. koSkaZe). bnel ri­ gSi (ax­ land. Jan Sard ­ en­is quC­a). 1981 Catarda qu-
xidis aSenebamde am adgilas iyo 1936 agebuli sacalfexo Cis rekons­ truqcia-regeneracia (arqit. jgufi; xelmZRv. g.
xidi _ viaduki (inJ. m. mizraxi). baTiaSvili). aRdgenilia arqit. Razar sarqsianis proeqtiT
bag­rat III-is qu­Ca, va­ ke-sa­bur­ los r-ni (did
Ta­ ­ i diRo ­ mi); 1903 agebuli manTaSeviseuli maRaziebi (`manTaSevskie riadi~).
Teimuraz I-isa da mirian mefis quCebs Soris. mSenebare quCas Senobis sana­ pirosken mimarTul kedelze mimagrebulia kinore-
bagrat III-is saxeli ewoda 1990. Jisor s. f­ a­­
rajanovis Zegli (moqandake v. miqaberiZe).
ba­di­a­ur ­ is qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (avl ­ ab­ar ­ i); fostis ba­na­kis da­sax­le­ba, isa­ ni-sa­mgo­ ris r-ni; dasaxleba avla-
quCidan aleqsandre wurwumias quCamde. warmo­ iq­mna XIX s. 80- barsa da sabargos dasaxlebas Soris. mefis ruseTis dros aq
ian wleb­ Si, 1957-mde qar­ Tvel­ Ta qu­Ca er­qva. aqvs 1 Ses. ganTavsebuli iyo samx. banakebi.
ba­ di­ au­­ ri, so­ fe­li sa­ ga­
re­jos r-nSi. ba­na­kis da­sax­le­bis:
ba­za­le­Tis qu­Ca, va­ ke-sa­bur­ los r-ni (vak­e); ilia
Ta­ I quCa, melaanis VI Sesaxvevidan xevamde.
WavWavaZis gamziridan irakli abaSiZis quCamde. warmo­ iq­mna XX II quCa, melaanis VI Sesaxvevidan melaanis V Sesaxvevamde.
s. 20-ian wleb­ Si. 1925_26 wlebis cnobaTa wignSi `mTeli III quCa, melaanis V Sesaxvevidan xevamde.
28 e nci k l o p e d i a

I Sesaxvevi, dasawyisi melaanis VI Sesaxvevidan. didi gavleniTac sargeblobda~ _ wers poeti. igive mosazrebaa
vaJa ba­ne­TiS­vi­lis qu­Ca, isa­ ni-sa­ mgo­ris r-ni (orxevis gamoTqmuli istorikos maqsime berZniSvilis wignSi `masalebi
da­­saxleba); daviT kakabaZis Cixidan ioane petriwis quCamde. XIX saukunis pirveli naxevris qarTuli sazogadoebriobis
adrindeli s. eseninis quCis monakveTs v. baneTiSvilis saxeli istoriisaTvis~ (Tb., 1983).
daerqva 1999. ni­
ko­loz ba­ra­TaS­vi­lis mo­e­da­ni, Zveli Tbilisis r-ni
ni­
ko­ loz ba­ra­TaS­vi­lis aR­mar­Ti, Zveli Tbilisis r-ni (zemo ubani); nikoloz baraTaSvilis xids, zviad gamsaxurdias
(riyisa da avl ­ abr­ is mi­jna); nikoloz baraTaSvilis xididan sanapirosa da nikoloz baraTaSvilisa da ioane SavTelis
Rvinis aRmarTamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si. ad­ re es iyo viw­ ro quCebs Soris, yof. muxranis moedani. 1945 b. m. uwodes.
bi­
li­ ki, r-ic 1803, 1845 da 80-ian wlebSi TandaTan ga­ a­
far­ To­ nikoloz ba­ra­TaSvilis qu­Ca, glda­ ni-na­
Za­la­de­vis r-ni
ves. 50-ian wleb­ Si uwo­ des p. cic ­ ia­n­ov­is, 1923 _ i. kal ­ ia­e­v­is, (gldani); karlo mebaRiSvilis quCidan vasil gulisaSvilis
1945 _ n. baraTaSvilis saxeli. 1935 Ca­ u­tar­da re­kon­struq­ quCamde. ix. n. baraTaSvili.
ni­
ko­loz ba­ra­TaS­vi­lis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (ga-
cia da mi­ i­
Ro dRe­ van­
de­
li sa­ xe. dRes igi qa­ la­
qis erT-er­ Ti
reTubani, zemo ubani); aleqsandre puSkinis quCidan nikoloz
ula­ ma­
ze­si qu­Caa. cal­ mxa­ res ga­ sdevs klde­ ze gadmo­ ki­
debu­ li
baraTaSvilis xidamde. ad­ re `ci­ xis bul­ va­
ri~ er­ qva, 1843-idan
sa­
xle­ bi, me­
o­re mxa­ res moCans qalaqis xedi Zve­ li ub­ ne­
bis mo­
_ mux­ ra­nis qu­ Ca, 1945 n. bar ­ aT
­ aSv­il
­ is sa­ xe­li uwo­ des. ad­ re
mxib­ la­vi pa­
no­ra­miT. pl. ioselianis cnobiT cicianovis aRmar-
aq ava­na­
an­
Txe­ vi Camo­ e­di­ne­bo­ da. xevs te­ xi­
li xa­ ziT mi­ hyve­
bo­da
Tis kldis wverze gaSenebuli yofila 2 sasaxle, romelTa- bur­je­bi­Ta da koS­ ke­biT ga­ mag­re­bu­li qa­ la­qis ga­ lav­ nis Crd.
gan erTi guriis, meore _ samegrelos mTavars ekuTvnoda. es ke­
de­li. XVIII s. Sua wleb­ Si xe­ vi gada­ xu­res, mi­ wiT amo­ av­
sasaxleebi aRa-mahmad-xanis Semosevis dros daungreviaT. b. a. ses, ga­la­va­ni ki aa­feT­ qes. ase ga­ Cnda Tbilisis erT-erT Zvel,
qalaqis centrs n. ba­ ra­TaS­vi­
lis xi­ diT ukav­ Sir­
de­ba. aR­mar­ Tis muxranbatonebis ubanSi (muxranTubani) quCa, r-sac muxranis
da­
sa­ wyis­Si dgas n. ba­ ra­
TaS­vi­
lis Zeg­ li (moqandake b. cibaZe. quCa daarqves. igi eS­ ve­
bo­ da mtkvris na­ pi­
ris­ken, sa­dac mo­ wyo­
arqit. S. yavlaSvili). bi­
li iyo bo­ ra­ni (Se­mdgom­ Si aq aSen­ da mux­ ra­nis xi­di). dro­ Ta
poet i. griSaSvilis `literaturul narkvevebSi~ (1957) vi­
Ta­re­ba­
Si viw­ ro mux­ ra­nis qu­ Ca da xi­ di ve­Rar ere­ o­da mzard
gamoTqmulia mosazreba, rom aRmarTi atarebda ara mTavarm- sa­
transp. moTxovnebs da warmo­ iq­
mna ma­ gis­
tra­ lis Zir­ fes­vi­
a­
ni
marTvel pavle cicianovis, aramed farsadan Teimurazis Ze re­
kon­ struq­ ci­
is sa­ Wi­ro­ eb­a. b. q-is re­ kon­struq­ cia Zv. qa­ la­qis
ciciSvilis (1786_1845) saxels, romelsac am midamoebSi sa- ist. na­wi­lis kompl. garda­ qmnis Tval­ sa­Ci­
no nimuSia (1978; ar­
kuTari mamulebi hqonia da pirveli bilikic mas gauyvania. qit. S. yavl ­ aSv­il
­ i). qu­ Cis marcx. mxa­ re gana­Se­ni­
a­
ne­
bu­ li iyo
`memamule farsadan ciciSvili, romlis saxelic revoluci- Ta­
na­med­ro­ ve mra­val­ sar­ Tu­ li­ a­
ni Se­ no­be­ biT, xo­ lo marjv. mxa­ re
amde am aRmarTs hqonda SerCenili, SeZlebuli TavadiSvili _ uRim­ Ra­mo, me­ twi­lad er­ Tsar­ Tu­ li­ an­i na­ge­
bo­be­
biT, r-Ta re­
iyo, igi daaxloebuli yofila batoniSvilebTan da sakmaod kon­struq­ ci­is sa­fuZ­ vel­ zec Se­ iq­mna am ub­ nis axland. ier-saxe.

bambis rigi.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
29

nikoloz baraTaSvilis quCa.

70-ian wleb­ Si prof. T. kvir­ kve­
li­ am Ca­ a­
ta­ ra mecn. azom­ vi­Ti nikoloz ba­ra­TaSvilis xidi, qalaqis centrisa da ist.
sa­
mu­ Sao. zus­ tad gan­ sa­ zRvra ci­ xe­si­
mag­ris ked­ lis, koS­ ke­bis, ubnebis _ avlabrisa da CuRureTis damakavSirebeli xidi md.
bur­ je­bis, ci­ xis ka­ re­ bi­sa da sxvaTa ad­ gil­ mde­ba­
re­o­ba. gada­ mtkvarze, n. baraTaSvilis quCis gagrZelebaze (1965; arqi­
wyda qu­ Cis ga­ far­ To­ e­ba Zv. ga­ lav­ nis xa­ za­ mde. ci­ xis ked­ le­ bi teqtorebi: S. yavlaSvili, v. qurTiSvili. inJ.: g. qarcivaZe).
ga­
a­
Ta­ vi­
suf­ les mra­ val­ fe­ no­va­
ni da­ na­
Sre­ve­bi­sa­gan da na­ wi­
lob­ riv adre b. x-is adgilas iyo liTonis erTmaliani muxranis xidi
aRad­ gi­nes, xo­ lo ga­ la­ van­ze mi­ bje­nil Tu Se­ ki­
de­bul XIX s. (1911; akad. evgeni patonis proeqti).
ko­lo­ ri­tul-aiv­ ne­
bi­an sa­ cxovr. sa­ xlebs Ca­ u­
tar­ da sa­ res­tav­ra­ ba­ra­le­Tis qu­Ca, glda­ ni-na­Za­
la­ de­ vis r-ni (avW­al­ a); mixa­
cio-sa­ re­kon­
struq­ cio sa­ mu­
Sa­o­e­
bi gana­ Se­
ni­ a­
ne­bis mas­ Sta­ bi­
sa da ko wereTlis quCidan libanis I Cixamde. adre f. engelsis
sa­
er­ To xa­ si­a­
Tis ga­ Tva­ lis­ wi­ne­
biT. Ta­ na­
med­ ro­ ve b. q. iq­ ca ganiv quCa erqva. aqvs 1 Ses., 1 Cixi.
sa­
transp. ma­ gis­tra­ lad, r-ic akav­ Si­
rebs grZi­ vad gaSenebuli ba­ ra­ le­ Ti, sofeli axal­ qa­
la­ qis r-nSi.
qa­
la­ qis marcx. da marjv. mxa­ re­ebs. sa­mu­Sa­ o­e­
bis mi­ mdi­na­re­
o­ bis aleq­ san­dre ba­ra­mi­Zis qu­Ca, glda­ ni-na­
Za­
la­de­vis r-ni
dros aRmoCnda qa­ la­ qis erT-er­ Ti ka­ ris _ diR­ mis ka­ ri­sa da (zRvis­ uban­i); daviT guramiSvilis gamziridan Carglis quCamde.
warmo­ iq­
mna XX s. 40-ian wleb­ Si. ad­re Temqis dasaxlebis 68-e
sa­
To­ fu­re­bi­
T aR­ Wur­ vi­ li Zv. ci­ xis ked­ lis frag­ men­
te­bi. Tbi­
qu­Ca er­ qva. 1971 _ Zme­ bi gar­ iSv­il
­ eb­is­, 1996 a. bar ­ am­iZ­is sa­
li­ su­ri sa­ cxovr. sa­ xle­ bis re­ kon­struqciisas SenarCunebulia
xe­li ewo­ da.
Zv. ie­ ri da trad. aiv­ ne­bi. b. q-is marjv. mxa­ re­saa: fe­ Se­
ne­be­
ba­ri­sa­xos qu­Ca, glda­ ni-na­ Za­
la­de­vis r-ni (avW ­al
­ a); elef­
lu­ ri res­ to­ ra­ni, r-is vrce­ li dar­ ba­
zis ka­ ma­
re­bi na­ wyo­ bia Ter andronikaSvi­ lis quCidan uweris quCamde. ad­ re al. yaz­
agu­riT; res­ to­ ra­ni `mux­ ran­Tu­ba­
ni~ (1981; arqit. S. yavlaSvi- beg­is saxeli er­qva. aqvs 1 Ses., 1 Cixi.
li); ma­ ri­o­
ne­te­bis Te­ at­ ri (axland. Teatr-studia r. gabriaZis ba­ ri­ sa­xo, so­ fe­li du­ Se­
Tis r-nSi.
xelmZRvanelobiT); sti­ li­ ze­bu­li Car­ da­x-mo­ sac­de­li `kon­ ka~; sil bar­no­vis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (ver
va­ ­ e, vak­e);
ele­ ne ax­v­le­di­a­
nis sa­ xe­ lo­ bis bav­ Sv­Ta suraTebis galerea, r-is Zmebi kakabaZeebis quCidan mrgval baRamde (yof. vakis skve­
gver­ diT fa­ sad­ze, io­ an­e Sav­ Te­
lis qu­ Cis mxa­ res, Ca­ smu­lia di­ ramde). warmo­ iq­
mna XIX s. 80-ian wleb­ Si. 1884 mas Ru­ ni­
bis
di ba­ re­li­ef
­ i qa­ la­ qur Te­ ma­
ze; fi­ ros­ma­nis na­ xa­tis mi­ xed­viT qu­Ca ewo­ da (saxeli daerqva Ru­ ni­
bis ci­ xe­
si­mag­
ris da­ ce­ mi­sa da
gamo­ Zer­wi­li `me­ ez
­ o­ve~ (moqandake e. amaSukeli); skul­ ptu­ ru­ Sa­mi­
lis da­ tyve­
ve­bis 25 wlis­ Tav­Tan da­ kav­
Si­re­
biT). ad­ re mxo­
li kompozicia `be­ ri­ ka­ o­ba~ (moqandake a. monaseliZe. arqit. g. lod ve­ ris ubans mo­ i­
cav­
da. va­ kis ub­ nis gana­ Se­
ni­
a­
ne­
bis Sem­ deg
janberiZe). quCaze dgas ioane petriwisa (moqandake d. miqataZe. qu­Cac ga­ i­zar­da da 1922 v. barn­ov­is sa­ xe­li da­ er­qva (igi am
arqit. r. beriZe) da S. yavlaSvilis (moqandake T. kikaliS- qu­Ca­
ze cxov­ rob­da). grZel­ de­bo­ da va­
kis par­ ka­mde. 1992 mis erT
vili. arqit. i. yavlaSvili) Zeglebi. b. q-is marcx. mxa­ re­zea mo­nak­veTs, mrgva­ li ba­ Ri­dan arCil miSvelaZis quCamde ewo­ da i.
6-sar­ Tu­ li­a­
ni (84-bi­ ni­ an­i) sa­cxovr. sa­ xli (#8_10), r-Sic Cans abaS­iZ­is sa­xe­li. qu­Ca­zea XIX s. sa­cxov­r. sa­xle­bi; yof. le­van­
kla­ si­ku­ri for­ me­
bi­sa da Zv. qarT. xu­ roT­ mo­ ZRvre­ bis mo­ ti­ve­bis dov­ skis kerZo gim­ na­
zi­is Se­no­ba (#10; XIX s. 90-ia­ ni wlebi).
Se­rwymis mcdeloba (XX s. 40-ia­ ni wlebi; ar­ qi­
teq­ to­re­bi: s. b-isa da i. abaSiZis quCebis SesayarTan, mrgval baR­ Si, dgas
dem­Ci­ne­
li, a. qur­ di­a­ni, g. jan­ di­e­
ri). r. eris­ Tavis biusti (moqandake e. amaSukeli. arqit. g. miria­
30 e nci k l o p e d i a

naSvili) da skulpturuli kompozicia `patara ufliswuli~ warmoiqmna XX s. 30-ian wlebSi. adre sabargos dasaxlebis
(moqandake i. Jvania). aqvs 3 Cixi. IX quCa erqva, 1971 k. baqraZis saxeli ewoda. aqvs 1 Ses.
Ru­ ni­bi, ci­ xe­si­
mag­
re da­ Res­tan­ Si, kavkasiis mTis xalxebis baR­da­Tis qu­Ca, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (na­ vTlu­Ri); navT-
damoukideblobisaTvis brZolis meTauris _ Sa­ mi­
lis erT-er­ luRis quCidan solomon dodaSvilis moednamde. warmo­ iq­
mna
Ti re­ zi­
den­cia. XIX s. II naxevarSi. am quCaze XIX s. 60-ian wlebSi cxov-
ba­qos qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni; daviT aRmaSeneblis gam­ robda i. pribili da quCasac misi saxeli daerqva. datanilia
ziridan mixeil winamZRvriSvilis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX Tbilisis 1895 w. rukaze. 1923 b. q. ewoda.
s. Sua wlebSi. 1862 mi­ xe­il­ is quCa­ ze (ax­ land. da­ viT aR­ ma­Se­ baR­ da­Ti, qa­ la­qi das. sa­ qar­Tve­
lo­ Si (1940_90 _ m a i a -
neb­lis gamziri) aSen­ da Tbilisis geofiz. (yof. magn.-meteo- k o v s k i).
rol.) ob­ ser­va­to­ri­is Se­ no­ba da fa­ sa­di­dan Crd-iT mi­ mar­Tul ba­Ris qu­Ca, di­ du­ be-Cu­
Ru­ re­Tis r-ni (did ­ ub­e); mdebareobda
qu­­
Cas daer­ qva ob­ ser­va­
to­ ri­is qu­ Ca, Semdeg asaTianis quCa samtrediisa da alio mircxulavas quCebs Soris. warmo­ iq­
mna
erqva. 1900 sa­ xe­li Se­ ec­va­la da ewo­ da b. q. Semo­ na­
xu­lia XX s. da­ sa­wyis­
Si. am mi­ da­mo­eb­
Si Zvel­ Ta­
gan­ve iyo ga­ Se­
ne­bu­li
ba­Re­ bi (amJamad aRar ar­ se­
bobs, Ca­i­
kar­ ga ax. gana­ Se­
ni­
a­
ne­
ba­
Si).
XIX s. II nax. sa­ cxovr. sa­ xle­ bi, m. S. gamoirCeva saxli #2
baR­na­ris qu­Ca, glda­ ni-na­Za­
la­de­vis r-ni (avW ­al
­ a); rkini­
(arqit. p. Sterni).
gzidan aleqsandre managaZis quCamde. warmo­ iq­mna XX s. 40-ian
ba­ qo, azer­ ba­i­
ja­nis de­ da­qa­la­qi.
wleb­ Si. sa­
xelw. da­ kav­Si­
re­bu­lia aq ar­ se­
bul ba­ Reb­Tan. ad­re
aka­ki baq­ra­Zis qu­Ca, va­ ke-sa­bur­ Ta­los r-ni (saburTalo, sa­na­pi­ro qu­ Ca er­qva.
diRomi); haidar alievis sanapirodan akaki beliaSvilis naTia baSaleiSvilis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (vere);
quCamde (mtkvris marjvena sanapiro). quCas a. baqraZis saxeli iakob gogebaSvilis quCidan mTis ferdobamde, i. gogebaSvilis
ewoda 2001. yof. III Sesaxvevi. 1994 _ a. Sengelias, 2006 n. baSaleiSvilis
da­viT baq­ra­Zis qu­Ca, di­ du­be-Cu­ Ru­re­Tis r-ni (did ­ ub­e); saxeli ewoda.
rafiel aglaZis quCidan rkinigzamde. warmo­ iq­
mna XX s. 40- ba­Ca­nas qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (avl ­ ab­ar
­ i); avlabris
ian wleb­ Si. usaxelo quCas d. baqraZis saxeli ewoda 1983. qu­­Cidan lado mesxiSvilis quCamde. warmo­ iq­mna XIX s-­ Si. ad­
di­mit­ri baq­ra­Zis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (ver ­ e); Tamar re ma­­ riamis qu­ Ca er­ qva (saxelw. ukavSirdeba wminda mariamis
WoveliZis quCidan erekle tatiSvilis quCamde. warmo­ iq­mna eklesias). datanilia Tbilisis 1876 w. gegmaze. 1923 da­ er­qva
XIX s. 60-ian wleb­ Si. mas jer I ub­ nis boqaulis kon­ stan­ baC­an­as sa­xe­li. aqvs 1 Cixi.
ti­ne iosebis Ze svi­ mo­no­ vis sa­ xe­li er­ qva (man 1877 ital. baxvis Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (CuRureTi); elene
kon­ su­
lis mkvle­ li da­ a­ka­
va), 1900 da­ er­qva agu­ris quCis (b. axvledianis quCidan spartakis gasasvlelamde. warmoiqmna XIX
belinskis quCa) Sesaxvevi am mi­da­mo­eb­Si mdebare agu­ris q-ne­ s-Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi
bis gamo. 1922 d. baqr ­ aZ­is sa­ xe­li ewoda. aqvs 1 Ses. (yof. II Setanilia rogorc nazarovis Sesaxvevi. 20-ian wlebSi b. S.
Ses.), 1 Cixi. daerqva.
ko­te baq­ra­Zis qu­Ca, isa­ ni-sa­
mgo­ ris r-ni (sab­arg­os das­ax­ bax­ vi, ozurgeTis r-nis soflebis zeda da qveda baxvis gavr­
leb­a); vladimer miqelaZis quCidan sergi durmiSiZis quCamde. celebuli saxelwodeba.

vasil barnovis quCa.

Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
31
bax­ma­ros qu­Ca, glda­ ni-na­ Za­la­ vis r-ni (na­
de­ Za­la­de­vi); go-
mareTis quCidan dimitri JRentis quCamde. warmo­ iq­ mna XX s.
20-ian wleb­ Si. aqvs 1 Ses.
bax­ ma­ ro, ma­ Ral­ mTi­ a­
ni klim. ku­ ror­ ti Co­ xa­ta­u­ris r-nSi.
bax­tri­o­nis qu­Ca, va­ ke-sa­ bur­ Ta­los r-ni (sab­urT ­ al
­ o); da­
viT gamrekelis quCidan zaza fanaskertel-ciciSvilis qu­ Camde.
warmo­ iq­
mna XX s. 20-ian wleb­ Si. Setanilia Tbilisis quCebis
1925 w. cnobarSi. Tavdapirvelad iwyeboda axland. k. gam-
saxurdias gamziridan. adrind. b-is quCis monakveTs 1999 a.
sulakauris saxeli ewoda.
bax­ tri­ o­ ni, cixesimagre Sua sa­ uk. ka­xeT­Si, md. alaz­ nis
marcx. mxa­ res. 1660, ira­ nel da­ mpyrob­Ta wi­ na­
aR­mdeg ka­ xe­Tis
ajan­ye­bis dros aq mo­ xda gada­ mwyve­ ti brZo­ la, r-ic qar­ Tvel­ Ta
ga­
mar­ jve­biT da­ srul­ da.
er­mi­le be­di­as qu­Ca, va­ ke-sa­ bur­ Ta­los r-ni (nucubiZis pla-
to); Salva nucubiZis quCidan mTis ferdobamde. warmo­iq­mna
XX s. 70-ian wleb­ Si. quCas e. bedias saxeli ewoda 1978.
be­Ta­ni­is qu­Ca, isa­ ni-sa­ mgo­ ris r-ni (elia); saingilos qu­
Cidan galavnis quCamde. warmo­ iq­mna XX s. 30-ian wleb­ Si.
be­Ta­ nia, qar­ Tu­li xu­ roT­ mo­ ZRvre­ bis Zeg­li, RvTis­ mSob­ lis
So­bis jva­ ro­van-gum­ ba­To­ va­ni ta­ Za­
ri (XII s. Sua aTeuli wle­
bi). mde­ ba­
re­ obs md. ve­ ris marjv. mxa­ res, tyi­ an xe­ o­ba­Si. ta­ Zar­
Si Semo­ na­xu­lia gi­ or­ gi III-is, Ta­ mar me­fis da la­ Sa gi­ or­ gis
fres­ ku­ li gamo­ sa­
xu­ le­ ba­ni.
beT­le­mis aR­mar­Ti, Zveli Tbilisis r-ni (kldis­ub­an­i);
lado asaTianis quCidan gomis quCamde. sa­ xe­li ewo­ da aq mde-
bare beTlemis (fe­ Txa­ i­nis) macxovris Sobis ek­ le­ si­is gamo.
Tbi­ li­sis 1867 w. gegmaze es mo­ nak­
ve­
Ti aR­ niS­nu­lia fe­ Txa­ i­
nis
I aRmarTis sa­ xe­liT. 1923 daerqva m. azizbekovis aRmarTi (ix.
m. azizbekovi), 40-ian wlebSi kvlav _ feTxainis aRmarTi,
1990 _ b. a. ek­ le­ si­is wi­ na baq­ ni­
dan iwye­ ba kldi­ sub­nis­Tvis
da­ma­
xa­si­aT
­ e­
be­li ki­ be-qu­ Ca, r-sac Tbi­ li­ se­
le­ bi fe­ Txa­ in­is ki­
bes uwo­ de­ben. ki­bis pro­ eq­ti 1850 Se­ ad­gi­
na Tbi­ li­ sis sa­ gu­ber­
nio ar­ qit. ti­ mo­Te be­ lo­ im. ad­ re am tra­ sa­ze mxo­ lod bi­ li­ ki
iyo ga­ Wri­ li. pro­ eq­tis mi­ xed­ viT ki­ bes mi­ uy­ve­
bo­da sve­ teb­ze
mo­wyo­ bi­
li sa­ xu­ra­vi. ki­ be­ze gamo­ dis sa­ cxovr. sa­ xleb­ Si Se­
sasv­le­ le­ bi da pa­ ta­ ra Su­ ke­ bi. da­ axl. mis Su­ a­
wel­ ze dgas
macxovris Sobis eklesia (beTlemis qveda eklesia), yof. wm. beTlemis aRmarTi.
ste­ fa­nes de­ da­Ta mo­ nas­ te­ ri (XVIII s.). ek­ le­ sia Zir­ fes­vi­a­
nad ki be­li­aS­vi­lis qu­Ca, di­
aka­ du­
be-Cu­
Ru­re­Tis r-ni (di­ Ro­
aris ganax­ le­ bu­li XIX s-Si, restavrirebulia XX s. 90-ian mi); akaki baqraZis quCidan jorj balanCinis quCamde. warmo­
wlebSi. aRmarTze SemorCenilia XIX s. sacxovr. saxlebi. iq­
mna XX s. 60-ian wleb­ Si. 1963-idan a. be­
li­aS­vi­lis sa­xe­li
beTlemi, saxarebis mixedviT, ieso qristes dabadebis adgi­ hqvia.
li. igivea, rac b e i T - l a h m i, qalaqi iordaniaSi. be­
sa­
ri­on be­lin­skis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (ve­ re); mi­
beT­le­mis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (qvem­o uban­i); puris xeil zandukelis quCidan mTis ferdobamde. warmo­ iq­mna XIX
moednidan orpirisa da samRebros quCebamde. qu­ Cis kon­ tu­ ri s. 60-ian wleb­ Si. ad­
re agu­ris qu­ Ca er­ qva (aq mde­ ba­
re agu­
gvi­and. Sua sa­ u­ku­ne­eb­
Si gamoikveTa, al. piSCeviCis mier Sed- ris q-ne­bis gamo). datanilia Tbilisis 1867 w. gegmaze. 1898,
genil Tbilisis 1785 w. gegmaze aRniSnulia usaxelod, 1867 b. bel
­ ins­kis gardacvalebidan 50-e wlis­ Tav­ze, qu­Cas uwo­ des
w. gegmaze _ feTxainis quCis saxeliT. sa­ xelw. warmo­ dge­ ba mi­
si sa­xe­li. datanilia Tbilisis 1904 w. gegmaze. adre iwye­
so­lo­ la­kis fer­ dob­ ze mdgar beTlemis (feTxainis) zeda da bo­da ax­land. merab kos­ ta­
vas qu­Ci­
dan. 1992-idan qu­ Cis qve­ da
qveda ek­ le­si­e­
bi­dan. 1923 fe­ Txa­ i­nis qu­Cas _ m. azizb­ek­ov­is sa­ monakveTs, merab kos­ ta­
vas qu­
Ci­
dan mi­xe­
il zan­ du­
ke­
lis qu­ Ca­
mde,
xe­li, 1990 ki b. q. da­ er­ qva. Tbilisis 1934 w. gegmaze quCa 1989 w. 9 ap­ rils da­ Ru­ li T. Wov­el
pu­ ­ iZ­is saxeli da­ er­qva. qu­
grZeldeboda mxolod or­ piris quCamde, xolo quCis monakveTi Ca­
ze aris XIX s. dasasrulisa da XX s. dasa­ wyi­
sis sa­ cxovr.
orpiris Sesaxvevidan samRebros quCamde datanilia rogorc sa­
xlebi.
saqaris Ses. aqve, saadisa da beTlemis quCebs Soris, mdebare- dria benaSvilis gasasvleli, Zveli Tbilisis r-ni
an­
obda azizbekovis II Ses. (I Ses. _ axland. qvemo gomis II Cixi); (axa­­
li kuk­ia); andria benaSvilis quCidan giorgi erisTavis
quCas hqonda ag­ reTve ori Cixi. I Cixi (gomis quCis dasawyisi quCamde.
askanis IV Cixamde) SeuerTda gomis quCas, II Cixi iwyeboda dria benaSvilis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (axali ku­
an­
qvemo gomis II Cixidan. kia); giorgi Citaias quCidan rkinigzamde. warmo­iq­mna XIX s-Si.
beTlemis Cixi, Zveli Tbilisis r-ni (kldisubani); gomis Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia i. koC­etk­ov­is saxeliT.
quCidan mTis ferdobamde. warmoiqmna XIX s-Si. Setani­ lia 1992 a. ben­aSv­il
­ is sa­
xe­li ewoda. aqvs 1 gas.
Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi. Tbi­ Wi­ ko bendelianis gora, glda­
Wi­ ni-na­Za­
la­ vis r-ni (naZ-
de­
lisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc viwro Cixi; Semdeg aladevi); WiWiko bendelianis quCidan vladimer lubovskis
m. azizbekovis Cixi daerqva. 1990-idan b. C. hqvia. quCamde. ix. W. bendeliani.
32 e nci k l o p e d i a
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
33
za bendelianis quCa, va­
za­ ke-sa­
bur­ los r-ni (sa­
Ta­ bur­Ta­ viT be­ri­aS­vi­lis qu­Ca, di­
da­ du­
be-Cu­
Ru­ Tis r-ni (svaneTis­
re­
lo); dasawyisi konstantine gamsaxurdias gamziridan. z. ben­ ubani); paata saakaZis quCidan petre bagrationis quCamde.
delianis saxeli daerqva 1994. warmo­ iq­
mna XX s. 30-ian wlebSi. Tbilisis 1934 w. gegmaze
Wi­
Wi­ko bendelianis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­de­vis r-ni (naZala­ quCis dasawyisi n. da k. saliebis quCamde datanilia rogorc
devi); giorgi Wyondidelis quCidan WiWiko bendelianis goramde. uweris quCa, xolo monakveTi n. da k. saliebis quCidan beria­
warmo­ iq­
mna XX s. 40-ian wleb­ Si, 1948-mde avi­ a­
qi­
m­is quCa er­ qva. Svilis II CixTan erTad datanilia rogorc kramitis Sesaxvevi,
saxelw. dakavSirebulia saz-ba `aviaqimTan~ (o s o a v i q i m i _ Semdeg kramitis quCa daerqva (am ubanSi adre kramitis sawar-
Tavdacvis, saaviacio da qim. mSeneblobis xelSemwyobi saz-ba), moebi iyo). am qu­ Ca­
ze cxov­ rob­da d. ber­ ia­Sv­il
­ i da mcxov­ reb­Ta
Semdeg W. bendelianis saxeli ewoda. aqvs 1 Ses., 2 Cixi. Txov­ niT 1961 qu­ Cas mi­
si sa­ xe­
li mi­ a­
kuT­ vnes. aqvs 2 Cixi.
eka beJaniS­vi­lis I gasasvleli, glda­ ni-na­
Za­
la­de­vis iva­ne be­ri­taS­vi­lis qu­Ca, va­ ke-sa­
bur­ Ta­ los r-ni (veZ­is­i);
r-ni (naZ­al
­ ad
­ ev­i); eka beJaniSvilis quCidan sergo qsovrelis budapeStis quCidan lisis tbis dasaxlebamde. lisis aRmarTs
quCamde. da zemo veZisis dasaxlebis usaxelo quCas iv. beritaSvilis
eka beJaniS­vi­lis II gasasvleli, glda­ ni-na­
Za­
la­de­vis saxeli ewoda 1982.
r-ni (naZ­al
­ ad
­ ev­i); eka beJaniSvilis quCidan amave quCamde. vu­kol be­ri­Zis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (sol ­ ol­ ak­i);
eka beJaniS­vi­lis qu­Ca, glda­ ni-na­
Za­la­ vis r-ni (naZ­al
de­ ­ a­ petre Caikovskis quCidan Sio CitaZis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX
dev­i); meqanizaciis quCidan mTis ferdobamde. warmo­iq­mna XX s. s-Si, aRniSnulia Tbilisis 1867 w. gegmaze. ad­ re mas axa­
lbe­ bu­
30-ian wleb­ Si. Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc To­ vis qu­ qva (am quCaze idga v. bebuTovis saxli). 1923 _
Ca er­
koleqtivizaciis quCa, Semdeg el­ mav­
lis qu­ Ca er­ qva (sa­xelw. m. cxak­ai­as, 1990 v. ber­ iZ­is sa­xe­
li ewoda. SemorCenilia XIX
da­
kav­Si­re­
bu­lia aq mde­ ba­
re el­ ma­
valSemkeTebel q-na­ s­
Tan), 1972 s. dasasrulis sacxovr. saxlebi.
ko­mu­nis­
tu­ri Sro­ s quCa daerqva, 1991 e. beJaniSv­il
mi­ ­ is sa­xe­
li ni­
ko­ loz ber­Ze­niS­vi­lis qu­Ca, va­ ke-sa­ bur­ los r-ni (va­
Ta­
ewoda. aqvs 2 gas., 1 Ses., 1 Cixi. ke); ilia WavWavaZis gamziridan irakli abaSiZis quCamde. war-
ber­bu­kis qu­Ca, va­ ke-sa­
bur­
Ta­los r-ni (qvayr ­ el
­ i); tyvarCe- moiqmna XX s. 30-ian wlebSi. Tbilisis 1934 w. gegmaze data-
lis quCidan sagarejosa da pavle aslanidis quCebamde. warmo­ nilia rogorc me­ ta­lur­ gi­is qu­Ca, XX s. 70-iani wlebidan n.
iq­
mna XX s. 30-ian wleb­ Si. datanilia Tbilisis 1934 w. geg- berZ­en­iSv­il
­ is sa­
xe­
li hqvia.
maze. ber­Ze­nTa dasaxleba, Zveli Tbilisis r-ni (orTaWala);
ber­ bu­ki, so­ fe­li go­ ris r-nSi. berZnisa da beJan (Jani) kalandaZis quCebsa da mTis ferdobs
gi­
or­ gi be­ri­aS­vi­lis qu­Ca, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (samgoris Soris.
II dasaxleba); giorgi abaSvilis quCidan mixeil gaxokiZis berZnis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (orTaWala, xarfuxi);
quCamde. warmo­ iq­mna XX s. 50-ian wleb­ Si. kaxeTis gzatkecilis dekabristebis moednidan beJan (Jani) kalandaZis quCamde. war-
paralelur quCas g. beriaSvilis saxeli ewoda 1982. moiqmna XIX s-Si. adre berZnis dasaxleba erqva, asea datanili

beTlemis quCa.
nikoloz baraTaSvilis quCa.
3. q e
34 e nci k l o p e d i a

Tbilisis 1876 w. gegmaze. Semdeg warmoiqmna moedani, quCa da paa­ta saakaZis quCidan arsenalis xevamde. warmoiqmna XX s.
Sesaxvevi. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis 20-ian wlebSi.
siaSi Setanilia rogorc b. q. 1934 w. gegmaze datanilia bodavis II quCa, di­ du­be-Cu­Ru­ Tis r-ni (svaneTisubani);
re­
rogorc berZnebis quCa, erTxans nadikvris II quCa erqva, 50- dasawyisi gumaTis quCidan. warmoiqmna XX s. 20-ian wlebSi.
iani wlebidan b. q. hqvia. aqvs 1 Ses., 1 Cixi. 40-ian wlebSi m. vodopianovis saxeli erqva.
nadikvari, Telavis ubani, yof. sofeli. bo­ da­ vi, so­ fe­li du­ Se­Tis r-nSi.
besikis gasasvleli, Zveli Tbilisis r-ni (mTawminda); bodbis quCa, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (Savi sofeli); samasi
be­
sikis quCidan dimitri yifianis quCamde. aragvelis III Sesaxvevidan Savsoflis quCamde. warmoiqmna XX
besikis moedani, Zveli Tbilisis r-ni (mTawm­ind ­ a); besi- s. I naxevarSi. 1960-mde Se­ sax­ve­vi iyo.
kis, vaxtang mosiZis, kirile uklebasa da vaxtang koteti­ bod­ be, is­to­ ri­u­li so­ fe­li ka­ xeT­
Si.
Svilis quCebs Soris. warmo­ iq­mna XIX s. I naxevarSi. aRniSnu- bolnisis quCa, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (nav­TluR ­ i); qaixosro
lia miwismzomel tovarnickis mier Sedgenil qalaqis 1833_35 (qaquca) ColoyaSvilis quCidan solomon dodaSvilis quCamde.
wlebis gegmaze. 1923-mde _ da­ vi­
Tis, erT-er­ Ti asu­ re­li ma­mis warmoiqmna XIX s. bolos. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w.
(ix. daviT garejeli) sa­ xe­li er­ qva (am mo­ ed­ni­
dan mi­ di­
o­da Sedgenil quCebis siaSi Setanilia rogorc saxelosnos qu­ Ca,
gza ma­ ma­
da­
vi­
Tis ek­ le­si­
i­
sa­ken), Semdeg besikis saxeli ewoda. 60-ian wlebSi a. abaS ­el­ is saxeli daer­ qva. b. q. ewoda 1965.
moednis nawili jer kidev 1900 gadakeTda skverad. Zvelad, aqvs 1 Cixi.
mamadaviTobis dros, moedanze imarTeboda saxalxo seirnoba da bol­ ni­si, qa­ la­ qi aRm. sa­ qar­Tve­ lo­Si.
Widaoba. moednis centrSi dgas sulxan-saba orbelianis Zegli bolo aRmarTi, Zveli Tbilisis r-ni (sololaki); wavki­
(moqandake t. sixaruliZe. arqit. n. lasareiSvili). sis II Sesaxvevidan mTis ferdobamde. datanilia Tbilisis 1934
besikis quCa, didgoris r-ni (oqroyana); aleqsandre yaz- w. gegmaze.
begis quCidan Tbilisis quCamde. ix. besiki. zaur bolqvaZis quCa, vake-saburTalos r-ni (saburTalo);
besikis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (mTawm­ind ­ a); rusTavelis pekinis Sesaxvevidan nataxtris quCamde. warmoiqmna XX s. 20-
gamziridan mTawmindis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s. I naxevarSi. ian wlebSi. adre erqva axalSenis V quCa, Tbilisis 1934 w.
da­ap­
ro­eq­
ta polk. ba­ nov­ma 1809. 1843 w. Sedgenil Tbilisis gegmaze datanilia rogorc enguris quCa. 2003 ewoda z. bol-
quCebis siaSi Setanilia rogorc da­ vi­
Tis qu­ Ca, 1923 da­ er­
qva qvaZis saxeli.
besikis quCa. Semo­na­xu­lia XIX s. 80_90-ia­ni wlebis sa­cxovr. enguri, mdinare das. saqarTveloSi.
sa­
xle­ bi. aqvs 1 gas. borbalos quCa, Zveli Tbilisis r-ni (mTawm­ind ­ a); cxemis
be­qa da beS­qen opiz­re­bis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni quCidan poli­ karpe kakabaZis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s. 80-ian
(xarfuxi); ioseb griSaSvilis quCidan niko lorTqifaniZis wleb­ Si. Tavdapirvelad qe­ Te­va­
nis Sesaxvevi erqva, Setanilia
quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi.
w. Sedgenil quCebis siaSi Setanilia rogorc aRsTafis Se­ 1923 g. zin­ov­ie­v­is saxeli ewoda, Tbilisis 1934 w. gegmaze
saxvevi, 60-ian wlebSi _ beqa opizris quCa, Sem­ deg beq­a da datanilia rogorc borbalos Sesaxvevi, Tbilisis quCebis
beSq­en opiz­ reb­is saxeli da­ er­qva. 1940 w. cnobarSi _ rogorc b. q.
aR­ sTa­ fa, qa­ la­qi azer­ ba­
i­
jan­ Si. bor­ ba­lo, d i d i b o r b a l o, p a t a r a b o r b a l o, mTe­
be­qas qu­Ca, vake-saburTalos r-ni (saburTalo); aleqsand­ bi Tu­ SeT-xev­ su­re­ Tis kav­ ka­
si­o­
nis mTa­ var qed­ ze. sofeli Te-
re yazbegisa da vaJa-fSavelas gamzirebs Soris. Tri wyaros r-nSi.
beRleTis quCa, isa­ ni-sa­ mgo­ris r-ni (elia); saingilos aleq­ dre borodinis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (avl
san­ ­ a­
quCidan Tamaz mujiriSvilis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. 20-ian bar
­ i); qeTevan dedoflis gamziridan aleqsandre wurwumias
wleb­ Si. 1938-mde gar­ ga­
lis qu­ Ca er­ qva. quCamde. warmoiqmna XIX s. II naxevarSi. Tbilisis 1876 w. geg-
beR­ le­ Ti, so­ fe­li xa­ Su­ ris r-nSi. maze datanilia xazovani I quCis saxelwodebiT. Tbilisis gam-
bzifis quCa, isa­ ni-sa­
mgo­ ris r-ni (elia); saingilos quCidan geobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi Setanilia rogorc
bzifis Sesaxvevamde. warmoiqmna XX s. 30-ian wlebSi. aqvs 1 nu­xis qu­ Ca, 60-ian wlebSi a. borodinis saxeli daerqva.
Ses. nu­ xa, qa­ la­ qi azer­ ba­ij
­ an­
Si, ax­ land. S a q i.
bzi­ fi, mdi­ na­re da daba das. saqarTveloSi, afxazeTSi. borjomis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (didube); daviT aR-
biWvinTis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­ de­ vis r-ni (avW ­al­ a); ale­ maSeneblis gamziridan mixeil winamZRvriSvilis quCamde. warmo­
qsandre managaZis quCidan mtkvris napiramde. warmo­ iq­
mna XX iq­
mna XIX s. II naxevarSi. qa­ la­ qis 1895 w. geg­ ma­
ze qu­ Ca aR­niS­
s. 40-ian wleb­ Si. ad­re i. WavW ­av­aZ­is saxeli er­ qva. quCazea nu­lia ferdinand kot­ ri­nis (msxvi­ li ka­ pi­
ta­lis­ti da me­ war­
wminda ioane naTlismcemlis Sobis eklesia (XVIII s.), zaqa- me, sa­qor­ wi­no et­ le­bis mflo­ be­li) sa­ xe­liT (axland. daviT
rias da elisabedis dedaTa monasteri. aqvs 1 Ses., 4 Cixi. aRmaSeneblis gamzirisa da borjomis quCis kuTxeSi idga misi
biW­ vin­Ta, da­ ba das. saqarTveloSi, afxazeTSi. aq mdebare- saxli), Semdeg erqva kotrini-rolovis quCa. 1900 ewo­ da
obs X s. qarT. xuroTmoZRvrebis Zegli _ biWvinTis taZari. b. q. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil
bneli Cixi, Zveli Tbilisis r-ni (qvemo ubani); misasvleli quCebis siaSi.
hovanes Tumanianis III Cixidan. warmoiqmna XIX s-Si. Se­ tanilia bor­ jo­ mi, qa­ la­ qi da bal­ ne­
ol.-klim. ku­ ror­ti sa­ qar­Tve­
Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi. lo­ Si.
bogdan xmelnickis quCa, ix. bogdan xmelnickis quCa. botanikuri quCa, Zveli Tbilisis r-ni (kal ­ a); vaxtang
bogvis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­ vis r-ni (RrmaR
de­ ­ el
­ e); xevidan gorgaslis quCidan botanikur baRamde. am qu­ CiT Se­iZ­
le­ ba as­
vla
mTis ferdobamde. warmoiqmna XX s. 40-ian wlebSi. yof. me-8 na­
ri­ya­
lis ci­ ta­del­ Si; qu­ Cis bo­ lo­ Si, da­ axl. iq, sa­ dac dRes
quCas b. q. ewoda 50-ian wlebSi. bo­ta­ni­
ku­ri ba­ Ris Se­ sas­vle­lia aba­ no­
e­
bis mxri­ dan, kldis Zir­ Si
bog­ vi, so­ fe­li TeT­ ri wya­ ros r-nSi. mde­ba­
re­ob­da qa­ la­qis erT-er­ Ti ka­ ri _ gan­ jis ka­ri, xo­ lo am
bodavis I quCa, di­ du­be-Cu­ Ru­ re­ Tis r-ni (svaneTisubani); qu­Cis xaz­ze ga­ ma­
val gzas er­ qva gan­ jis gza. am gzis savaWro-sat-

vasil barnovis quCa. #5

Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
35
36 e nci k l o p e d i a

Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi Se-

tanilia rogorc adleris Sesaxvevi. XX s. 70-iani wlebidan
quCaa. 1995 z. bocv­aZ­is sa­ xe­li ewoda.
ad­ le­ ri, q. so­ Wis erT-erTi r-ni. zRvispira klim. ku­
rorti.
lu­ ar­sab bocvaZis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (ver ­ e); mi-
sasvleli merab kostavas quCidan. qu­ Ca XX s. 20-ian wleb­ Si
ga­Cnda da l. bocv­aZ­is sa­ xe­li da­ er­qva.
an­gia boWoriSvilis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­de­ vis r-ni
(glda­ ni); ilia vekuas quCidan vladimer naneiSvilis quCamde.
1984 gldanis dasaxlebis I mikroraionis I quCas a. boW ­or ­ i­
Sv­il­ is saxeli ewoda.
vaxtang boWoriSvilis quCa, vake-saburTalos r-ni (qva­
yreli); dasawyisi akuris quCis I Sesaxvevidan. warmoiqmna
XX s. 30-ian wlebSi. Tavdapirvelad Sevardenis quCa erqva.
40-ian wlebSi fizkulturis quCa daerqva. 2006 v. boWori­
Svilis saxeli ewoda. aqvs 4 Ses.
`Sevardeni~, tanmovarjiSeTa sazogadoeba saqarTveloSi
(1918_23).
boWormis quCa, isa­ ni-sa­
mgo­ris r-ni (avl ­ ab­ar
­ i); qeTevan
de­doflis gamziridan Savi zRvis quCamde. warmo­ iq­mna XIX
s-Si. Tbilisis 1876 w. gegmaze datanilia rogorc na­ vTlu­ Ris
(Zveli) qu­ Ca, asea Tbilisis 1895 w. rukazec. Tbilisis gamge-
obis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi Setanilia rogorc
alaverdis quCa. b. q. ewoda 1946. qu­ Ca­
zea yof. ri­ tu­ a­
le­ bis
sa­sax­le (1985; arqiteqtorebi: v. jorbenaZe, v. orbelaZe),
r-is win dgas brinjaos qandakeba _ `dionise~ (moqandake g.
jafariZe. arqit. v. jorbenaZe).
bo­ Wor­ ma, so­ fe­
li Ti­ a­
ne­
Tis r-nSi.
alaverdi, so­ fe­
li axmetis r-nSi, sadac dgas qarTuli
xuroTmoZRvrebis Zegli alaverdi (XI s.).
nodar boxuas quCa, vake-saburTalos r-ni (diRomi); akaki
beliaSvilis quCasa da daviT aRmaSeneblis xeivans Soris.
usaxelo quCas n. boxuas saxeli ewoda 2007.
bJoli­eT ­ is qu­Ca, glda­ ni-na­
Za­
la­ de­vis r-ni (RrmaR ­ el
­ e);
araleTis quCidan rkinigzamde. warmo­ iq­mna XX s. 40-ian
wleb­ Si.
bJoli­ e­
Ti, so­ fe­
li Co­ xa­ta­u­
ris r-nSi.
brolosnis quCa, vake-sa­ bur­ los r-ni (sab­urT
Ta­ ­ al
­ o);
vaxtang Wabukianis quCidan Tina iosebiZis quCamde. warmoiqmna
XX s. 20-ian wlebSi.
botanikuri quCa. brolosani, xa­ Su­ris r-nis sof­ le­ bis ze­ mo da qve­ mo bro­
ranzito mniSvneloba gansakuTrebiT gaizarda XIX s. 20-ian wleb- los­ nis gavrcelebuli sa­ xel­wo­ de­
ba.
Si. 40-ian wlebSi ki, voroncovis (axland. vaxtang gorgaslis) ma­ri bro­ses qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (gar ­ eT­ ub­an­i);
quCis gayvanis Semdeg, misi mniSv­ neloba Semcirda. swored maSin revaz laRiZis quCidan simon virsalaZis quCamde. warmo­ iq­mna
daerqva quCas botanikuri. b. q. Setanilia 1841 w. Sedgenil Tbi- XIX s. I naxevarSi. daaproeqta miwismzomelma tovarnickim
lisis quCebis siaSi, datanilia Tbilisis 1851 w. gegmaze. qu­ Ca­
ze 1833_35. 1902-mde warmoadgenda didi wyal­ sa­
zi­ di qu­ Cis (ax-
Semo­ na­
xu­ lia ram­de­
ni­me ti­pu­ri Zvel­ Tbi­li­su­
ri sa­xli. zog maT­ gans land. r. laRiZis quCa) nawils. 1902, m. bros­es da­ ba­de­bis
dRe­ sac am­ Sve­
nebs me­
zo­ ni­
ne­
bi (ze­ da na­xe­var­
sar­Tu­li) da fa­ sa­
deb­ze 100 wlis­ Tav­Tan da­kav­
Si­
re­biT, i. WavW ­av­aZ­is ini­ci­a­
ti­ viT, qu-
gamo­ ta­ni­li Ria ori­ a­
ru­si­a­
ni aiv­ne­
bi. aiv­
ne­
biT Semo­far­glu­ li ezo Cis am monakveTs m. bro­ ses sa­ xe­
li ewo­ da (TbilisSi yofnis
Ta­
vi­ se­
bu­ri ves­ti­bi­
u­li da me­ zo­
bel­ Ta Se­xved­ris ad­gi­
lia. na­ ri­ya­ dros igi am quCaze cxovrobda). aqvs 1 Cixi.
Ten­ giz bu­a­Ci­Zis qu­Ca, va­ ke-sa­
bur­ los r-ni (del
Ta­ ­ is­i);
lis ci­ xis Zir­Si dgas or sa­ fe­
xu­rad agebuli oTxsar­ Tu­li­ a­
ni sa­
vaJa-fSavelas gamziridan Salva nucubiZis quCamde. warmo­
xli, r-is qve­ da sa­
rTu­ lis sa­ xu­ra­vi imavdro­ u­lad ze­da sa­rTu­ lis
iq­mna XX s. 50-ian wleb­ Si. ad­re g. ter ­ ev­erk­os quCa er­ qva.
ezoa. es qa­ la­qis gana­Se­
ni­
a­
ne­bis me­tad gavrcelebuli trad. xer­ xia
Tbilisis 1982 w. rukaze datanilia rogorc vaJa-fSavelas I
si­
viw­ ro­ ve­
sa da ci­ca­bo re­ li­ ef­
ze aSe­ ne­
bu­li Tbi­li­su­ri sa­xle­ bis
Sesaxvevi. 1995 T. bua­C­iZ­is sa­ xe­li ewoda.
geg­ma­re­
ba­Si. quCidan iwyeba botanikuri baRi, r-ic gaSenebulia sa­mu­el (noe) bu­a­Ci­Zis quCa, glda­ ni-na­Za­la­de­vis r-ni (Rrma­
XVII s. II naxevarSi nariyalis, e. w. `cixis baRis~ da `seidabadis~ Rel ­ e); gudamayris quCidan TianeTis quCamde. warmo­ iq­ mna XX
baRebis teritoriaze. baRs 1845 oficialurad ewoda Tbilisis s. 50-ian wleb­ Si da 23-e quCa daerqva. 1955 s. buaCiZis saxe­
botanikuri baRi. qu­ Ca­zea XIX s. me­ Ce­Ti. aqvs 1 Cixi. li ewoda.
ze­i­nab bocvaZis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (ver ­ e); misasv- bugeulis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­de­ vis r-ni (lotkini); we­
leli Zmebi kakabaZeebis quCidan. warmo­ iq­mna XIX s. bo­ los. ronisis quCidan silibistro Todrias quCamde. me-9 quCas b.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
37
q. ewo­ da 1968. fotosuraTebi Setanilia burebis gamocemul inglis-burebis
bu­ ge­u­li, so­ fe­
li am­
bro­ la­u­ris r-nSi. omis amsaxvel ortomeulSi.
bu­da­peS­tis qu­Ca, va­ ke-sa­
bur­Ta­los r-ni (ve­
Zi­si); guram sabue, soflebi axmetisa da yvarlis r-nebSi.
fanjikiZis quCidan ivane beritaSvilis quCamde. yof. li­ sis sik burkiaSvilis quCa, va­
be­ ke-sa­
bur­ los r-ni (va­
Ta­ ke);
qu­Cis mo­nak­veTi. adre erqva tbis, Semdeg _ lisis quCa, XX mcxe­­
Tis quCidan marabdis quCamde. 1946-mde _ baRis quCa, Sem-
s. 70-ian wlebSi ki b. q. daerqva. iwyeboda pekinis quCidan. deg mcxe­ qva. 1992 b. burkiaSvilis saxeli ewoda.
Tis I Ses. er­
1998 adrind. b. q-is I monakveTs g. fanjikiZis quCa ewoda. mi­ il bur­Zglas qu­Ca, va­
xe­ ke-sa­bur­
Ta­los r-ni (sab­urT ­ a­
bu­ da­peS­ ti, un­ gre­
Tis de­da­qa­
la­qi. lo); simon sxirtlaZis quCidan sairmis quCamde. warmo­iq­mna
bulaCauris quCa, va­ ke-sa­bur­ los r-ni (sab­urT
Ta­ ­ al
­ o); XX s. 40-ian wleb­ Si da o. Smidt­ is sa­
xe­
li daer­
qva. 1995 m.
Jiuli Sartavas quCidan daviT gamrekelis quCamde. warmoiqm- burZ­glas sa­xe­li ewoda.
na XX s. 40-ian wlebSi. jorj buSis qu­Ca, isani-samgoris r-ni (avlabari); melaa-
bu­ la­ Ca­ur ­ i, so­fe­
li du­ Se­Tis r-nSi. nis I Sesaxvevidan kaxeTis gzatkecilamde. warmoiqmna XX s.
burebis Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (CuRureTi); ma­ I naxevarSi. 20-ian wlebamde ferma-avlabris IX quCa erqva,
cestis Sesaxvevidan elene axvledianis xevamde. warmoiqmna Semdeg melaanis quCa daerqva. 2005 j. buSis saxeli ewoda.
XIX s-Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis melaani, sofeli gurjaanis r-nSi.
siaSi Setanilia rogorc Sesaxvevi, 1925_26 wlebis cnobaTa mi­ il buxaiZis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (CuR
xe­ ­ ur­ eT
­ i);
wignSi `mTeli tfilisi~ _ rogorc Cixi. zog sqemaze sabuis maqsim gorkis quCidan samreklos quCamde. warmoiqmna XIX s.
saxeliTaa datanili. 70-ian wlebSi. Tbilisis 1876 w. gegmaze datanilia rogorc
bu­ rebi, samxreT afrikaSi mcxovrebi xalxi (holandielTa Cu­Ru­re­
Tis qu­ Ca, 1934 w. gegmaze _ rogorc arsenalis gza­
STamomavlebi). ingliselebisa da burebis omSi (1899_1902) tkecili. m. buxaiZis saxeli ewoda 1965. aqvs 1 Ses. (Tbi-
ingliselebis winaaRmdeg moxalised ibrZoda qarTlis ba- lisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc arsenalis Ses.,
grationTa STamomavali niko buri (niko giorgis Ze b a - Semdeg CuRureTis I Ses. erqva). mimdinareobs quCis rekon-
g r a t i o n i; 1868_1933). tyved Cavardnili ingliselebma ar struqcia.
daxvrites, rogorc saqarTv. samefo gvaris warmomadgeneli mixeil buxaiZis II Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (Cu-
da gadaasaxles wminda elenes kunZulze, sadac gausaZlis RureTi); wminda nikolozis quCidan doqis Sesaxvevamde. war-
pirobebSi gaatara 10 Tve. samSobloSi dabrunebis Semdeg da- moiqmna XIX s-Si. Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia ro-
wera mogonebebis wigni `burebTan~ (Tb., 1951). misi saxeli da gorc CuRureTis Sesaxvevi, Semdeg CuRureTis II Ses. erqva.

nikoloz baraTaSvilis quCa. s k u l p t u r u l i k o m p o z i c i a ` b e r i k a o b a ~ .

38 e nci k l o p e d i a
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
39

nikoloz baraTaSvilis quCa.

40 e nci k l o p e d i a
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
41
gi­
or­ gi (gi­ go) gabaSvilis moedani, va­ ke-sa­

g
bur­Ta­los r-ni (de­ li­si); vaJa-fSavelas gamzirsa
da giorgi gabaSvilis quCas Soris. warmo­ iq­mna XX
s. 50-ian wleb­ Si. 1962 g. ga­ baS­vi­lis sa­xe­li ewo­
da. mo­ e­
dan­ze gamo­ dis me­tros sa­ dgu­ ri „de­ li­ si“;
mo­wyo­ bi­
lia mi­ wis­qve­
Sa gada­ sas­vle­li.
gi­or­ gi (gi­ go) gabaSvilis quCa, va­ ke-sa­bur­ Ta­
los r-ni
(de­ li­si); aleqsandre yazbegis gamziridan vaJa-fSavelas gam-
ziramde. warmo­ iq­mna XX s. 50-ian wleb­ Si. 1962 g. ga­ baS­vi­lis
saxeli ewoda.
eka­te­ ri­ne gabaSvilis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (ve­ re);
misasvleli Zmebi kakabaZeebis quCidan. warmo­ iq­
mna XIX s-Si am
ub­nis gana­ Se­ni­
a­
ne­
bas­Tan er­ Tad. ZvelTagan miwis didi nakveTi,
axland. m. kostavasa da p. meliqiSvilis quCebs Soris, ga­ baS­vi­
lebis ma­ mu­li iyo. Se­ mdgom­ Si maTi sa­xe­li Se­ i­
nar­Cu­
na mxo­ lod
erT­ ma pa­ta­ ra gabaevis Se­ sax­
vev­ma (Setanilia Tbilisis gamgeobis
mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi), r-sac 1923 e. ga­ baS­vi­lis
saxeli uwodes.
vladimer gabaSvilis quCa, vake-saburTalos r-ni (vake);
mi­­
sasvleli nikoloz yifSiZis quCidan. n. yifSiZis quCis mim-
debare usaxelo quCas v. gabaSvilis saxeli ewoda 2003.
viqtor gabeskirias moedani, Zveli Tbilisis r-ni (Cu­
Ru­reTi); spartakis, viqtor gabeskirias, tirifonis quCebsa,
gre­ mis Sesaxvevsa da spartakis gasasvlels Soris. warmoiqmna gagarinis quCa #29.
XIX s-Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis galis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (var­ di­su­ba­ni); larsis
da moednebis siaSi Setanilia rogorc Trdatovis moedani. quCidan guram rCeuliSvilis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s. bo-
1923 _ s. balmaSevis, 1992 v. gabeskirias saxeli daerqva. los. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi
viq­tor gabeski­rias quCa, Zveli Tbilisis r-ni (CuRure- Setanilia rogorc yiz­ la­
ris Se­sax­
ve­
vi. 50-ian wlebSi yizla­
Ti); viqtor gabeskirias moednidan samreklos quCamde. war- ris quCa gaxda, Semdeg varZiis quCa erqva, 60-ian wlebSi g. q.
moiqmna XIX s-Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil ewoda. g. q-ze mdebare `kolxuri koSkis~ ezoSi dakrZalulia
quCebis siaSi Setanilia rogorc Trdatovis Sesaxvevi. 1923 _ k. gamsaxurdia. aqvs 1 Cixi.
s. bal­ ma­Se­vis, 1992 v. ga­bes­ki­ri­as saxeli daerqva. aqvs 1 Cixi. ga­li, qa­la­qi das. saqarTveloSi, afxazeTSi.
gabriel episkoposis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (av­ yiz­ la­ ri, qa­
la­qi da­Res­
ta­
nSi.
la­ba­ri); konstantine cucqiriZis quCidan alaznis quCamde. varZia, kldeSi nakveTi samonastro kompleqsi (XII s.)
warmo­ iq­
mna XIX s-Si. Tbilisis 1876 w. gegmaze datanilia samxr. saqarTveloSi.
rogorc p. cicianovis quCa (ix. p. cicianovi). 1923 i. ka­ li­a­
e­vis sa­xe­li daer­qva, 1990 _ gabriel episkoposisa. Semonaxu-
lia XIX s. dasasrulis sacxovr. saxlebi.
iuri gagarinis quCa, va­ ke-sa­
bur­Ta­los r-ni (veZisi); zu­
rab Jvanias moednidan marSal gelovanis gamziramde. warmo­
iq­mna XX s. 50-ian wleb­ Si da kol­ xe­
Tis qu­ Ca er­ qva. 1968
i. ga­ ga­ri­nis sa­xe­li ewo­da. quCaze dgas yof. saavt. gzebis
saministros Senoba (#29. 1974; arqiteqtorebi: g. Caxava, z.
jalaRania; konstruqtorebi: a. kimbergi, T. Txilava), r-ic
Se­tanilia 1982 aSS-Si gamocemul msoflios saukeTeso nage-
bobaTa katalogSi. g. q-isa da mtkvris marjvena sanapiros
Sesayarze dgas skulpturuli kompozicia „vefxi da moyme“
(mo­ qandake e. amaSukeli. arqit. v. daviTaia).
kolxeTi, samxr.-aRm. da aRm. SavizRvispireTis saxelwodeba
(kolxi tomebis saxelis mixedviT).
gagris quCa, glda­ ni-na­
Za­la­ vis r-ni (av­
de­ Wa­la); mdebare-
obda elefTer andronikaSvilisa da libanis quCebs Soris.
warmo­ iq­
mna XX s. da­ sa­
wyis­Si. Tav­da­
pir­ lad m. gor­
ve­ kis sa­xe­
li er­ qva. amJamad quCa aRar arsebobs. igi Caikarga ax. ganaSe-
nianebaSi (SemorCenilia am misamarTis mxolod erTi Senoba).
ga­ gra, qa­ la­qi das. saqarTveloSi, afxazeTSi.
galavnis quCa, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (elia); Sildis quCi-
dan mamkodis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. da­ sa­
wyis­ Si.
ga­ la­ va­ ni, so­ fe­li mcxe­ Tis r-nSi.
galaktionis xidi, verisa da kukiis damakavSirebeli
xidi md. mtkvarze (1952; arqit. m. melia. inJ. g. ComaxiZe).
adre g. x-is adgilas iyo rkinis sammaliani veris xidi (1885;
inJ. s. umanski). sabWoTa xelisuflebis wlebSi xids a. el-
baqiZis, Semdeg i. stalinis saxeli erqva, 1990 daubrunes Zv.
saxeli. 1999 galaktionis xidi ewoda. galaktionis xidi.
botanikuri baRis erT-erTi kuTxe.
42 e nci k l o p e d i a

viT ga­mre­ke­lis qu­Ca, va­

da­ ke-sa­
bur­
Ta­los r-ni (sa­ bur­ s-Si. Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc qoTnis
Ta­lo); baxtrionis quCidan aleqsandre yazbegis gamziramde. Sesaxvevi.
warmo­iq­
mna XX s. 40-ian wleb­ Si. 1941 m. ku­
tu­zo­vis sa­xe­li ganTiadis quCa, isa­ ni-sa­ ris r-ni (elia); saingilos
mgo­
qva, 1992 _ d. ga­
daer­ mre­ke­lis. aqvs 1 Ses. quCidan somxeTis quCamde. warmo­ iq­ mna XX s. 20-ian wlebSi.
li ga­mre­ke­lis qu­Ca, va­
irak­ ke-sa­
bur­
Ta­los r-ni (ve­
Zi­si); Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc el­ fi­i­
s quCa.
mamia gurielis quCidan Salva nucubiZis quCamde. ar­ se­
bobs Tbilisis quCebis 1960 w. cnobarSi Setanilia elfinis quCis
1963-idan da i. ga­ mre­ke­lis sa­xe­li hqvia. saxelwodebiT, 1972 w. cnobarSi _ rogorc g. q.
kon­stan­
ti­ne gamsaxurdias gamziri, va­ ke-sa­
bur­
Talos gan­ Ti­ a­di, da­ ba das. saqarTveloSi, afxazeTSi. am sa­ xe­
liT
r-ni (sa­bur­Ta­lo); gmirTa moednidan giorgi saakaZis moed­ ki­
dev 6 so­ fe­lia cno­ bi­li sa­ qar­
Tve­ lo­ Si.
namde. m. kostavas quCis monakveTs k. gamsaxurdias saxeli el­ fia, yof. so­ fe­
li ki­ ke­
Tis max­ lob­ lad. amJamad gana­ Se­
ni­
a­
ewo­da 2006. quCaze ganlagebulia sacxovr. saxlebi, sasw. ne­
bu­lia sa­ a­
ga­
ra­ ko sa­ xle­ biT.
da adm.-saz. daniSnulebis mravali Senoba: asbiniani sacxovr. gan­je­lis qu­Ca, ix. ni­ za­mi gan­je­vis qu­Ca.
saxli (1939; arqit. m. kalaSnikovi); saqarTvelos teqnikuri gardabnis gzatkecili, isa­ ni-sa­mgo­ ris r-ni; qinZmarau-
universitetis sasw. korpusebi (I korpusi aSenda 1940_56. lis Sesa­ xvevidan qalaqis sazRvramde. Tbilisidan gardabnis-
arqit. m. neprincevi; mTavari adm. korpusi _ 1954. arqit. ken mimavali ZiriTadi magistrali. g. g. daerqva 1967.
m. SaviSvili); energetikis in-ti; sazogadoebrivi mauwyeblis, gareTubani, Zveli Tbilisis r-ni. Sua sauk. ubani mtkvris
yof. saqarTvelos televiziisa da radiomauwyeblobis adm. ko- marjv. mxares, kalis galavnis gareT, axland. S. dadianis, a.
rpusi (1966; arqit. a. qurdiani); sportis sasaxle (1961; arq- puSkinisa da n. baraTaSvilis quCebis xazis Crd-iTa da das-
iteqtorebi: v. aleqsi-mesxiSvili, i. kasraZe. ko­
n­
struqtori d. iT _ mTawmindis qedsa da mtkvars Soris. qalaqis sanaxebSi
qajaia), r-is win dgas skulpturuli kompozicia `mzeWabuki~ adgilis geogr. saxelw. `g.~ pirvelad XVI s-Si, kerZod,
1562 w. Sedgenil sigelSi gvxvdeba. vaxuSti batoniSvilis
(moqandake d. miqataZe. arqit. v. aleqsi-mesxiSvili); zoolo-
mier Sedgenil Tbilisis 1735 w. gegmaze am adgilas datani-
giuri parki (daarsda 1927). quCaze gamodis metros sadguri
lia mefis, dedoflis, mamasaxlisis baRebi, beJanas qarvasla
`teqnikuri universiteti~.
da sxv. droTa ganmavlobaSi g. izrdeboda das-ken da XIX s.
50-ian wlebSi axland. Zmebi kakabaZeebis quCamde aRwevda. 60-
iani wlebidan qalaqis ofic. toponimikaSi aRar ixsenieba.
garekaxeTis quCa, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (av­ la­ba­ri); qeTe­van
dedoflis gamziridan avlipi zurabaSvilis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. 20-ian wleb­ Si.
ga­ re­ka­ xe­Ti, is­ to­ ri­u­
li mxa­ re md. iv­ ris Sua di­ ne­
ba­
ze, er­
wo­dan qi­ zi­
ya­
mde; em­ Txve­ va ax­ land. sa­ ga­
re­jos r-ns.
ma­
ri­am ga­ri­yu­lis qu­Ca, glda­ ni-na­
Za­la­ vis r-ni (zRvi­
de­ s­
uba­ni); ivane sixaruliZis quCidan mTis ferdobamde. warmo­iq­
mna XX s. 40-ian wleb­ Si. ad­ re Temqis dasaxlebis 56-e qu­ Ca
er­qva, 70-ian wlebSi m. gariyulis saxeli ewoda.
zez­va gafrindaulis quCa, di­ du­be-Cu­ Ru­re­Tis r-ni (di­
du­be); daviT yifianis quCidan rafiel aglaZis quCamde. war-
moiqmna XX s. dasawyisSi. ad­ re di­ du­bis XI Se­ sax­ ve­
vi iyo,
konstantine gamsaxurdias gamziri. 60-ian wlebSi z. gafrindaulis saxeli daarqves.
zviad gamsaxurdias sanapiro, marjvena sanapiros mo­ no­na gafrindaSvilis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­ de­vis r-ni
nakveTi heidar alievis sanapirodan samasi aragvelis xidamde. (naZaladevi); mtkvris marcxena sanapiros monakveTi SoTa Sa-
i. stalinis sax. sanapiros z. gamsaxurdias saxeli ewoda likaSvilis xididan feiqarTa quCamde. quCas n. gafrindaSvi-
2004. lis saxeli ewoda 2001.
irak­ li gamyreliZis quCa, va­ ke-sa­
bur­ los r-ni (de­
Ta­ li­ mi­
xe­il ga­xo­ki­Zis qu­Ca, isa­ ni-sa­ mgo­ris r-ni (sa­ mgo­ris II
si); lvovis quCidan vazisubnis quCamde. warmo­iq­mna XX s. dasaxleba); dasawyisi kaxeTis gzatkecilidan. warmo­iq­mna XX
30-ian wleb­ Si. ad­re lvo­ vis I Se­
sax­
ve­
vi iyo. 70-ian wlebSi m. s. 50-ian wleb­ Si. ad­ re sa­ mgo­ris II da­ sax­ le­ bis I qu­ Ca iyo. m.
le­van­dov­skis sa­xe­li ewoda, 1999 _ i. gamyreliZis. gaxokiZis saxeli ewoda 1981. aqvs 3 Ses.
lvovi, qalaqi ukrainaSi. ge­gu­Tis qu­Ca, glda­ ni-na­Za­la­de­vis r-ni (lotkini); vladi­
pet­ re ga­myre­li­Zis qu­Ca, glda­ ni-na­
Za­
la­
de­vis r-ni (zRvi­s­ mer lubovskis quCidan mTis ferdobamde. warmo­ iq­mna XX s.
u­ba­ni); TianeTis quCidan urekis quCamde. warmo­iq­mna XX s. 50-ian wleb­ Si.
60_70-ian wleb­ Si. ad­
re Temqis dasaxlebis me-60 qu­ Ca er­
qva. ge­gu­ Ti, so­ fe­ li wyal­ tu­ bos zo­ na­
Si.
1983 p. ga­ myre­li­Zis sa­xe­li ewoda. gi­
or­ gi ge­de­va­niS­vi­lis qu­Ca, di­ du­ be-Cu­Ru­re­Tis r-ni
So­Ta gamcemliZis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (Cu­ Ru­re­ (elia); fSavis quCidan rkinigzamde. warmo­ iq­mna XX s. II na­ xe­
Ti); kosta xeTagurovis quCidan mixeil buxaiZis I Sesax- var­Si. g. ge­de­va­niS­vi­lis sa­xe­li daerqva 60-ian wlebSi. aqvs
vevamde. warmo­ iq­
mna XIX s. 70-ian wleb­ Si, mas Semdeg, rac 1 Cixi.
arsenali gadmovida CuRureTis teri­ toriaze. Tbilisis 1876 ge­za­Tis qu­Ca, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (sabargos dasaxleba);
w. gegmaze datanilia rogorc axalarsenalis quCa. 1900-ian yva­
r­­
lis quCidan konstantine amirajibis quCamde. warmo­ iq­
mna
wlebSi arsenalis quCa daerqva (asea Setanili Tbilisis gam- XX s. 50-ian wleb­ Si.
geobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi), 40-ian wlebSi ge­za­ Ti, so­ fe­ li aba­ Sis r-nSi.
_ axalCuRureTis qu­ Ca. 1957 S. gamcemliZis saxeli ewoda. ge­la­Tis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ri); avlabris
aqvs 1 Ses. quCidan alaznis quCamde. warmo­ iq­mna XIX s-­ Si. adre er­ qva
SoTa gamcemliZis Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (Cu­ surb-mi­ na­
sis Sesaxvevi. saxelw. ukavSirdeboda maxloblad
RureTi); kumisis quCidan doqis Sesaxvevamde. warmo­iq­mna XIX mdebare surb-minasis eklesias. Setanilia Tbilisis gamgeobis
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
43
mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi. 1923 g. gel­ fma­
nis quCa gi­or­gi merCulis qu­Ca, ix. giorgi merCulis quCa.
daerqva (ix. g. gelfmani), 1938 _ g. q. Semo­ na­
xu­lia XIX s. gi­or­gi Wyon­di­de­lis qu­Ca, gldani-naZaladevis r-ni
da­sas­
ru­ lis sa­cxovr. sa­ xle­ bi. aqvs 2 Cixi. (na­
Za­la­de­vi); depos Sesaxvevidan Tornike erisTavis quCamde.
ge­ la­ Ti, so­ fe­
li tyi­ bu­
lis zo­ na­
Si. mis max­ lob­ la­daa XII s. warmoiqmna XX s. 30-ian wlebSi. ad­ re er­ qva xuT­ wle­ dis qu­ Ca,
qarT. xu­ roT­mo­
ZRvre­ bis Zeg­ li _ ge­ la­ Tis sa­ mo­nas­
tro kom­ Sem­deg _ g. mazni­ aS­vi­lis, 1991 gi­or­gi Wyon­di­de­lis sa­xe­li
pleq­si. sof. ge­ la­Ti aris la­ go­de­xis r-nSic. ewoda.
surb-minasi, qarT. _ wminda minasi. gldani, gldani-naZaladevis r-ni. erT-erTi udidesi sa­
mar­Sal ge­lo­va­nis gamziri, va­ ke-sa­bur­ Ta­los r-ni (sa- cxovr. r-ni Tbilisis Crd. nawilSi. g. mindelis xidiT ukav-
burTalo, diRomi); iuri gagarinis quCidan daviT aRmaSeneb- Sirdeba didi diRmis sacxovr. r-ns. dagegmarda 1970. aqvs 9
lis xeivnamde. sa­ qarTvelos sa­mxed­ro gzis monakveTs mar­Sal mikroraioni. saxeli ewoda sofel gldanTan siaxlovis gamo,
a. ge­
lo­va­nis sa­xe­li ewoda 1985. gamzirzea yof. mebaReobis, r-is nawilic Tbiliss SemouerTda 1979, axali adm. dayofiT
mevenaxeobisa da meRvineobis samecn.-kvl. in-tis Senoba. ki mTlianad Tbilisis sazRvrebSia.
ar­Cil ge­lo­va­nis qu­Ca, va­ ke-sa­bur­ Ta­los r-ni (de­ li­si); gldanis quCa, gldani-naZaladevis r-ni (gldanisxevi);
vaJa-fSavelas gamzirsa da Salva nucubiZis quCas Soris. TianeTis gzatkecilidan gldanisxevis quCamde.
vaJa-fSavelas VI Sesaxvevs a. gelovanis saxeli ewoda 1981. gldanisxevi, gldani-naZaladevis r-ni. dasaxleba patara
rza ge­lo­va­nis qu­Ca, va­
mi­ ke-sa­bur­ Ta­los r-ni (ve­ Zi­si); gldansa da sof. gldans Soris. mosaxleobaSi cnobilia gl-
simon kandelakis quCidan zemo veZisis quCamde. warmo­ iq­mna danulis saxelwodebiT.
XX s. 50-ian wleb­ Si. ad­re r. luq­ sem­bur­gis saxeli er­qva. gldanula, ix. gldanisxevi.
1992 _ s. cin­ ca­Zi­s, 1993 m. ge­lo­va­nis saxeli ewoda. gldanisxevis quCa, gldani-naZaladevis r-ni (gldanis­ xe­
ger­ge­tis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (so­ lo­la­ki); dani-
vi); vladimer janjRavas quCidan gldanis quCamde.
el WonqaZis quCidan amaRlebis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s. II
mi­
xe­il glin­kas qu­Ca, glda­ ni-na­Za­la­de­vis r-ni (RrmaRele);
naxevarSi. iyo konsulis quCis (axland. p. Caikovskis quCa)
muxranis quCidan gudamayris quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. 40-ian
gagrZeleba da Tavdapirvelad erqva konsulis Ses.; 1908, ru­ si
wleb­ Si. yof. 42-e quCas m. glinkas saxeli daerqva 50-ian
poetis v. Jukovskis dabadebidan 125 wlis gamo ewoda misi sa-
wlebSi.
xeli. 1923 vaJa-fSa­ ve­las saxeli daerqva. 1948 g. q. ewoda.
herman gmaineris qu­Ca, vake-saburTalos r-ni; mxatvarTa
ger­ ge­ ti, yof. so­ fe­li. 1966 Se­ u­er­ Tda da­ ba yaz­begs (2006-
da­­
sax­lebidan `bavSvTa sofelSi~ mimavali quCa. h. gmaineris
idan _ stefanwminda). ger­ ge­
ti hqvia ag­ reT­ ve xuroTmoZRv-
rul kompleqss (XIV s.) da myin­ vars myin­ var­wve­
ris samxr.- saxeli daerqva 1998.
aRm. kal­ Ta­
ze. gmir­Ta mo­ed ­ a­ni, Zveli Tbilisis r-ni (vere, saburTa-
gvazauris I gasasvleli, glda­ ni-na­Za­
la­ vis r-ni (Rrma­­
de­ lo); Tamar mefisa da konstantine gamsaxurdias gamzirebs,
Re­le); daviT guramiSvilis gamziridan gvazauris quCamde da vara­zisxevisa da merab kostavas quCebs Soris. warmo­ iq­mna
gvazauris II gasasvlelamde. XX s. 30-ian wleb­ Si. sa­ xe­li ewo­ da sa­ bWo­ Ta kav­ Si­ris pir­
gvazauris II gasasvleli, glda­ ni-na­Za­
la­de­vis r-ni ve­
li gmi­ re­bis (wo­ de­ba Semo­ iR­ es 1934), gem „Ce­ li­ us­ki­
nis“
(Rrma­ Re­le); gvazauris quCidan gvazauris II Sesaxvevamde. eki­paJis gada­ mrCe­ ni mfri­ na­ve­
bis pativsacemad. mde­ ba­re­obs md.
gvazauris quCa, glda­ ni-na­
Za­la­de­vis r-ni (Rrma­ Re­le); da- ve­
ris xe­ o­ba­
Si, iq, sa­ dac ad­ re cno­ bi­
li ve­ ris ba­ Re­ bi iyo. Zv.
viT guramiSvilis gamziridan mTis ferdobamde. warmo­ iq­mna na­
ge­bo­be­
bi­dan mo­ ed­nis far­ gleb­ Si Semo­ rCe­ni­li iyo XVII s.
XX s. 40-ian wleb­ Si. aqvs 2 gas., 2 Ses., 3 Cixi. brtyeli, e. w. qarTuli aguriT naSeni xi­ dis na­ STi. XIX s.
gva­ za­ u­ri, so­ fe­li xo­ nis r-nSi. bolos aq Tavdeboda qalaqi da iwyeboda saqarTvelos sam­
gvazauris I Sesaxvevi, gldani-naZaladevis r-ni (Rrma­ xedro gza. XIX_XX ss. mijnaze g. m-is teritoria iTvlebo­
Rele); daviT guramiSvilis gamziridan gvazauris II gasasv- da Tbilisel moqeifeTa sayvarel adgi­ lad, sadac mravlad
lelamde. iyo patara samikitnoebi egzotikuri saxelebiT: `fantazia~,
gvazauris II Sesaxvevi, gldani-naZaladevis r-ni (Rrma­ `edemi~, `rassveti~, „ne uezJai, golubCik moi“.
Rele); zigzagis I quCidan mTis ferdobamde. g. m. qa­ la­qis erT-er­ Ti um­ niS­ vne­
lo­va­ne­
si sa­ transp. kvan­ Zia.
gvazaurisxevis quCa, glda­ ni-na­ Za­
la­ vis r-ni (Rrma­
de­ Re­ 1935, mo­ ed­nis Crd.-aRm-iT ar­ se­bu­li kldo­ va­
ni bor­ cvis ga­ Wris
le); gvazauris quCidan mTis ferdobamde. warmoiqmna XX s. Sem­deg, warmoiq­ mna Ce­ li­us­ki­ne­
le­ bis qu­ Ca (axland. Tamar mefis
40-ian wlebSi. gamziri) da mis ga­grZe­le­ba­ze ai­go xi­di (axland. Tamar me-
raJden gve­ta­Zis qu­Ca, di­ du­ be-Cu­ Ru­re­Tis r-ni (di­ du­be); fis xidi). 1957 moednis samxr. mo­nak­veT­Si varazisxe­vis qveda
akaki wereTlis gamziridan rafiel aglaZis quCamde. quCas r. nawilis amovsebis Sedegad warmoiqmna va­ ra­zis­xe­vis qu­Ca, ki­
gve­ta­Zis saxeli ewoda 1962. dev er­ Ti mZlav­ ri ga­ ni­
vi sa­ transp. ma­ gis­tra­ li, r-ic Camo­ dis
da­viT gi­viS­vi­lis qu­Ca, di­ du­be-Cu­ Ru­re­Tis r-ni (axali ku­ g. m-ze da Ta­ mar me­ fis xi­ di­Ta da gamziriT ukav­ Sir­de­ba
kia); lailaSis quCidan lebardis quCamde. warmo­iq­mna XX s. mtkvris mar­ cxe­na sa­ na­
pi­ros, da­ viT aR­ ma­
Se­neb­
lis gamzirsa da
30-ian wlebSi. Tbilisis 1934 w. gegmaze quCis dasawyisi vagzlis moedans. 1927 mo­ ed­nis samxr.-das. na­ wil­ Si gan­ Tav­sda
(lailaSis quCidan senakis quCamde) datanilia rogorc pia- zo­o­logiuri par­ ki. mo­ ed
­ an­
ze­ gamo­ dis as­ bi­ni­
an­i sa­cxovr. sa­
tigorskis quCa, xolo bolo monakveTi (senakis quCidan le- xlis 11-sa­ rTu­ li­ a­
ni koS­ ku­ ra (1939; arqit. m. kalaS­ nikovi),
bardis quCamde) _ rogorc gordis quCa. Semdeg samoqalaqos xo­lo bor­ cv­
ze aR­ mar­Tu­lia cir­ kis Senoba (1940; arqite-
II quCa erqva, 60-ian wlebSi d. giviSvilis sa­ xe­li ewoda. qtorebi: n. neprincevi, s. satunci, v. uruSaZe). 70-ian wleb­ Si,
gordi, sofeli xonis r-nSi. gan­tvir­ Tvis miz­ niT, mo­ xda mo­ ed­ nis re­ kon­struq­ cia (ar­ qit. k.
piatigorski, qalaqi ruseTis federaciaSi. na­
xuc­ riS­ vi­
li), aSen­ da sa­kma­od mo­ zrdi­ li kom­ pleq­ sis na­ wi­
li
gi­or­gi aTone­lis qu­Ca, ix. giorgi aTonelis quCa. _ mi­ wis­qve­
Sa sa­ transp. gvi­ ra­bi da gada­ sas­
vle­ li fe­ xiT mo­ si­a­
gi­or­gi brwyin­va­lis qu­Ca, va­ ke-sa­ bur­Ta­ los r-ni (di­ di ru­le­ Ta­Tvis. 2003 w. 27 seqtembers moedanze gaixsna saqarT-
di­Ro­mi); farnavaz mefis gamziridan petre iberis quCamde. velos erTianobisaTvis brZolaSi daRupul gmirTa memoria-
usa­xe­lo qu­ Cas giorgi V brwyinva­ lis sa­ xe­
li ewoda XX s. li. daRupulTa xsovnas eZRvneba qandakeba `amaRleba~ (moqan­
90-ian wlebSi. dake g. Sxvacabaia). moednis centrSi mowyobilia Sadrevani.
44 e nci k l o p e d i a

gldani.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
45
46 e nci k l o p e d i a

gmirTa moedani.
gmir kursantTa qu­Ca, glda­ ni-na­
Za­
la­
de­vis r-ni (gldani); Soris. warmoiqmna XX s. 60-ian wlebSi da m. gogiberiZis
dasawyisi qerCis quCidan. qerCis quCis I Sesaxvevs g. k. q. saxeli ewoda. quCas miuyveba teqselis xeivani.
daerqva 2003, afxazeTSi daRupuli policiis akademiis kur- mo­se go­gi­be­ri­Zis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (Zveli ku­
santebis pativsacemad. kiisa da Cu­Ru­re­Tis sa­zRva­ri); zaarbriukenis moednidan ivane
aleqsi (aleko) gobroniZis qu­Ca, glda­ ni-na­
Za­
la­
de­vis javaxiSvilis quCamde. warmo­ iq­mna XIX s. 40-iani wlebis bo-
r-ni (muxiani); dasawyisi ilia vekuas quCidan. muxianSi ga- los. mi­ si mniS­ vne­lo­ba, ro­ gorc marcx. sa­ na­
pi­ros me-2 ma­ gis­
mavali centraluri quCa. quCas a. gobroniZis saxeli ewoda tra­ li­ sa, ga­ i­
zar­ da Tbi­ li­ sis ­ rki­
nig­zis sa­ dgu­ ris aSe­ ne­
bas­
2000. Tan da­ kav­Si­re­biT. Tav­ da­pir­ve­lad qu­ Cas dRe­ van­de­
li gi­ or­gi
go­ga­Se­nis qu­Ca, glda­ ni-na­Za­
la­ vis r-ni (Rrma­
de­ Re­le); ara- aTo­ ne­
lis qu­ Ci­dan i. ja­ va­
xiS­ vi­lis qu­ Ca­
mde er­ qva xi­dis qu­
leTis quCidan rkinigzamde. warmo­ iq­
mna XX s. 40-ian wleb­ Si. Ca (sa­ xelw. ukavSirdeba CuRureTis xids). quCa datanilia
aqvs 1 Ses. Tbilisis 1851 w. gegmaze. 1903 daerqva n. nekrasovis saxe­
go­ ga­ Se­
ni, so­fe­li axal­ qa­
la­ qis r-nSi. li (poetis gardacvalebis 25-e welTan dakavSirebiT). 1990
kob gogebaSvilis I gasasvleli, Zveli Tbilisis
ia­ mo­nakveTs zaarbriukenis moednidan i. javaxiSvilis quCamde
r-ni (ve­re); iakob gogebaSvilis quCidan mTis ferdobamde. m. go­ gi­be­ri­Zis sa­xe­li ewoda. qu­Cis da­sa­wyis­Si dgas ar­qit.
kob gogebaSvilis II gasasvleli, Zveli Tbilisis
ia­ Tval­ saz­ ri­
siT sa­ in­
te­re­so XIX s. sa­ cxovr. sa­ xli #1.
r-ni (ve­re); iakob gogebaSvilis quCidan gaioz imedaSvilis viq­tor gog­li­Zis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (ve­ re); merab
quCamde. kostavas quCidan giorgi quCiSvilis quCamde. yof. kos­ ta­vas
kob gogebaSvilis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (ve­
ia­ re); II Se­sax­ vi. 1995 v. gog­
ve­ li­Zis sa­xe­li da­er­qva.
kote mayaSvilis quCidan vasil petriaSvilis quCamde. warmo­ iq­ aleqsi go­go­la­u­ris qu­Ca, di­ du­ be-Cu­Ru­re­ Tis r-ni (di­
mna XIX s. 80-ian wleb­ Si. Tbilisis 1884 w. geg­ ma­
ze datanilia du­be); akaki wereTlis gamziridan rafiel aglaZis quCamde.
rogorc mTis­ Zi­
ris I qu­ Ca, 1900 w. gegmaze _ rogorc pet­ res warmo­ iq­mna XX s. da­ sa­wyis­Si. 1961-mde di­ du­bis III Se­ sax­ve­
vi
qu­Ca. 1922 i. go­ge­baS­vi­lis sa­xe­li ewoda. qu­Ca­ze aris XX s. iyo, Semdeg a. gogolauris saxeli daarqves.
da­
sa­wyi­
sis sa­
cxovr. sa­ xle­ bi. aqvs 2 gas., 1 Ses., 1 Cixi. ni­
ko­ loz go­go­lis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (oqros­
kob gogebaSvilis I Cixi, Zveli Tbilisis r-ni (ve­
ia­ re); ubani); konstituciis quCidan vagzlis moednamde. warmo­iq­mna
misasvleli naTia baSaleiSvilis quCidan. XIX s. 40_50-ian wleb­ Si. XIX s. Sua wle­ ba­mde es te­ rit.
kob gogebaSvilis II Cixi, Zveli Tbilisis r-ni (ve­
ia­ re); da­sax­le­ bu­li iyo germ. ko­ lo­ nis­te­
bi­
Ta da mo­ lok­ ne­
biT. aqe­dan
misasvleli naTia baSaleiSvilis quCidan. mo­mdi­na­
re­ obda qu­ Cis sa­xelw. _ mo­ lo­knebis I qu­ Ca (datanilia
mose gogiberiZis qu­Ca, didube-CuRureTis r-ni (diRomi); Tbilisis 1876 w. gegmaze). 1900 ewo­ da n. go­­ go­lis sa­xe­li.
evgeni miqelaZisa da aleqsandre (sandro) axmetelis quCebs adre grZel­ de­
bo­ da d. kldi­ aS­vi­
lis qu­ Ca­
mde. 2000 mo­ nak­
veTs
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
47
kon­ sti­tu­ci­is qu­ Ci­
dan d. kldi­ aS­vi­lis qu­ mde g. do­
Ca­ li­Zis
sa­xe­li daerqva.
moloknebi, erT-erTi qristianuli seqta ruseTSi.
le­ van go­Tu­as gasasvleli, va­ ke-sa­ bur­Ta­los r-ni (veZi-
si); levan goTuasa da Jiuli Sartavas quCebs Soris.
le­ van go­Tu­as qu­Ca, va­ ke-sa­ bur­ Ta­los r-ni (veZisi); giorgi
saakaZis moednidan heidar alievis sanapiromde. ad­ re sa­ qar­
Tve­los sa­mxed­ro gzis sa­wyi­si mo­nak­ve­Ti iyo. 1973-idan l.
go­Tu­as sa­xe­li hqvia. quCazea g. eliavas sax. baqteriofagiis,
mikrobiologiisa da virusologiis da i. beritaSvilis sax.
fiziologiis in-tebi, Sps `jeoseli~. aqvs 1 gas., 1 Ses.
iva­ne go­ki­e­lis qu­Ca, isa­ ni-sa­mgo­ ris r-ni (or­ xe­vis dasax­
leba); Tengiz CantlaZis quCidan ioane petriwis quCamde.
warmo­ iq­
mna XX s. 50-ian wleb­ Si. ad­ re s. ki­ ro­ vis qu­ Ca er­qva
(ix. s. kirovi), 1973 i. go­ ki­e­lis sa­xe­li ewoda.
go­ma­re­Tis qu­Ca, glda­ ni-na­ Za­
la­ de­ vis r-ni (naZaladevi);
leCxumis quCidan dimitri JRentis gasasvlelamde. warmo­ iq­
mna XX s. 30-ian wleb­ Si. aqvs 1 Ses.
go­ ma­re­ Ti, dma­ ni­
sis r-nis sof­ le­ bis di­ di da pa­ ta­ ra go­ ma­
re­Tis gavrcelebuli sa­ xel­ wo­ de­ba.
gom­bo­ris qu­Ca, glda­ ni-na­ Za­
la­ de­vis r-ni (na­ Za­la­de­vi);
likanis quCidan mTis ferdobamde. warmo­ iq­
mna XX s. 20-ian
wleb­ Si. Setanilia Tbilisis quCebis 1926 w. cnobarSi.
gom­ bo­ ri, so­ fe­
li sa­ ga­re­jos r-nSi.
go­mis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (kldisubani); beTlemis
aRmarTidan beTlemis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si. adre or-
TaWalis quCa erqva. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903
w. Sedgenil quCebis siaSi. Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia
rogorc qvemo gomis Sesaxvevi (iwyeboda askanis quCidan da
moicavda axlandel askanis Sesaxvevs), 40-ian wlebSi g. q.
ewoda. qu­ Cas dRe­ mde Se­ nar­ Cu­ne­bu­li aqvs Zv. Tbi­ li­ su­ ri ko­ lo­
ri­ ti. g. q-ze Semo­ na­
xu­ lia ce­ cxlTay­ va­
nis­mce­mel­Ta uZ­ ve­
le­ si
sa­mloc­ ve­
los aTeS­ gas (IV_VII ss.) na­ STi, XIX s. 60_80-ia­ ni
wlebis sa­ cxovr. sa­ xle­ bi. aqvs 2 Ses. (I Sesaxvevi warmoiqmna
XIX s-Si. adre salamis Sesaxvevi erqva. Setanilia Tbilisis
gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi. II Sesaxvevi gomis quCa #5/12.
warmoiqmna XIX s-Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sed-
genil quCebis siaSi Setanilia rogorc aRdgomis Sesaxvevi, warmo­ iq­
mna XIX s. II na­ xe­
var­
Si. 70-ian wlebamde am adgilas
20-ian wlebSi kodmanis Sesaxvevi daerqva. asevea Tbilisis iyo `didi xevi~, misi amovsebis Semdeg gaiyvanes quCa, r-sac
1934 w. gegmazec). kras­ no­gor­skis qu­ Ca daarqves. aq, goraze, idga kviracxovlis
go­ mi, am sa­ xel­ wo­de­biT 4 so­ fe­lia cno­ bi­
li sa­ qar­ Tve­lo­ Si. eklesia (vaxuSti batoniSvilis Tbilisis 1735 w. gegmaze da-
ham­let go­naS­vi­lis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ tanilia #63-iT). rus. marTlmadidebluri tradiciis mixed-
ri); lado mesxiSvilis quCidan vardis moednamde. warmoiqmna viT, yovel kviracxovloba dRes goridan agorebdnen saaRd-
XIX s-Si. ad­ re erqva xojavanqis quCa (xojavanqis eklesiisa gomo kvercxebs, ris gamoc goras `wiTeli gora~ (`krasnaia
da sasaflaos mixedviT). datanilia Tbilisis 1876 w. geg- gorka~) Searqves da quCamac aqedan miiRo saxelwodeba. da-
maze. iwyeboda yof. kaxeTis (axland. avlabris) moednidan tanilia Tbilisis 1876 w. gegmaze. 1923 daerqva va­ se­
ris (Zv.
da midioda xojavanqis sasaflaomde. 1900 xojavanqis quCis revolucioneri) saxeli, 30-ian wlebSi _ m. gorkis (m. gor­ ki
monakveTs kaxeTis moednidan yof. Txemis moednamde (axland. Tbi­ lis­Si yof­ nis dros, 1891_92, am qu­ Ca­
ze rkinigzis saxe-
vardis moedani) daerqva vardis quCa, danarCenma SeinarCuna losnoebis saerTo sacxovrebelSi cxov­ rob­da). Semo­ na­xu­
lia
Zv. saxeli. Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc oc­ XIX s. da­ sas­
ru­ lis sa­ cxovr. sa­
xle­ bi. aqvs 2 Cixi.
daeqvsi ko­ mis­ris qu­Ca (ix. baqoeli komisrebi). 1992 h. go­ na­ sim gor­kis Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (axali ku­
maq­
S­vi­lis sa­xe­li daerqva. kia); mixeil buxaiZis quCidan veZaTxevis Sesaxvevamde.
gorgaslis moedani, ix. vaxtang gorgaslis moedani. goq­Cis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (or­ be­li­anTu­ba­ni); gi-
gor­dis qu­Ca, glda­ ni-na­ Za­la­de­vis r-ni (lot­ ki­ni); ze- orgi aTonelis quCidan niko sulxaniSvilis quCamde. warmo­
damzis quCidan kldekaris quCamde. lotkinis dasaxlebis VI iq­
mna XIX s-Si. Tbilisis 1876 w. gegmaze datanilia rogorc
quCas gor­ dis quCa ewoda 1968. qis Sesaxvevi (ix. vanqi). 1923 daerqva g. q. Semo­
van­ na­xu­
lia
gor­ di, so­ fe­li xo­ nis r-nSi. XIX s. sa­ cxovr. sa­ xli #9.
go­ris qu­Ca, di­ du­ be-Cu­Ru­ re­ Tis r-ni (di­ du­be); akaki wereT- goq­ Ca (Tur­ q. _ lur­ ji wya­li), se­ va­
nis tbis (somxeTi)
lis gamziridan rkinigzamde. warmo­ iq­
mna XIX s. mi­ wu­ruls. Tur­ q. sa­xel­ wo­ de­
ba. qarT. wya­
ro­ eb­
Si mas ge­ la­qu­nis tbas, ge­
Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis la­ qu­nis zRvas uwo­ de­
bdnen.
siaSi. aqvs 1 Ses. ni­
ko­ loz (ni­ ko) go­ci­ri­Zis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni
go­ ri, qa­ la­ qi aRm. sa­qar­ Tve­ lo­ Si. (axali kukia); zurab qvliviZis quCidan terenti granelis
maq­sim gor­kis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (axali ku­ quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s. 60-ian wleb­ Si. 1875-idan qa­ la­qis­
kia); ivane javaxiSvilis moednidan zurab qvliviZis quCamde. Ta­vis _ i. Tu­ ma­
no­vis (TumaniSvilis) sa­ xe­
li er­ qva. Tbilisis
48 e nci k l o p e d i a

1876 w. gegmaze datanilia rogorc Tumanovis II quCa, 1900 grigol xanZTelis saxeli ewoda. Semo­naxulia XIX s. dasas-
kav­ka­
si­is Jan­ dar­me­ri­is uf­ ro­ sis, gen.-leitenant iuli Tedo- rulisa da XX s. dasawyisis sacxovr. saxlebi. aqvs 2 Cixi.
res Ze mi­ nkvi­ cis saxeli ewoda. 1922 daerqva s. mci­ riS­vi­lis, noraSeni, qarT. _ axalSeni.
1926 _ n. go­ ci­ri­Zis sa­xe­li. io­seb gri­SaS­vi­lis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (xar­ fu­xi);
so go­Zi­aS­vi­lis qu­Ca, va­
va­ ke-sa­bur­ Ta­los r-ni (vaS­ lij­ abanos quCidan vaxtang gorgaslis quCamde. Tbilisis 1867
va­ri); petre sarajiSvilis quCidan mTis ferdobamde. vaS- w. gegmaze datanilia rogorc sabaJos quCa (qvemo sabaJos
lijvris dasaxlebis centraluri quCa. warmo­ iq­mna XX s. quCa), Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis si-
60-ian wleb­ Si. ad­ re usa­ xe­lo qu­ Ca iyo. 80-ian wlebSi v. aSi Setanilia surb-sarqisis quCis saxelwodebiT. 1925-idan
go­Zi­aS­vi­lis sa­xe­li ewoda. aqvs 2 Ses., 4 Cixi. a. tagi-zades saxeli erqva, Semdeg _ bolnisis qu­ Ca. 1948 i.
gra­k­lis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (mTaw­ min­da); mdebare- gri­SaS­vi­lis sa­xe­li ewoda. g. q. Tbi­li­sis uZ­ve­le­si qu­Caa,
obda adrindeli kote mesxisa da riwis quCebs Soris. warmo­ xe­lov­ ne­baT­ mcod­ ne­e­
bi, aR­ niS­
na­
ven ra xaz­ gas­miT am qu­ Cis mniS­
iq­mna XIX s. 60-ian wleb­ Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. vne­lo­ bas Zv. qa­ la­ qis­Tvis, xSirad ada­ re­
ben ro­ mis sa­ xel­ gan­
Sedgenil quCebis siaSi Setanilia rogorc Sesaxvevi, Tbilisis Tqmul qu­ Cas _ `via apia an­ ti­kas~. ad­ re am qu­ Cas gan­ jis gza
quCebis 1960 w. cnobarSi _ rogorc quCa. amJamad k. mesxis er­qva (mo­ em­ar­Te­bo­ da gan­ jis mxri­ dan) da er­ Ta­der­ Ti gza iyo,
quCaa (adrindeli k. mesxis quCis gagrZeleba riwis quCamde). r-ic akav­ Si­reb­da da­ sav­leTs aRmo­ sav­leT­ Tan (spar­ se­Ti, in­do­ e­
gra­ ka­li, so­ fe­li kas­ pis r-nSi. Ti, Ci­ne­Ti). gan­ ja­ sa da Tbi­ lis­ ze ga­ ma­va­
li am gziT sa­ rgeb­lob­
te­ ren­ti gra­ne­lis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (axali ku­ da mterica da mo­ yvarec, ga­ di­od­a sa­ vaW­ro qa­ ra­ v­
ne­bi da amave
kia); giorgi Citaias moednidan rkinigzamde. warmo­iq­mna XIX gziT Semodioda aRm-idan uri­ cxv da­ mpyro­ be­lTa da­ man­
gre­ve­li
s-Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi ur­ do­e­
bi. gza­ ze iyo qa­ la­ qis ori WiS­ ka­
ri: er­ Ti ci­ xe­si­
mag­ris
Setanilia rogorc lu­ Te­
ran­ Ta Sesaxvevi (germanel lu­ Te­
ran­ ke­
del­ Si, iq, sa­ dac amJamad 300 arag­ ve­
lis memorialia, me­ o­re
Ta sa­ saf­la­ os gamo, r-ic qu­ Cas Crd.-das-iT esa­ zRvre­ bo­da), _ qa­la­ qis mT. ci­ ta­ de­lis _ na­ ri­ya­
lis Se­ sas­
vlel­ Tan, iq, sa­
1923 cxra ian­ vris qu­ Ca daerqva. 1990 t. gra­ ne­lis sa­xe­li dac amJamad bo­ ta­ ni­ku­ri ba­ Ris Se­sas­ vle­ lia. SemorCenilia Zv.
ewoda. quCazea evangelikur-luTeranuli eklesia (1996_97; xi­dis bur­ je­bi. g. q-isa da vezirovis quCis gadakveTaze dgas
arqiteqtorebi: u. krepti, g. metreveli), dgas maqsim gorkis XIX s. wminda ni­ ko­ lo­ zis berZn. ek­ le­ sia (amJamad wirva-locva
Zegli (moqandake a. TofuriZe. arqit. o. liTaniSvili). aqvs qarTulad mimdinareobs), xo­ lo TviT qu­ Ca go­ gir­ dis aba­ no­
1 Ses., 1 Cixi. e­
bis kom­ pleq­ si­
dan iwye­ ba. SemorCenilia e.w. `be­ bu­Tas aba­ no~
cxra ian­va­ ri, 1905 wlis „sis­ xli­an­i kvi­ra“. am dRes (XVII s.), sa­ xa­zi­no aba­ no (XIX s.). aRa-mahmad-xanis Semo­ se­vis
ru­­se­
Tis mTav­ ro­bam ma­ sob­
ri­ vad da­xvri­ ta imperator ni­ ko­loz (1795) dros g. q-is TiT­ qmis mTe­ li gana­ Se­ni­
a­
ne­ba ganad­ gur­ da,
II-sTan pe­ ti­ci­is mi­ sar­Tme­vad mSvi­ do­ bi­
a­
nad mi­ ma­
va­
li pe­ ter­bur­ mag­ram da­ rCa sa­ er­ To ga­ ba­ri­te­
bi, Zv. mi­ mar­Tu­ le­ba, geg­ ma­
re­bi­Ti
ge­li mu­ Se­bi. kon­tu­ re­bi. amJamad qu­ Ca gana­ Se­ni­
a­ne­bu­lia Zi­ ri­Ta­ dad XIX s.
gremis Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (CuRureTi); sa- da­bal­sa­ rTu­ li­a­ni sacxovr. sa­ xle­ biT (aris ag­ reT­ ve ram­ de­ni­
me
buis Sesaxvevidan viqtor gabeskirias moednamde. warmoiqmna Ta­na­
med­ ro­ ve sa­ xli da saz. na­ ge­bo­ba), r-ebic Se­ mku­ lia xis na­
XIX s-Si. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedge- ke­
To­ be­biT, trad. or­ na­
men­te­biT, gamo­ ye­ne­
bu­lia qar­ Tu­ li kvadr.
nil quCebis siaSi. aqvs 2 Cixi. agu­ri. sa­ cxovr. sa­ xle­ bi, Tbi­li­ su­ ri mwva­ ne ezo­ e­
bi­Ta da aiv­
gremi, sofeli yvarlis r-nSi. XV_XVI ss-Si _ kaxeTis ne­
biT, ro­ gorc we­ si, Se­ Wri­lia Ta­ bo­ ris qedis kal­ Teb­Si. Semo­
mefeTa rezidencia. rCe­ni­
lia brtye­ li ba­ nu­ri sa­ xu­ra­
ve­bi, r-ebic er­ Tdro­ u­lad maT
aleq­ san­dre gri­bo­ed ­ o­vis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni ze­moT gan­ la­ ge­bu­ li bi­ ne­bis te­ ra­
sa­caa.
(mTa­wm­in­da); besikis quCidan SoTa rusTavelis gamziramde. bol­ ni­ si, qa­ la­ qi aRm. sa­ qar­Tve­lo­ Si.
warmo­ iq­
mna XIX s. dasawyisSi. daaproeqta polk. banovma 1809. surb-sarqisi, qarT. _ wminda sarqisi.
1843-idan ko­ men­
dan­ tis qu­ Ca er­ qva (aq id­ ga qa­ la­qis ko­ men­dan­
tis sa­ xli), am sa­ xe­ li­Taa Setanili 1843 w. Sedgenil Tbili-
sis quCebis siaSic. 1879 a. gri­ bo­e­do­vis garda­cva­le­bi­dan
50-e wlis aR­ sa­
niS­ na­
vad qu­ Cas ewo­ da mi­ si sa­xe­li. qu­ Ca­
ze aris
a. quTaTelaZis sax. sa­ mxat­vro aka­ de­mia (XIX s. 50-iani wle-
bi, arqit. g. ivanovi; Senobis marcx. nawili gadakeTda 1902,
arqit. s. kldiaSvili), v. sa­ ra­
jiS­ vi­
lis sax. sa­ xelmw. kon­ ser­
va­
to­ ria (1904; arqit. a. SimkeviCi), t. ta­ bi­Zis bina-memoria-
li (#18). XIX s. 40-iani wlebidan axland. a. griboedovisa
da a. WavWavaZis quCebis kuTxeSi idga a. WavWavaZis saxli.
amJamad am adgilas baqos I gildiis vaWris gr. arafelovis
yof. saxlia (1897; arqit. p. Sterni). samxatvro akademiis
win, skverSi, dgas mixai ziCis qandakeba (moqandake S. kiSi.
arqiteqtorebi: j. vadaSi, n. mgalob­ liSvili). Semo­ na­
xu­lia
XIX s. da­ sas­ru­ lisa da XX s. dasawyisis sa­ cxovr. sa­ xle­bi.
aqvs 1 Ses.
grigol xanZTelis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­ vis r-ni (av­
de­
Wa­la); aleqsandre managaZis quCidan zahesis dasaxlebamde.
warmoiqmna XX s. 40-ian wlebSi. ad­ re _ vaJa-fSa­ ve­las, Sem-
deg grigol xanZTelis saxeli ewoda.
gri­gol xan­ZTe­lis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (qvemo
ubani); xodaSnis quCidan puris moednamde. aRniSnulia al.
piSCeviCis mier Sedgenil Tbilisis 1785 w. gegmaze. qalaqis
1867 w. gegmaze datanilia noraSenis quCis saxeliT (saxelw.
ukavSirdeba noraSenis RvTismSoblis somx.-grigorianul ekle- aleqsandre griboedovis quCa.
sias). 1923 _ hazi­ ras, 30-ian wlebSi _ a. mi­as­ni­ko­vis, 1991 ki Tbilisis saxelmwifo konservatoria.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
49
groz­nos quCa, di­ du­be-Cu­ Ru­re­Tis r-ni (axali kukia); oTar
qinqlaZis quCidan TeTnuldis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s. bo-
los. g. q. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sed-
genil quCebis siaSi. 1923 s. bu­ aC­i­Zis saxeli ewo­da, 50-ian
wlebSi isev g. q. da­ er­
qva. aqvs 1 Ses. (yof. Temrukis Ses.).
groz­ no, Ca­Cne­Tis de­ da­qa­la­ qi.
pet­re gru­zin­skis qu­Ca, glda­ ni-na­Za­
la­ vis r-ni (na­
de­ Za­la­
de­vi); WiWiko bendelianis quCidan javis quCamde. warmo­iq­mna
XX s. 30-ian wleb­ Si. 1938-mde mas ime­ re­
Tis III qu­ Ca er­qva,
Sem­deg i. ba­
buS­ki­nis saxeli ewoda. 1992 p. gru­zin­skis sa­xe­li
da­
er­qva. aqvs 1 Ses.
gu­da­may­ris qu­Ca, glda­ ni-na­Za­
la­ de­vis r-ni (Rrma­ Re­le); da­
viT guramiSvilis gamziridan mTis ferdobamde. warmo­ iqmna
XX s. 50-ian wleb­ Si. yof. 22-e quCas g. q. daerqva 1955. quCazea
Sps `Tbilisis #4 klinikuri saavadmyofo~. aqvs 1 Ses., sa­ dac lado gudiaSvilis moedani.
ganTavsebulia m. winamZRvriSvilis sax. kardiologiis samecn.-
kvl. centri. da­ni. aRniSnulia al. piSCeviCis mier Sedgenil Tbilisis 1785
gu­ da­ ma­
ya­ri, mxa­ re aRm. sa­ qar­Tve­ lo­ Si. w. gegmaze, 1828-idan ixsenieba rogorc aba­ sa­
ba­
dis mo­ ed­ani [sa-
gu­da­re­xis gasasvleli, isa­ ni-sa­ mgo­ris r-ni (navTluRi); xeli daerqva rus.-iranis omis (1826_28) dros sparseTis
gudarexis quCidan gudarexis Sesaxvevamde. cixesimagris _ abasabadis aRebis aRsaniSnavad]. am saxeliTaa
gu­da­re­xis qu­Ca, isa­ ni-sa­ mgo­ris r-ni (navTluRi); mevelis aRniSnuli miwismzomel tovarnickis mier Sedgenil qalaqis
Sesaxvevidan didgoris quCamde. warmo­ iq­mna XX s. 40-ian wleb­ 1833_35 wlebis gegmaze. moedans er­ Txans mo­ Rninis sa­ xe­
li er­
Si. adre axali sasaflaos quCa erqva. 50-ian wlebSi g. q. qva axlomdebare mo­ Rninis RvTismSoblis somx.-gri­ go­ri­a­
nu­li
ewoda. aqvs 1 gas., 1 Ses., 4 Cixi. ek­
le­ si­is (1751) gamo. XIX s-Si am te­ ri­
to­ ri­a­
ze rus. ja­ ris
gu­ da­ re­xi, so­ fe­li TeT­ ri wya­ ros r-nSi. ofi­ cer­ Ta sa­
stum­ro da ha­ up­
tvaxti iyo gan­ Tavsebuli. gadmo­
gu­da­u­Tis qu­Ca, di­ du­ be-Cu­ Ru­re­ Tis r-ni (di­ du­be); rafiel ce­miT Tbi­ lis­Si yof­nis dros am sa­ stum­
ro­ Si cxov­ rob­ da m.
aglaZis quCidan kosmonavtebis sanapiromde. warmo­ iq­
mna XX s. ler­mon­to­vi. 1923 moedans s. ala­ver­do­vis sa­xe­li uwo­des,
60-ian wleb­ Si. sa­xe­
li da­ er­ qva 1961.
1988 ki _ l. gudiaSvilis. mo­ e­
d­nis Su­a­
gul­ Si pa­ta­ra baRia,
gu­ da­ u­Ta, qa­ la­qi das. saqarTveloSi, afxazeTSi.
sadac dgas qandakeba-Sadrevani `pirveli wvima~ (moqandake i.
gu­da­u­ris qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (va­ rdi­su­ba­ni); ivane
TarxniSvilis quCidan simon janaSias quCamde. warmo­ iq­mna XIX s- wulaZe). b. kuf­ ti­
nis qu­Ci­
sa da mo­ ed­nis gada­kve­Ta­
ze dgas XIX
Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi Se- s. 30_40-ian wleb­ Si aSe­ne­bu­
li, Si­ ga ezo­ Ti ga­ er­Ti­
a­
ne­bu­li
tanilia rogorc Sesaxvevi. 70-iani wlebidan quCaa. aqvs 1 Cixi. 2 sa­ cxovr. sa­ xli, sa­
u­ke­
Te­so ni­mu­Si Zv. Tbi­ li­su­ri sa­ cxovr.
gu­ da­ u­ri, so­ fe­ li yaz­ be­ gis r-nSi. samTo-saTxilamuro ku­ sa­
xle­ bi­
sa (restavrirebulia ar­ qit. g. ba­Ti­aS­vi­
lis xel­ mZRva­
rorti. ne­
lo­ biT), r-Ta cal­ ke­
ul detaleb­ Si mo­xde­ni­
lad aris Serwy-
la­ do gu­di­aS­vi­lis mo­e­da­ni, Zveli Tbilisis r-ni (qvemo muli aRmo­ sav­
lu­ri da da­ sav­
lu­ri xu­ roT­mo­ZRvru­ li for­ me­
bi
ubani); abo Tbilelis, gia abesaZis, boris kuftinis, mixeil (aiv­ne­
bi, do­riu­li sve­te­
bi).
lermontovis, beglar axospirelis quCebsa da axospirelis la­ do gu­di­aS­vi­lis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (ga­ re­Tu­ba­
gasasvlels Soris. Tbi­ li­ sis uZ­ ve­le­ si ub­ nis _ ka­lis _ mo­ e­ ni); Tavisuflebis moednidan arCil jorjaZis quCamde. XIX s.

lado gudiaSvilis quCa.

Salva amiranaSvilis saxelobis xelovnebis muzeumi.

4. q e
50 e nci k l o p e d i a

gmirTa moedani.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
51
lado gudiaSvilis quCa. e r o v n u l i b i b l i o T e k a .
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
53
dasawyisSi quCis mimdebare teritoria dausaxlebeli iyo, Tu gu­ maT­he­ si, hid­ ro­e­
leq­tro­ sad­gu­ri md. ri­ o­nze, gu­ ma­
Tis
mxedvelobaSi ar miviRebT aqa-iq gafantul ramdenime Senobas, wyal­­­
sa­cav­
ze.
r-Ta Soris gamoirCeoda axland. a. furcelaZisa da n. vaCnaZis gum­bris qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ri); samreklos
quCebis monakveTze mdgari loris-meliqovebis saxli, r-ic quCidan rkinigzamde. warmoiqmna XIX s-Si. Tbilisis gamgeo-
gadaurCa aRa-mahmad-xanis Semosevas (1795). 1841 w. Sedgenil bis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi Setanilia rogorc
Tbilisis quCebis siaSi Setanilia rogorc ata­ ma­
nis qu­ Ca _ m. aleqsandropolis quCa. 1923 daerqva g. q. aqvs 1 Ses., 2 Cixi.
lo­ris-me­li­qo­vis Ter­gis ol­qis ata­ma­nad yof­nis aR­sa­niS­na­vad. aleqsandropoli, somxeTis q. giumris (1924_92 _
1877 quCas daerqva loris-meliqovis saxeli. asevea da­ ta­ni­ leninakani)Ggavrcelebuli saxelwodeba.
li Tbilisis 1900 w. geg­ zec. 1922 l. ke­
ma­ cxo­ve­lis saxeli va­
le­ri­ an gu­ni­as I gasasvleli, Zveli Tbilisis r-ni (ve­
daarqves. am qu­ Ca­ze cxov­ rob­ da l. gu­ di­aS­vi­li da 1992 qu­Cas re); valerian gunias quCidan mTis ferdobamde.
mi­
si sa­ xe­li ewoda. va­
le­ri­ an gu­ni­as II gasasvleli, Zveli Tbilisis r-ni (ve­
quCaze aris S. amiranaSvilis sax. xe­ lov­ ne­
bis sa­ xel­mwi­
fo re); iakob gogebaSvilis I gasasvlelidan mTis ferdobamde.
mu­ze­u­
mi (yof. sasuliero seminaria. XIX s. 30-iani wlebi; va­
le­ri­ an gu­ni­as qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (ve­ re); kote
arqit. j. bernardaci), saqarTv. parlamentis i. WavWavaZis sax. mayaSvilis quCidan iakob gogebaSvilis I gasasvlelamde. war-
erov­ nu­
li bib­ li­ o­Te­
kis korpusebi [yof. saTavadaznauro saad- moiqmna XIX s. 80-ian wlebSi. Tbilisis gamgeobis mier 1903
gilmamulo banki (1916; arqit. a. kalgini, mxatvari h. hrinev- w. Sedgenil quCebis siaSi Setanilia rogorc ba­ i­az
­ e­
Tis Sesax-
ski) da yof. volga-kamis saz-bis banki (1915)], la­ do gu­ di­
aS­ vevi, 1938 v. gu­ ni­as sa­xe­li da­er­qva. aqvs 2 gas., 1 Ses. (1903
vi­lis saxl-mu­ ze­u­
mi (#11). Semonaxulia XIX s. dasasrulis _ anapis Ses.).
sacxovr. saxlebi, m. S. muxranbatonis yof. saxli (#9, arqit. ba­i­a­zeTi, b a i a z i d i, Tur­ qe­Tis qa­la­qis do­ Ru­ ba­
i­
a­
zi­dis
k. tatiSCevi). quCaze gamodis s. janaSias sax. saqarTv. sa- Zv. sa­xe­lwodeba.
xelmwifo muzeumis adm. korpusi. quCis bolos, cxra aprilis da­viT gu­ra­miS­vi­lis gamziri, glda­ ni-na­Za­
la­ de­vis r-ni
sax. baRSi, dgas l. gudiaSvilis Zegli (moqandake d. miqataZe. (zRvisubani, RrmaRele); cotne dadianis quCidan daviT sara-
arqit. r. beriZe). aqvs 1 Ses. (yof. l. kecxovelis Ses.).
jiSvilis quCamde. qa­ la­qis erT-er­ Ti Zi­ ri­
Ta­di ma­ gis­tra­ lis
gaTvaliswinebulia g. q-is rekonstruqcia. proeqtis Tanax-
_ av­ Wa­lis gzat­ ke­ci­lis na­ wi­
li. es gza cnobilia Sua sau-
mad igi unda gaxdes xidi Tbilisis ist. nawilsa da qalaqis
kuneebidan. vaxuSti batoniSvilis mier Sedgenil Tbilisis
Tanamedrove centrs Soris, gadaiqces kulturis centrad da
1735 w. gegmaze datanilia „avWalis gzis“ saxeliT. iwyeboda
samuzeumo, fexiT mosiaruleTa quCad.
avlabris galavanSi datanebuli `patara karidan~ da miemarTe-
guT­nis quCa, isa­ ni-sa­mgo­ risa da Zveli Tbilisis r-nebi
(av­
la­ba­ri); qeTevan dedoflis gamziridan winandlis quCamde. boda mtkvris marcxena mxares mdebare soflebisaken, kerZod,
warmo­ iq­mna XIX s-Si. Tbilisis 1876 w. gegmaze datanilia avWalisaken. Tbilisis 1851 da 1900 wlebis gegmebze data-
rogorc fa­ la­van­do­vis qu­ Ca (ix. n. falavandiSvili). 1923 nilia rogorc avWalis quCa. 1930 daerqva k. marqsis quCa
daerqva g. q. aqvs 2 Ses., 2 Cixi. (asea Tbilisis 1934 w. gegmaze), Semdeg – avWalis gzatke-
dimitri gulias moedani, isani-samgoris r-ni (orTaWala); cili. 1990 gzatkecilis erT nawils uwo­ des d. guramiSvi-
vaxtang gorgaslis, dimitri guliasa da gia guluas quCebs lis, meore nawils _ d. sarajiSvilis sa­xe­li. gamzir­ze aris
Soris. moedans d. gulias saxeli daerqva 1978. wminda barbares eklesia, saaqcio saz-ba `elmavalmSenebeli~,
di­mit­ri gu­li­as qu­Ca, isani-samgoris r-ni (nav­ Tlu­Ri, or­ TbilabreSumi `cisartyela~, me­ tros 2 sa­ dgu­ ri: „Rrma­ Re­le“
Ta­Wa­la); dimitri gulias moednidan dimitri gulias xid- da „da­ viT gu­ra­miS­ vi­
li“. aqvs 1 Cixi.
vedukamde. d. gu­
ak­ li­as sa­xe­li da­er­qva 1978. mniS­vne­lo­va­ni gi­or­gi gur­ge­ni­Zis qu­Ca, di­ du­be-Cu­Ru­re­Tis r-ni (axa-
sa­transp. ar­ te­ri­aa. qu­ zea centraluri av­
Ca­ to­ vagzali (1970; li kukia); lalionis Sesaxvevidan zaal veSapuris quCamde.
arqiteqtorebi: r. kiknaZe, v. qurTiSvili, S. yavlaSvili. kon- warmo­ iq­
mna XIX s. bolos. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w.
struqtori r. SiolaSvili), savaWro centri `quini~. qu­ Cis Sedgenil quCebis siaSi Setanilia rogorc kulturis quCa.
da­sa­
wyis­ Si dgas d. gu­ li­ as Zeg­ li (moqandake v. ivanba. arqit. 1938 _ m. gro­ mo­vis, 90-ian wlebSi ki g. gur­ge­ni­Zis sa­xe­li
n. xvedeliani). da­er­
qva. aqvs 1 Ses.
di­mit­ri gulias xidi-akveduki, vaxtang gorgaslisa da ino­la gur­gu­li­as qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (vardisuba-
qaixosro ColoyaSvilis quCebis damakavSirebeli xidi md. mt- ni); vasil barnovis quCidan erekle tatiSvilis Cixamde. adre v.
kvarze (1961; arqit. S. yavlaSvili. inJ. g. Wubabria). bar­no­vis II Sesaxvevi iyo, 1999 i. gur­ gu­li­as sa­xe­li ewoda.
sil gu­li­saS­vi­lis qu­Ca, glda­
va­ ni-na­Za­la­de­vis r-ni mia gu­ri­e­lis qu­Ca, va­
ma­ ke-sa­
bur­ los r-ni (ve­
Ta­ Zi­si); Salva
(glda­ ni); TianeTis gzatkecilidan gldanis patara tbamde. nucubiZis quCidan irakli gamrekelis quCamde. quCas m. gurie-
ad­re S. nu­ cu­bi­Zis saxeli erqva, 1981 v. gu­li­saS­vi­lis sa­xe­ lis saxeli ewoda 1962.
li ewoda. gu­ri­is qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (ve­ re); vasil barnovis
gulrifSis qu­Ca, gldani-naZaladevis r-ni (naZaladevi); quCidan amave quCis I Cixamde. warmo­ iq­
mna XIX s. bolos. Tbi-
likanis quCidan raWis quCamde. warmoiqmna XX s. 30-ian wlebSi. lisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi Setani-
1958-mde sazRvris quCa erqva, Semdeg _ v. kurnatovskisa. 1999 lia rogorc guriis Sesaxvevi. 70-iani wlebidan quCaa.
a. Satilovis saxeli ewoda, 2007 g. q. daerqva. aqvs 1 Ses. gu­ ria, mxa­ re das. sa­ qar­Tve­lo­Si.
gulrifSi, qalaqi das. saqarTveloSi, afxazeTSi. gur­ja­a­nis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ri); vardis
gia gu­lu­as qu­Ca, isani-samgoris r-ni (or­ Ta­Wa­la); samasi moednidan nikifore irbaxis quCamde. warmo­ iq­mna XIX s-Si.
aragvelis moednidan dimitri gulias moednamde. didi xeivnis Tbilisis 1876 w. gegmaze datanilia rogorc beg­ la­ ro­ vis qu­ Ca.
quCis monakveTs g. gu­lu­as sa­xe­li ewo­da 1994. 1923 daerqva g. q. SemorCenilia XIX s. da­ sasrulis sa­ cxovr.
gu­ma­Tis qu­Ca, di­ du­ be-Cu­Ru­re­Tis r-ni (svaneTisubani); as- sa­
xli #18. aqvs 1 Ses. (yof. samkuTxedi quCa), 1 Cixi.
pinZis quCidan paata saakaZis quCamde. warmoiqmna XX s. 20-ian gur­ ja­ a­ni, qa­ la­ qi aRm. sa­qar­
Tve­ lo­Si.
wlebSi. 70-ian wlebamde az­ ma­
gis (azmaagis) qu­ Ca er­ qva. aqvs 1 gu­ja­re­Tis I qu­Ca, isa­ ni-sa­
mgo­ris r-ni (av­ la­ba­ri); melaa-
Ses. nis I Sesaxvevidan sabargos xevamde. warmoiqmna XX s. 30-ian
gu­ ma­Ti, so­ fe­li wyal­ tu­ bos zo­ na­
Si. wlebSi.
gu­maT­he­sis qu­Ca, isa­ ni-sa­ ris r-ni (saqhidroenergo­
mgo­ gu­ja­re­Tis II qu­Ca, isa­ ni-sa­
mgo­ris r-ni (av­ la­ba­ri); mela-
mSenis dasaxleba); besarion WiWinaZis quCidan navTluRis II anis I Sesaxvevidan melaanis IV Sesaxvevamde. warmoiqmna XX
dasaxlebis VII quCamde. warmoiqmna XX s-Si. saxeli daerqva s. 30-ian wlebSi.
70-ian wlebSi. gu­ ja­ re­Ti, so­ fe­li bor­ jo­mis r-nSi.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
55
`d~ qu­Ca, isani-samgoris r-ni (varkeTili); kalo­ Te­of ne da­vi­Ta­ia
­ a­ ­ s qu­Ca, isa­ ni-sa­mgo­ ris r-ni (va­ zi­su­ba­ni);

d
ub­­
nisa da wnoriswylis quCebs Soris. I_II da III_IV mikroraionebs Soris. warmo­ iq­mna XX s. 70_80-
da­ba­xa­nis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (abanoT­ ian wleb­ Si. quCas T. da­ vi­Ta­i­as saxeli ewoda 1983.
ubani); abanos quCidan abanos I Sesaxvevamde. warmo­ da­viT aR­ma­Se­neb­lis gamziri, Zveli Tbilisis r-ni
iq­
mna XIX s-Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. (Zveli kukia); zaarbriukenis moednidan giorgi cabaZis
Sedgenil quCebis siaSi Setanilia rogorc Sesaxvevi. quCamde. So­ Ta rus­Ta­ve­lis gamzirTan er­ Tad warmo­ ad­gens Tbi­
da­ba­xa­na, d a b a R x a n a, tyavis dasamuSavebeli saxelos- li­ sis cen­ tris mTavar ma­ gis­ trals. mtkvris marjv. sanapiros
no. ukavSirdeba CuRureTis, ga­ lak­ ti­ o­nisa da Ta­ mar me­ fis xi­
Sal­ va da­di­a­nis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (mTaw­ min­da- debiT. ro­ gorc qu­ Ca warmo­ iq­ mna XIX s-Si. im xa­ ne­bis­Tvis es
so­lo­la­kis da ka­lis Ta­na­med­ro­ve sa­zRva­ri); Tavisuflebis iyo qa­ la­ qis ug­ rZe­si qu­ Ca. Tav­ da­pir­ve­lad mi­ xe­il
­ is (didi
moednidan lado asaTianis quCamde. sololakis erT-erTi uZ- mTavris mixeil nikolozis Zis) sa­ xe­
li er­ qva, 1918 _ g. ple­
velesi quCa. Sua sa­ u­
ku­ne­
eb­
Si aq ga­ di­ o­
da qa­la­
qis zRu­de-ga­ la­ xa­no­vis, 1988 da­viT IV aR­ma­Se­neb­lis sa­xe­li ewoda.
va­
ni, r-ic XIX s. I na­ xe­
var­ Si da­in­gra. vaxuSti batoniSvilis XVIII s-Si aq iyo da­ sax­le­ ba _ sof. ku­ kia, r-is terito-
mier Sedgenil Tbilisis 1735 w. gegmaze datanilia kojris riaze 1818_20 wlebSi da­ sax­ ldnen vi­ ur­ tem­ber­gi­dan gadmo­
gzis saxelwodebiT. quCa daaproeqta polk. banovma 1809. 1841 sax­le­ bu­
li germ. moaxalSeneebi, r-ebmac aq daaarses e. w.
w. Sedgenil Tbilisis quCebis siaSi Setanilia rogorc a. ve­ `Tbilisis kolonia~, aages mcire zomis sacxovr. saxlebi,
li­a­mi­no­vis quCa. 1922 _ l. dum­ba­Zis, 1932 – ami­er­kavkasiis
ga­
a­Se­nes baR-bos­ tne­bi, ba­ Re­bi, r-Ta na­ wi­
li dRem­ dea Semo­
fe­de­ ra­
ci­is, 1947 i. Wav­ Wa­va­Zis sa­xe­li daer­qva. 1959 S. da­
na­
xu­li (ram­ de­
ni­
me skve­ ri da ga­ mwva­ne­bu­li Si­ ga ezo). maT­ ve
di­a­nis sa­xe­li ewoda. qu­Ca­zea XIX s. da­sas­ru­li­sa da XX s.
da­sa­wyi­sis sa­cxovr. sa­ xle­ bi. aa­
Se­nes ax­ land. mar­ ja­niS­vi­lis qu­Cis gada­kve­Ta­ze ek­le­sia _
cot­ ne da­di­a­nis qu­Ca, glda­ ni-na­ Za­
la­ vis r-ni (naZalade-
de­ `kir­ xe~ (aqe­ dan mo­di­ od­ a mar­ ja­ niS­vi­lis qu­ Cis Zv. sa­ xe­li `ki­
vi); giorgi Citaias quCidan daviT guramiSvilis gamziramde. riC­ni~). XIX s. 50-ia­ ni wle­ bi­dan ger­ ma­nel­ Ta da­ sax­le­ ba uk­ ve
Tbilisis 1851 da 1900 wlebis gegmebze datanilia avWalis eq­
vem­de­ba­
re­ bo­da qa­
la­ qis gana­ Se­ni­a­
ne­bis we­ sebs. am dros quCas
quCis saxeliT. 1910 ewoda v. Cer­ qe­
zo­vis (Cer­
qe­ziS­vi­lis) mi­
xe­il­ is sa­ xe­
li er­ qva (datanilia Tbilisis 1851 w. gegmaze),
saxeli, 1922 _ sa­ bWos qu­ Ca, 1930 – k. marqsis, 1938 – kv- 60-iani wlebidan qu­ Cas mi­ e­ni­
Wa pros­ peq­tis sta­ tu­ si (asea
lav sabWos quCa, r-is erT mo­ nak­veTs 1957 oq­ tom­bris qu­ Tbilisis 1867 w. gegmaze). XIX s. 40-ian wleb­ Si warmoqmni-
Ca daerqva, 1990 ki cotne da­ di­a­nis saxeli ewoda. quCaze li mi­ si mi­ mde­
ba­
re pa­ra­ le­ lu­ ri da per­ pen­di­ku­
la­ ru­li qu­ Ce­bis
aris RvTismSoblis taZrad miyvanebis eklesia, saaqcio saz-ba qseli dRem­ dea Se­nar­Cu­ ne­
bu­li. sa­ kuT­ riv pros­ peq­tis xu­ roT­
`eleqtrovagonSemkeTebeli qarxana~. dgas p. CanCibaZis biusti mo­ZRvrul­ ma sa­xem Camo­ ya­
li­ be­ba da­ i­wyo XIX s. 80-ia­ ni wle­ bi­
(moqandake b. saxvaZe. arqit. a. jiblaZe). gamodis metros sad- dan. mis gana­ Se­
ni­
a­
ne­
ba­
Si di­ di wvli­ li Se­ i­
ta­nes ar­ qi­
teq­ to­ reb­ ma:
guri „naZaladevi“ (yof. „oqtomberi“). aqvs 2 Ses. p. Stern­ ma, a. Sim­ke­
viC­ma, a. zal­ cman­ma da sxv. pros­ peqt­ ze gan­

daviT aRmaSeneblis gamziri.

daviT aRmaSeneblis Zegli.
didi diRomi.
58 e nci k l o p e d i a

Zegli (moqandake m. berZeniSvili. arqit. o. kalandariSvili),

r-ic 2005 vardebis revoluciis moednidan gadmoitanes. xe-
ivans gadmohyurebs skulpturuli kompozicia „wminda nino“
(avtori z. wereTeli).
ra­maz da­vi­TaS­vi­lis I gasasvleli, di­ du­be-Cu­Ru­ re­Tis
r-ni (svaneTisubani); ramaz daviTaSvilis quCidan siRnaRis
quCamde.
ra­maz da­vi­TaS­vi­lis II gasasvleli, mdebareobda ramaz
daviTaSvilisa da mnaTobis quCebs Soris.
ra­maz da­vi­TaS­vi­lis III gasasvleli, di­ du­be-Cu­ Ru­re­
Tis r-ni (svaneTisubani); ramaz daviTaSvilis quCidan Tama-
raSenis quCamde.
leo da­vi­TaS­vi­lis qu­Ca, isa­ ni-sa­ mgo­ris r-ni (ae­ ro­por­
tis da­sax­le­ba); usaxelo quCidan iakob xvedelianis quCamde.
aeroportis dasaxlebis II quCas l. daviTaSvilis saxeli
ewoda 1981.
ra­maz da­vi­TaS­vi­lis qu­Ca, di­ du­ be-Cu­Ru­re­Tis r-ni (sva­
neTisubani); lamis quCidan mnaTobis quCamde. warmo­iq­mna
XX s. I naxevarSi. 1925_26 wlebis cnobaTa wignSi `mTeli
tfilisi~ Setanilia rogorc TviTnebobis quCa, Tbilisis
1934 w. gegmaze datanilia Sro­ mis qu­ Cis saxelwodebiT. 1995
daviT aRmaSeneblis gamziri #166. r. da­ vi­Ta­S­vi­lis saxeli ewoda. aqvs 2 gas.
Sro­ ma, am sa­ xe­liT sa­ qar­Tve­lo­ Si cno­ bi­lia ram­ de­ ni­me so­
la­ ge­bu­li iyo sa­ stum­ro­e­bi, ki­no­
Te­at­re­bi, klu­ be­bi, rus. da fe­li.
germ. sa­ kre­bu­lo­ e­
bi, tu­ris­ te­bis Tav­Se­sa­
fa­ri (sa­xli #5), af­
da­viT ga­re­je­lis qu­Ca, glda­ ni-na­Za­
la­de­vis r-ni (Rrma­
Ti­ a­
qe­bi, mra­va­
li ma­ Ra­zia da sa­ xe­
los­ no. ma­Sin­
del na­ ge­
bo­ba­
Ta­gan
Rele); muxranis quCidan TianeTis quCamde. warmo­iq­mna XX s.
Semo­ na­xu­lia sastumro `vet­ ce­
li~ (1880; arqit. l. bilfeldi),
40-ian wleb­ Si. 44_47-e quCebs 50-ian wlebSi i. Cer­ ni­a­xov­skis
ki­no­Te­ at­re­
bi „apo­ lo“ (1909), „pa­ la­si“ (1914; axland. j. ka-
saxeli daer­ qva, 1990 _ daviT garejelis.
xiZis sax. Tbilisis musikalur-kulturuli centri), Tbili-
daisis gasasvleli, glda­ ni-na­
Za­la­de­vis r-ni (Rrma­ Re­
sis fostamti, yof. mi­ xe­
i­lis sa­ a­
vad­myo­fos Se­ no­ba (ax­ land.
le); mdebareobda daisisa da knolevis quCebs Soris (amJamad
i. javaxiSvilis sax. Tbilisis saxelmw. un-tis klinikuri
aRar arsebobs, Caikarga axal ganaSenianebaSi).
sa­a­
vad­ myo­fo), ax­ land. ger­ ma­ is fe­
ni­ de­ra­ci­
u­li res­ pub­li­kis sa­
daisis quCa, glda­ ni-na­
Za­la­
de­ vis r-ni (Rrma­ Re­le); eka be-
el­ Cos Se­ no­
ba (XX s. dasawyisi), XIX s. Zv. Tbi­ li­su­ri sa­
JaniSvilis quCidan RrmaRelis I Cixamde. usaxelo quCas d.
cxovr. sa­ xle­bi mo­ xa­
ra­te­
bu­ li, Se­ki­
du­ li aiv­ne­
biT da sxv. XX
q. daerqva 1938. aqvs 2 Ses.
s. 20-ia­ ni wle­ bi­
dan pros­ peq­tis sa­xe sa­ fuZ­vli­a­
nad Se­ ic­va­
la _
dampalos dasaxleba, isani-samgoris r-ni. dasaxleba var­
ai­
Res tram­ va­
is xa­ zi (ga­
di­o­da k. mar­ja­niS­vi­
lis qu­ Ca­ze). 50-ian
keTilis zemo platosa da samgoris II dasaxlebas Soris. adre
wlebSi k. mar­ ja­niS­vi­
lis qu­ Cis gada­ kve­
Ta­ze mo­ wyo k. mar­
e­ ja­
aq pirutyvis sasaklaoebi iyo mowyobili da antisanitariis
ni­S­vi­lis mo­e­da­ni. aSen­da ax. na­ge­bo­be­bi: ki­nos­tu­dia (1930;
gamo irgvliv mZafri suni idga. aqedan warmodga adgilis
arqit. m. buzoRli; amJamad aq ganTavsebulia m. TumaniSvilis
saxelwodebac.
sax. kinomsaxiobTa Teatri), rki­ nig­
zel­ Ta kul­ tu­ ris sa­ xli
vitali daraselias quCa, va­ ke-sa­bur­ los r-ni (veZisi);
Ta­
(1950; arqit. g. ter-miqelovi), yof. po­ lit­ ga­naT­le­bis sa­
iuri gagarinis quCidan Jiuli Sartavas quCamde. warmoiqmna
xli (1970; arqiteqtorebi: v. abramaSvili, g. mirianaSvili, g.
saluqvaZe. reliefuri mozaika ekuTvnis z. wereTels), mo­ num. XX s. 50-ian wlebSi. adre kolxeTis I Ses. erqva, 1968-idan
sa­cxov­ re­be­
li sa­ xli (#147; 1935, ar­ qit. m. ka­ laS­ ni­ko­
vi) da _ i. gagarinis I Sesaxvevi. v. daraselias saxeli ewoda 2006.
sxv. d. a. g-ze dgas skulpturuli kompozicia `apoloni da quCazea sastumro `simpaTia~.
muza~ (moqandake g. jafariZe. arqiteqtorebi: l. meZmariaSvili, darialis quCa, va­ ke-sa­bur­Ta­los r-ni (va­ ke); ilo mosa­
m. Ca­CaniZe), m. TumaniSvilis Zegli (moqandake g. jafariZe. ar- Svilis quCidan nikoloz cxvedaZis quCamde. warmo­ iq­ mna XX
qit. T. jorjaZe), p. kakabaZis (moqandake s. girkeliZe. arqit. s. 30-ian wleb­ Si. d. q. daerqva 1938.
v. da­­viTaia), g. muxaZis (moqandake s. kakabaZe), i. bagrationis da­ ri­a­ li, d a r i a l i s x e o b a, md. Ter­ gis xe­ o­ bis mo­
(moqandake g. jafariZe, arqit. g. baTiaSvili), g. doliZis nak­ve­
Ti.
(moqandake T. abramiSvili. arqit. d. maxarobliSvili), v. bo- da­rkve­Tis qu­Ca, glda­ ni-na­
Za­la­de­vis r-ni (lotkini); vla­
WoriSvilis (moqandake g. zaqaraia. arqit. g. avsajaniSvili) dimer lubovskis quCidan mTis ferdobamde. warmo­ iq­
mna XX s.
biustebi. gamzirze gamodis metros sadguri „marjaniSvilis 50-iani wlebis da­ sa­
wyis­
Si.
moedani“. aqvs 1 Cixi. da­rkve­Ti, so­ fe­
li Wi­ a­
Tu­ris r-nSi.
da­vi­T aRmaSeneblis xeivani, didube-CuRureTisa da va­ daxuruli daRmarTi, Zveli Tbilisis r-ni (kala); sio-
ke-sa­ bur­ Ta­los r-nebi (di­ Ro­mi); marSal gelovanis gamziridan nis quCasa da zviad gamsaxurdias sanapiros Soris. datanilia
qalaqis Zvel sazRvramde. mcxeTidan qalaqSi Semosasv­ leli Tbilisis 1934 w. gegmaze.
gza. saqarTvelos sa­ mxed­ro gzis monakveTi. 1995 ewoda da­ or­ de dge­bu­a­Zis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni; dimitri
viT IV aR­ma­Se­neb­lis sa­xe­li. xeivnis me-13 km-zea saqarTvelos uznaZis quCidan mtkvris marcxena sanapiromde. warmo­ iq­mna
saxelmw. agraruli universitetis korpusebi (arqit. kom- XIX s-Si. adre erqva gadasasv­ leli quCa. 1900 teqnikuri
pleqsi damTavrda 1969; ar­ qiteqtorebi: v. aleqsi-mes­ xiSvili, quCa ewoda. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w.
g. ga­ baSvili; ssrk ministrTa sabWos premia); wminda ilia Sedgenil quCebis siaSi. 70-ian wlebSi o. dgebuaZis saxeli
marTlis eklesia. xeivnis dasawyisSi dgas daviT aRmaSeneblis daerqva.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
59

daviT aRmaSeneblis xeivani.

dedofliswyaros quCa, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ri); delisis III Sesaxvevi, vake-saburTalos r-ni (delisi);
badiauris quCidan dedofliswyaros II Sesaxvevamde. warmo­ iq­mna Salva nucubiZis quCidan mTis ferdobamde.
XIX s-Si. Tbilisis 1867 da 1884 wlebis gegmebze datanilia delisis I Cixi, vake-saburTalos r-ni (delisi); misasv-
rogorc wminda antonis quCa (ix. anton martyofeli), 1897 leli Salva nucubiZis quCidan.
w. gegmaze _ rogorc antonis quCa. Tbilisis gamgeobis mier delisis II Cixi, vake-saburTalos r-ni (delisi); misasv-
1903 w. Sedgenil quCebis siaSi Setanilia da­ Res­tnis qu­ Cis leli Salva nucubiZis quCidan.
sa­
xelwodebiT, Sem­ deg _ wi­Tel­ wya­
ros, 1991 ki d. q. daerqva. delisis III Cixi, vake-saburTalos r-ni (delisi); deli-
aqvs 2 Ses. (I Ses. _ yof. i. fioletovis quCis nawili, II Ses. sis II quCidan mTis ferdobamde.
_ yof. nasakiralis quCa). demetre Tavdadebulis quCa, vake-saburTalos r-ni (di­
de­ dof­ lis­ wya­ ro, qa­la­qi aRm. sa­
qar­
Tve­lo­Si (1925_91 _ di diRomi); farnavaz mefis gamziridan arCil mefis quCamde.
w i T e l w y a r o). yof. usaxelo quCas demetre II Tavdadebulis saxeli ewoda
daRestani, respublika ruseTis federaciaSi. XX s. 90-ian wlebSi.
nasakirali, sofeli ozurgeTis r-nSi. de­pos qu­Ca, glda­ ni-na­Za­
la­ vis r-ni (na­
de­ Za­la­de­vi); mixeil
dekabristebis gasasvleli, Zveli Tbilisis r-ni (xar­ mrevliSvilis quCidan cotne dadianis quCamde. warmo­ iq­
mna
fuxi); mir vezirovis quCidan dekabristebis moednamde. war- XX s. 30-ian wleb­ Si. Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia
moiqmna XIX s. II naxevarSi. rogorc sayudis quCa. quCis max­ lob­ la­
daa rki­ nig­
zis sa­ dgu­ri
dekabristebis moedani, Zveli Tbilisis r-ni (xarfuxi); da de­po, qu­
Ca­mac aqe­
dan mi­ i­
Ro sa­ xel­ wo­
de­ba. aqvs 1 Ses.
dekabristebis gasasvlelsa da niko lorTqifaniZis, ioane sa- de­po, sa­war­mo, r-ic uz­ run­vel­ yofs rki­ nig­zi­sa da me­ tro­ po­
banisZis, berZnisa da efrem mciris quCebs Soris. warmo­ iq­mna li­te­nis mo­
Zra­vi Se­
mad­gen­lo­ bis eq­splu­a­
ta­ci­ as da re­ monts.
XIX s. II naxevarSi. ad­ re eka­
te­ri­
nes mo­e­
da­
ni er­qva (saxelw. ra­
fi­el dva­lis quCa, isani-samgoris r-ni (var­ ke­Ti­li-3);
ukavSirdeba wminda ekaterines eklesias), Setanilia Tbilisis viqtor kupraZisa da sesilia TayaiSvilis quCebs Soris (III
gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi. 1923 dekabris- da IIIa mikroraionebs Soris). ad­ re var­ ke­
Ti­lis da­ sax­le­bis
tebis moedani daerqva. VI gza iyo. 1987 r. dva­ lis sa­xe­li ewoda.
delisi, vake-saburTalos r-ni (saburTalo). erT-erTi ax- dvi­ris qu­Ca, glda­ ni-na­Za­
la­de­vis r-ni (Rrma­ Re­le); dasaw­
ali ubani Tbilisis das. nawilSi, md. veris marcx. mxares yisi araleTis quCidan. warmo­ iq­
mna XX s. 40-ian wleb­ Si.
da lisis tbis midamoebSi, vaJa-fSavelas gamziris CaTvliT. dvi­ ri, so­ fe­li bor­ jo­mis r-nSi.
sof. d. qalaqs SeuerTda 1922. misi Tavdapirveli saxeli did­go­ris qu­Ca, vake-saburTalos r-ni (vaSlijvari); da-
iyo gdelisi, rac dadasturebulia XVIII s. wyaroebSi. sawyisi daviT aRmaSeneblis xeivnidan.
de­li­sis moedani, va­ ke-sa­
bur­Ta­los r-ni (de­ li­si); vaJa- did­go­ris qu­Ca, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (navTluRi); bogdan
fSavelasa da aleqsandre yazbegis gamzirebs Soris. warmoiqm­ xmelnickis quCidan cixisZiris quCamde. warmo­ iq­
mna XX s.
na XX s. 60-ian wlebSi. saxeli daerqva 1963. 20-ian wleb­ Si. Tav­
da­pir­ve­
lad sa­ me­
ur­neo qu­ Ca er­ qva, 1958 d.
de­li­sis qu­Ca, va­ ke-sa­
bur­Ta­los r-ni (de­ li­si); dasawyisi q. ewoda. aqvs 2 Cixi.
mixeil asaTianis quCidan. warmoiqmna XX s. 60-ian wlebSi. did­ go­ ri, TbilisTan axlos mdebare veli, sadac 1121 gai­
delisis I quCa, vake-saburTalos r-ni (delisi); Salva marTa brZola, r-is drosac saqarTvelos laSqarma daviT aR-
nu­cubiZis quCidan delisis II quCamde. warmoiqmna XX s. maSeneblis sardlobiT sastikad daamarcxa selCukian TurqTa
60-ian wlebSi. koaliciuri jarebi.
delisis II quCa, vake-saburTalos r-ni (delisi); Salva nu­ didi diRomi, vake-saburTalos r-ni. sacxovr. masivi
cubiZis quCidan delisis III Cixamde. warmoiqmna XX s. 60-ian Tbilisis das. nawilSi. diRmis masivisagan gamoyofilia da-
wlebSi. viT aRmaSeneblis xeivniT. dagegmarda XX s. 70-ian wlebSi.
delisis III quCa, vake-saburTalos r-ni (delisi); Salva nucubi- mSenebloba daiwyo 1985. aqvs 4 mikroraioni.
Zis quCidan mTis ferdobamde. warmoiqmna XX s. 60-ian wlebSi. diRo­ mi, sofeli q. Tbilisis SemadgenlobaSi.
60 e nci k l o p e d i a
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
61

diRmis masivis erT-erTi kuTxe.

62 e nci k l o p e d i a

di­di xe­iv­nis qu­Ca, isani-samgoris r-ni (or­ Ta­Wa­la); gia siaSi da 1925_26 wlebis cnobaTa wignSi `mTeli tfilisi~
guluas quCidan dimitri guliasa da xeivnis II quCebamde. Setanilia dirsiWalis moedanic.
warmo­ iq­
mna XX s. II na­ xe­
var­
Si xe­ iv­
nis qu­ Cis sa­
xel­ wo­ de­biT, aleq­ ndr di­u­mas qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (ze­
sa­ mo uba­
rac am mi­ da­
mo­
eb­
Si ar­ se­
bul xe­ iv­neb­
Tan aris da­ kav­Si­
re­ bu­li. ni); kote (konstantine) afxazis quCidan vercxlis quCamde.
saxeli daerqva 1958. quCazea saaqcio saz-ba `ekrani~. 1994 warmo­iq­mna XIX s. da­sa­
wyis­
Si. Zvelad macxovris quCa erqva,
d. x. q-is monakveTs g. guluas quCa ewoda. rac ukavSirdeboda quCaze mdgar macxovris saxelze agebul
didi jixaiSis gasasvleli, gldani-naZaladevis r-ni samlocvelos, sadac macxovris xelTuq­ m­
neli xati esvena. p.
(naZaladevi); dasawyisi didi jixaiSis quCidan. ioselianis cnobiT, aq ZvelTaganve, yovel SabaTs, saloca-
di­di ji­xa­i­Sis qu­Ca, glda­ ni-na­
Za­la­de­vis r-ni (naZa­ la­ vad somexi grigorianelebic ki dadiodnen. 1818 saqarTvelos
devi); imereTis I Sesaxvevidan Wola lomTaTiZis quCamde. egzarqosma Teofilaqtem xati sazeimod gadai­ tana sionis
warmo­ iq­
mna XX s. 30-ian wleb­ Si. 1938-mde imereTis II quCa taZarSi, ris Semdeg quCas saxeli Seecvala. 1841 w. Sed-
erqva. aqvs 1 gas., 2 Ses., 2 Cixi. genil Tbilisis quCebis siaSi d. q. Setanilia talaxiani
di­ di ji­ xa­i­
Si, so­ fe­li sa­ mtre­ di­is r-nSi. quCis saxelwodebiT. Tbilisis 1867 w. gegmaze datanilia
didube, didube-CuRureTis r-ni. Tbilisis Zv. ubani mtkvris rogorc didi ta­ la­xiani qu­Ca, 1900 w. gegmaze – rogorc
marcx. sanapiroze, qalaqis Crd.-das. nawilSi. saxeli daerqva so­lo­mo­ s quCa. saxeli daerqva imereTis mefis solomon II-
ni­
dacemuli adgilmdebareobis gamo _ „didi dube“ (sulxan-
saba orbelianis mixedviT, dube niSnavs dabal adgils). d.
ist. wyaroebSi pirvelad ixsenieba Tamar mefisa da daviT
soslanis qorwilTan dakavSirebiT. XVII_XVIII ss-Si d.
qalaqispira sofeli iyo. XIX s. 50-iani wlebidan qalaqis
Semadgeneli nawilia.
didubis dasaxlebis quCa, didube-CuRureTis r-ni (di­
dube); Tornike erisTavisa da moliTis quCebs Soris.
didubis II Sesaxvevi, di­ du­be-Cu­Ru­re­Tis r-ni (didube);
didubis V Sesaxvevsa da aleqsi gogolauris quCas Soris.
didubis III Sesaxvevi, di­ du­ be-Cu­Ru­
re­Tis r-ni (didube);
didubis V Sesaxvevsa da aleqsi gogolauris quCas Soris.
didubis V Sesaxvevi, di­ du­be-Cu­Ru­re­Tis r-ni (didube);
akaki wereTlis gamzirsa da didubis III Sesaxvevs Soris.
didubis yofili Sesaxvevebi:
I Sesaxvevi, ix. arCil kereseliZis quCa.
II Sesaxvevi, ix. zezva gafrindaulis quCa.
III Sesaxvevi, ix. aleqsi gogolauris quCa.
III Sesaxvevi, ix. nadira xoSaraulis quCa.
IV Sesaxvevi, ix. akaki wereTlis gamziri.
V Sesaxvevi, ix. didubis III Sesaxvevi.
VI Sesaxvevi, ix. nadira xoSaraulis quCa.
VII Sesaxvevi, ix. akaki wereTlis gamziri.
VIII Sesaxvevi, ix. didubis V Sesaxvevi.
IX Sesaxvevi, ix. nadira xoSaraulis quCa.
X Sesaxvevi, ix. akaki wereTlis gamziri.
XI Sesaxvevi, ix. zezva gafrindaulis quCa.
didubis xidi, ix. SoTa SalikaSvilis xidi.
didxevis daRmarTi, Zveli Tbilisis r-ni (Cu­ Ru­re­Ti);
kos­ta xeTagurovis quCidan noe Jordanias sanapiromde. war-
moiqmna XIX s-Si. datanilia Tbilisis 1876 w. gegmaze. Tavda-
aleqsandr diumas quCa.
pirvelad am adgilas iyo `didi xevi~, r-zedac gadioda wylis
mzidavebisaTvis mtkvarze Casasvleli sagangebo biliki. Semdeg is pativsacemad. 1923 _ a. Jeli­a­bo­vi­s, 1989 a. di­u­mas (mama)
xevi amoavses da warmoiqmna quCa, r-sac d. d. daarqves. sa­
xe­
li ewoda. Semo­ na­
xu­lia XIX s. 80-ia­ ni ww. sa­cxovr. sa­
dirsiWala, isani-samgoris r-ni (navTluRi); ubani Tbili- xle­bi. aqvs 2 Cixi.
sis aRm. nawilSi, navTluRis xevis marjv. mxares, mtkvris diRmis xidi, ix. giorgi mindelis xidi.
marcx. napirze, orTaWalis mopirdapired. es saxeli Tbili- di­Rom­ba­ris qu­Ca, di­ du­
be-Cu­Ru­ Tis r-ni (svaneTisubani);
re­
sis sanaxebSi XVIII s-Si gaCnda. aRniSnulia Tbilisis 1876 lamis quCidan mnaTobis quCamde. warmo­ iq­mna XIX s. 80-ian
da 1910 wlebis gegmebze. d-Si baRebi arsebobda XX s. 50- wleb­Si. Tbi­li­sis 1924 w. geg­ ma­
ze aR­niS­
nu­lia 2 qu­ Ca: er­Ti _
iani wlebis bolomde. diR­mis, me­
o­re _ ba­
ri­sa­
xos sa­xe­
liT. Tbilisis 1934 w. gegmaze
dir­si­Wa­lis qu­Ca, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (dir­ si­Wa­la); datanilia rogorc diRom-barisaxos quCa, Sem­ deg es qu­Ce­
bi ga­
qai­
xosro (qaquca) ColoyaSvilis quCidan manavis quCamde. er­
Ti­an­
da da Semo­ kle­biT „di­Rom­ba­
ris“ qu­ Ca ewo­da. aqvs 1 Ses.
warmo­ iq­
mna XIX s. bo­ los. Setanilia Tbilisis gamgeobis (yof. diRom-barisaxos Cixi).
mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi. sa­ xel­wo­
de­ba da­ kav­
Si­ di­ Ro­ mi, so­fe­
li q. Tbilisis SemadgenlobaSi.
re­bu­
lia am mi­ da­mo­
eb­
Si ar­ se­
bul dir­ si­
Wa­
lis ba­ Reb­Tan. imave ba­ri­ sa­xo, so­fe­li du­ Se­
Tis r-nSi.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
63
diRomi, didube-CuRureTis r-ni. sacxovr. masivi Tbili- gi­or­ gi (go­ gi) do­li­Zis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (oq­
sis Crd.-das. nawilSi, mtkvris marjv. sanapirosa da daviT ros­ubani); daviT kldiaSvilis quCidan konstituciis quCamde.
aRmaSe­neblis xeivans Soris. dagegmarda XX s. 60-ian wlebSi. adrind. go­ go­lis qu­Cis mo­nak­ve­Ti. am qu­Ca­ze cxov­rob­da g.
aqvs 6 kvartali. do­li­Ze. quCas misi saxeli ewoda 2000.
dma­ni­sis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ri); konstan- viq­ tor do­li­Zis quCa, va­ ke-sa­ bur­ Ta­los r-ni (sa­ bur­Ta­
tine erisTavis quCidan martyofis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX lo); ocdaeqvsi maisis moednidan simon Ciqovanis quCamde.
s-Si. Tbilisis 1876 w. gegmaze datanilia rogorc no­ ri­os warmo­ iq­
mna XX s. 20-ian wleb­ Si. 1938-mde axal­ Se­nis IV qu­ Ca
quCa, XX s. 30-ian wlebSi T. Su­ Si­aS­vi­li­s saxeli ewoda, er­ qva, Semdeg v. do­ li­Zis sa­xe­li ewoda.
1946 _ d. q. aqvs 1 Ses. simon (siko) do­li­Zis qu­Ca, vake-saburTalos r-ni (bage-
dma­ ni­si, qalaqi samxr. saqarTveloSi. bi); wyneTis gzatkecilidan irakli uCaneiSvilis II gasasv-
no­
­ rio, so­ fe­ li Tbi­ li­sis max­ lob­ lad, garda­ bnis r-nSi. lelamde. wyneTis gzatkecilis IV Cixs s. doliZis saxeli
ni­
ko­loz dob­ro­li­u­bo­vis qu­Ca, glda­ ni-na­
Za­
la­de­
vis ewoda 2003.
r-ni (lotkini); levan qarTleliSvilis quCidan dimitri xaTuna do­nduas quCa, didube-CuRureTis r-ni (na­ Za­la­
JRentis quCamde. warmo­ iq­mna XIX s. bolos. Tbilisis gamgeo- de­vi); dasawyisi petre mamraZis xevidan. Tbilisis 1940 w.
bis mier 1903 w. Sedgenil Tbilisis quCebis siaSi Setanilia cnobarSi Setanilia rogorc montinis I Ses., 1990 _ g.
rogorc we­ vis qu­ Ca (`tiagovaia~). asevea datanili Tbilisis zaziaSvilis I Ses. (ix. g. zaziaSvili). 2005 x. donduas
1934 w. gegmaze, 60-ian wlebSi n. dobroliubovis saxeli saxeli ewoda.
daerqva. doqis Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (Cu­ Ru­re­Ti); daviT
so­lo­ mon do­daS­vi­lis mo­ed ­ a­ni, isa­ ni-sa­
mgo­ris r-ni suliaSvilis quCidan mixeil buxaiZis quCamde. warmo­ iq­
mna
(navTluRi); qaixosro (qaquca) ColoyaSvilis, giorgi rT- XIX s-Si. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sed-
velaZis, baRdaTis quCebsa da dimitri gulias xid-akveduks genil qu­ Cebis siaSi. igi Zi­ ri­Ta­dad Ti­ xis Wur­ W­­
lis da­ mam­za­
Soris. warmo­ iq­mna XIX s. bolos. Setanilia Tbilisis gam- deb­ le­biT _ me­ Tu­ne­
e­biT iyo da­ sax­le­ bu­li. Tbilisis 1934 w.
geobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi rogorc bar­ ba­ gegmaze datanilia rogorc kokis Sesaxvevi.
res mo­ e­
da­
ni (saxelw. ukavSirdeba wminda barbares eklesias).
no­ dar dum­ba­Zis gamziri, glda­ ni-na­Za­
la­ de­vis r-ni (mu­ xi­
1923 s. do­ da­S­vi­lis sa­xe­li ewoda.
a­ni); aleqsi gobroniZis quCidan xevamde. muxianis dasaxlebis
so­lo­ mon do­daS­vi­lis qu­Ca, isa­ ni-sa­ ris r-ni (navTlu­
mgo­
mTavari magistrali. yof. usa­ xe­lo mo­ nak­ve­Ts n. dum­ ba­Zis sa­
Ri); giorgi rTvelaZis quCidan saxalxo quCamde. warmo­iq­mna
xe­li ewoda 1986.
XIX s-Si. Tbilisis 1876 w. gegmaze datanilia rogorc bar­
zaal dum­ba­Zis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (sololaki);
bares I qu­ Ca (saxelw. ukavSirdeba wminda barbares eklesias).
1923 s. do­ daS­vi­lis sa­xe­li ewo­da. aqvs 2 Cixi. gergetis quCidan daniel WonqaZis quCamde. Tbilisis 1934 w.
do­es­ is qu­Ca, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (av­ la­ba­ri); kaspis quCi- gegmaze datanilia rogorc gergetis gasasvleli. z. dumbaZis
dan kaxeTis gzatke­ cilamde. warmo­ iq­mna XX s. I naxevarSi. saxeli ewoda 2003.
20-ian wlebamde ferma-avlabris V quCa erqva. ser­ gi dur­mi­Si­Zis qu­Ca, isa­ ni-sa­mgo­ ris r-ni (na­ vTlu­Ri);
do­ e­
si, so­ fe­li kas­ pis r-nSi. giorgi SarvaSiZis quCidan mesxeTis quCamde. warmo­ iq­
mna XX
do­la­ba­u­ri, isani-samgoris r-ni (avlabari); ubani da xevi s. 20-ian wleb­ Si. ad­ re 17 ian­ vris qu­ Ca er­ qva (qu­ Cis sa­ xel­
navTluRsa da Sav sofels Soris. wo­ de­ba savaraudod da­ kav­ Si­
re­bu­lia 1906 w. 17 ian­ var­ Tan,
do­la­ba­ur ­ is gasasvleli, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (dola- ro­ sac a. jor­
de­ ji­aS­vil­ma mo­kla gen. gri­az­no­vi). 1992 s.
bauri); dolabauris I quCidan dolabauris moednamde. dur­mi­Si­Zis sa­xe­li ewoda.
do­la­ba­u­ris mo­ed ­ a­ni, isa­ni-sa­mgo­ris r-ni (dolabauri); durnukis Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (xarfuxi);
boWormis, dolabauris I quCebsa da dolabauris gasasvlels mdebareobda mose xonelis quCasa da soRanluRis Sesaxvevs
Soris. warmo­ iq­mna XX s. I na­ xe­var­Si. d. m-isa da dolabau- Soris.
ris samive quCis saxelw. ukavSirdeba am midamoebSi arsebul durnuki, TeTri wyaros r-nis soflebis didi da patara
dolabauris xevs. durnukis gavrcelebuli saxelwodeba.
dolabauris I qu­Ca, isa­ ni-sa­mgo­ ris r-ni (dolabauri); du­tu me­gre­lis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ri);
boWormis quCidan dolabauris III Cixamde. warmoiqmna XX s. Rvinis aRmarTidan nikoloz baraTaSvilis aRmarTamde. warmo­
I naxevarSi. aqvs 3 Cixi. iq­mna XIX s-Si. 1938-mde ma­ sac Rvi­ nis aR­ mar­Ti er­ qva, Semdeg
dolabauris II qu­Ca, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (dolabauri); dutu megrelis saxeli ewoda. am mo­kle, re­kon­stru­i­re­bul
ujar­ mis quCidan daviT kaWaravas quCamde. warmoiqmna XX s. qu­Ca­ze (ar­ qit. g. ba­ Ti­aS­vi­li) mdebareobs sa­ in­
te­ re­sod aR­
I naxevarSi. dge­ ni­
li sa­ cxovr. sa­ xli da ori­ gi­
na­lu­ ri, pa­ ta­ra sa­ stum­ ro
dolabauris III qu­Ca, isa­ ni-sa­mgo­ ris r-ni (dolabauri); Ta­ vi­
si Si­da ezo­ Ti. Semo­ na­
xu­ lia XIX s. da­ sas­ru­lis sa­ cxovr.
pa­
tarZeulis quCidan dolabauris xevamde. warmoiqmna XX s. sa­xle­ bi.
I naxevarSi.
du­Se­Tis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ri); gelaTis
do­la­ba­ur ­ is xevi, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (avlabari); dasaw­
quCidan lado mesxiSvilis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si.
yisi wernaqis quCidan.
do­la­ba­ur ­ is I xevi, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (dolabauri); adre surb-mi­ na­
sis qu­ Ca er­ qva. saxelw. ukavSirdeboda quCaze
boWormis quCasa da marcxena sanapiros Soris. mdgar surb-minasis eklesias. datanilia Tbilisis 1876 w.
do­la­ba­ur ­ is II xevi, isa­ ni-sa­mgo­ ris r-ni (dolabauri); gegmaze. 1925 na­ tax­tri­ s quCa daerqva. Tbilisis 1934 w. geg­
do­labauris II quCidan daviT kaWaravas quCamde da dolabau- maze datanilia rogorc d. S. quCazea XIX s. wminda marines
ris III xevamde. eklesia. Semo­ na­
xu­ lia XIX s. da­ sas­ru­ lis sa­ cxovr. sa­ xle­ bi.
do­la­ba­ur ­ is III xevi, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (dolabauri); du­ Se­Ti, qa­ la­ qi aRm. sa­ qar­Tve­lo­ Si.
do­labauris III quCidan Savi zRvis quCamde da dolabauris nataxtari, sofeli mcxeTis r-nSi.­
II xevamde. surb-minasi, qarT. _ wminda minasi.
64 e nci k l o p e d i a
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
65
edi­sis qu­Ca, glda­ni-na­
Za­
la­ vis r-ni (Rrma­
de­ Re­ en­gur­he­sis qu­Ca, isa­ ni-sa­
mgo­ ris r-ni (saqhidroenergo­

e le); dasawyisi araleTis quCidan. warmo­iq­mna XX

s. 40-ian wleb­
edi­sa, so­fe­
Si.
li qa­
re­
lis r-nSi.
mSenis dasaxleba); gumaThesis quCidan besarion WiWinaZis
quCamde. warmoiqmna XX s-Si. saxeli daerqva 70-ian wlebSi.
engurhesi, hidroeleqtrosadguri md. engurze.
nug­zar en­de­la­Zis mo­e­da­ni, va­ ke-sa­bur­ Ta­los r-ni (va­
iro­di­on ev­doS­vi­lis qu­Ca, di­ du­ be-Cu­
Ru­ Tis r-ni (di­
re­
ke); qaixosro (qaquca) ColoyaSvilis gamzirsa da qarTuli
du­be); rkinigzidan daviT yifianis quCamde. warmo­iq­mna XIX
xalxuri xuroTmoZRvrebisa da yofis saxelmw. muzeumisa da
Si. 1890-idan a. don­
s-­ du­kov-kor­sa­ko­vis saxeli er­qva. Seta-
kus tbisken mimaval saavt. gzas Soris. n. endelaZis sa­ xe­li
nilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis
ewo­ da 1994.
siaSi. 1923 i. ev­doS­vi­lis sa­xe­li ewoda.
eni­s­lis qu­Ca, glda­ ni-na­Za­
la­de­ vis r-ni (lotkini); kaWre-
evropis moedani, Zveli Tbilisis r-ni (riye); metexisa
Tis quCidan dimitri JRentis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s.
da Rvinis aRmarTebs, noe Jordanias sanapirosa da metexis
20-ian wleb­ Si.
xids Soris. riyis samxr. nawilSi warmoqmnil moedans e. m.
eni­ se­li, so­ fe­li yvar­ lis r-nSi.
ewoda 2005. moedanze dgas d. sarajiSvilis Zegli (moqandake
T. kikaliSvili). abel enu­qi­Zis qu­Ca, isa­ ni-sa­
mgo­ ris r-ni (navTluRi); Jan
ia eka­la­Zis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (ve­ re); merab ko- Joresis quCidan besarion WiWinaZis quCamde. warmo­ iq­mna XX
stavas quCidan giorgi axvledianis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si. Tav­ da­
pir­ve­lad iyo usa­ xe­
lo mo­ nak­ Ti. quCas a. enu­
ve­ qi­Zis
s-Si. jer ol­ Ras Ses. iyo, Setanilia Tbilisis gamgeobis sa­
xe­li daerqva 1977.
mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi. 1923 le­ ni­nis Se­sax­
ve­
vi erev­nis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ri); lado mes­
daer­qva, 60-ian wlebSi i. ekalaZis saxeli ewoda. xi­Svilis quCidan samreklos quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si.
el­da­ris qu­Ca, isa­ ni-sa­ ris r-ni (var­
mgo­ ke­Ti­li); kaxeTis datanilia Tbilisis 1934 w. gegmaze.
gzatkecilidan kaloubnis quCamde. yof. `e~ quCas e. q. daer- ere­ va­ni, som­ xe­
Tis de­ da­
qa­la­qi.
qva XX s. 70-ian wlebSi. erek­le II-is mo­e­da­ni, Zveli Tbilisis r-ni (zemo ubani);
el­ da­ ris dab­ lo­ bi, e l d a r i s v e l i, va­ ke-dablobi erekle II-is, ioane SavTelis, CaxruxaZis, SoTa yavlaSvilisa
md. iv­
ris qve­mo di­ne­
bis ori­ ve na­
pir­
ze. el­da­
ri er­ qva ag­
reT­ve da anton kaTalikosis quCebs Soris. Zve­ li Tbi­ li­sis erT-
da­
sax­le­bas, Si­
ra­
qis sa­zam­Tro sa­Zov­
re­bis centrs. er­Ti cen­ tra­lu­ ri moedani. akav­ Si­
rebs io­ a­
ne Sav­ Te­
li­ sa da
elia, qalaqis istoriulad Camoyalibebuli mikroubani si­
on­is qu­ Cebs. XVII s. I naxevarSi da­ axl. am ad­ gil­ze aago
mtkvris marcx. mxares, maxaTas mTis kalTaze, avlabris Crd.-
­ samefo sasaxle mefe rostomma. ase gaCnda ba­ to­nis (mefis) mo­
das-iT. ubanma saxelw. miiRo maxaTas mTaze mdgari elia wi- e­
da­ni. mas zemo moedanic erqva. igi gana­ Se­ni­
a­ne­
bu­li iyo sa­ me­fo
naswarmetyvelis eklesiis (ar SemorCenila) gamo. re­zi­den­
ci­is kor­ pu­
sebi­
Ta da fli­ ge­lebiT. moednis zemo mxares
elias mTa, avlabarSi, e. m-ze dgas wminda samebis saka­ sa­
lay­ bo erqva. aq TiTqmis mTeli dRis ganmavlobaSi ireoda
Tedro taZari, iveriis RvTismSoblis da wminda ilia Tez- xalxi da ismoda xmamaRali laparaki, layboba (aqedan modis
bitelis (winaswarmetyvelis) eklesiebi. saxelw. `salaybo~). 1795 aRa-mah­ mad-xa­nis Semo­ se­
vis Sem­deg es
fridrix engelsis qu­Ca, isani-samgoris r-ni (TeTrixevis te­ri­to­ria im­de­ nad iyo ga­par­ta­xe­ bu­
li (TiT­ qmis XIX s. 20-ian
hesis dasaxleba); dasawyisi Tengiz CantlaZis quCidan. wle­ ba­
mde), rom ax. gana­ Se­ni­
a­
ne­
bi­sas Se­ uZ­le­ be­
li ga­ xda qu­ Ce­bis

evropis moedani.
erekle II-is moednis erT-erTi kuTxe.
5. q e
66 e nci k l o p e d i a

elias mTa. w m i n d a s a m e b i s s a k a T e d r o t a Z a r i .
Zv. qseli­ sa da na­ ge­
bo­bebis aR­ dge­na Zv. sa­Zir­ kvle­ bis gamo­ ye­
ne­ nis Semo­ se­vis dros, Se­ no­ba­
Ta di­ di na­wi­
li ganad­ gur­ da. XIX
biT. ami­tom es uba­ ni dRes ga­ rkve­u­
lwilad sa­ xe­Sec­ vli­ lia. Zv. s-Si xel­ me­or
­ ed gana­ Se­ni­
an­
da. qu­ Ca­
ze Semo­ rCe­
nil na­ ge­
bo­
ba­Ta
sa­sax­
lis na­ ngre­ve­
bze XIX s. dasawyisSi aa­ ges 2 Se­ no­ba: er­Ti So­ris aR­ sa­niS­
na­
via sa­ xli #11, r-ic 1896 ar­ qit. a. oze­ rov­ma
sa­mo­
qa­
la­qo gu­ ber­na­
tors ekuT­ vno­da, me­o­
re _ adm. da­ we­se­
bu­le­ d. sa­ ra­jiS­vi­li­sa­Tvis aa­Se­na, sadac gamoyenebulia qarT. xu­
bas. XIX s. Sua wleb­ Si es ad­ gi­li sasuliero uwye­ bas gada­ roT­ mo­ZRvru­ li mo­ ti­ve­
bi. agu­riT na­ ge­
bi sa­xlis II sa­ rTu­lis
e­
ca. e. II m-is aRm. nawili esazRvreba yof. egzarqosis, ax­ la Sua na­ wi­
li mTli­ a­nad uWi­ ravs xis ai­ vans, mas sa­kma­od la­ ma­zi
_ sruliad saqarTvelos kaTalikos-patriarqis rezidencias, Cu­qurT­ ma amSvenebs. sa­ xli #21 ki gamo­ ir­
Ce­
va rki­ nis aJuru­ li
das. mxa­re mTli­ a­
nad uka­ via XIX s. or­ sar­Tu­ li­ an saxls (#3), aiv­niT. mo­ pir­da­
pi­re mxa­res, erek­ le II-is qu­Ca­
sa da erek­ le II-
r-Sic re­ kon­ struq­ ci­is (ar­ qit. g. ja­fa­ri­Ze, v. or­ be­
la­ Ze) Sem­ is Se­ sax­
vevs So­ ris iyo qar­ vas­
la, r-Sic Sem­ deg ko­ munaluri
deg saqarTv. JurnalistTa federacia gan­ Tav­sda. moedanze dgas bi­
ne­bi ganaTavses. Semo­ naxu­ lia XIX s. II naxevris sa­ cxovr.
wminda giorgis karis ek­ le­sia (1710/12; vaxuSti batoniSvilis sa­
xle­ bi. aqvs 1 Ses., 2 Cixi (Tbilisis 1934 w. gegmaze data-
mier Sedgenil Tbilisis 1735 w. gegmaze datanilia rogorc nilia rogorc n. baraTaSvilis Ses. da Cixebi).
`karis saydari~). XIX s-Si warmo­ qmnil mo­ e­dans ram­ den­jer­ me gi­or­ gi eris­Ta­vis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (axali ku­
Se­ec­
va­
la sa­ xe­
li: 1828-idan ixsenieba rogorc gubernatoris kia); giorgi Citaias quCidan rkinigzamde. warmo­iq­mna XIX
moedani, asevea datanili Tbilisis 1851 da 1867 wlebis geg- s-Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi
mebzec. 1876 w. gegmaze ki datanilia 2 moedani – gubernatoris Setanilia rogorc erisTavis quCa. 1923-idan g. eris­ Ta­vis
da egzarqosis, 1885 w. gegmaze – egzarqosis. 1922 moedans _
sa­
xe­ li hqvia.
a. be­
be­lis, 1948 erekle II-is saxeli ewoda. mo­ed­nis skver­Si
Tornike eris­Ta­vis qu­Ca, ix. Tornike erisTavis quCa.
1956_57 ga­ Txa­res da Seiswavles fe­ od. xa­ nis mra­ val­ fe­ni­
a­
ni
kon­ stan­ti­ne eris­Ta­vis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (av­
ar­qe­
ol. Zeg­ li (xelmZRv. i. gZe­ liS­vi­
li, o. tye­ Se­laS­ vi­
li).
la­ba­ri); vardis moednidan rkinigzamde. warmo­iq­mna XIX s-Si.
skver­Si dgas Sad­ re­ va­
ni _ e. w. „valasis wyaro“ (in­ gli­
ad­re xojavanqis quCa erqva (ix. xojavanqi). datanilia Tbili-
sel­ Ta mi­er pa­ ri­
zis­ Tvis na­ Cu­qar Sad­ re­van­
Ta­gan erT-er­ Ti),
r-ic Se­ is­yi­
da da Tbiliss gada­ sca kar­ lo ina­ sa­ri­Zem (emig­ sis 1876 w. gegmaze. 1923 ra­ ba­
dis qu­ Ca daer­ qva (datanilia
ran­ti, `me­brZo­ li sa­ qar­ Tve­los~ gamo­ mce­me­
li. mi­ Re­bu­ li aqvs Tbilisis 1934 w. gegmaze), Semdeg ian fab­ ri­ci­u­si­s saxeli
sa­qarTv. mo­ qa­
la­qe­
o­ba). ewoda, 2000 ki _ k. eris­ Ta­vis. aqvs 1 Ses., 1 Cixi. ix. agreTve
erek­le II-is qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (ze­ mo uba­ni); h. gonaSvilis quCa.
erekle II-is moednidan sionis quCamde. adrindeli sionis rabadi, arab. _ gareubani (gareTubani).
quCis monakveTi. 1900 erekle II-is pativsacemad daerqva ra­fi­el eris­Ta­vis qu­Ca, va­ ke-sa­
bur­Ta­los r-ni (va­ ke);
iraklis quCa. asea datanili Tbilisis 1902 da 1934 wlebis ilia WavWavaZis gamziridan mrgval baRamde (yof. vakis skve­
gegmebze. 1948 erekle II-is quCa ewoda. igi qa­ la­ qis erT-er­ Ti ramde). warmo­ iq­
mna XX s. 20-ian wleb­ Si da rafielis quCa
uZ­ve­
le­si qu­ Caa. XVII_XVIII ss-Si qu­ Cis da­ sa­wyis­ Si gan­la­ ge­ uwodes, 40-ian wlebSi r. eris­ Ta­vis saxeli daerqva. quCaze
bu­li iyo sa­ vaW­ro ri­ ge­bi _ ras­ ta­ba­
za­ri. 1795, aRa-mah­ mad-xa­ ganTavsebulia gaeros saxli saqarTveloSi.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
67

erekle II-is moedani. s a q a r T v e l o s s a p a t r i a r q o .

anas­
ta­sia eris­Tav-xoS­ta­ri­as qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni kakabaZis Cixidan) giorgi saakaZis quCamde da giorgi muxaZis
(var­di­su­ba­ni); dasawyisi Zmebi kakabaZeebis quCidan. warmo­iq­ Cixamde. warmo­iq­mna XX s. 40-ian wleb­ Si. ad­re v. le­ ni­nis
mna XIX s-Si. ad­ re g. ar­ wru­nis saxeli er­qva (Setanilia saxeli er­ qva, 1973 s. ese­ ni­nis saxeli ewoda. 1999 e. q-is
Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi), nawils v. baneTiSvilis saxeli daerqva.
1922-idan _ ta­ so (anas­ta­sia) aba­
Si­Zi­s, 30-iani wlebidan _ ndro eu­lis quCa, va­
sa­ ke-sa­bur­ los r-ni (de­
Ta­ li­si); Salva
a. xoStaria-erisTavis. 50-ian wlebSi a. erisTav-xoStarias nucubiZis quCidan universitetis quCamde. warmoiqmna XX s.
saxeli da­ er­qva. aqvs 1 Cixi (1903 _ yarsis Sesaxvevi). 70-ian wlebSi da s. eulis saxeli daerqva. quCazea mcire
er­wos qu­Ca, glda­ ni-na­
Za­
la­ vis r-ni (RrmaRele); dasaw­
de­ simZlavris eleqtruli manqanebis teqnologiis da kiberne-
yisi daviT guramiSvilis gamziridan. warmo­ iq­
mna XX s. 40-ian tikis in-tebi.
wleb­ Si. 50-ian wlebSi me-4 quCas e. q. daerqva. ef­rem mci­ris quCa, Zveli Tbilisis r-ni (or­ Ta­Wa­la);
er­wo, sof., tba da uRel­ te­xi­
li ja­ vis r-nSi. mir vezirovis quCidan dekabristebis moednamde. warmo­ iq­
mna
ser­gei ese­ni­nis qu­Ca, isa­ ni-sa­
mgo­ris r-ni (or­ xe­vis da- XIX s-Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCe-
saxleba); ioane petriwis quCidan (Tavdapirvelad _ daviT bis siaSi Setanilia rogorc di­ li­ja­nis Sesaxvevi, Tbilisis
quCebis 1940 w. cnobarSi _ rogorc dilijanis quCa. 1960
quCas efrem mciris saxeli daerqva.
dilija­ ni, qa­la­
qi som­ xeT­ Si.
eqimis gasasvleli, isani-samgoris r-ni (navTluRi); nav­
TluRis quCidan solomon dodaSvilis quCamde. warmoiqmna
XIX s-Si. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedge-
nil quCebis siaSi.
eqi­mis qu­Ca, isa­ ni-sa­
mgo­ ris r-ni (dirsiWala); qaixosro
(qa­
quca) ColoyaSvilis quCidan manavis quCamde. warmoiqmna
XIX s-Si. e. q. da eqimis moedani Setanilia Tbilisis gam-
geobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi. qu­ Cis sa­ xe­li
da­kav­
Si­
re­
bu­lia aq mde­ ba­
re samx. hos­ pi­
tal­ sa da samx.-sa­ fer­
Slo sko­ las­Tan.
eqimis Sesaxvevi, isani-samgoris r-ni (navTluRi); dasaw­
yisi eqimis gasasvlelidan. warmoiqmna XIX s-Si. Setanilia
Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi.
ef­rem eS­bas qu­Ca, isa­ ni-sa­mgo­ ris r-ni (va­zi­su­ba­ni); dasaw­
yisi nikoloz musxeliSvilis quCidan. usaxelo quCas e. eSbas
erekle II-is quCa.
saxeli ewoda 1983.
68 e nci k l o p e d i a
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
69
vag­zlis mo­e­da­ni, di­ du­ be-Cu­
Ru­ re­
Tis r-ni pe­re­ ko­pi, p e r
­ e­ ko­ pis yel ­ i, xme­ le­ Tis zo­ li, r-ic

v (axa­

fo­
li kukia, didube); Tamar mefis gamzirsa da
nikoloz gogolis, niko firosmanisa da abasTum-
nis quCebs Soris. warmo­
Ti_Tbi­ li­sis rki­ nig­
iq­mna XIX s-Si, 1872
zis gayvanasTan da­ kav­
Si­
re­
yi­
ri­mis naxevarkunZuls aer­ Tebs kon­ ti­nent­Tan.
vake, vake-saburTalos r-ni. erT-erTi didi sacxovr. r-ni
Tbilisis samxr.-das. nawilSi, mtkvris marjv. mxares, vara-
zisxevidan bagebamde. saxelwodeba gaCnda XIX s-Si, niSnavs
biT. rkinigzis vagzlis Senoba da sabaJo datanilia Tbilisis dacemul adgils. v. Zv. veris (sagabaSvilos) teritoriaze
1876 w. gegmaze, moedani Setanilia Tbilisis 1900 w. magi- warmoSobili dasaxl. punqtia. Tbiliss SemouerTda 1907.
dis kalendarSi ganTavsebul quCebisa da moednebis siaSi. v. datanilia Tbilisis 1910 w. gegmaze, r-is mixedviTac v-is
m-is mimdebare quCebis re­ kon­struq­ cia jer ki­ dev ssrk-ger­ m. sazRvrebia: aRm-iT _ varazisxevi, Crd-iT _ md. vere, samxr-
(1941_45) oma­ mde da­
i­
wyo. ai­Res mTe­ li kvar­ ta­li da sa­ grZnob­ iT da samxr.-das-iT _ mTis kalTebi. gegmaze aRniSnulia
lad ga­ a­
far­To­ves mo­
ed
­ a­
ni. Crd.-aRm. na­wil­ Si aR­mar­ Tu­
lia rki- erTaderTi quCa (wyneTis quCa). v-is intens. ganaSenianeba
nigzis vag­ zlis Seno­ba (1988; arqiteqtorebi: r. bairamaSvili, daiwyo XX s. 20-iani wlebidan.
i. yavlaS­ vili, g. Savdia, a. jiblaZe. inJineri S. gazaSvili), io­na va­ke­lis qu­Ca, va­ ke-sa­bur­Ta­los r-ni (saburTalo);
Crd.-das. nawilSi _ metropolitenis administraciuli Senoba Salva nucubiZis quCidan aleqsandre yazbegis gamziramde.
(1969; arqiteqtorebi: e. kvernaZe, g. melqaZe), romelSic CaSe- usaxelo quCas 1975 _ l. qarTveliSvilis, 1993 i. va­ ke­lis
nebulia metro `vagzlis moedani _ 1-is“ zeda sadguri. aqvea sa­
xe­li ewoda.
Sps `Tbilisis metro~. mimdinareobs moednis rekonstruqcia.
va­nis qu­Ca, di­ du­ be-Cu­
Ru­ re­Tis r-ni (di­ du­be); akaki wereT-
vag­zlis quCa, isani-samgoris r-ni (qvemo foniWala); rus­
lis gamziridan rkinigzamde. warmo­ iq­mna XX s. 40-ian wleb­ Si.
Tavis gzatkecilidan rkinigzamde.
ad­re ­tran­
spor­ tis qu­ Ca er­ qva. 50-ian wlebSi v. q. daerqva.
vazehis quCa, ix. mirza Safis quCa.
va­zi­a­nis qu­Ca, glda­ ni-na­
Za­la­
de­vis r-ni (Rrma­ Re­le); ara- quCazea saaqcio saz-ba `Telasi~.
leTis quCidan bJolieTis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. 40-ian va­ni, qa­
la­qi das. saqarTveloSi.
wleb­ Si. vanqi, f a S a v a n q i, Zveli Tbilisis r-ni. ubani Zv. Tbili-
va­zi­ an
­i, so­ fe­
li garda­ bnis r-nSi. sis Crd.-das-iT, gareTubanSi, mtkvris marjv. mxares. saxeli
vazisubani, isani-samgoris r-ni. sacxovr. r-ni Tbilisis miiRo aq mdgari f a S a v a n q i s (faSas monasteri) somx.-
aRm. nawilSi, Tbilisis wyalsacavis samxr-iT. dagegmarda grigorianuli monastris gamo. vanqis eklesia daangries XX
XX s. 80-ian wlebSi. aqvs 4 mikroraioni. mesame mikroraioni s. 30-ian wlebSi n. baraTaSvilis (yof. muxranis) quCis re-
moicavs 2 kvartals, meoTxe mikroraioni _ 3 kvartals. v-s konstruqciisas.
miekuTvneba agreTve vazisubnis dasaxleba (yof. varkeTilis vaJa-fSa­ve­las gamziri, va­ ke-sa­
bur­ Ta­los r-ni (sa­ bur­
V mikroraioni). Ta­lo); pekinis gamziridan sandro eulis quCamde. warmo­iq­
va­zi­sub­nis qu­Ca, va­ ke-sa­
bur­Ta­los r-ni (ve­ Zi­si); taSken- mna XX s. 50-ian wleb­ Si. ad­re ko­ min­
ter­ nis qu­Ca er­qva, 1961
tis quCidan budapeS­ tis quCamde. warmo­ iq­mna XX s. 40-ian vaJa-fSavelas saxeli ewoda. warmo­ad­gens saburTalos cen-
wleb­ Si. 60-ian wlebamde pe­ re­ko­pis qu­Ca er­ qva, Sem­deg _ a. tralur magistrals. oTxki­ lo­ met­ri­a­
ni gamziri gana­ Se­ni­
a­
ne­
inaS­vi­li­sa. v. q. daerqva 70-ian wlebSi. 2001 quCis I mona­ bu­lia sa­cxovr. da saz.-sayofacxovrebo da­ niS­
nu­le­bis Se­no­be­
kveTs g. isakaZis saxeli ewoda. biT: saqarTv. saistorio arqivi, n. yif­ Si­Zis sax. centraluri
va­zi­ su­ ba­ni, so­fe­
li gur­ ja­a­
nis r-nSi. sauniversiteto klinika, Tbilisis saxelmw. samedicino un-

vaJa-fSavelas gamziri.
skulpturuli kompozicia `vefxi da moyme~.
70 e nci k l o p e d i a

vakis parki.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
71
72 e nci k l o p e d i a

tis saswavlo-samecn. kompleqsi, mra­ val­sar­ Tu­ li­a­ni sa­cxovr. moednis vardTan dakavSireba aq daRvrili sisxlis simboluri
sa­xle­ bi. gamziri da­ sru­le­ bu­lia bu­ neb­riv am­ fi­Te­
atr­ ze Se­ fe­ gamoxatulebaa. 30-ian wlebSi ocdaeqvsi komisris moedani daerqva
ni­
li sa­ mecn. qa­ la­qiT, r-ic mo­ i­
cavs mra­ val sa­ mecn.-kvl. da­ (ix. baqoeli komisrebi). amJamad isev v. m. hqvia.
we­se­bu­le­bas, in-ts, la­ bo­ ra­ to­ ri­as. gamziris orive mxares, var­di­suba­ni, Zveli Tbilisis r-ni (vere); XIX s-Si Zv. veris
siRrmeSi, ganlagebulia sacxovr. kvartlebi. gamzirze dgas (sagabaSvilos) teritoriaze gaCenili sofluri dasaxleba.
wminda mariam RvTismSoblis taZrad miyvanebis, wminda ninosa sa­
xelw. miiRo aq gavrcelebuli askilis buCqnaris gamo. gad-
da wminda barbares eklesiebi. 1973 da­ id­ga vaJa-fSa­ ve­las Zeg­ li mocemiT es adgilebi mdidari yofila gareuli frinvelebiT
(moqandake g. oCiauri. arqiteqtorebi: r. kiknaZe, T. miqaSaviZe), da kurdRlebiT. ekava md. varazisxevis (vardisxevis)
ra­mac ax. sa­ cxovr. r-nis gana­ Se­
ni­a­
ne­
bas Ta­ vi­
se­bu­ri ie­ ri mi­ marjv. mxare, meliqiSvilis (yof. wyneTis) quCidan zemo ve­
a­
ni­Wa. gamzirze dgas i. TarxniSvilis (moqandake k. merabiS- ris dasaxlebamde. am teritorias qalaquri dasaxlebis saxe
vili) Zegli, d. bolqvaZis (moqandake b. sulxaniSvili) da XIX s. 80-iani wlebidan mieca.
a. gelovanis (moqandake m. berZeniSvili. arqit. g. mowone­ liZe) var­di­sub­nis qu­Ca, glda­ ni-na­
Za­
la­de­vis r-ni (Rrma­ Re­le);
biustebi. gamodis me­ tros sa­ dgu­ re­bi: „sa­ me­di­ci­ no universite- da­viT guramiSvilis gamziridan rkinigzamde. warmo­ iq­mna XX s.
ti“, `delisi~ da „vaJa-fSa­ ve­
la“. Se­ sax­ve­
ve­ biT uSu­ a­
lod ukav­ 40-ian wlebSi. meeqvse quCas v. q. ewoda 50-ian wlebSi. quCis
Sir­ de­ba S. nu­ cu­bi­
Zi­sa da s. kan­ de­la­ kis qu­ Cebs. aqvs 3 Ses., saxeli ukavSirdeba vardis baRebs.
1 Cixi (yof. ganivi quCa). ipo­li­te var­Ta­ga­vas qu­Ca, glda­ ni-na­
Za­
la­de­ vis r-ni (glda­
vaJa-fSa­ve­las quCa, didgoris r-ni (oqroyana); ilia Wav- ni); samamulo omis gmirebis quCidan SoTa miqataZis quCamde. g.
WavaZis quCidan besikis quCamde. ix. vaJa-fSavela. tabiZis quCas i. varTagavas saxeli ewoda 1982. aqvs 1 Ses.
vaJa-fSa­ve­las quCa isani-samgoris r-ni (varkeTilis dasax­ varkeTili, isani-samgoris r-ni. sacxovr. r-ni Tbilisis
leba); megobrobis gamziridan zemo samgoris arxamde. aRm. nawilSi, Tbilisis wyalsacavis samxr-iT. v. Tbiliss
va­ra­zis­xe­vis qu­Ca, va­ ke-sa­ bur­ Ta­lo­ sa da Zveli Tbilisis Se­
mouerTda 1973. Sedgeba 3 masivisagan: varkeTilis masivi
r-ne­bis sazRvari (va­ ke, ve­re); gmirTa moednidan ilia WavWavaZis (varkeTili-1) moicavs 8 kvartals (I, III, IV, VI, VII, VIII,
gamziramde. warmoiqmna 1957 va­ ra­zis­ xe­
vis qve­ da na­ wi­lis amo­ vse­ IX, X), IV da V mikroraionebs, varkeTilis zemo plato
bis (1948-idan) Se­ de­gad. 1884 w. geg­ ma­ze es xe­ vi var­ dis­xe­vis
(var­keTili-2) _ 2 mikroraions, varkeTili-3 _ 5 mikro-
sa­xe­
li­ Taa da­ ta­ni­
li. XX s. da­ sa­wyis­Si axland. p. me­ li­ qiS­
vi­
lis
raions (I, II, III, IIIa, IV).
qu­Ca­
sa da i. Wav­ Wa­va­
Zis gamzirs xev­ ze ga­ de­bu­ li xi­ di akav­ Si­
reb­
varkeTilis dasaxleba, isani-samgoris r-ni; varkeTilsa
da. aq ga­ di­o­da wyne­ Tis­ken mi­ ma­va­
li gza. am mo­ kir­wylu­ l ga­ ni­
v
da orxevis dasaxlebas Soris.
qu­Cas (sig­ rZe 500 m-mde, si­ ga­ne _ 30 m) aqvs mniS­ vne­
lo­ vani
var­ci­xis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (Zveli ku­ kia); dimitri
fun­ qci­a _ akav­ Si­rebs va­kesa da sa­ bur­ Ta­los. qu­ Cas cal mxares,
mTel sig­ rZe­ze, ga­sdevs un-tis mTavari kor­ pu­sis ba­ Ri (den- uznaZis quCidan mixeil winamZRvriSvilis quCamde. warmo­ iq­
mna
droparki), r-sac kibiT ukavSirdeba, da zo­ o­par­ki, meore mxares XIX s. I na­ xe­
var­
Si. Tbilisis 1851 w. gegmaze datanilia rogorc
_ fiqris goraze gaSenebuli saxlebi. v. se­mi­o­no­vis quCa. 1925_26 wlebis cnobaTa wignSi `mTeli
var­de­bis revoluciis moedani, Zveli Tbilisis r-ni tfilisi~ Setanilia rogorc ara­ zin­
dos qu­ Ca. 1926 daerqva v.
(vere); SoTa rusTavelis gamzirs, revaz TabukaSvilis, mixeil q. Semo­ na­xu­lia XIX s. I naxevris sa­ cxovr. sa­ xle­bi.
javaxiSvilis, leo qiaCelisa da merab kostavas quCebs Soris. var­ ci­ xe, so­ fe­
li baR­da­
Tis r-nSi.
mniS­vne­lo­ va­
ni sa­ tran­ spor­ to kvan­ Zi qa­ la­qis cen­ tr­Si, mtkvris
mar­jve­ na mxa­res. moedani warmoiqmna XX s. 80-ian wlebSi (ar­ qi­
teq­ to­ re­
bi: o. ka­ lan­da­riS­ vi­li, g. fo­ cxiS­ vi­li; kon­ struq­ to­ ri
g. Cu­ bi­
naS­vi­
li). amave wlebSi ewoda respublikis moedani, 2005
ki _ v. r. m. mo­ wyo­bi­lia sa­ kma­ od Rrma xe­ vis ad­ gi­
las, ga­ xsni­
lia qa­ la­ qi­
sa da mtkvri­ sa­ken da qa­ la­ qis mra­ va­
li wer­ ti­li­ dan
kar­gad aRiqmeba mTaw­ min­dis fon­ ze. 1998 mo­ e­
dan­ ze, yof. sastum­
ro `iveriis~ (1967; arqit. o. kalandariSvili, Tanaavtori i.
cxomeliZe; ssrk ministrTa sabWos premia, 1972) win da­ id­ga
da­viT aR­ ma­
Se­neb­
lis Zeg­ li (moqandake m. berZeniSvili. arqit. o.
kalandariSvili), r-ic 2005 gadaitanes daviT aRmaSeneblis xe-
ivnis dasawyisSi. amJamad mimdinareobs moednis rekonstruqcia.
var­de­va­nis qu­Ca, glda­ ni-na­ Za­
la­ de­vis r-ni (av­ Wa­la); uweris
II Sesaxvevidan mTis ferdobamde. ad­ re f. ZerJin­ skis saxeli
er­qva. aqvs 1 Cixi.
var­ de­va­ ni, so­ fe­li bor­ jo­ mis r-nSi.
vardis moedani, Zveli Tbilisis r-ni (avlabari); avlabris,
hamlet gonaSvilis, gurjaanis, konstantine erisTavisa da vax-
tang VI-is quCebs Soris. Tbilisis 1850, 1884, 1887 da 1897
wlebis gegmebze, avlabris moednis Crd-iT, xojavanqis eklesi-
isken mimaval gzasTan datanilia „lobnaia ploSCad“, r-is qarT.
Sesatyvisia Txemis moedani, adgili, sadac damnaSaveebs sikvdiliT
sjidnen. XIX s-Si avlabris ubanSi damnaSaveTa sikvdiliT dasjis
(CamoxrCobis) Sesaxeb cnobas vxvdebiT mwerlebis aleqsandr diu-
masa da ilia WavWavaZis nawarmoebebSi. mogvianebiT aq xdeboda
msjavrdebulTa garozgva, aqedan modis mosaxl. mier Serqmeuli
saxelwodebac „rozgovaia ploSCad“. XIX s. bolos daerqva „ro-
zovaia ploSCad“ – `vardis moedani~. datanilia n. klementievis
mier Sedgenil Tbilisis 1898 w. gegmaze. asea Setanili Tbilisis
gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebisa da moednebis siaSic.
varcixis quCa.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
73

vaSlovnis quCa.
aka­ki va­sa­Zis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­ vis r-ni (glda­
de­ ni); qer- me­
te­ xis xi­ diT da­ kav­ Si­re­bu­lia me­ sa­me Zv. ubanTan _ isan­ Tan.
Cisa da omar xizaniSvilis quCebs Soris. warmo­ iq­
mna XX s. 70- mo­ed
­ a­ni ram­ de­ ni­me sa­ xe­
li­ Taa cno­ bi­li: Tav­ da­pir­ve­lad, dabla
ian wleb­ Si. „a“ da „b“ quCas a. vasaZis saxeli daerqva 1978. cixesTan siaxlovis gamo, er­ qva ci­ xis meida­ ni (asea datanili
vaSlijvari, vake-saburTalos r-ni. sacxovr. r-ni Tbilisis vaxuSti batoniSvilis mier Sedgenil Tbilisis 1735 w. geg-
das. nawilSi, mtkvris xeobis marjv. mxares, diRmiswylis ga­ maze). 1750, qalaqisa da cixis gamyofi kedlis aRebis Sem­ deg,
yolebiT mdebare ferdobze. saxelw. miiRo sof. vaSlijvridan, ixsenieba rogorc qvemo meidani, meidani (Setanilia 1841 w.
r-ic am teritoriaze mdebareobda. qalaqs Seerwya 1972, dageg- Sedgenil Tbilisis quCebisa da moednebis siaSi), TaT­ ris mai­
marda 90-ian wlebSi. gamoyenebulia terasuli ganaSenianeba. da­ni (datanilia Tbilisis 1851, 1867, 1897, 1934 wlebis geg-
vaS­lo­v­nis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (ve­ re); merab kosta- mebze), ma­ i­
da­ ni (asea Setanili Tbilisis gamgeobis mier 1903 w.
vas quCidan giorgi axvledianis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s. bo­ Sedgenil quCebis siaSi; asevea Tbilisis quCebis 1940 w. cno-
los. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi barSic). iyo ka­ lis samx. (aq imar­ Te­ bo­da samx. aR­ lu­ me­bi), saz.
Setanilia v. slep­ co­vis saxeliT. v. q. daerqva 1923. Semo­na­xu­ da sa­ vaW­ro cen­ tri. yo­ vel­ dRi­ u­
ri baz­ ro­ bis garda aq ewyo­ bo­da
sa­
kvi­ rao da sa­ dRe­ sas­ wa­
u­lo baz­ ro­ bac, sadac qa­ rav­ ne­
bi aRm.
lia XX s. da­ sa­
wyi­sis sa­cxovr. sa­ xli #6, sadac 2003 gaixsna
qvey­ne­bi­da­
nac Camo­ di­o­ dnen. mo­ ed­nis Su­ a­
Si ga­mar­Tul Car­ dax­ Si
e. TayaiSvilis samlocvelo bina-muzeumi.
id­ga di­ di sa­ swo­ ri _ aqe­ dan xde­ bo­da pro­ duq­te­ bis gada­ na­wi­
vaS­ lo­ va­ni, am da­ sa­xe­
le­ bis 4 pun­ qtia sa­
qar­Tve­lo­Si.
le­ ba baz­ ris te­ ri­to­ ri­a­
ze („soflidan mosuli saqoneli jer
to (natalia) vaC­na­Zis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (ga­
na­ qalaqis mcxovreblebs unda eyidaT da Semdeg _ qorvaWrebs“.
re­­T­uba­ni); lado gudiaSvilis quCidan revaz TabukaSvilis i. griSaSvili). mo­ ed­ nis Crd.-das. na­ wil­ Si Sad­ rev­ ni­a­
ni wyal­
quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s. dasawyisSi. quCa Sedgeba ori mo- sa­
te­ vi iyo (iar­ se­ba XIX s. da­ sas­
ru­ la­ mde), r-Sic ke­ ra­mi­ku­li
nakveTisagan. erT monakveTs erqva grafis quCa (Setanilia 1841 mi­
le­ biT Ca­ e­di­ ne­
bo­ da Ta­ bo­ ris qe­ dis kal­ Te­bi­dan gamo­ yva­ni­li
w. Sedgenil Tbilisis quCebis siaSi), meores – nikolozis wya­ro­ s wya­ li. mo­ e­
dan­ ze­ve iyo sa­ me­fo duq­ ne­bi, ya­ va­xa­ne­bi, sa­
Sesaxvevi. 1827 gen. i. paskeviCma erevnis aRebisaTvis grafis sa­
di­ lo­ e­
bi (aS­ paS­ xa­na). mo­ ed­nis re­ kon­ struq­ cia da­ i­wyo XX s.
wodeba miiRo da quCis saxelic aqedan momdinareobs, niko- 20-ian wleb­ Si yof. Sua ­ baz­ris (ax­ land. k. afxazis qu­ Ca)
lozis Sesaxvevis saxelw. ki _ iqve mdebare yof. nikolozis ga­
far­ To­ e­
ba­sa da ke­ Til­ mo­ wyo­bas­Tan da­ kav­
Si­re­biT. Sem­ de­ gi re­
moednidan. gaerTianebul quCas 1922 mu­ ze­
u­mis qu­ Ca daer­qva, kon­ struq­ ci­is dros (1940_50) mo­ ed
­ a­ni ga­ix­sna mtkvris mxa­
1953 n. vaC­ na­Zis sa­xe­li ewoda. Semo­na­xu­lia XIX s. II naxevris res. re­ kon­ struq­ ci­eb­is Se­ de­
gad mo­ is­po me­ tad ko­ lo­ ri­ tu­ li
sa­cxovr. saxlebi. gana­Se­ ni­
a­
ne­ba me­ te­ xis xi­ dis gar­ Se­mo _ Sah-is­ ma­i­
lis me­ Ce­
Ti
vax­ta­ng gor­gas­lis mo­e­da­ni, Zveli Tbilisis r-ni (ka­ (XVI_XVIII ss.) da mi­ na­
re­ Ti, qar­ vas­la, Sekidebula­ iv­ni­
a­ni sa­
la); metexis xidsa da Jan Sardenis, kote (konstantine) afxa- xle­ bi, r-Ta pir­ ve­
li sa­ rTu­ le­ bi sa­vaW­ ro­ebs hqon­ da da­ Tmo­ bi­
li.
zisa, hovanes Tumanianisa da vaxtang gorgaslis quCebs Soris. amJamad mo­ ed­ a­
ni sa­ kma­ od gada­ tvir­ Tu­ li mniS­ vne­lo­ va­ni sa­ transp.
vax­tang I gor­gas­lis sa­xe­li ewo­da 1958. Tbi­li­sis Zvel­TaZ­ve­ kvan­Zia. Zv. mo­ ed­ nis ko­ lo­ ri­ti asaxulia mra­ val do­ ku­ men­
tsa Tu
li sa­ vaW­ro mo­ e­
da­ni cno­bi­
lia XVII s-idan. mde­ ba­re­
obs qa­
la­qis mxat­ vrul na­ war­ mo­eb­Si (J. Sar­ de­ni, J. tur­ne­fo­ri, g. ga­ga­ri­ni
or uZ­ ve­les na­ wils _ aba­ no­Tu­ban­
sa da ka­las So­ ris, xo­lo da sxv.). ix. agreTve vaxtang gorgaslis I Sesaxvevi.
74 e nci k l o p e d i a
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
75

veris ubani.
76 e nci k l o p e d i a

vax­ta­ng gor­gas­lis quCa, Zveli Tbilisisa da isani- centri; adm. Se­ no­be­
bis or­Ta­
Wa­lis kom­ pleq­si; restorani da
mgoris r-nebi (orTaWala); vaxtang gorgaslis moednidan
sa­ sastumro `nikala~; res­ to­ra­
ni „ma­rab­da“; 300 arag­ ve­lis me­
rusTavis gzatkecilamde. faq­ tob­ri­vad mar­ jve­na sa­na­
pi­ros ga­ mo­ri­
a­­
li (arqit. a. baqraZe); arqiteqturul-skulptu­ ruli
grZe­ le­baa, r-ic uer­ Tde­ ba rus­ Ta­
vis gzat­ ke­cils (mi­ e­
mar­
Te­ba kompozicia „maCablis kedeli“ (moqandake T. Wyonia. arqit. n.
som­ xe­
Ti­sa da azer­ ba­i­
ja­nis­ken). XIX s. da­ sa­
wyis­Si aq ga­ Cnda mgalobliSvili); pet­ re bag­
ra­ti­
o­nis mo­ nu­
men­
ti (moqandake m.
qa­
la­ qis cen­ tri­dan gadmo­ ta­ni­
li xe­ lo­ san­
Ta (mka­ lav­Ta, mWe­ merabiSvili. arqit. n. mgalobliSvili); n. firosmanaSvilis
del­ Ta, xa­raz­Ta) ri­ ge­
bi. 1850-Tvis man uk­ ve qu­ Cis sa­xe mi­i­
Ro (fi­ros­ ma­
nis) Zeg­
li (moqandake e. amaSukeli. arqit. n. mgalob-
liSvili); skulpturuli kompozicia `sulis amaRleba~ (mo-
da m. voroncovis saxeli ewoda. amasTan dakavSirebiT misi
qandake g. jafariZe. arqiteqtorebi: a. mindiaSvili, d. axvle-
erT-erTi Senobis kedelSi Casves sagangebo dafa warweriT:
diani). Semonaxulia XIX s. dasasrulisa da XX s. dasawyisis
„voroncovis quCa gaixsna 1850 w. misi umaRlesobis Tavad sacxovr. saxlebi. aqvs 3 Ses. (II Ses. _ yof. safeiqro Ses., III
mixeil simonis Ze voroncovis mefisnacvlad yofnis dros“. Ses. _ yof. fabrikis Cixi), 1 Cixi.
quCis mowyoba mTlianad damTavrda 1851. misi si­ ga­ne maSin 8_9 vax­tang gorgaslis I Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni
m aR­wev­da. qu­Cis ori­ve mxa­re gana­Se­ni­a­ne­bu­li iyo qar­vas­le­biT, (xarfuxi); vaxtang gorgaslis moednidan beTlemis quCamde,
Ca­
i­xa­
ne­
biT da sxv. gamo­ ir­Ce­
o­da msxvi­ li me­ sa­
kuT­ ris xa­ la­To­vis Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc moednis Sesax-
3-sarTuliani, mozaikuri aguriT naSeni qar­ vas­
la (365 oTa­ xi vevi moednis I da II CixebiTurT.
da ram­ de­ni­
me gum­ To­
ba­ va­
ni dar­ ba­
zi. qarvaslis sardafi gamoiye­ vax­tang gorgaslis I Cixi, Zveli Tbilisis r-ni (xar-
neboda aqlemTa qaravnis sadgomad. 1929 w. wyal­ di­do­bis dros fuxi); misasvleli ibrahim isfahanlis quCidan. Tbilisis 1934
qarvaslis fundamenti gamoirecxa, Se­ no­ ba na­wi­lob­ riv da­in­
gra w. gegmaze datanilia rogorc tyavis Sesaxvevi.
da ubeduri SemTxvevis Tavidan acilebis mizniT saerTod ai­ vax­tang gorgaslis II Cixi, Zveli Tbilisis r-ni (xar-
Res). am gziT Semo­ di­o­dnen qa­ rav­ne­
bi erev­ nis mxri­ dan, albaT fuxi); misasvleli ibrahim isfahanlis quCidan. Tbilisis 1934
amiT aixsneba, rom Tbilisis 1876 w. gegmaze axland. v. g. q-is w. gegmaze datanilia rogorc komunaluri Cixi.
adgilze datanilia 2 quCa: voroncovisa da erevnis. 1922 ko­ vax­tang VI-is quCa, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ri); kon-
mu­na­lu­ri qu­Ca da­ar­qves, 30-ian wlebSi – a. miasnikovis (data- stantine cucqiriZis quCidan vardis moednamde. warmo­ iq­
mna
nilia Tbilisis 1934 w. gegmaze), 1958 vaxtang I gorgaslis XIX s. 60-ian wleb­ Si. ad­
re vax­tan­gis qu­Ca er­ qva, datanilia
saxeli uwodes. sabW. xe­ li­ suf­ le­bis wleb­ Si qu­ Ca ga­a­
far­Tov­ Tbilisis 1876 w. gegmaze. 1948 vax­ tang VI-is sa­xe­li ewoda.
es da ke­ Til­ mo­
a­
wyves. qu­ Ca­
ze aris: Tbilisis balneologiuri Semo­na­
xu­ lia XIX s. sa­ cxovr. sa­
xle­ bi. aqvs 1 Cixi.
ku­ror­ ti (1937; arqiteqtorebi: i. Jitkovski, m. kalaSniko- vaxuSti bagrationis quCa, ix. vaxuSti bagrationis
vi, b. karbini) _ saqarTvelos ku­ ror­ to­ lo­ gi­
is, fizioTer- quCa.
apiis, reabilitaciisa da samkurnalo turizmis sa­ mec­ni­
er
­ o- mir ve­zi­ro­vis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (xarfuxi); ioseb
praqtikuli centri; ofTalmologiis da nevrologiis erovn. griSaSvi­
lis quCidan berZnis quCamde. warmoiqmna XIX s-Si.

vaxtang gorgaslis quCa. 3 0 0 a r a g v e l i s m e m o r i a l i .

Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
77
Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi Seta- warmo­ iq­
mna XIX s-Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil
nilia rogorc so­ fi­ os qu­ Ca, 1923 m. vezirovis saxeli daar- quCebis siaSi Setanilia rogorc re­ va­zo­vis Se­ sax­
ve­
vi. 1923
qves. qu­Ca­zea XIX s. wminda ni­ ko­lo­ zis berZn. ek­ le­sia (amJamad qarTveli simbolistebis winadadebiT quCas e. verharnis saxeli
wirva-locva qarTulad mimdinareobs). ewoda. aqvs 1 Ses., 2 Cixi.
vla­ mer (vova) ve­ku­as qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (or­
di­ be­­ za­qa­ria ve­Sa­pu­ris gasasvleli, di­ du­be-Cu­Ru­re­Tis r-ni
lianT­uba­ni); nikoloz baraTaSvilis quCidan giorgi aTonelis (axa­li kukia); zaqaria veSapuris quCidan iona meunargias Se­
quCamde. warmoiqmna XIX s-Si. ad­ re ru­ sis qu­Ca er­qva. Setanilia saxvevamde.
Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi. v. za­qa­ria ve­Sa­pu­ris qu­Ca, di­ du­be-Cu­ Ru­ re­Tis r-ni (axali
vekuas saxeli ewoda 1991. quCaze dgas yof. `pirimzis~ Senoba ku­­kia); dasawyisi cotne dadianis quCidan. warmo­iq­mna XIX
(1971; arqit. T. focxiSvili). Semonaxulia XIX s. II naxevrisa s-Si. adre daproeqtebuli II quCa erqva. Tbilisis gamgeobis
da XX s. dasawyisis sacxovr. saxlebi. mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi Setanilia rogorc yu­
ilia ve­ku­as qu­Ca, glda­ ni-na­
Za­
la­de­vis r-ni (glda­ ni); dasaw­ ba­nis quCa, 1923-idan _ n. le­ laS­vi­lis, 1938-idan g. le­la­
yisi Tengiz SeSeliZis quCidan. warmo­ iq­mna XX s. 70-ian wleb­ S­vi­lis sa­xe­li er­qva. 1995 ­zaqaria veSapuris sa­xe­li ewoda.
Si. gldanSi gamaval centralur quCas i. ve­ kuas saxeli ewoda aqvs 1 gas., 1 Ses., 1 Cixi.
1982. yubani, mdinare ruseTSi, erTvis azovis zRvas, saTaves iRebs
ve­lis­ci­xis qu­Ca, glda­ ni-na­
Za­
la­de­vis r-ni (zRvisubani); ialbuzis kalTebze.
67-e quCidan Carglis quCamde. ad­ re Temqis da­ sax­
le­ bis 58-e qu­ ve­Za­Txe­vis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (axali ku­ kia);
Ca er­qva, 1968 v. q. ewoda. loWinis quCidan rkinigzamde. warmo­ iq­
mna XX s. I na­ xe­var­Si.
ve­lis­ ci­ xe, so­ fe­ li gur­ ja­a­
nis r-nSi. 1925_26 wlebis cnobaTa wignSi `mTeli tfilisi~ Setanilia
vere, v e r a, Zveli Tbilisis r-ni. ubani Tbilisis samxr.-
rogorc titveli mTis quCa, asevea Tbilisis 1934 w. gegmaze.
das. nawilSi, mtkvris marjv. mxares. saxelw. warmodgeba am
40-ian wlebSi v. q. daerqva. aqvs 1 Ses.
teritoriaze mdebare sof. veridan, r-ic gabaSvilebis mamuls
ve­Za­Txe­vi, so­ fe­
li duSe­ Tis r-nSi; mdi­ na­
re ax­ me­
tis r-nSi.
warmoadgenda, amitom v-s sagabaSvilosac uwodeb­ dnen. XVIII
ve­Zi­nis I gasasvleli, Zveli Tbilisis r-ni (mTaw­ min­da);
s-Si v. iwyeboda gabaanTxevTan (axland. m. javaxiSvilis quCa
da e. gabaSvilis quCis nawili), moicavda md. veris qvemo dine- veZinis quCidan elizbar zedginiZis quCamde.
bis nawils da zemo veris dasaxlebas. v-ze gadioda qalaqidan ve­Zi­nis II gasasvleli, Zveli Tbilisis r-ni (mTaw­ min­da);
wamosuli `diRmis gza~ (axland. m. kostavas quCa) da `wyneTis veZinis quCidan elizbar zedginiZis quCamde.
gza~ (axland. p. meliqiSvilis quCa da i. WavWavaZis gamziri). ve­Zi­nis III gasasvleli, Zveli Tbilisis r-ni (mTaw­ min­da);
XIX s-Si aq gaCnda ax. ubani _ vardisubani. v-is intens. ganaSe­ veZinis quCidan elizbar zedginiZis quCamde.
nianeba daiwyo XIX s. 80-ian wlebSi. ix. agreTve zemo vere. ve­Zi­nis IV gasasvleli, Zveli Tbilisis r-ni (mTaw­ min­da);
ve­ris baRis daRmarTi, Zveli Tbilisis r-ni (ve­ re); veris veZinis quCidan elizbar zedginiZis quCamde.
baRidan zviad gamsaxurdias sanapiromde. ve­Zi­nis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (mTaw­ min­da); dimitri yi-
ve­ris gasasvleli, Zveli Tbilisis r-ni (ve­ re); mdebare- fianis quCidan kote mesxis quCamde. warmoiqmna XIX s-Si. adre
obda mixeil javaxiSvilisa da leo qiaCelis quCebs Soris. erqva xevis I Sesaxvevi, 1900 w. geg­ ma­ze datani­ lia rogorc ve­
ve­ris Se­sax­ve­vi, Zveli Tbilisis r-ni (ve­ re); dasawyisi Zi­sis qu­ Ca ama­
ve sa­
xel­
wo­ de­
bis 6 ga­
sas­vle­ liT. Tbilisis quCe-
merab kostavas quCidan da amave saxelwodebis I Sesaxvevidan. bis 1926 w. cnobarSi Setanilia rogorc veZinis quCa (aseve 6
saxeli dakavSirebulia qalaqis Zv. ubanTan _ veresTan. gasasvleliT), 1972 w. cnobarSi vejinis quCad ixsenieba. aqvs
XIX_XX ss. mi­ jna­ze, daaxl. iq, sa­ dac dRes sa­ wylos­ no 4 gas.
kompleqsi `laguna vere~ mde­ ba­
re­obs, iyo tivmi­ sad­go­mi, aqve vejini, so­ f. gurjaanis r-nSi.
mdebareobda Zv. v e r i s S e s a x v e v i. ubans ki erqva s a t i o veZisi, vake-saburTalos r-ni (saburTalo); ubani Tbilisis
(sa­tive). Sida qarTlidan mtkvarze dacurebuli tivebiT mohqon- das. nawilSi, mtkvris marjv. mxares. saxeli warmodgeba qarT.
daT TbilisSi xetye, xili, bostneuli, gadmohyavdaT mgzavrebi. sityvidan „veZa“, rac, sulxan-saba orbelianis mixedviT, „mom-
satiosTan SeCerebul tivebs Slidnen da morebi xar-kameCiT Jao wyaros“ niSnavs. XX s. 30-ian wlebSi am teritoriaze iyo
gada­hqon­daT qa­ laq­ Si. vaWrobas, tradiciulad, purmarilic ori sofeli _ qvemo v. da zemo v. qalaqs SemouerTda 40_50-
mosdevda. gadmocemiT es aremare hyvarebiaT poetebs besiks da ian wlebSi.­ix. zemo veZisi da qvemo veZisi.
n. baraTaSvils. dro­ Ta gan­ mav­
lo­ ba­
Si aq warmo­ qmnil Se­ sax­vevs simon (so­ li­ko) vir­sa­la­Zis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni
jer sa­ ti­ vis Se­sax­ve­
vi ­ daer­ qva, Sem­deg _ morsazidi quCa, XX
(gareTubani); giorgi aTonelis quCidan mari broses quCamde.
s. 20-ian wlebSi ki _ v. S. ewoda. datanilia Tbilisis 1934
warmo­ iq­
mna XIX s. I naxevarSi. 1841 w. Sedgenil Tbilisis qu-
w. gegmaze. Sesaxvevi iwyeboda axland. m. kostavas quCidan da
Cebis siaSi Setanilia rogorc inJin­ ris quCa (am teritoriaze
miuyveboda md. veris dinebas mtkvarTan SeerTebamde.
ganTavsebuli iyo samx. uwyebis dawesebulebebi, m. S. sainJinro
ver­cxlis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (zemo ubani); kote
(konstantine) afxazis quCidan aleqsandre puSkinis quCamde. sammarTvelo). 1922 parizis komunis qu­ Ca daer­ qva. 80-ian wleb-
igi Tbi­ li­ sis erT-erT uZ­ ve­les uban­ Si mde­ ba­
re­obs. sa­ xelw. Si daubrunda Zv. saxeli. 1992 s. vir­ sa­la­Zis sa­xe­li ewo­da.
da­kav­
Si­
re­ bu­
lia am mi­ da­mo­eb­Si Tbi­ li­sel oq­ rom­ We­
del­ Ta sa­ qmi­a­ Semo­ na­
xu­lia XIX s. sa­ cxovr. sa­xle­bi, mxat­ var­Ta sa­xe­
los­ no­e­
no­bas­
Tan. Tav­ da­
pir­ve­lad mas zar­ gar­xa­
nis (ver­ cxli­ sa da oq­ ros bi, s. vir­ sa­
la­Zis memorialuri saxelosno (#2/4).
sa­
xe­los­ no­e­
bis ri­ gi) qu­ Ca er­ qva. 1841 w. Sedgenil Tbilisis parizis komuna, proletariatis pirveli revoluciuri
quCebis siaSi Setanilia rogorc p. cicianovis quCa (k. afxazis mTavroba, r-ic Seiqmna safrangeTSi 1871 w. 18 marts. iarseba
quCis nawilTan erTad), 1843 w. siaSi ki – rogorc vercxlis 72 dRe.
rigi, Tbilisis quCebis 1925 w. cnobarSi _ rogorc v. q. qu­ vla­ di­mer vo­ro­ni­nis qu­Ca, di­ du­ be-Cu­Ru­ re­Tis r-ni (di­ du­
Cam sa­xe da tra­ di­
ci­ e­
bi Se­ i­
nar­Cu­na TiT­ qmis sabW. xe­li­suf­ le­ bis be); egnate da vaxtang fifiebis quCidan goris quCamde. warmo­
da­mya­
re­
ba­mde. Semo­na­xu­lia XIX s. dasasrulis da XX s. da­ sa­ iq­mna XIX s. mi­ wu­rul­Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w.
wyi­sis sa­cxovr. sa­ xle­ bi. aqvs 1 Ses., 4 Cixi. Sedgenil quCebis siaSi Setanilia rogorc tramvais Sesaxvevi,
emil ver­har­nis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (axali ku­ kia); 70-ian wlebSi v. vo­ ro­ni­
nis Se­
sax­
ve­vi daerqva, 1997 _ v. q.
emil verharnis Sesaxvevidan nestor kalandariSvilis quCamde. (ix. v. voronini).
78 e nci k l o p e d i a
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
79
za­ar­bri­u­ke­nis mo­e­da­ni, Zveli Tbilisis

z r-ni (Zveli kukia, CuRureTi); daviT aRmaSeneb-

lis gamzirsa da dimitri uznaZis, platonis, lev
tolstoisa da mose gogiberiZis quCebs Soris.
XIX s. 50-ian wlebSi mtkvris marcx. mxares war-
moqmnil moedans Ta­ vi­dan m. vo­ ron­co­vis, 1925-idan _ k. mar­
qsis saxeli er­qva. 1978 moedans zaarbriukenis saxeli ewoda.
1867 kavkasiis Tavadaznaurobis nebayoflobiTi SenawirebiT
al­ ge­
Tis qviT mo­ pir­ ke­
Te­ bul kvar­ cxlbek­ ze da­ id­ga kav­ ka­
si­
is pir­ ve­
li me­ fis­nac­ vlis, gen.-fel­ dmar­Slis m. vo­ ron­ co­vis
peterburgSi Camosxmuli Zeg­ li. es iyo samxr. kavkasiaSi da­
dgmu­ li pir­ ve­
li qan­ da­ke­ba (moqandakeebi: n. pimenovi, v. krei­
tani. arqit. o. simonsoni). 1922 w. Zeg­ li ai­ Res.
za­ ar­ bri­ uk­ e­
ni, qalaqi germaniaSi. za­ a­
ris mxa­ ris cen­ tri.
Tbi­ lis­Tan da­ Zmo­bi­le­bu­ lia 1975-idan. zaarbriukenis moedani.
ki­
ri­ ak zav­ri­e­vis qu­Ca, isa­ ni-sa­
mgo­ris r-ni (navTluRis I
mi­na­Zis, 1938 _ kol­xi­dis, 1946 _ i. ja­va­xiS­vi­lis, 1991 m.
dasaxleba); vasil kopcovis quCidan dimitri uznaZis quCamde.
zandukelis saxeli ewoda. #1-Si ganTavsebulia m. kostavas
na­
vTlu­ Ris I da­ sax­le­ bis XII qu­ Cas k. zav­
ri­e­vis saxeli ewoda
memorialuri saxl-muzeumi.
1983.
kolxida, samxr.-aRm. da aRm. SavizRvispireTis berZn. sa-
zaza fanasker­tel-ciciS­vilis quCa, va­ ke-sa­
bur­ Ta­
xelwodeba.
los r-ni (saburTalo); baxtrionis quCidan iyalTos goramde.
zarbaznis Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (CuRureTi);
warmo­ iq­
mna XX s. 70_80-ian wleb­ Si. 1983 _ k. ga­ msa­xur­di­as,
iwyeboda kumisis quCidan. warmoiqmna XIX s. bolos, mas
1990 zaza fanaskertel-ciciSvilis saxeli ewoda.
Semdeg, rac gareTubnidan aq gadmoitanes `saaTi-zarbazani~,
zaza fanaskertel-ciciSvilis quCa, isani-samgo-
saidanac yoveldRiurad SuadRis aRsaniSnavad isrodnen. re-
ris r-ni (varkeTili); Triale­ Tis quCidan giorgi abaSvilis
voluciis Semdeg es tradicia moiSala, z. S-is saxeli ki
quCamde (ix. zaza fanaskertel-ciciSvili).
karga xans SemorCa. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903
giorgi (gi­ go) za­zi­aS­vi­lis qu­Ca, di­ du­be-Cu­Ru­ re­
Tis r-ni
w. Sedgenil quCebis siaSi, 1925_26 wlebis cnobaTa wignSi
(axali kukia); cotne dadianis quCidan afxazeTis quCamde.
`mTeli tfilisi~ da Tbilisis quCebis 1959 w. cnobarSi.
warmo­ iq­
mna XIX s. da­ sas­ ruls. Tbilisis gamgeobis mier 1903
amJamad Ses. aRar arsebobs.
w. Sedgenil quCebis siaSi Setanilia rogorc pav­ les qu­ Ca.
zar­zmis qu­Ca, glda­ ni-na­
Za­
la­ de­vis r-ni (ko­ ni­
a­
kis qar­
xnis
1923 _ p. mo­ nti­ni­s, 1990 ki g. za­zi­aS­vi­lis sa­xe­li ewoda. da­sax­
le­ ba); mixeil ipolitov-ivanovis I Cixidan amave saxel-
aqvs 2 Ses. wodebis quCamde. yof. „a“ qu­ Ca. z. q. daerqva XX s. 70-ian
giorgi (gi­ go) za­zi­aS­vi­lis II Sesaxvevi, di­ du­be-Cu­Ru­ wlebSi.
re­Tis r-ni (axali kukia); dasawyisi petre mamraZis xevidan. zarz­ ma, so­ fe­li adi­ ge­
nis r-nSi. aq mdebareobs XIV s. zar­
giorgi (gi­ go) za­zi­aS­vi­lis III Sesaxvevi, di­ du­be-Cu­Ru­ zmis mo­ nas­te­ri.
re­Tis r-ni (axali kukia); petre mamraZis xevidan giorgi ef­rem za­qa­ra­ia ­ s qu­Ca, glda­ ni-na­
Za­
la­de­vis r-ni (lotki-
maruaSvilis quCamde. ni); levan cqiti­Svilis quCidan internatisa da samRereTis
so­lo­ mon zal­das­ta­niS­vi­lis gasasvleli, Zveli quCebamde. warmo­ iq­mna XX s. 30-ian wleb­ Si da pro­ le­ta­
ris
Tbilisis r-ni (ve­ re); solomon zaldastaniSvilis Sesaxvevi- qu­Ca daer­ qva. datanilia Tbilisis 1934 w. gegmaze. 1993 e.
dan polikarpe kakabaZis quCamde. zaqaraias saxeli ewoda. aqvs 3 Ses.
so­lo­ mon zal­das­ta­niS­vi­lis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni ser­go za­qa­ri­a­Zis qu­Ca, va­ ke-sa­bur­Ta­los r-ni (de­ li­si);
(ve­
re); Zmebi kakabaZeebis quCidan polikarpe kakabaZis quCamde. mixeil asaTianis quCidan ferdinand TavaZis quCamde. warmo­
qu­Cis gana­ Se­
ni­a­
ne­
ba da­ i­
wyo XIX s. II na­ xe­
var­Si. Zi­ri­Ta­
dad da­ iq­
mna XX s. 50-ian wleb­ Si. ad­ re usa­ xe­
lo qu­ Ca iyo. 1972
sax­ldnen ma­ Sin­de­
li mTa­ var­mmar­Tve­
lis mi­er ru­ se­
Ti­dan Camo­yva­ s. za­qa­ri­a­Zis sa­xe­li ewo­da. quCazea Tbilisis centraluri
ni­
li gada­ mdga­ ri ja­ ris­ ka­
ce­bi da xe­ los­ne­
bi. Tbilisis 1900 saxelmwifo arqivi.
w. gegmaze datanilia rogorc moskovis quCis (axland. Zmebi gla­ xo za­xa­ro­vis qu­Ca, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (Savi sofe-
kakabaZeebis quCa) ganStoeba _ fer­xu­lis Se­sax­ve­vi. 30-ian li); arboSikis quCidan ialbuzis quCamde. warmo­iq­mna XIX s-
wlebSi k. lib­ knex­tis saxeli daerqva (datanilia Tbilisis Si. ad­re ial­ bu­zis qu­Cis Se­sax­ve­vi iyo, r-is nawili Tbilisis
1934 w. gegmaze), 1990 daubrunda Zv. saxeli _ fer­ xu­lis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc saqobos Sesaxvevi. 1993
qu­Ca. 1994 s. zaldastaniSvilis saxe­ li ewoda. aqvs 1 gas. g. zaxarovis saxeli daerqva.
(yof. moskovis Cixi, Semdeg _ k. libknextis gasasvleli), 1 zahesis xidi-akveduki, diRmisa da gldanis damakavSire-
Ses. (yof. moskovis Ses., Semdeg _ k. libknextis Ses.). beli xidi (1952; inJ. m. kobaxiZe) md. mtkvarze (zemo avWala),
quCaze dgas wminda mixeil tverelis eklesia (1913). es ad- daviT aRmaSeneblis xeivnis gagrZelebasa da grigol xanZTe-
gili Tbilisis 1900 w. gegmaze datanilia rogorc `ferxu- lis quCas Soris.
lis gora~, mogvianebiT `ferxulis goras~ saxeli Seecvala ze­ganis qu­Ca, didube-CuRureTis r-ni (svaneTisubani); as-
da `puris goraki~ daerqva. ix. agreTve kurskis quCa. pinZisa da zeganis Sesaxvevebs Soris. warmo­ iq­
mna XX s. 20-ian
mi­
xe­il zan­du­ke­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (ve­ re); wlebSi. 1924 w. Tbilisis gegmaze da 1923 `Tbilisis sabWos
Zmebi kakabaZeebis quCidan vasil barnovis quCamde. warmo­ iq­ moambeSi~ zeganis saxeliTaa Setanili (igi marTlac zeganze
mna XIX s-Si. Tbilisis 1885 w. gegmaze datanilia rogorc mdebareobs). momdevno wlebSi arasworad Zegamis quCa ewoda.
axali quCa, 1900-ian wlebSi daerqva qalaqisTavis pavle aqvs 1 Ses., 1 Cixi.
aleqsandres Ze iz­ ma­
i­
lo­ vis saxeli (Setanilia Tbilisis gam- ze­daz­nis gasasvleli, glda­ ni-na­
Za­
la­de­vis r-ni (Rrma­
Re­
geobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi). 1923 _ e. lo­ le); zedaznis quCidan didi jixaiSis II Sesaxvevamde.

zemeli.
80 e nci k l o p e d i a

mixeil zandukelis quCis dasawyisi.

ze­daz­nis qu­Ca, glda­ ni-na­
Za­
la­de­vis r-ni (Rrma­ Re­le); ze­mo va­kis dasaxleba, Zveli Tbilisis r-ni (ze­ mo vere);
cot­­ne dadianis quCidan mTis ferdobamde. warmo­ iq­
mna XX s. warmo­iq­
mna XX s. 30-ian wleb­ Si.
30-ian wleb­ Si. aqvs 1 gas., 1 Cixi. ze­mo vere, Zveli Tbilisis r-ni. Tbilisis mikroubani
ze­da­ ze­ ni, mTa sa­gu­
ra­mos qed­ ze, sadac VI s. ze­ daz­ nis mo­ mtkvris marjv. mxares, mTawmindis qedis ferdobze, i.
nas­
te­ria. gogebaSvilis da g. rCeuliSvilis quCebisa da veris axali
ze­dam­zis gasasvleli, glda­ ni-na­
Za­
la­
de­vis r-ni (lot­ sasaflaos midamoebi. misi adrind. saxelia `vardisubnis mTa~,
kini); zedamzis II Sesaxvevidan gordis quCamde. `vardigora~. saxelw. miiRo aq gavrcelebuli askilis buC-
ze­dam­zis qu­Ca, glda­ ni-na­
Za­
la­de­vis r-ni (lotkini); di- qnaris gamo. XIX_XX ss. mijnaze daerqva `semionovka~ am
mitri JRentis quCidan silibistro Todrias quCamde. warmo­ adgilebSi dislocirebuli `semionovskis~ polkis mixedviT.
iq­
mna XX s. 40-ian wleb­ Si. aqvs 1 gas., 2 Ses. zemo veZisi, vake-saburTalos r-ni (veZisi); dasaxleba
zedaubnis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­de­vis r-ni (lotkini); di- Tbilisis das. nawilSi, qvemo veZissa da lisis tbis dasax-
mitri JRentis quCidan zedaubnis II Sesaxvevamde. qu­ Ca warmo­ lebas Soris.
iq­
mna XX s. 20-ian wleb­ Si. mdebareobs lot­ ki­
nis da­sax­le­bis ze­mo ve­Zi­sis qu­Ca, va­ke-sa­bur­ los r-ni (ze­
Ta­ mo ve­Zi­si);
ze­
da na­wil­ Si. aqvs 2 Ses. xe­
vidan taSkentis, oseTisa da budapeStis quCebamde. warmo­
elizbar zedginiZis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (mTawmin- iq­
mna XX s. 40-ian wleb­ Si. aqvs 2 Cixi.
da); Txinvalis quCidan kote mesxis aRmarTamde. warmoiqmna zemo metalurgebis dasaxleba, isani-samgoris r-ni
XIX s-Si. adre Txinvalis Ses. erqva, Setanilia Tbilisis (navTluRi); dasaxleba saqhidroenergomSenis dasaxlebasa da
gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi. 1998 e. zedgi- qvemo metalurgebis dasaxlebas Soris.
niZis saxeli ewoda. aqvs 2 Cixi. zemo ubani, Zveli Tbilisis r-ni. Tbilisis ist. ubani,
ze­ka­ris qu­Ca, glda­ ni-na­Za­
la­de­vis r-ni (lotkini); geguTis
kalis nawili. SemosazRvrulia axland. k. afxazisa da n. ba-
quCidan asureTis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. 50-ian wleb­ Si.
raTaSvilis quCebiT da mtkvris kalapotiT. mdebareobs kalis
ze­ka­ ri, r k i n i s j v a r i, uRel­ te­xi­li me­
sxeTis qed­ ze.
centraluri arteriis _ k. afxazis quCis _ marcxniv. saxeli
zemeli, XIX s. Tbilisis erT-erTi mikroubani, axland.
ewoda qvemo ubanTan SedarebiT zemo mdebareobis gamo. z.
rusTavelis moednis mimdebare teritoria. saxeli ewoda
u-is ist. centria axland. erekle II-is moedani.
provizor-afTiaqaris evgeni iakobis Ze zemelis gamo, r-sac
zes­ta­fo­nis qu­Ca, glda­ ni-na­
Za­
la­ vis r-ni (naZaladevi);
de­
XIX s. 90-ian wlebSi veris moedanze, axland. m. kostava-
cotne dadianis quCidan metros sadgur „eleqtrodepomde“.
sa da m. javaxiSvilis quCebis Sesayarze, hqonda ovaluri
formis afTiaqi (aiRes XX s. 30-ian wlebSi rusTavelis warmoiqmna XX s. 30-ian wlebSi. aqvs 1 Ses.
moednis gafarToebisas). zes­ ta­fo­ ni, qa­
la­
qi das. sa­
qar­Tve­
lo­ Si.
zemo aleqseevkis dasaxleba, isani-samgoris r-ni; da­ zva­re­Tis qu­Ca, glda­ ni-na­
Za­la­ vis r-ni (Rrma­
de­ Re­le); da-
saxleba Tbilisis samxr.-aRm. nawilSi, besarion qeburias dasax- viT guramiSvilis gamziridan xevamde. warmo­ iq­
mna XX s. 40-
lebis mopirdapire mxares, kaxeTis gzatkecilis marcxniv. ian wleb­Si.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
81
zva­ re­ Ti, so­ fe­li onis r-nSi. siaSi Setanilia rogorc ar­ se­na­
lis qu­ Ca. aq id­ ga ar­ se­na­
lis
zi­a­ris qu­Ca, glda­ ni-na­Za­la­de­vis r-ni (lotkini); dimitri sa­u­wye­bo ya­
zar­mis Se­no­be­
bi. 1894 ai­ go Tbi­ li­ sis sa­ sa­
mar­Tlo
JRentis quCidan axtalis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. 20-ian pa­
la­ tisa da saolqo sasamarTlos Se­ no­ba (axland. saqarT-
wleb­ Si. Setanilia Tbilisis quCebis 1926 w. cnobarSi. velos uzenaesi sasamarTlo; arqit. a. SimkeviCi), ris gamoc
zi­ ar
­ i, so­fe­li gur­ ja­a­nis r-nSi. 1895 sa­ sa­
mar­Tlos qu­ Ca da­ ar­
qves. datanilia Tbilisis 1897
zig­za­gis I qu­Ca, glda­ ni-na­
Za­la­ vis r-ni (Rrma­
de­ Re­le); da- w. gegmaze. sabW. xe­ li­ suf­le­ bis da­ mya­
re­bis pir­ vel wleb­ Si
viT guramiSvilis gamziridan mTis ferdobamde. warmoiqmna sa­sa­mar­Tlos da­ er­qva sa­ xal­xo tri­ bu­
na­li da qu­ Ca­
sac tri­
XX s. 40-ian wlebSi. aqvs 1 Cixi. bu­na­lis qu­ Ca uwo­ des. 1926 _ g. aTar­ be­go­vis, 1990 Zme­bi
zig­za­gis II qu­Ca, glda­ ni-na­Za­
la­de­vis r-ni (Rrma­ Re­le); zu­ba­laS­vi­le­bis saxeli daerqva. qu­Ca­ze Semo­na­xu­lia XIX s.
zigzagis I quCidan mTis ferdobamde. warmoiqmna XX s. 40-ian dasasr. da XX s. da­ sa­
wyi­sis sa­cxovr. sa­ xle­ bi; Se­no­ba (#48),
wlebSi. aqvs 1 Cixi. r-Sic dRes p. yuraSvilis sax. bav­ Sv­
Ta I klinikuri sa­ a­
vad­
zin­di­sis qu­Ca, isa­ ni-sa­ mgo­ ris r-ni (av­ la­ba­ri); awyuris myo­ foa, agebulia 1906 stefane da nikoloz zubalaSvilebis
quCidan avlipi zurabaSvilis quCamde. warmo­ iq­mna XX s. da- mier rogorc upovarTa, umweoTa da usaxlkaroTa TavSesa-
sawyisSi. ad­ re mas fermis quCa erqva. Tbilisis 1934 w. fari (arqit. m. ohanjanovi). quCas aqvs 1 Cixi.
gegmaze datanilia rogorc ferma-avlabris me-14 quCa. 40-ian zug­di­dis qu­Ca, di­ du­be-Cu­Ru­re­Tis r-ni (di­ du­be); va­
wlebSi fer­ ma-av­
lab­ ris I qu­ Ca daer­ qva, 60-ian wlebSi z. q. xuSti bagrationis quCidan Temur fifias quCamde. warmo­ iq­
ewoda. mna XIX s. bo­ los. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903
zin­ di­ si, ad­re so­ fe­li iyo, amJamad uba­ nia daba suramSi. aq w. Sedgenil quCebis siaSi.
cxov­ rob­da le­sia uk­ ra­in­ka. iq­vea mi­si saxl-mu­ze­u­mi. zug­ di­di, qa­la­qi das. sa­ qar­Tve­lo­ Si.
xai zi­Cis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (mTaw­
mi­ min­da); vaxtang av­
li­ pi zu­ra­baS­vi­lis qu­Ca, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (av­ la­
kotetiSvilis quCidan besikis quCamde. warmo­ iq­mna XIX s-Si. ba­ri); Telavis quCidan kaxeTis gzatkecilamde. warmo­iq­mna
Tbilisis 1867 da 1934 wlebis gegmebze datanilia rogorc XX s. I naxevarSi. 20-ian wlebamde ferma-avlabris VII quCa
I pa­
ra­le­lu­ri qu­ Ca, Semdeg m. zi­ Cis sa­xe­li daerqva. erqva, Semdeg ko­ ba­
re­Tis qu­ Ca daer­ qva. 1996 a. zu­ ra­baS­vi­lis
zov­re­Tis qu­Ca, va­ ke-sa­ bur­ Ta­los r-ni (veZisi); sofrom sa­xe­li ewoda.
mgalobliSvilis quCidan taSkentis quCamde. warmo­ iq­mna XX zRvisubani, gldani-naZaladevis r-ni. sacxovr. r-ni Tbi­
s. 50-ian wleb­ Si. lisis Crd. nawilSi, Tbilisis wyalsacavis midamoebSi. moi­
zov­ re­ Ti, so­ fe­li zes­ ta­fo­ nis r-nSi. cavs lotkinis goris dasaxlebas da avWalis mimdebare teri­
bi zu­ba­laS­vi­le­bis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (mTa­
Zme­ torias. adre Temqis dasaxleba erqva. 1999 z. ewoda. r-nis
wmin­da); besikis quCidan aleqsandre griboedovis Sesaxve- ganaSenianeba daiwyo XX s. 60-ian wlebSi. dagegmarda 1971
vamde. adre iwyeboda cxra aprilis quCidan. 2005 yof. z. da 1988 wlebSi. Sedgeba oTxi mikroraionisagan: I mikrorai­
q-is nawils besikis quCamde z. Jvanias saxeli ewoda. warmo­ oni moicavs IV, IX, X, Xa kvartlebs, III mikroraioni _ I, II,
iq­
mna XIX s. I naxevarSi. 1843 w. Sedgenil Tbilisis quCebis III, IV, V kvartlebs, XI mikroraioni _ I, II, III kvartlebs.

Zmebi zubalaSvilebis quCa. u z e n a e s i s a s a m a r T l o .

6. q e
82 e nci k l o p e d i a
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
83
lukiane TabukaSvilis qu­Ca, vake-saburTalos 1809 gareTubnis dagegmarebis dros (polk. banovis gegma). da­

T
r-ni (saburTalo); mdebareobda Jiuli Sartavasa i­
wyo mo­ ed­nis re­ gu­ la­ ru­ li gana­ Se­ni­
a­
ne­
ba _ amo­ av­ses da gada­ xu­
da levan goTuas quCebs Soris. warmoiqmna XX s. res ava­ na­
an­
Txe­ vi, ga­ iy­va­nes wylis mi­ lsa­ de­ne­bi. Ta­vi­si ar­ se­bo­bis
30-ian wlebSi. adre ganjis Sesaxvevi erqva. Tbi- man­
Zil­ ze mo­ ed­ nis sa­ xe­li mra­ val­ jer Se­ ic­ va­
la: Tavdapirvelad
lisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc ganjis erqva Stabis moedani, 1828 rus. ja­ ris mi­ er erev­ nis aRe­ bis
quCa. 1958 daerqva l. TabukaSvilis saxeli. amJamad quCa aRar aR­sa­niS­na­
vad (1827) ja­ ris sa­ rdals, gen. i. pas­ ke­viCs ubo­Zes
arsebobs. igi Caikarga axal ganaSenianebaSi. erev­ nis gra­ fis wo­ de­ ba, xo­ lo mo­ e­
dans Tbi­ lis­ Si pas­ ke­viC-eri­
ganja (qarT. wyaroebiT _ g a n Z a), qalaqi azerbaijanSi. van­skis (erevanskis) mo­ e­
da­ni da­ ar­qves, Se­ mdgom­ Si si­ mok­lis­ Tvis
1904_18 erqva elizavetpoli, 1935_89 _ kirovabadi. mo­e­
dans Se­ rCa ere­ van­skis (mo­ sax­le­ ob­a­
Si _ ere­ v­nis) sa­ xe­
li (am
re­vaz Ta­bu­kaS­vi­lis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (ga­ re­T­ saxeliTaa aRniSnuli miwismzomel tovarnickis mier Sedgenil
u­ba­ni); grigol orbelianis moednidan vardebis revoluciis qalaqis 1833_35 wlebis gegmaze). 1918_21 wleb­ Si, sa­ qarTv.
moednamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si. quCa 1809 daaproeqta polk. da­mo­uk­i­deb­lo­ bis xan­ mok­le pe­ ri­od­ Si, Ta­ vi­suf­ le­ bis mo­ e­
da­ni
banovma. 1841 w. Sedgenil Tbilisis quCebis siaSi Setanilia ewoda; 1922, ro­ ca Tbi­ li­ si ami­ er­kavk. fe­ de­ra­ci­is (Se­ di­od­nen
rogorc me­ san­gre­ Ta quCa (am qu­ Ca­
ze mde­ ba­
re­ob­
da m­ esan­gre­Ta sa­
qar­ Tve­lo, som­ xe­Ti da azer­ ba­
i­
ja­ ni) de­ da­qa­la­qi ga­ xda, mo­ e­
dans
ba­
ta­ li­o­nis ya­ zar­ma). XX s. 30-ian wlebSi ori qu­ Cis _ baz­ daerqva ami­ er­ kav­ka­
si­ is fe­ de­ra­ci­is mo­ e­
da­ni; 1938 _ l. be­ ri­as,
ri­sa (datanilia Tbilisis 1867 w. gegmaze) da me­ san­gre­Ta 1953 v. le­ ni­nis sa­xe­li ewoda, 1990 ki T. m-is sa­xe­li da­ub­
qu­Ce­bis gaerTianebis Se­ de­gad warmo­ qmnil qu­ Cas daerqva b. run­ da.
Zne­la­Zis sa­xe­li (datanilia Tbilisis 1934 w. gegmaze). 1990 mo­ed­nis mTavar RerZ­ ze gamo­ dis yof. me­ ri­
is Se­ no­ ba sa­a­
Ti­
_ ioane petriwis, 1992 r. Ta­ bu­kaS­vi­lis saxeli ewoda. qu­Ca­ a­
ni koS­ kiT (amJamad aq ganTavsebulia Tbilisis sakrebulo).
ze aris yof. Zegl­ Ta dac­ vis mT. sam­ mar­Tve­los Se­ no­ba (XX s. Senoba agebulia XIX s-Si. mas dRemde SemorCa pirvandeli
da­sawyisi), ag­ reT­ ve XIX s. dasasrulis da XX s. da­ sa­
wyi­sis saxe, Tumca araerTxel iyo rekonstruirebuli. Tavdapirve-
sa­cxovr. sa­ xle­ bi. aqvs 1 Ses., 2 Cixi. lad, 40-ian wlebSi, aages qalaqis policiis orsarTuliani
fer­ nand TavaZis qu­Ca, va­
di­ ke-sa­bur­ Ta­los r-ni (delisi); Senoba, 1882_86 wlebSi Catarda Senobis rekonstruqcia (ar­
vaJa-fSavelas gamziridan Salva nucubiZis quCamde. warmoiqm- qiteqtorebi: a. ozerovi, p. Sterni) e. w. `fsevdomavritanuli
na XX s. 50-ian wlebSi. yof. vaJa-fSa­ ve­
las I Se­ sax­ ve­vi. 1977 stiliT~. 1884 daayenes saaTi. 1910 arqit. k. tatiSCevis
_ p. kakabaZis, 1995 f. Ta­ va­Zis sa­xe­li ewo­da. proeqtis mixedviT miaSenes marjv. frTa (g. tabiZis quCi-
Ta­vi­suf­le­bis mo­e­da­ni, Zveli Tbilisis r-ni (mTaw­ min­ dan), 1912 _ marcx. frTa (S. dadianis quCidan). moednis
da); rusTavelis gamzirsa da giorgi leoniZis, galaktionis, aRm. mxa­ res gan­ la­ ge­bu­ lia yof. sa­ qa­la­qo sa­ kre­ di­to saz-bis
Salva dadianis, kote (konstantine) afxazis da aleqsandre sa­
msar­ Tu­ li­a­ni Se­ no­ ba (axland. saqarTvelos banki. 1903) da
puSkinis quCebs Soris. qa­ la­qis mTa­ va­ri mo­ e­ ni da mniS­
da­ vne­
lo­ Zv. sa­ cxovr. sa­ xle­ bi, r-Ta pir­ vel sa­ rTul­ ebze sxva­ das­ xva
va­
ni sa­ tran­spor­ to kvan­ Zi. XIX s-mde mo­ ed­
nis te­ rit. mo­ qce­u­li sa­
vaW­ ro da­ we­se­bu­ le­ baa gan­ Tav­se­bu­li. da­ sav­le­ Tis mxa­ re, me­
iyo ga­ re­Tu­ban­Si, qa­la­qis sa­zRvrebs ga­reT da ek­vro­da qa­la­qis ri­i­dan yof. „kav­ ka­si­ is ar­ mi­
is Sta­ ba­
mde“ (1824; gviani klasi-
ke­
dels ax­ land. puS­ ki­
nis qu­Cis mxri­ dan (k. afxazis qu­ Cis da­ sa­ cizmi) da­ in­
gra 1991, e. w. Tbi­ li­ sis omis dros.
wyis­ Si sim­bo­
lu­ rad aR­ niS­
nu­lia am ked­ lis mde­ ba­
re­o­ba). XVII s. un­da aRi­ niS­ nos mo­ edanze ganlagebuli ram­ de­ni­me mniS­ vne­
bo­los ax­ land. xe­ lovn. mu­ ze­
u­ mis ad­gil­ ze id­ ga me­
fis qar­ vas­
la, lo­ va­
ni ist. na­ ge­bo­ ba, r-ebic sa­ in­te­re­so iyo ga­ rkve­ u­
li ar­
r-ic 1724 da­ an­
gri­es Tur­ qeb­ma. al. piSCeviCis mier Sedgenil qi­
teq­ tu­ ru­li, kul­ tu­ ru­li da is­ to­ ri­u­li Tval­ saz­ri­siT,
Tbilisis 1785 w. gegmis mixedviT moednis mimdebare teritoria mag­ram Cve­ na­
mde ver mo­ aR­wia, ese­ nia: qar­ vas­la, XIX s. I nax.
eWira mefis ojaxis wevrTa baRebs. moednis mijnebi ganisazRvra yve­la­ze di­ di saz. na­ ge­bo­ba. am kom­ pleqs­ Si, r-is mSe­ neb­lo­ ba 1851

Tavisuflebis moedani. T b i l i s i s s a k r e b u l o .
Tavisuflebis moedani. w m i n d a g i o r g i s m o n u m e n t i .
84 e nci k l o p e d i a
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
85

Tbilisis wyalsacavi.
86 e nci k l o p e d i a

da­mTav­rda, Se­ di­ o­

da Se­ sa­
niS­ na­vi Te­ at­ri, ma­ Ra­zi­e­
bi, sa­ stum­ ro da Ta­ mara­ Se­ ni, sof­ le­bi gorisa da qa­ re­
lis r-neb­ Si.
sxv. ar­ qit. j. sku­ di­
e­
rim fa­ sa­de­bis daproeqtebisas gamo­ i­
ye­na mi­
xe­ il Ta­ma­raS­vi­lis qu­Ca, va­ ke-sa­
bur­ Ta­los r-ni (va­
italiis qa­ laq viCen­ cis ba­ zi­ li­ kis (ar­ qit. an­ drea pa­ la­dio) xu­ ke, de­li­si); ilia WavWavaZis moednidan aleqsandre yazbegis
roT­ mo­ZRvru­ li mo­ ti­ ve­
bi. Ta­ na­med­ro­ ve­e­
bi aR­ frTo­ va­
ne­bu­li iy­ vnen gamziramde. qu­ Ca warmo­ ad­
gens va­ ke-sa­bur­Ta­ los Se­ ma­
er­Te­ bel
Tbi­ li­sis qar­ vas­lis mxat­ vru­ li Rir­ se­be­biT. „...Te­ at­ri, _ werda ma­
gis­ trals. ga­ yva­ lia 1958 (sigrZe 1600 m). 1965 ewo­
ni­
ru­ si mwe­ ra­li v. so­ lo­ gu­bi, _ tols ara­ vis udebs Ta­ vi­
si Si­ da da d. gu­ ra­miS­vi­lis, 1990 _ m. Ta­ma­raS­vi­lis sa­xe­li. quCis
mo­rTu­ lo­ biT... igi hgavs uzar­ ma­
zar sa­ ma­jurs sxva­ das­ xva aRmo­ marjvena mxaresaa ipodromi (gaixsna 1959; arqit. i. kasraZe),
sav­lu­ ri na­ xa­
tiT Seq­ mni­
li mi­ nan­qre­biT“. aleq­ san­dr di­ u­ma (ma­ma), marcxena mxares _ e. andronikaSvilis sax. fizikis institu-
r-ic ew­ via Te­ atrs 1858, aRniSnavs: „Ce­ mi cxov­ re­
bis man­ Zil­ ze ti. quCaze, xeivanSi, dgas k. SColkinis biusti (moqandake g.
me na­na­
xi maqvs TiT­ qmis yve­ la Te­ at­ ri, mag­ ram ver­ cer­ Ti maT­ ga­ni ToiZe. arqit. g. CiCua).
ver Se­ ed­re­ba si­ la­ma­ziT tfi­ li­ sis Te­ atrs“. 1874 Te­ at­ri da­ iw­ Ta­mar me­fis gamziri, va­ ke-sa­bur­Ta­lo­ sa da Zveli Tbi-
va. mi­si ked­ le­ bi gamo­ i­
ye­nes ax. qar­ vas­la­ Si, r-ic 1934 mo­ ed­nis lisis r-ne­ bis sazRvari; gmirTa moednidan vagzlis moednamde.
re­kon­struq­ ci­is dros ai­ Res. da­ ngre­ u­li qar­ vas­lis ad­ gi­las warmo­ iq­mna XIX s-Si. 1935-mde sadguris qu­ Ca er­ qva, Sem­deg _
aR­lu­ me­
bi­sa da de­ mon­stra­ ci­ e­
bis Ca­ sa­ta­ reb­lad aSen­ da tri­ bu­na, Ce­
li­ us­ki­
ne­le­bi­sa. quCas saxeli daerqva 1933_34 wlebSi gem
r-is de­ mon­taJi mo­ xda 1938. me­ ri­is Se­ no­bis pir­ da­pir, puSkinis `CeliuskiniT~ Catarebuli polaruli eqspediciis wevrebis
skver­ Tan aSen­ da ax. tri­ bu­ na. 50-ian wleb­ Si es tri­ bu­nac mo­ Sa­ mier gamoCenili gmirobis aRsaniSnavad (1933 daniaSi agebul
les; 1956 ga­ ix­ sna v. le­ ni­nis 18,5 m-iani monumenti (moqandake v. gems saxeli ewoda XVIII s. polareTis rusi mkvlevris se-
TofuriZe. arqiteq­ torebi: g. melqaZe, k. CxeiZe, S. yavlaSvili, mion ivanes Ze Celiuskinis pativsacemad). 1989 quCas Tamar
g. xeCinaSvili). 1990 igi ai­ Res. es iyo sabW. kav­ Sir­ Si le­ ni­nis mefis saxeli ewoda. igi qa­ la­ qis Se­ da­
re­biT mo­ kle, mag­ ram
Zeg­lis mo­ xsni­s erT-er­ Ti pir­ ve­
li aq­ cia, ra­ sac moh­ yva sxva­ da­ mniS­ vne­
lo­ va­
ni ma­ gis­tra­lia, r-ic grZi­ vad gaSenebul qa­ laq­ Si
sxva qa­ laq­ sa da so­ fel­ Si aTa­ so­ biT Zeg­ lis ngre­ va; T. m-is das. am­
ya­rebs me­ tad sa­ Wi­ro ganiv kav­ Si­rebs _ vagzlis moedans
mxa­res, 1858 age­ bul or­ sar­ Tu­ li­ an Se­ no­ba­ze, 1876 da­ a­
Se­nes me­sa­me Ta­mar me­ fis xi­ di­sa da gmir­ Ta mo­ ed­nis ga­ vliT akav­ Si­rebs qa­
sa­
rTu­ li da mTli­ an­i re­ kon­ struq­ ci­is Sem­ deg Se­ iq­
mna sa­ stum­ ro la­ qis cen­ trTan da sxva r-neb­ Tan. Tav­ da­pir­ ve­lad qu­ Ca, r-ic
„grand otel kav­ ka­zi“, igi qa­ la­qis erT-erT yve­ la­ze kom­ for­ Tbilisis 1900 w. gegmaze vagzlis (yof. bulvaris quCis)
tul sa­ stum­ rod iT­ vle­ bo­da (inJ. i. aleq­ se­e­
vi). sa­ stum­ ros fa­ da pasaJ `kroSkas“ quCebis saxeliT iyo datanili, iwye­ bo­da
sa­
di, r-ic mo­ e­
dan­ze gamo­ di­o­da, Semo­ rCa 1991-mde, e. w. Tbi­ li­ sis rki­ nig­zis sa­ dgu­ ri­
dan da aR­ wev­da yof. eli­ sa­be­dis (ax­land. m.
omis tra­ gi­kul mo­ vle­nebamde. uka­ nas­knel pe­ ri­ od­Si moedanze wi­nam­ZRvriS­ vi­
lis) qu­ Ca­mde. ple­ xa­
no­vis pros­ peq­
tis (ax­ land.
aSenda ram­ de­ni­me axa­ li Se­ no­ba, m. S. sastumro `qorTiard-ma- da­viT aR­ ma­
Se­neb­lis gamziris) ku­ Txe­Si id­ ga mTel qa­ laq­ Si
rioti~. Crd. mxares, trad. sakvirao bazrobis adgilze 1886 cno­ bi­li sa­ vaW­ro pa­ saJi _ „kroS­ ka“ (da­ an­gri­ es qu­ Cis ga­ far­
gaSenebul skverSi, dgas a. puSkinis biusti (1892; moqandake f. To­ e­
bis dros) da quCis saxelic mas ukavSirdeboda. gzis ga­
xodoroviCi). 2006 moedanze aRimarTa oqroTi daferili wminda yva­na aq jer ki­ dev 1925 da­ iw
­ yo. qu­ Cis re­ kon­ struq­ ci­
is dros
giorgis monumenti (avtori z. wereTeli). mtkvris marjv. ma­ Ral na­ pir­ ze ga­ iW­
ra uzar­ ma­
za­ri, ga­ ni­vad
da­viT Tav­xe­li­Zis qu­Ca, va­ ke-sa­ bur­ Talos r-ni (delisi); ga­
wo­ li­li kldis ma­ si­
vi. gamzirze gan­ la­ ge­ bu­lia sa­ cxovr.
vaJa-fSa­ ve­
las gamzirsa da petre qav­ Ta­ra­Zis qu­ Cas Soris. da adm. da­ niS­nu­le­bis Se­ no­be­
bi. 2007 daidga berZn. miTosis
quCas d. Tav­ xe­liZis saxeli ewoda 2001. gmiris, promeTes qandakeba (mo­ qandake d. xmalaZe).
Ta­ma­ra­Se­nis gasasvleli, di­ du­ be-Cu­Ru­ re­ Tis r-ni (sva- Tamar mefis xidi (yof. C e l i u s k i n e l e b i s x i d i),
neTisubani); TamaraSenis quCidan ramaz daviTaSvilis quCamde. di­­
du­ be-Cu­ Ru­re­ Tis, vake-saburTalosa da Zveli Tbilisis r-
Ta­ma­ra­Se­nis qu­Ca, di­ du­ be-Cu­ Ru­ re­ Tis r-ni (svaneTisuba- nebis damakavSirebeli xidi md. mtkvarze, Tamar mefis gam-
ni); ramaz daviTaSvilis quCidan petre bagrationis III Cixa- ziris gagrZelebaze vagzlis moednis mimarTulebiT (1935;
mde. warmo­ iq­mna XX s. da­ sa­ wyis­ Si. Setanilia 1925_26 wlebis arqit. n. severovi. inJinrebi v. saluqvaZe, n. slovinski).
cnobaTa wignSi `mTeli tfilisi~. aqvs 1 gas. ivane TarxniSvilis gasasvleli, Zveli Tbilisis
Ta­ma­ra­Se­nis Cixi, di­ du­ be-Cu­ Ru­ re­ Tis r-ni (svaneTisuba- r-ni (vardisubani); ivane TarxniSvilis quCidan akaki xoravas
ni); dasawyisi ramaz daviTaSvilis quCidan. quCamde.

Tamar mefis xidi.

Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
87
iva­ne Tar­xniS­vi­lis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (var­ Tez­mis qu­Ca, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (elia); beTaniis quCidan
disuba­ni); petre meliqiSvilis quCidan vasil barnovis bzifis quCamde. warmo­ iq­mna XX s. 30-ian wleb­ Si.
quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si. Tavdapirvelad ko­ bis qu­ Ca er­ Te­ za­ mi, so­
fe­li mcxe­ Tis r-nSi.
qva (Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil TeT­nul­dis qu­Ca, di­ du­be-Cu­ Ru­re­Tis r-ni (axali kukia);
quCebis siaSi). 1948 ewoda i. TarxniSvilis saxeli. quCazea oTar qinqlaZis quCidan rostovis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX
`wmida ioakimesa da anas saxelobis~ samSobiaro saxli. aqvs s. mi­
wu­ rul­Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil
1 gas., 1 Cixi. quCebis siaSi Setanilia rogorc Temrukis quCa, Tbilisis
ko­ bi, so­ fe­li yaz­ be­
gis r-nSi. quCebis 1955 w. cnobarSi _ rogorc T. q. aqvs 2 Cixi.
oTar Taq­Ta­qiS­vi­lis qu­Ca, va­ ke-sa­bur­ los r-ni (va­
Ta­ ke); TeT­ nul­ di, mwver­ va­
li sva­ ne­Tis kav­ ka­
si­
o­nis mTa­ var qed­ ze,
ilia WavWavaZis gamziridan irakli abaSiZis quCamde. warmo­ md. en­gu­
ris sa­Ta­
ve­eb­
Tan.
iq­
mna XX s. 20-ian wleb­ Si. 1925_26 wlebis cnobaTa wign- TeT­ri wya­ros qu­Ca, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (na­ vTlu­Ri);
Si `mTeli tfilisi~ Setanilia rogorc sa­ ya­
ra­u­
los qu­ Ca, baladanis quCidan cixisZiris quCamde. warmo­ iq­mna XIX s.
60-ian wlebSi ri­ gis qu­ Ca daerqva, 1992 o. Taq­ Ta­qiS­vi­lis bolos. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis
saxeli ewoda. siaSi Setanilia rogorc si­ do­ ni­as qu­Ca, Sem­deg g. ta­ bi­Zi­s
ri­ ga, lat­ vi­
is de­da­
qa­la­qi. saxeli ewoda. 1958-idan T. w. q. hqvia. aqvs 1 Ses., 1 Cixi.
eq­
vTi­me Ta­ya­iS­vi­lis qu­Ca, va­ ke-sa­
bur­ Ta­los r-ni (va­ ke); TeTri wyaro, qalaqi aRm. saqarTveloSi.
dasawyisi ilia WavWavaZis gamziridan. warmo­ iq­
mna XX s. 20- TeT­rixevis dasaxleba, isa­ ni-sa­
mgo­ris r-ni; dasaxleba
ian wleb­ Si. 1925_26 wlebis cnobaTa wignSi `mTeli tfili- Tbilisis aRm. nawilSi. orxevis dasaxlebis gagrZeleba.­
si~ Setanilia rogorc kav­ Si­ris qu­ Ca, 1963 e. Ta­ ya­i­Sv­i­lis TeT­rixevis hesis dasaxleba, isa­ ni-sa­mgo­ ris r-ni;
saxeli ewoda.
dasaxleba Tbilisis aRm. nawilSi. orxevis dasaxlebis
se­
si­lia Ta­ya­iS­vi­lis qu­Ca, isa­ ni-sa­mgo­ ris r-ni (var­ keTi­­
gagrZeleba.­
li-3); viqtor kupraZisa da dimitri (dodo) aleqsiZis qu-
Te­im­ u­raz I-is qu­Ca, va­ ke-sa­bur­ los r-ni (di­
Ta­ di di­Ro­
Cebs Soris. yof. usa­ xe­lo qu­ Cas s. Ta­ya­iS­vi­lis sa­xe­li ewo­da
1990.
mi); demetre Tavdadebulisa da petre iberis quCebs Soris.
usaxelo quCas Teimuraz I-is saxeli ewoda 1989.
Tbi­li­sis gasasvleli, didgoris r-ni (oqroyana); Tbi-
lisisa da akaki wereTlis quCebs Soris. Tek­la­Tis qu­Ca, di­ du­ be-Cu­Ru­ Tis r-ni (axali kukia);
re­
Tbi­li­sis qu­Ca, didgoris r-ni (oqroyana); kojris gza­ senakis quCidan lebardis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. 30-ian
tkecilidan besikis quCamde. aqvs 1 gas., 3 Ses. wleb­Si.
Tev­do­re mRvdlis quCa, di­ du­be-Cu­Ru­ re­Tis r-ni (di­ du­be); Tek­ la­ Ti, so­ fe­li se­ na­
kis r-nSi.
Tamar mefis gamziridan spiridon kedias quCamde. yof. ser­ go Te­la­vis qu­Ca, isa­ ni-sa­mgo­risa da Zveli Tbilisis r-nebis
or­ jo­ni­
ki­
Zis qu­ Cis mo­nak­
ve­
Ti. warmoiqmna XIX s. II naxevarSi. sazRvari (av­ la­ba­ri); qeTevan dedoflis gamziridan avlipi
1922-mde andrias quCa erqva (datanilia Tbilisis 1876 w. gegma- zurabaSvilis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si. datanilia Tbi-
ze), Semdeg _ s. orjonikiZis, 1930 k. marqsis saxeli daerqva, lisis 1876 w. gegmaze. quCazea xuTvarskv­­ la­via­ni sastumro
Semdeg – isev orjonikiZis. 1990 orjonikiZis quCis erT monak- „Seraton-metexi-palasi“ (1991; arqiteqtorebi: e. Cakmani, S.
veTs Tevdore mRvdlis saxeli ewoda, meores _ g. CubinaSvili- yavlaSvili). aqvs 1 Cixi.
sa. quCazea Sps saqarTvelos rkinigzis centraluri klinikuri Te­ la­ vi, qa­
la­qi aRm. sa­ qar­Tve­
lo­ Si.
saavadmyofo, saaqcio saz-ba `bavSvTa samyaro~. Semonaxulia XIX Te­la­vis Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ri); guT-
s. dasasrulis sacxovr. saxlebi. quCaze dgas e. fifias biusti nis quCidan axmetis quCamde.
(moqandake k. merabiSvili. arqit. g. jafariZe). aqvs 2 Cixi (I Te­le­Tis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (xar­ fu­xi); iakob
Cixi _ yof. orjonikiZis gas., Semdeg _ orjonikiZis I Cixi; II curtavelis quCidan mTis ferdobamde. warmoiqmna XIX s-Si.
Cixi _ yof. ozurgeTis Cixi, Semdeg _ orjonikiZis II Cixi). Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis
arsebobs mosazreba, rom quCa 1922-mde atarebda e. an- siaSi. aqvs 2 Ses. (II Ses. _ yof. aRmarTis Ses., III Ses. _ yof.
dreevskis saxels. TeleTis Ses.), 1 Cixi.

Telavis quCa. ` S e r a t o n - m e t e x i - p a l a s i ~ .
88 e nci k l o p e d i a
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
89

Tamar mefis gamziri.

90 e nci k l o p e d i a

Te­ le­ Ti, garda­ bnis r-nis sof­ le­ bis ze­ mo da qve­ mo Te­ le­Tis Tor­ni­ke eris­Ta­vis qu­Ca, glda­ ni-na­
Za­
la­de­visa da
gavr­celebuli saxelwodeba. didube-CuRureTis r-nebi; didubis, naZaladevisa da RrmaRe-
Te­le­Tis I Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (xar­ fu­xi); lis SemaerTebeli quCa (sazRvari naZaladevsa da RrmaReles
iaRlujis quCasa da iakob curtavelis Sesaxvevs Soris (yof. Soris); akaki wereTlis gamziridan cotne dadianis quCamde.
sarvanis Ses.). warmo­ iq­mna XX s. 30-ian wleb­ Si rogorc yof. brZolisa da
Temqa, dasaxleba warmoiqmna Tbilisis elmavalsaSenebeli sabWos quCebis SemaerTebeli magistrali. 1935 mag­ ni­
to­gor­
qarxnis mSeneblobasTan dakavSirebiT. saxelwodebac aqedan skis qu­ Ca daer­ qva, 1990 Tornike erisTavis saxeli ewoda.
modis. 1999 ewoda zRvisubani. quCazea saaqcio saz-bebi: `CarxmSenebeli~ da `Carxi-xazi~. aqvs
Ter­gis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (vardisubani); vasil pe- 1 Cixi.
triaSvilis quCidan korneli kekeliZis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX mag­ ni­to­ gor­ ski, qa­la­ qi ru­ seT­is federaciaSi.
s. mi­
wu­ruls. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis var­lam To­fu­ri­as qu­Ca, va­ ke-sa­
bur­Ta­los r-ni (de­ li­si);
siaSi Setanilia rogorc Se­ sax­ve­
vi, Tbilisis quCebis 1940 w. petre qavTaraZis quCidan Salva nucubiZis quCamde. warmo­ iq­mna
cnobarSi _ rogorc quCa. XX s. 60-ian wleb­ Si. ad­re meore usa­ xe­
lo qu­ Ca erqva, 70-ian
Ter­ gi, mdi­ na­
re saqarTvelosa da Crd. kav­ ka­
si­a­
Si. wlebSi v. To­ fu­ri­as sa­xe­li ewoda.
aleq­ dre TvalWre­li­Zis qu­Ca, isa­
san­ ni-sa­mgo­ris r-ni va­
len­ tin To­furiZis qu­Ca, va­ ke-sa­
bur­ los r-ni (vaS­
Ta­ li­
(samgoris II dasaxleba); kaxeTis gzatkecilidan evgenia maisu- j­va­ri); vaso goZiaSvilis quCidan mTis ferdobamde. vaSli-
raZis quCamde. yof. usaxelo quCas al. TvalWreliZis saxeli jvris dasaxlebaSi arsebul v. goZiaSvilis II Sesaxvevs v.
ewoda 1982. aqvs 3 Ses., 1 Cixi. TofuriZis saxeli ewoda 1983.
Ti­a­ne­Tis gasasvleli, glda­ ni-na­
Za­la­ vis r-ni (RrmaRe-
de­ Tri­a­le­Tis qu­Ca, isa­ ni-sa­
mgo­ ris r-ni (var­ ke­Ti­li); kaxe­
le); Carglis gasasvlelidan petre gamyreliZis quCamde. Tis gzatkecilidan romanoz xomlelis quCamde. saxeli daer-
Ti­a­ne­Tis gzatkecili, glda­ ni-na­
Za­
la­ vis r-ni (glda-
de­ qva XX s. 70-ian wlebSi.
ni); qerCis quCidan TianeTisken mimavali gza. warmoiqmna XX s. Tri­ a­ le­ Ti, mxa­ re qve­mo qar­ Tl­ Si.
20-ian wleb­ Si. gldanis sacxovrebeli masivis ganaSenianebamde ho­va­nes Tu­ma­ni­a­nis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (qvemo
(70-iani wlebi) iwyeboda avWalis gzatkecilidan. ubani); ierusalimis moednidan vaxtang gorgaslis moednamde.
Ti­a­ne­Tis qu­Ca, glda­ ni-na­
Za­la­de­vis r-ni (RrmaRele); mux- aRniSnulia al. piSCeviCis mier Sedgenil Tbilisis 1785 w.
ranis quCidan samuel (noe) buaCiZis quCamde. warmoiqmna XX s. gegmaze. 1841 w. Sedgenil Tbilisis quCebis siaSi Setanilia
40-ian wlebSi. yof. 45-e quCas T. q. ewoda 50-ian wlebSi. rogorc di­ di mru­ de qu­Ca (moicavda abo Tbilelis quCasac).
Ti­ a­
ne­Ti, da­ ba aRm. sa­ qar­ Tve­
lo­ Si. quCis nawils 1900 n. ar­ Ru­Tin­ski­s saxeli daerqva, 1922 _ h.
Ti­xis Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (CuRureTi); mixeil Tu­ma­ni­a­ni­s. Semo­na­xu­lia XX s. da­sa­wyi­sis sa­cxovr. sa­xlebi.
buxaiZis I Sesaxvevidan mixeil buxaiZis quCamde. warmoiqmna aqvs 1 Ses., 4 Cixi.
XIX s-Si. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedge- Txin­va­lis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (mTaw­ min­da); arsena
nil quCebis siaSi. oZelaSvilis quCidan aleqsandre WavWavaZis quCamde. warmo­
rgis Tmog­ve­lis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (or­
sa­ Ta­Wa­ iq­
mna XIX s-Si. Tbilisis 1867 w. gegmaze datanilia rogorc
la); efrem mciris quCidan berZnis quCamde. warmoiqmna XIX mTis III qu­ Ca. 1900 T. q. daerqva. Semo­ na­
xu­lia XIX s. 50-
s-Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi ia­
ni wlebis sa­ cxovr. sa­ xle­ bi.
Setanilia rogorc sa­ na­
i­nis Sesaxvevi, 60-ian wlebSi sargis Txin­ va­ li, sofeli q. Tbilisis SemadgenlobaSi.
Tmogvelis saxeli daerqva.
sa­ na­i­ni, Sua sa­ u­ku­ne­
e­
bis mo­ nas­te­ri somxeTSi, sof. sa­ na­
in­Si
(ax­land. q. ala­ ver­di).
Tmog­vis I gasasvleli, glda­ ni-na­Za­
la­de­vis r-ni (naZala-
devi); Tmogvis quCidan sergo qsovrelis II gasasvlelamde.
Tmog­vis II gasasvleli, glda­ ni-na­
Za­
la­de­vis r-ni (naZa-
ladevi); Tmogvis quCidan qarTlis II Sesaxvevamde.
Tmog­vis qu­Ca, glda­ ni-na­ Za­
la­ vis r-ni (naZaladevi, Rrma­
de­
Re­le); eka beJaniSvilis quCidan RrmaRelis quCamde. warmo­
iq­
mna XX s. 40-ian wleb­ Si. ad­ re el­ mav­
lis I Se­ sax­ve­
vi er­qva.
aqvs 2 gas., 1 Cixi.
Tmog­ vi, so­ fe­li as­ pin­Zis r-nSi.
si­li­bis­tro Tod­ri­as qu­Ca, glda­ ni-na­
Za­
la­de­vis r-ni (lot-
kini); asureTis quCidan mTis ferdobamde. lot­ki­nis da­sax­le­bis
VIII qu­ Cas s. Tod­ ri­as sa­xe­li daerqva XX s. 70-ian wlebSi.
mo­se To­i­Zis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (Cu­ Ru­re­Ti); aleqsan-
dre cimakuriZis quCidan sanTlis Sesaxvevamde. CuRureTis erT-
erTi Zv. quCa. Tbilisis 1867 w. gegmaze datanilia rogorc
meqoTnis (meTuneTa) qu­ Ca (quCaze ganlagebuli iyo kramitisa
da Tixis WurWlis damamzadebeli kustaruli sawarmoebi).
1953 m. To­ i­Zis sa­xe­li daerqva. aqvs 1 Ses.
To­len­jis qu­Ca, isa­ ni-sa­
mgo­ ris r-ni (metromSenebelTa
dasaxleba); walenjixis quCidan yvarlis quCamde. warmoiqmna
XX s. 50-ian wlebSi.
To­ len­ ji, so­ fe­li Ti­ an­e­
Tis r-nSi.
da­viT To­ra­Zis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (ve­ re); misasv-
leli mixeil zandukelis quCidan. warmoiqmna XIX s-Si. 1923-
mde iyo evgenis Cixi, Semdeg Zveli revolucioneris dimitri
mirskis saxeli daerqva. asea datanili Tbilisis 1934 w.
gegmaze. bolos m. zandukelis Cixi erqva. 1992 d. ToraZis
saxeli ewoda. hovanes Tumanianis quCa.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
91
iakob curtavelis quCa, ix. iakob curtave- idu­ma­lis quCa, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (saqhidroenergo­

i lis quCa.
ial­bu­zis quCa, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (Savi so­
fe­li); qeTevan dedoflis gamziridan noe Jorda-
nias sanapiromde. warmoiqmna XIX s-Si. Setanilia
mSenis dasaxleba); engurhesis quCidan gumaThesis quCamde.
warmoiqmna XX s-Si.
idu­ma­la, so­ fe­li as­ pin­
Zis r-nSi.
ie­Tim gur­jis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (ze­ mo uba­ni);
Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi. nino da ilia nakaSiZeebis quCis Sesaxvevidan amave saxel-
ial­bu­zi, kav­ ka­
si­o­nis umaR­ le­ si mwver­ va­
li. wodebis quCamde. Tbilisis 1876 da 1934 wlebis gegmebze
So­Ta ia­ma­ni­Zis quCa, di­ du­be-Cu­
Ru­re­Tis r-ni (di­ du­be); aka­ datanilia rogorc sa­ zo­ga­
do­ e­
brivi qu­ Ca, Tbilisis quCebis
ki wereTlis gamziridan vladimer maiakovskis quCamde. war- 1960 w. cnobarSi Setanilia sazogadoebis quCis saxelwode­
moiqmna XX s. 20-ian wlebSi. ad­ re ko­ o­pe­
ra­ci­is qu­Ca er­ qva. biT. 1964 ie­ Tim gur­jis sa­xe­li ewo­da. mo­kle da viw­ro Tbi­
1990 S. ia­ma­ni­Zis sa­xe­li ewoda. quCazea omis veteranTa klini- li­ su­ri qu­ Ca gana­Se­ni­
a­
ne­
bu­lia XIX s. da­ sas­
ru­ lis sa­ cxovr.
kuri hospitali. sa­xle­ biT. aqvs 1 Cixi.
ia­ros­lav­skis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (axali ku­ kia); ie­ru­sa­li­mis moedani, Zveli Tbilisis r-ni (qvemo uba-
andria benaSvilis quCidan terenti granelis quCamde. warmo­ ni); ierusalimisa da hovanes Tumanianis quCebs Soris. warmo­
iq­
mna XIX s. mi­ wu­ ruls. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. iq­
mna XIX s. I naxevarSi. 1841 w. Sedgenil Tbilisis quCebisa
da moednebis siaSi Setanilia rogorc ge­ or­gi­ev­
skis mo­ e­
da­ni
Sedgenil quCebis siaSi Setanilia rogorc iaroslavskis Se­
(sa­xelw. u­ kav­Si­rde­boda ge­ or­ gi­
ev­skis traq­ tats). 1925 To­ ne­
saxvevi, Tbilisis quCebis 1955 w. cnobarSi _ rogorc quCa.
Ti­s moedani daerqva, 1994 _ i. m. Semonaxulia XX s. dasaw­
iaR­lu­jis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (xar­ fu­xi); mdebare-
yisis sacxovr. saxlebi. ix. agreTve ierusalimis Sesaxvevi,
obda muxaTis Sesaxvevsa da Savnabadas quCas Soris. warmoiqmna
ierusalimis Cixi.
XIX s-Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis
ie­ru­sa­li­mi, qa­ la­ qi wi­na azi­ a­
Si.
siaSi Setanilia rogorc Sesaxvevi, Tbilisis quCebis 1960 w.
georgievski, qa­ la­qi ruseTis federaciaSi, stavropolis
cnobarSi _ rogorc quCa. amJamad quCa aRar arsebobs.
mxareSi.
iaR­lu­ ja, maR­ lo­ bi qve­mo qar­ Tl­Si.
To­ne­Ti, TeT­ ri wya­ ros r-nis sof­ le­bis di­ di da pa­ ta­ra
pa­
ol­ o iaS­vi­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (so­ lo­la­ki); To­ ne­
Tis gavrcelebuli sa­ xe­lwodeba.
petre Caikovskis quCidan lado asaTianis quCamde. warmo­ iq­mna ie­ru­sa­li­mis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (qve­ mo uba­ni);
XIX s. I naxevarSi. 1835_50 wlebSi in­ ten­ si­
u­rad gana­ Se­
ni­an­da puris moednidan kote (konstantine) afxazis quCamde. warmo­
Zi­
ri­Ta­
dad 2_3-sa­ rTu­ li­a­
ni sa­ cxovr. sa­ xle­biT. adre er­ qva iq­
mna XIX s-Si. ad­ re jvaris mamis quCa erqva (saxelw. ukav-
general n. rtiS­ Ce­vis sa­xe­li. asevea datanili Tbilisis 1867 Sirdeboda aq mdgar jvaris mamis eklesias), Semdeg _ ie­ ru­
w. gegmaze. 1922 i. ju­ RaS­vi­lis saxeli daerqva. Tbilisis sa­li­mis (datanilia Tbilisis 1876 w. gegmaze), 1923-idan _
1934 w. gegmaze datanilia rogorc p. ja­ fa­ri­Zi­s quCa. 1990 a. riJinaS­ vi­li­s. 1990 da­ub­run­da Zv. sa­xe­li.
p. iaS­
vi­lis sa­xe­li ewoda (igi am quCaze cxovrobda). quCazea ie­ru­sa­li­mis Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (qve­ mo uba­
d. uznaZis sax. fsiqologiis in-ti. Semo­ na­
xu­lia XIX s. sa­ ni); ierusalimis moedansa da beTlemis quCas Soris. war-
cxovr. sa­ xle­ bi. moiqmna XIX s-Si. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903
w. Sedgenil quCebis siaSi.
ie­ru­sa­li­mis Cixi, Zveli Tbilisis r-ni (qve­ mo uba­ni); mi­
sasvleli ierusalimis moednidan. warmoiqmna XIX s-Si. adre
georgievskis Cixi erqva, 1925 ToneTis Cixi ewoda, Semdeg
_ i. C.
vaJa iverielis quCa, isani-samgoris r-ni (avlabari); aleq­
sandre xaxanaSvilis quCidan kaspis quCamde. warmoiqmna XIX
s-Si. Tbilisis 1876 w. gegmaze datanilia rogorc axali
samebis quCa. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCe-
bis siaSi Setanilia rogorc sabaduris quCa. 2003 daer­ qva
v. iverielis saxeli.
sabaduri, mTebi sabadurisa (qarTlis qedis monakveTi) da
TrialeTis qedebze.
ive­ri­is quCa, Zveli Tbilisis r-ni (qve­ mo uba­ni); kote
(konstantine) afxazis quCidan xodaSnis quCamde. erT-er­ Ti
uZ­ve­
le­ si qu­ Caa. aRniSnulia al. piSCeviCis mier Sedgenil
Tbilisis 1785 w. gegmaze. Tbilisis 1844 w. geg­ ma­
ze datani­
lia maz­ ris qu­ Cis saxelwodebiT. es viw­ ro da mi­ xve­
ul-mo­ xve­
u­li qu­ Ca grZeldeboda no­ ra­Se­nis RvTismSoblis ek­ le­siamde,
ris gamoc mas, 1867 w. geg­ mis mixedviT, no­ ra­
Se­
nis qu­ Ca erqva.
70-ian wlebSi quCa gagrZelda puris moednamde. Sem­ deg qu­Cis
erT na­ wils na­ xSi­ris qu­ Ca ewo­ da (datanilia Tbilisis 1876
w. gegmaze), me­ or­ es no­ ra­
Se­nis sa­ xe­
li da­ rCa. 1960 naxSiris
quCas i. q. daerqva. Semo­ na­xu­lia XIX s. sa­ cxovr. sa­ xle­ bi.
aqvs 1 Cixi.
ive­ria (ibe­ ria), sa­qar­Tve­los (qar­ Tlis) sa­ me­
fos Ggavrcele-
buli saxelwodeba.
iv­re­Tis (ivleTis) quCa, isa­ ni-sa­
mgo­ ris r-ni (dirsi-
paolo iaSvilis quCa. Wala); dasawyisi bogdan xmelnickis quCidan. warmo­iq­mna XIX
92 e nci k l o p e d i a

s. bolos. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis ndro inaS­vi­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (ga­
sa­ re­Tu­ba­
siaSi Setanilia rogorc ivlitas Ses., Tbilisis 1934 w. ni); mdebareobda revaz TabukaSvilis quCasa da rusTavelis
gegmaze datanilia ivleTis Sesaxvevis saxelwodebiT. Sem­ deg gamzirs Soris. warmo­ iq­
mna XIX s. I na­
xe­
var­
Si. daaproeqta mi-
i. q. da­ er­qva. wismzomelma tovarnickim (1833–35). 1843 w. Sedgenil Tbili-
iv­ris quCa, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ri); konstantine sis quCebis siaSi Setanilia rogorc ar­ ti­le­ri­
is qu­Ca (am
cucqiriZis quCidan gabriel episkoposis quCamde. warmo­ iq­ qu­Ca­
ze id­ga ga­
rni­zo­
nis ar­ tileriis ya­zar­
ma). Tbilisis 1867
mna XIX s-Si. Tbilisis 1851 w. gegmaze datanilia rogorc w. gegmaze sa­ lda­Tis qu­Cis saxelwodebiTaa datanili, xo­ lo
avlabris I quCa. XIX s. bolos i. q. daerqva. Setanilia ar­ti­le­ri­is qu­
Cis sa­xe­
li Se­rCa iqve mde­ re kva­
ba­ lis qu­Cas.
Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi. aqvs sa­
lda­ Tis quCas 1905 Sem­ deg _ sa­
mxed­ro qu­Ca, XX s. 70-iani
1 Ses., 1 Cixi. wlebidan ki s. inaS­ vi­lis sa­xe­li erqva. amJamad quCa aRar
io­ri, mdi­ na­
re aRm. sa­ qar­Tve­lo­ Si. arsebobs, misi erTi nawili TabukaSvilis quCas SeuerTda,
ni­
ko­ loz izaS­vi­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­­ri); xolo meore _ vardebis revoluciis moedans.
qeTevan dedoflis gamziridan aleqsandre wurwumias quCamde. le in­go­roy­vas quCa, Zveli Tbilisis r-ni (so­
pav­ lo­la­
warmo­ iq­
mna XIX s-Si. Tbilisis 1876 w. gegmaze datanilia ki); giorgi leoniZis quCidan vaxtang kotetiSvilis quCamde.
rogorc xazovani II quCa, Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. warmo­ iq­
mna XIX s-Si. qalaqis gegmaze pirvelad daitana
Sedgenil quCebis siaSi Setanilia yu­ bis qu­ Cis saxelwodebiT. (1833_35) miwismzomelma tovarnickim. im dros quCis aRm.
1923 _ p. kro­ pot­ki­ni­s, 1998 n. izaSvilis saxeli ewoda. nawilSi gaSenebuli iyo baRebi, r-ic qarTl-kaxeTis uka-
aqvs 1 Cixi. naskneli mefis ojaxs ekuTvnoda. 30-ian wlebSi quCaze da-
yu­ ba, qa­la­qi da Zv. sa­ xa­
no azer­ ba­
i­jan­
Si. fuZnda saafTiaqo sammarTvelo, ris gamoc mas laboratoriis
ilo­ris quCa, glda­ ni-na­
Za­la­de­vis r-ni (ko­ ni­
a­
kis qar­ xnis quCa daerqva. amave saxeliTaa Setanili 1843 w. Sedgenil
da­ sax­le­
ba); dasawyisi daviT sarajiSvilis quCidan. yof. „b“ Tbilisis quCebis siaSi. 1903, peterburgis daarsebis 200
quCas i. q. daerqva XX s. 70-ian wlebSi. wlisTavTan dakavSirebiT, quCas ewoda pet­ re di­ dis (ix. pe-
ilo­ ri, so­ fe­ li das. saqarTveloSi, afxa­ ze­TSi. sofelSia tre I), 1923 _ l. trockis, 30-ian wlebSi _ f. ZerJin­
iloris wminda giorgis eklesia (XI s.). skis, 1990 _ p. in­go­roy­vas saxeli. am quCazea saqarTvelos
kon­ stan­ti­ne ilu­ri­Zis I gasasvleli, glda­ ni-na­Za­
la­ de­ saxelmw. kancelariis Senoba (1981; arqiteqtorebi: v. abra-
vis r-ni (naZaladevi); konstantine iluriZis quCidan Wola maSvili, g. mirianaSvili, l. jandieri; SoTa rusTavelis sax.
lomTaTiZis quCamde. saxelmw. premia, 1985). Semonaxulia XIX s. dasasrulis da
kon­ stan­ti­ne ilu­ri­Zis II gasasvleli, glda­ ni-na­
Za­ la­
de­ vis r-ni (naZaladevi); konstantine iluriZis quCidan kon-
stantine iluriZis I Sesaxvevamde.
kon­ stan­ti­ne ilu­ri­Zis III gasasvleli, glda­ ni-na­
Za­ la­
de­ vis r-ni (naZaladevi); konstantine iluriZis quCidan amave
quCamde.
kon­ stan­ti­ne ilu­ri­Zis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­ vis r-ni (na­
de­
Zaladevi); Wola lomTaTiZis quCidan mTis ferdobamde. warmo­
iq­
mna XX s. 30-ian wleb­ Si. ad­re ko­ leq­
ti­ vi­
za­ci­is qu­ Ca er­ qva.
1990 ewoda k. iluriZis sa­ xe­
li. aqvs 3 gas., 3 Ses., 3 Cixi.
ga­
io ­ z ime­daS­vi­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (ve­ re);
iakob gogebaSvilis quCidan mTis ferdobamde. warmoiqmna XIX
s-Si. adre i. gogebaSvilis II Sesaxvevi iyo. 1996 g. imeda­
Svilis saxeli ewoda.
io­ seb ime­daS­vi­lis quCa, va­ ke-sa­bur­Ta­los r-ni (ve­ Zi­si);
iuri gagarinis quCidan zemo veZisis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s.
60-ian wleb­ Si da i. ime­ daS­vi­lis sa­xe­li ewoda.
ime­dis xe­i­va­ni, dasaxleba `i m e d i s x e i v a n i~, isa­ ni-sam­
go­ ris r-ni; dasaxleba bogdan xmel­ nickis quCasa da saavia-
cio qarxanas Soris (yof. sa­ a­
vi­a­
cio sa­ war­ moo ga­ er­Ti­a­
ne­ bis
da­ sax­le­
ba).
ime­re­Tis I gasasvleli, glda­ ni-na­
Za­la­de­vis r-ni (na­
Za­­ladevi); imereTis II Sesaxvevidan WiWiko bendelianis qu­
Camde.
ime­re­Tis II gasasvleli, glda­ ni-na­Za­
la­ de­vis r-ni
(na­Za­ladevi); imereTis II Sesaxvevidan WiWiko bendelianis
quCamde.
ime­re­Tis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­de­ vis r-ni (naZaladevi); Sal­
va cincaZis II Sesaxvevidan Wola lomTaTiZis quCamde. warmo­
iq­
mna XX s. 30-ian wleb­ Si. aqvs 2 gas., 3 Ses.
ime­re­ Ti, mxa­ re das. sa­ qar­Tve­lo­ Si.
re­ vaz ina­niS­vi­lis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­ de­vis r-ni (na­ Za­
la­de­vi); muSaTa quCidan Zmobis II quCamde. warmo­iq­mna XX s.
dasawyisSi. ad­ re Zmo­ bis, Semdeg Zmobis I qu­ Ca er­ qva. saxeli
daerqva sxvadasxva erovnebis muSaTa erTobis aRsaniSnavad.
1995 r. ina­ niS­vi­lis sa­xe­li ewoda. pavle ingoroyvas quCa.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
93
XX s. dasawyisis sacxovr. da adm. Senobebi. #8-Si XX s. mSoblis saxelze aages metexis eklesia, ris gamoc gviand. Sua
damdegs ganTavsebuli iyo mefisnacvlis kancelaria, amJamad saukuneebidan isnis ubani da „isnis cixe“ metexis saxeliT
a. Ciqobavas sax. enaTmecnierebis in-tia. Zmebi zubalaSvilebis ixsenieba, xolo „isnis velma“ avlabris saxeli daimkvidra. i.
TaosnobiTa da saxsrebiT agebulia saxli #14, r-Sic cxo- gansakuTrebiT mWidrod ganaSenianda XIX s-Si. XX s. 80-ian
vrobda mxatvari i. gamrekeli. quCas aqvs 1 Ses. wlebSi Catarda i-is ist. ganaSenianebis aRdgeniTi da sare-
in­ter­na­tis quCa, glda­ ni-na­Za­la­ de­vis r-ni (lot­ ki­ni); ni- konstruqcio samuSaoebi.
koloz xudadovis quCidan samRereTis quCamde. sa­ xelw. mi­ iR
­o is­nis gasasvleli, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ri); is-
sko­ la-in­ ter­ na­
ti­dan, r-ic aqve mde­ ba­
re­ob­ da. aqvs 1 Ses. nisa da anton Cexovis quCebs Soris.
io­a­ne pet­ri­wis quCa, va­ ke-sa­bur­ Ta­los r-ni (di­ di di­Ro­ is­nis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ri); urbnisis
mi); farnavaz mefis gamziridan petre iberis quCamde. warmo­ quCidan anton Cexovis quCamde. warmoiqmna XIX s-Si. Tbili-
iq­mna XX s. 70-ian wleb­ Si. 1990 io­ an­e pet­ri­wis sa­xe­li sis 1867 w. gegmaze datanilia rogorc Sam­ qo­ri­s quCa. aq idga
ewoda. Sam­qo­
ris RvTis­ mSob­lis ek­ le­ sia _ Sam­ qo­
rel­ Ta ek­ le­ sia da
ioane petriwis quCa, isani-samgoris r-ni (orxevis da- saxelwodebac aqedan momdinareobda. 1958 i. q. ewo­ da. Semo­
saxleba); kaxeTis gzatkecilidan giorgi muxaZis quCamde. na­
xu­lia XIX s. sa­ cxovr. sa­ xle­ bi. aqvs 1 gas.
warmoiqmna XX s. 50-ian wlebSi. adre SoTa rusTavelis sa- Samqori, qalaqi azerbaijanSi.
xeli erqva, 1973 ioane petriwis saxeli ewoda. quCaze dgas ib­
ra­him isfaha­nlis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (xarfuxi);
yovelTa qarTvelTa wmidaTa sax. eklesia. vaxtang gorgaslis quCidan ioseb griSaSvilis quCamde. Tbi­
ioane sabanisZis quCa, ix. ioane sabanisZis quCa. lisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc komunaluri Sesa­
ioane SavTelis daRmarTi, ix. ioane SavTelis daR- x­
vevi, Tbilisis quCebis 1960 w. cnobarSi Setanilia vax­ tang
marTi. gor­ gas­
lis II Sesaxvevis saxelwodebiT, Semdeg IV Sesaxvevi
ioane SavTelis quCa, ix. ioane SavTelis quCa. daerqva. 1997 i. isfahanlis saxeli ewoda.
ioris quCa, ix. iv­ ris qu­Ca. italiis­ quCa, Zveli Tbilisis r-ni (or­ be­li­a­nTuba­ni);
Ti­ na io­se­bi­Zis quCa, va­ ke-sa­bur­ Ta­los r-ni (sa­ bur­Ta­lo); giorgi aTonelis quCidan mSral xidamde. warmoiqmna XIX
arCil sulakauris quCidan pekinis gamziramde (Tavdapirvelad s. 40-iani wlebis bolos. Tavdapirvelad erqva xidis quCa
iwyeboda iyalTos quCidan). warmo­ iq­
mna XX s. 30-ian wlebSi. xelw. ukavSirdeba CuRureTis xids). iwyeboda axland.
(sa­
adre kom­ ba­ i­
nis qu­Ca er­qva. T. iosebiZis saxeli ewoda 1965. giorgi aTonelis quCidan da grZeldeboda i. javaxiSvilis
pla­ ton io­se­li­a­nis quCa, va­ ke-sa­bur­ los r-ni (sa­
Ta­ bur­ quCamde. datanilia Tbilisis 1851 w. gegmaze. 1903 daerqva n.
Ta­lo); saqarTv. teq. un-tis I korpusidan sulxan nasiZis nekrasovis saxeli. 1948 monakveTs giorgi aTonelis quCidan
quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. 20-ian wleb­ Si. 1938-mde axal­ Se­nis mSral xidamde ewoda k. marqsis saxeli, 1978 _ zaarbriuke-
II qu­ Ca er­ qva, Semdeg p. io­ se­li­a­nis sa­xe­li ewoda. nis quCa. 1990 quCas aRudga Zv. dasaxeleba _ xidis quCa.
mixeil ipolitov-ivanovis gasasvleli, gldani-na­ 2006 saqarTvelosa da italias Soris megobruli da kult.
ladevis r-ni (gldani); ipolitov-ivanovis quCidan ivane
Za­ urTierTobebis gaRrmavebis mizniT xidis quCas i. q. ewoda.
kaWaravas I Sesaxvevamde. italia, saxelmwifo evropaSi.
mixeil ipolitov-ivanovis quCa, gldani-naZaladevis zaarbriukeni, qalaqi germaniaSi. zaaris mxaris centri.
r-ni (gldani); qerCis quCidan daviT sarajiSvilis quCamde. TbilisTan daZmobilebulia 1975-idan.
warmo­ iq­
mna XX s. 40-ian wleb­ Si. 1953-mde lageris (banakis) ne iu­ma­Se­vis quCa, isa­
iva­ ni-sa­mgo­ris r-ni (li­ los dasax-
quCa erqva, Semdeg m. ipolitov-ivanovis saxeli ewoda. aqvs 1 leba); kaxeTis gzatkecilidan mariam oraxelaSvilis quCamde.
gas., 1 Ses., 1 Cixi. usaxelo quCas i. iumaSevis saxeli ewoda 1985.
mixeil ipolitov-ivanovis II Cixi, gldani-naZaladevis ne iu­ma­Se­vis Cixi, isa­
iva­ ni-sa­mgo­ris r-ni (li­ los dasax-
r-ni (gldani); misasvleli qerCis quCidan. leba); misasvleli kaxeTis gzatkecilidan.
ni­ki­fo­re ir­ba­xis quCa, ix. ni­ ki­fo­re ir­ba­xis qu­Ca. if­nis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­ de­vis r-ni (Rrma­ Re­le); daviT
irgvlivi Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (kldisubani); guramiSvilis gamziridan xevamde. warmo­ iq­
mna XX s. 40-ian
orpiris quCidan imave quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si. Seta- wleb­ Si. aqvs 1 Ses., 1 Cixi.
nilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi. ifa­ni, k o p i t i, xis ji­ Si.
Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia wris Sesaxvevis saxel- iyal­To-baxtrionis gora, i y a l T o s m T a, va­ ke-sa­­
wodebiT, Semdeg i. S. daerqva. bur­­ los r-ni (saburTalo); ubani baxtrionisa da viqtor
Ta­
gi­or­ gi ire­maS­vi­lis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­de­
vis r-ni doliZis quCebs Soris. misi mravalsarTuliani sacxovr. sax-
(zRvis­ u­ba­ni); usaxelo quCidan Satilis quCamde. yof. Temqis lebiT ganaSenianeba daiwyo XX s. 70_90-iani wlebidan.
da­saxlebis 50-e qu­ Ca. XX s. 70-ian wlebSi _ T. JRen­ tis, 1995 iyal­To, so­ fe­
li Te­ la­vis r-nSi.
g. iremaSvilis saxeli ewoda. baxtrioni, b a x t r i o n i s c i x e s i m a g r e, Sua sauk.
ave­tiq isaakianis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­ de­vis r-ni (zRvis­ ci­xesimagre kaxeTSi, md. alaznis marcx. mxares. 1660 iranel
ubani); anapis 414-e qarTuli diviziis quCidan stefane le- dampyrobTa winaaRmdeg kaxeTis ajanyebis dros aq moxda gada­
kiSvilis quCamde. quCas a. isaakia­ nis saxeli ewoda XX s. mwyveti brZola, r-ic qarTvelTa gamarjvebiT dasrulda.
90-ian wlebSi. iyal­Tos gora, va­ ke-sa­bur­ Ta­los r-ni (saburTalo); iyal­
ga­bri­el isa­ka­Zis quCa, va­ ke-sa­ bur­ Ta­los r-ni (veZisi); Jiu- Tos quCidan zaza fanaskertel-ciciSvilis quCamde.
li Sartavas quCidan taSkentis quCamde. adrindeli va­ zi­sub­nis iyal­Tos quCa, va­ ke-sa­bur­Ta­los r-ni (sa­ bur­Ta­lo); kon-
qu­Cis I mo­nak­ve­Ts g. isakaZis saxeli ewoda 2001. stantine gamsaxurdias gamziridan iyalTos goramde. warmo­ iq­
isani, Zveli Tbilisis ubani qalaqis aRm. nawilSi, mtkvris mna XX s. 30-ian wleb­ Si. Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia
marcx. mxares. IX s-Si arabebma aq aages cixesimagre „isan- rogorc cxeniswylis quCa, Tbilisis quCebis 1940 w. cnobarSi
hisari“, ris Semdgomac mimdebare teritorias i. daerqva. Setanilia i. q-is saxelwodebiT. aqvs 1 Ses., 2 Cixi.
XII_XIII ss-Si i-Si idga samefo sasaxle, XIII s-Si RvTis­ cxeniswyali, mdinare das. saqarTveloSi.
94 e nci k l o p e d i a
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
95

merab kostavas quCis dasawyisi.

96 e nci k l o p e d i a

kav­Tis­xe­vis quCa, glda­ ni-na­Za­

la­de­vis r-ni (na­­ sil ka­ka­ba­Zis gasasvleli, glda­
va­ ni-na­Za­la­ de­
vis r-ni

k Za­la­de­vi); maxinjauris quCidan cotne dadianis

quCamde. warmo­
kav­Tis­
vla­ di­mer (la­
iq­
mna XX s. 30-ian wleb­
xe­vi, so­ fe­li kas­ pis r-nSi.
do) kav­sa­Zis quCa, va­
Si.

ke-sa­
bur­Ta­
(zRvisubani); dasawyisi vasil kakabaZis quCidan.
daviT ka­ka­ba­Zis quCa, isani-samgoris r-ni (orxevis da-
saxleba); Tengiz CantlaZis quCidan sergei eseninis quCamde.
adre `pravdis~ quCa erqva, 1973 d. kakabaZis saxeli ewoda.
los r-ni (va­ ke); ilia WavWavaZis gamziridan irakli abaSiZis sil ka­ka­ba­Zis quCa, glda­
va­ ni-na­Za­
la­ vis r-ni (zRvisuba-
de­
quCamde. warmoiqmna XX s. 30-ian wleb­ Si. 60-ian wlebamde zo­ ni); daviT gurami­Svilis gamziridan Carglis gasasvlelamde.
o­ve­te­ri­
na­ru­li qu­ qva, Semdeg v. kav­
Ca er­ sa­Zis sa­xe­li ewoda. Tem­qis da­ sax­le­bis 57-e qu­ Cas v. kakabaZis saxeli ewoda 1968.
ka­iS­ a­ur­ is quCa, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (elia); saingilos aqvs 1 gas.
quCidan Tamaz mujiriSvilis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. 20- po­li­kar­pe ka­ka­ba­Zis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (mTaw­ min­
ian wleb­ Si. da); mTawmindis quCidan kote mayaSvilis quCamde. mTawmin-
da_veres damakavSirebeli quCa gaiyvanes 1963 da da­ viT IV
ka­ iS­ a­ur­ i, so­ fe­li du­ Se­Tis r-nSi.
aR­ma­
Se­ lis saxeli uwodes, 1995 _ p. ka­
neb­ ka­ba­Zis.
Zme­bi ka­ka­ba­Ze­e­bis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (ve­ re); SoTa
daviT ka­ka­ba­Zis Cixi, isa­ ni-sa­
mgo­ ris r-ni (orxevis dasa­
rusTavelis moednidan mTis ferdobamde. XIX s-mde qa­ la­ qis
xleba); dasawyisi vaJa baneTiSvilis quCidan.
mi­jna iyo. amave sauk. Su­ a w­le­ba­
mde aqe­ dan mi­ e­
mar­Te­
bo­da gza,
kakabeTis quCa, isa­ ni-sa­
mgo­ris r-ni (metromSenebelTa da-
mcxe­ Tis ga­ vliT, ru­ seT­
isken. ad­ re iq iyo xe­ vi, r-ic mtkvris­ saxleba); kaxeTis gzatkecilidan mesxeTis quCamde. metromSe-
ken Ca­ di­
od­ a. axland. rusTavelis moednis siaxloves iyo e.w. nebelTa dasaxlebis centraluri quCa. kaxeTis gzatkecilis
moskovis sa­ gu­ Sa­
go („mos­ kov­ska­
ia zas­ ta­
va“) _ qalaqispira I Cixs k. q. daerqva XX s. 40-ian wlebSi. 1992 quCas ewoda
sa­policio punqti SlagbaumiT. saguSago mowyobili iyo xev­ g. yaryaraSvilis saxeli, 1997 daubrunda Zv. saxelwodeba.
ze gadebul xis xidze _ aqedan modis meore rus. saxelw. aqvs 1 Cixi.
„moskovskaia balka“. XIX s. 70-ian wlebSi xe­ vi amo­ av­
ses. kakabeTi, sofeli sagarejos r-nSi.
saguSagos maxloblad gaCnda gadamdgar samx. mosamsaxureTa kak­li­a­nis quCa, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (samgoris II dasa­
dasaxleba, SemdgomSi _ mos­ ko­vis qu­ Ca (datanilia Tbilisis xleba); kaxeTis gzatkecilidan dampalos sasaflaomde. yof.
1876 w. gegmaze) da ve­ ris da­ Rmar­Ti (ax­ land. mi­ xe­
il ja­ sa­mgo­ris II dasaxlebis II quCas k. q. daerqva 1995.
va­
xiS­ vi­
lis qu­ Ca). 1967 qu­ Cas g. le­ o­ni­Zis sa­xe­li da­er­qva, kala, Zveli Tbilisis r-ni. istoriu­ lad Camoyalibebuli qa-
1990 _ d. kakabaZis, Semdgom _ Zme­ bi ka­ ka­ba­
Ze­
e­
bi­
sa, r-ebic laqis birTvi, mTavari ubani mtkvris marjv. mxares, aqve mdeba-
ama­ve qu­Ca­ze cxov­ rob­dnen (ix. s. ka­ka­ba­Ze). Semonaxulia XIX s. reobda Sua sauk. Tbilisis cixesimagre. k. wyaroebSi pi­ rvelad
dasasrulis sacxovr. saxlebi. quCis dasawyisSi dgas swrafi ixsenieba V s-Si. iyofoda zemo ubnad (centri _ erekle
servisis restorani `makdonaldsi~ (1999; arqiteqtorebi v. II-is moedani) da qvemo ubnad (centri _ vaxtang gorgaslis
da z. orbelaZeebi). moedani). maTi gamyofi sazRvari gadioda axland. k. afxazis
quCaze. XX s. 80-ian wlebSi Catarda k-is ist. ganaSenianebis
aRdgeniTi da sarekonstruqcio samuSaoebi.
nes­tor ka­lan­da­riS­vi­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni
(axali ku­ kia); arnold Ciqobavas quCidan emil verhar-
nis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s. 60-ian wlebSi. 1875 daerqva
qalaqis­ Tavis – i. Tumanovis (TumaniSvilis) saxeli. Tbilisis
1876 w. gegmaze datanilia rogorc Tumanovis I quCa, 1900
iazonis saxeli ewoda. asea datanili Tbilisis 1934 w. geg-
mazec. 40-ian wlebSi _ fe­ o­do­ ro­vis, 1957 ki n. kalandari­
Svilis saxeli daerqva.
aleq­san­dre ka­lan­da­Zis quCa, isa­ ni-sa­
mgo­ ris r-ni (sa­ bar­
gos da­sax­leba); dasawyisi sabargos xevidan. adre sabargos
dasaxlebis X Sesaxvevi erqva, 1999 a. kalandaZis saxeli
ewoda.
beJan (Jani) ka­lan­daZis quCa, isani-samgorisa da Zveli
Tbilisis r-nebis sazRvari (orTaWala); vaxtang gor­ gaslis
quCidan nadikvris III quCamde. warmo­ iq­
mna XX s-Si. Tavdapir­
velad nadikvris quCa, Semdeg _ nadikvris I quCa erqva. 40-ian
wlebSi bevreTis quCa daerqva, 70-ian wlebSi _ n. narimano-
vis. 1990 kvlav daubrunda bevreTis quCis saxeli. 2005 b.
kalandaZis saxeli ewoda. aqvea misi saxelobis skveri.
bevreTi, sofeli mcxeTis r-nSi.
nadikvari, Telavis ubani, yof. sofeli.
ka­la­to­zis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (Cu­ Ru­reTi); sam-
reklos II Sesaxvevidan elene axvledianis quCamde. warmo­ iq­
mna
XIX s. bolos. sa­ xe­
li da­ kav­
Si­re­bu­lia am uban­ Si mo­ sax­le
ka­la­
toz-xe­ los­ neb­
Tan. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sed-
genil quCebis siaSi Setanilia rogorc Sesaxvevi, Tbilisis
quCebis 1960 w. cnobarSi _ rogorc quCa.
ka­listrate cincaZis quCa, ix. kalistrate cincaZis
quCa.
ka­lo­ub­nis quCa, isa­
ni-sa­ ris r-ni (var­
mgo­ ke­Ti­li); aleq­
Zmebi kakabaZeebis quCa. sandre wulukiZis quCidan giorgi abaSvilis quCamde. warmo­
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
97
iq­
mna XX s. 60-ian wleb­ Si. k. q. mniSvnelovani satransp.
magistralia.
kaloubani, k a l o b a n i, qalaqis istoriuli gareTubnis
erT-erTi mikroubani axland. rusTavelis gamziris dasaw­
yisSi.
kamos quCa, isani-samgoris r-ni (lilos dasaxleba); usa­
xelo quCidan Wirnaxulis quCamde. ix. kamo.
sandro (aleqsandre) kandelakis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­ de­
vis r-ni (gldani); TianeTis gzatkecilidan mixeil xergianis
quCamde. warmo­ mna XX s. 50-ian wlebSi da s. kandelakis
iq­
saxeli daerqva.
si­mon kan­de­la­kis quCa, va­ ke-sa­bur­ Ta­ los r-ni (ve­ Zi­si);
Jiuli Sartavas quCidan Salva nucubiZis quCamde. warmoiqmna
XX s. 40-ian wlebSi. 1957-mde v. i. na­ ne­i­S­vi­lis saxeli er­qva,
Semdeg s. kandelakis saxeli ewoda.
vla­ mer kan­ka­vas quCa, Zveli Tbilisis r-ni (Zveli ku­
di­
kia); arnold Ciqobavas quCidan ivane javaxiSvilis quCamde.
warmo­ iq­
mna XIX s-Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedge-
nil quCebis siaSi Setanilia rogorc kukiis Sesaxvevi. 1961
quCas v. kankavas saxeli daerqva.
oTar ka­pa­na­Zis quCa, di­ du­ be-Cu­Ru­ re­ Tis r-ni (axali ku­ ia (ilia) kargareTelis quCa #6.
kia); arTvinis quCidan norios aRmarTamde. warmo­iq­mna XIX s.
30-ian wlebSi. Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc
bolos. 1965-mde er­ qva ar­ Tvi­nis Sesaxvevi (datani­ lia Tbili-
kolmeurnis quCa, Semdeg ge­ gu­
Tis qu­ Ca daer­ qva. 1958 d. kaWa-
sis 1900 w. geg­ ze), Semdeg o. kapanaZis saxeli ewoda.
ma­
ravas saxeli ewoda.
quCaze aris Termul dazianebaTa da aRdgeniTi plastikuri
ge­gu­Ti, so­ fe­
li wyal­ tu­ bos zo­ na­
Si.
qirurgiis samecniero-praqtikuli centri.
iva­ne ka­Wa­ra­vas quCa, glda­ ni-na­ la­
Za­ de­vis r-ni (patara
ar­Tvi­ ni, sa­ qar­Tve­los erT-er­ Ti uZ­ ve­le­ si ist. pro­ vin­ci­ is
gldani); daviT sarajiSvilis quCidan vladimer janjRavas III
_ klar­ je­Tis qa­ la­qi (ax­ land. Tur­ qe­
Tis te­ ri­to­ria).
Sesaxvevamde. pa­ta­
ra glda­ nis da­ sax­le­bis V qu­ Cas i. ka­
Wa­ra­vas
ka­ra­le­Tis quCa, di­ du­be-Cu­Ru­ re­Tis r-ni (di­ du­be); trans-
sa­
xe­li ewoda 1983. aqvs 1 Ses., 1 Cixi.
portis quCidan nona gafrindaSvilis quCamde. warmo­ iq­
mna XX
kaW­re­Tis gasasvleli, glda­ ni-na­Za­
la­de­vis r-ni (lot-
s. 50-ian wleb­ Si.
kini); kaWreTisa da efrem zaqaraias quCebs Soris.
ka­ ra­le­Ti, so­ fe­li go­ ris r-nSi.
kaW­re­Tis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­ de­vis r-ni (lotkini); di-
ia (ilia) kar­ga­re­Te­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni; mi­­
mitri JRentis quCidan efrem zaqaraias quCamde. warmo­ iq­mna
xeil winamZRvriSvi­ lis quCidan daviT aRmaSeneblis gamziramde.
XX s. I naxevarSi. aqvs 1 gas.
XIX s. 60-ian wlebSi ba­ Ris (qvemo baRis) qu­ Ca er­ qva, data-
kaW­re­Ti, so­ fe­
li gur­ ja­a­
nis r-nSi.
nilia Tbilisis 1876 w. gegmaze (quCis ori­ ve mxa­res iyo ger­
kaxe­Tis gzatkecili, isa­ ni-sa­mgo­ ris r-ni; qeTevan de-
ma­
ne­
li moaxalSeneebis mi­ er ga­ Se­ne­
bu­li ba­ Re­
bi). 1900 baRis
doflis gamziridan qalaqis sazRvramde. warmoadgens Tbili-
quCa daerqva, 1910 qu­ Cas n. pi­ro­go­vis sa­xe­li ewoda, 1923 _
sidan kaxeTisken mimaval centralur magistrals. warmoiqm-
i. kar­ga­re­Te­lis. re­vo­lu­ci­a­mde am qu­Ca­ze ga­di­o­da tram­va­is
na XIX s-Si. Tbilisis 1895 w. rukaze datanilia rogorc
xa­
zi, r-ic umok­ le­ si gziT akav­ Si­
reb­ da da­ viT aR­ ma­
Se­neb­lis
navTluRis gzatkecili. k. g-zea samecn.-sawarmoo gaerTiane-
gamzirs (ma­ Sin­de­l mi­ xe­i­
lis prospeqts) vag­ zlis mo­ e­
dan­Tan.
ba `analizxelsawyo~, Sps `sante ji-em-Ti produqtebi~, Sps
Semonaxulia XIX s. dasasrulisa da XX s. dasawyisis sacxo-
`kasteli-saqarTvelo~ da Sps `elsavako~ (lilos bazroba),
vr. saxlebi. XX s. dasawyisSi agebul SenobaSi (#6; arqit. p.
skulpturuli kompozicia `kosmonavti~ (moqandake k. tabata-
Sterni) ganTavsebulia Teatris, musikis, kinosa da qoreogra-
Ze). k. g-isa da aeroportisaken mimavali gzis gadakveTaze aR-
fiis saxelmw. muzeumi.
marTulia stela „kaci da mze“ (avtori z. wereTeli. arqite-
kardanaxis Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (avlabari);
qtorebi: n. mgalobliSvili, g. jafariZe, d. sulTaniSvili).
misasvleli malxaz abduSeliSvilis quCidan. warmo­ iq­
mna XIX
gzatkecilze gamodis metros sadguri „samgori“. aqvs 1 Ses.
s. 80-ian wleb­ Si. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w.
kaxe­Tis gzatkecilis Cixi, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (navT-
Sedgenil quCebis siaSi.
luRi); javaxeTis quCidan qiziyis quCamde.
kardanaxi, sof. gurjaanis r-nSi.
kaxe­Tis Sesaxvevi, isa­ ni-sa­
mgo­ris r-ni (avlabari); qeTevan
givi kartozias quCa, vake-saburTalos r-ni (saburTalo);
dedoflis gamziridan awyuris quCamde. warmoiqmna XIX s.
sulxan cincaZis quCidan aleqsandre yazbegis gamziramde. ad-
bolos.
rindel s. cincaZis quCis nawils g. kartozias saxeli dae-
kaxe­Tis xevi, isa­ ni-sa­
mgo­ris r-ni (avlabari); aleqsandre
rqva 1998.
wurwumias Sesaxvevidan Sorapnis II quCamde. Setanilia Tbi-
kas­pis quCa, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (av­ la­ba­ri); qeTevan de-
lisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi.
doflis gamziridan avlipi zurabaSvilis quCamde. warmo­ iq­mna
kaxe­Ti, mxare aRm. saqarTveloSi.
XIX s. bolos. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil
ni­
ko­ loz ka­xi­a­nis quCa, glda­ ni-na­Za­la­de­vis r-ni (naZala-
quCebis siaSi Setanilia rogorc kaspiis quCa, asevea data-
devi); vladimer (lado) aleqsi-mesxiSvilis quCidan uiaraRos
nili Tbilisis 1934 w. gegmaze. Tbilisis quCebis 1940 w.
quCamde. warmoiqmna XIX s. bolos. Tbilisis gamgeobis mier
cnobarSi ki Setanilia rogorc k. q. 1903_06 quCaze, #7
1903 w. Sedgenil quCebis siaSi Setanilia rogorc tu­ lis
saxlSi, iyo avlabris aralegaluri stamba.
qu­Ca. 1958 n. ka­
xi­a­nis sa­xe­li ewoda. aqvs 3 Ses., 2 Cixi.
kas­ pi, qa­la­ qi aRm. sa­ qar­Tve­lo­ Si.
tu­la, qa­ la­qi ru­ seT­
is federaciaSi.
da­viT kaWa­ra­vas quCa, isa­ ni-sa­mgo­ ris r-ni (dolabauri);
spi­ri­don ke­di­as quCa, di­ du­be-Cu­ Ru­re­Tis r-ni (di­ du­be);
ujarmis quCidan dolabauris II quCamde. warmo­ iq­mna XX s.
akaki wereTlis gamziridan rkinigzamde. warmo­ iq­
mna XX s.

7. q e
98 e nci k l o p e d i a

40-ian wlebSi. ad­ re ka­

xov­kis qu­ Ca er­qva, 1994 s. kedias wlebSi am quCaze mdebareobda gaz. „kva­ lis“ re­ daq­
cia, ami­ tom
saxeli ewoda. qu­Cas 1923 k. q. daerqva. quCam iarseba 2006 wlamde. hqonda
kaxovka, qalaqi ukrainaSi. 1 Cixi. ix. agreTve s. inaSvilis quCa.
kor­ne­li ke­ke­li­Zis quCa, va­ ke-sa­
bur­
Ta­losa da Zveli Tbi- aka­ki kvan­ta­li­a­nis quCa, va­ ke-sa­bur­ los r-ni (vaS­
Ta­ lij­
lisis r-nebis sazRvari (va­ ke, vere); ilia WavWavaZis gamziri- va­ri); petre sarajiSvilis quCidan mTis ferdobamde. warmo­iq­
dan mTis ferdobamde. quCa warmoiqmna varazisxevis amovsebis mna XX s. 50-ian wleb­ Si. 80-ian wlebSi ewoda a. kvantalianis
Semdeg. 1962 daerqva k. kekeliZis saxeli. 60_70-ian wlebSi saxeli.
quCaze aigo maRlivi Senobebi. 2007 quCis dasawyisSi, i. Wav- daviT kvaWantiraZis quCa, isani-samgoris r-ni (vazisuba-
WavaZis gamziris gadakveTaze mdebare t. SevCenkos sax. skverSi, ni); dimitri uznaZis quCidan nikoloz (niko) musxeliSvilis
daidga misi Zegli (moqandakeebi v. da o. Cepelikebi. arqit. v. quCamde. quCas d. kvaWantiraZis saxeli ewoda 2003.
skulski), r-ic ukrainis dedaqalaq kievis saCuqaria. kver­na­u­lis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­ de­vis r-ni (Rrma­ Re­le);
omar ke­lap­triS­vi­lis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­
de­
vis r-ni daviT guramiSvilis gamziridan xevamde. warmo­ iq­
mna XX s. 40-
(na­
Za­la­de­vi); guram asaTianis I Sesaxvevidan nikoloz xu- ian wleb­ Si.
kver­na­u­la, so­ fe­li Ti­ a­
ne­
Tis r-nSi.
kve­se­Tis quCa, isa­ ni-sa­mgo­ ris r-ni (elia); niabis quCidan
ganTiadis quCamde. warmoiqmna XX s. 30-ian wlebSi.
kve­se­Ti, so­ fe­li q. Tbilisis SemadgenlobaSi.
giorgi kvini­taZis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (didube); Ta­
mar mefis gamziridan mtkvris marcxena sanapiromde. warmoiqmna
XX s. I naxevarSi. Tbilisis quCebis 1926 w. cnobarSi Seta-
nilia rogorc xvamlis quCa. g. kvinitaZis saxeli ewoda 2006.
xvamli, mTiani masivi das. saqarTveloSi.
ki­e­vis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (Zveli ku­ kia); daviT aRma-
Seneblis gamziridan mixeil winamZRvriSvilis quCamde. warmo­
iq­mna XIX s-Si. 20-ian wlebSi aq dasaxldnen germ. moaxalSe-
neebi da quCasac germanelebis quCa ewoda (datanilia Tbilisis
1851 w. gegmaze). 1914 belgiis quCa daerqva (datanilia Tbi-
lisis 1934 w. gegmaze). saxelw. ukavSirdeba I msoflio omis
dasawyisSi, kerZod, 1914 germaniis mier belgiis neitralite-
tis darRvevasa da misi teritoriis dakavebas. 50-ian wlebSi
k. q. daerqva.
ki­ev­ i, uk­
ra­in­is de­da­
qa­
la­ qi.
korneli kekeliZis quCa. ki­ke­Tis quCa, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (elia); saingilos quCi-
dadovis quCamde. warmo­ iq­mna XX s. 20-ian wleb­ Si. 1958-mde dan mTis ferdobamde. warmo­ iq­mna XX s. 20-ian wleb­ Si. Seta-
dur­ glis qu­ Ca er­ deg – g. Te­
qva, Sem­ li­as, 1994 o. ke­lap­tri­ nilia 1925_26 wlebis cnobaTa wignSi `mTeli tfilisi~.
S­vi­lis saxeli ewoda. aqvs 1 Ses. (Tbilisis 1934 w. gegmaze ki­ke­Ti, so­ fe­ li q. Tbilisis SemadgenlobaSi.
datanilia rogorc muSis Ses.). va­sil kik­vi­Zis quCa, di­ du­ be-Cu­Ru­ re­Tis r-ni (axali ku-
ar­Cil ke­re­se­li­Zis quCa, di­ du­be-Cu­ Ru­re­Tis r-ni (di­ kia); paliastomis quCidan rostovis quCamde. warmo­iq­mna XX
du­be); akaki wereTlis gamziridan rafiel aglaZis quCamde. s. I naxevarSi. 30-ian wlebSi safrangeTis axalgazrdobis
warmoiqmna XX s. 20-ian wlebSi. yof. di­ du­ bis I Se­ sax­
ve­vi. komunisturi kavSiris generaluri mdivnis J. dorios saxeli
1992 a. ke­ re­se­li­Zis sa­xe­li daerqva. erqva (datanilia Tbilisis 1934 w. gegmaze). 1938 v. kikviZis
iva­ne ke­re­se­li­Zis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (ve­ re); saxeli ewoda. aqvs 1 Cixi.
mixeil zandukelis quCidan mTis ferdobamde. warmo­ iq­
mna XIX Zmebi kiknaveliZeebis quCa, vake-saburTalos r-ni (vake);
s. 70-ian wleb­ Si. Tbi­ li­sis 1884 w. geg­ ma­
ze datanilia ro- darialis quCidan arCil miSvelaZis quCamde. warmoiqmna XX
gorc agu­ ris II qu­ Ca, 1900 d. svi­ a­to­polk-mi­rskis saxeli s. 40-ian wlebSi. yof. darialis Sesaxvevs Zmebi kiknaveliZee-
daerqva (datanilia Tbilisis 1901 w. gegmaze), 1923 _ i. bis saxeli daerqva 2005.
ke­re­se­li­Zis. ki­sis­xe­vis quCa, glda­ ni-na­Za­la­de­vis r-ni (na­ Za­la­de­vi);
ni­ko (nikoloz) ke­cxo­ve­lis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­de­vis guram asaTianis quCidan wromis I Sesaxvevamde. warmoiqmna
r-ni (gldani); gldanis masivis III da V mikroraionebs So- XX s. 20-ian wleb­ Si. 40-ian wlebamde kisisxevis II quCa
ris. warmoiqmna XX s. 40-ian wleb­ Si. quCas n. ke­ cxo­ve­lis erqva. aqvs 1 Ses.
sa­xe­li ewoda 1984. ki­sis­xe­ vi, so­ fe­
li da mdi­ na­
re Te­ la­ vis r-nSi.
kva­li­Tis moedani, isa­ ni-sa­
mgo­ris r-ni (elia); axalub- ki­Si­ni­o­vis quCa, glda­ ni-na­Za­la­de­vis r-ni (lotkini); ge-
nis, Sildisa da kvaliTis quCebs Soris. guTis quCidan bugeulis quCamde. warmo­ iq­mna XX s. 40-ian
kva­li­Tis quCa, isa­ ni-sa­
mgo­ris r-ni (elia); saingilos qu- wleb­ Si. 1958-mde mol­ da­
ve­Tis qu­ Ca er­ qva boSaTa dasaxlebis
Cidan kvaliTis moednamde. datanilia Tbilisis 1934 w. gegma- misaniSneblad.
ze. aqvs 1 Ses., 1 Cixi. ki­Si­ni­ov ­ i, moldaveTis (mol­ dovis) de­ da­qa­la­qi.
kva­li­Tis II Sesaxvevi, isa­ ni-sa­
mgo­ ris r-ni (elia); dasaw­ klar­je­Tis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ri); mde-
yisi axalubnis quCidan. bareobda nukrianisa da lado mesxiSvilis quCebs Soris.
kva­ li­Ti, zes­ ta­fo­nis r-nis sof­ le­ bis ze­ da, qve­ da da Sua warmoiqmna XIX s. bolos. Setanilia Tbilisis gamgeobis
kva­li­Tis gavrcelebuli sa­ xel­wo­de­ba. mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi rogorc va­ Rar­ Sa­
pa­
tis
kva­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (ga­ re­Tu­ba­ni); mdebareob- Sesaxvevi. 20-ian wlebSi quCa gaxda, 50-ian wlebSi k. q.
da SoTa mesxias quCasa da yof. respublikis (axland. vardebis daerqva. quCa aRar arsebobs axlomdebare teritoriis rekon-
revoluciis) moedans Soris. warmo­ iq­mna XIX s. I naxevarSi. struqciis gamo.
daaproeqta miwismzomelma tovarnickim 1833–35. Tbilisis 1867 klar­je­Ti, mxa­ re is­ to­ ri­ ul sa­ mxreT sa­ qar­Tve­lo­ Si, ax­
w. gegmaze datanilia rogorc artileriis quCa. 1893_1904 land. Tur­ qe­
Tis te­ ri­to­ria.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
99
va­Rar­Sa­pa­ti, qa­ la­qi som­xeT­Si (1945_95 _ e C ­ mi­a­Zi­n i). kaluga, qalaqi ruseTis federaciaSi.
klde­ka­ris quCa, glda­ ni-na­
Za­la­de­vis r-ni (lotkini); sam- er ko­ba­xi­Zis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (ve­
pi­ re);
RereTis quCidan gordis quCamde. warmoiqmna XX s-Si. adre vaSlovnis quCidan ia ekalaZis quCamde. warmo­ iq­mna XIX s. mi­
lot­ ki­
nis da­ sax­
le­bis II qu­ Ca erqva. wu­ ruls. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis
klde­ ka­ri, is­ to­ri­u­li ci­ xe­
si­mag­re Sua sa­ uk. sa­
qar­Tve­
lo­ siaSi Setanilia rogorc vaS­ lo­v­nis Sesaxvevi. 70-ian wlebSi
Si, Tri­ a­
leT­ Si. p. kobaxiZis saxeli ewoda. Semo­ na­
xu­ lia XIX s. da­ sas­
ru­li­s
da­viT kldi­aS­vi­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (oqros­ sa­
cxovr. sa­ xle­ bi.
ubani); mixeil winamZRvriSvilis quCidan giorgi Citaias ermaloz ko­be­ri­Zis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­ vis r-ni (patara
de­
quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s. 40_50-ian wlebSi. qa­ la­qis 1876 w. gldani); Ti­a­ne­Tis gzat­ke­ci­li­dan andria razmaZis quCamde.
gegmaze aR­ niS­ nu­lia moloknebis qu­ Cis sa­ xe­
liT, Semdeg misio- quCas e. koberiZis saxeli ewoda XX s. 70-ian wlebSi. aqvs
neris quCa erqva. 1900 qalaqis saTaTbirom mia­ ni­
Wa ge­ne­
ral 1 Cixi.
d. mi­li­ut­ i­nis sa­xe­li. 1923 d. kldi­aS­vi­lis sa­xe­li ewoda. ko­da­los quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­de­vis r-ni (lotkini); dasaw-
moloknebi, erT-erTi qristianuli seqta ru­ seTSi. yisi kaWreTis quCidan. warmo­ iq­
mna XX s. 20-ian wleb­ Si.
ni­
ko­loz (ko­ ka) kldi­aS­vi­lis qu­Ca, va­ ke-sa­
bur­Ta­los r-ni ko­da­lo, gur­ ja­ a­
nis r-nis sof. qo­ da­
los sa­ xec­ vli­li for­
(va­
ke); ilia WavWavaZis gamziridan veris xeobamde. n. kldiaSvi- ma.
lis saxeli daerqva 1994. kodis Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (xarfuxi); mdeba-
kldisubani, Zveli Tbilisis r-ni (qvemo ubani). Zveli reobda iakob curtavelisa da mose xonelis quCebs Soris.
Tbilisis erT-erTi mikroubani kalis samxr. nawilSi. Sefen- warmo­ iq­
mna XIX s-Si. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier
ilia sololakis qedis kldovan kalTaze, aqedan modis misi 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi. amJamad aRar arsebobs.
saxelw. „k.“ koda, soflebi TeTri wyarosa da qarelis r-nebSi.
kno­le­vis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­ de­vis r-ni (naZaladevi, ko­do­ris quCa, va­ ke-sa­
bur­Ta­los r-ni (qvayreli); sagare-
Rrma­Re­le); eka beJaniSvilis quCidan RrmaRelis I Cixamde. jos quCidan vaxtang boWoriSvilis quCamde. warmoiqmna XX
warmo­ iq­
mna XX s. 30-ian wleb­ Si. 40-ian wlebamde deputatis s. 20-ian wleb­ Si.
II quCa erqva. aqvs 2 Ses. ko­do­ri, mdi­ na­
re da xe­ o­ba das. sa­ qar­Tve­
lo­ Si, afxa­zeT­
Si.
kno­ le­vi, so­ fe­li qa­ re­
lis r-nSi. vla­ mer ko­ki­na­kis quCa, glda­
di­ ni-na­
Za­la­
de­vis r-ni (na­Za­
kno­le­vis II Sesaxvevi, glda­ ni-na­Za­la­ vis r-ni (naZala-
de­ la­de­vi); dasawyisi javis II Sesaxvevidan. warmo­iq­mna XX s.
devi); RrmaRelis Sesaxvevidan mTis ferdobamde. 30-ian wleb­ Si. 40-ian wlebamde ja­ vis II qu­Ca er­qva, Semdeg v.
ma­
mu­ka ko­ba­la­Zis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­de­vis r-ni (lot- kokinakis saxeli ewoda. aqvs 1 Cixi.
kini); vladimer (lado) aleqsi-mesxiSvilis quCidan gulrif- java, daba cxinvalis regionSi.
Sis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si. ad­ re er­ qva kalugis quCa, kon­do­lis quCa, glda­ ni-na­
Za­la­ vis r-ni (lotkini);
de­
Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis vladimer aleqsi-mesxiSvilis quCidan efrem zaqaraias quCamde.
siaSi. Semdeg ewoda muSa-revolucioner a. kaluJnis, 2000 _ warmoiqmna XX s. 20-ian wlebSi. aqvs 1 Ses.
m. kobalaZis saxeli. kon­do­li, so­ fe­li Te­ la­vis r-nSi.

kldisubani. w m i d a g i o r g i s e k l e s i a .
100 e nci k l o p e d i a

merab kostavas quCa.

kon­sti­tu­ci­is quCa, Zveli Tbilisis r-ni (oqrosubani); xurdias gamziris gamoyofamde (2006) grZeldeboda giorgi
mixeil winamZRvriSvilis quCidan giorgi Citaias quCamde. saakaZis moednamde. Sua saukuneebSi aq gadioda „diRmis gza“.
warmo­ iq­
mna XIX s-Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedge- XVIII s. bolos cnobili gaxda rogorc `ruseTisken mimavali
nil quCebis siaSi Setanilia rogorc fe­ i­
er­
ver­kis quCa, 1923 gza~. aRniSnulia al. piSCeviCis mier Sedgenil Tbilisis 1785
e. sa­
rTa­ni­as saxeli ewoda. 1938-idan k. q. hqvia. quCazea Sps w. gegmaze. XIX s. 60-ian wlebSi monakveTs yof. fostis moed-
mravalprofiluri #2 klinikuri saavadmyofo da qalaqis nidan (mdebareobda axland. v. sarajiSvilisa da a. griboe-
kanisa da veneriul sneulebaTa dispanseri. dovis quCebis Sesayarze) wyneTis (axland. p. meliqiSvilis)
vasili kopcovis quCa, isani-samgoris r-ni (navTluRis quCamde olRas saxeli daerqva (datanilia Tbilisis 1867 w.
I dasaxleba); kaxeTis gzatkecilidan mTis ferdobamde. gegmaze). 90-ian wlebSi quCis boloSi idga Ramis gasaTevi sax-
navTluRis I dasaxlebis I quCas v. kopcovis saxeli ewoda li da msrolelTa batalionis yazarmebi. Semdgom quCa gaizarda
1983. jvris daRmarTamde. 1921 w. 21 seqtembers v. leninis saxeli
kos­mo­nav­te­bis sa­na­pi­ro, di­du­be-Cu­
Ru­ Tis r-ni (di­
re­ du­ ewoda (Tbilisi iyo erT-erTi pirveli qalaqi mTel msoflioSi,
be); md. mtkvris marcxena mxares, SoTa SalikaSvilisa (yof. r-is quCasac v. leninis saxeli daerqva). amave dRes quCis da-
didubis) da Tamar mefis (yof. Celiuskinelebis) xidebs Soris. sawyisSi gaixsna v. leninis skulpturuli monumenti (moqandake
sanapiros kosmonavtebis saxeli ewoda 1965 w. 12 aprils.
v. sergeevi). k. q. Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc
merab kostavas quCa, isani-samgoris r-ni (orxevis dasax-
leninis prospeqti. 30-ian wlebSi quCa mTavrdeboda yof. abre-
leba); dasawyisi kaxeTis gzatkecilidan. ix. m. kostava.
rab kos­ta­vas quCa, Zveli Tbilisis r-ni (ve­
me­ re); SoTa Sumis saqsov fabrikasTan, saidanac iwyeboda saqarTvelos samx-
rusTavelis moednidan gmirTa moednamde. konstantine gamsa­ edro gza. 1932 leninis quCis gagrZelebaze, md. vereze qvis
axali xidi aigo da quCa gasworda, amaRlda. 50_60-ian wlebSi
damTavrda quCis gafarToeba gmirTa moednidan g. saakaZis moed-
namde. 1989 quCas m. kostavas saxeli ewoda.
k. q. qa­la­qis erT-er­ Ti mZlav­ri sa­ transp. ma­
gis­tra­lia. qu­
Cis da­ sa­
wyis­Si, marcx. mxa­ res, ma­
Ra­li sa­ yrde­
ni ked­lis fon­ ze
aris me­ tro­s sa­ dgu­ ri „SoTa rus­ Ta­
ve­lis mo­ e­
da­
ni“. XX s.
80-ian wleb­ Si marcx. mxa­ re­s mdebare XIX_XX ss. sa­ cxovr.
sa­xle­bSi gamo­ a­
Ta­vi­suf­les pir­ ve­
li sa­ rTu­le­bi da mo­ a­
wyves
gada­xu­ru­li ga­ le­ rea-pa­saJi, r-Sic Se­ i­ta­
nes tro­ tu­a­
ri, ris
Se­de­
ga­dac ga­ ga­
ni­
er­da sa­ kma­
od viw­ ro sa­ transp. gza. qu­ Ca­ze
gan­la­ge­
bu­lia sa­cxovr. sa­ xle­bi, sasw. da adm.-saz. da­niS­nu­le­
bis mra­ va­
li Se­ no­ba: yof. gamomcemloba `samSoblo~, Wad­ ra­kis
sa­sax­
le da al­ pu­ri klu­ bi (ve­
ris ba­Ri), ki­no­
Te­
at­ri „ami­ra­ni“,
SoTa rusTavelis sax. qarTuli lite­ raturis, i. Jor­ da­­nias
sax. ada­ mi­
a­
nis reproduqci­ is, k. Ca­Ca­
vas sax. pe­ ri­
na­
ta­lu­ ri
me­
di­ci­ni­
sa da me­ a­
no­ba-gi­
ne­
ko­lo­gi­
i­
s in-tebi. quCaze mdebare
merab kostavas quCa. v e r i s b a R i .
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
101
XIX s. dasasrulis da XX s. dasawyisis saxlebi ##13, 27, nianeba iyofa zeda da qveda kompleqsebad.
35, 38, 41, 43 ayvanilia aRricxvaze rogorc arqit. Zeglebi. krwa­ni­sis I gasasvleli, isani-samgoris r-ni (krwa-
dgas skulpturuli kompozicia „muza“ (moqandake m. berZeni­ nisi); krwanisis quCidan krwanisis II gasasvlelamde.
Svili. arqit. i. Cxenkeli), `swrafva~ (moqandake g. Tvrineli), krwa­ni­sis II gasasvleli, isani-samgoris r-ni (krwa-
e. TayaiSvilis Zegli (mo­ qandake b. avaliSvili. arqiteqtore- nisi); krwanisis quCidan krwanisis I gasasvlelamde.
bi: a. guruli, m. yruaSvili), m. kostavas biusti (moqandake krwa­ni­sis III gasasvleli, isani-samgoris r-ni (krwa-
k. arunaSvili. arqit. m. iordani­ Svili). 2007 quCis dasaw- nisi); misasvleli krwanisis quCidan.
yisSi gaSenda yvavilnari, keTilmoewyo mimdebare teritoria. krwa­ni­sis quCa, isani-samgoris r-ni (krwa­ ni­si); vaxtang
aqvs 1 Ses., sadac ganTavsebulia Sps `Tbilisis wyali~ da gorgaslis quCidan mTis ferdobamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si.
saaqcio saz-ba `laguna vere~. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis
vax­tang ko­te­tiS­vi­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (mTa­ siaSi. aqvs 3 gas., 1 Cixi.
w­min­da); pavle ingoroyvas Sesaxvevidan besikis moednamde. kukia, Tbilisis Zveli mikroubani. gviand. Sua saukuneebSi
warmo­ iq­mna XIX s-Si. 1923-mde mTaw­ min­
dis qu­ Ca er­ qva (da- _ qalaqispira sofeli. vaxuSti batoniSvils Tbilisis geg-
tanilia Tbilisis 1867 w. gegmaze), Sem­ deg _ a. obo­ la­Zi­sa. maze (1735) axland. daviT aRmaSeneblis gamziris dasawyisSi,
1990 v. ko­ te­tiS­vi­lis sa­xe­li ewo­da. aqvs 1 Ses. daaxl. zaarbriukenis moednis midamoebSi, datanili aqvs mcire
koS­ko­va­nis quCa, isa­ ni-sa­ ris r-ni (av­
mgo­ la­ba­ri); Siraqis dasaxleba `axali sofeli~. igive sofeli naCvenebia Seda­ rebiT
quCidan avlipi zurabaSvilis quCamde. warmoiqmna XX s. 20- gviandel gegmebzec. sofeli k-is saxeliT am adgilze pirve-
ian wlebSi. lad gvxvdeba peterburgis mecn. akad. wevris iohan anton
Sal­ va kox­re­iZ ­ is quCa, glda­ ni-na­Za­
la­de­vis r-ni (na­ Za­la­de­ giuldenStedtis 1772 w. rukaze. Semdgom wlebSi k. gaizarda
vi); giorgi Wyondidelis quCidan rionhesis quCamde. warmo­ da daikava mtkvris aRma, Crd-iT mdebare teritoria. k. 1824
iq­mna XX s. 30-ian wleb­ Si. ad­re xa­ ra­
tis qu­ Ca er­ qva, 70-ian Tbiliss miakuTvnes (ix. agreTve axali kukia, Zveli kukia).
wlebSi S. koxreiZis saxeli ewoda. ku­mi­sis gasasvleli, Zveli Tbilisis r-ni (Cu­ Ru­re­Ti);
kojris axali gza, Zveli Tbilisis r-ni (sololaki); kumisis Sesaxvevidan mixeil buxaiZis quCamde.
ku­mi­sis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (Cu­ Ru­re­Ti); nino CxeiZis
misasvleli maro mayaSvilis aRmarTidan.
quCidan mixeil buxaiZis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si. Tbili-
kojris gasasvleli, Zveli Tbilisis r-ni (sololaki);
sis 1876 w. gegmaze datanilia rogorc amatunis quCa (mefe ere­
kojris quCidan sololakis xeivnamde.
kle II-m am adgilas mdebare sof. CuRureTi 1795 Tavad giorgi
kojris gzatkecili, maro mayaSvilis aRmarTidan ko- amatuns uwyaloba). 1923 k. q. daerqva. aqvs 1 gas., 1 Ses.
jorSi mimavali gzatkecili. #1-Si ganTavsebulia n. kecxove- ku­ mi­si, so­fe­
li da tba garda­ bnis r-nSi.
lis sax. botanikis in-ti. tor kup­ra­Zis quCa, isa­
viq­ ni-sa­
mgo­ris r-ni (var­ ke­Ti­li-3);
koj­ris quCa, Zveli Tbilisis r-ni (so­ lo­la­ki); lado asa- javaxeTis quCasa da 406b korpuss Soris. quCas v. kup­ raZis
Tianis quCidan amaRlebis gasasvlelamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si. saxeli ewoda 1990.
gza mi­e­
mar­Te­
bo­
da koj­ ri­
sa­
ken da sa­
Ta­ves iReb­da TbilisSi koj­ ris kur­sebis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­de­vis r-ni (lotkini); vla-
kar­Tan. XIX s. 40-ian wleb­ Si gzis sa­wyis mo­nak­
veTs ax­land. lado dimer lubovskis quCidan mTis ferdobamde. warmoiqmna XX s.
50-iani wlebis dasawyisSi.
kur­se­ bi, so­fe­
li tyi­bu­lis zo­ na­
Si.
kurskis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (vere); mdebareobda
solomon zaldastaniSvilis Sesaxvevsa da rva martis quCas
Soris; amJamad solomon zaldastaniSvilis quCis nawilia.
Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc kurskis Se-
saxvevi.
kurski, qalaqi ru­ seTis federaciaSi.
bo­ris kuf­ti­nis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (qve­ mo uba­ni);
gia abesaZis quCidan mixeil lermontovis quCamde. warmoiqmna
XIX s-Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCe-
bis siaSi Setanilia rogorc abasabadis Sesaxvevi. saxelw.
ukavSirdeba iqve mdebare abasabadis, axland. l. gudiaSvilis
moedans. 1923 s. ala­ver­do­vis Sesaxvevi daer­qva (ix. s. ala­
kojris quCa. ver­do­vi), 60-ian wlebSi _ k. q. (ix. b. kuf­ti­ni). Semo­na­xu­
lia XIX s. sa­ cxovr. sa­xli #7. aqvs 1 Cixi.
asa­
Ti­a­
nis qu­Ca­
mde ewo­da a. ve­
li­a­mi­no­vis sa­xe­li (axland. Salva da-
dianis quCa), qu­Cis Sua na­wils _ ba­Ris qu­Ca (axland. l. asaTianis
quCa), xo­lo bo­lo mo­nak­veTs Se­rCa Ggavrcelebuli saxelwodeba
_ kojris gza. Tbilisis 1867 w. gegmaze datanilia rogorc k. q.
qu­
Ca­ze Semo­na­
xu­lia XIX s. II naxevris sa­ cxovr. sa­xle­bi.
ko­ jo­ri, da­ ba q. Tbilisis SemadgenlobaSi.
iva­ne kri­lo­vis quCa, Zveli Tbilisis r-ni; daviT aRmaSe­
neblis gamziridan dimitri uznaZis quCamde. warmo­ iq­mna XIX
s. II naxevarSi. 1894, i. kri­ lo­vis garda­cva­le­bis 50-e wlis­
Ta­vis aR­ sa­
niS­navad mi­si sa­ xe­
li ewoda. datanilia Tbilisis
1897 w. gegmaze.
krwanisi, isani-samgoris r-ni. ubani (Sua saukuneebSi _
sofeli) Tbilisis samxr.-aRm. nawilSi, mtkvris marjv. mxa­
res, axland. krwanisis quCis midamoebSi. wyaroebSi pirvelad
ixsenieba 1392 w. Sedgenil sveticxovlis kuTvnil mamulTa
nusxaSi. 1795 aq gaimarTa krwanisis brZola. krwanisis sacx-
ovr. r-ni ganaSenianebulia mTis or ferdobs Soris. ganaSe- ivane krilovis quCa.
102 e nci k l o p e d i a

merab kostavas quCa.

Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
103
104 e nci k l o p e d i a

la­go­de­xis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­

l ba­ri); nikifore irbaxis quCidan isaak alixanianis

quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si. adre erqva laib­
gvardiis husarTa polkis rotmistris mixeil
dimitris Ze maslovis saxeli. datanilia Tbili-
sis 1876 w. gegmaze. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil
quCebis siaSi Setanilia rogorc l. q. aqvs 1 Ses.
la­go­de­ xi, qa­la­ qi aRm. sa­ qar­ Tve­lo­ Si.
ser­gei la­zos quCa, glda­ ni-na­Za­
la­ de­vis r-ni (av­ Wa­la);
daviT sarajiSvilis quCidan wyalsadenis quCamde. quCas s.
lazos saxeli daerqva XX s. 60-ian wlebSi.
la­i­Tu­ris quCa, glda­ ni-na­ Za­la­de­vis r-ni (lot­ ki­ni);
maCxaanis quCidan mTis ferdobamde. warmo­ iq­
mna XX s. 50-ian
wlebSi.
la­i­Tu­ ri, da­ ba ozur­ ge­Tis r-nSi.
la­il ­ a­Sis quCa, di­ du­ be-Cu­ Ru­ re­Tis r-ni (axali kukia);
abaSis quCidan daviT giviSvilis quCamde. warmo­ iq­mna XX s. mitrofane laRiZis quCa.
20-ian wleb­ Si. quCamde. warmo­ iq­mna XIX s. 40-ian wlebSi. 50-ian wlebSi am
la­il ­ a­Si, so­ fe­li ca­ ge­ris r-nSi. quCaze cxovrobda kavk. mefisnacvlis kancelariis mmarTveli
lalionis quCa, di­ du­ be-Cu­ Ru­ Tis r-ni (axali kukia);
re­ a. kruzenSterni da quCasac misi saxeli daerqva, datanilia
cotne dadianis quCidan solomon qurdianis quCamde. warmo­ iq­ qalaqis 1867 w. gegmaze. 1923 _ a. g. wu­ lu­ki­Zis, 1990 m.
mna XIX s. bolos. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil laRiZis saxeli ewoda.
quCebis siaSi Setanilia rogorc bu­ fe­ris Sesaxvevi. 60-ian re­vaz la­Ri­Zis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (gareTubani);
wlebSi a. lalionis saxeli daerqva. SoTa rusTavelis gamziridan mari broses quCamde. warmo­ iq­
lalionis Sesaxvevi, di­ du­ be-Cu­ Ru­re­Tis r-ni (axali ku­ mna XIX s. I naxevarSi. daaproeqta miwismzomelma tovarnic-
kia); solomon qurdianis quCidan giorgi gurgeniZis Sesax- kim 1833–35. Tbilisis 1876 w. gegmaze datanilia rogorc
vevamde. didi wyalsazidi quCa. am quCiT TuluxCebi eSvebodnen
la­mis quCa, di­ du­be-Cu­Ru­ re­ Tis r-ni (svaneTisubani); di­ mtkvris sanapiroze, iRebdnen wyals xaris an kameCis tyavisa-
Rom­baris quCidan daviT beriaSvilis quCamde. warmo­ iq­mna XX gan damzadebuli rumbebiT (Tuluxebi) da qalaqSi mohqondaT.
s. da­ sa­
wyis­
Si. Tbilisis 1934 w. gegmaze quCis dasawyisi, 1896, operisa da baletis Teatris mSeneblobis damTavrebis
diRombaris quCidan lamis I Sesaxvevamde, datanilia rogorc Semdeg, quCas Teatraluri ewoda. 1905 yof. qalaqisTavis
lamis quCa, xolo bolo monakveTi _ rogorc lamis II quCa. giorgi grigolis Ze evan­ gu­
lo­ vis (ivangulaSvilis) sa­ xe­li
aqvs 3 Ses. (II Ses. _ yof. lamis Ses.), 2 Cixi. daer­ qva, 1923 _ a. lu­ na­Car­ski­sa. quCas r. laRiZis saxeli
la­mis­ya­nis quCa, glda­ ni-na­ Za­
la­ vis r-ni (lot­
de­ ki­ni); ewoda 1990. Semonaxulia XX s. dasawyisis sacxovr. saxlebi.
weronisis quCidan mTis ferdobamde. warmo­ iq­mna XX s-Si.
r. la­ Ri­Zis qu­ Ca iyo, ag­reT­ ve, diRo­ Si (axland. k. Ca­
m­ Ca­vas
adre lot­ ki­
nis da­ sax­le­bis V qu­ Ca erqva.
qu­Ca).
la­mis­ya­na, so­ fe­li kas­ pis r-nSi.
le­bar­dis quCa, di­ du­ be-Cu­Ru­re­Tis r-ni (axali kukia);
ni­
ko­loz lan­di­as quCa, isa­ ni-sa­
mgo­ ris r-ni (var­ ke­Ti­
senakis quCidan caiSis quCamde. warmo­ iq­mna XX s. 30-ian
li-3); dasawyisi dimitri aleqsiZis quCidan (II mikroraio-
wleb­ Si.
nis me-14 da 29-e korpusebs Soris). 1987 quCas n. lan­ di­as
le­bar­de, ku­ ror­ ti das. sa­ qar­Tve­lo­Si, mar­ tvi­lis r-nSi.
saxeli ewoda.
ste­fa­ ne le­kiS­vi­lis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­de­
vis r-ni
lan­Cxu­Tis quCa, di­ du­ be-Cu­ Ru­ re­Tis r-ni (axali kukia);
xo­nis qu­ Cidan la­ i­
la­ Sis qu­ Camde. warmo­ iq­
mna XX s. 20-ian (zRvis­ ubani); Carglis quCidan avetiq isaakianis quCamde. war-
wleb­ Si. moiqmna XX s. 50-ian wlebSi. quCas s. lekiSvilis saxeli
lan­Cxu­ Ti, qa­ la­ qi das. sa­ qar­ Tve­lo­ Si. ewoda 1978.
la­re­xis quCa, di­ du­be-Cu­ Ru­ re­Tis r-ni (svaneTisubani); le­n­texis gasasvleli, Zveli Tbilisis r-ni (axali ku­
arTvinis quCidan norios aRmarTamde. warmo­ iq­
mna XX s. 20-ian kia); terenti granelis quCidan lentexis quCamde. warmoiqmna
wleb­ Si. Setanilia 1925_26 wlebis cnobaTa wignSi `mTeli XIX s. bolos. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil
tfilisi~. Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc quCebis siaSi Setanilia rogorc alagiris gasasvleli.
araqelas quCis nawili. Tbilisis 1940 w. cnobarSi Seta- le­n­texis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (axali ku­ kia); ia-
nilia l. q-is saxelwodebiT. aqvs 1 Ses., 1 Cixi. roslavskis quCidan rkinigzamde. warmo­ iq­
mna XIX s. bolos.
la­re­xis I Sesaxvevi, di­ du­ be-Cu­Ru­ re­Tis r-ni (svaneTis­ Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi
ubani); norios aRmarTsa da larexis I Cixs Soris. Setanilia rogorc ala­ gi­ris Se­ sax­ve­
vi. 60-ian wlebSi l. q.
la­re­xis I Cixi, di­ du­ be-Cu­ Ru­ re­Tis r-ni (svaneTisubani); daerqva. aqvs 1 gas.
dasawyisi norios aRmarTidan. le­n­texi, da­ ba das. sa­qar­Tve­lo­ Si, qve­
mo sva­ neT­
Si.
lar­sis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (var­ di­su­ba­ni); vasil alagiri, qalaqi Crd. oseTSi.
petriaSvilis quCidan barnovis III Cixamde. warmo­ iq­
mna XIX gi­or­gi le­o­ni­Zis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (so­ lo­la­ki);
s. miwuruls. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Tavisuflebis moednidan paolo iaSvilis quCamde. al. piSCe-
Sedgenil quCebis siaSi. aqvs 1 Ses. viCis Tbilisis gegmis (1785) mixedviT am adgilas yofila
lar­ si, ga­sas­vle­ li (viw­ ro­ bi) da so­ fe­ li da­ ri­a­
lis xe­ o­ba­ „erekles baRi“. quCa warmo­ iq­
mna XIX s. I naxevarSi. ad­ re
Si, sa­qarTv.-ruseTis sa­ sa­zRvro pun­ qti. mTis quCa erqva, 1843 w. Sedgenil Tbilisis quCebis siaSi
mi­
tro­ ne la­Ri­Zis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (mTa­
fa­ Setanilia rogorc so­ lo­ la­kis quCa, 1922 aRmaskomis quCa
wminda); SoTa rusTavelis gamziridan Zmebi zubalaSvilebis daerqva, asevea datanili Tbilisis 1934 w. gegmaze. 1935 _
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
105
s. ki­ro­vis, 1990 g. le­o­ni­Zis sa­xe­li ewoda (igi am qu­Ca­ze 50-iani wlebidan lesia ukrainkas saxeli hqvia. l. ukrainka
cxov­ rob­da). qu­ Cis xu­roT­ mo­ZRvru­ li sa­xe XIX s. da­ sas­ ruls TbilisSi pirvelad 1903 Camovida da am quCis maxloblad
da XX s. da­ sa­
wyis­ Si Camo­ya­
lib­ da. sa­
xle­ bis ume­ te­
so­ ba re­ ne­
san­ cxovrobda.
sul-ba­ ro­ ko­u­
li sti­ lisaa. cal­ ke­
ul Se­ no­ba­
Ta­gan sa­ in­
te­ re­soa le­Cxu­mis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­de­vis r-ni (na­ Za­la­de­vi); ma-
ax­
land. erov­ nu­ li ban­ kis Se­ no­ba (1913; arqit. m. ohanjanovi. xinjauris quCidan gomareTis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. da­ sa­
„mo­der­ni“). quCazea fulis muzeumi, a. xo­ ra­vas sa­x. msa­ xi­o­bis wyis­Si. aqvs 3 Ses.
sa­
xli, XIX s. da­ sas­
ru­ lis da XX s. da­ sa­wyi­
sis sa­ cxovr. le­Cxu­mi, mxa­ re das. sa­ qar­Tve­lo­ Si.
sa­
xle­ bi. aqvs 1 Cixi. lvovis quCa, vake-saburTalos r-ni (veZisi); sofrom mga­
tang leJavas quCa, va­
vax­ ke-sa­bur­Ta­los r-ni (va­ ke); qaixo- lobliSvilis quCidan budapeStis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s.
sro (qaquca) ColoyaSvilis gamziridan soliko xabei­ Svilis 40-ian wlebSi da lvovis quCa daerqva. 1992 v. yuSitaSvilis
quCamde. warmo­ iq­mna XX s. 50-ian wleb­­ Si. quCas v. leJavas saxeli ewoda. 2006 daubrunda Zv. saxeli _ l. q. aqvs 2 Ses.
saxeli ewoda 1977. (I Ses. _ yof. IV Ses., II Ses. _ yof. V Ses.).
mi­
xe­il ler­mon­to­vis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (ka­ la, lvovi, qalaqi ukrainaSi.
so­lo­la­ki); lado gudiaSvilis moednidan daniel WonqaZis li­ax­vis quCa, glda­ ni-na­
Za­la­de­vis r-ni (Rrma­ Re­le); daviT
quCamde. warmo­ iq­mna XIX s. 20_30-ian wleb­ Si. 1843 w. Sedge- guramiSvilis gamziridan mTis ferdobamde. warmoiqmna XX s.
nil Tbilisis quCebis siaSi Setanilia ro­ gorc mTis qu­ Ca. 40-ian wlebSi. yof. me-12 quCas l. q. ewoda 50-ian wlebSi.
1900 da­ er­qva m. ler­ mon­to­vis sa­xe­li da ma­Sin­ve mi­i­er­Ta yof. aqvs 1 Cixi.
didi mru­ de (ax­ land. abo Tbi­ le­ lis) qu­ Cis pa­ ta­ra mo­ nak­ve­Ti li­ax­vi (d i ­d i l i a x v i), mdi­ na­
re aRm. saqarTveloSi.
(gadmo­ ce­miT, Tbi­ lis­Si yof­ ni­sas qu­ Cis am mo­ nak­
veT­ze mdebare li­ba­nis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­de­vis r-ni (av­ Wa­la); daviT
saxlSi cxov­ rob­ da m. ler­ mon­to­vi). qu­ Ca gana­ Se­ni­
a­ne­bu­lia sarajiSvilis quCidan Wrebalos I Sesaxvevamde. warmo­ iq­
mna
XIX s. II nax. da XX s. da­ sa­
wyi­sis re­ ne­
san­sul-ba­ ro­ko­ u­li XX s. 50-ian wleb­ re vax­
Si. ad­ tang I gor­gas­lis sa­xe­li er­
sti­lisa da Tbi­ li­su­ri sa­cxovr. sa­ xlis ti­ pis Se­no­ be­biT. qva. 70-ian wlebSi l. q. ewoda. aqvs 1 Ses., 1 Cixi.
ler­wmis quCa, isa­ ni-sa­
mgo­ ris r-ni (dirsiWala); mtkvris li­ba­ni, so­ fe­
li bor­ jo­mis r-nSi.
marcxena sanapirodan manavis quCamde. warmoiqmna XX s. I na- liTonkonstruqciebis qarxnis dasaxleba (`z m k~),
xevarSi. 1925_26 wlebis cnobaTa wignSi `mTeli tfilisi~ ix. wminda barbares dasaxleba.
Setanilia rogorc Sesaxvevi, Tbilisis quCebis 1960 w. cno- li­ka­nis quCa, glda­ ni-na­
Za­la­de­vis r-ni (na­Za­la­de­vi); vla­
barSi _ rogorc quCa. di­mer (lado) aleqsi-mesxiSvilis quCidan erosi manjgalaZis
le­sia uk­ra­in­kas quCa, Zveli Tbilisis r-ni (mTaw­ min­da); quCamde. warmo­iq­
mna XX s. 30-ian wleb­ Si. adre samxreTis quCa
SoTa rusTavelis gamziridan zurab Jvanias quCamde. warmo­ iq­ erqva. datanilia Tbilisis 1934 w. gegmaze. 50-ian wlebSi
mna XIX s-Si. Tbilisis 1867 w. gegmaze datanilia rogorc l. q. ewoda.
gimnaziis Sesaxvevi (saxelw. ukavSirdeba Tbilisis klasikur li­ka­ni, ku­ ror­ti, yof. so­ fe­li (Se­ u­
er­Tda bor­ joms).
gimnazias), 1923 maq­ sim gor­ kis saxeli daerqva, Sem­deg _ sax­ lilos dasaxleba, isani-samgoris r-ni. dasaxleba
kom­sab­
Wos qu­ Ca (asea datanili Tbilisis 1934 w. gegmaze). Tbilisis samxr.-aRm. nawilSi, aeroportis dasaxlebis Sem-

giorgi leoniZis quCa. s a q a r T v e l o s e r o v n u l i b a n k i .

106 e nci k l o p e d i a

deg. pirvelad ixsenieba XVII s. wyaroebSi, Tumca erT-erTi ko lo­mo­u­ris quCa, Zveli Tbilisis r-ni (av­
ni­ la­ba­ri);
uZvelesi dasaxlebaa. aqvs 2 mikroraioni. meore mikroraioni qedis Sesaxvevidan konstantine cucqiriZis quCamde. warmo­ iq­
moicavs 4 kvartals (I, II, IV, V). mna XIX s-Si. Tbilisis 1876 w. gegmaze datanilia rogorc
li­los Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (Cu­ Ru­re­Ti); pok­rov­skis qu­ Ca (sa­
xel­ w. da­kav­
Si­re­bu­
lia aq mde­ ba­
re `ofi-
tirifonis quCidan samreklos quCis I Sesaxvevamde. Tbilisis cerTa pok­ rov­skis ya­zar­masTan~). 1923 n. lomouris sa­ xeli
gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi Setanilia daerqva. aqvs 1 Ses., 1 Cixi.
rogorc gogamis Sesaxvevi. 50-ian wlebSi l. S. daerqva. gri­gol lor­Tqi­fa­ni­Zis gasasvleli, isa­ ni-sa­
mgo­ ris
ia­
kin­Te li­saS­vi­lis gasasvleli, glda­ ni-na­
Za­
la­ devis r-ni (navTluRi); grigol lorTqifaniZis quCidan moskovis
r-ni (lotkini); iakinTe lisaSvilis quCidan sanavardos qu­ gamziramde.
Camde da iakinTe lisaSvilis Sesaxvevamde. yof. berZenaulis gri­gol lor­Tqi­fa­ni­Zis quCa, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (navT-
ga­
sa­svleli. luRi); moskovis gamziridan navTluRis II dasaxlebis VII
ia­
kin­Te li­saS­vi­lis quCa, glda­ ni-na­
Za­la­de­vis r-ni (lot- quCamde. warmoiqmna XX s. 40-ian wlebSi. adrindeli qin­ Zma­ra­
kini); dimitri JRentis quCidan iakinTe lisaSvilis Sesaxve- u­lis qu­Cis erT mo­nak­veTs 1967 _ ka­i­ros, 1996 g. lorTqi-
vamde. warmoiqmna XX s. 30-ian wlebSi. ad­ re _ axtalis II quCa, faniZis saxeli ewoda. quCazea Sps `rki­nabetonis Spalis qar­
40-iani wlebidan ber­ Ze­
na­
ul­ is qu­ Ca er­ qva. 1973 i. lisaSvilis xana~ da Sps `uSba distileri~. quCas aqvs 1 gas.
saxeli ewoda. aqvs 1 gas., 1 Ses. (yof. berZenaulis Ses.). ka­i­ro, eg­ vip­
tis de­ da­
qa­la­
qi.
axtala, talaxiT samkurnalo balneol. kurorti gurjaan­ qin­Zma­ra­u­li, ad­ gi­
li aRm. sa­ qar­Tve­lo­ Si, yvar­lis r-nSi.
Si. ko lor­Tqi­fa­ni­Zis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (xar­
ni­
ber­ Ze­na­u­li, sof. qa­ re­lis r-nSi. fu­xi); dekabristebis moednidan mTis ferdobamde. warmo­iq­mna
li­sis tbis dasaxleba, vake-saburTalos r-ni; dasax- XIX s. bolos. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil
leba zemo veZissa da lisis tbas Soris. quCebis siaSi Setanilia rogorc xarlampievis Sesaxvevi. 1923
li­ub­li­an ­ is quCa, di­ du­be-Cu­ Ru­re­Tis r-ni (di­ Ro­mi); da- quCas _ kasum is­ ma­
i­
lo­vis (revolucioner-bolSeviki, mokles
sawyisi sandro axmetelis quCidan. warmoiqmna XX s. 60-ian baqoSi), 40-ian wlebSi _ g. baidukovis, 60-ian wlebSi n.
wlebSi. yof. diRmis quCas liublianis quCa ewoda 1975. lor­Tqi­fa­ni­Zis saxeli ewoda.
quCazea Sps `Tbilisis saiuveliro qarxana~. ganTavsebulia lotkini, glda­ ni-na­
Za­
la­de­vis r-ni. Tbilisis erT-erTi
samkurn. dawesebulebebi: m. iaSvilis sax. bavSvTa centra­ luri uba­ni mtkvris marcx. mxares, Tbilisis wyalsacavis maxlo-
saavadmyofo, g. CafiZis sax. gadaudebeli kardiologiis cen- blad. toponimma l-ma ramdenjerme ganicada cvlileba. 1848
tri, o. RuduSauris sax. erovn. samed. centri, Tbilisis w. Sedgenil Tbilisis midamoebis gegmaze datanilia rogorc
saxelmw. samed. un-tis g. Jvanias sax. pediatriuli klinika, lotiki (`lotikis Tavis gora~, `lotikis gora~). 1903 w.
jo en-is sax. samedicino centri. Sedgenil quCebis siaSi Setanilia lotkis quCa (axland. v.
li­ub­li­ a­na, slo­ ve­
ni­is de­da­qa­la­qi, Tbi­ li­ sTan daZmobile- aleqsi-mes­xiSvilis quCa), lotkis moedani da Sesaxvevi.
buli qalaqi. lot­ki­nis mTis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­ de­vis r-ni (lot­ ki­
li­xa­ur ­ is quCa, va­ ke-sa­
bur­ Ta­los r-ni (sa­ bur­Ta­lo); viq- ni); vladimer (lado) aleqsi-mesxiSvilis quCidan samRereTis
tor doliZis quCidan zaza fanaskertel-ciciSvilis quCamde. quCamde. warmoiqmna XX s. 40-ian wlebSi.
warmo­ iq­mna XX s. 40-ian wleb­ Si. lot­ki­nis xevi, gldani-naZaladevis r-ni (lotkini);
li­xa­ u­ri, so­ fe­
li ozur­ ge­Tis r-nSi. vladimer (lado) aleqsi-mesxiSvilis quCidan lotkinis mTis
li­xa­ur ­ is Sesaxvevi, va­ ke-sa­bur­ los r-ni (sa­
Ta­ bur­Ta­ quCamde. warmoiqmna XX s. 40-ian wlebSi.
lo); viqtor doliZis quCidan zaza fanaskertel-ciciSvilis loWini, isani-samgoris r-ni. sacxovr. r-ni Tbilisis aRm.
quCamde. warmoiqmna XX s. 40-ian wlebSi. nawilSi, md. loWins, kaxeTis gzatkecilsa da rkinigzas So-
li­xa­u­ris Cixi, va­ ke-sa­
bur­ Ta­los r-ni (sa­ bur­Ta­lo); vi- ris. dagegmarda XX s. 70-ian wlebSi.
qtor doliZis quCidan zaza fanaskertel-ciciSvilis quCamde. lo­Wi­ni, l o W i n i s x e v i, mdi­ na­
re, mtkvris marcx. Se­ na­
ka­
warmoiqmna XX s. 40-ian wlebSi. di.
li­xis gasasvleli, Zveli Tbilisis r-ni (mTaw­ min­da); loWi­nis gasasvleli, Zveli Tbilisis r-ni (axali ku­
kote mesxis quCasa da Sesaxvevs Soris. kia); loWinis Sesaxvevidan Sio aragvispirelis quCamde. war-
li­xis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (mTaw­ min­da); veZinis quCi- moiqmna XIX s. dasasruls. Setanilia Tbilisis gamgeobis
dan lixis Sesaxvevamde. warmo­ iq­
mna XIX s. da­ sas­ruls. aqvs
mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi.
1 gas., 1 Ses.
loWi­nis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (axali ku­ kia); maqsim
li­ xis qe­di, s u r a m i s q e d i, sa­ qar­Tve­ los yofs aRm. da
gorkis quCidan veZaTxevis quCamde. warmoiqmna XIX s. dasas-
das. na­wi­le­bad. Sa­ vi da kas­ pi­
is zRvis au­ ze­bis wyal­ gam­yo­
fi.
ruls. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis
Wo­ la lom­Ta­Ti­Zis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­ de­vis r-ni (naZ-
siaSi Setanilia rogorc Sesaxvevi. aqvs 1 gas., 1 Ses.
aladevi); cotne dadianis quCidan mTis ferdobamde. warmo­
vla­ mer lu­bov­skis quCa, glda­
di­ ni-na­Za­
la­ vis r-ni (lot-
de­
iq­mna XIX s. bolos. Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia
kini); sanavardos quCidan geguTis quCamde. warmoiqmna XX
rogorc kre­ ma­
to­ri­u­mis qu­ Ca, 60-ian wlebSi W. lomTaTiZis
s. 40-ian wlebSi. ad­ re avi­a­
qim­is qu­ Ca er­ qva. saxelw. dakav-
saxeli ewoda. aqvs 2 Ses., 3 Cixi.
Sirebulia saz-ba „aviaqimTan“ (o s o a v i a q i m i _ Tavdacvis,
be­
sa­ri­on lo­mi­na­Zis quCa, isani-samgoris r-ni (zemo fo­
saaviacio da qim. mSeneblobis xelSemwyobi saz-ba). 1995 v.
ni­Wala); rkinigzidan marneulis gzatkecilamde. warmo­iq­mna
lubovskis saxeli ewoda.
XX s. 40-ian wleb­ Si. ad­ re a. puS­ ki­nis, Semdeg b. lominaZis
saxeli ewoda. ar­tem lu­si­ni­a­nis quCa, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (Savi
mi­
xe­il lo­mo­no­so­vis quCa, va­ ke-sa­bur­ Ta­los r-ni (ve­ sofeli); samasi aragvelis quCidan boWormis quCamde. warmo­
Zi­si); lvovis quCidan vazisubnis quCamde. warmo­iq­mna XX s. iq­
mna XIX s-Si. Tbilisis 1884 w. gegmaze datanilia rogorc
30-ian wleb­ Si. ad­ re lvo­ vis III Se­ sax­ve­
vi erqva. 1964 quCas m. Savsoflis Sesaxvevi, Semdeg Si­ ra­
qis I Se­ sax­ve­
vi erqva. XX s.
lomonosovis saxeli ewoda. 70-ian wlebSi a. lusinianis saxeli ewoda.
lvovi, qalaqi ukrainaSi. Siraqi, S i r a q i s v a k e, vake alazan-ivris SuamdinareTSi.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
107
gi­
or­gi maz­ni­aS­vi­lis quCa, Zveli Tbilisis rab ma­mar­daS­vi­lis quCa, di­
me­ du­ be-Cu­Ru­ re­Tisa da Zveli

m r-ni (Zveli ku­ kia); daviT aRmaSeneblis gamziridan

arnold Ciqobavas quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s. I na­
xevarSi. m. q. erT-erTia im 32 quCidan, r-ebic gay-
vanilia 1846 Seqmnili `Tbilisis gareubnebis momw-
Tbilisis r-nebi (axali ku­
vinis quCamde. Tbi­
ar­do­nis Se­ sax­ ve­
li­
kia); giorgi Citaias quCidan arT-
sis 1902 w. geg­ ma­
ze datanilia rogorc
vi, 1934 w. gegmaze _ rogorc ardonis quCa.
1996 m. mamardaSvilis saxeli ewoda. aqvs 1 gas., 2 Ses.
yobi komisiis~ mier gen.-leitenant i. reutis TavmjdomareobiT. ar­do­ni, mdi­ na­re da qa­ la­ qi Crd. ose­ TS­i.
Tav­da­
pir­
ve­lad re­ u­
tis qu­ Ca er­qva (datanilia Tbilisis 1851 gan ma­ma­sax­li­so­vis quCa, va­
va­ ke-sa­bur­ Ta­los r-ni (de­
w. gegmaze), 1923-idan _ a. me­ rkvi­la­Zis, Semdeg _ gi­or­gi Wyon­ li­si); universitetis quCidan mixeil SaviSvilis quCamde.
di­de­lis. am qu­Ca­ze cxov­rob­da ge­ne­ra­li g. maz­ni­aS­vi­li, ris quCa warmoiqmna XX s. 70-ian wlebSi da v. mamasaxlisovis
gamoc 1991 qu­ Cas mi­
si sa­ xe­
li ewoda. Semo­ na­
xu­lia XX s. da­ sa­ saxeli daerqva.
wyi­sis sa­
cxovr. sa­ xle­bi. mam­ko­dis quCa, glda­ ni-na­Za­la­de­ vis r-ni (glda­ ni); ipo-
lite varTagavas quCidan karlo moretisa da andria razma­
Zis quCebamde, gldanis masivis IV mikroraionsa da TianeTis
gzatkecils Soris. warmoiqmna XX s. 40-ian wlebSi.
mam­ko­da, so­ fe­li mcxe­ Tis r-nSi, Tbi­ li­sis max­ lob­lad.
mam­ko­dis quCa, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (elia); bzifis Sesa­
xvevidan galavnis quCamde. moicavs yofil mebrZolis quCas
(Tezmis quCidan galavnis quCamde); revoluciamde am midamo-
ebSi rus. armiis SenaerTebis _ tfilisisa da samegrelos
polkebis banakebi iyo ganlagebuli. yof. saxelwodebac, ro-
gorc Cans, aqedan modis.
pet­re mam­ra­Zis quCa, di­ du­ be-Cu­ Ru­ re­Tis r-ni (axali ku­
kia); dasawyisi cxra Zmis quCidan. warmo­iq­mna XX s. dasaw­
yisSi. ad­re sun­ jis qu­ Ca er­ qva, Setanilia Tbilisis gamgeobis
mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi, 60-ian wlebSi p. mamra-
Zis saxeli ewoda.
sun­ja, mdi­ na­ re Crd. kavkasiaSi, Ter­ gis marjv. Se­ na­
ka­
di.
petre mam­ra­Zis xe­vi, di­ du­ be-Cu­Ru­ Tis r-ni (axali ku­
re­
kia); cotne dadianis quCidan cxra Zmis quCamde. adre sunjis
xevi erqva. datanilia Tbilisis 1934 w. gegmaze.
mamukas sofeli, isani-samgoris r-ni. Sua sauk. sofeli
Tbilisis aRm. nawilSi, mtkvris marcx. mxares, axland. saavia-
cio q-nis midamoebSi. ist. wyaroebSi pirvelad ixsenieba 1721.
mamu­kas Sesaxve­vi, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (dirsiWala); dasa-
wyisi bogdan xmelnickis quCidan. warmo­ iq­
mna XIX s. bolos.
Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis
siaSi.
`mamuliSvilTa xidi~, didube-CuRureTis r-ni; rkini­ gzis
giorgi mazniaSvilis quCa #12. centraluri vagzlis mimdebare teritoriaze arsebuli gada-
sasvleli xidi. saxeli ewoda 2003, soxumis misadgomebTan
grigol maTiaSvilis quCa, isani-samgoris r-ni (navTluRis daRupul rkinigzis me-8 specdaniSnulebis razmis mebrZolTa
I dasaxleba); mesxeTis quCidan vasili kopcovis quCamde. navT- ukvdavsayofad.
luRis I dasaxlebis VI quCas profesionali revolucioneris av­
Tan­dil ma­na­ga­Zis quCa, glda­ ni-na­ Za­
la­ de­vis r-ni (na­Za­la­
g. maTiaSvilis saxeli ewoda 1983. de­vi); SoTa miqataZis quCidan kisisxevis quCamde. warmoiqmna
vla­ mer ma­i­a­kov­skis quCa, di­
di­ du­be-Cu­Ru­re­Tisa da Zveli
XIX s. bolos. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil qu-
Tbilisis r-nebi (di­ du­be); giorgi cabaZis quCidan daviT yi- Cebis siaSi Setanilia rogorc iurievis Sesaxvevi. 1923-idan
fianis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. da­ sa­wyis­Si. adre erqva muS-
m. Cod­riS­vi­lis Se­ sax­
ve­vi erqva (ix. m. CodriSvili). 1991 a.
Taidis savali (gasasvleli). saxeli ukavSirdeba iqve mdebare
managaZis saxeli ewoda.
`muSTaidis~ baRs (ix. muSTaidi). 40-ian wlebSi v. maiakovskis
iurievi, qalaqi estoneTSi, 1919-idan _ tartu.
saxeli daerqva.
aleq­ dre ma­na­ga­Zis quCa, glda­
san­ ni-na­
Za­la­ de­vis r-ni (av­Wa­
evgenia ma­i­su­ra­Zis quCa, isa­ ni-sa­
mgo­ris r-ni (varkeTilis
la); baRnaris quCidan grigol xanZTelis quCamde. warmoiqmna
dasaxleba); mixeil gaxokiZis quCidan megobrobis gamziramde.
XX s. 40-ian wlebSi. jer g. sa­ a­ka­Zis saxeli er­qva, Sem­deg
yof. usaxelo quCas e. maisuraZis saxeli ewoda 1982.
za­ ria ma­i­su­ra­Zis quCa, glda­
qa­ ni-na­
Za­
la­de­vis r-ni (glda­ _ e. Ciq­ va­na­ia­­si. 1996 a. ma­na­ga­Zis sa­xe­li ewoda. quCazea
ni); TianeTis gzatkecilidan gldanis patara tbamde. ad­re wminda qeTevan wamebulis sax. taZari, sadac dabrZanebulia
er­qva v. le­ni­
nis qu­Ca, 1991 z. maisuraZis sa­ xe­
li ewoda. q. sergiev-posadidan 2003 Camosvenebuli qeTevan wamebulis
mal­xa­zis Sesaxvevi, isa­ ni-sa­
mgo­ris r-ni (dirsiWala); neStis wminda nawilebi. quCas aqvs 5 Cixi.
qaixosro (qaquca) ColoyaSvilis quCidan manavis quCamde. sergiev-posadi (1930_91 _ z a g o r s k i), qalaqi ruse-
warmoiqmna XIX s. bolos. Setanilia Tbilisis gamgeobis Tis federaciaSi. cnobilia sergis samebis lavriT (XIV s.).
mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi. ma­na­vis quCa, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (dir­ si­Wa­la); dasawyi-
rab ma­mar­daS­vi­lis gasasvleli, di­
me­ du­be-Cu­
Ru­
re­
Tis si lerwmis quCidan. warmo­ iq­mna XIX s. bolos. Setanilia
r-ni (axali ku­ kia); merab mamardaSvilisa da mnaTobis quCebs Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi.
Soris. ma­na­vi, so­ fe­ li sa­ ga­
re­ jos r-nSi.
108 e nci k l o p e d i a

man­gli­sis quCa, didube-CuRureTis r-ni (axali kukia); ma­re­li­sis quCa, isa­ ni-sa­mgo­ ris r-ni (navTluRi); qinZ-
tyekulturis I Sesaxvevidan tyekulturis quCamde. warmoiqm- maraulis quCidan nakadulis quCamde. ave­ jis kom­ bi­na­
tis mi­
na XX s. 20-ian wlebSi. 40-ian wlebamde tyekulturis II mde­ba­
re usa­xe­
lo qu­ Cas m. q. ewo­ da 1964.
quCa erqva. ma­re­li­si, so­ fe­
li xa­ ra­ga­u­
lis r-nSi.
man­gli­si, da­ ba TeT­ ri wya­ros r-nSi. ko ma­ris quCa, glda­
ni­ ni-na­
Za­la­ de­vis r-ni (na­ Za­la­de­vi);
xa ma­niJaS­vi­lis quCa, di­
ka­ du­ be-Cu­
Ru­ Tis r-ni (axali
re­ aleqsandre sumbaTaSvil-iuJinis quCidan Salva cincaZis I
kukia); asxis quCidan caiSis quCamde. warmoiqmna XX s. 30-ian Sesaxvevamde. warmo­ iq­mna XX s. 30-ian wleb­ Si. adre zahesis
wlebSi. Tavdapirvelad qvalonis quCa erqva, Semdeg _ qva­ lo­ quCa erqva. 1995 n. ma­ ris sa­xe­li ewoda. aqvs 2 Cixi.
nis I qu­ Ca, 40-ian wlebSi kvlav qvalonis quCa daerqva. 1998 zahesi, z e m o a v W a l i s h i d r o e l e q t r o s a d g u r i,
k. ma­niJaS­vi­lis sa­xe­li ewoda. hesi md. mtkvarze.
qvaloni, yof. sofeli xobis r-nSi, rkinigzis baqani senak ma­ri­ja­nis quCa, va­ ke-sa­ bur­Ta­los r-ni (delisi); petre
_ xobis gadasarbenze. qavTaraZisa da Salva nucubiZis quCebs Soris. ad­ re vaJa-fSa­
ero­ si man­jga­la­Zis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (na­ Za­la­ ve­
las VII Se­ sax­
ve­
vi er­ qva. quCas m. marijanis saxeli ewoda
de­vi); nikoloz xudadovis quCidan cotne dadianis quCamde. 1981.
warmo­ iq­
mna XX s. dasawyisSi. Tbilisis gamgeobis mier 1903 mar­ne­u­lis gzatkecili, isani-samgoris r-ni. yof. bor-
w. Sedgenil quCebis siaSi Setanilia rogorc magistralis Calos gzatkecili. iwyeba rusTavis gzatkecilidan.
quCa, 50-ian wlebSi v. To­ fu­ri­Zis sa­xe­li daer­qva, 1990- mar­ne­u­lis quCa, isani-samgoris r-ni (qvemo foniWala);
ian wlebSi _ e. manjgalaZis. aqvs 2 Ses. quCazea iveriis rusTavis gzatkecilidan mtkvris sanapiromde. warmo­ iq­
mna XX
RvTismSoblis xatis da wminda samebis eklesiebi. s. 30-ian wleb­ Si. ad­ re k. mar­ ja­niS­vi­lis sa­xe­li er­qva. 1938
ero­ si man­jga­la­Zis I Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni m. q. ewoda. aqvs 1 Cixi.
(na­
Za­la­de­vi); cotne dadianis quCidan giorgi saakaZis quCamde. mar­ne­u­li, qa­ la­qi aRm. sa­ qar­Tve­ lo­ Si. 1947-mde _ borCalo.
Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc magistralis III mar­tvi­lis quCa, isani-samgoris r-ni (or­ Ta­Wa­la); beJan
Ses. (magistralis I Ses., r-ic mdebareobda axalqalaqisa da (Jani) kalandaZis quCidan vaxtang gorgaslis quCamde. warmo­
magistralis quCebs Soris, aqve mdebare natanebis quCasTan iq­
mna XX s. 20-ian wleb­ Si. 40-ian wlebamde nadikvris II quCa
erTad gauqmda mimdebare teritoriis rekonstruqciis gamo). erqva, Semdeg m. q. ewoda.
ma­rab­dis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (va­ ke); nina Jvanias mar­tvi­li, qa­ la­qi das. sa­qar­Tve­lo­ Si (1936_89 _ g e g e W k o ­
quCidan mTis ferdobamde. quCazea wminda giorgis sax. eklesia. r i).
ma­rab­da, TeT­ ri wya­ ros r-nis sof­ le­
bis axa­li da Zve­ li nadikvari, Telavis ubani, yof. sofeli.
ma­
rab­ dis gavrcelebuli sa­ xel­wo­de­ba. mar­tyo­fis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ri); niki-
re­vaz mar­gi­a­nis quCa, va­ ke-sa­bur­ los r-ni (delisi);
Ta­ fore irbaxis quCidan konstantine erisTavis quCamde. warmo­
Salva nucubiZis quCidan mxatvris quCamde. warmo­ iq­
mna XX iq­
mna XIX s-Si. datanilia Tbilisis 1876 w. gegmaze. aqvs 1
s. 60-ian wleb­ Si. Tav­da­pir­ lad p. iaS­
ve­ vi­lis sa­xe­li er­qva. Ses., 2 Cixi.
1990 r. margianis saxeli ewoda. aqvs 1 Ses. mar­tyo­fi, so­ fe­li garda­ bnis r-nSi.

marcxena sanapiro.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
109
gi­or­gi ma­ru­aS­vi­lis quCa, di­ du­ be-Cu­
Ru­ Tis r-ni (axali
re­ yavlaSvili, g. melqaZe, l. xaraSvili) sacxovr. saxlebi. sana-
kukia); giorgi (gigo) zaziaSvilis quCidan wyaros quCamde. pirosa da k. marjaniSvilis quCis kuTxeSi dgas yof. wignis
warmo­ iq­
mna XX s. I na­xe­
var­Si. 1969-mde p. montinis IV Sesax- sasaxle (1939; arqiteqtorebi: n. baraTaSvili, n. miqaeliani).
vevi erqva, Semdeg _ a. za­ko­mol­di­nis, 1990 g. ma­ru­aS­vi­lis sa­ Tamar mefis xidTan gverdiTi fasadiT gamodis 16-sarTuliani
xe­li ewoda. quCazea tuberkulozisa da filtvis daavadebaTa sacxovr. saxlebi (XX s. 70-iani wlebi; arqiteqtorebi: m.
erovn. centri. gugunava, S. yavlaSvili).
ma­ru­xis gmirebis quCa, va­ ke-sa­bur­ los r-ni (va­
Ta­ ke); ti- sanapiro gamwvanebulia, gaSenebulia baRebi da skverebi. misi
cian tabiZis quCidan besik burkiaSvilis quCamde. ad­ re mcxe­Tis calkeuli monakveTi atarebs kosmonavtebis, n. gafrindaSvili-
Ci­xi iyo, 1965 maruxis gmirebis saxeli ewoda. sa da n. Jordanias saxelebs. baraTaSvilis xidis maxloblad,
ma­ru­xi, uRel­ te­xi­
li afxa­ ze­Tis kav­ ka­
si­
o­nis mTa­ var qed­
ze. aq skverSi, dgas n. baraTaSvilis Zegli (moqandake b. cibaZe. ar-
sa­sti­ki brZo­
le­bi mi­
di­
o­da germ. fa­ Sist­ Ta wi­na­
aR­mdeg. brZo­lis qit. S. yavlaSvili).
ad­gil­ ze aR­
mar­Tu­lia kav­ka­
si­
is da­ mcvel­ Ta me­ mo­ri­a­
li (1968; kon­stan­ti­
ne (ko­te) mar­ja­niS­vi­lis moedani, Zveli Tbi­
ar­qi­
teq­to­re­
bi v. da­
vi­
Ta­
ia, a. Ci­qo­
va­ni. mo­
qan­da­
ke g. ka­ la­
Ze). lisis r-ni; daviT aRmaSeneblis gamzirsa da k. marjaniSvilis
marcxena sanapiro, Tbilisis erT-erTi ZiriTadi magis- quCas Soris. XIX s-Si am te­ ri­to­ri­a­
ze id­ ga luTe­ ranuli ek­
trali. miuyveba md. mtkvris marcx. mxares. m. s-s keTilmowyo- le­ sia (germ. „kir­xe“). 1947_48 wleb­ Si, marjaniSvilis quCis
bis samuSaoebi daiwyo XX s. 30-ian wlebSi, rac gansakuTrebiT re­kon­struq­ci­is dros, ek­ le­sia da­ an­
gri­ es da qu­ Cac ga­ a­
ga­
ni­
farTod gaiSala omis Semdgom periodSi. 1948_49 damTavrda e­
res. warmoiqmna gegmiT marTkuTxa moedani, romelsac k. a.
sayrdeni kedlis mSenebloba elbaqiZis (axland. galaktionis) marjaniSvilis saxeli ewoda. 1948 mo­ed­nis or ku­Txe­Si aSen­da
da n. baraTaSvilis xidebs Soris. m. s-s eqspluataciaSi Ses- ori sa­ cxovr. sa­ xli, xo­ lo 1956 _ me­ sa­me ku­Txe­Si _ sa­ pro­
vliT Seiqmna mniSvnelovani satranzito magistrali, r-mac eq­
to in-tis „Tbil­ qa­
laq­ pro­eq­
tis“ Seno­ ba (sa­mi­
ve Se­ no­
bis ar­
ganapiroba moxerxebuli da umoklesi kavSiri mtkvris marcx- qiteqtoria m. me­ lia; ssrk sa­ xelmw. pre­ mia), r-is I sarTulze
ena sanapiroze mdebare raionebTan. aiRes sanapiroze ganlageb- metros sadguri `marjaniSvilis moedania~.
uli wvrili kustaruli (umTavresad xis saxerxi) sawarmoebi, kon­stan­ti­
ne (ko­te) mar­ja­niS­vi­lis quCa, Zveli Tbilisis
wylis wisqvilebi, Zveli, 1- da 2-sarTuliani saxlebi, mkve- r-ni (Zveli kukia); uSangi CxeiZis quCidan rkinigzamde. ad­ re
Trad Seicvala riyis midamoebi. er­qva kirka, 1921 _ Jan Jore­ sis, 1938 k. a. mar­ja­niS­vi­lis sa­
m. s-ze mdebareobs wminda nikolozisa (XIX s.) da wminda xe­li ewoda. qu­ Ca geg­miT grZi­ vad gan­la­ ge­bu­li qa­la­ qis mTavari
abo Tbilelis eklesiebi. sanapiros amSvenebs fasadiT mdi- ga­ni­
vi Rer­Zis erT-erTi mo­ nak­
ve­
Tia. es sa­ transp. fun­ qci­u­ri
narisken mimarTuli mravalsarTuliani saxlebi. gansakuTrebiT Rer­ Zi iwye­
ba vardebis revoluciis mo­ ed­ni­dan, ga­dis ga­ lak­ ti­
gamoirCeva sacxovr. saxlebi galaktionisa da CuRureTis o­nis xid­ze, m. q-ze, mo­ e­
dan­
ze da mi­ e­
mar­ Te­ba ze­viT.
xidebs Soris. iqve warmoqmnilia patara moedani, romlis cen- ax­land. m. q. ad­ re Se­ di­
o­da ku­ ki­is da­ sax­
le­ba­
Si, 1818_20
trSi dgas a. griboedovis Zegli (moqandake m. merabiSvili. ar- quCa­sa da mi­ s mi­mde­ba­
re te­ ri­
to­ riaze dasaxldnen viurtem-
qit. g. melqaZe). moednis erT mxaresaa 123-biniani (1955; arqit. bergeli germ. moaxalSeneebi, r-eb­ mac aq daaarses e. w. `Tbili-
m. melia), meore mxares _ 200-biniani (1960; arqiteqtorebi S. sis kolonia~, ga­ a­
Se­nes ba­Re­bi da aqauroba ke­ Til­ mo­a­
wyves.

konstantine (kote) marjaniSvilis moedani.

110 e nci k l o p e d i a

ax­
land. mar­
ja­niS­
vi­
lis mo­ ed­
nis teritoriaze aa­ Se­
nes luTe­ konstantine (kote) marjaniSvilis quCa.
ranuli ek­le­sia (germ. „kir­
xe“), ramac am qu­Cas kir­kis sa­
xe­ marjaniSvilis Teatri.
li da­um­
kvid­
ra (aqe­dan sa­
xelw. „ki­riC­
ni“). Tbilisis 1876 w. da ni­ ko­lo­ zis (ax­ land. ivane ja­ va­xiS­vi­lis qu­Ca) qu­Cis gada­
gegmaze datanilia rogorc `kiroCnaia~. 1863_64 `kiriCnisa~ kve­Ta­ze aSen­ da wminda aleq­ san­dre ne­ ve­lis rus. ek­ le­sia. 1885
aigo ve­ ris (ax­ land. ga­ lak­ ti­o­nis) xi­ di, r-mac erTmaneTTan
da­a­
kav­Si­
ra mtkvris ori­ ve mxa­ res gan­ la­ ge­
bu­li centr. ub­ ne­bi.
qu­Ca­
ze Zi­ ri­Ta­dad ganlagebuli iyo xor­ cis, xilisa da bos­ tne­
u­lis sa­ vaW­ro ri­ ge­bi, pa­ta­
ra fan­ Ca­tur-duq­ ne­
bi. gana­ Se­
ni­a­
ne­ba
gan­sa­
kuT­ re­biT ga­ cxo­ vel­da XX s. da­ sa­wyi­
si­dan. 1901-idan aigo
sa­cxovr. sa­ xle­ bi, r-eb­Sic gamo­ ye­ne­bu­
lia re­ ne­
san­sul-ba­ ro­ ko­u­
li xu­ roT­ mo­ZRvru­ li mo­ ti­ve­
bi. 1910 sa­ na­
pi­
ro quCis (ax­ land.
di­mit­ ri uz­ na­Zis qu­Ca) gada­kve­Ta­ze aSen­da `ofi­cer­Ta ekono-
mikuri sazogadoebis saxli~ (yof. centraluri univermaRi,
ax­land. `Tibisi banki~; arqit. a. rogoiski), mis mo­ pir­ da­
pi­red
_ k. zubalaSvilis sax. saqalaqo `sa­ xal­xo sa­ xli~ (ax­ land.
mar­ja­niS­vi­
lis Te­ at­ri; 1909. arqit. s. kriCinski). ori­ ve Se­
no­ba­„mo­ der­ nis“ sti­ lisaa. 1939 qu­ Cis da­ sa­
wyis­Si aSen­ da wig­
nis sa­ sax­
le (arqiteqtorebi: n. baraTaSvili, n. miqaeliani).
1947_48 qu­ Cis centr. na­ wi­li, sa­ transp. kvan­ Zis mo­ wes­ri­ge­bis
miz­niT, m. q-isa da da­ viT aR­ ma­
Se­ neb­lis gamziris gada­ kve­Ta­ze
ga­far­Tov­ da da Se­ mna mar­
iq­ ja­niS­vi­lis mo­e­da­ni, r-is Crd. ku­
Txe­ Si gan­ Tav­ se­bul sa­ pro­ eq­
to in-tis „Tbil­ qa­
laq­ pro­eq­tis“
I sa­ rTul­ ze 1966 ga­ ix­sna me­ tro­ s I xa­ zis sa­ dgu­ri „mar­ ja­
niS­vi­lis mo­ e­
da­ni“. quCaze dgas swrafi servisis restorani
`makdonaldsi~ (2000; arqiteqtorebi i. vaCeiSvili, b. gocaZe),
k. marjaniSvilis biusti (moqandake s. girkeliZe. arqit. v.
daviTaia). aqvs 1 Ses.
kon­stan­ ti­ne mar­ja­niS­vi­lis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­ de­vis
r-ni (glda­ ni); TianeTis quCidan mixeil xergianis quCamde. yof.
a. puSkinis quCas k. k. marjaniSvilis saxeli ewoda 1982.

konstantine (kote) marjaniSvilis quCa. T i b i s i b a n k i .

Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
111
marjvena sanapiro, Tbilisis erT-erTi ZiriTadi magist­ daviTaia), `dedaena~ (`codnis zari~; moqandake e. ama­ Sukeli.
rali. miuyveba md. mtkvris marjv. mxares. m. s-s mSenebloba arqit. n. mgalobliSvili); m. abaSiZisa (moqandake e. amaSuke-
daiw­ yo 1933. 1935 w. oqt-Si ukve mzad iyo pirveli rigi _ li. arqiteqtorebi: v. daviTaia, n. mgalobliSvili) da ieTim
monakveTi karl marqsisa (axland. CuRureTis) da elbaqiZis gurjis (moqandake d. miqataZe. arqit. S. yavlaSvili) Zeglebi;
(ax­
land. galaktionis) xidebs Soris. Semdeg wlebSi sanapiro t. tabiZis biusti (moqandake m. berZeniSvili). 1956-mde, yof.
gagrZelda n. baraTaSvilis xidamde, mdinaris dinebis sapirispi- i. stalinis sax. sanapiroze, axland. cxra martis sax. baRSi,
rod ki _ gmirTa moednamde. sanapiros mSeneblobasTan erTad idga i. stalinis Zegli (moqandake s. kakabaZe. arqit. m. goza-
Catarda samuSao orbelianebis kunZulTan (madaTovis kunZuli) liSvili).
mdinaris daWaobebuli totis amosaSrobad, yof. kunZulze ki m. s. gamwvanebulia, gaSenebulia baRebi da skverebi. misi
gaSenda parki. wlebis manZilze sanapiros sigrZe gaizarda. man calkeuli monakveTi atarebs a. baqraZis, h. alievisa da z.
satransporto moZraobisagan mniSvnelovnad gantvirTa qalaqis gamsaxurdias saxelebs.
centri _ rusTavelis gamziri, m. kostavasa da k. afxazis qe­Te­van ma­Ra­laS­vi­lis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­ de­
vis r-ni
quCebi. (zRvisubani); vasil kakabaZis gasasvlelidan petre gamyre-
m. s-ze mdebareobs anCisxatis eklesia (VI s.), sionis taZari liZis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. 50-ian wleb­ Si. ad­re Tem­qis
(VI_VII ss.), saqarTvelos kaTalikos-patriarqis rezidencia. dasaxlebis 73-e qu­ Ca er­ qva. 1978 q. ma­ Ra­laS­vi­lis sa­xe­li
sanapiros gadmohyurebs yof. saavt. gzebis saministros Senoba ewoda.
(1974; arqiteqtorebi: g. Caxava, z. jalaRania; konstruqtore- ma­Ra­ros quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­ vis r-ni (lotkini); dasa­
de­
bi: a. kimbergi, T. Txilava. Senoba Setanilia 1982 aSS-Si wyisi kaWreTis quCidan. warmoiqmna XX s. 40-ian wlebSi. aqvs
gamocemul msoflios saukeTeso nagebobaTa katalogSi), n. ba- 1 Ses.
raTaSvilis quCis gadakveTaze dgas 6-sarTuliani (84-biniani) ma­Ra­ro, siR­ na­Ris r-nis sof­ le­
bis ze­
mo da qve­ mo ma­Ra­
ros
sacxovr. saxli (XX s. 40-iani ww.; arqiteqtorebi: s. demCine- gavrcelebuli sa­ xel­
wo­de­ba.
li, a. qurdiani, g. jandieri). m. s-ze 2006-mde iyo restorani ma­ro ma­yaS­vi­lis aRmarTi, Zveli Tbilisis r-ni (so­
`aragvi _ XXI saukune~ (1970; arqiteqtorebi: o. maCabeli, a.
lo­la­ki); amaRlebis quCidan kojris gzatkecilamde. ad­re
revaziSvili, a. CxikvaZe), r-is nacvlad Sendeba umaRlesi do-
kojrisken mimavali gzis usa­ xe­
lo mo­ nak­
ve­Ti iyo. 1991 m.
nis sastumro da biznes-centri. sanapirozea sportuli sawy-
ma­yaS­vi­lis sa­xe­li ewoda. aqvs 1 Cixi.
losno kompleqsi _ `laguna vere~ (1978; proeqtis avtorebi:
kon­ stan­ ti­
ne (ko­ te) ma­yaS­vi­lis quCa, Zveli Tbilisis
S. yavlaSvili, r. kiknaZe, g. abulaZe); skulpturuli kompo-
r-ni (ve­ re); mixeil zandukelis quCidan polikarpe kakabaZis
ziciebi: `vefxi da moyme~ (moqandake e. amaSukeli. arqit. v.
quCamde. warmo­ iq­mna XIX s-Si. adre aguris III quCa erqva, 1900

metexis xidi.
112 e nci k l o p e d i a

mtkvris marjvena sanapiro. abanoTubnis erT-erTi kuTxe.

Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
113
114 e nci k l o p e d i a

_ general a. ter-gu­ ka­so­vis (datanilia Tbilisis 1900 w. ma­xa­Tas quCa, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ri); maxaTas Se­
gegmaze), 1923 – d. gu­ ra­miS­vi­lis, 1965 k. mayaSvilis saxeli saxvevidan martyofis quCamde. warmo­ iq­mna XIX s-Si. datanilia
ewoda. Semo­ na­
xu­lia XX s. da­ sa­
wyi­sis sa­ cxovr. sa­ xle­ bi. aqvs Tbilisis 1901 w. gegmaze. aqvs 1 Ses.
1 Cixi. ma­xa­Ta, mTa Tbi­ lis­ Si.
1900-ian wlebSi m. q-is bolodan iwyeboda wminda mixeil ma­xa­Tas Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ri); gur-
tverelis eklesiamde misasvleli gza. eklesia aSenda kavk. jaanis quCidan dmanisis quCamde.
mefisnacvlis (1905_15) ilarion ivanes Ze voroncov-daSko­ vax­ tang ma­xal­di­an ­ is quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­ de­vis r-ni (na­ Za­
vis meuRlis grafinia elisabedis TaosnobiTa da fuladi la­de­vi); rkinigzis quCidan oTar RuduSauris quCamde. warmo­
SemweobiT. axalgayvanil gzas mis pativsacemad `elisabedis iq­mna XIX s. bolos. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil
prospeqti~ erqva (datanilia Tbilisis 1913 w. gegmaze). quCebis siaSi Setanilia rogorc bri­ ga­di­ris quCa, asevea data-
maS­xa­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (ve­ re); mdebareob- nili Tbilisis 1934 w. gegmaze. 1961 _ S. as­ ku­ra­vas, 1997 v.
da saqanelas daRmarTsa da yof. sastumro `iverias~ Soris. ma­xal­di­a­nis sa­xe­li ewoda.
warmo­ iq­mna XIX s-Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedge- vax­ tang ma­xal­di­a­nis Sesaxvevi, glda­ ni-na­Za­
la­de­ vis r-ni
nil quCebis siaSi Setanilia rogorc maSxalis Sesaxvevi, ase- (na­Za­la­de­vi); cotne dadianis quCidan rkinigzis quCamde (yof.
brigadiris Ses., Semdeg _ askuravas Ses.).
vea datanili Tbilisis 1934 w. gegmazec [aqve iyo kanoniris
ma­xin­ja­u­ris quCa, glda­ ni-na­Za­
la­ de­vis r-ni (na­ Za­la­de­vi);
(mezarbaznis) da vaznis Sesaxvevebi, r-ebic amJamad aRar arse-
xevsureTis quCidan sayviris quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. 30-ian
bobs]. Tbilisis quCebis 1955 w. cnobarSi Setanilia rogorc
wleb­ Si. Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc wi­ Te­ li
quCa. re­ vo­lu­ ci­a­
mde am qu­ Cis mi­ da­mo­eb­
Si id­ ga samx.-sa­inJin­ro,
qu­ Ca. Tbilisis quCebis 1940 w. cnobarSi Setanilia maxinjau-
sa­art. uwye­ be­
bi. ro­ gorc Cans, aq am­ za­deb­dnen SuS­ xu­nebs (maS- ris Sesaxvevis saxelwodebiT.F
xalebs). ma­xin­ja­u­ri, da­ ba das. saqarTveloSi, aWaraSi.
iva­ne ma­Cab­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (so­ lo­la­ki); sof­ rom mga­lob­liSvi­lis quCa, va­ ke-sa­bur­ Ta­los r-ni
leoniZis quCidan lado asaTianis quCamde. qu­ Cis gana­ Se­
ni­
a­
ne­
ba (ve­Zi­si); zurab Jvanias moednidan zemo veZisis quCamde. warmo­
XIX s. 30_40-ian wleb­ Si da­ i­wyo. Tavdapirvelad ba­ Ris qu­ Ca iq­mna XX s. 50-ian wleb­ Si. 1958-mde be­ sa­ra­
bi­is qu­ Ca er­ qva,
er­qva, Semdeg ewo­ da imperator ni­ ko­loz I-is Svi­liS­vi­lis, Sem­ deg s. mga­ lob­liS­vi­lis sa­xe­li ewoda.
di­di mTav­ ris ser­ gis sa­xe­
li. Setanilia 1851 w. Sedgenil Tbi- besarabia, te­ ri­to­ ria mdinareebis dnes­ tris, prut­ i­
sa da
lisis quCebis siaSi. 1923-idan iv. ma­ Cab­lis sa­xe­li hqvia. qu­Cis du­ na­is qve­mo di­ne­ba­
Si. ekuTvnis moldaveTs da ukrainas.
xu­ roT­ mo­ ZRvru­ li sa­ xe XIX s. bo­ lo aTe­ ul wleb­ sa da XX kar­ lo me­ba­RiS­vi­lis quCa, glda­ ni-na­
Za­la­ de­
vis r-ni
s. da­ sa­
wyis­ Si Camo­ ya­lib­
da da am pe­ ri­o­dis Tbi­ li­sis xu­ roT­ mo­ (glda­ ni); TianeTis gzatkecilidan mixeil xergianis quCamde.
ZRvre­ bis sa­ u­
ke­
Te­ so ni­mu­Sad iqca. Se­ no­ be­
bi Zi­ri­Ta­dad re­ ne­
san­ warmo­ iq­
mna XX s. 70-ian wleb­ Si. ad­ re d. Won­ qa­Zis saxeli er-
sul-ba­ ro­ ko­u­li da mav­ ri­ta­nu­
li sti­ li­ saa, maTgan aR­ sa­niS­
na­
via qva, 1981 k. mebaRiSvilis saxeli ewoda.
d. sa­ ra­jiS­vi­lis sa­cxovr. sa­xli #13 (SemdgomSi mwe­ral­Ta megobrobis gamziri, isani-samgoris r-ni (varkeTilis
kav­Si­ris Se­ no­ba, 1905; arqit. k. caari), XIX s. da­­ sas­
ru­ lis sa­ dasaxleba); SoTa rusTavelis quCidan samgoris quCamde.
cxovr. sa­ xli #17 da sxv. qu­ Ca­ze dgas s. ax­ me­
te­lis (moqandake megobrobis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­de­ vis r-ni (gldani). dasa-
m. berZeniSvili. arqit. S. yavlaSvili) da g. tabiZis (moqandake wyisi TianeTis gzatkecilidan.
b. avaliSvili) biustebi. av­qsen­ ti me­gre­li­Zis quCa, va­ ke-sa­bur­ Ta­los r-ni (ve­ Zi­si);
ma­Cxa­a­nis quCa, glda­ ni-na­Za­la­
de­ vis r-ni (lotkini); di- budapeStis quCidan vaxtang Ciqovanis quCamde. warmo­ iq­mna XX
mitri JRentis quCidan mTis ferdobamde. lot­ ki­
nis da­ sax­
le­ s. 50-ian wleb­ Si. 1964-mde sa­ pro­ eq­
tos qu­ Ca er­ qva, Semdeg a.
bis VII qu­ Cas m. q. daerqva XX s. 70-ian wlebSi. megreliZis saxeli ewoda. aqvs 1 Ses.
ma­ Cxa­an ­i, sof­ le­ bis ze­mo ma­ Cxa­
a­
nis (de­ dof­ lis­ wya­ros r-ni) me­ve­lis quCa, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (navTluRi); moskovis
da qve­ mo ma­ Cxa­a­
nis (siR­ na­
Ris r-ni) gavrcelebuli sa­ xel­wo­ gamziridan cixisZiris quCamde. warmo­ iq­mna XX s. 30-ian wleb­
de­ba. Si. 1964-mde baz­ ris qu­ Ca er­ qva, Semdeg mevelis saxeli ewoda.
quCazea saaqcio saz-ba `kristali-1887~. aqvs 1 Ses., 1 Cixi.
macestis Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (Cu­ Ru­re­Ti);
melaanis quCis (axland. j. buSis quCis) Sesaxvevebi
gremis Sesaxvevidan elene axvledianis xevamde. warmo­ iq­
mna XX
(warmoiqmna XX s. I naxevarSi):
s. da­ sa­wyis­ Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil qu-
melaanis I Sesaxvevi, isa­ ni-sa­mgo­ ris r-ni (avlabari);
Cebis siaSi Setanilia rogorc macexis Sesaxvevi. asevea Tbi-
jorj buSis quCidan mTis ferdobamde.
lisis 1934 w. gegmaze. Tbilisis quCebis 1955 w. cnobarSi melaanis II Sesaxvevi, isa­ ni-sa­mgo­ ris r-ni (avlabari);
Setanilia m. S-is saxelwodebiT. aqvs 1 Cixi. jorj buSis quCidan gujareTis II quCamde.
macesta­ , kurorti qalaq soWis maxloblad (ruseTis fede­ melaanis III Sesaxvevi, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (avlabari);
racia). jorj buSis quCidan gujareTis II quCamde da melaanis IV
aleqsi maWavarianis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (var­ dis­ Sesaxvevamde.
ubani); dimitri baqraZis quCidan vasil barnovis quCamde. war- melaanis IV Sesaxvevi, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (avlabari);
moiqmna XIX s. II naxevarSi. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. jorj buSis quCidan melaanis III da V Sesaxvevebamde.
Sedgenil quCebis siaSi Setanilia rogorc aragvis Sesaxvevi. melaanis V Sesaxvevi, isa­ ni-sa­mgo­ ris r-ni (avlabari);
20-ian wlebSi quCa gaxda. 2007 a. maWavarianis saxeli ewoda. jorj buSis quCidan mTis ferdobamde.
aragvi, mdinare aRm. saqarTveloSi. melaanis VI Sesaxvevi, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (avlabari);
maWris Sesaxvevi, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (av­ la­ba­ri); qeTevan jorj buSis quCidan banakis dasaxlebis I quCamde.
dedoflis gamziridan mdinare mtkvramde. warmo­ iq­
mna XIX s. melaanis I Cixi, isa­ ni-sa­mgo­ ris r-ni (avlabari); dasawyisi
bo­los. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil melaanis III Sesaxvevidan (yof. melaanis III Cixi).
quCebis siaSi. am ubanSi iyo Rvinis duqnebi. melaanis II Cixi, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (avlabari); dasawyisi
ma­xa­Tas aRmarTi, gldani-naZaladevis r-ni (naZaladevi); melaanis III Sesaxvevidan (yof. melaanis IV Cixi).
da­sawyisi nikoloz xudadovis quCidan. melaani, sofeli gurjaanis r-nSi.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
115
pet­ re me­li­qiS­vi­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (vere);
merab kostavas quCidan ilia WavWavaZis gamziramde. am qu­ Ca­ze
ga­
di­ o­da wyne­ Tis­
ken mi­ ma­va­
li gza, r-sac samxr-iT miuyveboda
mTis ferdobi da var­ di­sub­nis pa­ta­ra da­sax­le­ba, xo­lo Crd.-
aRm-iT so­ fe­ li ve­ re mde­ ba­
re­
ob­da. qa­
la­qis am na­ wi­
lis gana­ Se­ni­
a­
ne­ba da­ i­
wyo XIX s. II na­ xev­
ar­Si. 1867 `wyne­ Tis gzas~ ewo­ da
wyne­Tis qu­ Ca (datanilia Tbilisis 1867 w. gegmaze). gana­ Se­ni­
a­
ne­
ba­Si di­ di ro­ li iTa­ ma­Sa va­
ke­
Si XX s. da­ sa­ wyis­ Si sa­ Ta­
va­
daz­
na­
u­ro qarTuli gim­ na­
zi­ is, Sem­deg ki, mar­Tlma­ di­de­be­
li se­ mi­na­
ri­is aSe­ ne­bam. 1924 qu­ Cas ewo­ da p. me­li­qiS­vi­lis sa­xe­li. XX
s. Sua wle­ ba­
mde es iyo erT- da or­ sar­Tu­li­ an­i sa­xle­ biT gana­
Se­ni­
a­ne­
bu­li viw­ ro qu­ Ca. 1948 sa­ re­kon­struq­ cio sa­ mu­Sa­
o­e­bis
Sem­deg igi sa­ fuZ­vli­ a­
nad ga­ far­Tov­ da, mi­
si si­ ga­
ne TiT­ qmis 35
m-mde gai­zar­da. aigo mravalsarTuliani saxlebi. dRe­i­sa­Tvis es
aris qa­ la­ qis erT-er­ Ti ke­ Til­mo­wyo­bi­
li qu­ Ca, r-ic i. Wav­ Wa­va­ petre meliqiSvilis quCa.
Zis gamzirs cen­tr­Tan akav­Si­rebs. qu­Ca­ze aris i. ja­va­xiS­vi­lis
sax. is­ to­ ri­ isa da eT­ nolog­ i­
is instituti, i. faRavas sax. Tauzi, qalaqi azerbaijanSi.
pe­
di­ at­ri­is sa­ mecn.-kvl. instituti, saxelmwifo filarmonia me­sxe­Tis quCa, isa­ ni-sa­ mgo­ris r-ni (navTluRi); kaxeTis
(1971; arqit. i. Cxenkeli. konstruqtori S. gazaSvili), yof. gzatkecilidan Tedore uSakovis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s.
sa­
stum­ ro „sa­ qar­Tve­lo“ (1958; arqiteqtorebi: g. TavdgiriZe, 30-ian wleb­ Si.
n. fircxalaiSvili); v. pet­ ri­
aS­vi­
lis qu­ Cis gada­ kve­Ta­
zea Rvi­ me­sxe­Tis Sesaxvevi, isa­ ni-sa­ ris r-ni (navTluRi); kons­
mgo­
nis #1 qar­ xnis Se­ no­ba da sxv. saxelmwifo filarmoniasTan tantine amirajibisa da yvarlis quCebs Soris.
dgas g. cabaZis biusti (moqandake g. wulaZe), d. abaSiZis sax. me­sxe­Ti, is­ to­ri­
u­li samxr.-das. sa­ qar­
Tve­
los (ze­ mo qar­
skver­ Si _ misive biusti (moqandake m. berZeniSvili. arqit. g. Tli) zo­ ga­
di sa­xel­wo­
de­ba.
gogolaSvili), me­ o­re skver­ Si _ skulpturuli kompozicia So­Ta me­sxi­as quCa, Zveli Tbilisis r-ni (gareTubani); SoTa
„res­ tav­ra­ cia“ (moqandake g. oCiauri. arqit. o. liTaniSvili). rusTavelis gamziridan apolon quTaTelaZis quCamde. warmo­
petre meliqiSvilis Cixi, Zveli Tbilisis r-ni (vere); iq­
mna XIX s-Si. quCa 1809 daaproeqta polk. banovma, Semdgom
dasawyisi simon janaSias quCidan. _ miwismzomelma tovarnickim (1833_35). Tbilisis 1876 w.
merve legionis dasaxleba, isa­ ni-samgoris r-ni; dasax- gegmaze datanilia rogorc usaxelo Ses. (`bezimenni~), Semdeg
leba kaxeTis gzatkecilsa da aleqsandre wulukiZis II Sesax- ka­
detis quCa erqva. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903
vevs Soris (samgoris dasaxlebamde). w. Sedgenil quCebis siaSi. quCis TavSi, golovinis prospeqtze
gi­or­ gi me­rCu­lis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (xar­ fu­xi); (axland. SoTa rusTavelis gamziri #27), idga kadetTa kor­
iakob curtavelis quCidan soRanluRis Sesaxvevamde. warmo­ pusis Senoba, quCis saxelwodebac mas ukavSirdeboda. 1923
iq­
mna XIX s-Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil kur­san­
te­bis qu­ qva, 30-ian wlebSi _ a. ger­
Ca daer­ ce­ni­sa. 1990
quCebis siaSi Setanilia rogorc Ta­ u­zis Sesaxvevi, Semdeg quCa quCas S. mesxias saxeli ewoda. aqvs 1 Cixi.
gaxda. 1958 giorgi merCulis saxeli ewoda.

petre meliqiSvilis quCa. s a x e l m w i f o f i l a r m o n i a .

116 e nci k l o p e d i a
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
117

metexis aRmarTi.
118 e nci k l o p e d i a

metexis xidi.
ko­te me­sxis I aR­mar­Ti, Zveli Tbilisis r-ni (mTa­ w­min­da); ser­gei me­sxis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (so­ lo­la­ki); ger-
elizbar zedginiZis quCidan polikarpe kakabaZis quCamde. war- getis quCidan Sxefis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s. 60-ian wleb­
moiqmna XIX s-Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil Si. Tavdapirvelad erqva k. orlovskis saxeli. asea Setanili
quCebis siaSi Setanilia rogorc tyis I aRmarTi. asevea datani- Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi. 1921
li Tbilisis 1934 w. gegmaze. 1938 daerqva k. mesxis sa­ xeli. s. me­
sxis saxeli ewoda.
ko­te me­sxis II aR­mar­Ti, Zveli Tbilisis r-ni (mTa­ w­min­da); kote me­sxis I Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (mTawminda);
kote mesxis quCidan polikarpe kakabaZis quCamde. warmoiqmna dimitri yifianis quCidan lixis Sesaxvevamde (yof. Ses.).
XIX s-Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis kote me­sxis II Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (mTawminda);
siaSi Setanilia rogorc tyis II aRmarTi. asevea datanili kote mesxis I Sesaxvevidan lixis quCamde. Tbilisis 1934 w.
Tbilisis 1934 w. gegmazec. 1938 daerqva k. mesxis saxeli. gegmaze datanilia rogorc diRmis Sesaxvevi (yof. III Ses.).
ko­te me­sxis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (mTaw­ min­da); dimi- la­do me­sxiS­vi­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ri);
tri yifianis quCidan riwis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si. avlabris moednidan samreklos quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s. 50-
Tbilisis 1867 w. gegmaze datanilia rogorc mTis II quCa. ian wleb­ Si. aR­ niS­
nu­lia qa­la­ qis 1867 w. gegmaze. 1923-mde i.
1900 Tav­ Se­
saf­ris quCa daerqva. Setanilia Tbilisis gamgeobis la­za­re­vis sa­xe­li er­qva, Semdeg quCis erT monakveTs m. q. dae-
mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi. 30-ian wleb­ Si daerqva rqva (ix. v. s. aleqsi-mesxiSvili), meores _ m. urickis saxeli
k. me­
sxis sa­xe­li. datanilia Tbilisis 1934 w. gegmaze (gr- (axland. samreklos quCa). aqvs 1 Ses. (yof. yaRizmanis Ses.).
Zeldeboda aleqsandre WavWavaZis quCamde, xolo quCis bolo yaRizmani, dasaxlebuli punqti Crd.-aRm. TurqeTSi (Zv.
monakveTi, aleqsandre WavWavaZis quCidan riwis quCamde, data- qarT. _ a R z e v a n i).
nilia rogorc graklis Sesaxvevi). aqvs 2 aRm., 1 Cixi. metexi, Zveli Tbilisis r-ni. Zv. ubani TbilisSi, mtkvris
grakali, sofeli kaspis r-nSi. marcx. mxares. Sua saukuneebSi _ cixesimagre. moicavs axland.
mi­ il me­sxis quCa, glda­
xe­ ni-na­Za­
la­
de­vis r-ni (na­Za­la­de­vi); metexis platos, Rvinis aRmarTs, metexisa da viqtor jor-
mixeil mesxis I Sesaxvevidan nikoloz xudadovis quCamde. benaZis quCebis midamoebs. m. igivea, rac adrind. saukuneebis
warmo­iq­
mna XX s. damdegs. quCas, mosaxleobis moTxovniT,
isani. pirvelad ixsenieba XII s. wyaroebSi. XX s. 80-ian wleb-
imTaviTve daerqva So­ Ta rus­Ta­ve­lis saxeli. Setanilia Tbili-
Si Catarda metexis ist. ganaSenianebis aRdgeniTi da sarekon-
sis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi. datanilia
struqcio samuSaoebi.
Tbilisis 1934 w. gegmaze. Sem­ deg „prav­ dis“ qu­Ca er­ qva. asea
Setanili Tbilisis quCebis 1940 w. cnobarSi. 1992 m. me­ sxis me­te­xis aR­mar­Ti, Zveli Tbilisis r-ni (me­ te­xi); evro-
sa­
xe­
li ewoda. aqvs 3 Ses. (Tbilisis 1934 w. gegmaze II Sesax- pis moednidan me­ te­xis qu­ Ca­
mde. Setanilia 1841 w. Sedgenil
vevi datanilia rogorc moris quCa). Tbilisis quCebis siaSi. da­ sax­le­
bu­li iyo wvri­ li va­ War-xe­
`prav­ da~, yo­ vel­dRi­u­ri ga­
ze­Ti, skkp centr. ko­ mi­
te­ tis or­ los­ ne­
biT. XIX s-Si aR­ mar­Tis da­sa­wyis­Si ram­de­
ni­
me qar­ vas­
la
ga­
no. da­
a­ar­
sa v. le­nin­
ma 1912. id­ga (zu­ ba­
laS­ vi­
lis, Zme­ bi xe­ ro­
di­no­ve­
bis, kve­
ze­rel-ko­ pa­
Zis),
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
119
aq­
ve iyo me­ ia­­
ra­Re­Ta, si­ raj­Ta da me­ Tev­ze­Ta ri­ge­bi. 1899 mo­
nak­veTs me­ te­ xis xi­ di­dan Rvi­ nis aR­ mar­Ta­mde sa­bay­lo ewo­ da.
XX s. 20-ian wleb­ Si m. a-is na­ wils, r-ic ax­ land. avlabris
mo­e­dan­
ze ga­di­ o­da, me­
te­xis qu­ Ca da­ar­
qves. 1981 Catarda m. a-is
ganaSenianeba-regeneraciis samuSaoebi. aR­ mar­Tis marjv. mxa­ res,
pla­ to­ ze, dgas me­ te­xis RvTismSoblis Sobis ek­ le­ sia. mis win,
mtkvris pi­ ras, klde­ ze aRmarTulia vax­ tang gor­ gas­lis mo­ nu­
men­
ti (moqandake e. amaSukeli. arqiteqtorebi: T. kandelaki,
d. morbedaZe).
me­te­xis I gasasvleli, Zveli Tbilisis r-ni (me­ te­xi);
mdebareobda mefe solomon brZenisa da viqtor jorbenaZis
quCebs Soris (amJamad aRar arsebobs).
me­te­xis II gasasvleli, Zveli Tbilisis r-ni (me­ te­xi);
mefe solomon brZenisa da viqtor jorbenaZis qu­ Cebs Soris.
me­te­xis III gasasvleli, Zveli Tbilisis r-ni (me­ te­xi);
mefe solomon brZenisa da viqtor jorbenaZis qu­ Cebs Soris.
me­te­xis IV gasasvleli, Zveli Tbilisis r-ni (me­ te­xi);
mefe solomon brZenisa da viqtor jorbenaZis quCebs Soris.
me­te­xis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (me­ te­xi, av­la­ba­ri);
texis aRmarTidan avlabris moednamde. adrindeli me­
me­ te­xis
aR­mar­Tis na­wi­li. qu­Ca­ze Semo­na­xu­lia XIX s. 80-ia­ni ww. sa­
cxovr. sa­ xle­ bi.
me­te­xis xidi, a v l a b r i s x i d i, xidi md. mtkvarze, vax-
tang gorgaslis moedansa da evropis moedans Soris, metexis
kldis ZirSi. am adgilas xidi uZvelesi droidan arsebobda
da didi xnis manZilze rCeboda qalaqis erTaderT xidad.
Tanamedrove ormaliani rkinabetonis xidi aigo 1951 (arqit.
s. demCineli. inJ. g. ComaxiZe).
slava metrevelis quCa, di­ du­be-Cu­Ru­ Tis r-ni (di­
re­ du­
be); akaki wereTlis gamziridan vladimer maiakovskis quCamde.
warmo­ iq­
mna XIX s. da­ sas­ruls. adre erqva saguramos quCa.
Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis
siaSi. 2007 ewoda s. metrevelis saxeli. mTawmindis quCa.
sa­ gu­ra­mo, so­ fe­
li mcxe­ Tis r-nSi.
me­tromSenebelTa dasaxleba, isani-samgoris r-ni me­jvris­xe­vis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­ vis r-ni (na­
de­ Za­la­de­
(navTluRi); dasaxleba sabargos dasaxlebasa da vazisubans vi); iustine janeliZis quCidan giorgi saakaZis I Sesaxve-
Soris. vamde. warmo­iq­
mna XX s. 30-ian wleb­ Si.
io­na me­u­nar­gi­as quCa, di­ du­be-Cu­Ru­re­ Tis r-ni (axali ku­ me­jvris­xe­vi, go­ ris r-nis sof­ le­ bis di­di da pa­ ta­ ra me­
kia); cotne dadianis quCidan giorgi (gigo) zaziaSvilis III jvris­ xe­
vis gavrcelebuli sa­ xel­ wo­ de­ba.
Sesaxvevamde. warmo­ iq­mna XIX s-Si. adre daproeqtebuli I quCa mTa­va­ran­ge­lo­zis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­
erqva. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi ri); irakli faRavas quCidan Toma CubiniZis quCamde. warmo­
Setanilia rogorc stav­ ro­
po­lis qu­ Ca. 1958 i. me­ u­nar­gi­as­ sa­ iq­
mna XIX s-Si. Tbilisis 1876 w. gegmaze datanilia rogorc
xe­
li ewoda. aqvs 1 Ses., 1 Cixi. mTa­va­
ran­
ge­
lo­zis qu­ Ca („arxangelskaia“; aq id­ ga mTa­ va­
ran­
ge­
stav­ro­po­li, qa­ la­ qi ru­seT­is federaciaSi. lo­ zis ek­ sia). 1923 m. ro­
le­ bes­pi­e­ri­s saxeli daerqva. 1990-
me­fe solomon brZenis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (me- idan isev mTa­varan­ge­
lo­zis qu­ Caa.
texi); dasawyisi metexis quCidan. adre metexis Sesaxvevi er- mTawminda, Zveli Tbilisis r-ni. ubani Tbilisis samxr.
qva, 2006 m. s. b. q. ewoda. Semonaxulia XIX s. dasasrulis nawilSi, mtkvris marjv. mxares. adre Zv. Tbilisis gareTub-
sacxovr. saxlebi. ix. solomoni. nis erT-erTi mikroraioni iyo. uWiravs teritoria solo-
me­frin­ve­leT­a qu­Ca, isani-samgoris r-ni (li­ los dasax- laks, veres, SoTa rusTavelis gamzirsa da mTawmindis qeds
leba); Wirnaxulis quCidan lilos dasaxlebis I mikroraio­ Soris. ganaSenianeba daiwyo XIX s. 20_30-ian wlebSi. saxeli
namde. miiRo XIX s-Si amave saxelwodebis mTis mixedviT.
me­fsalmune daviT mefis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (me- mTaw­min­dis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (mTaw­ min­da); be-
texi); anton Cexovis quCidan metexis quCamde. adre metexis sikis quCidan mTawmindis panTeonamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si.
II Sesaxvevi erqva, Semdeg _ Cexovis Sesaxvevi, 2006 m. d. m. 1960-mde besikis quCa er­ qva. aqvs 1 Ses. (yof. besikis I Ses.).
q. ewoda. ix. daviTi. SesaxvevSi Semonaxu­ lia XIX s. dasasrulis sacxovr. sax-
me­qa­ni­za­ci­is quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­ de­vis r-ni (na­ Za­la­de­vi); lebi.
eka beJaniSvilis quCidan Tornike erisTavis quCamde. warmo­ mTis­Zi­ris quCa, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (metromSenebelTa
iq­
mna XX s. 30-ian wleb­ Si. quCis sa­ xe­li da­ kav­Si­ re­
bu­ lia da­saxleba); Tedore uSakovis quCidan mTis ferdobamde. war-
am mi­ da­
mo­eb­
Si xel­ sa­
wyo-ia­ ra­
Re­bis damamzadebeli sawarmoebis moiqmna XX s. 50-ian wlebSi. aqvs 2 Ses.
ar­se­bo­bas­
Tan. aqvs 1 Ses. vano mi­de­la­u­ris quCa, glda­ ni-na­Za­la­ vis r-ni (glda­
de­
meCeTis Cixi, Zveli Tbilisis r-ni (kala); iwyeboda bo­ ni); ipolite varTagavas quCidan mixeil xergianis quCamde.
tanikuri quCidan. warmo­ iq­
mna XIX s-Si. Setanilia Tbilisis warmoiqmna XX s. 50-ian wlebSi da v. midelauris saxeli
gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi. daerqva.
120 e nci k l o p e d i a

mTawmindis ubani.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
121
122 e nci k l o p e d i a

So­Ta mi­lo­ra­vas qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (ve­ re); mixeil vla­di­mer mi­qe­la­Zis quCa, isa­
ni-sa­ ris r-ni (sa­
mgo­ bar­gos da­
zandukelis quCidan dimitri baqraZis quCamde. Tbilisis gamge- sax­le­ba); jorj buSis quCidan yvarlis quCamde. warmo­iq­mna XX
obis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi Setanilia rogorc s. 30-ian wleb­ Si. ad­re sa­bar­ gos qu­ Ca (sabargos dasaxlebis I
izmailovis Sesaxvevi. Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia quCa) er­ qva, 70-ian wlebSi v. miqelaZis saxeli ewoda.
rogorc e. lominaZis Sesaxvevi, Semdeg kolxidis, i. javaxiS- Sal­ va mi­qe­la­Zis quCa, va­ ke-sa­bur­ Ta­los r-ni (de­ li­si);
vilis, m. zan­ du­ke­
lis Se­ sax­
ve­vi erqva. S. miloravas saxeli vaJa-fSavelas gamzirsa da Salva nucubiZis quCas Soris. vaJa-
ewoda 1992. aqvs 1 Cixi. fSavelas V Sesaxvevs S. miqelaZis saxeli ewoda 1981.
ro­ man mi­mi­noS­vi­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (vere); ar­Cil mi­Sve­la­Zis quCa, va­ ke-sa­bur­ Ta­los r-ni (va­ ke); ilia
merab kostavas quCidan giorgi axvledianis quCamde. g. ax­ v­ WavWavaZis gamziridan Zmebi kiknaveliZeebis quCamde. quCa war-
le­­di­anis qu­Cis yof. Se­sax­ve­vi. 1999 r. miminoSvilis saxeli moiqmna XX s. 40-ian wlebSi. 1955-mde parkis, Semdeg m. ja­ va­
ewoda. xiS­vi­lis sa­xe­li er­qva. 1995 a. miSvelaZis saxeli ewo­da.
eliz­ bar mi­nde­lis quCa, va­ ke-sa­bur­ Ta­los r-ni (de­ li­si); iva­ne mi­Cu­ri­nis quCa, di­ du­ be-Cu­Ru­ re­Tis r-ni (axali ku-
Salva nucubiZis quCidan vladimer jiqias quCamde. qu­ Cis es kia); arTvinis quCidan rostovis quCamde. warmoiqmna XIX s.
mo­nak­ve­
Ti ad­ re usa­xe­lo iyo, 1994 e. mi­ nde­lis sa­xe­li daer­qva. dasasruls. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis
quCaze ganTavsebulia g. wulukiZis sax. samTo, v. gulisaSvi-
siaSi Setanilia rogorc ardaganis Sesaxvevi, 20-ian wlebSi
lis sax. satyeo, r. dvalis sax. manqanaTa meqanikis, r. aglaZis
daerqva artaanis quCa da grZeldeboda norios aRmarTamde.
sax. araorganuli qimiisa da eleqtroqimiis in-tebi.
asevea datanili Tbilisis 1934 w. gegmazec. 40-ian wlebSi i.
giorgi mindelis xidi (yof. d i R m i s x i d i), diRmisa da
zRvisubnis (yof. Temqa) mimdebare teritoriebis damakavSire- miCurinis saxeli ewoda da 90-ian wlebamde grZeldeboda v.
beli xidi md. mtkvarze (1989; konstruqtori x. xaWapuriZe). kikviZis quCamde, xolo monakveTs am quCidan rostovis quCamde
xids inJiner-mSenebel g. mindelis saxeli daerqva 1994. rostovis gasasvleli erqva. aqvs 1 Ses. (Tbilisis 1934 w.
mi­rza­a­nis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­ de­ vis r-ni (lotkini); iakin­ gegmaze datanilia rogorc faravnis Ses.), 1 Cixi.
Te lisaSvilis quCidan maCxaanis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. ardagani, Turq. a r d a h a n i, igivea, rac a r t a a n i.
40-ian wleb­ Si. aqvs 1 Cixi. artaani, ist. mxare samxr. saqarTveloSi.
mi­rza­a­ni, so­ fe­
li de­ dof­ lis­ wya­ros r-nSi. adam mi­cke­vi­Cis quCa, va­ ke-sa­bur­ Ta­los r-ni (sa­ bur­Ta­lo);
mi­rza Sa­fis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (xar­ fu­xi); ioseb pekinis gamziridan tanZiis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. 40-ian
griSaSvilis quCidan mTis ferdobamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si. wleb­ Si. 50-ian wlebSi a. mickeviCis saxeli ewoda. aqvs 1 Ses.
Tbilisis 1876 w. gegmaze datanilia rogorc TaT­ ris Sesaxve­ mna­To­bis quCa, di­ du­be-Cu­Ru­ re­Tis r-ni (svaneTisubani); da-
vi, asevea Tbilisis 1934 w. gegmaze, 1938 mi­ rza Sa­fis sa­ xe­li sawyisi diRombaris quCidan. warmoiqmna XX s. 30-ian wlebSi.
daerqva (ix. vazehi). aqvs 1 Ses., 1 Cixi.
mirian mefis quCa, va­ ke-sa­bur­ Ta­ los r-ni (di­ di diR­omi); mo­li­Tis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­ de­vis r-ni (Rrma­ Re­le); daviT
ar­Cil mefisa da bagrat III-is quCebs Soris. usaxelo quCas guramiSvilis gamziridan didubis dasaxlebis quCamde. warmo­
mirian III-is saxeli ewoda 1991. iq­
mna XX s. 40-ian wleb­ Si. ad­ re agu­ ris mTa er­ qva. 60-ian
giorgi mi­ro­ta­Zis quCa, va­ ke-sa­bur­ Ta­los r-ni (qvayreli); wlebSi m. q. ewoda.
konstantine gamsaxurdias gamziridan vaxtang boWoriSvilis mo­li­Ti, so­ flebi borjomisa da xa­ ra­
ga­u­lis r-nebSi.
quCamde. warmoiqmna XX s. 20-ian wlebSi. adre oJios quCa va­
si­li mo­lo­ko­vis gasasvleli, glda­ ni-na­
Za­
la­de­vis
erqva. 1925_26 wlebis cnobaTa wignSi `mTeli tfilisi~ Seta- r-ni (na­Za­la­de­vi); vasili molokovis quCidan javis II Sesax-
nilia saburTalos axali quCebis siaSi. g. mirotaZis saxeli vevamde.
ewoda 1994. va­
si­li mo­lo­ko­vis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­ vis r-ni (na­
de­ Za­
oJio, sof. axmetis r-nSi. la­de­vi); dasawyisi javis II Sesaxvevidan. warmo­iq­mna XX s.
alio mi­rcxu­la­vas quCa, di­ du­ be-Cu­ Ru­re­Tis r-ni (di­ du­be); 30-ian wleb­ Si. 40-ian wlebamde javis III quCa erqva, Semdeg v.
akaki wereTlis gamziridan kosmonavtebis sanapiromde. war-
molokovis saxeli ewoda. aqvs 1 gas.
moiqmna XX s. 40-ian wlebSi. ad­ re Zvi­ le­ Tis qu­ Ca er­qva. 1972
kar­ lo mo­re­tis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­ de­vis r-ni (glda­ ni);
a. mircxulavas saxeli ewoda.
ipo­ lite varTagavas quCidan samamulo omis gmirebis quCamde.
Zvi­le­Ti, so­ fe­li qarelis r-nSi.
yof. i. ga­ ga­ri­nis qu­Ca. 1981-idan k. mo­re­tis sa­xe­li hqvia.
di­dim mi­rcxu­la­vas quCa, va­ ke-sa­bur­ Ta­los r-ni (va­ ke);
ilia WavWavaZis gamziridan irakli abaSiZis quCamde. yof. z. aqvs 2 Ses.
faliaSvilis II Sesaxvevi. quCas d. mircxulavas saxeli ewoda kar­lo mo­re­tis II Sesaxvevi, glda­ ni-na­
Za­la­de­vis r-ni
2001. (glda­ ni); samamulo omis gmirebis quCidan mamkodis quCamde.
mi­tin­gis quCa, glda­ ni-na­
Za­la­ de­vis r-ni (lotkini); kaWre- ilo mo­saS­vi­lis quCa, va­ ke-sa­bur­ los r-ni (va­
Ta­ ke); niko
Tis quCidan nikoloz dobroliubovis quCamde. warmoiqmna XX berZeniSvilis quCidan arCil miSvelaZis quCamde. warmo­ iq­
mna
s-Si. 1925-mde saek­ le­ sio quCa er­ qva. XX s. 50-ian wleb­ Si. 1954-mde saproeqtos III qu­ Ca er­qva, Sem­
XX s. dasawyisSi naZaladevi rev. moZraobis erT-erTi mZlavri deg i. mosaSvilis saxeli ewoda. quCazea saaqcio saz-ba `saq­
kera iyo TbilisSi, sadac xSirad imarTeboda mitingebi. quCis wyalproeqti~.
saxelwodebac am faqtTanaa dakavSirebuli. mo­se xo­ne­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (xar­ fu­xi);
So­Ta mi­qa­ta­Zis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­ de­vis r-ni (glda­ ni); xarfuxis quCidan soRanluRis Sesaxvevamde. warmo­ iq­
mna XIX
TianeTis gzatkecilidan mixeil xergianis quCamde. warmo­ iq­mna s-Si. ad­re mu­ Ra­nis Ses. er­ qva. Setanilia Tbilisis gamgeobis
XX s. 50-ian wleb­ Si. ad­re d. gu­ ra­miS­vi­lis sa­xe­li er­qva. quCas mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi. 1960 mose xonelis
S. miqataZis saxeli ewoda 1981. saxeli ewoda. aqvs 1 Cixi.
So­Ta mi­qa­ta­Zis quCa, glda­ ni-na­Za­la­de­vis r-ni (na­ Za­la­de­vi); mo­se xo­ne­lis Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (xarfu­­
cotne dadianis quCidan avTandil managaZis quCamde. warmo­ iq­mna xi); soRanluRis Sesaxvevsa da mose xonelis Cixs Soris.
XX s. 20-ian wleb­ Si. 1958-mde yor­ Rnis, Sem­ deg n. kik­ na­Zis sa­ warmoiqmna XIX s-Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedge-
xe­li er­ qva. 1995 S. mi­ qa­ta­Zis sa­xe­li ewoda. aqvs 1 Ses. nil quCebis siaSi Setanilia rogorc soRanluRis Cixi. ase-
ev­
ge­ni mi­qe­la­Zis quCa, di­ du­ be-Cu­ Ru­re­Tis r-ni (di­ Ro­mi); vea datanili Tbilisis 1934 w. gegmaze.
akaki beliaSvilis quCasa da daviT aRmaSeneblis xeivans Soris. vaxtang mos­iZis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (mTawminda);
quCas e. miqelaZis saxeli ewoda 1963. kirile uklebas quCidan mTawmindis Sesaxvevamde. warmoiqmna
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
123
XIX s-Si. adre iyo mTis Ses., 50-ian wlebSi besikis II Sesax- mu­ku­z­nis Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ri);
vevi daerqva. 2001 v. mosiZis saxeli ewoda. qeTevan dedoflis gamziridan mdinare mtkvramde. warmoiqmna
mos­ko­vis gamziri, isa­ ni-sa­
mgo­ ris r-ni (navTluRi); qeTe- XIX s-Si. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedge-
van dedoflis gamziridan qinZmaraulis quCamde. warmo­ iq­mna nil quCebis siaSi. aqvs 1 gas.
XX s. II na­ xe­
var­
Si. saxeli daerqva 1960. gamzirzea saaqcio mu­ku­ za­ni, so­ fe­li gur­ ja­a­
nis r-nSi.
saz-bebi `qaSanuri~ da `Tbilxelsawyo~; Sps `mzekabani (TG)~. ni­
ko­loz (ni­ ko) mus­xe­liS­vi­lis quCa, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni
gamodis metros sadguri „samgori“. (va­
zi­su­ba­ni); daviT kvaWantiraZis quCidan Teofane daviTaias
moskovi, ruseTis federaciis dedaqalaqi. quCamde. vazisubnis dasaxlebaSi gamaval centralur usaxelo
fo­re mo­su­liS­vi­lis quCa, glda­ ni-na­
Za­la­de­
vis r-ni quCas n. mus­ xe­liS­vi­lis sa­xe­li ewoda 1982.
(glda­ ni); gldanis masivis `a~ da II mikroraionebs Soris. ros­ tom mus­xe­liS­vi­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni
warmo­ iq­
mna XX s. 70-ian wleb­ Si da f. mosuliSvilis saxeli (sololaki); amaRlebis quCidan kojris quCamde. koj­ ris qu­
daerqva. quCazea saaqcio saz-ba `kartografia~. Cis yof. Se­sax­ve­vi. quCas r. musxeliSvilis saxeli daerqva
aleq­ san­dre mrev­liS­vi­lis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­de­vis r-ni 1996. aqvs 1 Cixi.
(na­
Za­la­de­vi); depos quCidan zestafonis quCamde. warmo­iq­mna muSaTa quCa, glda­ ni-na­
Za­la­ vis r-ni (na­
de­ Za­la­de­vi); mi­
XX s. 30-ian wleb­ Si. Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia ro- xeil mesxis quCidan besarion qeburias quCamde. warmoiqmna
gorc sa­ wyo­
bis qu­Ca, 1954 al. mrevliSvilis saxeli ewoda. XX s. 20-ian wlebSi. Setanilia Tbilisis quCebis 1926 w.
mi­
xe­il mrev­liS­vi­lis quCa, isa­ ni-sa­
mgo­ris r-ni (elia); cnobarSi.
Tamaz mujiriSvilis quCidan mTis ferdobamde. warmo­ iq­mna muxaTgverdis dasaxleba, vake-saburTalos r-ni; iwyeba
XX s. da­ sa­
wyis­Si. ad­re kav­Tis­xe­
vis qu­Ca er­ qva, 1933-idan _ daviT aRmaSeneblis xeivnis bolodan.
zna­ur sa. 1994 m. mrevliSvilis saxeli ewoda.
­ i­ mu­xaTis Se­sax­ve­vi, Zveli Tbilisis r-ni (xar­ fu­xi); ia-
kavTis­xe­ vi, so­ fe­li kas­pis r-nSi. kob curtavelis quCidan TeleTis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX
zna­ u­ri, ax­ lan­de­li y o r n i s i, da­
ba aRm. sa­ qar­
Tve­lo­ Si. s-Si. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil
mtkvris quCa, Zveli Tbilisis r-ni (orbelianTubani); quCebis siaSi.
gior­ gi aTonelis quCidan zviad gamsaxurdias sanapiromde. mu­ xaTi, so­ fe­
li TeT­ ri wya­ ros r-nSi.
warmo­ iq­
mna XIX s. 30-ian wlebSi. is mtkvris­ ken mi­ ma­
va­li gi­
or­ gi mu­xa­Zis quCa, isa­ ni-sa­
mgo­ris r-ni (or­ xe­vis da­
erT-er­ Ti gza iyo da sa­ xe­
lic mas ukavSirdeba. am qu­ CiT Tu­ saxleba); Tengiz CantlaZis quCidan giorgi muxaZis Ci­xamde
lux­ Ce­
bi mtkvri­ dan ezi­ de­
bod­nen sa­ smel wyals mo­ sax­
le­ o­bi­ da soso abzianiZis quCamde. warmo­ mna XX s. 50-ian wleb­
iq­ Si.
sa­
Tvis. Tbilisis 1876 w. gegmaze datanilia rogorc mcire ad­re be­ si­kis saxeli er­qva, 1973 g. mu­xa­Zis sa­xe­li ewoda.
wyalsazidi quCa, 1900 w. gegmaze _ rogorc m. q. Semo­ na­xu­ aqvs 1 Cixi.
lia XIX s. da­ sas­
ru­ lis sa­cxovr. sa­ xle­bi. gri­gol mu­xa­Zis quCa, va­ ke-sa­
bur­Ta­los r-ni (va­ ke); niko
mu­ku­z­nis gasasvleli, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ri); berZeniSvilis quCidan arCil miSvelaZis quCamde. warmo­ iq­
mna
mukuznis Sesaxvevidan maWris Sesaxvevamde.

mSrali xidi.
124 e nci k l o p e d i a
XX s. 50-ian wleb­ Si. ad­re z. fa­ li­aS­
vi­lis Se­
sax­
ve­vi er­ qva, mSrali xidi, aigo 1851 (ital. arqit. j. skudieri). XIX
60-ian wlebSi gr. mu­ xa­Zis sa­xe­li ewoda. s-Si m. x-s erqva mixeilis mcire xidi. igi yof. aleqsandres
muxiani, gldani-naZaladevis r-ni. sacxovr. r-ni Tbilisis baRis midamoebs akavSirebda madaTovis (orbelianebis) kun­
Crd. nawilSi, md. xevZmaris marcx. mxares, gldanis masivsa ZulTan da mtkvarze gadebuli mixeilis didi xidiT (axland.
da Tbilisis wyalsacavs Soris. dagegmarda XX s. 80-ian CuRureTis xidi) gza kukiaze gadadioda. xidis qveS miedine-
wlebSi. aqvs 5 mikroraioni. boda mtkvris marjv. toti, r-ic XX s. 30-ian wlebSi amo-
muxranTubani, Zveli Tbilisis r-ni; ubani axland. n. aSres _ mis adgilas dRes sanapiro trasa gadis (amis gamo
baraTa­Svilis quCis qvemo nawilis midamoebSi. aq idga muxran- daerqva mSrali xidi).
batonTa sasaxle, r-mac XIX s. miwurulamde iarseba. mcxe­Tis gasasvleli, va­ ke-sa­
bur­ los r-ni (va­
Ta­ ke); mcxe­
mux­ra­nis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­ vis r-ni (Rrma­
de­ Re­le); Car- Tis quCidan mcxeTis II Sesaxvevamde.
glis quCidan mTis ferdobamde. warmo­ iq­
mna XX s. 40-ian mcxe­Tis quCa, va­ ke-sa­
bur­Ta­los r-ni (va­ ke); mrgvali baRi-
wleb­ Si. yof. 51-e quCas m. q. daerqva 1955. aqvs 3 Ses. (I Ses. dan tician tabiZis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. 20-ian wleb­ Si.
_ yof. 41-e quCa, II Ses. _ yof. 41a quCa). Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc qobuleTis
mux­ ra­ni, so­fe­li mcxe­ Tis r-nSi. quCa, Semdeg iri­bis II qu­Ca daerqva, 1938 mcxeTis quCa ewoda.
Tamaz mujiriSvilis quCa, isani-samgoris r-ni (elia); aqvs 1 gas., 1 Ses.
fSavis quCidan mixeil mrevliSvilis quCamde. warmoiqmna XX mcxe­ Ta, qa­la­
qi aRm. sa­qar­
Tve­lo­ Si.
s. 30-ian wlebSi. 2003-mde babisxevis quCa erqva, Semdeg T. qobuleTi, qa­ la­qi das. sa­qar­Tve­lo­ Si, aWaraSi.
mujiriSvilis saxeli ewoda. mcxe­Tis Cixi, va­ ke-sa­
bur­Ta­los r-ni (va­ ke); misasvleli
Sio mRvi­me­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (ve­ re); iakob besik burkiaSvilis quCidan.
nikolaZis quCidan varazisxevis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. mxatvarTa dasaxleba, vake-saburTalos r-ni; S. nucubi-
dasawyisSi, quCis konturi moniSnulia Tbilisis 1902 w. Zis platos IV mikroraionis mimdebare teritoria.
gegmaze. ad­re ana­nu­ris Se­ sax­ve­
vi er­ qva. 1923 S. mRvi­ me­lis mxatvarTa dasaxlebis quCa, isani-samgoris r-ni (va­
sa­xe­
li ewoda. zi­s­ubani); Salva mSveliZis quCidan vazisubnis I mikroraio­
mSenebelTa dasaxleba, t r a n s m S e n i s d a s a x l e - namde.
b a, isa­
ni-sa­
mgo­
ris r-ni. grigol lorTqifaniZis quCasa da mxatvris quCa, vake-saburTalos r-ni (delisi); giorgi
kaxe­Tis gzatkecilis Cixs Soris.
ZoweniZis quCidan besarion JRentis quCamde. S. nucubiZis II
Sal­ va mSve­li­Zis quCa, isa­ ni-sa­
mgo­ris r-ni (va­zi­su­ba­ni);
da III mikroraionebis mimdebare usaxelo quCas mxatvris quCa
mxatvarTa dasaxlebis quCidan simon yauxCiSvilis quCamde.
XX s. 90-iani wlebidan S. mSve­ li­Zis sa­xe­li hqvia. ewoda 2003.

mcxeTis quCa.
metexis RvTismSoblis Sobis eklesia.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
125
vake-saburTalo. xedi kus tbidan.
128
na­gom­ris quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­ vis r-ni (Rrma­
de­
n
Re­le); bogvis quCidan muxranis quCamde. warmo­iq­
mna XX s-Si. ad­ re sa­
pro­eq­
tos II qu­
Ca er­qva. 60-ian
wlebSi n. q. ewoda.
na­go­ma­ri, so­ fe­
li ozur­ ge­
Tis r-nSi.
nadikvris I dasaxleba, isani-samgoris r-ni (orTaWala);
winanaurisa da orTaWalis quCebsa da mTis ferdobs So­
nadikvris II dasaxleba, berZenTa dasaxlebasa da mTis
ferdobs Soris.
na­dik­vris I quCa, ix. beJan (Jani) kalandaZis quCa.
na­dik­vris II quCa, ix. berZnis quCa.
na­dik­vris II quCa, ix. martvilis quCa.
na­dik­vris III quCa, isani-samgoris r-ni (or­ Ta­Wa­la); vax-
tang gorgaslis quCidan mTis ferdobamde.
nadikvris IV quCa, ix. orTaWalis quCa.
nadikvari, Telavis ubani, yof. sofeli.
ko­lau na­di­ra­Zis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (Zveli ku­
kia); giorgi mazniaSvilis quCidan ivane javaxiSvilis quCamde.
warmo­ iq­
mna XIX s-Si. Tbilisis 1867 w. gegmaze datanilia
rogorc Tevdores qu­ Ca, 1925 le­ni­
na­
Se­
nis quCa daerqva. 1996
k. na­
di­ra­Zis sa­xe­li ewoda.
jurxa nadiraZis quCa, vake-saburTalos r-ni (delisi);
mixeil SaviSvilis quCidan petre qavTaraZis Cixamde. quCas
j. nadiraZis saxeli ewoda 2002.
navTluRi, e r e k l e s c i x e, isani-samgoris r-ni. qalaqis
Zv. ubani mtkvris marcx. mxares, Tbilisis samxr.-aRm. nawilSi.
daaxl. sazRvravs: das-iT _ dirsiWalis, baRdaTisa da s. do­­
daSvilis quCebi, aRm-iT _ md. loWini, Crd-iT _ ivris zegnis
serebi, samxr-iT _ md. mtkvari. n. Turq. sityvaa da navTian
adgils niSnavs. `mun dis navTi~, _ ase axasiaTebs n-s vaxuSti
e nci k l o p e d i a
batoniSvili (XVIII s.) naSromSi `aRwera samefosa saqarT-
velosa~. XVII_XVIII ss-Si igi qalaqispira sofeli iyo da
ekuTvnoda Tavad sumbaTaSvilebs. n-is SesamCnevi ganaSenianeba
daiwyo XIX s. 30-iani wlebidan, mas Semdeg, rac aq ganlage-
buli samx. nawilebis momsaxurebisaTvis aigo samx. hospitali.
warmoiqmna hospitlis moedani da mimdebare quCebi. 1883 n-ze
ris. gaiara baqosken mimavalma pirvelma matarebelma. Semdeg mohyva
kaxeTisken mimavali matarebeli. kaxeTis gzatkecilis gaswvriv
XX s. 60-iani wlebidan vrceli sa­ cxovr. masivi gaSenda.
na­vTlu­Ris I da­sax­le­ba, isa­ ni-sa­ ris r-ni (na­
mgo­ vTlu­
Ri); kaxeTis gzatkecils, navTluRis xevsa da mTis ferdobs
Soris.
na­vTlu­Ris I da­sax­le­bis:
I quCa, ix. vasili kopcovis quCa.
II quCa, ix. sergi jiqias quCa.
III quCa, ix. aTanase xarabaZis quCa.
IV quCa, ix. dimitri uznaZis quCa.
V quCa, kaxeTis gzatkecilidan dimitri uznaZis quCamde.
VI quCa, ix. grigol maTiaSvilis quCa.
VII quCa, ix. ioseb da leon orbelebis quCa.
VIII quCa, ix. irakli tatiSvilis quCa.
IX quCa, ix. Teofile CoCuas quCa.
X quCa, ix. aleqsandre janeliZis quCa.
XI quCa, ix. sergo qobulaZis quCa.
XII quCa, ix. kiriak zavrievis quCa.
XIII quCa, dasawyisi navTluRis I dasaxlebis VIII Sesaxvevi-
dan.
I Sesaxvevi, kaxeTis gzatkecilidan vasili kopcovis quCam­
de.
kolau nadiraZis quCa.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
129
II Sesaxvevi, navTluRis I dasaxlebis I Sesaxvevidan Teofile quCis Canasaxi ukve Cans vaxuSti batoniSvilis Tbilisis 1735
CoCuas quCamde. w. gegmaze, magram rogorc quCa, Camoyalibebuli saxiT, war-
VI Sesaxvevi, vasili kopcovis quCidan grigol maTiaSvilis moiqmna XIX s. I naxevarSi. quCaze idga kviracxovlis (vax-
quCamde. uStis gegmaze _ #63), igive wm. Tomas eklesia, ris gamoc
VII Sesaxvevi, dimitri uznaZis quCidan grigol maTiaSvilis mas Tavdapirvelad kviracxovlis, Semdeg ki Tomas quCa daer-
quCamde. qva (Setanilia 1843 w. Sedgenil Tbilisis quCebis siaSi).
VIII Sesaxvevi, dasawyisi navTluRis I dasaxlebis VII Se­ 1922 avlevis quCa ewoda (40-ian wlebSi SeuerTda CaxruxaZis
saxvevidan. gasasvleli). 1996-idan _ n. nakaSiZis, 2003-idan n. da i. na-
navTluRis II dasaxleba, isani-samgoris r-ni (navTluRi); kaSiZeebis saxeli hqvia (ix. i. nakaSiZe). quCas mTavarepiskopo-
qinZmaraulisa da abel enuqiZis quCebs Soris. sis quCasac uwodebdnen, radgan quCaze mdgari kviracxovlis
navTluRis II dasaxlebis: eklesia samTavros mTavarepiskoposis adgilsamyoflad iTv-
II quCa, dasawyisi grigol lorTqifaniZis quCidan. leboda. aqve iyo agreTve qaixosro abaSiZis, qsnis erisTavis,
III quCa, grigol lorTqifaniZis quCidan VI quCamde. gedevaniSvilisa da ciciSvilis sasaxleebi. Semonaxulia XIX
IV quCa, grigol lorTqifaniZis quCidan V quCamde. aqvs 1 s. II naxevris sacxovr. saxlebi. aqvs 1 Ses., 1 Cixi.
Cixi. avlevi, sofeli qarelis r-nSi.
V quCa, IV quCidan rkinigzamde. viq­tor na­ne­iS­vi­lis quCa, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (sa­ bar­gos
VI quCa, grigol lorTqifaniZis quCidan III da V quCebamde. da­sax­le­ba); vladimer miqelaZis quCidan jorj buSis quCamde.
VII quCa, besarion WiWinaZis quCidan rkinigzamde. aqvs 2 Ses. warmoiqmna XX s. 30-ian wlebSi. adre sabargos dasaxlebis II
na­vTlu­Ris quCa, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (na­ vTlu­Ri); qeTevan quCa erqva, 70-ian wlebSi v. naneiSvilis saxeli ewoda.
de­doflis gamziridan baRdaTis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si. vla­ di­mer na­ne­iS­vi­lis quCa, glda­ ni-na­
Za­la­de­
vis r-ni
Tbilisis 1876 da 1895 wlebis gegmebze datanilia rogorc (glda­ ni); gldanis masivis I da III mikroraionebs Soris.
vaisenhofis quCa (stanislav alfonsis Ze vaisenhofi iyo quCas vl. naneiSvilis saxeli daerqva 1984.
qala­ qis gamgeobis kolegiis wevri). Tbilisis gamgeobis mier na­rgi­zis quCa, isa­ ni-sa­
mgo­ ris r-ni (dir­ si­Wa­la); ivreTis
1903 w. Sedgenil quCebis siaSi Setanilia rogorc n. q. aqvs (ivleTis) quCidan nargizis Cixamde. warmoiqmna XIX s. dasas-
1 Cixi. ruls. ad­ re Se­sax­ve­
vi iyo. asea Setanili Tbilisis gamgeobis
gri­gol na­TaZis quCa, gldani-naZaladevis r-ni (naZala­ mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi.
devi); giorgi Wyondidelis quCidan eka beJaniSvilis quCamde. na­rgi­zis Cixi, isa­ ni-sa­
mgo­ ris r-ni (dir­ si­Wa­la); dasawyisi
warmo­ iq­
mna XX s. 30-ian wleb­ Si. ad­re ye­ ni­
sis qu­Ca er­qva. bogdan xmelnickis quCidan. warmoiqmna XIX s. dasasruls.
Semdeg g. naTaZis saxeli ewoda. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis
aleq­ dre na­TiS­vi­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (axa-
san­ siaSi.
li ku­kia); arnold Ciqobavas quCidan maqsim gorkis quCamde. na­sa­ki­ra­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ri); mTa-
warmo­ iq­
mna XIX s-Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedge- varangelozis quCidan nikifore irbaxis quCamde. warmo­ iq­mna
nil quCebis siaSi Setanilia rogorc andronikovis quCa (ix. XIX s-Si. Tbilisis 1876 w. gegmaze datanilia rogorc n.
i. andronikaSvili). 1923 _ g. ger­ Su­nis, 1959 a. na­TiS­vi­lis mu­ra­vi­o­vis quCa (ix. n. muraviovi). n. q. ewoda 1923. adre
sa­xe­
li ewoda. grZeldeboda aleqsandre wurwumias Sesaxvevamde.
na­ka­du­lis I gasasvleli, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (wminda na­sa­ ki­ra­li, so­ fe­
li ozur­ ge­
Tis r-nSi.
bar­bares dasaxleba); nakadulis quCidan nakadulis II gasasv- sul­ xan na­si­Zis quCa, va­ ke-sa­bur­ los r-ni (sa­
Ta­ bur­Ta­lo);
lelamde. saqarTv. teq. un-tis I korpusidan platon ioselianis quCamde.
na­ka­du­lis II gasasvleli, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (wminda warmoiqmna XX s. 20-ian wlebSi. 1938-mde axalSenis I quCa er­
barbares dasaxleba); nakadulis quCidan nakadulis I da III qva, Semdeg _ axal­ Se­
nis qu­Ca, 1998 s. na­ si­Zis sa­xe­li ewoda.
gasasvlelebamde. na­tax­tris quCa, va­ ke-sa­bur­ los r-ni (sa­
Ta­ bur­Ta­lo);
na­ka­du­lis III gasasvleli, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (wminda zaur bolqvaZis quCidan iyalTos quCamde (Tavdapirvelad
barbares dasaxleba); nakadulis quCidan nakadulis II da IV iwyeboda viqtor doliZis quCidan). warmoiqmna XX s. 20-ian
gasasvlelebamde. wlebSi.
na­ka­du­lis IV gasasvleli, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (wminda na­tax­ta­ri, so­ fe­li mcxe­ Tis r-nSi.
barbares dasaxleba); nakadulis quCidan nakadulis III da V na­fa­re­u­lis quCa, va­ ke-sa­bur­Ta­los r-ni (va­ ke); ilia Wav-
gasasvlelebamde. WavaZis gamziridan vasil barnovis quCamde. warmo­ iq­mna XX
na­ka­du­lis V gasasvleli, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (wminda s. 20-ian wleb­ Si. 1925_26 wlebis cnobaTa wignSi `mTeli
barbares dasaxleba); nakadulis quCidan nakadulis IV gasa­ tfilisi~ Setanilia vakis axali quCebis siaSi (er­ Txans me­
svlelamde. med aba­ Si­Zis saxeli er­qva).
na­ka­du­lis VI gasasvleli, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (wminda na­fa­re­ u­li, so­ fe­li Te­ la­ vis r-nSi.
barbares dasaxleba); nakadulis quCidan gardabnis gzatke- na­qa­la­qe­vis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­ de­vis r-ni (lotkini);
cilamde. dasawyisi orbeTis quCidan. warmo­ iq­
mna XX s-Si. adre lot­
na­ka­du­lis quCa, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (wminda barbares ki­
nis da­ sax­
le­bis IV qu­ Ca erqva.
dasaxleba); marelisis quCidan gardabnis gzatkecilamde. na­qa­la­qe­ vi, so­ fe­li as­pin­Zis r-nSi. am sa­ xel­ wo­de­bis ki­dev
warmo­ iq­
mna XX s. 60-ian wleb­ Si. aqvs 6 gas., 2 Cixi. ram­de­ni­me so­ fe­
lia sa­ qar­Tve­lo­ Si.
na­ka­du­lis I Cixi, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (wminda barbares na­qe­ra­las quCa, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (elia); dasawyisi
dasaxleba); dasawyisi nakadulis III gasasvlelidan. Sildis quCidan. warmo­ iq­
mna XX s. 20-ian wleb­ Si. Setanilia
na­ka­du­lis II Cixi, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (wminda barbares Tbilisis quCebis 1926 w. cnobarSi.
dasaxleba); dasawyisi nakadulis III gasasvlelidan. na­qe­ ra­la, mTa da uRel­ te­xi­li ra­ Wis qed­ ze.
nino da ilia nakaSiZeebis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (ze­ mo naZaladevi, gldani-naZaladevis r-ni. Tbilisis Zv. ubani
ubani); kalistrate cincaZis quCidan ioane SavTelis quCamde. qalaqis Crd. nawilSi, mtkvris marcx. mxares. ubani gaCnda

9. q e
130 e nci k l o p e d i a

aleqsandre wurwumias Sesaxvevamde), 1993 n. i-is (n. Colo­

yaSvilis) saxeli ewoda.
kob ni­ko­la­Zis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (ve­
ia­ re); merab
kostavas quCidan petre meliqiSvilis quCamde. warmo­ iq­mna XIX
s-Si. quCa daigegma XIX s. 90-ian wlebSi. 1899 quCis mcxov­
reblebma TxovniT mimarTes qalaqis gamgeobas, a. puSkinis
iubilesTan dakavSirebiT quCisTvis ewodebinaT puSkinis II
quCa, magram Txovna ar Sesrulda da duSeTis quCa daerqva.
Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCe-
bis siaSi. 1922 i. ni­ ko­la­Zis sa­xe­li ewoda. quCaze dgas i.
nikolaZis biusti (moqandake T. RviniaSvili. arqit. k. naxu-
criSvili).
du­Se­ Ti, qa­la­qi aRm. sa­ qar­Tve­lo­Si.
ko ni­ko­la­Zis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (ve­
ni­ re); leo
qiaCelis quCidan merab kostavas quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si.
Tavidan daproeqtebuli quCa erqva. Tbilisis gamgeobis mier
1903 w. Sedgenil quCebis siaSi Setanilia rogorc RvTis-
metyvelis quCa („bogoslovskaia“). saxelw. ukavSirdeba iqve
mdgar ioane RvTismetyvelis eklesias (akurTxes 1901). 30-
ian wlebSi komunisturi partiis centr. komitetis wevris
andre mar­ tis saxeli daer­ qva. asea datanili Tbilisis 1934
w. gegmaze. 50-ian wlebSi n. ni­ ko­la­Zis sa­xe­li ewoda. aRsani-
Snavia sacxovr. saxli #3 (1949; arqit. a. miminoSvili. ssrk
saxelmw. premia).
iakob ni­ko­la­Zis I Cixi, Zveli Tbilisis r-ni (ve­ re); da­
sawyisi veriko anjafariZis quCidan. XX s. 20-ian wlebSi
erqva erTobis quCa, rogorc simbolo menSevikebis erTiano-
bisa. Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia demian bednis quCis
saxelwodebiT (ix. bedni demian).
ni­kor­wmin­dis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­de­vis r-ni (zRvis­
ubani); ad­re Tem­qis da­sax­le­bis III qu­Ca iyo. quCa moixsenieba
iakob nikolaZis quCa. cnobarebSi, magram am saxelwodebiT amJamad aRar arsebobs.
Tbilisi_foTis rkinigzis gayvanis (1872) Semdeg, r-mac di- ni­kor­wmin­da, so­ fe­li am­ bro­ la­ur­ is r-nSi. dgas XI s.
dubis terit. or nawilad gayo. n. gaSenda rkinigzis gadaRma. qarT. xu­ roT­ mo­
ZRvre­bis Zeg­ li _ ni­ kor­ wmin­
dis ta­ Za­
ri.
saxelw. miiRo rkinigzis muSebis mier samosaxloebis yovel­ tor ni­ni­Zis quCa, isa­
viq­ ni-sa­
mgo­ris r-ni (navTluRi); ser-
gvari nebarTvis gareSe (ZaliT) dakavebis gamo. aris Zveli da gi wulaZis quCidan saxalxo quCamde. warmoiqmna XIX s. dasas-
axali n. Zveli n. aRmocenda XIX s. 80-ian wlebSi, moicavs ruls. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil
g. Citaias da o. qinqlaZis quCebis mimdebare teritorias quCebis siaSi rogorc sa­ lo­ ca­vis Sesaxvevi, 1923 kom­ kav­
Si­
ris
(kukiis Zv. sasaflaomde). axali n. gaSenda XX s. dasawyisSi Se­
sax­ vi daer­
ve­ qva, Semdeg _ komkavSiris I Sesaxvevi, mogvi-
da moicavs rkinigzis gadasasvleli xidis (axland. `mamuli­ anebiT _ s. wulaZis I gasasvleli, xolo 1994 v. ni­ ni­Zis
SvilTa xidi~) mimdebare teritorias. sa­
xe­li ewoda.
ni­a­bis quCa, isa­ ni-sa­
mgo­ris r-ni (elia); saingilos quCi- eg­ te ni­noS­vi­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (oqros­
na­
dan mTis ferdobamde. warmo­ iq­
mna XX s. 30-ian wleb­ Si. aqvs ubani); giorgi mazniaSvilis quCidan Tamar mefis gamziramde.
5 Ses. warmo­ iq­
mna XIX s. I naxevarSi. n. q. erT-erTia im 32 quCidan,
ni­a­bi, so­ fe­li kas­ pis r-nSi. r-ic gayvanilia 1846 w. Seqmnili `Tbilisis gareubnebis mom-
ni­aR­vris quCa, Zveli Tbilisis r-ni (mTaw­ min­da); pavle wyobi komisiis~ mier. Tbilisis 1867 w. gegmaze datanilia ro-
ingoroyvas quCidan Sio CitaZis Cixamde. warmo­ iq­
mna XIX gorc aleq­ san­
dres qu­ Ca. saxelw. ukavSirdeba iqve mdgar wminda
s-Si. Tbi­ li­sis 1884 w. geg­ ma­
ze datanilia sa­ swav­ leb­ lis qu­ aleqsandre nevelis eklesias. 1922 daerqva e. ni­ noS­vi­lis sa­
Cis saxelwodebiT, radgan aq mde­ ba­
re wm. ni­ nos ke­ Til­ So­bil xe­
li. Tbilisis 1934 w. gegmaze quCis monakveTi, konstantine
qal­Ta sa­ swav­le­bels TiT­ qmis mTe­ li kvar­ ta­li eka­ va. Semdeg focxveraSvilis quCidan Tamar mefis gamziramde, datanilia
mTis IV quCa erqva. 1900 w. n. q. ewoda (asea datanili rogorc yvirilas quCa. quCazea kanisa da veneriul sneulebaTa
Tbilisis 1900 w. gegmaze). am qu­ Ca­
ze mo­ e­di­ne­
bo­da mTaw­ min­ samecn.-kvl. in-ti. Semo­ na­xu­lia XIX s. sa­ cxovr. saxlebi.
dis fer­ do­be­
bi­
dan Camo­ na­
de­ni ni­aR­
vris di­ di na­ wi­li (sa­ xe­lic vaxtang ninuas quCa, gldani-naZaladevis r-ni (RrmaRele);
aqe­
da­n momdinareobs). quCazea l. daviTaSvilis sax. paleo- zestafonisa da eka beJaniSvilis quCebs Soris. warmoiqmna
biologiis in-ti. Semonaxulia XIX s. da­ sas­ru­lis sa­ cxovr. XX s. 40-ian wlebSi da trikotaJis quCa daerqva. saxeli
sa­
xle­ bi. ewoda am quCaze mdebare trikotaJis kombinatis gamo. 2007
ni­za­mi gan­je­vis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (xarfuxi); daerqva v. ninuas saxeli.
giorgi merCulis quCidan TeleTis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX gi­
or­ gi ni­o­ra­Zis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ri);
s. da­sas­ruls. XX s. 30-ian wlebSi nizami ganjevis Se­ sax­ guTnis quCidan Telavis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si. Tbili-
ve­
vi iyo. sis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi Setanilia
nikifore ir­baxis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ rogorc sa­ li­a­
nis Sesaxvevi, Tbilisis quCebis 1960 w. cno-
ri); avlabris moednidan nasakiralisa da dedofliswyaros barSi _ rogorc nioraZis quCa (ix. g. ni­ or­ a­Ze). aqvs 1 Ses.
quCebamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si. Tbilisis 1876 w. gegmaze da 1 Cixi (yof. salianis gas. da Cixi).
datanilia rogorc pet­ re-pav­les quCa (mi­ e­
mar­Te­bo­ da pet­ re- sa­li­a­ni, qa­ la­qi azer­ ba­
i­
jan­Si, mtkvris marjv. na­ pir­ze. gan­
pav­
les ek­ le­si­
is­ken), 1923 _ i. fi­ o­le­to­vi­s (grZeldeboda Tqmu­lia Tev­ zis sa­ re­
we­biT.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
131

e. ninoSvilisa da g. mazniaSvilis quCebis kuTxe.

SoTa niSnianiZis gasasvleli, Zveli Tbilisis r-ni nos­tis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­ de­vis r-ni (na­Za­la­de­vi); muSa-
(zemo ubani); SoTa niSnianiZis Sesaxvevidan nino da ilia na- Ta quCidan uiaraRos III gasasvlelamde. warmo­ iq­mna XX s.
kaSiZeebis quCamde. 30-ian wleb­ Si. Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc
SoTa niSnianiZis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (zemo ubani); kisisxevis I Ses., 40-ian wlebSi i. Tar­ xniS­vi­lis saxeli
vercxlis quCidan CaxruxaZis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si. daer­qva, 1946 _ n. q. aqvs 1 Ses.
Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi nos­te, so­ fe­li kas­ pis r-nSi.
Setanilia rogorc sinodis quCa, 1923 i. nakaSiZis saxeli nuk­ri­a­nis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ri); mdebare-
daerqva. 40-iani wlebidan _ miliciis, Semdeg _ n. nakaSiZis, obda duSeTis quCasa da armazis Sesaxvevs Soris. warmo­ iq­
mna
1996-idan isev i. nakaSiZis quCa erqva. 2003 S. niSnianiZis XIX s. 80-ian wleb­ Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sed-
saxeli ewoda. Semonaxulia XIX s. 90-iani ww. sacxovr. sax- genil quCebis siaSi Setanilia rogorc aStarakis Sesaxvevi.
lebi. aqvs 1 gas., 1 Ses. 1956 n. q. daerqva (amJamad quCa aRar arsebobs axlomdebare
no­vo­ro­si­is­kis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­ vis r-ni (na­
de­ Za­la­ teritoriis rekonstruqciis gamo).
de­vi); cotne dadianis quCidan erosi manjgalaZis quCamde. nuk­ri­a­ni, so­ fe­li siR­ na­
Ris r-nSi.
warmo­ iq­
mna XIX s. bolos. Setanilia Tbilisis gamgeobis aS­ta­ra­ki, qa­ la­qi som­xeT­ Si.
mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi. Salva nucubiZis plato, vake-saburTalos r-ni (sabur-
no­ vo­ro­si­is­ ki, qa­
la­ qi ru­ seT­
is federaciaSi, na­ vsad­gu­ ri Talo); sacxovrebeli masivi Salva nucubiZis quCidan mTis
Sav zRva­ ze. ferdobisaken, lisis qedis samxr. kalTaze (e. w. uzumbaris
io­seb no­neS­vi­lis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­ vis r-ni (mu­
de­ xi­a­ni); serze). ganaSenianeba daiwyo XX s. 80-iani wlebidan. 9 da
aleko gobroniZis quCidan xevamde. usaxelo mona­ kveTs i. no­ ne­ 16-sarTuliani msxvilpaneliani sacxovr. saxlebi ferdobze
S­vi­lis sa­xe­li ewoda 1987. `kaskadurad~ aris ganlagebuli. aqvs xuTi mikroraioni, aqe-
no­ri­os aR­mar­Ti, di­ du­be-Cu­
Ru­ Tis r-ni (axali ku­
re­ kia); dan I mikroraioni moicavs 1, II mikroraioni _ 5, III mikro-
oTar kapanaZis quCidan kukiis sasaflaomde. warmo­ iq­
mna XIX s. raioni _ 4, V mikroraioni _ 1 kvartals (IV mikroraions
bo­los. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil kvartali ar aqvs).
quCebis siaSi. quCazea wminda ninos eklesia (XIX s.). aqvs 1 Sal­va nu­cu­bi­Zis quCa, va­ ke-sa­bur­ los r-ni (ve­
Ta­ Zi­si, de­
Ses., 1 Cixi. li­si); simon kandelakis quCidan elizbar mindelis quCamde.
norio, sofeli gardabnis r-nSi.
warmo­iq­mna XX s. 40-ian wleb­ Si. s. kan­
de­la­kis qu­Cis mo­nak­
no­si­ris quCa, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (av­la­ba­ri); awyuris
quCidan avlipi zurabaSvilis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. da­ Ts S. nu­
ve­ cu­bi­Zis saxeli ewoda 1969. 70-ian wlebSi dai-
sa­wyis­Si. 20-ian wlebamde ferma-avlabris IV quCa erqva. wyo n. q-is mimdebare ferdobebis ganaSenianeba (arqit. o.
no­ si­ri, so­ fe­
li se­na­
kis r-nSi. ka­
landariSvili).
132 e nci k l o p e d i a
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
133

nariyalas cixe da kldisubnis nawili.

134 e nci k l o p e d i a

ob­ser­va­to­ri­is quCa, Zveli Tbilisis r-ni marjv. sanapiros Soris. toponimi gaCnda XVIII s. II na­ xe­

o (av­

mar­
la­ba­ri); martyofis quCidan rkinigzamde.
warmo­ iq­

tyo­
mna XIX s-Si. datanilia Tbilisis 1876
w. gegmaze. 1851_62 ax­
fis qu­ Ce­
bis ku­
land. ob­
Txe­
ser­
Si gan­
va­
Tav­
to­
se­
ri­
bu­
i­sa da
li iyo
varSi. SemorCenilia galavnis koSki da XIX s. sacxovr. sax-
lebi. XX s. 80-ian wlebSi Catarda o-is ist. ganaSenianebis
aRdgeniTi samuSaoebi.
gri­ gol or­be­li­a­nis moedani, Zveli Tbilisis r-ni (or­­
Tbi­li­sis magnitur-me­ te­ o­
rologiuri ob­ ser­va­
to­ ria. quCis be­li­an­Tu­ba­ni); nikoloz baraTaSvilis, vladimer (vova) vekuas,
saxelwodebac aqedan modis. giorgi aTonelis, anton furcelaZis, revaz TabukaSvilisa da
ode­sis quCa, va­ ke-sa­ bur­ los r-ni (sa­
Ta­ bur­Ta­lo); sofrom aleqsandre puSkinis quCebs Soris. warmoiqmna XIX s. I na­
mgalobliSvilis quCidan taSkentis quCamde. warmo­ iq­mna XX xevarSi. iyo qalaqis erT-erTi pirveli sabazro moedani. 1828-
s. 50-ian wlebSi. idan ixsenieba rogorc fos­ tis mo­ e­
da­
ni. Tbilisis 1876, 1884,
ode­sa, qa­ la­ qi uk­ ra­i­
na­Si, na­vsad­ gu­ri Sav zRva­ ze. 1897 wlebis gegmebze datanilia saldaTis baz­­ ris saxel-
goCa onaSvilis quCa, isa­ ni-sa­ mgo­ris r-ni (merve legio­ nis wodebiT. kvira dReebSi aq imarTeboda didi bazrobebi, sadac
dasaxleba); kaxeTis gzatkecilidan aleqsandre wulukiZis II saldaTebs gasayidad gamohqondaT tyavisa da nabdis Ceqmebi,
Sesaxvevamde. merve legionis dasaxlebis usaxelo quCas g. TeTreuli, farajebi da sxv. Sesabamisad adgilsac saldaTis
onaSvilis saxeli ewoda 2003.
bazari Seerqva. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil
zar oni­a­nis quCa, isa­
em­ ni-sa­mgo­ris r-ni (sa­ bar­gos da­
quCebisa da moednebis siaSi Setanilia rogorc ru­ sis baz­
sax­le­ba); konstantine amirajibis quCidan sabargos xevamde.
ris mo­ e­
da­ni anu ru­ sis ba­za­ ri, mo­
eda­ns cal mxares miuyveboda
adre sabargos dasaxlebis VIII Sesaxvevi iyo, 1995 e. onianis
saxeli ewoda. ru­ sis qu­ Ca (ax­ land. v. ve­ku­as qu­Ca). XX s. 30-ian wleb­Si am
oTar oni­aS­vi­lis quCa, va­ ke-sa­ bur­ los r-ni (ve­
Ta­ Zi­si); zu­ mo­ed­nis qve­ moT ba­ za­
ri ai­go da mo­ e­
dans kol­ me­
ur­ neobis mo­ e­
da­ni
rab Jvanias moednidan budapeStis quCamde. warmo­ iq­mna XX s. da­ar­qves. 1992 g. or­ be­li­an­is sa­xe­li ewoda. 1979 moedanze,
40-ian wleb­ Si. ad­ re vi­ bor­ gis qu­ Ca er­qva. 1969 o. oni­ aS­vi­lis a. puSkinisa da n. baraTaSvilis quCaTa gadakveTis adgilze,
sa­
xe­li ewo­ da. moewyo varskvlaviseburi miwisqveSa gadasasvleli savaWro ri-
vi­bor­ gi, qa­ la­ qi ru­ seTis federaciaSi. gebiT.
onis Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (qvemo ubani); ieru- vax­tang or­be­li­a­nis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (or­ be­­
salimis quCidan grigol xanZTelis quCamde. warmo­ iq­mna XIX lianTuba­ni); vaxtang orbelianis Sesaxvevidan mtkvris quCamde.
s. 80-ian wleb­ Si. ad­ re ior­ da­nis Sesaxvevi erqva. Setanilia warmo­ iq­
mna XIX s. I naxevarSi. 1843 w. Sedgenil Tbilisis
Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi. quCebis siaSi Setanilia rogorc orbelianis quCa, 1923 v.
1923 o. S. daerqva. orbelianis saxeli daerqva. qu­Ca­ze da Cix­Si SemorCeni­lia
oni, qa­ la­qi das. sa­ qar­Tve­ lo­ Si. XIX s. da­ sas­
ru­lis sa­ cxovr. sa­ xle­bi. aRsaniSnavia saxli
opiz­ris quCa, ix. be­ qa da beS­qen opiz­re­bis qu­Ca. #4/6, sadac 1888 daibeWda SoTa rusTa­ ve­lis vefxistyaosani
ma­
ri­am ora­xe­laS­vi­lis quCa, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (li­ mixai ziCis ilustraciebiT. aqvs 1 Ses., 1 Cixi.
los dasaxleba); dasawyisi Wirnaxulis quCidan. warmo­iq­mna sulxan-saba orbelianis quCa, ix. sulxan-sabas quCa.
XX s. 50-ian wleb­ Si. adre SoTa rusTavelis quCa erqva. m. orTaWala, Tbilisis Zv. ubani mtkvris marjv. mxares,
oraxelaSvilis saxeli ewoda 1977. qalaqis samxr.-aRm. nawilSi. mdebareobs 300 aragvelis baRis,
or­be­Tis quCa, glda­ ni-na­
Za­la­de­ vis r-ni (lotkini); dasaw- 300 aragvelis xidis, vaxtang gorgaslisa da orTaWalis
yisi naqalaqevis quCidan. warmoiqmna XX s-Si. adre lot­ ki­
nis
quCebisa da d. gulias xid-akvedukis midamoebSi. saxelw. „o.“
da­sax­
le­ bis III qu­ Ca erqva.
ori sityvis naerTia: Turq. _ orTa (qarT. _ Sua) da qarT. _
or­be­ Ti, so­ fe­li TeT­ ri wya­ ros r-nSi.
Wala, e. i. SuaWala. Tavdapirvelad `o.~ erqva kunZuls, r-sac
io­seb da le­ on or­be­le­bis quCa, isa­ ni-sa­mgo­ ris r-ni
(navTluRis I dasaxleba); kaxeTis gzatkecilidan aleqsandre orad gantotebuli mtkvari warmoqmnida. igi marjvena napirs
wulukiZis quCamde. navTluRis I dasaxlebis VII qu­ Cas Zmebi xis sacalfexo xidiT ukavSirdeboda. kunZulze iyo Semdegi
orbelebis (ix. i. orbeli, l. orbeli) saxeli ewoda 1983. dasaxelebis mokle da viwro quCebi: bostnis, xilis, baRCis,
aqvs 1 Cixi. yuris, orTaWalis sanapiro, sanapiros Cixi, orTaWalis Cixi
orbelianTubani, Zveli Tbilisis r-ni (gareTubani). ga- da sxv. mogvianebiT o. ewoda mtkvris marjvena mxaris mimde-
reTubnis mikroubani giorgi aTonelis quCasa da mtkvris bare ubansac. XIX s-Si o. iyo TbiliselTa dasasvenebeli da
gasarTobi adgili, ganTqmuli orTaWalis baRebiT.
or­Ta­Wa­lis quCa, isani-samgoris r-ni (or­ Ta­Wa­la); vax-
tang gorgaslis quCidan mTis ferdobamde. warmo­ iq­mna XX
s-Si. yof. na­ dik­vris IV qu­ Ca­
s o. q. ewo­ da 1965. aqvs 4 Ses.,
5 Cixi.
nadikvari, Telavis ubani, yof. sofeli.
or­pi­ris quCa, Zveli Tbilisis r-ni (k­ ldisubani); samRe-
bros quCidan mTis ferdobamde. warmo­ iq­mna XIX s-Si. Tbi­ li­
sis 1902 w. geg­ ma­
ze datanilia rogorc ru­ be­
nis Sesaxvevi.
1923-idan o. q. hqvia.
or­pi­ri, so­ fe­li tyi­ bu­lis r-nSi.
or­pi­ris Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (k­ ldisubani);
dasawyisi beTlemis quCidan. warmoiqmna XIX s-Si. Tbilisis
gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi Setanilia
rogorc surenis Sesaxvevi. 1923-idan o. S. hqvia.
or­pi­ris Cixi, Zveli Tbilisis r-ni (k­ ldisubani); misasv-
vaxtang orbelianis quCa №18 leli beTlemis quCidan. warmoiqmna XIX s-Si. Tbilisis gam-
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
135

orTaWala.
geobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi Setanilia rogorc osi­a­u­ris Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (axali ku­ kia);
surenis Cixi. 1923-idan o. C. hqvia. lentexis gasasvlelidan terenti granelis quCamde. adre
or­xe­vis I gasasvleli, Zveli Tbilisis r-ni (Cu­ Ru­re­ labinis II Sesaxvevi erqva.
Ti); orxevis quCidan malxaz abduSeliSvilis quCamde (yof. osi­a­u­ri, so­ fe­
li ax­me­
tis r-nSi, ag­ reT­
ve xa­Su­
ris r-nis
orxevis Sesaxvevi). sof­le­bis _ ze­mo da qve­mo osi­a­
ur­ is gavrcelebuli saxel-
or­xe­vis II gasasvleli, Zveli Tbilisis r-ni (Cu­ Ru­re­ wodeba.
Ti); orxevis I gasasvlelidan yof. orxevis II Sesaxvevamde (o.
of­re­Tis Se­sax­ve­vi, Zveli Tbilisis r-ni (or­ Ta­Wa­la);
II g-s adre orxevis gasasvleli erqva).
efrem mciris quCidan berZnis quCamde. warmoiqmna XX s-Si.
orxevis dasaxleba, isa­ ni-sa­
mgo­ ris r-ni. dasaxleba Tbili-
Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis
sis aRm. nawilSi, mtkvris marcx. mxares, samgoris II dasaxle-
basa da zemo aleqseevkis dasaxlebas Soris. siaSi.
or­xe­vi, mdi­ na­
re Tbi­ li­ sis mi­da­mo­eb­
Si. of­re­Ti, so­ fe­
li mar­ne­
u­lis r-nSi.
or­xe­vis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (Cu­ Ru­re­Ti); elene axv­ oq­rom­Wede­lTa gasasvleli, Zveli Tbilisis r-ni (ze­
ledianis aRmarTidan yof. orxevis II Sesaxvevamde. warmoiqmna mo ubani); kote (konstantine) afxazis quCidan kalistrate
XIX s-Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis cincaZis quCamde. warmoiqmna XIX s-Si.
siaSi Setanilia rogorc wriuli Cixi, Tbilisis quCebis 1955 oq­rom­Wede­lTa quCa, Zveli Tbilisis r-ni (zemo uba-
w. cnobarSi _ rogorc o. q. Semo­ na­
xu­lia XIX s. da­ sas­ru­lis ni); kalistrate cincaZis quCidan vercxlis quCamde. warmo­
sa­
cxovr. sa­ xle­ bi. aqvs 2 gas., 1 Ses. (wriulis II Sesaxvevi). iq­
mna XIX s-Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil
or­xe­vis I Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (Cu­ Ru­re­Ti); quCebis siaSi Setanilia rogorc iu­ ve­
li­
ris Sesaxvevi. am
misasvleli elene axvledianis aRmarTidan (yof. `obvodnis~ Zve­
lTbi­ li­su­
r, viw­
ro, mi­xve­
ul-mo­ xve­u­
l qu­Ca­
ze iyo oq­ ro­
Sesaxvevi). mWed­le­bis sa­
xe­
los­no­
eb­i da duq­ ne­bi. o. q. da­er­
qva 1960.
or­xe­vis II Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (Cu­ Ru­re­Ti); aqvs 1 gas.
mdebareobda orxevisa da alvanis quCebs Soris (yof. `prox- oqrosubani, Zveli Tbilisis r-ni (axali kukia); uba-
odnis~ Sesaxvevi); amJamad aRar arsebobs. ni mtkvris marcx. mxares, konstantine (kote) marjaniSvi-
ose­Tis quCa, va­ ke-sa­
bur­Ta­los r-ni (ve­ Zi­si); simon kande­ lis quCas, Tamar mefis gamzirs, niko firosmanisa da mi­
lakis quCidan mTis ferdobamde. warmo­ iq­
mna XX s. 50-ian
xeil winamZRvriSvilis quCebs Soris. winaT aq cxovrobdnen
wleb­ Si.
meetleebi da oqromWedlebi.
osi­au ­ r­ is gasasvleli, Zveli Tbilisis r-ni (axali ku­
oqroyana, Tbilisis ubani da saagarako adgili mTawmindis
kia); osiauris Sesaxvevidan lentexis quCamde (adre gadioda
osiauris quCamde). qedis aRm. kalTebze. yof. sofeli. Tbiliss SeuerTda 1973.
osi­a­ur ­ is quCa, Zveli Tbilisis r-ni (axali ku­ kia); iaro­ oq­ro­ya­nis aR­mar­Ti, Zveli Tbilisis r-ni (so­ lo­la­ki);
slavskis quCidan rkinigzamde. warmo­ iq­
mna XX s. da­ sa­
wyis­Si. iwyeboda amaRlebis quCidan. cno­ bi­lia XIX s-idan. Tbilisis
ad­re labinis I Se­ sax­
ve­
vi er­ qva. 60-ian wlebSi o. q. ewoda. gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi Setanilia
136 e nci k l o p e d i a

grigol orbelianis moedani.

Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
137
138 e nci k l o p e d i a

ocdaeqvsi maisis moedani.

sportis sasaxle.

rogorc ganapira aRmarTi (`kraini podiom~). Tbilisis 1934 tis sa­ sax­
le (1961; arqiteqtorebi: v. aleqsi-mesxiSvili, i.
w. gegmaze datanilia rogorc o. a. kasraZe. konstruqtori d. qajaia), yof. sa­ stum­ ro „aWa­ra“
oq­ro­ya­nis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (so­ lo­la­ki); Sxe­ (1975; arqit. m. melia). spor­ tis sa­
sax­
lis win dgas qanda­­
fis quCidan wavkisis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si. Seta- ke­
ba „mze­ Wa­
bu­
ki“ (moqandake d. miqataZe. arqit. v. aleqsi-
nilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis mes­xiSvili). moedanze gamodis metros sadguri „teqnikuri
siaSi. aqvs 1 Cixi. universiteti“. mimdinareobs moednis rekonstruqcia.
oCam­Ci­ris quCa, va­ ke-sa­
bur­ los r-ni (veZisi); xevidan
Ta­ pet­re da io­ seb ocxe­le­bis quCa, isa­ ni-sa­
mgo­ris r-ni
Jiuli Sartavas quCamde. warmoiqmna XX s. 50-ian wlebSi. (navTluRi); qinZmaraulis quCidan nakadulis quCamde. war-
adre kolxeTis III Ses. erqva, 1968-idan _ i. ga­ ga­ri­
nis III moiqmna XX s. 60-ian wlebSi da o. q. daerqva. ix. i. ocxeli,
Se­
sax­ve­
vi. o. q. daerqva 2001.
p. ocxeli.
oCam­ Ci­re, qa­la­qi das. saqarTveloSi, afxazeTSi.
ar­ na oZe­laS­vi­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (mTa­
se­ wmin­
oc­da­eq­vsi ma­i­sis moedani, va­ ke-sa­bur­ los r-ni (sa­
Ta­
da); vaxtang kotetiSvilis quCidan riwis quCamde. warmo­iq­mna
bur­Ta­lo); konstantine gamsaxurdiasa da pekinis gamzirebs,
XIX s-Si. 30-iani wlebidan iyo laboratoriis quCis (axland.
viqtor doliZis, meliton da andria balanCivaZeebis quCebs
Soris. 1977-mde er­ qva s. or­ jo­ni­ki­Zis sa­xe­li, Sem­deg _ ingoroyvas quCa) nawili. 1900 daerqva samijno, mijnis qu­
kon­sti­tu­ci­
is mo­ e­
da­ni. o. m. m. ewoda 1992 saqarTvelos Ca („meJevaia“). 1923 _ arsenas, 1958 a. oZelaSvilis saxeli
damoukideblobis aRdgenis dRis aRsaniSnavad. mniS­ vne­
lo­va­
ni ewoda. Semonaxulia XIX s. sacxovr. saxlebi. aqvs 1 Cixi.
sa­
transp. kvan­ Zi. mis xu­ roT­ mo­
ZRvrul sa­ xes qmnis sa­ qar­
Tv. oZi­sis quCa, isa­ ni-sa­ ris r-ni (elia); saingilos quCi-
mgo­
teq­ni­
ku­ri un-tis I korpusis Se­ no­ ba (1940_56; arqit. m. dan beRleTis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. 20-ian wleb­Si. Seta-
neprincevi), sa­ cxovr. sa­ xli pekinis quCis da­ sa­
wyis­Si (1956; nilia Tbilisis quCebis 1926 w. cnobarSi.
ar­
qi­teq­to­re­
bi q. fo­ ra­qiS­vil-so­ko­lo­ va, i. Cxen­
ke­
li), spor­ oZi­si, so­ fe­
li du­Se­Tis r-nSi.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
139
ris pa­iWa­Zis quCa, di­ pa­tar­Ze­u­li, so­ fe­
li sa­ ga­
re­jos r-nSi.

p
bo­ du­
be-Cu­ Ru­re­Tis r-ni
(diRomi); grigol robaqiZis gamzirsa da evgeni pa­tar­Ze­u­lis Sesaxvevi, isa­ ni-sa­ ris r-ni (dolabau-
mgo­
miqelaZis quCas Soris. warmo­ iq­mna XX s. 60-ian ri); zurab anjafariZis quCidan ujarmis quCamde.
wleb­ Si. 1963 _ ivane (ma­ mia) ora­ xe­laS­vi­lis, 1992 pekinis aRmarTi, va­ ke-sa­bur­ los r-ni (saburTalo); mde­
Ta­
b. pa­i­Wa­Zis sa­xe­li daerqva. bareobda pekinis quCasa da iyalTos Sesaxvevs Soris. yof. k.
pa­li­as­to­mis quCa, di­ du­be-Cu­
Ru­ re­Tis r-ni (axali kukia); gamsaxurdias aRmarTi. amJamad aRar arsebobs, Caikarga axal
rkinigzidan vasil kikviZis quCamde. warmo­ iq­mna XX s. 20-ian ganaSenianebaSi.
wleb­ Si. Setanilia Tbilisis quCebis 1926 w. cnobarSi. aqvs 1 pekinis gamziri, va­ ke-sa­
bur­Ta­los r-ni (saburTalo); ocda-
Cixi. eqvsi maisis moednidan zurab Jvanias moednamde. Tavdapirvelad
pa­li­as­to­mi, tba das. sa­ qar­Tve­lo­ Si. es iyo sof. lisSi mimavali Saragza. XX s. 20-ian wlebSi
pan­ki­sis quCa, va­ ke-sa­
bur­Ta­los r-ni (sa­ bur­Ta­lo); viqtor Camoyalibda rogorc quCa, r-sac 1959-mde _ lisis, Semdeg
doliZis quCidan Cailuris quCamde. warmo­ iq­mna XX s. 20-ian _ pekinis quCa, 1981-idan ki mSvidobis gamziri erqva. 1990
wleb­ Si. Setanilia Tbilisis quCebis 1926 w. cnobarSi. aqvs 1 k. gamsaxurdias saxeli ewoda, 2006 p. g. daerqva. gamzirzea
Ses. a. eliaSvilis sax. marTvis sistemebis in-ti, wminda mowameTa
pan­ ki­si, p a n k i s i s x e o b a, alaz­ nis xe­o­bis ze­ mo na­wi­li. kvirikesa da ivlitas taZari. aqvs 1 Ses., 1 Cixi.
lui pas­te­ris quCa, Zveli Tbilisis r-ni. daviT aRmaSeneb- pekini, CineTis dedaqalaqi.
lis gamziridan dimitri uznaZis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si. lisi, sofeli Tbilisis maxloblad, mcxeTis r-nSi.
Tavdapirvelad afTiaqis quCa erqva (datanilia Tbilisis 1876 pekinis II Cixi, va­ ke-sa­
bur­Ta­los r-ni (saburTalo); dasawyi-
w. gegmaze). 1902, qalaqis samed. saz-bis iniciativiT, ewoda si iyalTos quCidan.
l. pasteris saxeli. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 dor pe­te­fis quCa, isa­
San­ ni-sa­
mgo­ris r-ni (vazisubani); ale-
w. Sedgenil quCebis siaSi. am mi­ da­mo­eb­Si iyo pas­ te­ri­za­ci­is qsandre wulukiZis quCidan Teofane daviTaias quCamde. ad­ re
dis­pan­
se­
ri. ka­
xe­
Tis gzat­ ke­
ci­lis Se­sax­ vi iyo, 1993 S. petefis saxeli
ve­
patara gldani, gldani-naZaladevis r-ni; dasaxleba avWa- ewoda.
lisa da gldanis­ xevis dasaxlebebs Soris. pet­re ibe­ris quCa, va­ ke-sa­
bur­Ta­los r-ni (di­ di di­Ro­mi);
zurab pa­ta­ri­Zis quCa, isa­ ni-sa­
mgo­ris r-ni (va­ zi­su­ba­ni); giorgi brwyinvalisa da dimitri Tavdadebulis quCebs Soris.
mdebareobs III da IV mikroraionebs Soris. 1983 z. patariZis farnavaz mefis gamziris paralelurad arsebul usaxelo quCas
saxeli ewoda. petre iberis saxeli ewoda 1994.
pa­tar­Ze­ul ­ is quCa, isa­ ni-sa­
mgo­ris r-ni (dolabauri); qeTe- sil pet­ri­aS­vi­lis gasasvleli, Zveli Tbilisis r-ni
va­
van dedoflis gamziridan dolabauris xevamde. warmo­ iq­
mna XX (var­
di­su­ba­ni); vasil petriaSvilis quCidan korneli kekeliZis
s. 30-ian wleb­ Si. quCamde.

pekinis gamziri. k a f e ` n i k a l a ~ .
140 e nci k l o p e d i a

pekinis gamziri. puris moedani.

sil pet­ri­aS­vi­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (var­

va­ tos II da III mikroraionebs Soris. usaxelo quCas p. pikasos
dis­u­ba­ni); petre meliqiSvilis quCidan guram rCeuliSvilis saxeli ewoda 2006.
quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si. Tbilisis 1884 w. geg­ ma­
ze mas pirveli maisis quCa, didgoris r-ni (oqroyana); dasa­
var­
di­sub­nis III qu­ Ca er­qva, 1901 geg­ ma­ze _ saufliswulo wyisi ilia WavWavaZis quCidan. aqvs 2 Ses.
quCa („udel­ ia“), 1923 v. pet­
na­ ri­aS­vi­lis sa­xe­li daerqva. v. pla­to­nis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (Cu­ Ru­re­Ti); did­
pet­ri­
aS­vi­
li­sa da p. me­ li­qiS­
vi­lis qu­ Ce­
bis gada­
kve­
Ta­ze, ku­ xevis daRmarTidan zaarbriukenis moednamde. warmo­ iq­mna XIX
Txe­Si, Rvi­nis #1 qar­ xa­
naa (Senoba agebulia 1896; arqit. a. s. 80-ian wleb­ Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedge-
ozerovi). XIX s. 90-ian wlebSi miwis farTi Rvinis qarx- nil quCebis siaSi Setanilia rogorc mo­ nu­
men­tis Se­ sax­ve­
vi.
nis asaSeneblad Seisyida saufliswulo mamulebis uwyebam saxelw. ukavSirdeba axland. zaarbriukenis moedanze 1867 w.
(`udeli~), mas ukavSirdeba quCis adrindeli saxelwodebac. dadgmul kavk. mefisnacvlis m. voroncovis monuments. 1923
aqvs 1 gas. platonis saxeli daerqva. Semonaxulia XIX s. dasasrulis
ioane pet­riwis quCa, ix. ioane petriwis quCa. sacxovr. saxlebi.
pi­a­ti­gor­skis quCa, di­ du­be-Cu­Ru­ re­Tis r-ni (axali ku- pu­ris moedani, Zveli Tbilisis r-ni (qvemo ubani); ieru-
kia); rostovis quCidan cxra Zmis quCamde. qu­Ca warmo­iq­mna salimis, grigol xanZTelis, abo Tbilelis, lado asaTianisa
XIX s. bolos. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. da beTlemis quCebs Soris. mo­ e­da­ni aR­niS­nu­lia al. piSCeviCis
Sedgenil quCebis siaSi. Tbilisis 1934 w. gegmaze grZeldeba mier Sedgenil Tbi­ li­sis 1785 w. geg­ ma­
ze. p. m-is sa­ xe­liTaa
senakis quCamde. Setanili 1841 w. Sedgenil Tbilisis quCebisa da moednebis
pi­a­ti­gor­ ski, qa­ la­
qi ru­ seT­is federaciaSi, stav­ ro­ po­
lis siaSi. sa­xe­
li Se­ er­qva imis gamo, rom es ad­ gi­
li pur-pro­ duq­
mxa­­
re­Si. te­bis erT-erT Zi­ ri­
Tad sa­ vaW­
ro centrs warmo­ ad­gen­da, aq­ ve
pablo pikasos quCa, vake-saburTalos r-ni (nucubiZis iyo gan­ la­ge­
bu­li fqvi­ lis sa­ wyo­ be­
bi da fur­ ne­
eb­i. Semonaxu-
pla­to); dasawyisi giorgi ZoweniZis quCidan, nucubiZis pla- lia XIX s. sacxovr. saxlebi. ix. agreTve puris Cixi.
pu­ris Cixi, Zveli Tbilisis r-ni (qvemo ubani); dasawyisi
puris moednidan.
aleq­ dre puSkinis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (ga­
san­ reT­u­ba­
ni); kote (konstantine) afxazis quCidan nikoloz baraTaSvi-
lis quCamde. es saxeli quCas ewoda 1880 Tbilisis TviTm-
marTvelobis xmosnis, n. nikolaZis winadadebiT. a. puS­ ki­ni
1829, Tbi­ lis­Si yof­ nis dros, ax­ land. #5 Se­ no­ bis ad­ gi­
las
mdgar 2-sarTulian, xis moCuqurTmebulaivnian traqtirSi
cxov­ rob­da. adre aq ava­ na­an­
Txe­vi Ca­e­
di­ne­
bo­da, r-is aRm. na­ pirs
qa­
la­ qis ke­
de­li ga­ sdev­da (Semo­ na­
xu­lia frag­ men­
te­ bi). XIX s.
20_30-ian wleb­ Si da­ i­
wyo xe­ vis amo­ vse­ba da qu­ Cis gana­ Se­
ni­a­
ne­
ba. quCaze mravlad iyo Caixanebi da samikitnoebi. Semdeg aSen-
da yof. saqalaqo sakredito sazogadoebis Senoba (axland.
saqarTvelos banki). 1885 sakvirao bazrobis tradiciul ad­
gilze gaSenda skveri, sadac 1892 da­ id­ga puS­ ki­nis bi­ us­ti
(moqandake f. xodoroviCi). a. puSkinisa da l. gudiaSvilis
quCebis kuTxeSi dgas S. amiranaSvilis sax. xe­ lov­ ne­
bis sa­
xel­ mwi­fo mu­ ze­
um­is Se­ no­ba (yof. sasuliero seminaria. XIX
s. 30-iani wlebi; arqit. j. bernardaci). Semo­ na­
xu­ lia XIX s.
aleqsandre puSkinis quCa #10. dasasrulis da XX s. da­ sa­
wyi­sis sa­ cxovr. sa­ xle­ bi.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
141
zurab Jva­ni­as moedani, va­ ke-sa­bur­Ta­
los r-ni s-Si. Tbilisis 1867 w. gegmaze datanilia rogorc II pa­ ra­
le­

J
(veZisi); pekinis gamzirs, simon kandelakis, iuri lu­ ri qu­Ca. 1992 T. Jor­ da­ni­as sa­xe­li ewo­da. aqvs 1 Ses.
gagarinis, sofrom mgalobliSvilisa da oTar Jan Jore­sis quCa, isa­ ni-sa­ mgo­ris r-ni (navTluRi); grigol
onia­Svilis quCebs Soris. XX s. 70-ian wlebSi _ lorTqifaniZis quCidan qiziyis quCamde. yof. usaxelo quCas
i. gagarinis, 2005 z. Jvanias saxeli ewoda. J. Joresis saxeli daerqva 1967. aqvs 1 Ses.
zurab Jva­ni­as quCa, Zveli Tbilisis r-ni (mTawminda); di­mit­ri JRen­tis gasasvleli, glda­ ni-na­
Za­
la­de­
vis r-ni
cxra aprilis quCidan besikis quCamde. adrindeli Zmebi zu­ (lotkini); dimitri JRentis quCidan bugeulis quCamde.
balaSvilebis quCis nawili. z. Jvanias saxeli ewoda 2005. suliko JRentis gasasvleli, Zveli Tbilisis r-ni
quCaze Semonaxulia XIX s. dasasrulis da XX s. dasawyisis (mTawminda); suliko JRentis II Sesaxvevidan tyis Sesaxve-
sacxovr. saxlebi. aqvs 1 Ses., 1 Cixi. vamde (Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc Cabalis
ni­na Jva­ni­as quCa, va­ ke-sa­bur­ Ta­losa da Zveli Tbilisis aRmarTi).
r-nebis sazRvari (va­ ke, vere); dasawyisi korneli kekeliZis be­
sa­ri­
on (be­so) JRen­tis quCa, va­ ke-sa­bur­Ta­los r-ni (nu-
quCidan. usaxelo monakveTs n. Jva­ ni­as sa­xe­li ewo­da 1996.
cubiZis plato); dasawyisi Salva nucubiZis quCidan. warmo­iq­
Jve­la­u­ris quCa, glda­ ni-na­Za­
la­ vis r-ni (Rrma­
de­ Re­le);
mna XX s. 70-ian wleb­ Si. nucubiZis platoze mdebare usaxe-
dasa­wyisi araleTis quCidan. warmoiqmna XX s. 40-ian wlebSi.
lo quCas b. JRen­ tis sa­xe­li ewoda 1981.
Jve­la­ur ­ i, J v e l u r T a, yo­ f. so­ fe­li ax­ me­tis r-nSi.
di­mit­ri JRen­tis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­de­vis r-ni (lot-
Jin­va­lis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­ de­vis r-ni (Rrma­ Re­le); Wo-
portis quCidan mTis ferdobamde. warmo­ iq­
mna XX s. 40-ian
kini); gulrifSis quCidan xerTvisis quCamde. warmo­iq­mna XX
wleb­ Si. yof. me-7 quCas J. q. ewoda 50-ian wlebSi. s. 30-ian wleb­ Si. Tbilisis 1934 w. gegmaze quCis dasawyisi
Jin­ va­li, J i n v a n i, da­ba du­ Se­Tis r-nSi. datanilia rogorc torbleris (kaWreTis quCamde) da ZeTa­
Jone­Tis quCa, isa­ ni-sa­
mgo­ris r-ni (elia); saingilos quCi- mSenis quCebi, Semdeg pi­ on­e­ris I qu­ Ca daer­ qva. d. JRen­tis
dan mTis ferdobamde. warmo­ iq­
mna XX s. 30-ian wleb­ Si. sa­
xe­li ewo­ da 1995. aqvs 1 gas., 1 Ses.
Jone­ Ti, so­ fe­li wyal­ tu­bos zo­ na­
Si. suliko JRentis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (mTawminda);
noe Jor­da­ni­as sanapiro, marcxena sanapiros monakveTi aleqsandre WavWavaZis quCidan elizbar zedginiZis quCamde.
CuRureTis xididan orTaWalhesamde. n. Jordanias saxeli warmoiqmna XIX s-Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sed-
ewoda 2004. genil quCebis siaSi Setanilia rogorc levanis Sesaxvevi.
dro Jor­da­ni­as quCa, isani-samgoris r-ni (zemo fo­
an­ ni­ 1923 daerqva Cabalis quCa. asea datanili Tbilisis 1934
Wa­la); rkinigzidan marneulis gzatkecilamde. warmo­iq­mna XX w. gegmazec. Semdeg daerqva Cabanos quCa. 2003 s. JRentis
s. 40-ian wleb­ Si. ad­re Tbi­ li­ sis qu­ Ca er­qva. 1977 a. Jor­ da­ saxeli ewoda. aqvs 1 gas., 2 Ses. (Tbilisis 1934 w. gegmaze
ni­as sa­xe­li ewoda. I Ses. datanilia rogorc Walis quCa, II Ses. _ rogorc
Te­do Jor­da­ni­as quCa, Zveli Tbilisis r-ni (mTaw­ min­da); Cabalis Ses.).
vaxtang kotetiSvilis quCidan besikis quCamde. warmoiqmna XIX Cabano, sofeli TianeTis r-nSi, ivris xeobaSi.

zurab Jvanias quCa #2.

142 e nci k l o p e d i a

SoTa rusTavelis gamziri.

Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
143
144 e nci k l o p e d i a

Sal­ va ra­di­a­nis quCa, va­ ke-sa­bur­ Ta­los r-ni tfilisi~ Setanilia rogorc diacTa mindori (`babi lug~).

r
(va­ke); irakli abaSiZis quCidan badri SoSitaiSvi- saxeli Seerqva imis gamo, rom mdeloze saRamoobiT gasar-
lis quCamde. ad­ re v. bar­ no­
vis IV Cixi iyo. quCas Tobad gamodiodnen iq mcxovrebi gadamdgari jariskacebis
S. ra­ di­a­nis sa­xe­li daerqva 1981. colebi da bavSvebi. 40-ian wlebSi rva martis quCa daerqva.
Te­do ra­zi­kaS­vi­lis quCa, Zveli Tbilisis rva mar­ti, qal­ Ta sa­er­ Ta­So­
ri­ so so­ li­da­ro­ bis dRe. da­wes­
r-ni (av­ la­ba­ri); samreklos quCidan gumbris quCamde. warmo­ da 1910 ko­ pen­ha­
gen­
Si (da­ nia) qal­ Ta II sa­ er­
TaS. kon­ fe­ren­
ci­a­
ze
iq­
mna XIX s-Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil k. cet­ ki­nis wi­na­da­de­biT.
quCebis siaSi Setanilia rogorc ya­ raq­ li­sis qu­ Ca, asevea gi­ gi rTve­la­Zis quCa, isa­
or­ ni-sa­mgo­ris r-ni (na­ vTlu­Ri);
Tbilisis 1934 w. gegmazec, 60-ian wlebSi T. razikaSvilis navTluRis quCidan solomon dodaSvilis moednamde. warmo­
saxeli daerqva. aqvs 1 Ses. iq­
mna XIX s-Si. 1895 w. gegmaze datanilia rogorc mTisZi-
yaraqlisi, sworia y a r a q i l i s a, somxeTis qalaq vana- ris quCa, Semdeg ewoda mTavarmmarTvelobis sabWos wevris
Zoris (1935_92 _ kirovakani) Zveli saxelwodeba. iustine vasilis Ze minkeviCis saxeli. Setanilia Tbilisis
Te­do ra­zi­kaS­vi­lis Cixi, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi. 30-ian wlebSi
ri); dasawyisi samreklos quCidan. Tbilisis 1934 w. rukaze g. rTvelaZis saxeli daerqva.
datanilia rogorc yaraqlisis Cixi. ri­o­nis gasasvleli, glda­ ni-na­ Za­
la­ vis r-ni (av­
de­ Wa­la);
andria raz­ma­Zis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­de­ vis r-ni (glda­ ni); rionis quCidan daviT sarajiSvilis quCamde.
TianeTis gzatkecilidan mamkodis quCamde. ix. a. razmaZe. ri­on ­ is quCa, glda­ ni-na­Za­
la­de­vis r-ni (av­ Wa­la); elefTer
dria raz­ma­Zis quCa, va­
an­ ke-sa­
bur­ los r-ni (va­
Ta­ ke); dimi- andronikaSvilis quCidan daviT sarajiSvilis quCamde. warmo­
tri arayiSvilis quCidan irakli abaSiZis gasasvlelamde. iq­
mna XX s. 40-ian wleb­ Si. ad­re s. or­ jo­ni­ki­Zis saxeli er­
warmo­ iq­mna XX s. 30-ian wleb­ Si da a. raz­ ma­Zis sa­xe­li qva. Tbilisis quCebis 1955 w. cnobarSi Setanilia rogorc
ewoda. r. q. aqvs 1 gas., 2 Ses.
nino ramiSvilis quCa, va­ ke-sa­bur­ los r-ni (va­
Ta­ ke); ilia ri­o­ni, mdi­ na­
re das. sa­ qar­ Tve­
lo­ Si.
WavWavaZis gamziridan veris xeobamde. warmoiqmna XX s. 20- ri­on­he­sis quCa, glda­ ni-na­
Za­la­de­ vis r-ni (naZaladevi);
ian wlebSi. Tbilisis quCebis 1926 w. cnobarSi Setanilia Salva cincaZis quCidan zedaznis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s.
rogorc universitetis I Ses., 1940 w. _ rogorc n. maris 30-ian wleb­ Si da r. q. daerqva.
Ses., 1955 w. cnobariT universitetis I Cixia, 1974 w. cno- ri­on­he­ si, hid­ ro­e­
leq­ tro­ sad­gu­ri md. ri­ on­ze.
bariT _ i. WavWavaZis prospeqtis I Cixi, bolos WavWavaZis riye, Zveli Tbilisis ubani mtkvris marcx. sanapiroze, av-
gamziris I Ses. daerqva. 2007 n. ramiSvilis saxeli ewoda. labarsa da CuRureTs Soris. es saxeli gviand. Sua sauku-
quCaze, #2 saxlSi, ganTavsebulia n. dumbaZis saxl-muzeumi. neebSi ewoda `avlabris Walas~ mtkvarTan siaxlovis gamo.
ra­tev­nis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­ de­vis r-ni (Rrma­ Re­le); Car- polk. banovis mier Sedgenil Tbilisis 1809 w. gegmaze am
glis quCidan mTis ferdobamde. warmo­ iq­
mna XX s. 40-ian adgilas datanilia kunZuli, r-ic mtkvrisgan marcx. totiT
wleb­ Si. 50-ian wlebSi yof. me-11 quCas r. q. ewoda. aqvs 2 iyo gamoyofili. droTa ganmavlobaSi totSi wyalma iklo,
Ses., 2 Cixi. ramac saSualeba misca 20_30-ian wlebSi aq dasaxlebul ger-
ra­ te­va­ ni, so­ fe­
li bol­ ni­sis r-nSi. manel moaxalSeneebs da moloknebs (romlebic Semdeg axal
io­seb ra­ti­lis quCa, isa­ ni-sa­ mgo­ris r-ni (na­ vTlu­Ri); kukiaze gadavidnen) saxeldaxelod gaemagrebinaT napirebi. maT
tviSis quCidan aleqsandre kalandaZis quCamde. warmo­ iq­
mna didi SromiT moaxerxes mtkvrisTvis waerTmiaT miwis nakveTi,
XX s. 30-ian wleb­ Si. ad­ re me­ sxe­Tis II Se­ sax­ve­
vi er­ qva. 1973 riTac r-is teritoria gaizarda. XIX s. 30-ian wlebSi aq
i. ra­ti­lis sa­xe­li ewoda. idga `zalcmanis sastumro~ (ekuTvnoda fridrix zalcmans,
raWis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­ de­vis r-ni (lotkini); dimitri Tbiliseli arqiteqtoris albert zalcmanis mamas), Semdgom
JRentis quCidan ziaris quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. 30-ian _ zubalaSvilebis, meliqiSvilebis, xosroevisa da mirzoevis
wleb­ Si. Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc tor- qarvaslebi. r-ze ewyoboda sakvirao bazrobebi. qarvaslebis
bleris II quCa, Semdeg pioneris II quCa daerqva. Tbilisis maxloblad sagangebod iyo gamoyofili adgili TbilisSi
quCebis 1940 w. cnobarSi Setanilia r. q-is saxeliT. Semosuli savaWro qaravnebis pirutyvisaTvis, sadac Ramis
raWa, mxa­ re das. sa­ qar­Tve­lo­ Si. gasaTevad gaCerebul pirutyvs uyridnen Tivas, Svrias da sxv.
re­vo­lu­ci­is quCa, glda­ ni-na­
Za­la­ vis r-ni (av­
de­ Wa­la); ale­ am adgils erqva Tivis (bzis) moedani. orive moedani (riyis
q­
sandre managaZis quCidan mtkvris napiramde. warmo­ iq­mna XX da Tivis) Setanilia rogorc 1843 w. Sedgenil Tbilisis
s. 40-ian wleb­ Si. 70-ian wlebamde ko­ mu­
nis qu­ Ca er­ qva. aqvs 1 quCebisa da moednebis siaSi, aseve Tbilisis 1934 w. gegmazec
Ses. (aqve datanilia bzis Sesaxvevi). r-ze gadioda avlabris pa-
re­xis I quCa, glda­ ni-na­
Za­la­de­vis r-ni (na­ Za­la­de­vi); niko­ tara karidan ruseTSi mimavali `avWalis gza~.
loz xudadovis quCidan maxaTas aRmarTamde. warmo­ iq­
mna XX r. mdebareobs qalaqis yvelaze dabal nawilSi, uSualod
s. 40-ian wleb­ Si. aqvs 1 Ses. mtkvris napirze, amitom xSirad zaraldeboda wyaldidobe-
re­xis II quCa, glda­ ni-na­
Za­la­de­vis r-ni (na­ Za­la­de­vi); ni­ko­ bis da wyalmovardnebis dros. tragikuli iyo 1896 w. 3(15)
loz xudadovis quCidan rexis I quCamde. warmo­ iq­mna XX s. maisis wyaldidoba, r-is drosac wylis donem 6 m-iT aiwia.
40-ian wleb­ Si. mimosvla SesaZlebeli iyo mxolod navebiT, dazianda 300
re­xis III quCa, glda­ ni-na­Za­
la­de­ vis r-ni (na­ Za­la­de­vi); da- sacxovr. saxlze meti. XX s. 60-ian wlebSi Catarda am ubnis
sawyisi nikoloz xudadovis quCidan. warmo­ iq­
mna XX s. 40-ian rekonstruqcia, rasac TiTqmis mTeli ganaSenianeba Seewira.
wleb­ Si. 70-ian wlebamde iarseba Tivis moedanma, petriwis moedanma
re­ xa, so­ fe­li wa­ lkis r-nSi. (1923-mde _ desimonis moedani; Setanilia Tbilisis gamgeobis
rva mar­tis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (ve­ re); vano sa­ mier 1903 w. Sedgenil quCebisa da moednebis siaSi), petriwis
rajiSvilis quCidan solomon zaldastaniSvilis quCamde. quCam (1923-mde _ desimonis quCa; datanilia Tbilisis 1876
warmo­ iq­mna XIX s-Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedge- w. gegmaze), TuluxCis quCam (1900-mde _ riye-wyalsazidis
nil quCebis siaSi da 1925–26 wlebis cnobaTa wignSi `mTeli quCa; datanilia Tbilisis 1876 w. gegmaze), riyis, axland.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
145
xeTagurovis quCisa da Rvinis aRmarTis damakavSirebelma ti- iq­
mna XIX s. bolos. Tbilisis 1897 w. gegmaze datanilia
kis (rumbis) Sesaxvevma (datanilia Tbilisis 1900 w. gegmaze), rogorc wyne­ Tis Se­ sax­ vi. 1925 i. nikolaZis winadadebiT
ve­
sadac ganlagebuli iyo Rvinis sabiTumo savaWro sardafebi o. rodenis saxeli daerqva. #6-Si gaxsnilia i. nikolaZis
da tikebis damamzadebeli saxelosnoebi (ix. a. desimoni, ioane saxl-muzeumi.
petriwi). ros­to­vis quCa, di­ du­ be-Cu­Ru­re­Tis r-ni (axali kukia);
rekonstruqciis Semdeg darCa mozrdili Tavisufali sivr­ oTar qinqlaZis quCidan norios aRmarTamde. warmo­ iq­
mna XIX
ce, sadac xSirad imarTeba masobrivi RonisZiebebi, kerZod, s. bolos. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sed-
„Tbilisoba“. r-is samxr. nawilSi warmoqmnil moedans 2005 genil quCebis siaSi. hqonda 1 gas. (rostovisa da vasil
evropis moedani daerqva. kikviZis quCebs Soris; amJamad ivane miCurinis quCaa).
ri­wis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (mTaw­ min­da); arsena oZe­ ros­to­vi, qa­ la­qi ru­seT­ is federaciaSi.
laSvilis quCidan polikarpe kakabaZis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX iva­ne ros­to­maS­vi­lis quCa, isa­ ni-sa­ ris r-ni (nav­
mgo­ T­
s. bo­los. 1959-mde sa­ mre­
cxa­os qu­Ca er­qva. luRi); qedis komunis quCidan sergi wulaZis quCamde. warmo­
ri­wa, d i ­ d i r i w a, tba das. sa­qar­
Tve­lo­ Si, afxa­ zeT­ Si. iq­
mna XIX s. bolos. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedge-
rki­nigzis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­ vis r-ni (na­
de­ Za­la­de­vi); da- nil quCebis siaSi Setanilia rogorc makrines Cixi, Semdeg i.
sawyisi nikoloz xudadovis quCidan. warmo­ iq­
mna XX s. 40-ian rostomaSvilis saxeli daerqva. Setanilia Tbilisis quCebis
wleb­ Si. 1926 w. cnobarSi.
rki­nis rigi, Zveli Tbilisis r-ni (ka­ la); bambis rigidan
ru­is­pi­ris quCa, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (elia); Sildis qu­
vaxtang gorgaslis moednamde. XIX s-mde r. r-is umetesi
Cidan fSavis quCamde. warmo­ iq­mna XX s. 30-ian wleb­ Si. aqvs
nawili eWira yasabxanas (xorcis rigs). 10-ian wlebSi kavk.
1 Cixi.
mTavarmmarTvelis (1809_11) aleqsandre petres Ze tormasovis
ru­is­pi­ri, so­ fe­
li Te­ la­vis r-nSi.
brZanebiT sasaklaoebi gadaitanes gareTubanSi. Semdgom wlebSi
SoTa rus­Ta­v­e­lis gamziri, Zveli Tbilisis r-ni (ga­
aq ganlagda rki­ nis na­
war­mis os­ tat-xe­lo­ san­
Ta sa­ vaW­
ro-sa­ xe­
los­ no­e­bi. datanilia Tbilisis 1876 w. gegmaze. 1981 Catarda re­Tu­ba­ni); Tavisuflebis moednidan SoTa rusTavelis moed-
r. r-is ganaSenianeba-regeneraciis samuSaoebi. namde. qa­la­qis centraluri qu­ Ca. re­
li­ ef­
ze mo­rge­bu­
li, od­ nav
gri­gol ro­ba­qi­Zis gamziri, di­ du­be-Cu­Ru­ re­Tis r-ni (di­ da­klak­ ni­
li gamziri ga­ sdevs mTaw­ min­
dis kal­ Tis ma­Ral te­ ra­
Ro­mi); SoTa SalikaSvilis (yof. didubis) xidsa da daviT sas da mTav­ rde­ba vardebis revoluciisa da So­ Ta rus­ Ta­ve­
lis
aRmaSeneblis xeivans Soris. ad­ re usa­ xe­
lo qu­ Ca iyo. 1967, mo­ed­ne­
bis kom­ pleq­siT. e. go­ lo­vi­nis saxeli miekuTvna ara
Tbi­lis­ Si mi­ mdi­
na­
re sabW. xal­ xe­
bis me­ gob­ro­ bis kvi­ re­ u­lis ugvianes 1841 wlisa (Setanilia 1841 w. Sedgenil Tbili-
dros, ewo­ da me­
gob­ro­bis pros­ ti. 1990-idan g. ro­
peq­ ba­qi­Zis sis quCebis siaSi). 1918 So­ Ta rus­ Ta­ve­lis sa­xe­li ewo­da.
sa­
xe­li hqvia. gamzirze dgas v. maiakovskis Zegli (moqandake g. `1918 wels samxedro mitingze, romelic gaimarTa TurqeTis
korZaxia. arqit. g. jafariZe). winaaRmdeg tfilisSi, me wamovayene lozungi: rusTavelis
ogi­ust ro­de­nis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (ve­ re); pe­tre prospeqti dagverqmia golovinis quCisaTvis...~ (k. gamsaxur-
meliqiSvilis quCidan giorgi quCiSvilis quCamde. warmo­ dia). `am saqmeSi Rvawli miuZRviT im drois axalgazrda

grigol robaqiZis gamziri.

10. q e
146 e nci k l o p e d i a
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
147
qarTvel mwerlebsa da poetebs; isini rusTavelis (yofili Zir­ fes­vi­a­
nad gada­ keT­da 1865_68 wleb­ Si (arqit. o. simon-
golovinis) prospeqtze or jgufad Segrovilni, fexiT mo- soni). 1837_39 aSen­ da vaJTa gim­ na­
ziis Se­ no­ba (axland. #1
siaruleT ulocavdnen: gixarodeT, dReidan Cveni prospeqti sajaro skola. rekonstruirebulia XX s. 60-ian wlebSi,
rusTavelis prospeqtiao. es ambavi elvis siswrafiT moefina aRdgenilia 1992_93). `qalaqis bulvarze~ Zi­ ri­Ta­dad me­
mTel qalaqs. raRa darCenoda qalaqis maSindel `mamebs~, fis mo­ xe­le­ e­
bi, samx. pi­ re­bi da Ta­ vad-az­na­
u­re­bi sa­xlde­ bod­nen
isini iZulebulni iyvnen daekanonebinaT es saxelwodeba~ (g. (Senobis ageba prospeqtis gayolebiT xdeboda mxolod kavk.
beJaniSvili. rusTavelis prospeqti da moedani. Tb., 1967). mTavarmmarTvelis nebarTviT). 50-ia­ ni ww. bo­ lo­ sa­
Tvis go­ lo­
r. g. warmo­ ad­gens mniS­vne­
lo­ van sa­
transp. ma­ gis­trals (sigane vi­
nis pros­ peq­ti, r-ic adre iwyeboda axland. cxra aprilis
44 m). moednidan iwye­ ba merab kos­ ta­vas qu­ Ca, r-ic gmirTa quCidan da grZeldeboda v. sarajiSvilis quCamde, mTli­ a­
nad
moedniT da Ta­ mar me­ fis xi­ diT ukav­ Sir­de­ ba rki­ nig­
zis sa­ gana­Se­ni­a­
ne­
bu­li iyo. 1848 mo­ e­
wyo tro­ tu­a­
re­bi, 1862 ga­ iy­
va­
nes
dgurs, da mi­ xe­il ja­ va­
xiS­vi­lis qu­ Ca (yof. ve­ ris da­ Rmar­ Ti), ke­
ra­ mi­
kul­ mi­
le­ bi­
a­ni wyal­ sa­
de­ni, 1892 Semo­ iR­ es sa­xle­ bis nu­
r-ic ga­ lak­ti­ o­
nis (yof. ve­ ris) xi­ diT ase­ ve ga­ dis mtkvris me­
ra­ cia, 1897 pros­ peq­
ti ga­ a­
na­
Ta eleq­ tro­ far­ neb­
ma. igi mokir-
mar­cxe­na sa­na­pi­
ro­ze. va­xuS­ti ba­to­niS­vi­lis mier Sedgenili wyluli iyo riyis qviT, trotuarebi _ filebiT.
Tbilisis 1735 w. geg­ miT gamziris xaz­ ze ga­dis „diR­ mis gza“, XIX s. 60-ia­ ni wle­ bi­
dan golovinis pros­ peq­
tis gana­ Se­ni­
r-ic qa­ la­qis ga­ lav­
nis diRmis ka­ rib­ Wes­
Tan iwye­ ba. gzis aRm-iT a­
ne­bam mkveT­ rad ic­ va­
la sa­ xe. aSen­ da saz. daniSnulebis mo-
ru­ka­ze aR­niS­nu­lia fer­ dob­ze Se­ fe­ni­li da­ saxl. uba­ ni (ga­re­ num. Se­ no­be­
bi, r-eb­ mac Zir­ fes­vi­a­
nad Se­ cva­la Zve­ li mas­ Sta­ be­
Tu­ba­ni), gzis gas­wvriv ki _ arag­vis eris­Ta­visa da ciciSvi- bi: sastumro „orienti“ (90-iani wlebi; arqit. a. zalcmani.
lis saxlebi da ga­ la­van­
Se­mov­le­bu­li 3 ek­ le­sia _ som­ xu­ri Semdgom _ mxatvris saxli; daiwva 1991 e. w. Tbilisis omis
(`qa­
mo­a­
nTi~), ka­ lo­ub­
nisa da qaSveTis (axland. eklesia age- dros), sastumro „maJestiki“ (axland. „Tbilisi-marioti“;
bulia 1904_10). po­ ru­ Cik v. Cu­i­
kos 1800 w. geg­ ma­
ze vi­ Ta­re­
ba 1915. arqit. g. ter-miqelovi), di­ de­bis ta­ Za­
ri (ax­ land. su­
uc­vle­ lia, mxo­ lod 1802 w. geg­ ma­ze gamziris da­ sa­wyis­
Si, ra­Te­ bis erovn. ga­ le­rea; 1885_88. arqit. a. zalcmani), „ar-
ax­
land. mo­ swav­ le axal­ gaz­rdo­ bis erovnuli sa­ sax­lis ad­ gi­ tistuli sazogadoebis“ Senoba (axland. rus­ Ta­ve­lis Te­ at­ri;
las, datanilia di­ di zo­ mis adm. Se­ no­
ba. 20-ia­ ni wle­ bis­
Tvis 1898_1901. arqiteqtorebi: k. tatiSCevi, a. SimkeviCi), sa­ xa­
am te­ ri­
to­ ri­a­
ze Cans 2 mo­ e­
da­
ni _ ni­ ko­lo­ zi­sa (sa­ sax­lis win) zi­no Te­ at­ri (ax­ land. z. fa­ li­ aS­vi­
lis sax. ope­ ri­sa da ba­ le­
da aleq­ san­
dre­ si (9 ap­ri­lis sax. ba­ Ris ad­ gi­las). nikolozis tis Te­ at­ ri; 1896. arqit. v. Sreteri), „tiflisski kruJokis“
moedani iTvleboda qalaqis mTavar moednad (saxeli ewoda Senoba (1857. arqit. g. ivanovi; gadakeTebulia 1916. arqit.
nikoloz I-is pativsacemad). aq tardeboda sazeimo ceremo- d. Cislievi. amJamad aq ganTavsebulia ansambli `erisioni~).
nialebi, aRlumebi, feierverkebi. 20-iani wlebidan daiwyo pros­ peq­
tis da­ sa­wyis­Si didi adgili ekava mefis ruseTis mier
`ruseTisken mimavali gzis~ in­ tens. gana­ Se­ ni­
a­
ne­ba. sa­sax­lis kavkasiis dapyrobis aRsaniSnavad aRmarTul aleq­ san­
dre ne­
pir­da­pir ai­ go stam­ bi­sa da ha­ upt­vax­tis Se­ no­be­
bi, gverdiT, ve­
lis samxedro ta­ Zars (1897; arqiteqtorebi: d. grimi, r.
SemaRlebaze _ arsenali (1816). 1845_47 ai­ go axali sa­ sax­
le gedike); sa­ cxovr. sa­ xle­ bidan aRsaniSnavia: a. zal­ cma­nis pro­ eq­
(1844-idan _ kavk. mefisnacvlis sasaxle. axland. moswavle tiT age­ bu­li zu­ ba­
laS­ vi­lis sa­ xli (gamziri­ sa da be­ si­
kis qu­
axalgazrdobis erovnuli sasaxle; arqit. i. semionovi), r-ic Cis ku­ Txe), k. tatiSCevis proeqtiT agebuli gr. arafelovis

SoTa rusTavelis gamziri. s a q a r T v e l o s p a r l a m e n t i s S e n o b a .

SoTa rusTavelis gamziris dasawyisi.
148 e nci k l o p e d i a

SoTa rusTavelis gamziri. o p e r i s a d a b a l e t i s T e a t r i .

saxli (gamzirisa da a. WavWavaZis quCis kuTxe), n. obolon- Se­

de­ga­
dac pros­ peq­ti uSu­ a­
lod Se­ u­er­
Tda mo­ e­
dans. ai­
Res tram­
skis proeqtiT agebuli meliq-azariancis saxli (#37). 1884 va­
is xa­ ze­
bi da mo­ a­
as­
fal­ tes. ke­
Til­ mo­
wyo­bi­sa da ga­ mwva­
ne­bis
pas­
ke­
viC-erivan­
skis mo­ed­ni­
dan (axland. Tavisuflebis moedani) mniS­
vne­lo­va­
ni sa­mu­Sa­
o­e­
bi Ca­tar­da 1965. rusTavelis pros­ peq­
ga­
iy­
va­
nes „kon­ka“, r-ic 1905 Semdeg tram­ va­
im Se­
cva­ la. XX s. tis mas­ Sta­bi­
sa da ar­ qit. sa­xis Camo­ya­
li­be­
bis­Tvis di­di mniS­
20-iani wlebis Sem­ deg da­i­wyo pros­peq­
tis ke­Til­ mo­wyo­ba. 30- vne­
lo­ ba hqon­da iseT mo­ num. Se­
no­
bebs, ro­go­ri­caa sa­
qar­Tve­
los
ian wleb­ Si ga­
far­Tov­da yof. sa­sax­lis qu­Ca, r-ic viw­ro yels erovnuli mu­ ze­
u­mi (1929; arqit. n. severovi), yof. „za­ ria vos­
qmni­
da golovinis prospeqtsa da ere­ van­
skis mo­ e­
dans So­ ris to­kas“ re­ daq­
ci­
is Se­ no­ba (1928; arqit. d. Cislievi), kav­ Sir­
gab­
(mo­
swav­le axal­ gaz­
rdo­bis sa­sax­
lis ba­ Ri­
dan mo­ ed­
na­mde), ris mu­
lo­ bis sa­xli (1934; arqit. k. solomonovi. rekonstruqcia _

SoTa rusTavelis gamziri. s a q a r T v e l o s m e c n i e r e b a T a e r o v n u l i a k a d e m i a .

Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
149

SoTa rusTavelis gamziri. r u s T a v e l i s T e a t r i .

1953_54. arqit. i. Cxenkeli), ki­ no­

Te­at­ri „rus­ Ta­ve­
li“ (1939; fa­
sa­di­
Ta da koS­ ku­ra na­ge­
bo­
biT gamo­ dis sa­qarTvelos mecnie­
arqit. n. severovi), yof. mar­ qsizm-le­ ni­
niz­mis in­ sti­tu­tis Se- re­
baTa erovnuli akademiis Se­ no­ba. mis mo­ pir­
da­pi­
re mxa­res
noba (1938; arqit. a. SCusevi), mTav­ ro­bis sa­ xli (1938_53; aris modernis stilis Semosavliani sa­ xli (1913; arqit. n.
arqiteqtorebi: v. kokorini, g. leJava, v. nasariZe), sa­ cxov­ r. obolonski), r-ic mosaxleobaSi didi mewarmis a. meliq-azari-
sa­
xli #1 (1939, ar­ qi­teq­
to­ re­bi m. me­lia, a. qur­ di­
a­
ni, s. yu­ba­ ancis saxlis saxeliTaa cnobili. adre am adgilas gadioda
ne­
iS­vi­
li), axland. sa­ qar­
Tve­los me­ cni­e­
re­ba­
Ta erovnuli aka­ de­ xevi, r-ic qalaqis gamgeobis gankargulebiT nagviT ivseboda.
mi­
is Se­ no­ba (1953; arqiteqtorebi: k. CxeiZe, m. CxikvaZe), yof. mo­
eda­nze dgas So­ Ta rus­ Ta­
ve­
lis Zeg­ li (1942; moqandake k.
uni­ver­ma­
Ri „Tbi­ li­ si“ (1975; arqiteqtorebi: r. bairamaSvili, merabiSvili. arqit. S. TulaSvili; 1989 Zegli Camoisxa brin-
d. morbedaZe, l. meZmariaSvili; konstruqtori S. gazaSvili), jaoSi da Catarda arqit. nawilis rekonstruqcia. arqiteq-
yof. cen­ tra­ lu­ri te­ leg­ra­fis Se­ no­
ba (1978; arqiteqtorebi: v. torebi: g. jafariZe, z. zaaliSvili, r. amaSukeli). gamo­ dis
aleqsi-mesxiSvili, T. miqaSaviZe). gan­ la­ ge­
bu­lia sa­ xelmw.-adm. me­
tros sa­ dgu­ri „SoTa rus­ Ta­ve­
lis mo­ e­ ni“.
da­
da kult.-saz. da­ we­se­bu­le­be­
bi, in-tebi, Semo­ qme­
de­bi­
Ti kav­Si­
re­bi, SoTa rus­Ta­ve ­ ­lis quCa, isani-samgoris r-ni (varkeTilis
re­daq­ci­
e­
bi, mu­ze­
u­me­bi, Te­at­re­bi, ma­
Ra­zi­
e­
bi, ka­fe-res­ tor­ ne­
bi da dasaxleba); dasawyisi megobrobis gamziridan.
sxv. gamzirze dgas skulpturuli kompozicia „ilia da akaki“ rusTavis gzatkecili, isani-samgoris r-ni; dasawyisi
(moqandakeebi: v. TofuriZe, S. miqataZe. arqit. g. melqaZe); e. vaxtang gorgaslis quCidan. saxeli daerqva 1963. aqvs 3
axvledianis (moqandake T. RviniaSvili), d. kakabaZis (moqandake gas., 6 Cixi.
d. a. kakabaZe. arqit. T. jorjaZe), z. faliaSvilis (moqandake rusTavis gzatkecilis I gasasvleli, isani-samgoris
m. berZeniSvili. arqit. a. baqraZe), j. balanCinis (moqandake v. r-ni; misasvleli rusTavis gzatkecilis I Cixidan.
miqaberiZe), m. mamardaSvilis (moqandake e. neizvestni) Zeglebi; rusTavis gzatkecilis II gasasvleli, isani-samgo­
a. wereTlis (moqandake i. nikolaZe), e. ninoSvilis (moqandake ris r-ni; rusTavis gzatkecilidan marneulis Cixamde.
i. nikolaZe), e. miqelaZis (moqandake g. Sxvacabaia. arqit. T. rusTavis gzatkecilis III gasasvleli, isani-samgo­
miqaSaviZe), v. sarajiSvilis (moqandake o. farulava. arqit. ris r-ni; rusTavis gzatkecilidan marneulis quCamde.
a. baqraZe), z. anjafariZis (moqandake o. farulava, arqit. a. rusTavi, qalaqi aRm. saqarTveloSi.
baqraZe) biustebi; `plastikuri forma~ (moqandake k. grigo- rusudanis Sesaxvevi, isani-samgoris r-ni (dirsiWala);
lia). gamzirzea me­ tros sa­ dgu­ ri „Ta­ vi­
suf­ le­bis mo­ e­
da­
ni“. aqvs dasawyisi bogdan xmelnickis quCidan. warmoiqmna XIX s. bo-
1 gas. (yof. `imelis~, Semdeg _ `imelsis~ gasaxvevi), 1 Ses. los. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil
(yof. `zaria vostokas~ Ses.). quCebis siaSi.
So­Ta rus­Ta­v­e­lis gasasvleli, Zveli Tbilisis r-ni (ga- ram rCe­u­liS­vi­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (zemo
gu­
reTubani); SoTa rusTavelis gamziridan yof. kvalis quCamde. vere); iakob gogebaSvilis quCidan revaz jafariZis quCamde.
So­Ta rus­Ta­v­e­lis moedani, Zveli Tbilisis r-ni (ve­ re); warmo­iq­
mna XX s-Si. Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia
rusTavelis gamzirsa da merab kostavasa da Zmebi kakabaZeebis rogorc vardisubnis Sesaxvevi, Semdeg _ ze­ da­
ub­nis gasasv-
quCebs Soris. So­ Ta rus­ Ta­ve­lis saxeli ewoda 1959. ad­re am leli, 1956-idan se­ vas­
to­po­lis qu­ qva. 1990 g. rCe­
Ca er­ u­li­
ad­gils ze­ me­li er­qva iqve mde­ba­re e. ze­me­lis af­Ti­aq­is gamo. r. Svi­lis sa­xe­li ewoda. aqvs 1 daRm., 4 Cixi.
m. qa­la­qis cen­ tris mniS­ vne­
lo­ va­
ni sa­transp. kvan­ Zia. 1980_83 se­vas­to­po­li, qa­ la­qi uk­ ra­i­
na­
Si, yi­ri­
mis na­xe­var­
kun­
Zul­
Ca­
tar­ da misi generaluri re­ kon­struq­ cia. mo­ e­dan­
ze gver­ di­Ti ze.
150 e nci k l o p e d i a
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
151

SoTa rusTavelis moedani.

152 e nci k l o p e d i a

sa­a­dis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (ka­ la); be- Setanilia rogorc ax­ pa­
tis Sesaxvevi. Tbilisis 1934 w. geg-

s Tlemis quCidan orpiris quCamde. warmo­

s-Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil
quCebis siaSi Setanilia rogorc Sesaxvevi, asevea
Tbilisis 1934 w. gegmazec. Tbilisis quCebis 1955
iq­
mna XIX maze datanilia rogorc quCa, 60-ian wlebSi io­
sa­
xe­li daerqva.
ax­pa­
ax­pat­
ti, X_XIII ss. sa­
Si.
mo­nas­
tro kom­ pleq­
a­ne saba­nisZis

si somxeTSi, sof.

w. cnobarSi Setanilia rogorc quCa (ix. saadi). aqvs 1 Cixi. sabargos dasaxleba, isani-samgoris r-ni (navTluRi);
gi­or­ gi sa­ak­ a­Zis moedani, va­ ke-sa­bur­Ta­los r-ni (sa­ bur­Ta­ dasaxleba Tbilisis aRm. nawilSi, mtkvris marcx. mxares. war-
lo); konstantine gamsaxurdias gamzirs, Jiuli Sartavasa da moiqmna XX s. 30-ian wlebSi. winaT aq cxovrobdnen navTluRis
vaxtang Wabukianis quCebs Soris. g. sa­ a­ka­Zis sa­xe­li da­er­qva sabargo sadguris muSebi da saxelwodebac aqedan miiRo.
1960. mo­ e­
dan­ ze gamo­ dis saqarTv. teq­ ni­
ku­ri un-tis adm. Se­ no­ sabargos dasaxlebis:
bis na­ wi­
li, aq­ vea skve­
ri da mi­ wis­qve­Sa gada­ sas­vle­li. mo­ e­
dan­ze I quCa, ix. vladimer miqelaZis quCa.
dgas g. sa­ a­ka­Zis Zeg­li (moqandake m. berZeniSvili. arqit. g. II quCa, ix. viqtor naneiSvilis quCa.
jafariZe). III quCa, ix. giorgi SarvaSiZis quCa.
gi­or­ gi sa­ak ­ a­Zis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­de­ vis r-ni (na­ Za­la­de­ IV quCa, ix. petre arvelaZis quCa.
vi); gulrifSis quCidan zedaznis quCamde. warmo­iq­mna XX s. V quCa, ix. Tedore afanasievis quCa.
20-ian wleb­ Si. adre erqva axalSenis quCa. Setanilia 1925_26 VI quCa, ix. konstantine amirajibis quCa.
wlebis cnobaTa wignSi `mTeli tfilisi~. 1938 axalSenisa
VII quCa, ix. daviT andRulaZis quCa.
da sagegmos quCebs k. vo­ ro­Si­lo­vis saxeli daer­qva. 1957 g.
VIII quCa, ix. aram xaCaturianis quCa.
sa­ak­a­Zis sa­xe­li ewoda. aqvs 3 Ses.
IX quCa, ix. kote baqraZis quCa.
gi­or­ gi sa­a­ka­Zis quCa, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (or­ xe­vis da­
IV Sesaxvevi, jorj buSis quCidan petre arvelaZis quCa­
saxleba); ioane petriwis quCidan niko firosmanis quCamde.
warmoiqmna XX s. 40-ian wlebSi. ix. g. saakaZe. m­
de.
pa­
a­ta sa­a­ka­Zis quCa, di­ du­ be-Cu­Ru­re­Tis r-ni (svaneTis­ VI Sesaxvevi, sabargos dasaxlebis IV Sesaxvevidan petre
ubani); lamis II Sesaxvevidan mTis ferdobamde. warmo­iq­mna arvelaZis quCamde.
XX s. 20-ian wleb­ Si. Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia VIII Sesaxvevi, ix. emzar onianis quCa.
rogorc xram­ he­
sis qu­Ca. 1999 ewo­ da p. sa­a­ka­Zis sa­xe­li. Semo­ X Sesaxvevi, ix. aleqsandre kalandaZis quCa.
na­
xu­ lia XIX s. da­ sas­
ru­lis Se­ no­ba (#1; yof. se­ mi­
na­ria). XII Sesaxvevi, aleqsandre kalandaZis quCidan sabargos xe-
xram­he­ si, hidroeleqtrosadguri md. xramze. vamde.
gi­or­ gi sa­a­ka­Zis III Sesaxvevi, glda­ ni-na­Za­
la­ de­
vis r-ni sabargos xevi, isa­ ni-sa­
mgo­ris r-ni (sabargos dasaxleba);
(na­Za­la­de­vi); cotne dadianis quCidan niko maris quCamde. viqtor naneiSvilis quCidan sabargos dasaxlebis XII Sesax-
io­a­ne sa­ba­nis­Zis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (xarfuxi); vevamde.
dekabristebis moednidan mTis ferdobamde. warmo­ iq­
mna XIX mi­
xe­il sa­baS­vi­lis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­ vis r-ni (glda­
de­
s-Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi ni); ipolite varTagavas quCidan mixeil xergianis quCamde.

giorgi saakaZis moedani.

Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
153
warmo­ iq­mna XX s. 50-ian wleb­ Si. ad­ re i. Wav­Wa­va­Zis qu­Ca er­ sa­ir­mis quCa, va­ ke-sa­ bur­Ta­los r-ni (sa­ bur­Ta­lo); daviT
qva. 1981 m. sa­ baS­vi­lis sa­xe­li ewoda. gamrekelis quCidan kaxaber SevardeniZis quCamde. warmo­ iq­
mna
sa­bu­is Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (Cu­ Ru­re­Ti); XX s. 50-ian wleb­ Si. ad­ re par­ kis qu­ Ca er­qva, 1958 s. q.
mdeba­reobs gremisa da burebis Sesaxvevebs Soris. warmo­ iq­
mna ewo­da. aqvs 1 Cixi.
XIX s. bolos. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. sa­ir­me, ku­ ror­ti baR­ da­Tis r-nSi.
Sedgenil quCebis siaSi. ni­
no da ka­ lis­
tra­ te sa­li­e­bis quCa, di­ du­be-Cu­
Ru­re­
Tis
sa­bue, so­ fe­
li ax­ me­
tis r-nSi. r-ni (svaneTisubani); lamis quCidan paata saakaZis quCamde.
saburTalo, vake-saburTalos r-ni. ubani qalaqis das. na­ warmo­iq­
mna XX s. I naxevarSi. ad­ re izmirlianovis qu­ Ca er­
qva,
wilSi, mtkvris marjv. mxares, gmirTa moednidan S. nucubiZis 1923-idan _ d. pi­ sa­re­vi­sa. 1999 n. salias da k. salias saxeli
platos CaTvliT, md. veresa da mtkvars Soris. XVII_XVIII ewoda.
ss-Si Sedioda veris farglebSi. 1917 uSualod qalaqis te­ saltis Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (CuRureTi); bax­
rit. nawili gaxda. ubanSi intens. mSenebloba daiwyo XX s. visa da macestis Sesaxvevebs Soris.
60-iani wlebidan. aqvs 7 kvartali. s-s mikroubnebia delisi sa­lxi­nos quCa, di­ du­ Ru­
be-Cu­ re­Tis r-ni (axali kukia);
da veZisi. 70-iani wlebidan daiwyo S. nucubiZis platos, Tek­laTis quCidan cxra Zmis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. 30-
iyalTo-baxtrionis gorisa da sairmis goris intens. gana- ian wleb­ Si.
Senianeba. salxino, soflebi galis, martvilisa da vanis r-nebSi.
saburTalos quCa, vake-saburTalos r-ni (saburTalo); samamulo omis gmirebis quCa, gldani-naZaladevis r-
yof. quCa giorgi saakaZis moednidan aleqsandre yazbegis ni (gldani); gldanis masivis II da IV mikroraionebs Soris.
gamziramde. warmoiqmna XX s. 40-ian wlebSi. 1946-mde axme-
samasi aragvelis moedani, isani-samgoris r-ni (orTa­
tis quCa erqva. 1992 quCa orad gaiyo: I monakveTs daerqva v.
Wala); vaxtang gorgaslis da gia guluas quCebsa da zviad
Wabukianis, II monakveTs _ s. cincaZis saxeli. 1998 s. cinca-
gamsaxurdias sanapiros Soris. warmoiqmna XIX s-Si. Tbilisis
Zis quCis nawils g. kartozias saxeli ewoda.
gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi Setanilia ro­
axmeta, qalaqi aRm. saqarTveloSi.
gorc i. mnacakanovis moedani. 1923 samasi aragvelis saxeli
sa­ga­re­jos quCa, va­ ke-sa­bur­ Ta­los r-ni (qvay­ re­li); ber-
ewoda.
bukis quCidan kodoris quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. 20-ian
sa­ma­si arag­ve­lis quCa, isa­ ni-sa­
mgo­risa da Zveli Tbi­
wleb­ Si. 1925_26 wlebis cnobaTa wignSi `mTeli tfilisi~
li­sis r-nebi (Sa­ vi so­fe­li); qeTevan dedoflis gamziridan
Setanilia saburTalos axali quCebis siaSi.
ialbuzis quCamde. warmo­ iq­mna XIX s-Si. Tbilisis 1876 w. geg­
sa­ga­ re­ jo, qa­ la­ qi aRm. sa­ qar­ Tve­lo­Si.
sadmelis quCa, glda­ ni-na­ Za­la­ vis r-ni (zRvisubani);
de­ maze datanilia rogorc ivane mna­ ca­ka­
no­
vis quCa. adre gadioda
vasil kakabaZis quCidan Carglis quCamde. 1968-mde Temqis mtkvris marjvena sanapiroze. 1923 samasi aragvelis saxeli
dasaxlebis 59-e quCa erqva. daerqva. Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc samasi
sa­dme­ li, so­ fe­
li am­ bro­ la­ u­ris r-nSi. aragvelis daRmarTi da grZeldeboda samasi aragvelis xidamde.
xar­lam­ pi sa­va­ne­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (so­ lo­la­ aqvs 3 Ses. (I Ses. _ yof. samasi aragvelis Ses., II Ses. _ yof.
ki); gergetis quCidan Sxefis quCamde. warmo­iq­mna XIX s. bo- lixauris quCa, III Ses. _ yof. Carskis Ses.), 1 Cixi.
los. Tbilisis quCebis 1926 w. cnobarSi Setanilia rogorc lixauri, sofeli ozurgeTis r-nSi.
soflis Sesaxvevi, Semdeg sasoflo quCa daerqva. Tbilisis samasi aragvelis xidi, orTaWalisa da avlabris da­ ma­
quCebis 1960 w. cnobarSi Setanilia s. q-is saxelwodebiT. kavSirebeli xidi md. mtkvarze, gia guluas quCis gagrZelebaze.
aqvs 1 Cixi. am midamoebSi sxvadasxva dros 3 xidi idga: kaxeTis xidi da
sa­Te­mos quCa, isa­ ni-sa­ mgo­ ris r-ni (elia); JoneTis quCi- e. w. mnacakanovis ori xidi. 1852 aSenebuli xis erTmaliani
dan ganTiadis quCamde. warmo­ iq­mna XIX s. bolos. Tbilisis TaRovani xidi Tbiliselma vaWarma ivane mnacakanovma gamoisyida
gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi Setanilia da qalaqs gadasca. am faqtis gamo mis pativsacemad xids
rogorc ste­ pa­no­
vis qu­ Ca. 1923 daerqva miSa davidovis (re- mnacakanovis saxeli daerqva. aqve gaCnda misi saxelobis quCa da
volucioneri, emigranti) saxeli. Tbilisis 1934 w. gegmaze aRmarTi. Tanamedrove rkinabetonis ormaliani xidi aigo 1956
datanilia rogorc saTemo quCa. (arqiteqtorebi: o. bagrationi, T. margvelaSvili. inJinrebi: g.
sa­Te­ mo, so­ fe­li Ter­ jo­lis r-nSi. qarcivaZe, g. da a. menabdeebi), romelsac s. a. x. ewoda.
aru­Tin sa­i­aT­no­vas quCa, Zveli Tbilisis r-ni (qvemo samgoris dasaxleba, isani-samgoris r-ni. merve legionis
ubani); gia abesaZis quCidan grigol xanZTelis quCamde. dasaxlebasa da Sandor petefis quCas Soris. erT-erTi axali
warmo­ iq­mna XIX s. I naxevarSi. 1841 w. Sedgenil Tbilisis dasaxleba Tbilisis aRm. nawilSi, mtkvris marcx. mxares.
quCebis siaSi Setanilia `meSCanskaias~ quCis saxelwodebiT, samgoris II dasaxleba, isani-samgoris r-ni. varkeTilis
Tbilisis 1900 w. gegmaze datanilia rogorc ka­ To­li­keebis masivsa da orxevis dasaxlebas Soris.
Sesaxvevi. 1923 a. sa­ i­a­Tno­vas sa­xe­li ewoda. aqvs 2 Cixi. samgoris quCa, isani-samgoris r-ni (varkeTilis dasax­ le­
sa­in­gi­los quCa, isa­ ni-sa­mgo­ ris r-ni (elia); kvaliTis qu­ ba); dasawyisi megobrobis gamziridan.
Cidan saingilos Cixamde. warmo­ iq­mna XX s. 30-ian wleb­ Si. ad­re sa­mgo­ris quCa, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (na­ vTlu­Ri); moskovis
tibaanis, Semdeg gur­ ja­ a­
nis II qu­ Ca er­qva. 50-ian wlebSi s. q. gamziridan cixisZirisa da samrewvelo dasaxlebis II quCebamde.
daerqva. aqvs 1 Cixi. warmo­iq­
mna XX s. 40-ian wleb­ Si. 50-ian wlebamde Tbilsof­
sa­in­gi­ lo, ka­ xe­Tis is­ to­ri­ u­li na­ wi­
li. 1921-idan Se­ dis mrewvis quCa erqva. quCazea saaqcio saz-bebi: Tbilisis
azer­ba­
ij­ a­
nis Se­mad­gen­lo­ ba­Si. makaronis f-ka da sakonditro nawarmis damamzadebeli `saamo~.
gur­ ja­an ­i, qa­
la­ qi aRm. sa­ qar­ Tve­ lo­Si. aqvs 1 Cixi.
tibaani, sofeli siRnaRis r-nSi. sa­mgo­ris I Sesaxvevi, isa­ ni-sa­ ris r-ni (TeTrixevis
mgo­
sairmis gora, vake-saburTalos r-ni (saburTalo); iwyeba dasaxleba); dasawyisi Tengiz CantlaZis quCidan.
sairmis quCidan. individualuri sacxovrebeli saxlebiT ub- sa­mgo­ris II Sesaxvevi, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (TeTrixevis
nis ganaSenianeba daiwyo XX s. 90-iani wlebidan. dasaxleba); dasawyisi Tengiz CantlaZis quCidan.
154 e nci k l o p e d i a
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
155

saburTalo.
156 e nci k l o p e d i a

sa­mgo­ris III Sesaxvevi, isa­

ni-sa­ ris r-ni (TeTrixevis
mgo­ sa­mtre­dia, qa­ la­qi das. sa­qar­
Tve­lo­Si.
dasaxleba); dasawyisi Tengiz CantlaZis quCidan. sa­mur­za­ya­nos quCa, di­ du­be-Cu­Ru­ Tis r-ni (axali kukia);
re­
sa­mgo­ris IV Sesaxvevi, isa­ ni-sa­
mgo­ris r-ni (TeTrixevis afxazeTis quCidan mTis ferdobamde. warmo­ iq­
mna XX s. 20-ian
dasaxleba); dasawyisi Tengiz CantlaZis quCidan. wleb­Si. Setanilia Tbilisis quCebis 1926 w. cnobarSi.
samTavisis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (vere); mdebareobda sa­mur­ za­ya­no, mxa­re das. sa­qar­Tve­
lo­ Si.
yof. sastumro `iveriasa~ da maSxalis quCas Soris. adre er­ sa­mu­ris quCa, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ri); konstantine
q­
va mexanZreTa quCa. cucqiriZis Sesaxvevidan lado mesxiSvilis quCamde. warmo­ iq­
samTavisi, sof. kaspis r-nSi. dgas XI s. gumba­ Tovani ta­ mna XIX s. bolos. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil
Zari. quCebis siaSi Setanilia rogorc Sesaxvevi.
samocdameSvide quCa, gldani-naZaladevis r-ni (zRvi­ s­ sa­mu­ri, da­ ba azer­
ba­
ij
­ an­
Si, mdi­na­
re da­Res­ tan­
sa da azer­ba­
ubani); petre amiranaSvilisa da sadmelis quCebs Soris. i­
jan­
Si.
samreklos quCa, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ri); niko lo­ sa­mReb­ros quCa, Zveli Tbilisis r-ni (ka­ la); vaxtang gor­
mouris quCidan rkinigzamde. warmo­ iq­
mna XIX s. 50-ian wlebSi. gaslis I Sesaxvevidan botanikur quCamde. Tbilisis erT-erTi
aRniSnulia qalaqis 1867 w. gegmaze. 1923-mde i. lazarevis uZvelesi quCa. XIX s. dasawyisSi aq gadmoitanes samRebro
saxeli erqva, Semdeg qu­ Cis erT mo­ nak­ Ts m. urickis, xolo
ve­ saxelosnoebi uZvelesi samRebro rigidan _ lilaxanidan
meores l. mesxiSvilis (ix. v. s. aleqsi-mesxiSvili) saxeli (axland. anton kaTalikosis quCa), rac gamowveuli iyo
ewoda. m. urickis quCas 2007 s. q. daerqva. aqvs 2 Ses. didi xanZriT, r-ic moxda 1808 sionis quCaze da mimdebare
Tbi­­
lisis 1934 w. gegmaze I Sesaxvevi datanilia rogorc m. Sesaxvevebze. daiwva bevri saxelosno, m. S. samRebro. axali
urickis Ses., II Ses. _ rogorc kobozevis (Zv. revolucioneri) sadgomi xelsayreli iyo imiT, rom is mdebareobda gogirdis
Sesaxvevi.
samreklo, taZarze daSenebuli an calke aRmarTuli
maRali koSkisebri nageboba, r-ic gankuTvnilia zarebis
Camosakideblad.
sa­mrew­ve­lo da­sax­le­ba, isa­ ni-sa­ ris r-ni (na­
mgo­ vTlu­
Ri); moskovis gamzirsa da bogdan xmelnickis quCas Soris.
sa­mrew­ve­lo da­sax­le­bis:
I quCa, samgoris quCidan samrewvelo dasaxlebis II quCamde.
aqvs 6 gas., 1 Cixi.
I quCis I gasasvleli, I quCidan samrewvelo dasaxlebis
II quCamde.
I quCis II gasasvleli, I quCidan samrewvelo dasaxlebis
II quCamde.
I quCis III gasasvleli, I quCidan samrewvelo dasaxlebis
II quCamde.
I quCis IV gasasvleli, I quCidan samrewvelo dasaxlebis
II quCamde.
I quCis V gasasvleli, I quCidan samrewvelo dasaxlebis
II quCamde.
I quCis VI gasasvleli, I quCidan samrewvelo dasaxlebis
II quCamde.
I quCis I Cixi, samrewvelo dasaxlebis I quCidan.
II quCa, samgoris quCidan bogdan xmelnickis quCamde. aqvs 3
gas., 1 Ses., 3 Cixi.
II quCis I gasasvleli, I quCis II gasasvlelidan I quCis
I gasasvlelamde.
II quCis II gasasvleli, II quCidan samrewvelo dasaxlebis
II quCis I Sesaxvevamde.
II quCis III gasasvleli, II quCidan samrewvelo dasaxlebis
II quCis I Sesaxvevamde.
II quCis I Sesaxvevi, dasawyisi samrewvelo dasaxlebis II
quCidan.
II quCis I Cixi, samrewvelo dasaxlebis II quCidan.
II quCis II Cixi, samrewvelo dasaxlebis II quCidan.
II quCis III Cixi, samrewvelo dasaxlebis II quCidan.
sa­mtre­di­is quCa, di­ du­
be-Cu­
Ru­ Tis r-ni (di­
re­ du­be); akaki samRebros quCa.
wereTlis gamziridan kosmonavtebis sanapiromde. XIX s-Si aq
iyo germ. moaxalSeneebis da­ sax­
le­ba aleqsanderdorfi (germ. _ abanoebTan axlos. bunebrivi Tbili wyali Caedi­ neboda md.
aleqsandres sofeli). saxelw. miiRo rus. imp. aleqsandre I- dabaxanaSi (wavkisiswyalSi), sadac mRebavebi rec­ xavdnen
is pativsacemad. moaxalSeneebi ZiriTadad soflis meurneobas qsovilebs. samRebro rigs s. q. daerqva 70-ian wlebSi.
misdevdnen, r-is produqciiTac (xili, bostneuli da sxv.) datanilia Tbilisis 1876 w. gegmaze. mi­ e­
mar­
Te­ba vax­
tang gor­
amaragebdnen Tbilisis bazars. quCad Camoyalibda XX s. 30- gas­lis qu­ Cis pa­
ra­le­lu­rad so­lo­la­
kis qe­
dis kal­ Ta­
ze. 1981
ian wlebSi. datanilia Tbilisis 1934 w. gegmaze. Semo­ rCe­
ni­ Ca­
tar­da qu­ Cis re­kon­struq­cia da na­
wi­lob­ri­
vi gana­Se­
ni­
a­
ne­
ba
lia ti­ p­
ur­ i, sof­ lu­
ri (fer­
me­
ru­li) sa­ xle­bi. (ar­qit. v. or­be­
la­Ze). vaxtang gorgaslis quCis mxri­ dan ai­
Res
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
157
amo­ rti­ze­bu­li sa­ xle­ bi, xo­lo qu­ Cis me­ or­ e mxa­ris fa­ sa­di ga­ guri „daviT sarajiSvili“ (yof. „Temqa“). ix. agreTve d.
ix­sna qa­ la­qi­
sa­
ken. sa­xle­ bis es ri­ gi kar­ gad aRiq­ me­
ba mtkvris guramiSvilis gamziri.
marcx. sa­ na­
pi­
ro­dan da me­ te­xis pla­ to­ dan. mTe­ li an­ sam­bli xa­ no sa­ra­jiS­vi­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni
va­
tov­ nad Seerwya ci­ xis Zi­ris gana­ Se­ni­a­
ne­
ba­
s. quCaze dgas surb- (mTawminda); SoTa rusTavelis gamziridan polikarpe kakabaZis
ge­vor­ qis eklesia (cixis didi eklesia). SemorCenilia XIX s. quCamde. warmo­ iq­mna XIX s-Si. daaproeqta polk. banovma 1809.
sa­cxovr. sa­ xle­ bi. aqvs 1 Ses. (yof. cixis Ses.). II Ses. (yof. Tbilisis 1867 da 1884 wlebis gegmebze datanilia rogorc
samRebros Ses.) da Cixi amJamad aRar arsebobs. ekliani xevi. 60_70-iani wlebidan aq Cndeba samsaxuridan
surb-gevorqi, qarT. _ wminda giorgi. gadamdgari jariskacebis patara saxlebi. 1910 ekliani xevisa
sa­mRe­re­Tis quCa, glda­ ni-na­
Za­la­de­vis r-ni (lotkini); da a. griboedovis quCis Sesayarze, yof. fostis moedanze,
di­ mitri JRentis quCidan nikoloz xudadovis quCamde. warmo­ aSenda wm. feodosi Cernigovelis eklesia da quCasac
iq­mna XX s. 40-ian wleb­ Si. ad­re pi­ o­ne­
ris II qu­ Ca er­qva. 1990 feodosis quCa daerqva. 1923 _ e. sazonovis (sozonovis),
s. q. ewoda. 40-ian wlebSi _ i. pa­ pa­ni­nis, 60-ian wlebSi v. sa­ra­jiS­vi­lis
sa­ mRe­re­ Ti, so­ fe­li TeT­ ri wya­ ros r-nSi. sa­
xe­li ewoda. Semo­ na­
xu­lia XIX s. 40_50-ia­ ni ww. da XX s.
sa­mSvil­dis quCa, di­ du­be-Cu­Ru­re­ Tis r-ni (axali kukia); da­sa­
wyi­sis sa­ cxovr. sa­ xle­ bi. aqvs 3 Cixi.
da­sawyisi wyaros quCidan. warmo­ iq­mna XX s. 30-ian wleb­ Si. pet­re sa­ra­jiS­vi­lis quCa, va­ ke-sa­bur­Ta­los r-ni (vaS­
40-ian wlebamde tyekulturis IV quCa erqva. li­j­va­ri); dasawyisi marSal gelovanis gamziridan. quCas p.
sa­ mSvil­de, erT-er­ Ti uZ­ ve­le­si is­ to­ri­u­li ci­ xe-qa­la­qi sarajiSvilis saxeli ewoda 1984. quCazea i. quTaTelaZis
aRm. sa­ qar­Tve­lo­ Si. sax. farmakoqimiis in-ti.
samxedro dasaxleba, gldani-naZaladevis r-ni (zRvisuba­ sargis Tmogvelis quCa, ix. sargis Tmogvelis quCa.
ni); dasaxleba zRvisubansa da muxians Soris. eq­
vTi­me sa­rTa­ni­as quCa, glda­ ni-na­
Za­la­ vis r-ni (lot­
de­ ki­
samxedro dasaxleba 202, isani-samgoris r-ni; da­ sax­le­ba ni); gulrifSis quCidan vladimer (lado) aleqsi-mesxiSvilis
elias Crd-iT. quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. 20-ian wleb­ Si. Tbilisis 1934 w.
samxedro dasaxleba, isani-samgoris r-ni (navTluRi); da­ gegmaze datanilia rogorc vat­ ma­
nis qu­ Ca, Semdeg e. sarTanias
saxleba Tbilisis aRm. nawilSi, orxevis dasaxlebasa da saxeli daerqva.
saqhidroenergomSenis dasaxlebas Soris. sa­rTi­Wa­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ri); isaak
samxedro dasaxlebis: alixanianis quCidan fostis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si.
I quCa, dasawyisi qiziyis quCidan. adre erqva laibgvardiis husarTa polkis rotmistris mixeil
II quCa, dasawyisi qiziyis quCidan. dimitris Ze maslovis saxeli. datanilia Tbilisis 1876 w.
sa­na­var­dos quCa, glda­ ni-na­
Za­la­de­vis r-ni (lotkini); gegmaze. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis
vladimer lubovskis quCidan zedamzis quCamde. warmo­ iq­
mna siaSi Setanilia rogorc Se­ ma­
xis quCa, asevea Tbilisis 1934 w.
XX s. 40-ian wleb­ Si. gegmaze. Sem­deg sta­ lin­gra­ dis qu­ Ca er­qva. 1958-idan s. q. hqvia.
sa­ na­var­ do, so­ fe­li yvar­ lis r-nSi. aqvs 1 Ses.
sa­napiro quCa, ix. zviad gamsaxurdias sanapiro. sa­rTi­Wa­la, so­ fe­li garda­ bnis r-nSi.
sa­ner­gis quCa, glda­ ni-na­
Za­la­de­vis r-ni (na­ Za­la­de­vi); Sal­ sta­lingradi (1961-idan _ v o l g o g r a d i), qa­ la­qi ru­
va cincaZis I Sesaxvevidan WiWiko bendelianis goramde. warmo­ se­
Tis fe­ de­ra­ci­ aSi. ssrk-ger­ ma­ni­is omis (1941_45) dros sta­
iq­mna XX s. 40-ian wleb­ Si. aqvs 3 Ses., 2 Cixi. lin­ gra­dis brZola (1942_43) ga­ xda Semo­ bru­ne­
bis eta­ pi omis
sanzona, s a n i t a r i u l i z o n a, gldani-naZaladevis r- msvle­ lo­ ba­
Si.
ni (RrmaRele); ubani Tbilisis Crd.-das. nawilSi, mtkvris Se­ma­ xa, qa­la­ qi azer­ ba­
i­jan­ Si.
marcx. mxares, axland. d. guramiSvilis gamziris (yof. av­ sa­rki­ne­Tis quCa, di­ du­ be-Cu­ Ru­ Tis r-ni (axali kukia);
re­
Walis gzatkecili) midamoebSi. uwin aq gaSenebuli iyo afxazeTis I Sesaxvevidan mTis ferdobamde. warmo­ iq­mna XX s.
xexilis baRebi. s. Seerqva gansakuTrebuli mikroklimatis
40-ian wleb­ Si.
gamo.
sa­ rki­ne­Ti, so­ fe­li dma­ ni­
sis r-nSi.
sa­nTlis Sesa­xvevi, Zveli Tbilisis r-ni (Cu­ Ru­re­Ti);
sasaxlis quCa, yof. quCa golovinis prospeqtsa da ere­
nino CxeiZis quCidan elene axvledianis xevamde. warmo­ iq­
mna
vanskis moedans Soris. quCis ganaSenianeba daiwyo XIX s. 20-
XIX s. bolos. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w.
ian wlebSi. istorikos maqsime berZniSvilis cnobiT: `1828 w.
Sedgenil quCebis siaSi. es uba­ ni iyo sa­ nTlis (sa­ ek­le­ sio da
gegmis eqsplikaciebSi am quCas ewodeba arwrunis quCa, romelic
sxva da­ niS­
nu­le­bis) warmo­ e­
bis erT-er­ Ti ke­ ra.
mTavarmarTeblis moednidan gadis keTilSobilTa saswavleblis
sanqt-pe­ter­bur­gis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (Zveli
da arwrunis saxlebs Soris da uerTdeba erevnis moedans~.
kukia); daviT aRmaSeneblis gamziridan dimitri uznaZis quCamde.
warmo­ iq­
mna XIX s. II naxevarSi. Tbilisis 1897 w. gegmaze aq naxsenebi mTavarmarTeblis moedani igive nikolozis
datanilia rogorc maderis quCa (quCis saxelw. ukavSirdeba moedani iyo, keTilSobilTa saswavlebeli ki idga iq, sadac
germ. ludis mwarmoeblis _ maderis saxels). 1900-idan _ dRes sacxovr. saxlia (SoTa rusTavelis gamz., #1). quCas
pe­ter­ bur­gis (sanqt-peterburgis), 1914-idan _ petrogradis, arwrunis saxeli erqva, albaT, imitom, rom aq idga eremia
1924-idan le­ nin­gra­dis qu­ Ca er­qva. 1934 w. gegmaze datanilia arwrunis saxli, SemdgomSi _ qarvasla. XIX s. 50-ian wlebSi
rogorc mogilevskis quCa (ix. s. mogilevski). 1948 _ isev quCas daerqva sasaxlis quCa kavk. mefisnacvlis sasaxlis aqve
leningradis, 1991 s.-p. q. ewoda. mdebareobis gamo. datanilia Tbilisis 1867 w. gegmaze. 1923
sanqt-pe­ter­bur­gi, qa­ la­ qi ru­ se­Tis fe­ de­ra­ci­a­
Si (1924_ ewoda kominternis quCa. es iyo Zalze lamazi, mokle quCa,
91 _ l e n i n g r a d i). sadac ganTavsebuli iyo mdidruli maRaziebi, kafe-restornebi,
da­viT sa­ra­jiSvilis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­ de­vis r-ni (av­ sastumroebi da sxv. 30-ian wlebSi quCa gafarTovda da SoTa
W­ala); daviT guramiSvilis gamziridan libanis quCamde. yof. rusTavelis prospeqti uSualod daukavSirda yof. amierkavkasiis
av­Wa­lis gzat­ ke­
ci­lis nawili. 1990 daerqva d. sa­ ra­jiS­vi­ federaciis moedans (axland. Tavisuflebis moedans).
lis sa­xe­li. quCazea saaqcio saz-bebi: `daviT sarajiSvili sa­qa­ne­las da­Rmar­Ti, Zveli Tbilisis r-ni (ve­ re); mi­
da eniseli~ da `bagrationi 1882~; gamodis metros sad­ xeil javaxiSvilis quCidan saqanelas quCamde. warmoiqmna
158 e nci k l o p e d i a

SoTa rusTavelis gamziri. saqarTvelos

mecnierebaTa erovnuli akademia.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
159
160 e nci k l o p e d i a

XIX s. bolos. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil axalqalaqisa da axland. cotne dadianis quCebs Soris,
quCebis siaSi Setanilia rogorc karuselis daRmarTi gauqmda mimdebare teritoriis rekonstruqciis Sedegad.
(aRdgomis dReebSi aq mosaxleoba karuseliT erToboda). 1934 sa­Cxe­re, qa­ la­ qi das. sa­ qar­Tve­lo­ Si.
w. gegmaze datanilia rogorc andezitis daRmarTi. Tbilisis sa­cxe­ni­sis quCa, isa­ ni-sa­mgo­ ris r-ni (var­ ke­Ti­li); java­
quCebis 1960 cnobarSi Setanilia s. d-is saxelwodebiT. xeTis quCidan wnoriswylis quCamde. saxeli daerqva XX s.
sa­qa­ne­las quCa, Zveli Tbilisis r-ni (ve­ re); mixeil 70-ian wlebSi.
javaxiSvilis quCidan zviad gamsaxurdias sanapiromde. warmo­ sa­cxe­ni­si, so­ fe­li garda­ bnis r-nSi.
iq­
mna XIX s. bolos. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil sa­Wi­la­os quCa, glda­ ni-na­Za­
la­de­ vis r-ni (na­ Za­la­de­vi);
quCebis siaSi Setanilia rogorc ka­ ru­se­
lis daRmarTi, 20-ian likanis quCidan mTis ferdobamde. warmo­ iq­mna XX s. 20-ian
wlebSi ewoda karuselis quCa. 1934 w. gegmaze datanilia wleb­Si. Setanilia Tbilisis quCebis 1926 w. cnobarSi.
andezitis quCis saxelwodebiT. Tbilisis quCebis 1960 w. saWi­lao, ad­ gi­li das. sa­ qar­ Tve­
lo­ Si, md. ri­ on­sa da cxe­
cnobarSi Setanilia rogorc s. q. nis­
wyals So­ ris.
sa­qar­Tve­los er­Ti­a­no­bi­sa­Tvis me­brZol­Ta qu­ sa­xal­xo quCa, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (navTluRi); sergi
Ca, isa­ ni-sa­
mgo­ris r-ni (varkeTili-3); javaxeTis quCidan wulaZis quCidan cixisZiris quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. 20-
mixeil gaxokiZis quCamde. var­ ke­Ti­
lis da­ sax­
le­bis usa­ xe­ ian wleb­ Si. Setanilia Tbilisis quCebis 1926 w. cnobarSi.
lo qu­ Cas zemoxsenebuli sa­ xe­
li ewoda 1999, afxazeTSi aqvs 2 Cixi.
daRupul mebrZolTa pativsacemad. Te­do sa­xo­ki­as quCa, va­ ke-sa­bur­Ta­los r-ni (ve­ Zi­si); ioseb
saqarTvelos samxedro gza, istoriuli saxelwodeba imedaSvilis quCidan xevamde. warmo­ iq­
mna XX s. 50-ian wleb­
gzisa, romelic kavkasionis mTavar qedze gadadis jvris Si. ad­re sa­pro­ eq­tos qu­ Ca er­ qva, 60-ian wlebSi T. saxokias
uReltexiliT (2379 m) da q. Tbiliss akavSirebs q. vla­ saxeli ewoda.
dikavkazTan (CrdiloeTi oseTi; alania). saxelw. s. s. g. nugzar sajaias quCa, vake-saburTalos r-ni (vake); ilia
ga­
Cnda XVIII_XIX ss. mijnaze. `ruseTisken mimavali gza~ WavWavaZis gamziridan veris xeobamde. n. yifSiZis quCis
Tavdapirvelad iwyeboda `diRmis karTan~ (daaxl. iq, sadac monakveTs n. sajaias saxeli daerqva 2003.
vercxlis quCa puSkinis quCaze gamodis) da miuyveboda Sua se­va­nis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ri); mTavar­an­
saukuneebis `diRmis gzas~. XIX s. 20_40-ian wlebSi, golovinis gelozis quCidan martyofis quCamde. warmo­ iq­mna XIX s. bolos.
prospeqtis gaWris Semdeg, gzis sawyisma punqtma `moskovis
Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi
saguSagosTan~ (axland. rusTavelis moednis maxloblad)
Setanilia rogorc goqCis Cixi, Tbilisis quCebis 1926 w.
gadainacvla, olRas quCis (axland. m. kostavas quCa) gayvanis
cnobarSi _ rogorc sevanis Sesaxvevi.
Semdeg _ axland. gmirTa moedanTan. asea datanili Tbilisis
se­va­ni, g o q C a, tba som­ xeT­ Si, udi­ de­sia kav­ ka­si­
a­
Si.
1897 da 1934 wlebis gegmebze. XX s. 60_70-ian wlebSi s. s.
seidabadi, Tbilisis Zv. ubani qalaqis samxr.-aRm. nawilSi,
g. iwyeboda g. saakaZis moednidan. 80_90-ian wlebSi samxedro
md. wavkisiswylis marjv. mxares, Taboris qedis ZirSi. misi
gzis monakveTs l. goTuas quCa, marSal a. gelovanis gamziri
adrind. saxelia „tfilisi“. s. Seerqva XVII s. 30-ian wlebSi,
da daviT aRmaSeneblis xeivani ewoda da s. s. g. saerTod
rostom mefis mier sparseTidan seidebis Camosaxlebis Semdeg.
gavida qalaqis sazRvridan.
Tbilisis 1900 w. magidis kalendarSi s. s. g. Setanilia s-s XVIII_XIX ss. mijnaze xarfuxi ewoda.
saxelSecvlili quCebis siaSi da mas jvris quCa ewodeba, „semionovka“, ix. zemo vere.
magram, rogorc Cans, es saxeli ar damkvidrda. saxelw. se­na­kis quCa, di­ du­be-Cu­ Ru­re­Tis r-ni (axali kukia); le­
ukavSirdeboda jvris daRmarTis marjv. mxares aRmarTul bardis quCidan cxra Zmis quCamde. warmo­ iq­mna XX s. 20-ian
jvars. wleb­Si.
sa­qa­ris quCa, di­ du­
be-Cu­
Ru­ Tis r-ni (axali kukia); ar­
re­ se­na­ki, qa­
la­ qi das. sa­ qar­Tve­lo­ Si (1933_89 _ c x a k a i a).
Tvinis quCidan norios aRmarTamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si. s. svaneTisubani, di­ du­ be-Cu­ Ru­ Tis r-ni (axali kukia);
re­
q. daerqva XX s. 20-ian wlebSi. qalaqis Zv. mikroubani mtkvris marcx. mxares. saxelw. „s.“
sa­qa­ra, zes­ ta­
fo­nis r-nis sof­ le­bis ze­da da qve­da sa­qa­
ris XIX s. II naxevarSi gaCnda.
gavrcelebuli saxelwodeba. sva­ne­Tis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­de­vis r-ni (na­ Za­la­de­vi);
saqnavTobis dasaxleba, isani-samgoris r-ni; dasaxleba maxinjauris quCidan leCxumis II Sesaxvevamde. warmo­ iq­
mna XX
kaxeTis gzatkecilsa da lilos dasaxlebas Soris. s. 20-ian wleb­ Si. Tbilisis 1934 w. gegmaze quCis monakveTi,
saqsofmanqanis dasaxleba, isani-samgoris r-ni; cotne dadianis quCidan niko maris quCamde, datanilia
dasaxleba Wirnaxulis, Tengiz sturuasa da mefrinveleTa rogorc orTqlmavlis quCa.
quCebs Soris. sva­ne­Ti, sa­ qar­ Tve­
los erT-er­ Ti mxa­ re.
saqhidroenergomSenis dasaxleba, isani-samgoris sva­ne­Tisxevis quCa, glda­ ni-na­
Za­la­ de­vis r-ni (na­ Za­la­de­
r-ni; samxedro dasaxlebasa da zemo metalurgebis dasaxlebas vi); giorgi saakaZis quCidan Salva cincaZis I Sesaxvevamde.
Soris. warmoiqmna XX s-Si.
sa­yvi­ris quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­ vis r-ni (na­
de­ Za­la­de­vi); givi svaniZis quCa, vake-saburTalos r-ni (vake); mixeil
mixeil mrevliSvilis quCidan giorgi Wyondidelis quCamde. TamaraSvilis quCidan veris xeobamde. warmoiqmna XX s. 60-
warmo­iq­
mna XX s. 30-ian wleb­ Si. yof. gudokis quCa. s. ian wlebSi. 1965 d. guramiSvilis Sesaxvevi daerqva, 1990
q. daerqva 50-ian wlebSi. adre quCis maxloblad mdebare _ m. TamaraSvilisa. g. svaniZis saxeli ewoda 2003. quCazea
vagonSemkeTebeli qarxnis muSebs samuSao dRis dawyebas, saaqcio saz-ba `vake~.
Sesvenebas da damTavrebas sayviriT atyobinebdnen. aqedan ta­ el sva­ni­Zis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (vardisubani);
ri­
modis quCis saxelic. akaki xoravas quCidan gudauris quCamde. warmo­ iq­mna XIX s-Si.
sa­Cxe­ris quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­de­vis r-ni (zRvisubani); adre erqva gu­ da­ur
­ is Se­sax­ vi. t. sva­
ve­ ni­Zis sa­xe­li ewo­da
usaxelo quCidan Satilis quCamde. yof. Temqis dasaxlebis 1991.
65-e quCa. s. q. daerqva XX s. 60-ian wlebSi. Tbilisis 1934 gudauri, sofeli yazbegis r-nSi. samTo-saTxilamuro
w. gegmaze datanilia amave saxelwodebis quCa; mdebareobda kurorti.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
161

sionis quCa.

svi­ris quCa, glda­ ni-na­

Za­la­
de­vis r-ni (lotkini); iakinTe siR­na­Ris quCa, di­ du­be-Cu­
Ru­
re­Tis r-ni (svaneTisubani);
li­ saSvilis Sesaxvevidan geguTis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. lamis quCidan giorgi jabauris quCamde. warmo­ iq­
mna XX s.
20-ian wleb­ Si. Setanilia Tbilisis quCebis 1926 w. 20-ian wleb­ Si.
cnobarSi. siR­na­Ri, qa­ la­qi aRm. sa­qar­
Tve­
lo­ Si.
svi­ ri, zes­ ta­
fo­ nis r-nis sof­ le­ bis _ pir­ ve­li, me­ or
­ e da ne si­xa­ru­li­Zis gasasvleli, glda­
iva­ ni-na­
Za­
la­de­
vis r-ni
axa­li svi­ ris gavrcelebuli saxelwodeba. (zRvisubani); ivane sixaruliZis quCidan aleqsandre baramiZis
si­o­nis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (ka­ la); erekle II-is quCamde.
qu­Cidan kote (konstantine) afxazis quCamde. am sa­ xel­ wo­de­ ne si­xa­ru­li­Zis quCa, glda­
iva­ ni-na­Za­
la­ de­vis r-ni (zRvis­
bis qu­ Ca jer ki­ dev 1769 w. sa­ buT­ Sia mo­ xse­
ni­e­
bu­li, sa­ xe­
li ubani); ivane sixaruliZis gasasvlelidan Carglis quCamde.
da­kav­Si­re­
bu­
lia aq aR­ mar­Tul si­ o­nis taZarTan (VI_VII ss.). warmoiqmna XX s. 40-ian wlebSi. ad­ re Tem­ qis dasaxlebis 55-e
Setanilia 1841 w. Sedgenil Tbilisis quCebis siaSi. 1921 qu­
Ca er­ qva, 70-ian wlebSi i. sixaruliZis saxeli ewoda. aqvs
qu­Cas n. ba­ ra­TaS­vi­lis sa­xe­li uwodes, 1946-idan _ isev si­ 1 gas.
o­ni­sa. qu­Cis boloSi Tavs iy­ ris me­ tad ko­ lo­ri­ tu­li qu­ Ce­
bi: sko­lis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­ vis r-ni (av­
de­ Wa­la); biWvinTis
bam­bis ri­gi da Sar­de­nis qu­Ca. aq erT dros pa­ta­ra si­raj­xa­nac Sesaxvevidan mtkvris napiramde. warmo­ iq­mna XX s. 60-ian
wleb­ Si. aqvs 1 Cixi.
_ Rvi­ niT mo­ vaW­
re­ Ta ri­ gi _ iyo, r-ic re­ kon­struq­ ci­is dros
anatoli sobCakis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (gareTubani);
ai­
Res (Tbilisis 1934 w. gegmaze am quCis bolo monakveTi,
revaz TabukaSvilis quCidan giorgi aTonelis quCamde. yof.
bambis rigidan k. afxazis quCamde, datanilia rogorc Rvinis
giorgis (wminda giorgis) quCas (axland. a. jorjaZis quCa)
gasasvleli). Sua sa­ u­
ku­ne­
eb­Si aq gan­ la­ge­bu­li yofila erT-
gamoeyo XIX s. bolos. Tavdapirvelad mas _ aleqsandres,
er­Ti um­ niS­
vne­lo­ va­
ne­
si sa­ vaW­ro ri­ gi _ qvemo ba­ za­
ri. s. q.
1900 ki, aq mdebare Tbilisis saxazino palatis gamo, xazinis
ga­di­o­da im dro­ is saz. cen­ tr­Si _ „ba­ to­ nis mo­ e­
dan­ze“ (da­axl.
quCa daarqves. 2004 a. sobCakis saxeli ewoda. quCas marcx.
iq, sa­ dac dRes erek­ le II-is mo­e­da­nia). s. q-ze gan­la­ge­bu­li mxares miuyveba g. leoniZis sax. baRi (yof. aleqsandres
iyo me­ fe­
Ta da did Ta­ vad­Ta sa­sax­le­ e­
bi, qar­ vas­le­bi, ek­le­ si­ baRis qveda nawili).
e­
bi. aRsaniSnavia ba­ to­niS­vil Tek­ les _ erek­ le II-is asu­ lis sololaki, s a l a l a k i, Zveli Tbilisis r-ni. qalaqis Zv.
qar­ vas­
la (ax­ land. sa­ su­li­e­ro aka­de­mia da seminaria; nageboba ubani mtkvris marjv. mxares. uWiravs sololakis qedis das.
ganekuTvneba XIX s. Sua wlebs), ar­ wru­ nis qar­ vas­
la (ax­ land. da mTawmindis qedis samxr. kalTebs Soris mdebare teritoria,
i. gri­ SaS­
vi­
lis sa­ x. Tbi­li­ sis is­to­ ri­is sa­ xel­ mwi­fo mu­ ze­u­ axland. kojris, l. asaTianis, amaRlebis, d. WonqaZisa da g.
mi; XIX s., gadakeTebulia 1912 da 1984). quCaze dgas vanSi leoniZis quCebis midamoebi. s. ist. gareTubnis Semadgeneli
aRmoCenili Zv. w. VII s. brinjaos qandakebis asli da konka. nawilia. adre es terit. eWira qarTlis mefis, dedoflis,
aqvs 1 Ses. (yof. sionis II Ses., Tbilisis 1934 w. gegmaze batoniSvilebisa da sxvaTa baRebs. misi ganaSenianeba daiwyo
datanilia rogorc wiTeli varskvlavis Ses.). XIX s. 30_40-ian wlebSi. TandaTanobiT gaiCexa s-is baRebi da

11. q e
162 e nci k l o p e d i a
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
163

kala, qvemo ubani, sionis, jvaris mamis da noraSenis eklesiebi.

164 e nci k l o p e d i a

sololakis erT-erTi kuTxe.

maTi adgili daikava Tbilisis maRali fenis warmomadgenelTa somxis quCa. Tbilisis quCebis 1940 w. cnobarSi Setanilia
sacxovr. saxlebma. s. q-is saxelwodebiT. aqvs 2 gas.
sololakis xeivani, Zveli Tbilisis r-ni (sololaki); som­ xe­Ti, sa­
xel­mwi­fo samxr. kav­ ka­
si­
a­
Si.
maro mayaSvilis aRmarTidan Tbilisis cixemde. gaSenda so­ ur­bni­si, so­ fe­li qa­re­lis r-nSi.
lolakis qedis Txemze 1935 da mas komkavSiris xeivani ewoda. soRanluRi, yof. sofeli Tbilisis samxr-iT, mtkvris
s. x. daerqva 1990. xeivnis 1 km sigrZis moasfaltebuli gza marjv. mxares. misi adrind. saxelia `yuryuTa~. ixsenieba XVII–
im Zveli keramikuli wyalsadenis trasas miuyveba, r-sac saTave XVIII ss. sigel-gujrebSi. s-s 1973 foniWala daerqva.
wavkis-oqroyanis midamoebSi hqonda da r-iTac feod. xanaSi soRanluRis Sesa­xvevi, Zveli Tbilisis r-ni (xar­ fu­
sasmeli wyliT maragdeboda Tbilisis `deda cixe~ (na­ riyala). xi); iakob curtavelis quCidan giorgi merCulis quCamde.
s. x-is Sua nawilSi SemorCenilia Sua sauk. Tbilisis zRudis warmo­ iq­
mna XIX s. bolos. Setanilia Tbilisis gamgeobis
erT-erTi bastionis – Sahtaxtis nangrevebi. gadmocemiT, mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi.
Tbilisis erT-erT dampyrob Sahs igi Tavis sadgomad aurCevia soxu­mis quCa, di­ du­be-Cu­
Ru­ Tis r-ni (di­
re­ du­be); vaxuSti
– taxti daudgams (aqedan modis saxelw. `Sahtaxti~). varau­ bagrationis quCidan Temur fifias quCamde. warmo­ iq­mna XIX
doben, rom qarTlSi arabebis batonobis xanaSi (VII–X ss.) s-Si. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil
cixis am nawilSi mowyobili iyo observatoria. quCebis siaSi.
xeivanze agebulia ramdenime gadmosaxedi baqani, saidanac iSleba so­xu­mi, qa­la­qi das. sa­qar­
Tve­
lo­ Si, afxa­
ze­
TSi (dedaqalaqi).
qalaqis SesaniSnavi xedi. meore mxares, wavkisiswylis xeobis su­ren spandarianis quCa, isani-samgoris r-ni (av­ la­
ferdobze, gaSenebulia botanikuri baRi. xeivanze aRmarTulia ba­ri); Siraqis quCidan Sorapnis quCamde. warmoiqmna XX s.
monumenti „qarTvlis deda“ (moqandake e. amaSukeli. arqit. I naxevarSi. ad­ re er­ qva gan­zra­
xis qu­ Ca. 40-ian wlebSi s.
s. megreliSvili). aqvea xalxuri da gamoyenebiTi xelovnebis spandarianis saxeli ewoda.
saxelmw. muzeumi. XX s. 90-ian wlebSi Zv. nafuZarze aSenda spartakis gasasvleli, Zveli Tbilisis r-ni (CuRu­
wminda nikolozis ax. eklesia. reTi); elene axvledianis quCidan viqtor gabeskirias
solomon brZenis quCa, ix. mefe solomon brZenis quCa. moednamde. warmoiqmna XIX s-Si. adre erqva spartakis Sesaxvevi
som­xe­Tis I gasasvleli, isa­ ni-sa­ ris r-ni (elia);
mgo­ da grZeldeboda spartakis quCamde. Tbilisis 1934 w. gegmaze
som­xeTis quCidan ganTiadis quCamde. gasasvlelis monakveTi, spartakis quCidan baxvis Sesaxvevamde,
som­xe­Tis II gasasvleli, isa­ ni-sa­
mgo­ris r-ni (elia); datanilia rogorc boboTis Sesaxvevi.
somxeTis quCidan mamkodis quCamde. boboTi, soflebi martvilisa da tyibulis r-nebSi.
som­xe­Tis quCa, isa­ ni-sa­ ris r-ni (elia); Sildis quCidan
mgo­ spar­ta­kis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (Cu­ Ru­re­Ti); viqtor
xevamde. warmo­iq­
mna XX s. I naxevarSi. Tav­ da­
pir­ ve­
lad ur­ bni­ gabeskirias moednidan elene axvledianis quCamde. warmo­ iq­
mna
sis qu­Ca er­
qva, Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc XIX s. bolos. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
165
quCebis siaSi Setanilia rogorc asa­ tu­ris Sesaxvevi. 1922 warmoiqmna XX s. 30-ian wlebSi. Tbilisis 1934 w. gegmaze
spartakis saxeli daerqva. aqvs 1 gas. datanilia rogorc muS­ ko­ris qu­ Ca. 1992 a. sum­ ba­TaS­vil-iuJinis
stambis Cixi, Zveli Tbilisis r-ni (gareTubani); dasawyisi sa­xe­li ewoda.
revaz TabukaSvilis quCidan. warmoiqmna XIX s-Si. muS­ ko­ri, mu­ Sa-ko­ res­pon­den­ti.
kon­stan­ti­ne sta­­nislav­skis quCa, di­ du­be-Cu­Ru­ re­
Tis r-ni ga­bri­el sun­du­ki­a­nis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (Zveli ku­
(di­du­be); rafiel aglaZis quCidan rkinigzamde. warmoiqmna XX kia); daviT aRmaSeneblis gamziridan mixeil winamZRvriSvilis
s. 40-ian wlebSi da k. stanislavskis saxeli ewoda. quCazea quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s. 20-ian wlebSi. daigegma 40-ian
saaqcio saz-ba `didubis wisqvilqarxana~. wlebSi. Tbi­ li­ sis 1851 w. gegmaze datanilia v. ko­ Cu­be­is
Tengiz sturuas quCa, isani-samgoris r-ni (lilos da­ sa­­ saxeliT. XX s. 30-ian wlebSi a. mravianis saxeli daerqva
xleba); dasawyisi mefrinveleTa quCidan. quCas T. sturuas (datanilia Tbilisis 1934 w. gegmaze), 40-ian wlebSi _ g.
saxeli daerqva 2001. sundukianis. aqvs 1 Ses.
aleq­san­dre su­vo­ro­vis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­de­vis r-ni su­ra­mis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (oqrosubani); kote
(lot­ ki­ni); lamisyanis quCidan mTis ferdobamde. warmoiqmna focxveraSvilis quCidan Tamar mefis gamziramde. warmoiqmna
XX s. 50-ian wlebSi da a. suvorovis saxeli ewoda. XIX s-Si. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil
ar­Cil su­la­ka­u­ris quCa, va­ ke-sa­bur­Ta­los r-ni (sa­ bur­Ta­ quCebis siaSi.
lo); konstantine gamsaxurdias gamziridan daviT gamrekelis su­ra­mi, da­ ba da klim. ku­ ror­ ti aRm. sa­ qar­Tve­lo­ Si.
quCamde. adrindel bax­ tri­o­nis qu­Cis mo­nak­veTs a. su­la­ka­u­ris surb-niSanis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (zemo uban­i);
sa­
xe­li da­ er­qva 1999. SoTa yavlaSvilis quCidan ieTim gurjis quCamde. aRniSnulia
da­viT su­li­aS­vi­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (Cu­ Ru­ al. piSCeviCis mier Sedgenil Tbilisis 1785 w. gegmaze. 1841
re­Ti); kosta xeTagurovis quCidan mose ToiZis Sesaxvevamde. w. Sedgenil Tbilisis quCebis siaSi Setanilia axa­ li qu­ Cis
warmo­ iq­
mna XIX s-Si. Tbilisis 1867 w. gegmaze datanilia saxelwodebiT. Tbilisis 1876 w. gegmaze datanilia rogorc
rogorc wyala­ sa­we­
vi qu­
Ca, 1934 w. gegmaze _ rogorc wyalsaqaCi surb-ni­ Sa­
ni­s quCa. saxelw. ukavSirdeba iqve mdgar surb-nSanis
quCa. d. suliaSvilis saxeli daerqva 1965. Semo­ na­xu­
lia XIX ek­
le­ sias, r-ic 1703 (zogierTi cnobiT 1701) Zv. mar­ Tlma­ di­
s. dasasrulis sa­ cxovr. sa­ xle­bi. de­be­li ek­ le­ si­
is na­ngre­ veb­ze au­Se­
ne­bi­aT so­mex gri­ go­ri­a­
ne­
lebs.
ko sul­xa­niS­vi­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (or­
ni­ be­ qu­Cas 1925 ewo­ da a. akofianis sa­ xe­li, 2007 daubrunda Zv.
li­anTu­ba­ni); nikoloz baraTaSvilis quCidan giorgi aTonelis saxeli. quCaze da SesaxvevSi Semo­ na­xu­lia XIX s. da­ sasrulis
quCamde. warmo­ iq­mna XIX s-Si. Tbilisis 1900 w. gegmaze sa­cxovr. sa­ xle­ bi. aqvs 1 Ses. (yof. surb-niSanis, 1925-idan _
datanilia rogorc mcire van­ qis qu­ Ca. 1923-idan n. sul­ xa­ni­Svi­ a. akofianis Ses.).
lis sa­xe­li hqvia. Cix­Si Semo­na­xu­lia XIX s. da­sas­ru­lis sa­ surb-nSani, qarT. _ wminda jvari.
cxovr. sa­ xle­ bi. aqvs 2 Cixi (meore Cixi moicavs sulxaniSvilis
aka­ki sur­gu­la­Zis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­de­vis r-ni (na­ Za­
Sesaxvevis nawils, r-ic goqCis quCamde gadioda).
la­de­vi); cotne dadianis quCidan erosi manjgalaZis quCamde.
sul­xan-sa­bas quCa, Zveli Tbilisis r-ni (so­ lo­la­ki); da­
warmo­ iq­
mna XIX s. dasasruls. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w.
sawyisi giorgi leoniZis quCidan. Tbi­ li­sis 1876 w. gegmaze aR­
Sedgenil quCebis siaSi Setanilia rogorc kon­ duq­ to­ ris qu­ Ca,
niS­nu­
lia ro­ gorc iraklis Se­ sax­ ve­
vi (ad­re am ad­ gi­
leb­Si me­ fe 1961 _ a. ge­ geW­ko­ri­s, 1993 a. sur­gu­la­Zis sa­xe­li da­er­qva.
ser­ go sur­gu­la­Zis quCa, isani-samgoris r-ni (zemo fo­ ni­
Wa­la); rkinigzidan marneulis gzatkecilamde. warmo­iq­mna XX
s. 40-ian wleb­ Si. ad­ re g. e. we­ reT­lis saxeli er­qva, 80-ian
wlebSi s. surgulaZis saxeli ewoda.
ilia (ili­ ko) su­xiS­vi­lis quCa, isa­ ni-sa­
mgo­ ris r-ni (var­
ke­Ti­li-3); viqtor kupraZisa da dimitri aleqsiZis quCebs
So­ ris. ad­ re usa­ xe­
lo qu­ Ca iyo. 1985 i. su­ xiS­vi­lis sa­xe­li
ewoda. 2007 s-is saxeli daerqva quCis mimdebare teritoriaze
arsebul skversac.
sxvi­to­ris quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­de­ vis r-ni (av­
Wa­la); elefTer
andronikaSvilis quCidan sxvitoris Sesaxvevamde. XX s. 50-ian
wlebamde a. we­ reT­lis saxeli er­qva. aqvs 1 Ses.
sxvi­to­ri, so­ fe­li sa­ Cxe­ris r-nSi, sadac da­ i­
ba­
da a. we­ re­
Te­li.
iri­ ne sxir­tla­Zis quCa, va­ ke-sa­bur­ los r-ni (sa­
Ta­ bur­Ta­
lo); aleqsandre yazbegis gamziridan mTis ferdobamde. warmo­
sulxan-sabas quCa.
iq­mna XX s. 50-ian wleb­ Si. quCas i. sxirtlaZis saxeli ewoda
erek­le II-is ba­Re­bi iyo). am quCaze seirnobdnen mefisnacvlis 1977.
sasaxlis sefeqalebi, amitom XIX s. 80-ia­ ni wle­bi­
dan da­ er­
qva si­mon sxir­tla­Zis quCa, va­ ke-sa­ bur­ los r-ni (sa­
Ta­ bur­Ta­
fre­i­
li­nis (frei­ li­na _ se­ fe­
qa­
li) quCa. 1923 _ sa­ ba-sul­ xa­ lo); adam mickeviCis quCidan sairmis quCamde. quCa warmoiqmna
nis, 1948 sul­ xan-sa­bas qu­Ca ewoda. Zi­ri­
Ta­dad gana­Se­ni­
a­
ne­
bu­ XX s. 50-ian wlebSi. ad­ re be­los­ to­ kis qu­Ca er­ qva. s. sxir­
lia Zv. Tbi­li­sis burJua­ zi­
is warmo­
mad­
ge­
nel­ Ta sa­
xle­biT. qu­Cis tla­Zis sa­xe­li ewo­da 1993.
bo­
lo­ Si aR­mar­
Tu­ lia skul­ ptu­ru­li kom­po­zi­
cia „cod­ nis sve­ be­los­to­ki, qa­ la­ qi po­lo­ neT­Si.
ti“ (moqandake v. oniani. arqit. v. abramaSvili). sveti daidga gri­ gol sxu­lu­xi­as quCa, Zveli Tbilisis r-ni (axali
1981 im adgilas, sadac adre qarTvelTa Soris wera-kiTxvis kukia); giorgi Citaias quCidan rkinigzamde. warmo­iq­mna XIX s.
gamavrcelebeli saz-bis Senoba iyo. ix. s.-s. orbeliani. da­sas­ruls. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis
aleq­ dre sum­ba­TaS­vil-iuJinis quCa, glda­
san­ ni-na­
Za­la­ siaSi Setanilia rogorc msro­ lel­ Ta qu­ Ca, 60-ian wlebSi g.
vis r-ni (na­
de­ Za­la­de­vi); likanis quCidan mTis ferdobamde. sxuluxias saxeli daerqva.
166 e nci k l o p e d i a

Zveli Tbilisi. 1890-iani wlebi.

Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
167
168 e nci k l o p e d i a
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
169
ta­bax­me­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (xar­ baS­ki­Ce­Ti, da­ ba dma­ ni­
sis sa­ xel­ wo­de­
ba 1947-mde.

t
fu­xi); dasawyisi xarfuxis Sesaxvevidan. warmo­iq­ ta­ri­el ­ is quCa, Zveli Tbilisis r-ni (mTaw­ min­da); cxemis
mna XX s. I naxevarSi. Tbilisis 1934 w. gegmaze quCidan polikarpe kakabaZis quCamde. warmoiqmna XIX s-Si
datanilia rogorc ya­ ra­
i­
is Se­ sax­ve­
vi, 40-ian da vefxistyaosnis personaJis tarielis saxeli ewoda.
wlebSi t. q. daerqva. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi
ta­bax­me­la, so­ fe­
li q. Tbilisis SemadgenlobaSi. Setanilia rogorc Sesaxvevi.
ya­ra­ia, y a r a i a z i, mtkvris­ pi­ra ve­
li q. rus­ Ta­vis samxr.- erek­ le ta­tiS­vi­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (var­ di­s­
aRm-iT, is­ to­ri­u­
lad cno­ bi­
li iyo ro­ gorc zam­ Tris sa­ Zov­
re­bi u­ba­ni); petre meliqiSvilis quCidan vasil barnovis quCamde.
da qar­Tvel me­ fe­Ta sa­ na­
di­ro ad­ gi­
li. warmoiqmna XIX s. 70-ian wlebSi. Tbilisis 1884 w. gegmaze
galaktion tabiZis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (sololaki); ixsenieba axali holandiis quCis saxelwodebiT. Tbilisis
Tavisuflebis moednidan lado asaTianis quCamde. warmo­ iq­
mna gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi Setanilia
XIX s. 20-ian wlebSi. 1841 w. Sedgenil Tbilisis quCebis rogorc yaz­ be­
gis qu­ Ca, 1991 e. tatiSvilis saxeli ewoda.
siaSi Setanilia rogorc ganis quCa. savaraudoa, rom am quCaze aqvs 1 Cixi.
cxovrobda senatori gani (hani). 1923 ewoda a. wereTlis, 1959 yazbegi, mwvervali kavkasionze (m y i n v a r w v e r i). yof.
– g. tabiZis saxeli. 1984-idan galaktionis quCa erqva. amJamad daba aRm. saqarTveloSi, 2006 daubrunda Zv. saxelwodeba _
isev t. q. hqvia. Zv. SenobaTagan aRsaniSnavia saxli #22 (1883, stefan­ wminda.
arqit. a. zalcmani), r-ic ekleqtikuri xasiaTisaa, fasadebze irak­ li ta­tiS­vi­lis quCa, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (navTluRis
XIX s. evr. arqit. elementebi ostaturadaa Sexamebuli qarT. I dasaxleba); na­vTlu­Ris I da­sax­le­bis VIII Sesaxvevidan II
erovn. motivebTan. #20 saxlSi ganTavsebulia kulturul
Sesaxvevamde. na­vTlu­ Ris I da­ sax­le­
bis yof. VIII quCa. 1983 i.
urTierTobaTa centri `kavkasiuri saxli~, r-is Semadgeneli
ta­tiS­vi­lis sa­xe­li ewoda.
na­
wilia smirnovebis sagvareulo muzeumi _ aleqsandre
ta­Si­ris quCa, di­ du­be-Cu­Ru­ Tis r-ni (axali kukia);
re­
puSkinis memoriali.
xonis quCidan daviT givi­ Svi­
lis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. I
ti­ an ta­bi­Zis quCa, va­
ci­ ke-sa­
bur­ los r-ni (va­
Ta­ ke); maruxis
naxevarSi. 1923-mde vladimeris VI Sesaxvevi erqva, Semdeg _
gmirebis quCidan vakis parkamde. adrindel mcxe­ Tis qu­Cis
monakveTs t. ta­ bi­Zis sa­xe­li daerqva XX s. 70-ian wlebSi. aqvs taSiris Sesaxvevi. datanilia Tbilisis 1934 w. gegmaze. 40-
2 Ses. (I Ses. _ yof. mcxeTis III Ses., II Ses. _ yof. mcxeTis ian wlebSi quCa gaxda.
V Ses.). ta­Si­ri, erT-er­ Ti uZ­ ve­
le­si ku­Txe aRm. sa­ qar­Tve­lo­Si, qve­
tan­Zi­is qu­Ca, va­
ke-sa­bur­Ta­los r-ni (saburTalo); mo qar­ Tl­Si (amJamad som­ xe­
Tis te­ ri­ to­ria).
aleqsandre yazbegis gamziridan sairmis quCamde. warmoiqmna taS­ken­tis quCa, va­ ke-sa­bur­Ta­los r-ni (saburTalo); sair-
XX s. 50-ian wlebSi. ad­ re baS­ ki­
Ce­
Tis qu­Ca er­
qva. 1960 t. q. mis quCidan zemo veZisis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. 50-ian
da­
er­qva. wleb­ Si. 60-ian wlebamde ri­ o­nis qu­ Ca er­qva. aqvs 1 Ses.
tan­Zia, so­ fe­
li bol­ ni­sis r-nSi, sadac daibada sul­ xan-sa­
ba taS­ken­ ti, uz­ be­
ke­
Tis de­ da­
qa­
la­qi.
or­be­
li­ an­i. rioni, mdinare das. saqarTveloSi.

galaktion tabiZis quCa.

sionis taZari.
170 e nci k l o p e d i a

te­legrafis Cixi, Zveli Tbilisis r-ni (or­ be­li­an­Tuba­ni); lev tol­sto­is quCa, Zveli Tbilisis r-ni (Cu­ Ru­re­Ti);
dasawyisi vaxtang orbelianis quCidan. warmoiqmna XIX s-Si. ivane javaxiSvilis quCidan zaarbriukenis moednamde. warmoiqm-
Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis na XIX s. 80-ian wlebSi. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w.
siaSi. am uban­ Si iyo fos­ ta-te­leg­ ra­fi, aqedan modis quCis Sedgenil quCebis siaSi Setanilia rogorc asaqcevi qu­ Ca. XX
saxelic. Semonaxulia XIX s. dasasrulis sacxovr. saxlebi. s. 20-iani wlebidan l. tol­ sto­is sa­xe­li hqvia. aqvs 1 Ses.
giorgi (gia) te­te­laS­vi­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni; Ta­maz to­ro­Se­li­Zis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­de­vis r-ni (na­
daviT aRmaSeneblis gamziridan dimitri uznaZis quCamde. Zaladevi, Rrma­Re­le); albert qarTveliSvilis quCidan RrmaRe-
warmo­iq­mna XIX s-Si. Tvdapirvelad mi­ xe­ i­
lis quCis, 1923-idan lis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. 30-ian wleb­ Si. ad­re de­pu­ta­tis
ple­xa­
no­vis Se­ sax­ vi iyo, 30-iani wlebidan _ z. Cod­
ve­ riS­vi­ qu­Ca er­ qva. 1995 T. toroSeliZis saxeli ewoda.
lis, 1991 g. tetelaSvilis saxeli ewoda. quCas adre ZaRlis tran­spor­tis quCa, di­ du­ be-Cu­Ru­ Tis r-ni (di­
re­ du­be);
Sesaxvevic erqva. akaki wereTlis gamziridan karaleTis quCamde. warmo­ iq­mna XX
teqselis xeivani, didube-CuRureTis r-ni (diRomi); xei­ s. 40-ian wleb­ Si.
vani aleqsandre (sandro) axmetelisa da evgeni miqelaZis iva­ne tur­ge­ne­vis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (Zveli ku­ kia);
quCebs Soris, mose gogiberiZis quCis gaswvriv. xeivans k. ivane javaxiSvilis quCidan arnold Ciqobavas quCamde. XIX
teqselis saxeli ewoda 1999. s. 60-ian wlebSi baRis (zemo baRis) quCa erqva, datanilia
teqseli, kunZuli CrdiloeTis zRvaSi. ekuTvnis nider- Tbi­ lisis 1876 w. gegmaze. 1900 quCas i. turgenevis saxeli
lands. II msoflio omis dros 1945 w. (6 apr. _ 21 maisi) ewoda. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil
t-ze moxda qarTv. tyveTa batalionis ajanyeba germ. dam­ quCebis siaSi.
io­na tus­ki­as quCa, va­ ke-sa­bur­ los r-ni (sa­
Ta­ bur­Ta­lo);
pyrobTa winaaRmdeg. uTanasworo brZolaSi daiRupa 522 qarTv.
viqtor doliZis quCidan iyalTos goramde. warmo­ iq­
mna XX s.
mebrZoli. adgil. mosaxl. daxmarebiT SesaZlebeli gaxda 228
30-ian wleb­ Si. 1963-mde nu­ ni­sis qu­ Ca er­qva, Semdeg i. tus­ ki­as
kacis gadarCena.
sa­
xe­li ewoda.
texili Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (xarfuxi); mdeba­
nu­ ni­si, so­ fe­li xa­ ra­ga­
u­lis r-nSi.
reobda iakob curtavelis quCasa da durnukis Sesaxvevs So-
tyavis I Cixi, Zveli Tbilisis r-ni (qvemo ubani); misasv-
ris.
leli kote (konstantine) afxazis quCidan. warmoiqmna XIX
te­xu­ris quCa, va­ ke-sa­
bur­Ta­los r-ni (sa­ bur­Ta­lo); simon s-Si. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil
Ciqovanis quCidan iyalTos quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. 20-ian quCebis siaSi.
wleb­Si. Tbilisis quCebis 1926 w. cnobarSi Setanilia 2 quCa, tyavis II Cixi, Zveli Tbilisis r-ni (qvemo ubani); misasvle­
texurisa da Waobis. Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia li kote (konstantine) afxazis quCidan. warmoiqmna XIX s-Si.
mxolod Wa­ o­bis qu­ Ca. 40-ian wlebSi Waobis quCas texuris Se­
tanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis
quCasTan erTad t. q. daerqva. siaSi.
te­ xu­ri, mdi­ na­
re das. sa­ qar­
Tve­lo­ Si, ri­ o­
nis marjv. Se­ na­
ka­ tyekul­tu­ris quCa, di­ du­ be-Cu­Ru­re­Tis r-ni (axali kukia);
di. tyekulturis I Sesaxvevidan tyekulturis III Sesaxvevamde.
tvi­Sis quCa, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (metromSenebelTa dasax- warmo­ iq­mna XX s. 20-ian wleb­ Si. 40-ian wlebamde tyekul-
leba); mesxeTis quCidan Tedore uSa­kovis quCamde. warmo­iq­mna turis I quCa erqva. aqvs 3 Ses.
XX s-Si. tye­kul­tu­ra, sa­ xe­
li da­ kav­Si­
re­bu­lia eqim n. xu­ da­do­vis
tvi­ Si, so­ fe­li ca­ ge­
ris r-nSi. mi­
er aq ga­ Se­
ne­
bul tye­ park­
Tan, r-sac mosaxleoba dRe­ sac „xu­
ti­ba­a­nis gasasvleli, glda­ ni-na­Za­
la­ vis r-ni (RrmaRe-
de­ da­do­ vis tyes“ uwo­ debs.
le); tibaanis quCidan gudamayris quCamde. tyekul­tu­ris IV Sesaxvevi, di­ du­be-Cu­Ru­re­Tis r-ni (axa­
ti­ba­a­nis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­de­vis r-ni (RrmaRele); muxra- li kukia); argveTis quCidan samSvildis quCamde.
nis quCidan mTis ferdobamde. warmo­ iq­mna XX s. 40-ian wleb­ Si. tyvar­Ce­lis quCa, va­ ke-sa­bur­ los r-ni (qvayreli); merab
Ta­
adre iyo 46-e quCa. 60-ian wlebSi t. q. daerqva. aqvs 1 gas. aleqsiZis quCidan akuris quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. 40-ian
ti­ba­ a­ni, so­fe­li siR­ na­
Ris r-nSi. wleb­ Si.
ti­ri­fo­nis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (Cu­ Ru­re­Ti); viq- tyvar­Ce­li, qa­ la­qi das. sa­ qar­Tve­lo­Si, afxazeTSi.
tor gabeskirias moednidan samreklos quCamde. warmo­ iq­mna XIX tyvi­a­vis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (Zveli ku­ kia); da-
s-Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi viT aRmaSeneblis gamziridan mixeil winamZRvriSvilis quCamde.
Setanilia rogorc sa­ lo­ mes Se­sax­ve­
vi. t. q. daerqva 1958. warmo­ iq­mna XIX s-Si. adre erqva eklesiis qu­ Ca (aq id­ ga ek­
ti­ri­fo­ni, ve­ li aRm. sa­ qar­
Tve­lo­ Si, Si­ da qar­Tl­ Si. le­ sia, r-is ad­ gil­ zec ax­ la sa­ cxovr. sa­ xlia), 1923 ewoda
ne ti­u­le­ne­vis quCa, glda­
iva­ ni-na­Za­
la­ vis r-ni (glda­
de­ ni); kol­ xi­dis qu­ Ca. Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc
mdebareobs gldanis masivis VI da VIII mikroraionebs Soris. nariyalis quCa. t. q. daerqva 40-ian wlebSi. aqvs 1 Cixi.
yof. usaxelo quCas i. tiulenevis saxeli ewoda 1980. tyvi­a­vi, so­ fe­li go­ ris r-nSi.
ni­
ko­loz ti­xo­no­vis quCa, gldani-naZaladevis r-ni (glda­ kolxida, samxr.-aRm. da aRm. SavizRvispireTis berZn. sa­
ni); TianeTis gzatkecilidan gldanis patara tbamde. warmo­ xelwodeba.
iq­
mna XX s. 50-ian wleb­ Si. ad­
re maq­ sim gor­ kis saxeli er­qva, tyi­bu­lis quCa, glda­ ni-na­Za­la­ vis r-ni (zRvisubani);
de­
1981 n. ti­ xo­no­vis sa­xe­li ewoda. usaxelo quCidan Satilis quCamde. yof. Temqis dasaxlebis
gi­
or­gi tov­sto­no­go­vis quCa, Zveli Tbilisis r-ni; 64-e qu­ Ca. t. q. daerqva XX s. 60-ian wlebSi. Tbilisis 1934
daviT aRmaSeneblis gamziridan ivane javaxiSvilis quCamde. rukaze datanilia amave saxelwodebis quCa, r-ic mdebare-
warmo­iq­mna XIX s. bolos. manamde aq iyo germ. moaxalSeneebis obda axalqalaqisa da axland. cotne dadianis quCebs Soris,
baRebi. quCas imTaviTve daerqva rus. imperator nikoloz II-is gauqm­ da mimdebare teritoriis rekonstruqciis Sedegad.
asulis tatianas (1897_1918) saxeli. am saxeliTaa Setanili tyi­bu­ li, qa­ la­ qi das. sa­ qar­Tve­lo­ Si.
Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi. 1923- tyis Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (mTawminda); ale­
idan _ 25 Te­ ber­vlis, Semdeg 26 ma­ i­sis quCa er­ qva. 1992 g. qsandre WavWavaZis quCidan kote mesxis I aRmarTamde. war-
tov­sto­no­go­vis sa­xe­li ewoda. moiqmna XIX s-Si. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903
to­len­jis quCa, ix. To­ len­jis qu­ Ca. w. Sedgenil quCebis siaSi.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
171
elizbar da vla­ di­mer ubi­la­vebis quCa, isa­ ni- ui­a­ra­Ros I gasasvleli, glda­ ni-na­
Za­la­ vis r-ni (na­
de­ Za­

u sa­mgo­ris r-ni (av­ la­ba­ri); awyuris quCidan avlipi

zurabaSvilis quCamde. warmoiqmna XX s. dasawyis-
Si. Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc
fer­ ma-av­
lab­ris II qu­ Ca. 70-ian wlebSi _ awyuris
la­de­vi); uiaraRos quCidan wromis quCamde.
ui­a­ra­Ros II gasasvleli, glda­ ni-na­Za­
la­ vis r-ni (na­
de­
la­de­vi); uiaraRos quCidan nostis quCamde. Tbilisis 1934 w.
gegmaze datanilia rogorc kisisxevis II da III Sesaxvevebi.
Za­

II Ses., 1995 _ v. ubilavas, 1997 e. ubilavas da v. ubilavas ui­a­ra­Ros III gasasvleli, glda­ ni-na­
Za­la­
de­vis r-ni (na­
saxeli ewoda. Za­la­de­vi); uiaraRos quCidan nostis quCamde.
di­mit­ri uz­na­Zis quCa, isa­ ni-sa­ ris r-ni (na­
mgo­ vTlu­Ri); ui­a­ra­Ros quCa, glda­ ni-na­ Za­
la­de­vis r-ni (na­ Za­la­de­vi); mu­
navTluRis I dasaxlebis V quCidan mTis ferdobamde. navT- SaTa quCidan nikoloz xudadovis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s.
luRis I dasaxlebis IV quCas d. uznaZis saxeli ewoda 1983. 20-ian wleb­ Si. Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc
di­mit­ri uz­na­Zis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (Zveli kukia); Zmobis quCa (dasawyisi) da aga­ ra­kis qu­ Ca. 1958 uiaraRos sa­
zaarbriukenis moednidan mtkvris marcxena sanapiromde. warmo­ xeli ewoda. aqvs 3 gas.
iq­
mna XIX s. 20-ian wleb­ Si mtkvris marcx. sa­ na­
pi­ro­ ze ger­ agaraki, soflebi mcxeTisa da gudauTis r-nebSi.
ma­
neli moaxalSeneebis dasaxlebis Semdeg da Tav­ da­ pir­ve­
lad ki­ri­le uk­le­bas quCa, Zveli Tbilisis r-ni (mTawminda);
sa­
na­pi­
ro qu­ Ca er­qva. am saxeliTaa Setanili 1841 w. Sedgenil
niaRvris quCidan besikis moednamde. warmoiqmna XIX s-Si. ad­ re
Tbilisis quCebis siaSi. vo­ ron­co­ vis (ax­
land. CuRureTis) xi­
iyo ni­ aR­vris qu­Cis I Se­sax­ve­vi. datanilia Tbilisis 1900 w.
dis aSe­ ne­
bis Sem­ deg qu­Cas ewo­da vo­ ron­co­
vis sa­
na­
pi­
ro _ am sa­
gegmaze. k. uklebas sa­ xe­
li ewo­ da 1999. Semonaxulia XIX s.
xe­
liT aR­ niS­nu­lia qa­la­qis 1876 w. gegmaze. 1899 qu­ Cas mi­e­
ni­Wa
dasasrulis sacxovr. saxlebi. aqvs 1 Cixi.
di­di mTav­ ris ni­ ko­loz mi­xe­i­lis Zis sa­xe­li da da­er­qva di­di
mTav­ris qu­ Ca. 1922 _ ka­ mos, 1990 d. uz­na­Zis sa­xe­li ewoda. lesia ukrainkas quCa, ix. lesia ukrainkas quCa.
qu­Cis samxr.-das-iT gan­ la­ge­
bu­li iyo sa­ mxer­
xa­
o­e­
bi, mtkvris pet­ re umi­kaS­vi­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (var­ di­s­uba­
na­
pir­Tan ki _ wis­ qvi­le­
bi, r-Tac XX s. 20-ian wle­ ba­
mde mo­ aR­ ni); galis quCidan Tergis quCamde. warmoiqmna XIX s. miwu-
wi­es. im adgilas, sadac germ. vetcelis mier 1865 daarsebuli ruls. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi
ludis q-na iyo, amJamad muSaobs ludis sawarmo `yazbegi Setanilia rogorc mo­ zdo­ kis Se­ sax­ve­
vi, asevea Tbilisis 1934
1881~. quCazea `viTibi banki jorjia~ (yof. `gaerTianebuli w. gegmaze. 60-ian wlebSi p. umi­ kaS­vi­lis sa­xe­li ewoda.
qarTuli banki~), sruliad saqarTvelos sapatriarqos wmin- mo­zdo­ki, qa­ la­qi Crd. ose­ TSi.
da giorgis sax. kardiologiuri saavadmyofo, v. wiTlanaZis uni­ver­si­te­tis quCa, va­ ke-sa­bur­ los r-ni (de­
Ta­ li­si); mi­
sax. revmatologiis samecn.-praqt. centri, Tbilisis saxelmw. xeil TamaraSvilis quCidan nafetvrebisken mimaval gzamde. warmo­
samed. un-tis a. aladaSvilis sax. sauniversiteto klinika, m. iq­mna XX s. 70-ian wleb­ Si. sa­xe­li ewo­ da 1977, Tsu-is maR­ li­ vi
Sengelias sax. qarTuli medicinis istoriis muzeumi, wminda kor­ pu­
sis aSe­ne­
bis Semdeg. q. Tbilisis mTavrobis 2003 dadgeni-
miqael mTavarangelozis sax. eklesia. Semonaxulia XIX s. lebiT quCas daemata nafetvrebisaken mimavali gzis monakveTi. u.
sacxovr. saxlebi. dgas a. aladaSvilis biusti (moqandake o. q-is nawils orive mxares miuyveba saburTalos sasaflao.
meliqiSvili). nafetvrebi, saagarako adgili Tbilisis das. nawilSi.

dimitri uznaZis quCa.

172 e nci k l o p e d i a
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
173

dimitri uznaZis quCa. sacxovrebeli saxlebi.

174 e nci k l o p e d i a

urbnisis quCa. d a r e j a n i s s a s a x l e .

ur­bni­sis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ri); Rvinis Te­ re uSa­ko­vis quCa, isa­
do­ ni-sa­ ris r-ni (metromSene-
mgo­
aRmarTidan isnis quCamde. warmoiqmna XIX s-Si. Tavdapirve- belTa dasaxleba); mesxeTis quCidan xevamde. warmo­iq­mna XX
lad _ cixis, Semdeg ma­ cxov­ ris quCa er­ qva. Setanilia Tbi- Si da T. uSakovis saxeli daerqva.
s. 50-ian wleb­
lisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi. 1923 irak­li uCa­ne­iS­vi­lis I gasasvleli, va­ ke-sa­bur­Ta­
los
u. q. ewoda. qu­ ze aris erekle II-is meuRlis da­
Ca­ re­ja­nis
r-ni (ba­
ge­bi); irakli uCaneiSvilis quCidan irakli uCaneiSvi-
sa­
sax­lis kom­ pleq­si „sa­Ci­no“ (XVIII s., gadakeTebulia XIX
lis III gasasvlelamde.
s-Si), ci­xis ga­lav­nis na­
STi (XVII s.).
ur­ bni­si, so­fe­
li qa­ re­lis r-nSi. irak­li uCa­ne­iS­vi­lis II gasasvleli, va­ ke-sa­bur­Ta­
los
ure­kis quCa, glda­ ni-na­
Za­la­ vis r-ni (zRvi­
de­ su­ba­ni); petre r-ni (ba­
ge­bi); irakli uCaneiSvilis quCidan irakli uCaneiSvi-
gamyreliZis quCidan Carglis quCamde. Temqis dasaxlebis yof. lis IV gasasvlelamde.
„b“ quCas u. q. daerqva 1967. irak­li uCa­ne­iS­vi­lis III gasasvleli, va­ ke-sa­bur­Ta­
los
ure­ ki, da­
ba ozur­ ge­
Tis r-nSi. r-ni (ba­
ge­bi); irakli uCaneiSvilis quCidan irakli uCaneiSvi-
re­vaz uri­di­as quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­de­vis r-ni (na­ Za­la­de­ lis I gasasvlelamde.
vi); rkinigzis quCidan nikoloz xudadovis quCamde. warmo­iq­ irak­li uCa­ne­iS­vi­lis IV gasasvleli, va­ ke-sa­bur­Ta­
los
mna XIX s. bolos. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil
r-ni (ba­ge­bi); dasawyisi wyneTis gzatkecilidan.
quCebis siaSi Setanilia rogorc iu­ ri­e­
vis qu­Ca. 1923 _ m.
Cod­riS­vi­lis, 1991 r. uri­di­as sa­xe­li da­er­qva. aqvs 1 Cixi. irak­li uCa­ne­iS­vi­lis quCa, va­ ke-sa­
bur­
Ta­los r-ni (ba­
iu­ ri­e­vi, qa­
la­qi es­to­neT­ Si, 1919-idan _ tar­ tu. ge­bi); dasawyisi wyneTis gzatkecilidan. ad­re s. kirovis,
urmis Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (avlabari); iwyebo- Semdeg g. ime­ da­Zis saxeli er­qva. 1993 i. uCa­ne­iS­vi­lis sa­xe­li
da elene axvledianis aRmarTidan. warmoiqmna XIX s. bolos. ewoda. aqvs 4 gas., 3 Cixi.
Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis uwe­ris quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­ vis r-ni (av­
de­ Wa­la); elefTer
siaSi. Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc sazidris andronikaSvilis quCidan vasil yuSitaSvilis quCamde. warmo­
quCa, Semdeg u. S. daerqva. revoluciamdel TbilisSi igi iq­
mna XX s-Si. ad­ re f. ma­
xa­ra­Zis saxeli er­qva, 50-ian wlebSi
warmoadgenda erT-erT saurme gzas.
u. q. ewoda. aqvs 2 Ses., 1 Cixi.
uf­lis­ci­xis quCa, di­ du­ be-Cu­
Ru­ Tis r-ni (axali ku­
re­ kia);
saqaris quCidan norios aRmarTamde. warmoiqmna XX s. dasa- uwe­ra, so­ fe­li onis r-nSi, kurorti.
wyisSi. Setanilia 1925_26 wlebis cnobaTa wignSi `mTeli ujar­mis quCa, isa­ ni-sa­
mgo­ ris r-ni (dolabauri); dola­
tfilisi~. bauris II quCidan ujarmis II Sesaxvevamde. warmo­ iq­
mna XX s.
uf­ lis­ci­ xe, klde­ Si na­ kve­Ti qa­la­qi, erT-er­ Ti uZ­ ve­le­si 30-ian wleb­ Si. aqvs 2 Ses., 1 Cixi.
da­
sax­le­ba kavkasiaSi. mde­ba­re­obs go­ ris r-nSi. ujar­ma, so­ fe­
li sa­ga­re­
jos r-nSi.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
175
fabrikis Sesa­xvevi, Zveli Tbilisis r-ni

f (xa­
r­­fu­xi); vaxtang gorgaslis quCidan vaxtang
gorgaslis II Sesaxvevamde. warmo­

xe­ li da­ kav­

iq­

Si­
mna XIX s-Si.
Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedge-
nil quCebis siaSi. sa­ re­bu­lia wi­ naT
aq ar­ se­bu­l tya­ vis fab­ ri­ka-qar­xneb­Tan.
za­ ria fa­li­aS­vi­lis quCa, va­
qa­ ke-sa­bur­Ta­los r-ni (va­ ke);
korneli kekeliZis quCidan arCil miSvelaZis quCamde. warmo­
iq­
mna XX s. 20-ian wleb­ Si. ad­re _ va­ kis qu­Ca, Tbilisis 1926
w. cnobaris mixedviT vakis prospeqti er­ qva. 1925_26 wlebis
cnobaTa wignSi `mTeli tfilisi~ Setanilia vakis axali quCe-
bis siaSi. 30-ian wlebSi z. fa­ li­aS­vi­lis sa­xe­li daerqva. quCa-
zea al. TvalWreliZis sax. kavkasiis mineraluri nedleulis
in-ti. quCaze, misive saxelobis skverSi, dgas k. gamsaxurdias
Zegli (moqandake T. kikaliSvili, arqit. T. TevzaZe).
zaza fanaskertel-ciciSvilis quCa, ix. zaza fa­ nas­
ker­tel-ciciSvilis quCa.
gu­ram fan­ji­ki­Zis quCa, va­ ke-sa­bur­ Ta­los r-ni (ve­ Zi­si); pe-
kinis gamziridan budapeStis quCamde. adrindeli bu­ da­peS­tis
qu­Cis na­wi­li (I mo­nak­ve­Ti). quCas g. fan­ji­ki­Zis sa­xe­li ewoda
1998. aqvs 2 Ses.
fa­rav­nis quCa, di­ du­
be-Cu­Ru­re­ Tis r-ni (axali ku­ kia);
oTar kapanaZis quCidan ivane miCurinis quCamde. warmo­ iq­mna
XIX s. bolos. aqvs 1 Ses. (Tbilisis 1934 w. gegmaze data-
nilia rogorc artaanis Ses.), 3 Cixi.
fa­ ra­va­ ni, tba ja­ va­
xe­Tis ze­gan­
ze, ni­ now­min­
dis r-nSi.
artaani, ist. mxare samxr. saqarTveloSi.
far­na­vaz me­fis gamziri, va­ ke-sa­bur­Ta­los r-ni (di­ di
di­Ro­mi); giorgi brwyinvalisa da demetre Tavdadebulis qu-
Cebs Soris. usaxelo monakveTs farnavaz I-is saxeli ewoda
1989. gamzirzea Sps hipermarketi `gudvili~.
fa­sa­na­ur ­ is quCa, Zveli Tbilisis r-ni (ve­ re); iakob ni-
kolaZis quCidan varazisxevis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s. zaqaria faliaSvilis quCa #15.
bolos. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis
siaSi Setanilia rogorc Sesaxvevi. asevea Tbilisis 1934 qu­Ca­ze da SesaxvevSi Semo­ na­
xu­lia XIX s. sa­ cxovr. sa­ xle­bi.
w. gegmazec. Tbilisis quCebis 1940 w. cnobarSi Setanilia aqvs 1 gas., 1 Cixi.
rogorc quCa. fe­ ris­cva­le­ ba, m a c x o v r i s f e r i s c v a l e b a. qris­
fa­sa­ na­u­ri, da­ ba du­ Se­
Tis r-nSi. tia­­nuli dRe­ sas­wa­
ul­ i.
irak­li fa­Ra­vas quCa, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ri); fe­ris­cva­le­bis Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (av­
lado mesxiSvilis quCidan aleqsandre borodinis quCamde. la­­ba­ri); urbnisis quCidan metexis quCamde. warmo­iq­mna XIX
warmo­ iq­mna XIX s-Si. 1923-mde didi mTavris kon­ stan­ti­nes s-Si.
(datanilia Tbilisis 1876 w. gegmaze), Sem­ deg le­ nis qu­ Ca fe­rSlis Sesa­xvevi, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (na­ vTlu­Ri); ba­
er­qva (asevea Tbilisis 1934 w. gegmaze). saxelw. dakavSire- R­ daTis quCidan giorgi rTvelaZis quCamde. warmo­ iq­mna XIX
bulia mefis mTavrobis mier 1912 lenis oqros sabadoebis s-Si. ad­ re aq iyo sa­ mxed­
ro hos­ pi­
ta­li da sa­ mxed­
ro-sa­ fer­
muSaTa daxvretasTan. quCas i. fa­ Ra­vas sa­xe­li ewoda 1990. Slo sko­ la. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w.
le­ na, ru­ se­Ti­
sa da msof­ li­os erT-er­ Ti udi­ de­si mdi­na­re. Sedgenil quCebis siaSi.
fe­i­qarTa quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­ de­vis r-ni (naZaladevi); me­li­ ton fi­li­as quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­ vis r-ni (lot­
de­ ki­
nona gafrindaSvilis quCidan Tengiz SeSeliZis quCamde. yof. ni); dasawyisi samRereTis quCidan. warmoiqmna XX s-Si. adre
usaxelo quCas f. q. daerqva 1966. saxelw. ukavSirdeba 1963 lotkinis dasaxlebis I quCa erqva, 70-ian wlebSi m. filias
amuSavebul Salis sarTav fabrikas. quCazea saaqcio saz-ba saxeli ewoda.
fir­do­u­sis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (xar­ fu­xi); vax-
`qarTuli Sali~.
tang gorgaslis quCidan ioseb griSaSvilis quCamde. warmo­
grigol feraZis quCa, vake-saburTalos r-ni (diRomi);
iq­mna XIX s. bolos. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sed-
dasawyisi daviT aRmaSeneblis xeivnidan. agraruli univer-
genil quCebis siaSi Setanilia rogorc bor­ Ca­
los Sesaxvevi,
sitetis dasaxlebis centralur usaxelo quCas g. feraZis Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia a. tagi-zades Sesaxvevis
saxeli ewoda 2007. saxelwodebiT. 40-ian wlebSi firdousis saxeli daerqva.
fe­ris­cva­le­bis gasasvleli, Zveli Tbilisis r-ni aqvs 1 Cixi.
(av­
l­a­ba­ri); qeTevan dedoflis gamziridan feriscvalebis ­borCalo, ist. mxa­ re qve­
mo qar­ Tl­ Si. sa­xelw. mo­ dis XVII
quCamde. warmoiqmna XIX s-Si. s-Si de­ be­
dis xe­ o­
ba­
Si Ca­sax­
le­ bu­li Tur­ qma­
nu­li to­ mis bor­
fe­ris­cva­le­bis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ri); Ca­
lu­ sa­
gan.
urbnisis quCidan isnis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si. data- ko fi­ros­ma­nis moedani, Zveli Tbilisis r-ni (oqros­
ni­
nilia Tbilisis 1867 w. gegmaze. qu­ Cis Tav­ Si dgas XVIII s. ubani); giorgi Citaiasa da niko firosmanis quCebs So-
fe­ris­cva­ le­ bis dedaTa monasteri (irak­ li­sa da da­ ri­as ek­le­ ris. warmo­ iq­
mna XIX s-Si. adre _ mo­ lok­ ne­
bis quCa, Semdeg
sia) da quCis saxelwodebac mas ukavSirdeba. 1923 qu­ Cas v. moloknebis mo­ e­
da­
ni ewoda. XX s. 30-iani wlebidan n. firo-
fig­ne­ris sa­xe­li ewo­da, 1990 kvlav da­ub­run­da Zv. sa­xe­li. smanis (firosmanaSvili) moedani hqvia.
176 e nci k l o p e d i a

ni­ko fi­ros­ma­nis quCa, di­ du­ be-Cu­ Ru­re­

Tisa da Zveli 1876 w. gegmaze datanilia rogorc artileriis quCa. Tbili-
Tbilisis r-nebi (oqrosubani); firosmanis moednidan vagzlis sis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi Setanilia
moednamde. warmo­ iq­
mna XIX s. 40_50-ian wlebSi. aR­ niS­nu­lia batareis quCis saxelwodebiT. Tbilisis 1934 w. gegmaze da-
Tbi­ li­ sis 1876 w. gegmaze mo­ lok­ ne­
bis II qu­ Cis sa­xe­liT. 1900- tanilia rogorc xe­ Cu­aS­vi­
lis qu­ Ca (ix. g. xeCuaSvili). 1959
idan _ mo­ lok­ bis, 30-iani wlebidan n. firosmanis (fi­
ne­ ros­ k. fo­ cxve­raS­vi­lis sa­xe­li ewoda.
ma­naS­vi­li) sa­xe­li hqvia. mo­ris fo­cxiS­vi­lis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­ de­vis r-ni (av­ Wa­
mo­lok­ne­bi, erT-er­ Ti qris­ ti­a­
nu­li seq­ ta ru­ seT­Si. la); elefTer andronikaSvilis quCidan daviT sarajiSvilis
ni­ko fi­ros­ma­nis quCa, isa­ ni-sa­ mgo­ris r-ni (or­ xe­vis quCamde. ad­ re v. ku­ ib­i­Se­vis qu­Ca er­qva. 1995 m. fo­cxiS­vi­lis
dasaxleba); ioane petriwis quCidan giorgi saakaZis quCamde. sa­xe­li ewoda.
ix. n. firosmanaSvili. iva­ne fran­gu­li­a­nis quCa, isa­ ni-sa­mgo­ ris r-ni (li­ los
Te­ mur fi­fi­as quCa, di­ du­be-Cu­ Ru­ re­Tis r-ni (didube); dasaxleba); Wirnaxulis quCidan lilos dasaxlebis II mikro-
akaki wereTlis gamziridan rkinigzamde. ad­ re usa­ xe­
lo mo­ raionamde. warmo­ iq­
mna XX s. 50-ian wleb­ Si. adre a. we­ reT­lis
nak­ve­Ti iyo, Semdeg T. fifias saxeli ewoda. saxeli erqva. 1977 i. frangulianis saxeli ewoda.
eg­na­te da vax­ tang fi­fi­e­bis quCa, di­ du­be-CuRureTis r-ni ton fur­ce­la­Zis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (ga­
an­ re­T­
(di­ du­be); rkinigzidan akaki wereTlis gamziramde. warmo­iq­mna u­ba­ni); rusTavelis gamziridan vaxtang orbelianis quCamde.
XIX s. mi­ wu­ ruls. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil
warmo­ iq­
mna XIX s. 30-ian wleb­ Si. 1841 w. Sedgenil Tbilisis
quCebis siaSi Setanilia rogorc tram­ va­is qu­
Ca, 70-ian wlebSi
quCebis siaSi Setanilia rogorc ba­ ro­nis qu­ Ca. saxelw. ukav-
_ v. vo­ ro­ni­nis, 1997 e. fi­fi­as da v. fi­fi­as sa­xe­li ewoda.
Sirdeba kavkasiis mTavarmmarTvelis g. rozenis tituls. 1922
fiqris gora, Zveli Tbilisis r-ni; Tbilisis mikroubani
a. fur­ ce­la­Zis sa­xe­li daerqva. quCaze gamodis s. janaSias sax.
mtkvris marjv. mxares, veris ubnis nawili, axland. m. kosta-
saqarTv. erovnuli muzeumis adm. korpusi. Semo­ na­
xu­lia XIX s.
vas, i. nikolaZis da varazisxevis quCebs Soris. mikroubani
da­sas­ru­li­ sa da XX s. da­ sa­
wyi­
sis sa­ cxovr. sa­ xle­ bi.
gaCnda XX s. 20-ian wlebSi.
fSa­vis quCa, didube-CuRureTisa da isani-samgoris r-nebi
fo­Tis quCa, di­ du­be-Cu­
Ru­ Tis r-ni (di­
re­ du­be); rkinigzi-
dan daviT yifianis quCamde. warmo­ iq­mna XIX s-Si. Setanilia (elia); rkinigzis liandagidan Tamaz mujiriSvilis quCamde.
Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi. warmo­ iq­
mna XX s. 30-ian wlebSi. ad­ re er­ qva kibalCiCis xevi.
fo­Ti, qa­ la­ qi das. sa­qar­
Tve­lo­ Si. 1953-idan f. q. hqvia. ix. n. kibalCiCi.
foniWala, isani-samgoris r-ni. sacxovr. r-ni Tbilisis fSa­ vi, mxa­ re aRm. sa­ qar­Tve­los mTi­ a­
neT­Si.
samxr. nawilSi, mtkvris marjv. mxares, marneulisken mimaval omar fxakaZis quCa, vake-saburTalos r-ni (saburTalo);
rkinigzasa da mtkvars Soris. f-s 1973-mde soRanluRi er- dasawyisi universitetis quCidan. nafetvrebisken mimavali
qva. dagegmarda 1970. gamoiyofa zemo da qvemo foniWalis gzis paralelurad arsebul usaxelo monakveTs o. fxakaZis
dasaxleba da foniWala-3. saxeli ewoda 2003.
fos­tis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ri); qeTevan de- nafetvrebi, saagarako adgili Tbilisis das. nawilSi.
doflis gamziridan aleqsandre wurwumias quCamde. warmo­ iq­
mna fxo­vis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (or­ be­li­anT­u­ba­ni); ana-
XIX s. bolos. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. toli sobCakis quCidan anton furcelaZis quCamde. warmo­
Sedgenil quCebis siaSi. re­ vo­lu­ ci­a­mde am qu­ Cis max­lob­ lad iq­mna XIX s. I naxevarSi. 1841 w. Sedgenil Tbilisis quCebis
mde­ ba­
re­ob­
da Tbi­ li­sis II sa­
fos­ to gan­ yo­ fi­
le­ba. aqvs 1 Ses., 1 siaSi Setanilia rogorc fostis quCa, 1903 w. Sedgenil
Cixi. quCebis siaSi ki – rogorc ner­ se­so­vis qu­ Ca. 1925 daerqva f.
kon­ stan­ ti­
ne (ko­ te) fo­cxve­raS­vi­lis quCa, Zveli q. Semo­ na­
xu­lia XIX s. sa­ cxovr. sa­ xli.
Tbilisis r-ni (oqrosubani); mixeil winamZRvriSvilis quCi- fxo­vi, f x o ­ e­T i, is­ to­ ri­ul-ge­ og­ra­
fi­ u­li mxa­ re aRm. sa­
dan niko firosmanis quCamde. warmo­ iq­mna XIX s-Si. Tbilisis qar­ Tve­lo­ Si. fSavisa da xevsureTis uZvelesi saxelwodeba.

fiqris gora.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
177
rab qav­Ta­ra­Zis quCa, glda­
me­ ni-na­Za­
la­de­vis r-ni be­
sa­ on qe­bu­ri­as da­sax­le­ba, isa­
ri­ ni-sa­mgo­ris r-ni. dasax-

q (naZa­
ladevi); cotne dadianis quCidan axalqalaqis
quCamde. usa­xe­lo monakveTs m. qavTaraZis sa­
ewoda 1995. quCazea Sps `nikora~.
pet­re qav­Ta­ra­Zis quCa, va­ ke-sa­bur­ Ta­
xe­

los r-ni
li
leba Tbilisis samxr.-aRm. nawilSi, samxedro da aeroportis
dasaxlebebs Soris. ad­
1999 mi­
be­
sa­ri­
Wa b. qe­
en­i­
re er­ qva qve­
bu­ri­as sa­xe­li.
on qe­bu­ri­as da­sax­le­bis:
mo aleq­ se­
ev­
kis da­sax­le­ ba.

(de­li­si); vladimer jiqias quCidan aleqsandre yazbegis gam- I quCa, III quCidan II quCamde.
ziramde. yazbegis gamziris gagrZeleba. quCas p. qav­ Ta­ra­Zis II quCa, dasawyisi I quCidan.
saxeli daerqva XX s. 70-ian wlebSi. quCazea saqarTv. maRali III quCa, V quCidan leo daviTaSvilis quCamde.
teqnologiebis erovn. centri, Sps samkurnalo kombinati. aqvs IV quCa, III quCidan iakob xvedelianis quCamde.
1 Cixi. V quCa, dasawyisi III quCidan.
meliton qanTarias quCa, vake-saburTalos r-ni (veZisi); be­
sa­ on qe­bu­ri­as quCa, glda­
ri­ ni-na­
Za­
la­ vis r-ni (na­
de­
iuri gagarinis quCidan Jiuli Sartavas quCamde. warmoiqmna Zaladevi); noe CxikvaZis quCidan nikoloz kaxianis quCamde.
XX s. 50-ian wlebSi. adre kolxeTis II Ses. erqva, 1968-idan _ warmo­ iq­
mna XX s. 20-ian wleb­ Si. 40-ian wlebamde ki­ sis­xe­vis I
i. gagarinis II Sesaxvevi. 1999 a. gaxokiZis saxeli ewoda, 2006 qu­Ca er­qva, Semdeg b. qe­ bu­ri­as sa­xe­li ewoda.
_ meliton qanTariasi. ki­sis­xe­vi, mdi­ na­
re da so­ fe­
li Te­ la­vis r-nSi.
qa­re­lis quCa, va­ ke-sa­
bur­ los r-ni (sa­
Ta­ bur­Ta­lo); viqtor qe­dis ko­mu­nis quCa, isani-samgoris r-ni (navTluRi); bog-
doliZis quCidan iyalTos quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. 20-ian dan xmelnickis quCidan TeTri wyaros quCamde. warmo­ iq­mna XIX
wleb­ Si. Setanilia Tbilisis quCebis 1926 w. cnobarSi. s. bolos. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis
qa­re­li, qa­ la­qi aRm. sa­qar­
Tve­lo­Si. siaSi Setanilia rogorc mamukas quCa. 30-ian wlebSi q. k. q.
qar­Tvel­Ta da eb­ra­el­Ta Zmo­bis xeivani, glda­ ni-na­ daerqva. datanilia Tbilisis 1934 w. gegmaze. aqvs 1 Ses.
Za­
la­ vis r-ni (gldani); qerCisa da omar xizaniSvilis quCebs
de­ qeda, daba das. saqarTveloSi, aWaraSi.
Soris. saxeli daerqva 1999. qe­dis ko­mu­na, erT-er­ Ti pir­ ve­
li (jer ki­ dev ko­leq­ti­ vi­
za­
al­ bert qar­Tve­liS­vi­lis quCa, glda­ ni-na­Za­la­de­vis r-ni ci­is da­wye­ ba­
mde) msxvi­ li sas.-sam ar­ te­li, r-ic Camo­ ya­
lib­ da
(naZaladevi); cotne dadianis quCidan Tamaz toroSeliZis ni­
now­min­dis r-nis sof­ le­ bis ze­ mo da qve­ mo qe­ dis ba­
za­ze.
quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. 40-ian wleb­ Si da m. ras­ ko­vas saxeli qe­dis Se­sax­ve­vi, Zveli Tbilisis r-ni (Cu­ Ru­reTi); elene
daer­ qva. 1995 a. qarTveliSvilis saxeli ewoda. axvledianis quCidan niko lomouris quCamde. warmo­ iq­
mna XX
le­ van qar­Tle­liS­vi­lis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­de­vis r-ni s. dasawyisSi. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil qu-
(lot­ ki­ni); vladimer (lado) aleqsi-mesxiSvilis quCidan ale- Cebis siaSi Setanilia rogorc qe­ da­be­
kis Sesaxvevi, Tbilisis
qsandre sumbaTaSvil-iuJinis quCamde. warmoiqmna XIX s-Si. quCebis 1926 w. cnobarSi _ rogorc q. S. aqvs 2 Cixi.
adre erqva didi mTavris dimitris saxeli. Setanilia Tbili- qeTevan dedoflis gamziri, isa­ ni-sa­
mgo­risa da Zveli
sis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi. 1923 _ T. Tbilisis r-nebi (av­ la­ba­ri, na­vTlu­Ri); avlabris moednidan
ka­ma­lo­vi­s, 1999 l. qarTleliSvilis saxeli ewoda. moskovis gamziramde. magistraluri quCa, r-ic navTluRs
qar­Tlis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­
de­vis r-ni (naZaladevi, Rrma- akavSirebs qalaqis centr. r-nebTan. ZvelTaganve cnobili iyo
Rele); eka beJaniSvilis quCidan RrmaRelis quCamde. warmo­iq­ kaxeTis gzis saxeliT. asea datanili vaxuSti batoniSvilis
mna XX s. 40-ian wleb­ Si. aqvs 2 Ses., 4 Cixi. mier Sedgenil Tbilisis 1735 w. gegmazec. Tbilisis 1867
qar­Tli, mxa­ re aRm. sa­qar­
Tve­lo­Si. w. gegmaze datanilia rogorc kaxeTis quCa, 1895 w. gegmaze

petre qavTaraZis quCa.

12. q e
178 e nci k l o p e d i a

qeTevan dedoflis gamziri.

_ rogorc kaxeTis didi quCa. 1923 _ s. Sa­ u­mi­a­ni­s, 1990 qvemo gomis II Cixi, Zveli Tbilisis r-ni (kldisubani);
– qeTevan wamebulis, 2005 qeTevan dedoflis saxeli daer- gomis quCidan mTis ferdobamde. Tbilisis 1934 w. gegmaze
qva. gamzirze dgas p. adamianis sax. somxuri saxelmw. dram. datanilia rogorc azizbekovis I Sesaxvevi (Semdeg _ aziz-
Teatris Senoba (1936; arqit. m. ter-miqelovi), q. d. g-isa bekovis Sesaxvevi).
da Telavis quCis kuTxeSi _ xuTvarskvlaviani sastumro qve­mo ve­Zi­si, va­ ke-sa­
bur­Ta­los r-ni (ve­ Zi­si); dasaxleba
`Seraton-metexi-palasi~ (1991; arqiteq­ torebi: e. Cakmani, S. Tbilisis das. nawilSi. Jiuli Sartavasa da iuri gagarinis
yavlaSvili). q. d. g-isa da kaxeTis gzatkecilis Sesayar- quCebsa da heidar alievis sanapiros Soris.
Tanaa Sps `isani~. Semonaxulia XIX s. II naxevris sacxovr. qvemo metalurgebis dasaxleba, isani-samgoris r-ni
saxlebi. gamzirze dgas mefe farnavaz I-is Zegli (moqandake (navTluRi); dasaxleba zemo metalurgebis dasaxlebasa da
e. amaSukeli. arqiteqtorebi: S. yavlaSvili, v. rcxilaZe). ga- gardabnis gzatkecils Soris.
modis metros sadgurebi `avlabari~, „300 aragveli“, „isani“, qvemo ubani, Zveli Tbilisis r-ni; Tbilisis ist. ubani, ka­
`samgori~. lis nawili. SemosazRvrulia axland. k. afxazisa da S. dadi-
kaxeTi, mxare aRm. saqarTveloSi. anis quCebiTa da sololakis qediT. mdebareobs kalis centra­
qer­Cis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­ vis r-ni (glda­
de­ ni); daviT sara- luri arteriis _ k. afxazis quCis marjvniv. saxeli ewoda
jiSvilis quCidan TianeTis gzatkecilamde. TianeTis gzatkeci- zemo ubanTan SedarebiT qvemo mdebareobis gamo. q. u-is ist.
lis monakveTs qerCis quCis sa­xe­li da­er­qva 1973. centria axland. vaxtang gorgaslis moedani.
qer­Ci, qa­ la­qi uk­ ra­i­
na­
Si, yi­ri­
m­
Si. ssrk-ger­ ma­
ni­is omis qviS­xe­Tis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­
de­vis r-ni (Rrma­ Re­le); da-
(1941_45) dros aq ga­ mar­Tul brZo­ lebs mra­
va­
li qar­ Tve­
li viT guramiSvilis gamziridan rkinigzamde. warmo­ iq­
mna XX s.
meomris si­co­cxle Se­ e­
wi­
ra. 40-ian wleb­ Si. pirvel quCas q. q. ewoda 50-ian wlebSi.
qviS­xe­ Ti, so­ fe­
li xa­Su­ris r-nSi, kurorti.
qva­lo­nis I quCa, ix. kaxa maniJaSvilis quCa.
zurab qvliviZis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (axali ku­ kia);
qva­lo­nis II quCa, ix. atocis quCa.
arnold Ciqobavas quCidan terenti granelis quCamde. warmo­
qvayreli, va­ ke-sa­
bur­ los r-ni (saburTalo); saburTalos
Ta­ iq­
mna XIX s. 40-ian wleb­ Si. adre erqva aguris quCa (saxelw.
teritoriaze XIX s-Si warmoSobili sofluri dasaxleba. ukavSirdeba quCaze mdgar aguris qarxanas). 1875 daerqva
mdebareobda mtkvris marjv. mxares. ekava daaxl. axland. spor- qalaqisTavis – i. Tu­ ma­ vis (TumaniSvilis) sa­
no­ xe­
li (data-
tis sasaxlisa da misi mimdebare teritoria. ganaSenianeba dai- nilia Tbilisis 1876 w. gegmaze). 1923 _ mixeil bo­ Wo­riS­
vi­
lis
wyo XX s. 30-iani wlebidan. (Zv. revolucioneri), 1958 _ m. bo­ Wo­ri­Zis, 1992 _ v. Cer­qe­
qvemo aleqseevkis dasaxleba, ix. besarion qeburias ziS­vi­lis, 2007 z. qvliviZis sa­xe­li ewoda. aqvs 1 Ses.
dasaxleba. leo qi­aC ­ e­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (ve­ re); vardebis
qvemo gomis Cixi, Zveli Tbilisis r-ni (qvemo ubani); be- revoluciis moednidan veris baRamde. warmo­ iq­mna XIX s. II
Tlemis quCidan askanis quCamde. na­
xe­var­
Si. Tbilisis 1876 w. gegmaze datanilia rogorc g.
qeTevan dedoflis gamziri. f a r n a v a z I - i s Z e g l i .
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
179
180 e nci k l o p e d i a

yor­ Ra­no­
vis qu­ Ca. aq, olRas (axland. m. kostavas) quCisa da qsnis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­ de­vis r-ni (Rrma­ Re­le); daviT
veris daRmarTis kuTxeSi, cxovrobda msxvi­ li me­sa­
kuT­ re g. g. guramiSvilis gamziridan nona gafrindaSvilis quCamde. war-
yor­Ra­no­vi da quCac mis saxels atarebda. 1923 da­er­qva g. n. moiqmna XX s. 40-ian wlebSi. me-3 quCas q. q. ewoda 50-ian
yor­Ra­no­vis, Sem­deg _ k. sa­ja­i­as, 1948 _ vaJa-fSa­ve­la­s, 1964 wlebSi.
ki _ l. qi­ a­Ce­lis sa­xe­li. quCazea lurji monasteri (andria qsa­ ni, mdi­na­
re aRm. sa­ qar­Tve­lo­ Si; so­ fe­li mcxe­ Tis r-nSi.
pirvelwodebulis eklesia), q. q-isa da n. nikolaZis qu- ser­go qsov­re­lis I gasasvleli, glda­ ni-na­Za­
la­
de­vis
Cis gadakveTaze _ ioane RvTismetyvelis eklesia. Semonaxulia r-ni (naZaladevi); Tmogvis quCidan sergo qsovrelis
XIX s. dasasrulisa da XX s. dasawyisis sacxovr. saxlebi. quCamde.
qi­zi­yis quCa, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (navTluRi); dasawyisi ser­go qsov­re­lis II gasasvleli, glda­ ni-na­Za­
la­
de­vis
kaxeTis gzatkecilidan. warmoiqmna XX s. 40-ian wlebSi. r-ni (naZaladevi); sergo qsovrelis quCidan eka beJaniSvilis
qi­zi­yi, is­ to­ ri­
u­li mxa­ re aRm. sa­ qar­Tve­lo­ Si, ka­
xeT­ Si. quCamde.
oTar qin­qla­Zis quCa, di­ du­be-Cu­ Ru­ Tis r-ni (axali
re­ ser­go qsov­re­lis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­de­vis r-ni (naZa-
kukia); giorgi Citaias quCidan piatigorskis quCamde. warmo­ ladevi); cotne dadianis quCidan eka beJaniSvilis quCamde.
iq­mna XIX s. bolos. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedge- Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc elmavlis quCa.
nil quCebis siaSi Setanilia rogorc anas qu­ Ca. 1923-idan _ 1938 daerqva a. sta­ xa­no­vis, 1995 _ s. qsovrelis saxeli. aqvs
a. ego­ ro­vis (datanilia Tbilisis 1934 w. gegmaze), Semdeg p. 2 gas., 3 Cixi.
Sir­So­vis saxeli er­qva. o. qinqlaZis saxeli ewoda 1997. aleqsandre qu­Ta­Te­laZis quCa, gldani-naZaladevis r-ni
qin­Zma­ra­u­lis quCa, isa­ ni-sa­mgo­ ris r-ni (zemo meta- (naZaladevi); giorgi Wyondidelis quCidan cisartyelas Se-
lurgebis dasaxleba); petre da ioseb ocxelebis quCidan saxvevamde. warmoiqmna XX s. 30-ian wlebSi. Tbilisis 1934
gardabnis gzatkecilamde. warmo­ iq­mna XX s. 40-ian wleb­ Si. w. gegmaze datanilia traqtoris quCis saxelwodebiT. ix. a.
1967 quCis erT monakveTs _ kairos, 1996 ki g. lorTqi- quTaTeli.
faniZis saxeli daerqva. quCazea Tbilisis grexili avejis apo­lon qu­Ta­Te­la­Zis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (gareT­
kombinatis bazaze Seqmnili saaqcio saz-ba `sakarcxuli~. ubani); revaz laRiZis quCidan SoTa mesxias quCamde. warmo­
qin­Zma­ra­ul ­ is Sesaxvevi, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (navT- iq­
mna XIX s. II na­ xe­
var­ Si. Tbilisis 1867 w. gegmaze datani-
luRi); qinZmaraulis quCasa da gardabnis gzatkecils Soris. lia rogorc saldaTis Sesaxvevi. Tbilisis gamgeobis mier
SesaxvevSia Sps #5 saavadmyofo-poliklinikuri gaerTianeba, 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi Setanilia kadetis Sesaxvevis
wminda barbares qvemo eklesia (VIII s.). saxelwodebiT; 1923-idan _ kursantebis Sesaxvevi, 30-iani
qin­Zma­ra­u­lis II Sesaxvevi, isa­ ni-sa­
mgo­ris r-ni (navT- wlebidan a. ger­ ce­nis Se­ sax­
ve­vi er­qva (ix. a. gerceni). 1992 a.
luRi); moskovis gamzirsa da qinZmaraulis quCas Soris. adre qu­Ta­Te­la­Zis sa­xe­li ewo­da. Semonaxulia XIX s. dasasrulis
qinZmaraulis quCa erqva. sacxovr. saxlebi.
qin­Zma­ra­u­lis Cixi, isa­ ni-sa­
mgo­ ris r-ni (navTluRi); da- io­vel qu­Ta­Te­la­Zis quCa, va­ ke-sa­bur­ los r-ni (va­
Ta­ ke);
sawyisi qinZmaraulis II Sesaxvevidan. mose janaSvilis quCidan mrgval baRamde. warmo­ iq­
mna XX s.
qin­Zma­ ra­ul ­ i, ad­ gi­li aRm. sa­ qar­ Tve­lo­ Si, yvar­lis r-nSi. 30-ian wleb­ Si. Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc
ge­
ron­ ti qi­qo­Zis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (so­ lo­la­ki); iribis quCa, Semdeg iribis I quCa daerqva. 50-ian wlebSi _
giorgi leoniZis quCidan lado asaTianis quCamde. XVIII s-Si am klu­ xo­ ris qu­ Ca, 70-ian wlebSi ki i. qu­ Ta­Te­la­Zis sa­xe­li
ad­gi­leb­Si da­ re­ja­
n de­ do­ flis ba­ Ri iyo. qu­ Ca warmo­iq­
mna XIX s. ewo­ da.
20-ian wleb­ Si. aq mde­ ba­
re­ob­da ke­
Til­ So­bil qal­ Ta in-ti (da­ ar­ klu­xo­ri, qa­ laq ka­ ra­Ca­
ev­skis sa­ xelw. 1944_57 wleb­ Si
sda 1840) da qu­ Ca­
mac aqe­ dan mi­i­
Ro sa­ xe­
lwodeba _ in­ sti­ tu­ tis (stavropolis mxare; ruseTis federacia).
qu­Ca (Setanilia 1843 w. Sedgenil Tbilisis quCebis siaSi). in- ka­
lis­ tra­te qu­Ta­Te­la­Zis quCa, va­ ke-sa­bur­ Ta­
los r-ni
tis gada­ ta­nis Sem­ deg (1857) da­ er­qva Zve­ li in­sti­tu­ tis qu­ Ca (delisi); dasawyisi aleqsandre yazbegis gamziridan. adre a.
(datanilia Tbilisis 1876 w. gegmaze). 1900-idan _ i. pas­ ke­vi­Ci­s, yaz­be­gis gamziris Ci­ xi iyo. 1999 k. qu­ Ta­Te­la­Zis sa­xe­li
1923-idan _ f. ma­ xa­ra­Zis, 1990-idan g. qi­qo­Zis saxeli hqvia. ewoda. quCazea saaqcio saz-ba `saqsaSenmecniereba~.
quCazea T. wereTlis sax. saxelmwifosa da samarTlis da p. aleq­ san­dre qu­Ta­Te­lis quCa, va­ ke-sa­bur­ Ta­los r-ni (sa­
guguSvilis sax. ekonomikis in-tebi. na­ ge­
bo­ba­
Ta­
gan aR­ sa­niS­ na­via bur­Ta­lo); Jiuli Sartavas quCidan Tina iosebiZis quCamde.
XIX s. 50-ia­ ni, 90-ia­ ni ww. (yof. S. dadianis sax. xe­ lov­ ne­bis warmo­ iq­
mna XX s. 40-ian wleb­ Si da n. SCor­ sis saxeli daer-
mu­Sak­Ta sa­xli) da XX s. da­ sa­
wyi­sis sa­ cxovr. sa­ xle­ bi. qva. 1993 a. qu­ Ta­Te­lis sa­xe­li ewoda.
ser­ go qo­bu­la­Zis quCa, isa­ ni-sa­ mgo­ris r-ni (navTluRis qu­Ta­i­sis quCa, di­ du­be-Cu­Ru­ Tis r-ni (di­
re­ du­be); kosmo-
I dasaxleba); na­vTlu­Ris I da­sax­le­bis VIII Sesaxvevidan di- navtebis sanapirodan akaki wereTlis gamziramde. warmo­ iq­mna
mitri uznaZis quCamde. navTluRis I dasaxlebis XI quCas s. XIX s-Si. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedge-
qo­bu­la­Zis saxeli ewoda 1983. nil quCebis siaSi. aqvs 1 Ses.
qo­bu­le­Tis quCa, va­ ke-sa­bur­Ta­ los r-ni (va­ ke); giorgi qu­ Ta­i­si, qa­ la­qi das. sa­ qar­Tve­lo­ Si.
SatberaSvilis quCidan mcxeTis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. nikoloz (ni­ ko) qum­si­aS­vi­lis quCa, Zveli Tbilisis
30-ian wleb­ Si. Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc r-ni (xarfuxi); iakob curtavelis quCidan mTis ferdobamde.
meore SroSis quCa. 40-ian wlebSi q. q. daerqva. aqvs 1 Ses. warmo­ iq­
mna XIX s-Si. Tbilisis 1900 w. kalendarSi Seta-
qo­bu­le­Ti, qa­ la­ qi da ku­ ror­ ti das. saqarTveloSi, aWa- nilia rogorc mirzoevis quCa (ix. mirzoevebi), 1923-idan
raSi. abi­
lo­ vis qu­Ca er­ qva, 60-ian wlebSi n. qum­ si­aS­vi­lis sa­xe­li
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
181
ewoda. aqvs 2 Ses. (I Ses. _ yof. meSedovskis Ses., II Ses. _ warmo­ iq­
mna XIX s. bolos. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w.
yof. saTaris Ses.; Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 Sedgenil quCebis siaSi Setanilia rogorc par­ kis quCa, saxeli
w. Sedgenil quCebis siaSi). ewoda xudadovis tye-parkTan siaxlovis gamo. 1925 k. cin­ ca­Zis
so­lo­mon qur­di­a­nis gasasvleli, di­ du­be-Cu­
Ru­
re­
Tis saxeli daerqva. Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc
r-ni (axali kukia); solomon qurdianisa da cotne dadianis lado quTaTelaZis (bolSeviki) quCa. 40-ian wlebSi _ s. zaq­
quCebs Soris. ra­Zis, 1992 s. qur­di­a­nis sa­xe­li ewoda. aqvs 1 gas., 2 Ses.
Cil qur­di­a­nis quCa, di­
ar­ du­be-Cu­
Ru­re­Tis r-ni (di­du­ qurTebis dasaxleba, di­ du­
be-Cu­
Ru­ Tis r-ni (axali
re­
be); vladimer maiakov­skis quCidan akaki wereTlis gamziramde. ku­kia); kukiis ZmaTa sasaflaosTan.
warmo­iq­
mna XIX s. bolos. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w.
Sedgenil quCebis siaSi Setanilia rogorc glda­ nis qu­Ca. ili­ ko qur­xu­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ri);
1990 a. qur­ di­a­nis sa­xe­li ewoda. nikoloz izaSvilis quCidan guTnis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX
za­ ria qur­di­a­nis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (Zveli kukia);
qa­ s-Si. ad­ re eta­ pis qu­Ca er­qva (datanilia Tbilisis 1876 w.
dimitri uznaZis quCidan mixeil winamZRvriSvilis quCamde. war- gegmaze), XX s. 60-ian wlebSi i. qur­ xu­lis sa­xe­li ewoda.
moiqmna XIX s. 30-ian wlebSi. adre aleqsis quCa erqva. saxeli aqvs 1 Ses. (Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc
daerqva 1850 didi mTavris aleqsis (aleqsi aleqsandres Ze) daRestnis gas.).
dabadebasTan dakavSirebiT. datanilia Tbilisis 1851 w. gegmaze. gi­
or­ gi qu­CiS­vi­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (ve­ re);
1923 ewoda n. CerniSevskis saxeli, 2000 adrindeli n. Cerni- Salva RambaSiZis quCidan iakob nikolaZis quCamde. warmo­ iq­mna
Sevskis quCis nawils z. qurdianis saxeli daerqva. Semonaxulia XIX s-Si. ad­ re ma­te­
ri­a­
lu­ri qu­Ca er­
qva (datanilia Tbilisis
XIX s. dasasrulis sacxovr. saxlebi. aqvs 3 Cixi. 1897 da 1934 wlebis gegmebze), XX s. 50-ian wlebSi g. qu­
so­lo­mon qur­di­a­nis quCa, di­ du­be-Cu­Ru­
re­Tis r-ni (axali CiS­vi­lis sa­xe­li ewoda. quCazea sastumroebi `primavera~ da
kukia); solomon qurdianis I Sesaxvevidan xudadovis quCamde. `vere-palasi~. aqvs 1 Ses.

leo qiaCelis quCa.

182 e nci k l o p e d i a

Sal­ va Ram­ba­Si­Zis quCa, Zveli Tbilisis r-ni av­

Tan­dil Ro­Ro­be­ri­Zis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­de­vis r-ni

R
(ve­
re); merab kostavas quCidan petre meliqiSvi- (naZaladevi, Rrma­ Re­le); konstantine iluriZis quCidan
lis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si. Tbi­ li­ sis 1884 RrmaRelis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. 30-ian wleb­ Si. Tbili-
w. geg­ma­ze da­ ta­ ni­
lia ro­ gorc Se­ Sis sazidi quCa sis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc in­ dus­ tri­a­
li­za­
ci­is
(„dro­ vo­voz­ na­ia“), Tbilisis gamgeobis mier 1903 qu­Ca. 1992 a. Ro­ Ro­be­ri­Zis sa­xe­li ewoda.
w. Sedgenil quCebis siaSi Setanilia wil­ knis qu­ Cis saxel- levan Ro­Ro­be­ri­Zis quCa, isani-samgoris r-ni (zemo fo-
wodebiT. 1958 S. Ram­ ba­Si­Zis sa­xe­li ewoda. niWala); rkinigzidan foniWala-3-mde. quCa warmo­iq­mna XX
wil­ka­ ni, so­ fe­
li mcxe­ Tis r-nSi. s. 40-ian wleb­ Si. ad­ re f. maxaraZis saxeli erqva, 90-ian
Rvi­nis aR­mar­Ti, Zveli Tbilisis r-ni (me­ te­xi, av­la­ba­ wlebSi l. Ro­ Ro­be­ri­Zis sa­xe­li ewoda.
RrmaRele, glda­ ni-na­Za­
la­de­
vis r-ni. Tbilisis Zv. ubani
ri); evropis moednidan avlabris moednamde. `sa­Ci­nos~ sa­sax­
mtkvris marcx. mxares, didubesa da avWalas Soris, axland.
lis ci­ xis Zir­ ze ga­ma­va­li mokle, ci­ ca­bo, mo­xve­u­li aR­ mar­Ti
RrmaRelis quCis midamoebi. saxelw. miiRo Caxramuli relie-
mtkvris marcx. sa­ na­
pi­ro­ ze. Zv. Tbi­ li­sis erT-er­ Ti ko­ lo­ ri­
fis gamo. adre aq gadioda mSrali xevi, r-ic didi wvimebis
tu­ li qu­ Ca. aq gan­ la­ge­ bu­li iyo Rvi­ ni­
Ta da ar­ yiT mo­ vaW­
re­Ta
dros Reled iqceoda. XX s. 80-ian wlebSi R. damtkicebuli
ri­ge­bi. ad­ re di­ di si­ raj­ xa­
na da sirajxanis aRmarTi er­ qva proeqtis mixedviT ganaSenianda.
(spars. `si­ raj~, `si­ raC~ me­ Rvi­nes niS­navs, `xa­na~ _ saxls). am Rrma­Re­lis gasasvleli, glda­ ni-na­
Za­
la­ de­
vis r-ni
aR­
marT­ ze­ve iyo Zv. Tbi­ li­ sis Rvi­ nis mTavari ba­ za­ri, r-ic ka­ xe­ (Rrma­ Re­le); RrmaRelis quCidan daviT guramiSvilis
Ti­dan ti­ ke­bi­
T (mogvianebiT xis kasrebiT) Camo­ ta­ ni­li Rvi­ niT gamziramde.
ma­
rag­ de­bo­da. quCas R. a. ewoda XIX s. 70-ian wlebSi da es Rrma­Re­lis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­ vis r-ni (Rrma­
de­ Re­le);
sa­
xe­li dRe­ mde Semo­ rCa. datanilia Tbilisis 1876 w. gegmaze. daviT guramiSvilis gamziridan mTis ferdobamde. warmo­ iq­
mna
gana­Se­ a­
ni­ne­ba Zi­ ri­
Ta­dad XIX s. bo­ lo aTwleul­ Si da­ i­
wyo. XX s. 40-ian wleb­ Si. aqvs 1 gas., 1 Ses., 3 Cixi (I Cixi _
ub­nis re­ kon­ struq­ ci­is dros (XX s. 80-ia­ ni ww., xelmZRv. ar­ yof. II Cixi, II Cixi _ yof. I Cixi).
qit. g. ba­ Ti­ aS­
vi­li) qu­ Cis erT-erT sa­ rdaf­ Si aRad­ gi­nes Rvi­nis oTar Ru­du­Sa­u­ris quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­de­vis r-ni (na­Za­
mci­re du­ qa­
ni (ar­qit. v. or­ be­
la­Ze). aR­mar­Tis da­ sa­wyis­Si iyo la­de­vi); guram asaTianis I Sesaxvevidan revaz inaniSvilis
d. sa­ ra­jiS­vi­lis Rvi­ni­sa da spir­tis mi­wis­qve­Sa sa­rda­fe­bi. quCamde. quCa warmoiqmna XX s. dasawyisSi. Tavdapirvelad
Semo­ na­
xu­lia XIX s. II na­ xev­ris sa­cxovr. sa­ xle­ bi. Zmobis quCa erqva. saxeli daerqva sxvadasxva erovnebis muSa-
mi­
xe­il Rlon­tis quCa, isa­ ni-sa­
mgo­ris r-ni (li­ los dasax- Ta erTobis aRsaniSnavad. 1938 ewoda v. grizodubovas, 1993
leba); dasawyisi Wirnaxulis quCidan. warmo­iq­mna XX s. 40- _ o. Ru­ du­Sa­u­ris sa­xe­li. Tbilisis 1934 w. gegmaze quCis
ian wleb­ Si. ad­ re a. yaz­ be­gis saxeli er­qva. 1977 m. Rlontis monakveTi, mixeil mesxis II Sesaxvevidan guram asaTianis I
saxeli ewoda. Sesaxvevamde, datanilia rogorc moris Sesaxvevi.

Rvinis aRmarTi.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
183
So­Ta yavlaS­vi­lis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni aleq­san­dre yaz­be­gis qu­Ca, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (li­ los

y (zemo ubani); kote (konstantine) afxazis quCi- dasaxleba); Wirnaxulis quCidan mixeil Rlontis quCamde.
dan erekle II-is moednamde. warmo­ iq­
mna XIX s. warmo­ iq­
mna XX s. 30-ian wleb­ Si. ix. a. yaz­ be­gi.
I na­xevarSi. 1841 w. Sedgenil Tbilisis quCebis si­mon ya­ux­CiS­vi­lis qu­Ca, isa­ ni-sa­
mgo­ ris r-ni (va­ zi­suba­
siaSi Setanilia rogorc uwyebis quCa (`prikaznaia~). 1923 ni); dasawyisi Teofane daviTaias quCidan. usaxelo monakveTs
Ca­
la­
ub­ s quCa daerqva, 1996 S. yav­
ni­ laS­vi­lis sa­xe­li ewoda. s. yauxCiSvilis saxeli ewoda 1983.
qu­
Ca­
ze, Se­sax­
vev­
sa da Cix­Si Semo­na­
xu­
lia XIX s. da­ sas­
ru­
lis yvar­lis mo­e­da­ni, isa­ ni-sa­ mgo­ ris r-ni (metromSenebelTa
sa­
cxovr. sa­ xle­bi. aqvs 1 Ses. (1934 w. Tbilisis gegmaze da- dasaxleba); kakabeTisa da yvarlis quCebs Soris. saxeli dae-
tanilia rogorc pirveli maisis Ses.), 1 Cixi. rqva XX s. 70-ian wlebSi. ad­ re usa­ xe­lo mo­ e­
da­
ni iyo.
Ca­la­ub ­ a­
ni, so­ fe­
li gur­ ja­
a­
nis r-nSi. yvar­lis qu­Ca, isa­ ni-sa­
mgo­ ris r-ni (metromSenebelTa da-
saxleba); kakabeTis quCidan mTis ferdobamde. warmo­iq­mna XX
s. 40-ian wleb­ Si. aqvs 3 Ses., 2 Cixi.
yva­re­li, qa­ la­qi aRm. sa­ qar­ Tve­lo­ Si.
yi­ri­mis qu­Ca, di­ du­be-Cu­Ru­ re­Tis r-ni (axali kukia); oTar
qinqlaZis quCidan piatigorskis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s.
bolos. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil
quCebis siaSi. aqvs 1 Ses.
yi­ri­mis II Sesaxvevi, di­ du­ be-Cu­Ru­re­ Tis r-ni (axali ku-
kia); dasawyisi piatigorskis quCidan.
yi­ ri­ mi, na­
xe­var­
kun­Zu­li ukrainaSi. das-iT da samxr-iT ak­
ravs Sa­ vi zRva, aRm-iT _ azo­ vis zRva.
daviT yifianis quCa, didube-CuRureTis r-ni (didube);
vladimer maiakovskis quCidan zezva gafrindaulis quCamde.
warmoiqmna XIX s. II naxevarSi. Tavdapirvelad axali molokne-
bis quCa erqva. saxelwodeba ukavSirdeba moloknebs, r-ebic aq
gadmosaxldnen Tbilisis sxvadasxva ubnebidan da ruseTidan,
SoTa yavlaSvilis quCa. Semdeg didubis quCa daerqva. datanilia Tbilisis quCebis
1895 w. gegmaze. 2007 d. yifianis saxeli ewoda.
aleq­ dre yaz­be­gis gamziri, va­
san­ ke-sa­
bur­Ta­
los r-ni
moloknebi, erT-erTi qristianuli seqta ruseT­ Si.
(sa­­
bur­Ta­lo); pekinis gamziridan petre qavTaraZis quCamde.
di­mit­ri yi­fi­a­nis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (mTaw­ min­da);
warmo­ iq­
mna XX s. 40-ian wleb­ Si. 1941 da­ qva i. pav­
er­ lo­
arsena oZelaSvilis quCidan mTis ferdobamde. warmo­ iq­mna XIX
vis, 1990 _ a. yazbegis saxeli. y. g. vaJa-fSa­ve­las gamzir­ s-Si. Tbi­li­ sis 1884 w. geg­ ma­ze qu­ Cis da­ sa­
wyi­si _ xevis quCis,
Tan er­ Tad warmo­ ad­gens sa­
bur­Ta­
los centralur ma­ gis­
trals. xo­ lo bo­ lo mo­ nak­
ve­
Ti mTis I qu­ Cis sa­ xe­liT aris da­ ta­ni­li.
mi­
si gana­ Se­
ni­
an­e­
ba da­ i­
wyo 1956. garda sa­ cxovr. sa­xle­bi­
sa, 1900-idan – yifianis, 1923-idan d. yi­ fi­a­nis sa­xe­li hqvia. Semo­
gamzir­ ze gan­la­ ge­
bu­lia sasw., sa­mecn., adm., kult.-sa­
ganm. da na­
xu­lia XIX s. da­ sas­ru­lis sa­ cxovr. sa­ xle­bi. aqvs 1 Cixi.
sxva saz. da­ niS­nu­le­bis Se­
no­
be­
bi. quCazea f. TavaZis sax. meta- ni­
ko­loz yif­Si­Zis qu­Ca, va­ ke-sa­bur­ los r-ni (va­
Ta­ ke);
lurgiisa da masalaTmcodneobis in-ti, hematologiisa da ilia WavWavaZis gamziridan nugzar sajaias quCamde. warmo­ iq­
transfuziologiis samecn.-kvl. in-ti, infeqciuri paTologi- mna XX s. 40-ian wleb­ Si. ad­re ipod­ ro­ mis qu­ Ca er­qva. 1963 n.
is, Sidsis da klinikuri imunologiis samecn.-praqt. centri, yif­Si­Zis sa­xe­li ewoda.
v. boWoriSvilis sax. sefsisis sawinaaRmdego centri. 2006 sil yu­Si­taS­vi­lis qu­Ca, glda­
va­ ni-na­Za­
la­ vis r-ni (av­
de­
y. g-ze mdebare wiTel baRs mieniWa v. goZiaSvilis saxeli. Wa­la); mTis ferdobidan Semosavlel gzamde. warmo­iq­mna XX
aleq­ dre yaz­be­gis qu­Ca, didgoris r-ni (oqroyana);
san­ s. 50-ian wleb­ Si. ad­re n. vaC­na­Zis saxeli er­qva. 60-ian wlebSi
ilia WavWavaZis quCidan besikis quCamde. ix. a. yazbegi. v. yuSitaSvilis saxeli ewoda.

aleqsandre yazbegis gamziri. dimitri yifianis quCa.

184 e nci k l o p e d i a
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
185

yeenis mTa. mxatvrul-

arqiteqturuli kompleqsi
` s a q a r T v e l o s m a c n e ~.
186 e nci k l o p e d i a

gi­
or­gi Sav­gu­li­Zis qu­Ca, va­
ke-sa­
bur­
Ta­los r-ni (axland. Teatr-studia r. gabriaZis xelmZRvanelobiT). Te­

S (delisi); dasawyisi Salva nucubiZis quCidan. at­ ris win ga­ ga­ni­
e­
re­ bu­li qu­ Cis na­ wi­li Sem­ deg sa­ grZnob­ lad
warmo­iq­
mna XX s. 60-ian wleb­Si da g. Sav­gu­li­Zis viw­ rov­ ba (10 m-mde da uf­
de­ ro na­ kle­bi tro­ tu­a­re­
bi­a­
nad) da
sa­
xe­
li ewoda. quCaze dgas skulpturuli kompo- am sa­ xiT aR­ wevs erek­ le II-is mo­ ed­na­
mde. gan­ sa­kuT­re­biT sa­ in­
te­
zicia `alersi~ (moqandake g. Sxvacabaia). re­soa qu­ Cis marcxe­ na (ba­ zi­li­ kis mo­ pir­ da­pi­re) mxa­ re, r-ze­ dac
gamo­ dis Ca­ xru­ xa­Zis qu­ Cis sa­ xle­ bis uka­ na fa­ sa­
de­bi, m. S. ni­
io­ ne Sav­Te­lis da­Rmar­Ti, Zveli Tbilisis r-ni (zemo
a­
ko­loz ba­ ra­TaS­ vi­
lis sa­ xlic _ qu­ Cis­ken ga­ xsni­li ezo­ Ti da
ubani); ioane SavTelis quCidan zviad gamsaxurdias sanapi- aiv­ne­bis ri­ giT. quCis TavSi, erek­ le II-is mo­ eda­
nze, dgas wminda
romde. 1923-mde anCisxatis daRmarTi erqva. datanilia Tbi-
gi­or­ gis karis ek­ le­sia (1710/12). quCazea T. TumaniSvilis sax.
lisis 1876 w. gegmaze.
sabavSvo saTamaSoebis muzeumi. aqvs 1 daRm., 1 Ses. (Tbilisis
io­ ne Sav­Te­lis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (ze­
a­ mo uba­ni); 1934 w. gegmaze datanilia rogorc SavTelis Cixi).
erekle II-is moednidan nikoloz baraTaSvilis quCamde. Sua sa­
Sa­vi zRvis qu­Ca, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (avlabari); boWormis
uk. Tbi­ li­sis erT-er­ Ti Zi­ ri­Ta­di ma­ gis­t­­
ra­li. aq, ax­ land. Sav­
quCidan avlipi zurabaSvilis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s. bolos.
Te­lis, erek­ le II-isa da si­ o­
nis qu­ Ce­
bis gas­ wvriv, mi­ em­ar­Te­ bo­da
Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis
Zv. Tbi­ li­sis ZiriTad qu­ Ca­Ta sis­ te­ma. am Rer­ Zis ga­ yo­le­ biT iyo
siaSi.
gan­la­ge­bu­li um­ niS­ vne­
lo­ va­
ne­
si sas., saz. da sa­ cxovr. na­ ge­bo­be­
Sa­vi sofeli (igive Z a R l i s s o f e l i , Z a R l i s u b a ­
bi. XVII_XVIII ss-Si qu­ Cis mo­ nak­veTs, ax­ land. ba­ ra­TaS­vi­lis n i), isa­ ni-sa­mgo­ ris r-ni (avlabari); Tbilisis Zv. mikroubani
qu­Ci­dan an­Cis­xa­tis ek­le­si­a­mde, wylis­ ka­ris qu­Ca er­qva (aq (adre sofeli) mtkvris marcx. mxares, orTaWalhesis Crd-iT,
mde­ba­re qa­ la­qis erT-erTi ka­ ris _ wylis ka­ ris gamo). qu­ Cis
samasi aragvelisa da lusinianis quCebis midamoebi. toponimi
in­tens. gana­ Se­ni­
a­ne­ba ros­ tom me­ fis sa­ sax­lis aSe­ ne­
biT da­ i­wyo.
„S. s.“ gaCnda XIX s-Si.
Zi­ri­Ta­dad cxovrob­ dnen fe­ od. aris­ tok­ ra­ti­ i­
sa da umaR­ le­ si
mi­
xe­ il Sa­viS­vi­lis qu­Ca, va­ ke-sa­bur­ Ta­los r-ni (de­ li­si);
sas. ie­ rar­qi­
is warmo­ mad­gen­le­bi. XIX s. 30-ia­ ni wle­ bi­dan mTel
jurxa nadiraZis quCidan Salva nucubiZis quCamde. usa­ xe­lo
qu­Cas an­Cis­xa­tis qu­ Ca ewo­ da (datanilia Tbilisis 1851 w. geg-
qu­Cas m. Sa­ viS­vi­lis sa­xe­li ewoda 1966.
maze). saxelw. ukavSirdeba aq aR­ mar­ Tu­l an­ Cis­ xa­tis ek­ le­ sias
Sav­na­ba­das qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (xar­ fu­xi); gior-
(VI s.), 1923 io­ an­e Sav­Te­lis sa­xe­li da­ar­qves. XIX s-idan S. gi merCulis quCidan TeleTis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si.
q-ze da­ i­
wyo 2_3-sa­ rTu­ li­ a­
ni sa­ cxovr. sa­ xle­ bis mSe­ neb­lo­ ba.
Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi Seta-
XX s. 20_30-ian wleb­ Si zo­ gi ist. Se­ no­ba ai­ Res. dRe­ i­sa­Tvis
nilia rogorc Se­ sax­ ve­
vi. XX s. 40-ian wlebSi Savnabadas
S. q. gamo­ cxa­de­bu­ lia arqit. na­ krZa­ lad. sa­ res­ tav­ ra­
cio sa­ mu­Sa­
Sesaxvevs, v. xuciSvilis (curtavelis quCis) II SesaxvevTan
o­e­
bis dros Catarebuli ar­ qe­
ol. ga­ Txre­ bis Se­ de­ gad (1956_57)
erTad, S. q. daerqva. aqvs 1 Cixi.
da­das­tur­ da gvi­ and. Sua sa­ uk. sa­ka­na­
li­ za­cio sis­ te­mis ar­ se­bo­ ba
Sav­ na­ ba­da, mTa TeleTis qedze.
S. q-is im mo­ nak­veT­ ze, r-ic ba­ ra­TaS­ vi­
lis qu­ Ca­sa da an­ Cis­xa­
Sav­sof­lis qu­Ca, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (Savi sofeli); qeTe-
tis ek­ le­ si­
as So­ ris aris mo­ qce­u­li da ar­ se­ bi­Tad fe­ xi­T mo­
van dedoflis gamziridan samasi aragvelis quCamde. warmoiqmna
si­a­
ru­leebs eTmoba. dRem­ de Semo­ na­xu­lia mravali sa­ in­
te­ re­ so
XIX s-Si. datanilia Tbilisis 1884 w. gegmaze.
Se­no­ba, maT Soris XIX s. I nax. sa­ cxovr. sa­ xle­ bi (#15, 17),
jon (malxaz) SalikaSvilis quCa, vake-saburTalos r-ni
r-Tac Se­ sas­
vle­ li qu­ Ci­
dan aqvT, xo­ lo ezo­ e­
bi ga­ xsni­ lia sa­ na­
(diRomi); jorj balanCinis quCidan daviT aRmaSeneblis xe-
pi­ros­ ken. 1981 w. re­ kon­struq­ ci­
is Sem­ deg (ar­ qit. g. ja­ fa­ ri­Ze)
ivnamde. quCas j. SalikaSvilis saxeli ewoda 2005.
erT-er­ Ti sa­ cxovr. sa­ xli gada­ keT­ da ma­ ri­
o­ ne­te­bis Te­ at­ rad
SoTa SalikaSvilis xidi (yof. d i d u b i s x i d i), gri­
gol robaqiZisa da akaki wereTlis gamzirebis damakavSirebeli
xidi md. mtkvarze (1953; arqit. a. qu­ r­dia­ ni. inJ. v. di­ diZe).
xids inJiner-mSenebel S. SalikaSvilis saxeli daerqva 1995.
aka­ki Sa­ni­Zis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (var­ di­su­ba­ni); pe-
tre meliqiSvilis quCidan iakob gogebaSvilis quCamde. warmo­
iq­mna XIX s-Si. Tbilisis 1884 w. geg­ ma­
ze mas var­ di­sub­ nis II
qu­Ca er­ qva. 1900 qu­ Cas yof. qa­ la­ qisTa­vis a. ma­ ti­no­vis sa­xe­li
da­ar­ qves, 1923-idan _ i. ka­ lan­da­Zis. 1990 a. Sa­ni­Zis sa­xe­li
ewoda.
sa­ndro San­Si­aS­vi­lis qu­Ca, isa­ ni-sa­ mgo­ris r-ni (ae­ ro­
por­tis da­sax­le­ba); aeroportis trasasa da aeroportis
dasaxlebis 105-e korpuss Soris. avtostradidan Sesasvlel
centr. usaxelo quCas s. SanSiaSvilis saxeli ewoda 1981.
`Sanxais~ dasaxleba, isani-samgoris r-ni. dasaxleba
Tbilisis samxr.-aRm. nawilSi.
lu­ ar­sab Sa­ra­Si­Zis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (ve­ re); ia-
kob nikolaZis quCidan varazisxevis quCamde. warmoiqmna XIX
s. bolos. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis
siaSi Setanilia rogorc duSeTis Sesaxvevi. 1922 i. ni­ ko­ la­
Zis Se­ sax­ve­vi daer­ qva. 1992 l. Sa­ ra­Si­Zis sa­xe­li ewoda.
Jan Sar­de­nis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (ka­ la); sionis
quCidan vaxtang gorgaslis moednamde. Zv. Tbi­ li­sis erT-er­ Ti
sa­vaW­ro qu­ Ca, iwye­ bo­da si­ o­nis qu­ Cis bo­ lo­ Si qu­ Ce­
bis (ri­ ge­bis)
gada­ kve­TiT Seq­ mnili pa­ ta­ ra mo­ ed­ni­dan _ Cor­ su­dan da grZel­
de­bo­ da TaT­ ris mo­ ed­ na­
mde. Tav­ da­pir­ve­
lad es iyo me­ qva­beebis
ri­ gi, al. piSCeviCis mier Sedgenil Tbilisis 1785 w. gegmaze
„meqvabeebis duqnebis“ saxeliTaa datanili. XIX s-Si ba­ zaz­
xa­na (far­ Tle­ u­liT mo­ vaW­re­Ta ri­ gi) gaxda. Tbi­ li­sis 1828
ioane SavTelis quCa. w. geg­ ma­
ze ab­ re­ Su­mis qu­ Cis sa­ xe­li­ Taa moxseniebuli. quCaze
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
187

Jan Sardenis quCa.

gamotanili saqoneli saCrdiloblebiT iyo gadaxuruli, ris giorgi SatberaSvilis xevis quCa, va­ ke-sa­bur­Ta­
los
gamoc mas bne­ li ri­ gi Se­er­qva (am sa­xe­li­Taa Setanili 1843 w. r-ni (vake); giorgi SatberaSvilis quCidan nina Jvanias qu­
Sedgenil quCebis siaSi), mas „da­ xu­rul ba­ zar­ sac“ uwo­ deb­
dnen. Camde. yof. qobuleTis aRmarTis xevi.
da­
xu­ ru­li ba­zaz­ xa­
na _ bne­ li ri­ gi _ XX s. da­ sa­
wyis­Sic ar­ se­ Sa­ti­lis qu­Ca, glda­ ni-na­
Za­la­ vis r-ni (zRvisubani); da-
de­
bob­da. quCas 1958 ewoda frangi mogzauris J. Sardenis saxeli. viT guramiSvilis gamziridan Carglis quCamde. Tem­ qis da­sax­
am pa­ta­
ra qu­ Cis re­ kon­struq­ cia-re­ge­
ne­
ra­ cia, ise­ve ro­ gorc mi­ le­bis yof. „a“ qu­ Cas S. q. ewo­ da 1967.
mde­ba­
re bam­bis ri­ gi­sa da sxva qu­ Ce­
bi­
sa, Ca­ tar­ da 1981 (ar­ qit. Sa­ ti­ li, so­ fe­li du­ Se­
Tis r-nSi.
jgu­ fi; xelmZRv. g. ba­ Ti­aS­
vi­li) da fexiT mosiaruleebisTvisaa Saq­ri­an ­ is qu­Ca, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (elia); axalubnis
gankuTvnili. qu­ Cis ori­ ve mxa­res Zv. or­ sar­ Tu­li­a­
ni sa­xle­ bis quCidan oZisis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. 20-ian wleb­ Si.
(yof. sa­vaW­ro sa­ xle­ bi) pirvel sa­ rTul­ ze gan­ la­ge­
bu­lia pa­ta­ Saq­ ri­ a­ni, so­ fe­li yvar­lis r-nSi.
ra sa­fir­ mo ma­Ra­ zi­
eb­i, ka­
fe­e­
bi, sa­
xe­los­ no­
e­bi. ka­
xa­ber Se­var­de­ni­Zis qu­Ca, va­ ke-sa­
bur­ los r-ni (sa­
Ta­ bur­Ta­
gi­
or­ gi Sa­rva­Si­Zis qu­Ca, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (sa­ bar­gos lo); sulxan cincaZis quCidan aleqsandre yazbegis gamziramde.
da­sax­le­ba); vladimer miqelaZis quCidan kaxeTis gzatkeci­ usa­xe­lo mo­ nak­veTs k. SevardeniZis saxeli ewoda 1998.
lamde. warmo­ iq­
mna XX s. 30-ian wleb­ Si. ad­ re sabargos dasax- ta­ras Se­vCen­kos qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (mTaw­ min­da);
lebis III quCa er­ qva, Semdeg – i. va­ ce­kis, 1992 g. Sa­rva­Si­Zis zaqaria WiWinaZis quCidan besikis quCamde. warmoiqmna XIX
sa­
xe­li ewoda. aqvs 1 Ses., 1 Cixi. s. 30-ian wlebSi. ad­ re er­qva kla­ si­
ku­ri qu­Ca (saxeli ewoda
Jiu­li Sar­ta­vas qu­Ca, va­ ke-sa­bur­ los r-ni (veZisi);
Ta­ Tbilisis kla­ si­ku­
ri gim­na­ziis gamo), 1923 daerqva s. mga-
giorgi saakaZis moednidan gabriel isakaZis quCamde. war- lobliSvilis, 40-ian wlebSi _ t. SevCenkos saxeli.
moiqmna XX s. 20-ian wlebSi. ad­ re ana­ gis qu­ Ca er­qva. 1925_26 Semosavleli gza T b i l i s i s a , daba zahesidan Tbili-
wlebis cnobaTa wignSi `mTeli tfilisi~ Setanilia sabur- si _ wiTeli xidis saavt. gzis me-18 km-mde. aigo tran-
Talos axali quCebis siaSi. J. Sar­ ta­vas sa­xe­li ewoda 1994. zituli transp. gasatareblad. gzis saerTo sigrZea 49 km.
quCazea yof. saqarTv. gaerTianebuli profkavSiris Senoba mSe­nebloba mimdinareobda 1982 _ 87 wlebSi.
(1982; arqiteqtorebi: S. da­ viTaSvili, T. nacvliSvili, m. dem­na Se­nge­la­i­as qu­Ca, glda­ ni-na­
Za­
la­
de­vis r-ni (glda­ ni);
lorTqifaniZe), sadac 2008-idan ganTavsda Tbilisis meria. mdebareobs gldanis masivis IV da VI mikroraionebs Soris.
ana­ ga, so­ fe­li siR­ na­
Ris r-nSi. 1984 v. sa­ na­ko­e­vis saxeli daer­qva, 1993 _ d. Se­nge­la­ia­si.
gi­
or­ gi Sat­be­raS­vi­lis qu­Ca, va­ ke-sa­bur­ los r-ni (va­
Ta­ ni­
ko­ loz Se­nge­la­ia ­ s qu­Ca, glda­ ni-na­Za­
la­de­vis r-ni
ke); mose janaSvilis quCidan mTis ferdobamde. warmo­iq­mna (Rrma­ Re­le); bogvis quCidan muxranis quCamde. warmoiqmna XX
XX s. 30-ian wleb­ Si. 1965-mde qo­ bu­ le­Tis aR­ mar­Ti er­ qva, s. 40-ian wlebSi. 1958-mde sa­ pro­eq­
tos I qu­ Ca er­qva, Semdeg
Semdeg g. Sat­ be­raS­vi­lis sa­xe­li ewoda. aqvs 2 Ses., 1 Cixi. n. Se­nge­la­i­as sa­xe­li ewoda.
188 e nci k l o p e d i a
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
189

SoTa rusTavelis gamziri. moswavle axalgazrdobis erovnuli sasaxle.

Jiuli Sartavas quCa. T b i l i s i s m e r i a .
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
191
giorgi ServaSiZis qu­Ca, ix. giorgi SarvaSiZis quCa. So­rap­nis II qu­Ca, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (avlabari); dasaw-
Tengiz SeSeliZis qu­Ca, gldani-naZaladevis r-ni (glda­ ni); yisi kaxeTis xevidan.
giorgi mindelis xididan ilia vekuas quCamde. gldan-muxianSi badri SoSitaiSvilis quCa, vake-saburTalos r-ni (vake);
mimavali gza. quCas T. SeSeliZis saxeli ewoda 1998. dasawyisi dimitri arayiSvilis quCidan. d. arayiSvilis quCis
Sil­dis qu­Ca, isa­ ni-sa­mgo­ ris r-ni (elia); kvaliTis moed- I Cixs b. SoSitaiSvilis saxeli ewoda 2004.
nidan Tamaz mujiriSvilis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. 20-ian Sro­Sis qu­Ca, va­ ke-sa­bur­ Ta­los r-ni (va­ ke); iovel qu­
wleb­ Si. Tbi­li­sis 1923 w. geg­ ma­
ze Ca­la­
ub­nis qu­ Ca hqvia, 1934 Ta­TelaZis quCidan mcxeTis quCamde. warmo­ iq­mna XX s. 30-
w. gegmaze _ S. q. aqvs 1 Ses., 1 Cixi. ian wleb­ Si. Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc
Sil­ da, so­fe­li yvar­ lis r-nSi. pirveli SroSis quCa.
Ca­la­ u­ba­ni, so­ fe­li gur­ ja­
a­
nis r-nSi. Sro­ Sa, so­ fe­
li zes­ ta­fo­ nis r-nSi. Ti­ xis Wur­ Wlis da­ mza­
Sin­di­sis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (so­ lo­la­ki); amaRle- de­bis uZ­ve­
le­si ke­
ra, r-is tra­ di­
ci­e­
bic dRe­ mde grZel­ de­ba.
bis quCidan mTis ferdobamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si. 1900-mde Su­am­Tis qu­Ca, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (var­ ke­Ti­li); javaxeTis
wyalsadinaris II quCa erqva, Semdeg S. q. ewoda. Setanilia quCidan giorgi abaSvilis quCamde. warmo­ iq­mna XX s. 60-ian
Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi. aqvs wleb­ Si.
1 Ses. (yof. qvemo Ses.), 3 Cixi. Su­ am­Ta, qar­ Tu­li xu­ roT­ mo­ZRvru­li an­ sam­bli Te­ la­vis r-
Sin­ di­ si, so­ fe­ li q. Tbilisis SemadgenlobaSi. nSi.
Sio arag­vis­pi­re­lis qu­Ca, ix. Sio arag­ vis­pi­re­lis qu­Ca. Surdulis Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (CuRureTi);
Sio mRvimelis qu­Ca, ix. Sio mRvimelis quCa. kumisis quCidan SoTa gamcemliZis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX
Si­ra­qis qu­Ca, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (av­la­ba­ri); Savi zRvis s-Si. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil
quCidan kaxeTis Sesaxvevamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si. Setanilia quCebis siaSi. SurduliT qvis srola iyo Zvel TbiliselTa
Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi. aqvs garTobis erT-erTi saxeoba, r-ic CuRureTSi imarTeboda.
1 Ses. (yof. Siraqis II Ses.; Tbilisis 1934 w. gegmaze data- quCis saxelwodebac am sanaxaobas ukavSirdeba.
nilia rogorc Siraqis Ses.). Su­Sis qu­Ca, glda­ ni-na­Za­la­de­vis r-ni (av­
Wa­la); rkinigzidan
Si­ ra­ qi, S i r a q i s v a k e , va­
ke ala­zan-iv­ris Su­ am­
di­
na­
reT­Si. elefTer andronikaSvilis quCamde. warmo­ iq­mna XX s. 20-ian
So­vis qu­Ca, va­ ke-sa­bur­ Ta­los r-ni (va­ ke); iwyeboda oTar wleb­ Si. sa­
xel­wo­de­ba da­ kav­ Si­
re­bu­
lia av­Wa­lis Su­ Sis qar­ xa­
TaqTaqiSvilis quCidan. amJamad quCa aRar arsebobs. nas­Tan.
So­ vi, ku­ror­ ti onis r-nSi. Sxe­fis qu­Ca, Zveli Tbilisis r-ni (so­ lo­la­ki); amaRlebis
SoTa rusTavelis gamziri, ix. SoTa rusTavelis gam­ quCidan mTis ferdobamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si. 1900-mde
zi­ri. wyalsadinaris III quCa erqva. Tbilisis gamgeobis mier 1903
So­rap­nis qu­Ca, isa­ ni-sa­ ris r-ni (av­
mgo­ la­ba­ri); Savi zRvis w. Sedgenil quCebis siaSi Setanilia rogorc wyalsadinaris
quCidan kaxeTis Sesaxvevamde. warmoiqmna XX s. I naxevarSi. Sesaxvevi. am quCaze mTawmindis ferdobebidan moedineboda
20-ian wlebamde ferma-avlabris III quCa erqva. wvimis niaRvrebi. 1924 daerqva S. q.
So­ ra­ pa­ni, da­ ba zes­ ta­
fo­ nis r-nSi.

Jan Sardenis quCisa da bambis rigis kuTxe.

192 e nci k l o p e d i a

pet­re Ca­i­kov­skis quCa, Zveli Tbilisis r-ni maze datanilia rogorc SavTelis Ses.; II Ses. _ yof. C-is III

C
(so­lo­la­ki); pavle ingoroyvas quCidan daniel Won- Ses., Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc mesxievis
qaZis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si. ad­ re er­ qva kon­ Ses.). hqonda 1 Cixi.
su­lis qu­ Ca. quCaze ganTavsebuli iyo sparseTis
sakonsulo da quCis saxelwodebac mas ukavSirdeba.
asevea datanili Tbilisis 1876 w. gegmaze. 1923 giorgi elia-
vas (cxra Zmidan erT-erTi) saxeli daerqva. 1938 p. Caikovskis
saxeli ewoda, r-ic 1890 am quCaze cxovrobda.
Ca­i­lu­ris quCa, va­ ke-sa­bur­ Ta­los r-ni (sa­ bur­Ta­lo); simon
Ciqovanis quCidan pankisis quCamde. warmo­ iq­ mna XX s. 20-ian
wleb­ Si. Setanilia Tbilisis quCebis 1926 w. cnobarSi.
Ca­i­lu­ ri, mdi­ na­
re sa­ga­re­jos r-nSi; ag­ reT­ ve ama­
ve r-nis sof­
le­bis ze­ mo da qve­ mo Ca­ i­
lu­ ris gavrcelebuli saxelwodeba.
Ca­i­sub­nis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (Cu­ RureTi); veZaT­
xevis Sesaxvevidan rkinigzamde. warmo­ iq­mna XX s. I naxevarSi.
Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc veZaTxevis Cixi.
aqvs 1 Ses., 1 Cixi.
Ca­is­ u­ba­ni, so­ flebi Coxatauris, qobuleTisa da xel­ va­
Ca­
u­ris r-nebSi.
kor­ li Ca­la­Zis quCa, di­
ne­ du­ be-Cu­Ru­ re­Tis r-ni (di­ Ro­mi);
grigol robaqiZisa da marSal gelovanis gamzirebs Soris
(I da II kvartlebis sazRvari). usaxelo quCas k. CalaZis
saxeli ewoda 1995.
Ten­giz Ca­ntla­Zis quCa, isa­ ni-sa­
mgo­ ris r-ni (or­ xe­vis
dasaxleba); kaxeTis gzatkecilidan samgoris I Sesaxvevamde.
XX s. 70-ian wlebSi daerqva e. ax­ vle­di­a­nis, 2001 _ T. Ca­
ntla­Zis sa­xe­li. aqvs 1 Cixi (yof. mSeneblis quCa).
por­fi­ le Ca­nCi­ba­Zis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (axali
ku­kia); giorgi Citaias quCidan rkinigzamde. warmo­iq­mna XIX
s. bolos. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis
siaSi Setanilia rogorc ma­ zu­Tis qu­ Ca. 1958 p. CanCibaZis
saxeli ewoda.
Ca­rglis gasasvleli, glda­ ni-na­
Za­la­ de­vis r-ni (zRvis­
ubani); Carglis quCidan giorgi iremaSvilis quCamde.
Ca­rglis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­ vis r-ni (zRvisubani,
de­
RrmaRele); bogvis quCidan stefane lekiSvilis quCamde.
warmo­ iq­mna XX s. 40-ian wleb­ Si. me-5 quCas C. q. daerqva
1948. quCazea saqarTv. standartebis, teqnikuri reglamen­
CaxruxaZis quCa.
tebisa da metrologiis erovn. saagento. aqvs 1 gas.
Ca­rga­ li, so­ fe­li du­ Se­Tis r-nSi, fSav­ Si. aq da­ da vaJa-
ib­a­ ni­
ko­loz Cer­ni­Sev­skis quCa, di­ du­ be-Cu­Ru­re­Tis r-ni
fSa­ve­la. (Zveli kukia); mixeil winamZRv­ riSvilis quCidan arnold Ci-
Car­xis quCa, isa­ ni-sa­ mgo­ris r-ni (dir­ si­Wa­la); dasawyisi qobavas quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s. 30-ian wlebSi. Tbilisis
saxalxo quCidan. warmo­ iq­mna XX s. 40-ian wleb­ Si. 1851 w. gegmaze datanilia rogorc geidenis quCa (ix. l.
Ca­qvis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­ vis r-ni (na­
de­ Za­la­de­vi); cot- geideni). 1923 daerqva Sovis quCa, datanilia Tbilisis 1934
ne dadianis quCidan erosi manjgalaZis quCamde. warmo­ iq­mna w. gegmaze. 40-ian wlebSi n. CerniSevskis saxe­ li ewo­ da. adre
XX s. 20-ian wleb­ Si. Setanilia Tbilisis quCebis 1926 w. quCa grZeldeboda d. uznaZis quCidan a. Ciqobavas quCamde.
cnobarSi. 2000 quCis erT monakveTs z. qurdianis quCa daerqva. Semo­ na­
Ca­qvi, da­ ba das. saqarTveloSi, aWaraSi. xu­lia XIX s. da­ sasrulis sa­ cxovr. sa­xle­ bi.
kon­stan­ ti­ne Ca­Ca­vas quCa, di­ du­ be-Cu­Ru­ re­ Tis r-ni (di­ Ro­ Sovi, kurorti onis r-nSi.
mi); liublianis quCidan akaki beliaSvilis quCamde. usaxelo eli­sa­bed Cer­qe­ziS­vi­lis quCa, va­ ke-sa­bur­ Ta­los r-ni
quCas 1983 ewoda r. la­ Ri­Zis, 1993 _ k. Ca­Ca­vas saxeli. quCa- (ve­
Zi­si); iuri gagarinis quCidan zemo veZisis quCamde. warmo­
zea saqarTvelos rkini­ gzis centraluri klinikuri saavad- iq­
mna XX s. 40-ian wleb­ Si. 50-iani wlebidan e. Cer­ qe­ziS­vi­lis
myofo, Terapiis erovn. centri, k. erisTavis sax. eqsper. da sa­
xe­li hqvia.
klinikuri qirurgiis erovn. centri, n. boxuas sax. angiolo- oTar Ce­Ce­laS­vi­lis quCa, di­ du­be-Cu­ Ru­re­Tis r-ni
giisa da sisxlZarRvTa qirurgiis centri. (svaneTisubani); dasawyisi saqaris quCidan. warmo­ iq­mna XX
Ca­xru­xa­Zis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (zemo ubani); ere­ s. 20-ian wleb­ Si. 1965-mde go­gi­
e­
Tis qu­ Ca er­ qva. Semdeg o.
kle II-is moednidan nikoloz baraTaSvilis quCamde. Tbilisis CeCelaSvilis saxeli ewoda. aqvs 4 Ses.
erT-erTi uZvelesi quCa. warmo­ iq­mna XIX s. I naxevarSi. 1841 go­gi­e­Ti, so­ fe­li ozur­ ge­
Tis r-nSi.
w. Sedgenil Tbilisis quCebis siaSi Setanilia rogorc bag­ ton Ce­xo­vis gasasvleli, Zveli Tbilisis r-ni (me­
an­ te­
ra­ti­on­is qu­ Ca [XVII s. II naxevarSi aq mdgara muxranbatonis xi); anton Cexovisa da mefe solomon brZenis quCebs Soris.
(bagration-muxranskis) sasaxle]. quCas CaxruxaZis saxeli ton Ce­xo­vis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (me­
an­ te­xi); mefsal-
ewoda 1923. Semo­ na­
xu­ lia XIX s. da­ sas­ru­ lis sa­ cxovr. sa­ mune daviT mefis quCidan isnis quCamde. warmoiqmna XIX s-Si.
xle­ bi. #17-Si ganTavsebulia n. baraTaSvilis saxl-muzeu­ mi. Tbilisis 1876 w. gegmaze datanilia rogorc tuC­ ko­ vis qu­ Ca
aqvs 2 Ses. (I Ses. _ yof. C-is II Ses., Tbilisis 1934 w. geg- (ix. s. tuCkovi). 1923 daerqva a. Cexovis saxeli. Semo­ na­
xu­
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
193
lia XIX s. II nax. sa­ cxovr. sa­
xle­bi. #1-Si ganTavsebuli iyo er­mo­lo­vis qu­Ca er­qva. Setanilia 1841 w. Sedgenil Tbilisis
tradiciuli qarT. sacxovr. saxli `foraqiSvilebis darbazi~ quCebis siaSi (Tbilisis 1884 w. gegmaze quCis qvemo monakveTi
(aRdgenilia 2000). aqvea sastumro `kopala~. aqvs 1 gas. datanilia n. evdokimovis saxeliT). 1906 quCaze mdebare gim-
Te­i­
mu­raz Cirga­Zis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (vere); va- naziis Senobidan yumbara esroles da mZimed daWres qalaqis
sil barnovis quCidan iakob gogebaSvilis quCamde. Tbilisis policmaisteri martinovi. jarma alya Semoartya gimnazias,
gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi Setanilia daarbia mTeli Senoba, r-is drosac Savrazmelebma Tavissave
rogorc derbendis Ses., 1934 w. gegmaze datanilia darubandis sacxovr. binaSi mxecuri wamebiT mokles S. CitaZe. 1922 quCas
Ses. saxelwodebiT, Semdeg v. bar­ no­vis I Se­sax­vevi erqva. 1999 misi saxeli daerqva. 1989 w. cxra ap­ ri­lis tra­gi­
ku­li am­ be­bis
T. Cir­ ga­Zis sa­xe­li ewoda. Sem­deg qu­Cis I monakveTs So­ Ta rus­ Ta­ve­
lis gamziridan pavle
derbendi, Zv. d a r u b a n d i, qalaqi daRestanSi. in­
go­roy­vas qu­ mde cxra ap­
Ca­ ri­lis qu­Ca ewo­da. II monakveTs
giorgi Citaias moedani, Zveli Tbilisis r-ni (axali da­rCa S. C-is sa­ xe­
li. Semo­na­
xu­lia XIX s. da­ sasrulis sa­
kukia); arnold Ciqobavas, terenti granelis, giorgi Citaiasa cxovr. sa­ xle­bi. quCazea wminda ninos da wminda mirianisa da
da giorgi CubinaSvilis quCebs Soris. warmoiqmna XIX s-Si. nanas eklesiebi.
adre erqva avWalis moedani. Setanilia Tbilisis gamgeobis Sio Ci­ta­Zis Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (mTaw­ min­
mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi, asea datanili Tbilisis da); daniel WonqaZis quCidan CitaZis Cixamde (adre iwyeboda
1934 w. gegmazec. 1938 ewoda sabWos moedani. 1992 g. Citaias CitaZis quCidan).
saxeli daerqva. Sio Ci­ta­Zis Cixi, Zveli Tbilisis r-ni (mTaw­ min­da); dasaw-
gi­
or­ gi Ci­ta­i­as quCa, Zveli Tbilisis r-ni (axali ku­ kia); yisi CitaZis Sesaxvevidan (yof. niaRvris II Ses.).
giorgi Citaias moednidan konstituciisa da cotne dadianis ar­nold Ci­qo­ba­vas quCa, Zveli Tbilisis r-ni (axali
quCebamde. yof. sabWos quCis monakveTi. warmo­ iq­
mna XIX s-Si. kukia, Cu­Ru­re­Ti); ivane javaxiSvilis quCidan giorgi Citaias
qalaqis 1851 w. gegmaze datanilia avWalis quCis saxeliT moednamde. yof. sa­ bWos qu­
Cis mo­nak­
veTi. warmo­iq­
mna XIX s-Si.
(Sua saukuneebSi aq gadioda avWalis gza). 1910 ewoda v. Cer­ 1992 arn. Ciqobavas saxeli daerqva. ix., agreTve, giorgi
qe­
zo­ vis (Cer­ qe­ziS­vi­lis) saxeli, 1922 _ sabWos quCa, 1930 _ Citaias quCa. Semonaxulia XIX s. dasasrulis sacxovr. sax-
k. marqsis, 1938 _ kvlav sabWos quCa. 1992 g. Ci­ ta­i­as sa­xe­ lebi. aqvs 1 Ses.
li da­ er­qva. Semonaxulia XX s. dasawyisis sacxovr. saxlebi. vax­tang Ci­qo­va­nis quCa, va­ ke-sa­
bur­Ta­los r-ni (ve­ Zi­si);
aqvs 1 Cixi (Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc k. budapeStis quCidan Salva nucubiZis quCamde. warmo­ iq­mna XX
marqsis II Ses.). s. 40-ian wleb­ Si. ad­re usa­
xe­lo qu­ Ca iyo. 1959 v. Ci­ qo­va­nis
Sio Ci­ta­Zis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (mTaw­ min­da); pavle sa­
xe­li ewoda.
ingoroyvas quCidan daniel WonqaZis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX mon Ci­qo­va­nis quCa, va­
si­ ke-sa­
bur­ los r-ni (sa­
Ta­ bur­Ta­
s. I naxevarSi. daaproeqta polk. banovma 1809. adre mTel qu­ lo); konstantine gamsaxurdias gamziridan veris xeobamde.
Cas, So­Ta rus­ Ta­ve­
lis gamziridan da­ ni­
el Won­ qa­
Zis qu­ Ca­
mde, a. warmo­ iq­
mna XX s. 20-ian wleb­ Si. 1925_26 wlebis cnobaTa

qaixosro (qaquca) ColoyaSvilis gamziri.

13. q e
194 e nci k l o p e d i a

wignSi `mTeli tfilisi~ Setanilia saburTalos axali quCe- yof. sergo orjonikiZis quCis monakveTi. warmo­ iq­mna XIX
bis siaSi xi­ li­ a­
nis qu­Cis saxelwodebiT, 1967 s. Ci­ qo­va­nis s. II na­xe­
var­ Si. 1922-mde andrias quCa erqva (asea datanili
sa­xe­
li ewoda. quCazea d. iaSvilis sax. bavSvTa infeqciuri Tbilisis 1876 w. gegmaze), Semdeg _ s. or­ jo­ni­ki­Zis, 1930
klinikuri saavadmyofo. k. marqsis saxeli daerqva, Semdeg – isev orjonikiZis. 1990
va­
le­ ri Cka­lo­vis quCa, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (na­ vTlu­Ri); orjonikiZis quCis erT monakveTs g. Cu­ bi­naS­vi­lis, meores _
giorgi rTvelaZis quCidan bolnisis quCamde. warmo­ iq­mna XIX Tevdore mRvdlis saxeli ewoda. Semo­na­xu­lia XIX s. da­sas­
s-Si. Tbilisis 1876 w. gegmaze datanilia rogorc barbares II ru­lis sa­ cxovr. sa­ xle­bi. #22-Si ganTavsebulia i. WavWavaZis
quCa (saxelw. ukavSirdeba wminda barbares eklesias), 1901 w. saxl-muzeumi. ix. agreTve Tevdore mRvdlis quCa.
gegmaze _ rogorc na­ deJdas qu­ Ca. 1923 _ daviT WiabriSvilis, To­ ma Cu­bi­ni­Zis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­bari);
1938 v. Ckalovis saxeli daerqva. dmanisis quCidan rkinigzamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si. Tbilisis
qa­
i­xos­ro (qa­qu­ca) Co­lo­yaS­vi­lis gamziri, vake-sabur- 1876 w. gegmaze datanilia rogorc re­ a­
dis qu­ Ca (ix. n. readi).
Talos r-ni (vake); ilia WavWavaZis moednidan wyneTis gza­ 1923 T. CubiniZis saxeli daerqva. aqvs 1 Ses.
tkecilamde. adrindeli ilia WavWavaZis gamziris monakveTs To­ ma Cu­bi­ni­Zis Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­
q. ColoyaSvilis saxeli ewoda 2005. gamzirzea i. WavWavaZis bari); nasakiralis quCidan martyofis Sesaxvevamde. 1934 w.
sax. saxelmw. un-ti, wminda andria pirvelwodebulis sax. gegmaze datanilia rogorc a. enuqiZis quCa (ix. a. enuqi­ Ze);
saeklesio un-ti, l. yanCavelis sax. mcenareTa dacvis in-ti, iwyeboda iv. fioletovis (axland. nikifore irbaxis) quCi-
iranis islamuri respublikis saelCo, saqarTv. fex­ bu­rTis dan.
federacia, m. mesxis sax. `lokomotivis~ stadioni (ganaxle- CuRureTi, Tbilisis erT-erTi ubani mtkvris marcx. mxa­
buli stadioni gaixsna 2001). res, qalaqis Crd. nawilSi, kukiasa da avlabars Soris. adre
gamziridan iwyeba kus tbasTan damakavSirebeli saavt. gza. qalaqispira sofeli iyo. saxelw. pirvelad gvxvdeba 1716 w.
gamziris marcx. mxaresaa vakis parki, aqvea mTawmindis kalTaze Sedgenil gayris wignSi. 1795 erekle II-m C. Tavad giorgi
gaSenebuli g. Citaias sax. qarTuli xalxuri xuroTmoZRvre- amatuns uwyaloba. 1824 sof. C. SeuerTda Tbiliss.
bisa da yofis saxelmw. muzeumi, m u z e u m i R i a c i s q v e S CuRureTis xidi, xidi md. mtkvarze, ist. ubnebis kukiisa
(daarsda 1966; gen. gegmis avtoria l. sumbaZe). gamziris marjv. da gareTubnis sazRvarze, mSrali xidis gagrZeleba. xidis
mxare n. endelaZis moednidan miuyveba vakis sasaflaos. C. g. g. proeqti XIX s. 40-iani wlebidan ramdenjerme Seicvala. 1853
wereTlis gasasvleliT ukavSirdeba m. TamaraSvilis quCas. gaixsna xuTmaliani TaRovani xidi, r-is mSeneblobas saTa-
qa­
ix­os­ro (qa­qu­ca) Co­lo­yaS­vi­lis quCa, isa­ ni-sa­mgo­ris veSi edga pirveli qarTveli inJiner-hidravlikosi vaxtang
r-ni (navTluRi); solomon dodaSvilis moednidan bogdan muxranbatoni. Tanamedrove xidi aSenda 1962 (arqiteqtorebi:
xmelnickis quCamde. warmo­ iq­mna XIX s. Sua xanebSi. Tavda- S. yavlaSvili, g. melqaZe. inJ. g. qarcivaZe). sxvadasxva dros
pirvelad erqva saldaTis quCa, radgan aq ZiriTadad sax- erqva kukiis, mixeilis, voroncovis, nikolozis, karl marq-
lobdnen gadamdgari da zevadiani jariskacebi. quCa datanilia sis, zaarbriukenis saxeli. C. x. daerqva 1994.
Tbilisis 1876 w. gegmaze. XX s. dasawyisSi quCaze dasaxl- no Cxe­iZ
ni­ ­ is quCa, Zveli Tbilisis r-ni (CuRureTi);
da Tbilisis komendanti gen.-leitenanti ivane nikolozis Ze aleqsandre cimakuriZis quCidan elene axvledianis xevamde.
reiteri da quCas reiteris quCa daerqva. Setanilia Tbi- warmo­ iq­
mna XIX s-Si. Tbilisis 1876 w. gegmaze datanilia
lisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi. 1922 rogorc panaseviCis quCa (am quCaze idga Tbilisis guberniis
daerqva ger­ ma­
ne­
le­ bis, 1939 _ xuTi de­ kem­
bris qu­Ca, sabWoTa inJiner-arqiteqtoris ioseb romualdis Ze panaseviCis saxli).
kavSiris konstituciis (1936) miRebis dResTan dakavSirebiT. XIX s. bolos CuRureTis quCa daerqva, Setanilia Tbilisis
1991 q. ColoyaSvilis saxeli ewoda. aqvs 1 Ses. gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi. 1923 _ v. za­
Teofile Co­Cu­as quCa, isa­ ni-sa­ ris r-ni (na­
mgo­ vTlu­Ris su­li­Cis, 1964 n. Cxe­iZ­is sa­xe­li ewoda. Semo­na­xu­lia XIX s.
I dasaxleba); irakli tatiSvilis quCidan dimitri uznaZis da­sas­ru­
li­ sa da XX s. da­ sa­
wyi­
sis sa­cxovr. sa­ xle­bi. quCazea
quCamde. navTluRis I dasaxlebis IX quCas T. CoCuas saxeli wminda ninos ek­ le­sia.
ewoda 1983. uSan­ gi Cxe­i­Zis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (Zveli kukia);
Co­xa­ta­ur ­ is quCa, glda­ ni-na­Za­
la­de­vis r-ni (na­ Za­la­de­vi); dimitri uznaZis quCidan mtkvris marcxena sanapiromde.
vaxtang maxaldianis quCidan amave saxelwodebis Sesaxvevamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si. Tbilisis 1876 w. gegmaze datanilia
warmo­ iq­
mna XX s. 20-ian wleb­ Si. Setanilia Tbilisis quCebis rogorc sanapiro quCa, 1902 w. gegmaze _ gimnaziis quCa.
1926 w. cnobarSi. 1923 m. gorkis saxeli ewoda. 1934 w. gegmaze datanilia
Co­ xa­ta­u­ri, da­ ba das. sa­
qar­ Tve­lo­ Si. sana­piro quCisa da sa­ mos­wav­
lo Sesaxvevis saxelwodebiT.
ko­ba Co­xe­lis quCa, isa­ ni-sa­mgo­ ris r-ni (navTluRi); qedis 1953 u. Cxe­ iZ­is sa­xe­li ewoda.
komunis quCidan sergi wulaZis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s. noe Cxik­va­Zis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­ vis r-ni (na­
de­ Za­la­de­
bolos. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis vi); mixeil mesxis quCidan likanis quCamde. warmo­iq­mna XIX
siaSi Setanilia rogorc makrines Ses., 1934 w. gegmaze da- s. bolos. adre kavkasiis olqis saartilerio sammarTvelos
tanilia k. Coxelis quCis saxelwodebiT. 40-ian wlebSi _ a. ufrosis, gen.-leitenant vladimer dimitris Ze afanasievis
beliakovis, Semdeg isev k. Coxelis saxeli ewoda. quCa erqva. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sed-
gi­or­gi Cu­bi­naS­vi­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (axali genil quCebis siaSi. 1923 n. CxikvaZis saxeli daerqva. aqvs
kukia); giorgi Citaias moednidan Tamar mefis gamziramde. 1 Ses.

CuRureTis xidi.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
195
196 e nci k l o p e d i a

gi­
or­gi ca­ba­Zis quCa, di­ du­be-Cu­
Ru­re­
Tisa da ca­i­Si, so­ fe­li zug­ di­dis r-nSi.

c Zveli Tbilisis r-nebis sazRvari (di­ du­be); kos- ce­mis quCa, di­ du­be-Cu­Ru­ re­ Tis r-ni (di­ du­be); irodion ev-
monavtebis sanapirodan Tevdore mRvdlis quCamde. doSvilis quCidan Temur fifias quCamde. warmo­ iq­mna XX s.
warmo­iq­
mna XIX s-Si. Tavdapirvelad mixeilis Se­ 20-ian wleb­ Si. Setanilia Tbilisis quCebis 1926 w. cnobarSi.
saxvevi erqva. Tbilisis 1876 w. gegmaze datanilia ce­mi, so­ fe­
li bor­ jo­mis r-nSi, ku­ ror­ ti.
rogorc muS­ Ta­ i­
dis Se­sax­ve­
vi, 1897 w. gegmaze _ rogorc quCa. aleqsandre ci­ma­ku­ri­Zis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (Cu­ Ru­
saxeli ukavSirdeba iqve mdebare `muSTaidis~ baRs (ix. muS- re­Ti); maqsim gorkis quCidan mixeil buxaiZis quCamde. warmo­
Taidi). 1904-idan quCis mniSvneloba gaizarda, rac ganapiroba iq­
mna XIX s-Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil
tramvais parkisa da saxelosnoebis daarsebam. quCas 1934 e. quCebis siaSi Setanilia rogorc ar­ xi­ po­
vis Sesaxvevi. 20-iani
tel­ma­nis saxeli ewoda (iwyeboda daviT aRmaSeneblis gamziri- wlebidan quCaa. 1923 daviT ci­ ma­
ku­ri­Zis (Zv. revolucioneri)
dan, xolo monakveTi daviT aRmaSeneblis gamziridan kosmo- sa­
xe­li da­ qva, Semdeg a. cimakuriZis saxeli ewoda.
er­
navtebis sanapiromde Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia Salva cin­ca­Zis gasasvleli, gldani-naZaladevis r-ni
rogorc e. telmanis Cixi). quCas 1990 g. ca­ ba­Zis sa­xe­li ewoda. (naZaladevi); Salva cincaZis quCidan imereTis I Sesaxvevamde.
qu­Ca­
zea abreSumis muzeumis Senoba (1889, arqit. a. SimkeviCi), warmoiqmna XX s. 30-ian wlebSi.
erov­ nu­
li sta­ di­ o­
ni [XX s. 30-iani wlebi; arqit. a. qurdiani, ka­
lis­ tra­te cin­ca­Zis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (zemo
arqit. n. grinevskis monawileobiT. rekonstruqcia Cautarda ubani); kote (konstantine) afxazis quCidan nino da ilia
1976 (arqiteqtorebi: a. da g. qurdianebi. konstruqtori S. nakaSiZeebis quCamde. warmo­ iq­mna XIX s. dasawyisSi. adre erqva
gaza­Svili) da 2006 (arqiteqtorebi: g. da a. qurdianebi)], oqo­e­vis (msxvili kapitalisti, romelsac aq hqonda miwis
me­
tram­ vaeTa sa­ cxovr. sa­ xle­ bi (1926_28; arqit. d. Cislievi). nakveTi, qarvasla da sakuTari saxlebi) qu­ Ca. Tbilisis 1867
70-ian wleb­ Si md. mtkvris ga­ yo­le­biT aSen­ da 16-sa­ rTu­ li­
a­ni w. gegmaze datanilia rogorc mcire talaxiani quCa. 1900
sacxovr. sa­ xlebi (ar­ qi­
teq­ to­ re­bi: m. gu­gu­ va, S. yavlaSvili).
na­ mcxovrebTa TxovniT isev oqoevis quCa daerqva. asea datanili
quCazea Sps `kidobani~ da Sps `pasaJi-2000~. Tbilisis 1900 w. gegmaze. 1925 g. ma­ ma­caS­vi­li­s saxeli ewoda.
ar­Cil ca­gar­lis quCa, va­ ke-sa­bur­ los r-ni (sa­
Ta­ bur­Ta­lo); Tbilisis quCebis 1940 w. cnobarSi Setanilia rogorc ko-
daviT gamrekelis quCidan tanZiis quCamde. warmo­ iq­mna XX s. tovskis quCa (ix. g. kotovski). 1990 ka­ Ta­li­ kos ka­lis­tra­tes
40-ian wleb­ Si. 1941 kron­ Stad­ tis qu­ Ca daer­qva, 1991 a. ca­ gar­ sa­
xe­li daerqva. Semonaxulia XIX s. sacxovr. saxlebi.
lis sa­xe­li ewoda. sul­ xan cin­ca­Zis quCa, va­ ke-sa­bur­Ta­ los r-ni (sa­ bur­Ta­lo);
kron­Stad­ti, qa­ la­qi ruseTis federaciaSi. da­ a­ar­sa pet­ re pekinis gamziridan givi kartozias quCamde. saburTalos qu­
pir­vel­ ma 1703, ro­ gorc pe­ ter­ bur­ gis da­ mcve­li ci­ xe­ si­
mag­
re. Cis mo­nak­veTs s. cin­ca­Zis sa­xe­li ewoda 1992. quCazea wminda
ca­ge­ris quCa, va­ ke-sa­bur­ los r-ni (sa­
Ta­ bur­Ta­lo); Jiuli anton martyofelis eklesia.
Sartavas quCidan Tina iosebiZis quCamde. warmo­ iq­mna XX s. Sal­ va cin­ca­Zis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­ vis r-ni (na­
de­ Za­la­de­vi);
40-ian wleb­ Si. giorgi saakaZis quCidan imereTis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s.
ca­ge­ri, qa­ la­ qi das. sa­qar­Tve­lo­ Si. 30-ian wleb­ Si. Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc
ca­i­Sis quCa, di­ du­be-Cu­Ru­re­Tis r-ni (axali kukia); salxinos Zravas quCa. 1958 _ v. Ca­ pa­ev­i­s, 1993 S. cin­ca­Zis saxeli ewoda.
quCidan mTis ferdobamde. warmo­ iq­
mna XX s. 30-ian wleb­ Si. aqvs 1 gas., 2 Ses.

giorgi cabaZis quCa. e r o v n u l i s t a d i o n i .

Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
197
ci­sar­tye­las quCa, glda­ ni-na­Za­
la­ vis r-ni (na­
de­ Za­la­de­vi); xolo monakveTi n. lomouris quCidan l. mesxiSvilis quCamde
daviT WiWinaZis quCidan zestafonis quCamde. warmo­ iq­mna XX s. Setanilia balajaris quCis saxelwodebiT. Tbilisis 1934 w.
30-ian wleb­ Si. aqvs 1 Ses. gegmaze ki datanilia rogorc namglisa da balajaris quCebi.
le­ van cis­ka­riS­vi­lis quCa, di­ du­be-Cu­ Ru­re­ Tis r-ni quCas 60-ian wlebSi _ t. ta­ bi­Zis, 70-ian wlebSi k. cucqi-
(diRomi); evgeni miqelaZisa da aleqsandre (sandro) ax­ metelis riZis saxeli ewoda. aqvs 1 Ses.
quCebs Soris. l. ciskariSvilis saxeli ewoda 2001. balajari, daba azerbaijanSi.
mixeil cis­ka­riS­vi­lis quCa, isani-samgoris r-ni (sa­ q­ cu­cxva­Tis quCa, isa­ ni-sa­mgo­ ris r-ni (av­ la­ba­ri); qeTevan
hidroenergomSenis dasaxleba); dasawyisi besarion WiWinaZis dedoflis gamziridan avlipi zurabaSvilis quCamde. warmo­ iq­
quCidan. warmoiqmna XX s-Si. adre m. mostkovis quCa erqva, mna XX s. 20-ian wlebSi. Setanilia Tbilisis quCebis 1926
1999 m. ciskariSvilis saxeli ewoda. w. cnobarSi.
cis­k­ris quCa, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ri); lado cu­cxva­ Ti, so­ fe­
li tyi­bu­ lis r-nSi.
mesxi­ Svilis quCidan nikifore irbaxis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX le­van cqi­tiS­vi­lis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­de­vis r-ni (lot-
s-Si. Tbilisis 1876 w. gegmaze datanilia rogorc luarsabo- kini); vladimer (lado) aleqsi-mesxiSvilis II Sesaxvevidan
vis quCa. 1923 arto mi­ qe­ lo­vis qu­ Ca daer­ qva. c. q. uwodes efrem zaqaraias quCamde. warmo­ iq­mna XIX s. bolos. Tbilisis
70-ian wlebSi. qu­ Ca­
ze da Se­ sax­vev­Si Semo­ na­
xu­lia XIX s. sa­ gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi Setanilia
cxovr. saxlebi. aqvs 1 Ses. rogorc ro­ ma­
no­
vis qu­Ca (saxeli daerqva ruseTis samefo gva-
`cis­ka­ ri~, qar­ Tu­li saliteraturo Jur­ na­
li. ris pativiscemisa da erTgulebis dasamtkiceblad). 1922 –
ci­xis­Zi­ris I gasasvleli, isa­ ni-sa­mgo­ ris r-ni (navT- proletaris, 30-ian wlebSi _ i. in­ wkir­ve­li­s (datanilia
luRi); cixisZiris quCidan cixisZiris III gasasvlelamde. Tbilisis 1934 w. gegmaze), 1995 l. cqi­ tiS­vi­lis sa­xe­li
ci­xis­Zi­ris II gasasvleli, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (navT- ewoda.
luRi); cixisZiris quCidan cixisZiris I gasasvlelamde. cxe­mis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (mTawminda); cxemis Sesa­
ci­xis­Zi­ris III gasasvleli, isa­ ni-sa­ mgo­ris r-ni (navT- xvevidan vano sarajiSvilis quCamde. warmoiqmna XIX s-Si.
luRi); cixisZiris quCidan samgoris quCamde. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi
Setanilia rogorc arkadis Sesaxvevi. Tbilisis 1924 w. geg-
ci­xis­Zi­ris IV gasasvleli, isa­ ni-sa­ mgo­ris r-ni (navT-
maze aRniSnulia wyemis, 1934 w. gegmaze _ cxemis Sesaxvevis
luRi); cixisZiris quCidan cixisZiris II Sesaxvevamde.
saxeliT. aqvs 1 Ses., 1 Cixi. SesaxvevSi Semonaxulia XIX s.
ci­xis­Zi­ris V gasasvleli, isa­ ni-sa­mgo­ ris r-ni (navT- sacxovr. saxli #2.
luRi); cixisZiris quCidan sergi wulaZis I Sesaxvevamde.
ni­
ko­loz (ni­ko) cxve­da­Zis quCa, va­ ke-sa­
bur­Ta­los r-ni (va­
ci­xis­Zi­ris quCa, isa­ ni-sa­
mgo­ris r-ni (navTluRi); bogdan ke); tician tabiZis quCidan vakis parkamde. warmo­iq­mna XX s.
xmelnickis quCidan samgorisa da mevelis quCebamde. warmoiqmna 40-ian wleb­Si. ix. n. cxve­da­Ze. aqvs 2 Ses., 1 Cixi.
XIX s. bolos. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil
cxra ap­ri­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (mTawminda);
quCebis siaSi Setanilia rogorc susanas quCa, asea datanili
SoTa rusTavelis gamziridan pavle ingoroyvas quCamde. adrin-
Tbilisis 1934 w. gegmazec. Semdeg komkavSiris II quCa ewoda.
deli Sio Ci­ ta­Zis qu­Cis I monakveTi. sa­xe­li daerqva 1991,
c. q. daerqva 60-ian wlebSi. aqvs 5 gas., 2 Ses., 4 Cixi.
rusTavelis gamzirze momxdar 1989 w. 9 aprilis tragedia-
ci­ xis­Zi­ri, ku­ ror­ ti da so­ fe­li qo­ bu­le­ Tis r-nSi. am sa­ sTan dakavSirebiT. quCaze gverdiTi fasadiT gamodis moswavle
xel­ wo­
de­bis ki­dev ram­ de­
ni­me so­fe­lia cno­ bi­li du­ Se­Tis, mcxe­ axalgazrdobis erovnuli sasaxle da mTavrobis saxlis ko-
Tis, xa­ ra­ga­
u­lis r-neb­ Si. rpusebi.
cod­niskaris quCa, glda­ ni-na­
Za­la­de­vis r-ni (zRvisubani); cxra Zmis moedani, di­ du­ be-Cu­ Ru­re­Tis r-ni (axali kukia);
usaxelo quCidan Satilis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. 60-ian cxra Zmisa da abaSis quCebs Soris. moedans cxra Zmis saxeli
wleb­ Si. yof. Temqis dasaxlebis 66-e qu­ Ca. c. q. daerqva 70- daerqva XX s. 30-ian wlebSi.
ian wlebSi.
cxra Zmis quCa, di­ du­be-Cu­Ru­ re­Tis r-ni (axali kukia);
cod­nis­ ka­ri, so­ fe­li la­ go­de­xis r-nSi. petre mamraZis quCidan salxinos quCamde. warmoiqmna XIX
cotne dadianis quCa, ix. cotne dadianis quCa. s-Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi
ia­kob cur­ta­ve­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (xar­ fu­xi); Setanilia rogorc vladimeris quCa. quCas cxra Zmis saxeli
xarfuxis da ioseb griSaSvilis quCebidan ioseb griSaSvilis daerqva 1923. Tavdapirvelad grZeldeboda cxra Zmis moed-
quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si. Tbilisis 1867 w. gegmaze da- namde, xolo am moednidan dawyebuli quCis bolo monakveTi
tanilia rogorc zemo sabaJos quCa, Tbilisis gamgeobis mier Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc muxianis quCa.
1903 w. Sedgenil quCebis siaSi Setanilia se­ i­da­ba­dis qu­Cis aqvs 2 Ses.
saxelwodebiT. 1923 _ v. xu­ ciS­vi­li­s, 1990 iakob curtavelis muxiani, sofeli wyaltubos zonaSi.
(xucesi) saxeli daerqva. aqvs 1 Ses. (Tbilisis 1934 w. gegmaze cxra Zmis I Sesaxvevi, di­ du­ be-Cu­Ru­ Tis r-ni (axali
re­
datanilia rogorc xuciSvilis didi Cixi). kukia); petre mamraZis xevidan yirimis quCamde.
kon­ stan­ti­ne cuc­qi­ri­Zis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ cxra Zmis II Sesaxvevi, di­ du­be-Cu­Ru­ Tis r-ni (axali
re­
ba­ri); alvanis quCidan lado mesxiSvilis quCamde. warmo­iq­mna kukia); petre mamraZis xevidan yirimis quCamde.
XIX s-Si. Tbilisis 1876 w. gegmaze quCis nawili, axland. al-
vanis quCidan n. lomouris quCamde, datanilia rogorc tbis
quCa, Semdeg daerqva polkis quCa (quCaze idga grenaderTa
samegrelos polkis pokrovskis yazarmebi). asevea Setanili
Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi,
198 e nci k l o p e d i a

Zveli Tbilisis erT-erTi kuTxe. yvavilebis gamofena.

Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
199
200 e nci k l o p e d i a

Ze­ga­mis quCa, ix. zeganis quCa. Zmo­bis II quCa, glda­ ni-na­

Za­
la­ vis r-ni (na­
de­ Za­la­de­vi);

Z Ze­ve­ris quCa, isa­

Si­
rmo­iq­
ni-sa­

mna XX s. 30-ian wleb­

Ze­ve­ra, so­
fe­
li go­
ris r-ni (av­
mgo­

Si.
ris r-nSi.
la­ba­ri);
raqis quCidan avlipi zurabaSvilis quCamde. wa­
xevidan muSaTa quCamde. warmo­
li ewo­
Zmo­
gi­
da sxvadasxva erovnebis mu­
bis I qu­
or­
Ca r. ina­
iq­
mna XX s. dasawyisSi. sa­
Sa­
Ta erTobis aR­ sa­
niS­
niS­vi­lis sa­xe­lobisaa. aqvs 1 Cixi.
gi Zo­we­ni­Zis quCa, va­ ke-sa­
bur­
na­

los r-ni (nucubiZis

Ta­
xe­
vad.

Zveli kukia, kukiis mikroubani. misi sazRvrebi iyo:

sam­
x­­
r-iT _ sof. CuRureTi (sazRvari gadioda didxevze),
Crd-iT _ xelovnuri Txrili (daaxl. emTxveva axland. m.
winamZRvriSvilis quCis xazs), das-iT _ md. mtkvari.
plato); dasawyisi Salva nucubiZis quCidan. warmo­iq­mna XX
s. 70-ian wleb­ Si. nucubiZis platoze mdebare usaxelo qu­ Cas
g. Zo­we­ni­Zis sa­xe­li ewoda 1981.

Zveli Tbilisis erT-erTi kuTxe.

Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
201
wa­vki­sis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (so­
lo­la­ wa­Rve­ris quCa, glda­ ni-na­
Za­la­
de­vis r-ni (na­ Za­la­de­vi);

w ki); amaRlebis quCidan mTis ferdobamde. warmo­

iq­
mna XIX s-Si. 1900-mde wyalsadinaris I quCa
erqva, Semdeg _ wavkisis Sesaxvevi. Setanilia
Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis
guram asaTianis quCidan wromis II Sesaxvevamde. warmo­
XX s. 20-ian wleb­
erqva.
wa­Rve­ri, da­
Si. 40-ian wlebamde kisisxevis III quCa

ba bor­ jo­mis r-nSi, kurorti.

iq­mna

siaSi. Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc w. q. ki we­reT­lis gamziri, di­

aka­ du­be-Cu­Ru­ Tis r-ni (di­
re­
aqvs 2 Ses. (I Ses. _ yof. Sua Ses., Semdeg _ II Ses.; II Ses. du­be); giorgi cabaZis quCidan SoTa SalikaSvilis xidamde.
_ yof. wavkisis gas., Semdeg _ I Ses.). safuZveli Caeyara Sua saukuneebSi Tbilisis Crd. ganapira
wa­vki­si, so­ fe­
li q. Tbilisis SemadgenlobaSi. dasaxlebis, didubis, gaCenis Semdeg. XIX s. 20-ian wlebSi
wa­len­ji­xis quCa, isa­ ni-sa­ ris r-ni (navTluRi);
mgo­ aq gadioda gza viurtembergel germanelTa dasaxleba
kaxeTis gzatkecilidan ratilis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. aleqsanderdorfamde da erqva `gza germanelTa koloniaSi~.
40-ian wleb­ Si. 70-ian wlebamde sa­ mxer­ xa­
os qu­
Ca er­qva. aqvs XIX s. Sua xanebSi aq dasaxldnen moloknebi, r-ebic ruseTis
1 Ses., 1 Cixi. imperiis centraluri raionebidan Camovidnen. 1872, Tbi­ li­ si
wa­len­ji­xa, qa­ la­
qi das. sa­qar­Tve­
lo­ Si. _ fo­ Tis rki­nig­zis ga­yva­nis Sem­ deg, am qu­Ca­
ze Zi­ri­
Ta­dad rki­
wa­lkis gasasvleli, Zveli Tbilisis r-ni (xarfuxi); nig­
zis mu­ Se­
bi dasa­ xld­ nen, Sem­ deg _ tram­ va­
e­
le­bi. Tbilisis
berZnis quCidan mTis ferdobamde. Tbilisis 1934 w. gegmaze 1867 da 1900 wlebis gegmebis mixedviT w. g-is dasawyisi
gasasvlelis nawili, berZnis quCidan walkis quCamde, eWira elisabedis, axland. m. winamZRvriSvilis quCas. quCa
datanilia rogorc walkis Sesaxvevi. TandaTan gaizarda Crd-iT. 30-ian wlebSi brZo­ lis qu­ Ca
wa­lkis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (xarfuxi); ioane daerqva (rev. warsulis gamo). datanilia Tbilisis 1934 w.
sabanisZis quCidan walkis gasasvlelamde. warmo­ iq­
mna XIX gegmaze. didubis intensiuri ganaSenianebis Sedegad warmoiqmna
s-Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi prospeqti, r-sac 1958 mieniWa a. wereTlis saxeli. es aris
Setanilia rogorc Sesaxvevi. aqvs 1 gas., 1 Cixi. di­du­
be-Cu­Ru­re­Tis r-nis Zi­ ri­Ta­
di ma­ gis­
tra­ li (sig­ rZe da­
wa­lka, qa­ la­ qi samxr. sa­
qar­Tve­lo­Si. axl. 3,8 km), mi­ e­
mar­Te­ba mtkvris pa­ ra­
le­lu­ rad da uer­ Tde­ ba
wa­lkis Cixi, Zveli Tbilisis r-ni (xarfuxi); dasawyisi S. SalikaSvilis (yof. di­ du­ bis) xids, r-ic am r-ns akav­ Si­rebs
wal­kis gasasvlelidan. di­Rom­Tan. 60-ian wleb­ Si da­ i­
wyo gamziris ga­ far­To­e­ba-re­
wal­ko­tis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­de­vis r-ni (zRvisubani); kon­struq­ cia. Zi­
ri­Ta­dad gana­ Se­
ni­
a­
ne­
bu­lia rva­ sar­Tu­li­a­
ni sa­
ad­
re Temqis dasaxlebis `g~ qu­ Ca iyo. w. q. daerqva 1967. cxovr. sa­ xle­biT. gamzir­ zea saaqcio saz-ba `TbilqalaqmSeni~,
quCa moixsenieba cnobarebSi, magram am saxelwodebiT amJamad Sps `samTo qimia~, Sps `koka-kola boTlers jorjia~, erov­
ar arsebobs. nu­li sta­ di­o­ni [XX s. 30-iani wlebi; arqit. a. qurdiani,

akaki wereTlis gamziri.

202 e nci k l o p e d i a

arqit. n. grinevskis monawileobiT. rekonstruqcia Cautarda we­ro­ni­ si (ce­ ro­

ni­
si), so­
fe­
li qa­
re­lis r-nSi.
1976 (arqiteqtorebi: a. da g. qurdianebi. konstruqtori S. gomareTi, dmanisis r-nis soflebis didi da patara
gazaSvili) da 2006 (arqiteqtorebi: g. da a. qurdianebi)], gomareTis Ggavrcelebuli saxelwodeba.
di­du­ bis RvTis­ mSob­lis Sobis ek­ le­ sia, qar­ Tvel mwe­ ral­ Ta da dria wik­la­u­ris quCa, glda­
an­ ni-na­Za­
la­de­ vis r-ni (na­Za­
sa­zo­ga­do moR­ va­
we­Ta di­ du­ bis pan­ Te­on­i, sagamofeno centris la­de­vi); likanis quCidan mTis ferdobamde. warmo­iq­mna XX
_ „eqspojorjiis“ pa­ vi­li­ on­e­
bi, mZle­ os­no­bis sa­ sax­le (1979; s. 20-ian wleb­ Si. 70-ian wlebamde gu­bis qu­ Ca er­ qva, Semdeg a.
arqiteqtorebi: m. liparteliani, m. Cxenkeli, r. janaSia). wiklauris saxeli ewoda.
gamzir­ ze dgas a. we­ reT­ lis Zeg­ li (moqandake b. avaliSvili. gubi, so­ fe­
li xo­ nis r-nSi.
arqit. o. liTaniSvili), skulpturuli kompozicia `gonebis mi­ il wi­nam­ZRvriS­vi­lis quCa, glda­
xe­ ni-na­
Za­
la­de­
vis
aRmafrena~ (moqandake l. mamalaZe). gamodis me­ tros sa­ dgu­ re­ r-ni (gldani); TianeTis gzatkecilidan mixeil xergianis
bi „we­ reT­ lis gamziri“, „di­ du­be“.
quCamde. adre vaJa-fSavelas quCa erqva. m. winamZRvriSvilis
gi­or­gi we­reT­lis ga­sas­vle­li, va­ ke-sa­
bur­ Ta­los r-ni
saxeli ewoda 1981.
(va­
ke); qaixosro (qaquca) ColoyaSvilis gamziridan mixeil
mi­ il wi­nam­ZRvriS­vi­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni
xe­
TamaraSvilis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. 40-ian wleb­ Si. yof.
(Zveli kukia); lev tolstois quCidan giorgi cabaZis quCamde.
wyneTis Sesaxvevi. 1977 g. v. we­ reT­lis sa­xe­li da­erqva. quCazea g.
wereTlis sax. aRmosavleTmcodneobis ins­ tituti (1976; Senobis warmo­ iq­
mna XIX s. 20-ian wlebSi germ. moaxalSeneebis
arqit. l. kilaZe) da qarTuli enciklopediis i. abaSiZis sax. dasaxlebis Semdeg da daerqva eli­ sa­be­dis quCa (datanilia
mTavari samecn. redaqciis yof. Senoba (1968; arqiteqtorebi: g. Tbilisis 1851 w. gegmaze). 1922 _ k. ce­ tki­ni­s, 1990 m. wi­nam­
sixaruliZe, T. qiqoZe), r-is vestibiuls amSvenebs saqarTv. sax. ZRvriS­vi­lis sa­xe­li ewoda. 1850 elisabedis quCaze amuSavda
mxatvris _ n. ignatovis mier Sesrulebuli freska `codnis TbilisSi pirveli ludis q-na, r-is mflobeli iyo germ.
wyaro~ (1968). qarT. enciklopediis redaqciis win idga i. maderi. amJamad am adgilas funqcionirebs ualkoholo
abaSiZis biusti, r-ic 2008 gadaitanes misive saxelobis quCaze. sasmelebis mwarmoebeli saaqcio saz-ba `laRiZe~. quCaze
amJamad qarT. enciklopediis redaqcia gadasulia saqarTv. iyo Tbilisis umsxvilesi agraruli bazari `centraluri
mecnierebaTa erovn. akademiis SenobaSi. supermarketi~, yof. `dezertirebis bazari~ _ ase ewoda
akaki we­reT­lis quCa, didgoris r-ni (oqroyana); dasawyisi I msoflio omis droindeli ruseTis armiis jariskacebis
Tbilisis quCidan. ix. a. wereTeli. xSiri TavSeyris gamo (amJamad mimdinareobs rekonstruqcia).
akaki we­reT­lis quCa, isani-samgoris r-ni (varkeTilis Semo­na­
xu­lia XIX s. da­ sas­
ru­
li­sa da XX s. da­ sa­
wyi­sis sa­
dasaxleba); megobrobis gamziridan zemo samgoris arxamde. cxovr. sa­ xle­bi.
ix. a. wereTeli. wi­na­na­u­ris quCa, isani-samgoris r-ni (or­ Ta­Wa­la); orTa­
gi­or­gi we­reT­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ri); Walis III Sesaxvevidan orTaWalis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX
avlabris quCidan xivis Sesaxvevamde. warmo­ iq­mna XIX s-Si. s-Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi
Tbilisis 1876 w. gegmaze datanilia rogorc kot­ li­ a­
revskis Setanilia rogorc winanauris gza.
qu­Ca. aq cxovrobda generali p. kotliarevski da quCasac misi
saxeli erqva. 1923 g. e. we­ reT­lis sa­xe­li ewoda.
mixeil (mi­ ko) we­reT­lis quCa, glda­
xa­ ni-na­ Za­la­de­vis
r-ni (av­ Wa­la); moris focxiSvilis quCidan mTis ferdobamde.
warmo­ iq­
mna XX s. 60-ian wleb­ Si. ad­ re _ n. krup­ ska­i­as, 1992
m. we­reT­lis saxeli ewoda.
so­so we­reT­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (Zveli kukia);
dimitri uznaZis quCidan daviT aRmaSeneblis gamziramde.
warmoiqmna XIX s-Si. w. q. erT-erTia im 32 quCidan, r-ic
gayvanilia 1846 w. Seqmnili `Tbilisis gareubnebis momwyobi
komisiis~ mier. Tbi­ li­ sis 1876 w. gegmaze datani­ lia isar­
lo­ vis, 1923 w. geg­ ze _ n. ri­
ma­ sa­ko­vis, 1934 w. gegmaze _ i.
gri­ne­vic­kis saxeliT. 1990 kol­xe­Tis qu­Ca daer­qva. 1997 s.
wereTlis saxeli ewoda.
kolxeTi, samxr.-aRm. da aRm. SavizRvispireTis saxelwodeba
(kolxi tomebis saxelis mixedviT).
wer­na­qis quCa, isa­ ni-sa­
mgo­ ris r-ni (na­ vTlu­Ri); navTluRis
quCidan mtkvris marcxena sanapiromde. warmo­ iq­mna XIX s-Si.
Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi Se­
tanilia rogorc mewamuli quCa (`Cervlionnaia~), 1925_26
wlebis cnobaTa wignSi `mTeli tfilisi~ ki _ rogorc w. q.
aqvs 1 Ses.
wer­naqi, `wi­ Te­
li sa­ xa­
ta­vi~ (sa­ ba), Jan­gmi­
wa sa­ Re­ ba­
vi, r-ic
ix­ma­
re­ba Ti­xis Wur­ Wlis, ke­ ra­mi­
ku­ li na­ war­mis mo­ sa­xa­ta­
vad.
ro­ gorc Cans, am mi­ da­mo­eb­
Si xdeboda mi­ si mo­po­ve­ba.
we­ro­ni­sis gasasvleli, glda­ ni-na­
Za­
la­ de­vis r-ni
(lotkini); gasasvleli weronisisa da gomareTis quCebs
Soris.
we­ro­ni­sis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­ de­vis r-ni (lotkini); we­
ronisis I Cixidan nikoloz xudadovis quCamde. warmoiqmna XX
s. 30-ian wlebSi. 40-ian wlebamde gomareTis II quCa erqva.
aqvs 1 gas., 2 Cixi.
mixeil winamZRvriSvilis quCa #39.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
203
wi­na­na­ur­ is II quCa, isani-samgoris r-ni (or­ Ta­Wa­la); wi­ ser­gi wu­la­Zis III gasasvleli, isa­ ni-sa­
mgo­ ris r-ni
nanaurisa da orTaWalis quCebs Soris. (navTluRi); dasawyisi sergi wulaZis quCidan.
wi­na­na­u­ri, ad­ gi­
li krwanisSi. ser­gi wu­la­Zis quCa, isa­ ni-sa­ ris r-ni (navTluRi);
mgo­
wi­nan­dlis qu­Ca, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (av­ la­ba­ri); boWormis saxalxo quCidan bogdan xmelnickis I Sesaxvevamde. warmoiqmna
quCidan axmetis quCamde. warmoiqmna XIX s-Si. Tbilisis 1876 XIX s. bolos. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil
w. gegmaze datanilia simonoviCis quCis saxelwodebiT (ix. quCebis siaSi Setanilia rogorc sa­ lo­ ca­
vis qu­ Ca. 1923
T. simonoviCi). Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil _ kom­ kav­
Si­
ri­s, 1992 s. wulaZis saxeli daer­ q­
va. quCazea
quCebis siaSi Setanilia rogorc w. q. quCazea qalaqis samkurnalo preparatebis qarxana `Tbilqimfarmi~. aqvs 2 gas.,
erT-erTi uZvelesi samkurn. dawesebuleba _ wminda andria 2 Ses., 1 Cixi.
pirvelwodebulis sax. q. Tbilisis meriis Sps `pirveli aleqsandre wulukiZis quCa, isa­ni-sa­mgo­ris r-ni
klinikuri~, a. wulukiZis sax. urologiis erovn. centri. (vazi­subani); dasawyisi kaxeTis gzatkecilidan. kaxeTis
quCas aqvs 1 Ses. gzatkecilis Sesaxvevs a. p. wulukiZis saxeli ewoda 1968.
wi­nan­da­li, so­ fe­
li Te­ la­ vis r-nSi.
90-ian wlebSi m. laRiZis quCa erqva. Semdeg daubrunda Zv.
wi­naub­nis quCa, va­ ke-sa­ bur­ Talos r-ni (sa­ bur­Ta­lo); viqtor
saxeli. aqvs 4 Ses., 2 Cixi.
doliZis quCidan iyalTos goramde. warmo­ iq­
mna XX s. 20-ian
aleq­ dre wur­wu­mi­as quCa, Zveli Tbilisis r-ni (av­
san­ la­
wleb­ Si. 1925_26 wlebis cnobaTa wignSi `mTeli tfilisi~
Setanilia saburTalos axali quCebis siaSi rogorc winubnis ba­ri); nikifore irbaxis quCidan Telavis quCamde. warmo­iq­
quCa. Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia winaubnis quCis mna XIX s-Si. Tbilisis 1876 w. gegmaze datanilia rogorc
saxelwodebiT. asea Semdgom wlebSi gamocemul cnobarebSic. kapgeris quCa (ix. a. kapgeri). 1923 daerqva a. zurabovis,
wi­wa­mu­ris quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­ vis r-ni (na­
de­ Za­la­de­vi); 40-ian wlebSi _ e. kren­ ke­lis, 60-ian wlebSi _ a. wurwumias
giorgi Wyondidelis quCidan cotne dadianis quCamde. warmo­ iq­ saxeli. aqvs 1 Ses.
mna XX s. 30-ian wleb­ Si. datanilia Tbilisis 1934 w. gegmaze. jambul wur­wu­mi­as quCa, isa­ ni-sa­
mgo­ris r-ni (saqhidro­
wi­wa­ mu­ ri, so­fe­li mcxe­ Tis r-nSi. wi­ wa­mu­ris gza­ ze 1907 ener­gomSenis dasaxleba); besarion WiWinaZis quCidan rkini­
w. mo­kles ilia Wav­ Wa­va­
Ze. gzamde. dasaxlebis 360-e quCas j. wurwumias saxeli ewoda
wminda barbares dasaxleba, isani-samgoris r-ni (navT­ 2006.
luRi); qinZmaraulis quCasa da mtkvris marcxena sanapiros aleq­ dre wu­wu­na­vas quCa, isa­
san­ ni-sa­
mgo­ ris r-ni (or­ xe­
Soris. yof. liTonkonstruqciebis qarxnis dasaxleba (`z m k~), vis dasaxleba); Tengiz CantlaZis quCidan ioane petriwis
r-Sic gamoiyofoda zemo liTonkonstruqciebis qarxnis quCamde. adre Sro­ mis qu­ Ca erqva, 70-ian wlebSi a. wu­ wu­na­vas
dasaxleba (qinZmaraulis quCasa da gardabnis gzatkecils saxeli ewoda.
Soris) da qvemo liTonkonstruqciebis qarxnis dasaxleba wyal­sa­de­nis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­de­vis r-ni (Rrma­ Re­le);
(gardabnis gzatkecilsa da mtkvris marcxena sanapiros Soris). rkinigzidan Tengiz SeSeliZis quCamde. warmo­ iq­mna XX s.
w. b. d. ewoda 2006. saxelw. ukavSirdeba aqve mdebare wminda 30-ian wleb­ Si. aq ga­
dis na­ tax­tar-bu­ la­Ca­
ur-Tbi­ li­ sis wyal­
barbares eklesias. sa­de­
nis tra­sa.
wmin­da ni­ko­lo­zis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (Cu­ wyal­tu­bos quCa, di­ du­be-Cu­
Ru­ Tis r-ni (di­
re­ du­be); akaki
Ru­re­Ti); kosta xeTagurovis quCidan mixeil buxaiZis I wereTlis gamziridan kosmonavtebis sanapiromde. warmo­ iq­
mna
Sesaxvevamde. warmo­ iq­mna XIX s. II naxevarSi. ad­ re eka­ te­ ri­ XX s. 40-ian wleb­ Si.
nes saxeli er­ qva (Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 wyal­tu­bo, qa­ la­qi da ku­ ror­ ti das. sa­ qar­Tve­lo­ Si.
w. Sedgenil quCebis siaSi), saxeli ewoda didi mTavris
wya­ros quCa, didube-CuRureTis r-ni (axali kukia);
mixeil pavles Zis asulis, patr. saz-bis Tav-ris, ekaterines
nikoloz xudadovis quCidan mTis ferdobamde. warmo­ iq­
mna
(1827_94) pativsacemad. 1923 _ i. sver­ dlo­vi­s, 1990 w. n.
XX s. 30-ian wleb­ Si.
q. daerqva. iqvea wminda ni­ ko­lo­ zis ek­ le­sia da sa­ xel­ wo­de­bac
wyneTi, daba q. Tbilisis SemadgenlobaSi. mdebareobs mTa­
mas ukavSirdeba.
wmindis qedis ukidures das. nawilSi, md. veris xeobaSi, z. d.
wminda nikolozis Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (Cu­
700_1000 m simaRleze. moxseniebulia vaxuSti batoniSvilis
RureTi); mixeil buxaiZis quCasa da I Sesaxvevs Soris.
wno­ris­wylis quCa, isa­ ni-sa­ ris r-ni (var­
mgo­ ke­Ti­li); (XVIII s.) naSromSi „aRwera samefosa saqarTvelosa“.
kaxeTis gzatkecilidan kaloubnis quCamde. warmo­ iq­mna XX saagarako ganaSenianeba daiwyo XIX s. II naxevarSi (qvemo w.).
s. 60-ian wleb­ Si. zemo nawili (zemo w.) ganaSenianda XX s. 40-iani wlebidan.
wno­ ris­wya­li, q. wno­ ris rki­ nig­
zis sad­ gu­ri (siR­ na­
Ris wyne­Tis gzatkecili, vake-saburTalos r-ni (bagebi);
r-ni). wyneTisken mimavali gzatkecili. q. ColoyaSvilis gamziris
wo­do­re­Tis quCa, glda­ ni-na­
Za­la­de­vis r-ni (zRvisubani); gagrZeleba. yof. SoTa rusTavelis quCa. w. g. daerqva 1968.
Tem­qis dasaxlebis yof. `d~ qu­ Ca. w. q. da­ er­qva 1967. quCa aqvs 2 gas., 1 Ses., 2 Cixi.
moixsenieba cnobarebSi, magram am saxelwodebiT amJamad ar wyne­Tis gzatkecilis I gasasvleli, vake-saburTa­ los
arsebobs. r-ni (bagebi); wyneTis gzatkecilidan wyneTis gzatkecilis
wo­do­re­Ti, so­ fe­
li mcxe­ Tis r-nSi. II gasasvlelamde.
wriulis II Sesaxvevi, Zveli Tbilisis r-ni (CuRureTi); wyne­Tis gzatkecilis II gasasvleli, vake-sabu­ r­
misasvleli orxevis quCidan. Talos r-ni (bagebi); wyneTis gzatkecilidan veris xeoba­ mde.
wro­mis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­ vis r-ni (na­
de­ Za­la­de­vi); revaz wyne­Tis gzatkecilis I Cixi, va­ ke-sa­bur­ Ta­los r-ni
uridias quCidan nikoloz kaxianis quCamde. warmo­ iq­mna XX (bagebi); dasawyisi qaixosro (qaquca) ColoyaSvilis gamzi­
s. 20-ian wleb­ Si. 60-ian wlebamde va­ go­nis qu­ Ca er­ qva. aqvs ridan (yof. sasaflaos quCa).
2 Ses. wyne­Tis quCa, va­ ke-sa­
bur­ los r-ni (va­
Ta­ ke); ilia WavWavaZis
wro­mi, so­ fe­
li xa­ Su­ ris r-nSi. gamziridan mixeil TamaraSvilis quCamde. warmo­ iq­mna XX s.
ser­gi wu­la­Zis II gasasvleli, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (navT­ 40-ian wleb­ Si. 1965-mde wyne­ Tis gzat­ ke­ci­li er­ qva. aqvs 1
luRi); sergi wulaZis quCasa da wulaZis I Sesaxvevs Soris. Ses., 2 Cixi.
204 e nci k l o p e d i a

vax­tang Wa­bu­ki­an ­ is quCa, va­ ke-sa­ bur­ Ta­ los r-ni da smenis proTezirebis samecn. centri, wyalTa meurneobisa da

W
(sa­bur­Ta­lo); giorgi saakaZis moednidan pekinis sainJinro ekologiis in-ti, TurqeTisa da CexeTis saelCoTa
gamziramde. saburTalos qu­ Cis mo­nak­veTs v. Wa­bu­ki­ Senobebi, sa­ pro­ eq­to in-tis „saqqa­ laq­ mSenpro­eq­
tis“ 15-sa­ rTu­
a­nis sa­xe­li ewo­da 1992. li­ a­
ni Se­ no­ba, axali sa­ cxovr. sa­ xle­bi. gamo­ dis n. dumbaZis sax.
ilia Wav­Wa­va­Zis gamziri, va­ ke-sa­ bur­ Ta­losa da sa­bav­
Svo qa­ la­qi „mzi­ u­
ri“ (1981_82; arqiteqtorebi: g. abulaZe,
Zveli Tbilisis r-nebi (vake); petre meliqiSvilis quCidan ilia l. kilaZe, i. masxaraSvili, b. CigogiZe). gamziris pa­ no­ra­
mas Ta­
WavWavaZis moednamde. grZeldeboda wyneTis gzatkeci­ lamde. 2005 vi­
si ga­ Sli­li xe­ diT as­ ru­
lebs va­ kis par­ kis kas­ ka­
di `didebis
monakveTs ilia WavWavaZis moednidan wyneTis gza­ tkecilamde memorialiT~ (moqandake g. oCiauri. arqiteqtorebi: v. aleqsi-
qaixosro (qaquca) ColoyaSvilis gamziri ewoda. adre aq gad- mesxiSvili, o. liTaniSvili, k. naxucriSvili). aqedanve gadis
ioda `wyneTis gza~ (1867-idan _ wyneTis quCa), XX s. 20-ian kus tbasTan damakavSirebeli sabagiro gza. mo­ e­
d­­
nidan (ix. ilia
wlebSi daerqva universitetis quCa. 1925_26 wlebis cnobaTa
Wav­Wa­va­Zis mo­e­da­ni) iwyeba va­ke-sa­bur­Ta­los Se­ma­er­Te­be­li ma­gis­
tra­ li (m. Ta­ ma­raS­vi­lis qu­Ca); gamzirze dgas: wminda samebis
wignSi „mTeli tfilisi“ Setanilia vakis axali quCebis siaSi,
eklesia; da­ viT gu­ ra­miS­
vi­
lis (moqandake m. berZeniSvili. arqit.
asevea datanili Tbilisis 1934 w. gegmaze. 1935 ewoda n. maris
v. aleqsi-mesxiSvili), galaktion tabiZis (moqandake d. miqataZe.
saxeli. 50-ian wlebSi isev uni­ ver­ si­
te­tis quCa daerqva, 1957
arqiteqtorebi: a. jiblaZe, m. gogi­ Svili), ni­ ko mu­ sxe­liS­vi­
lis
i. WavWavaZis saxeli ewoda poetis dabadebidan 120-e da gar- (moqandake T. RviniaSvili. arqit. g. jafariZe) Zeglebi; no­ dar
dacvalebidan 50-e welTan dakavSirebiT. va­ kis es mTavari ma­ gis­ dum­ ba­
Zis (moqandake m. berZeni­ Svili. arqit. i. masxaraSvili),
tra­ li iwye­ ba va­
ra­zis­xe­vi­dan da mi­ e­
mar­Te­
ba md. ve­ ris pa­ ra­le­lu­ ilia Wav­ Wa­
va­
Zis (moqandake m. berZeniSvili. arqiteqtorebi: S.
rad. sig­ rZe daaxl. 2,5 km-ia, si­ ga­ne _ 40 m. gana­ Se­ ni­an­e­
ba da­i­
wyo yavlaSvili, g. jafariZe) bi­us­­tebi; arqiteqturul-skulpturu-
XX s. 30-ia­ ni wle­ bi­dan. aSen­ da sa­ cxovr. sa­ xle­ bi, sasw. da li kompozicia `mziuris karibWe~ (moqandake g. jafariZe. arq-
sa­
mecn. da­ we­se­
bu­le­be­
bi. sa­ cxovr. sa­ xle­bis ume­ te­so­ ba aSe­ ne­bu­
lia iteqtorebi: g. abulaZe, i. masxaraSvili, b. CigogiZe), `giorgoba-
ssrk-ger­ ma­ni­
is omis (1941_45) wi­ na pe­ri­od­Si (ar­ qi­teq­ to­ re­bi: n. dedaSviloba~ (moqandake g. jafariZe).
se­
ve­ro­vi, i. me­ge­li, g. xim­ Si­aS­ vi­li, n. le­ on­ti­ e­
vi, a. ko­ Ci­
naS­vi­ W. g-isa da k. kekeliZis quCis kuTxeSi, misive saxelobis
li, g. jan­ di­e­
ri). va­ra­zis­ xe­vi­sa da gamziris gada­ kve­Ta­ ze dgas i. skverSi, 2007 daidga t. SevCenkos Zegli (moqandakeebi v.
ja­ xiS­
va­ vi­
lis sa­ x. Tbi­ li­ sis sa­ xel­ mwi­fo uni­ ver­ si­te­ tis mTavari da o. Cepelikebi. arqit. v. skulski). gamziris dasawyisSi,
kor­ pu­
si (yof. saTavad­ aznauro qarTuli gimnazia. 1900_1906; Tsu-is baRSi, dgas wminda daviT aRmaSeneblis sax. eklesia,
arqit. s. kldiaSvili), mis gver­ diT un-tis II (fizika-maT.) kor­ aRmarTulia meore msoflio omSi daRupulTa obeliski (mo-
pu­sia (1940; ar­ qit. m. Sa­ viS­
vi­ li), W. g-zea ag­ reT­ ve Tbilisis qandake e. amaSukeli. arqit. a. jiblaZe). 1957 Tsu-is Sesasv-
saxelmw. un-tis samkurn.-diagnostikuri centri (1937; ar­ qi­ lelTan daidga i. WavWavaZis, a. wereTlisa da vaJa-fSavelas
teq­to­re­bi: n. zu­ ra­bi­
a­ni, p. uSe­ ni­ni), un-tis VIII kor­ pu­si (yof. biustebi. ezo-savaneSi dakrZalulia un-tis pirveli req-
zo­o­vet. in-ti. 1956; ar­ qit. s. re­ viS­
vi­
li); i. WavWavaZis sax. tori p. meliqiSvili, Tsu-is damfuZnebeli i. javaxiSvili,
saxelmw. un-ti (yof. s.-s. or­ be­li­ a­nis sax. pe­ da­go­ gi­ u­ri un-ti; aqvea gamoCenili mecnierebis g. axvledianis, i. beritaSvilis,
1935; ar­ qit. v. qor­ qaS­vi­li), diplomis Semdgomi ganaTlebis f. gogiCaiSvilis, k. kekeliZis, S. nucubiZis, a. razmaZis, d.
saxelmw. samed. akademiis klinika (yof. sasuliero seminaria. uznaZis, a. SaniZis, g. CubinaSvilis, g. wereTlis saflavebi
1905; fsev­ do­ ru­su­li sti­ li, ar­ qit. a. ro­ go­is­ki), audiologiis biustebiT. gamzirs aqvs 1 Cixi (II Cixi).

ilia WavWavaZis gamziri. T b i l i s i s s a x e l m w i f o u n i v e r s i t e t i .

Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
205
ilia Wav­Wa­va­Zis moedani, va­ ke-sa­
bur­ los r-ni (va­
Ta­ ke); Tavdapirvelad iyo Sesaxvevi, r-ic sabolood gaformda 50-ian
ilia WavWavaZis gamzirs, mixeil TamaraSvilis quCas, qaixo- wlebSi `Tbilisis gareubnebis momwyobi komisiis~ mier qala­
sro (qaquca) ColoyaSvilis gamzirsa da vakis parks Soris. qis am nawilis generaluri dagegmvis Semdeg. aq cxovrobda
i. Wav­
Wa­va­Zis sa­xe­li ewo­da 1963. mo­e­dan­ze gamo­dis va­kis par­ ludis qarxnis mepatrone vetceli da Sesaxvevsac misi saxeli
kis (yof. gamarjvebis parkis) centr. Se­ sas­vle­li; mo­wyo­ bi­
lia erqva (datanilia Tbilisis 1876 w. gegmaze). Semdeg vetcelis
Sadrevani da mi­ wis­qve­
Sa gada­
sas­
vle­
li, r-ic, ama­ ve dros, park­ gafarToebul quCas daerqva imperator nikoloz II-is dis qse-
Ta­nac aris da­ kav­
Si­re­bu­
li. nias (1875_1960) saxeli, Setanilia Tbilisis gamgeobis mier
aleq­ dre Wav­Wa­va­Zis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (mTa­
san­ 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi. 1922 _ amos, 50-ian wlebSi
wminda); rusTavelis gamziridan kote mesxis quCamde. warmo­iq­mna _ k. Se­ ro­zi­as, 1990 z. Wav­Wa­va­Zis saxeli ewoda.
XIX s. 30-ian wlebSi. daaproeqta miwismzomelma tovarnickim ilia Wav­Wa­va­Zis quCa, didgoris r-ni (oqroyana); Tbilisis
(1833–35). 1841 w. Sedgenil Tbilisis quCebis siaSi Setanilia quCidan pirveli maisis quCamde (ix. i. WavWavaZe). aqvs 1 Ses.
rogorc daviTis quCa. 1846 ewoda a. WavWavaZis saxeli. igi am ilia Wav­Wa­va­Zis quCa, isani-samgoris r-ni (varkeTilis
quCaze cxovrobda da am quCazeve aResrula tragikulad _ m. dasaxleba); megobrobis gamziridan zemo samgoris arxamde.
voroncovTan wveulebaze mimavali etlidan gadmovarda, Tavi Wa­la­di­dis quCa, di­ du­ be-Cu­
Ru­ re­Tis r-ni (axali kukia);
daartya quCis filaqans da imave Rames gardaicvala. quCaze da taSiris quCidan lebardis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. 30-ian
CixebSi Semo­ na­
xu­lia XIX s. dasasrulisa da XX s. da­ sa­
wyi­sis wleb­ Si.
sa­
cxovr. sa­ xle­bi. a. WavWavaZis kuTvnili, silamaziT gamor- Wa­la­ di­di, ad­ gi­
lis sa­ xel­ wo­
de­ba xo­bis r-nSi.
Ceuli 3 Senoba, romelTac mTeli kvartali eWira rusTave- Salva WankotaZis xeivani, isani-samgoris r-ni (aeropor-
lis gamzirsa da griboedovis quCas Soris, SemorCenili ar tis dasaxleba); aeroportis dasaxlebaSi arsebul usaxelo
aris. `a. WavWavaZis saxli pirveli saxli iyo saqarTveloSi, xeivans 2003 W-is saxeli ewoda. aqve dgas misi biusti (mo-
romlis oTaxebsac amSvenebda saucxoo Spaleri, romelzedac qandake g. wulaZe).
gamoxatuli yofila sxvadasxva miTologiuri scenebi. ambo- giorgi (gia) Wan­tu­ri­as quCa, Zveli Tbilisis r-ni (ga­
ben, TiTqos es Spaleri imperatrica ekaterines eCuqebinos re­T­u­ba­ni); SoTa rusTavelis gamziridan giorgi aTonelis
poetis mamisTvis, rogorc saqarTvelos samefo despanisTvis quCamde. warmo­ iq­mna XIX s-Si. daaproeqta polk. banovma 1809.
ruseTis karze~ (a. fadeevi). amJamad am adgilas dgas da W. gaSenda 30-ian wlebSi. mi­ xe­il vo­ ron­ co­vis (ax­land. CuRure-
q-ze gverdiTi fasadiT gamodis arqiteqtorebis p. Sternisa Tis) xi­ dis aSe­ ne­bis Sem­deg gaxda mtkvris ori­ ve sa­
na­pi­
ros
da k. tatiSCevis mier 1897 da 1898 wlebSi agebuli Senobebi. damakavSirebeli mTvari magistrali. qu­ Cis na­wi­
li miuyveboda
quCas aqvs 1 Ses. (yof. atenis Ses., Tbilisis 1934 w. gegmaze aleq­ san­ dres mo­ e­dans, r-sac fe­ od. xa­ na­
Si ya­ba­
xi er­qva. a. ba­
datanilia rogorc cxinvalis quCa, 1946 ewoda a. WavWavaZis ri­at
­ in­skis dros ya­ba­xi gada­iq­ca par­kad (aleqsandres baRi),
Ses.), 2 Cixi. pirveli Cixi Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. xo­lo qu­ Cas ewo­ da mi­si sa­xe­li (aR­ niS­
nu­lia qalaqis 1867 w.
Sedgenil quCebis siaSi Setanilia rogorc mTisZiris Cixi. gegmaze). 1922 a. jor­ ji­aS­vi­lis sa­xe­li daarqves, 1995 _ g.
zu­rab Wav­Wa­va­Zis quCa, Zveli Tbilisis r-ni; daviT aRmaSe­ Wan­tu­ri­asi. Semo­na­xu­lia XIX s. 60_70-ia­ni wle­bis sa­cxovr.
neblis gamziridan mixeil winamZRvriSvilis quCamde. warmo­ iq­ sa­
xli (#6), ag­ reT­ ve XIX s. 80-ia­ ni wle­ bis sa­cxov­r. sa­
mna XIX s. I naxevarSi, germ. moaxalSeneebis dasaxlebis Semdeg. xli (#8), r-Sic ax­ la g. le­ o­
ni­
Zis sax. qarT. literaturis

aleqsandre WavWavaZis quCa.

206 e nci k l o p e d i a

ilia WavWavaZis gamziri.

Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
207
208 e nci k l o p e d i a

saxelmw. mu­ ze­u­

mia. 1983_84 aSenda yof. gamoTvliTi centrisa
da mSenbankis Senobebi (arqit. l. bokeria). quCaze dgas g.
Wanturias biusti (moqandake g. wulaZe. arqit. p. zagaSvili).
aqvs 1 Cixi.
Wi­a­Tu­ris quCa, va­ ke-sa­
bur­Ta­los r-ni (saburTalo); saqarTv.
teqnikuri un-tis I korpusidan Cailuris quCamde. warmo­ iq­
mna
XX s. 20-ian wleb­ Si. ad­re la­ go­de­
xis qu­ Ca er­ qva. 30-ian wlebSi
W. q. daerqva. datanilia Tbilisis 1934 w. gegmaze.
Wi­aT ­ u­ra, qa­ la­qi das. sa­ qar­Tve­lo­ Si.
lagodexi, qa­ la­qi aRm. sa­ qar­Tve­lo­ Si.
mi­ il Wi­au
xe­ ­ r
­ e­lis quCa, di­ du­be-Cu­ Ru­ re­Tis r-ni (diRo­
mi); akaki beliaSvilis quCasa da daviT aRmaSeneblis xeivans
Soris. ad­ re usa­ xe­lo qu­ Ca iyo. 1974 m. Wi­ a­u­re­lis sa­xe­li
ewoda. quCazea a. naTiSvilis sax. morfologiis da samedi-
cino bioteqnologiis in-tebi.
Wir­na­xu­lis quCa, isani-samgoris r-ni (li­ los dasax­leba);
kaxeTis gzatkecilidan mariam oraxelaSvilis qu­ Camde. quCazea
Sps `aversi-racionali~ (farmacevtuli sawarmo). aqvs 2 Cixi.
be­
sa­ri­on Wi­Wi­na­Zis quCa, isa­ ni-sa­mgo­ ris r-ni (saqhidro­
energomSenis dasaxleba); qinZmaraulis quCidan abel enuqiZis
quCamde. warmoiqmna XX s. 70-ian wlebSi da b. WiWinaZis
saxeli daerqva. aqvs 6 Cixi.
da­viT Wi­Wi­na­Zis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­ de­vis r-ni (na­ Za­la­de­
vi); giorgi Wyondidelis quCidan rionhesis quCamde. warmo­iq­
mna XX s. 30-ian wleb­ Si. adre sazeinklos quCa erqva, 70-ian
wlebSi d. WiWinaZis saxeli ewoda.
za­ ria Wi­Wi­na­Zis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (mTawminda);
qa­
SoTa rusTavelis gamziridan zurab Jvanias quCamde. warmo­ iq­
mna
XIX s. 30-ian wlebSi. ad­ re g. ro­ ze­nis qu­Ca er­qva (datanilia daniel WonqaZis quCa #12. 1914.
Tbilisis 1876 w. gegmaze). 1923 z. Wi­ Wi­na­Zis sa­xe­li ewoda. gudoviCis mier 1806 baqos cixis aRebis 50-e wlisTavs). 1923
besarion Wi­Wi­na­Zis Sesaxvevi, isani-samgoris r-ni (navT- daerqva d. Won­ qa­Zis sa­xe­li (Tbilisis 1934 w. gegmaze W. q-is
luRi); dasawyisi abel enuqiZis quCidan. monakveTi, CitaZis Sesaxvevidan mTawmindis quCamde, datanilia
Ta­mar Wo­ve­li­Zis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (vere); merab rogorc auzis quCa). Semo­ na­
xu­lia XIX s. dasasrulis da XX
kostavas quCidan mixeil zandukelis quCamde. adrindeli b. s. dasawyisis sa­ cxovr. sa­ xle­bi. aRsaniSnavia saxlebi #8 (1888;
be­lin­skis qu­Cis qve­da mo­nak­ve­Ti. T. WoveliZis saxeli daerqva arqit. a. SimkeviCi. sakuTari saxli) da #12 (1914; arqit. m.
1992. quCaze aris XIX s. dasasrulisa da XX s. dasawyisis ohanjanovi, Tanaavtori i. kolCini. Semosavliani saxli). W.
ramdenime sacxovr. saxli. q-idan iwyeba mTawmindaze amavali samTo-sabagiro rkinigza _
da­ el Won­qa­Zis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (so­
ni­ lo­la­ki, funikuliori. quCas aqvs 2 Cixi (II Cixi _ yof. auzis Cixi).
mTaw­min­da); amaRlebis quCidan mTawmindis quCamde. warmo­iq­ Wo­por­tis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­ de­vis r-ni (Rrma­ Re­le); da-
mna XIX s-Si. 1856 i. gu­ do­vi­Cis sa­xe­li ewoda (ukavSirdeba i. sawyisi liaxvis quCidan. warmo­ iq­mna XX s. 40-ian wleb­ Si. me-
10 quCas W. q. ewoda 50-ian wlebSi. aqvs 1 Ses.
Wo­por­ti, so­ fe­ li du­ Se­Tis r-nSi.
Wo­ro­xis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (Zveli ku­ kia); di-
mitri uznaZis quCidan daviT aRmaSeneblis gamziramde. warmo­
iq­
mna XIX s-Si. Tbilisis 1876 w. gegmaze datanilia rogorc
koloniis quCa, XX s. 20-ian wlebSi axal­ Se­nis qu­Ca daer­ qva.
Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia politkatorRelTa quCis
saxelwodebiT. 40-ian wlebSi W. q. ewoda.
Wo­ro­xi, mdi­ na­re Tur­ qe­
Ti­sa da sa­ qar­
Tve­los te­ ri­
to­ri­a­ze.
Ca­
e­
di­ne­
ba Sav zRva­ Si.
Wre­ba­los quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­ de­vis r-ni (av­ Wa­la); elef­
Ter andronikaSvilis quCidan mTis ferdobamde. warmoiqmna XX
s. 60-ian wlebSi. ad­ re pir­ ve­
li ma­ i­
sis qu­ Ca er­qva. W. q. ewoda
70-ian wlebSi. aqvs 2 Ses., 2 Cixi.
Wre­ba­lo, so­ fe­li am­ bro­ la­u­
ris r-nSi.
pir­ve­ li ma­i­si, mSro­ mel­Ta so­ li­ da­
ro­ bis dRe, sa­ er­TaS.
dRe­­
sas­wa­
u­li (da­ wes­da 1889 w. II internacionalis parizis
kongresze).
ste­fa­ne Wre­laS­vi­lis quCa, isa­ ni-sa­
mgo­ris r-ni (na­ vTlu­
Ri); navTluRis quCidan wernaqis quCamde. warmoiqmna XIX s-Si.
Tbilisis 1851 w. gegmaze datanilia rogorc `kutilovka~
(saqeifo adgili), 1901 gegmaze _ rogorc kutilovis quCa.
1923 s. WrelaSvilis saxeli ewoda. aqvs 1 Ses., 1 Cixi.
gi­
or­ gi Wyon­di­de­lis quCa, ix. gi­ or­gi Wyon­di­de­lis
Tamar WoveliZis quCa #7. quCa.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
209
so­li­ ko xa­be­iS­vi­lis quCa, va­ ke-sa­bur­ Talos totis kalapoti iyo, datanilia al. piSCeviCis mier Sedgenil

x r-ni (va­

ewoda.
gri­
ke); dasawyisi qaixosro (qaquca) Colo­
yaSvilis gamziridan. 1996 s. xabeiSvilis saxeli

gol xan­ZTe­lis quCa, ix. gri­ gol xan­ZTe­

Tbilisis 1785 w. gegmaze. XIX s. 30-ian wlebSi toti daSra
da am adgils riye, Semdeg riyis quCa daerqva. datanilia
Tbilisis 1876 w. gegmaze. is iyo mtkvris marcxena nawilis
erT-erTi mTavari magistrali, aerTianebda avlabars, CuRu-
lis qu­Ca. reTs, kukias da TbilisTan axalSemoerTebul germanelTa ko-
aTa­na­se xa­ra­ba­Zis quCa, isa­ ni-sa­mgo­ ris r-ni (navTluRis I lonias. 1911 daerqva 19 Tebervlis quCa (saglexo reformis
dasaxleba); walenjixis quCidan navTluRis I dasaxlebis V 50-e wlisTavis aRsaniSnavad; datanilia Tbilisis 1934 w.
quCamde. ad­ re na­ vTlu­ Ris I da­ sax­ le­bis III qu­ Ca er­ qva. 1969
gegmaze), Semdeg _ isev riyis quCa. 1938 k. xeTagurovis
ewo­ da a. xa­ ra­ba­Zis sa­xe­li. aqvs 1 Cixi.
saxeli ewoda. qu­ Ca­
zea wminda ni­ ko­lo­ zis ek­ le­sia (XIX s.),
xa­ra­ga­ul ­ is Ci­xi, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ri); lado Semo­ na­xu­ lia XIX s. 50-ia­ ni ww. sa­ cxovr. sa­ xle­ bi.
mesxiSvilis quCidan xivis Sesaxvevamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si.
xe­iv­nis quCa, ix. di­ di xe­iv­nis qu­Ca.
1923-mde as­ lan­ du­ zis Cixi er­ qva. Setanilia Tbilisis gamgeo-
bis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi. xeivnis I quCa, isani-samgoris r-ni (orTaWala); gia gu-
xa­ra­ ga­u­li, da­ ba das. sa­ qar­Tve­ lo­ Si (1949_89 _ o r j o - luas quCidan xeivnis II quCamde. aqvs 2 Cixi.
n i k i Z e). xeivnis II quCa, isani-samgoris r-ni (orTaWala); gia gu-
aslanduzi, adgili iranSi, sadac rus.-iranis 1804_12 luas quCidan dimitri gulias quCamde.
omis dros ruseTma gadamwyveti damarcxeba miayena iranis xeivnis III quCa, isani-samgoris r-ni (orTaWala); didi
jarebs. xeivnis quCidan xeivnis II quCamde.
evgeni xa­ra­Zis quCa, gldani-naZaladevis r-ni (gldani); mi­xe­il xer­gi­a­nis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­de­ vis r-ni (gldani);
daviT sarajiSvilis quCidan xizabavris quCamde. adre kol- andria razmaZis quCidan konstantine marjaniSvilis quCamde.
meurneobis velis quCa erqva. 2007 e. xaraZis saxeli ewoda. TianeTis gzatkecilis paraleluri quCa. quCas m. xergianis
xarfuxi, Tbilisis Zv. ubani qalaqis aRm. nawilSi, md. saxeli ewoda XX s. 70-ian wlebSi.
wavkisiswylis marjv. mxares, Taboris qedis ZirSi. seidabadis xer­Tvi­sis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­ de­vis r-ni (lotkini); sam-
gviand. saxelwodeba. Tbiliss SemouerTda 1819. qalaquri RereTis quCidan gordis quCamde. warmo­ iq­mna XX s. 40-ian
ganaSenianeba daiwyo XX s. 60-iani wlebidan. wleb­ Si.
xar­fu­xis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (xarfuxi); gercel xer­Tvi­si, Sua sa­ u­
ku­ne­
e­
bis ci­ xe­si­mag­
re samxr. sa­ qar­
Tve­
baazovis quCidan mose xonelis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si. lo­ Si.
datanilia Tbilisis 1876 w. gegmaze. aqvs 1 Ses., 1 Cixi (yof. Zme­bi xer­xe­u­li­Ze­eb ­ is quCa, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­
Zegamis Ses., Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w.
ba­ri); aleqsandre borodinis quCidan fostis quCamde. warmo­
Sedgenil quCebis siaSi, 1934 w. gegmaze da quCebis 1955 w.
iq­mna XIX s-Si. ad­ re ba­ i­da­ris Sesaxvevi er­ qva, Setanilia
cnobarSi).
Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi,
aram xa­Ca­tu­ri­an ­ is quCa, isa­ ni-sa­ mgo­ris r-ni (sabargos asevea datanili Tbilisis 1934 w. gegmaze. Tbilisis quCebis
dasaxleba); vladimer miqelaZis quCidan konstantine amira-
1955 w. cnobarSi Setanilia rogorc quCa, 1960 w. cnobarSi
jibis quCamde. warmoiqmna XX s. 30-ian wlebSi. adre sa­ bar­
_ rogorc xerxeuliZe Zmebis quCa. ix. xerxeuliZeebi.
gos da­ sax­le­bis VIII qu­ Ca erqva, 1980 a. xa­ Ca­tu­ri­a­nis sa­xe­li
ewoda. gi­go (grigol) xe­Cu­aS­vi­lis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­de­
vis
r-ni (av­ Wa­la); uweris quCidan vardevnis quCamde. ad­re g. qu­
aleq­ san­ dre xa­xa­naS­vi­lis quCa, isa­ ni-sa­
mgo­ ris r-ni (av­ la­
ba­ri); qeTevan dedoflis gamziridan rkinigzamde. warmo­iq­mna Ci­S­vi­lis saxeli erqva. 70-ian wlebSi g. xeCuaSvilis saxeli
XIX s-Si. ad­ re f. pa­ u­lu­Cis saxeli er­qva. datanilia Tbili- ewoda.
sis 1876 w. gegmaze. 1923 a. xa­ xa­naS­vi­lis sa­xe­li ewoda. xvan­Wka­ris quCa, glda­ ni-na­
Za­la­de­vis r-ni (zRvisubani);
xe­vi­sub­nis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­ de­ vis r-ni (Rrma­ Re­le); er- usaxelo quCidan Satilis quCamde. yof. Temqis dasaxlebis
wos quCidan rkinigzamde. warmo­ iq­
mna XX s. 40-ian wleb­ Si. 63-e qu­ Ca. x. q. daerqva XX s. 70-ian wlebSi. Tbilisis 1934
sa­xe­li da­ kav­
Si­re­ bu­ lia mi­mde­ba­
re xev­ Tan. w. gegmaze datanilia amave saxelwodebis quCa, r-ic mdebare-
xe­vis quCa, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (navTluRi); dasawyisi saxa­ obda axalqalaqisa da axland. cotne dadianis quCebs Soris,
lxo quCidan. warmo­ iq­
mna XX s. 40-ian wleb­ Si. x. q. Se­ er­ qva gauqmda mimdebare teritoriis rekonstruqciis Sedegad.
mi­mde­ba­re xe­vis gamo. xvan­­Wka­ra, so­ fe­
li am­ bro­ la­
u­ris r-nSi.
xev­su­re­Tis quCa, glda­ ni-na­Za­la­ de­vis r-ni (na­ Za­la­de­vi); ia­kob xve­de­li­a­nis quCa, isa­ ni-sa­mgo­ ris r-ni (ae­ ro­por­tis
maxinjauris quCidan mTis ferdobamde. warmo­ iq­
mna XX s. 20- da­sax­le­ba); dasaxlebis usaxelo quCidan besarion qeburias
ian wleb­ Si. Setanilia Tbilisis quCebis 1926 w. cnobarSi. dasaxlebis II quCamde. I qu­ Cas i. xvedelianis saxeli ewoda
xev­ su­re­ Ti, mxa­ re Crd.-aRm. sa­ qar­ Tve­los mTi­ a­
neT­ Si. 1981.
ia­kob xve­de­li­a­nis Cixi, isa­ ni-sa­mgo­ ris r-ni (ae­ ro­por­tis
xevZmaris dasaxleba, gldani-naZaladevis r-ni (zRvis­
ubani). da­sax­le­ba); dasaxlebis usaxelo quCidan besarion qeburias
IV quCamde.
xev­Zmaris quCa, glda­ ni-na­Za­
la­ de­vis r-ni (xevZmaris dasax-
mi­xe­il xvin­gi­as quCa, glda­ ni-na­Za­
la­de­ vis r-ni (naZala­
leba); dasawyisi Tengiz SeSeliZis quCidan. warmo­iq­mna XX s.
40-ian wleb­ Si. sa­ xe­ li ukav­ Sir­de­ ba md. xev­ Zmars.
devi); cotne dadianis quCidan zestafonis quCamde. warmo­iq­
mna XX s. 30-ian wleb­ Si. ad­ re tur­ bi­nis qu­ Ca er­qva aq ar­ se­
kos­ ta xe­Ta­gu­ro­vis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (CuRu­­
bul me­ qan. sa­am­
qro­Ta gamo. 1995 m. xvin­ gi­as sa­xe­li ewoda.
re­Ti); ivane javaxiSvilis moednidan elene axvledianis aR-
ipo­ li­ te xvi­Ci­as quCa, va­ ke-sa­bur­Ta­ los r-ni (saburTalo);
marTamde (XX s. 70-ian wlebamde grZeldeboda Rvinis aRmar-
Tamde). quCis adgilze XVIII s-is bolomde mtkvris marcx. arCil sulakauris quCidan aleqsandre quTaTelis quCamde.

14. q e
210 e nci k l o p e d i a

warmoiqmna XX s. 20-ian wleb­ Si. ad­ re al­ va­

nis qu­
Ca er­
qva. Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia x. q-is saxelwodebiT.
1925_26 wlebis cnobaTa wignSi `mTeli tfilisi~ Setanilia xo­da­Se­ ni, sof­ le­
bi ax­ me­
ti­sa (ze­ mo xo­ da­Se­ni) da Te­ la­ vis
saburTalos axali quCebis siaSi. 30-ian wlebSi wi­ Te­
li par­ (qve­
mo xo­ da­
Se­ni) r-neb­Si.
ti­za­ bis quCa daerqva. 1991 i. xvi­
ne­ Ci­as sa­xe­li ewoda. ro­ noz xom­le­lis quCa, isa­
ma­ ni-sa­mgo­ris r-ni (var­ ke­Ti­
al­va­ni, ax­ me­
tis r-nis sof­ le­bis ze­ mo da qve­ mo al­ va­
nis li); javaxeTis quCidan mixeil gaxokiZis quCamde. warmo­iq­mna
gavrcelebuli saxelwodeba. XX s. 50-ian wleb­ Si. quCas r. xomlelis saxeli ewoda 1962.
xi­dis­Ta­vis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ri); kon- aqvs 2 Ses.
stantine cucqiriZis quCidan duSeTis quCamde. warmo­ iq­
mna xo­nis quCa, di­ du­
be-Cu­ Ru­ re­Tis r-ni (axali kukia); abaSis
XIX s-Si. 1923-mde mirqmis quCa (`sretenskaia~) er­ qva. da- quCidan senakis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. 20-ian wleb­ Si.
tanilia Tbilisis 1876 w. gegmaze. x-isa da duSeTis quCebis Setanilia Tbilisis quCebis 1926 w. cnobarSi.
Sesayarze dgas XIX s. wminda ma­ ri­nes ek­le­ sia, r-sac erTxans xo­ ni, qa­la­
qi das. sa­qar­ Tve­lo­ Si (1936_89 _ w u l u k i Z e).
mirqmis eklesia erqva. qu­ Ca­
ze da II Cix­ Si SemorCenilia XIX ki xo­ra­vas quCa, Zveli Tbilisis r-ni (var­
aka­ di­su­ba­ni);
s. da­
sas­
ru­lis sa­ cxovr. sa­ xle­ bi. aqvs 2 Ses., 3 Cixi (IV Cixi erekle tatiSvilis quCidan vasil petriaSvilis quCamde.
_ yof. xidisTavis mcire Cixi). warmo­ iq­
mna XX s. da­ sa­
wyis­ Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903
xi­dis­Ta­vi, so­ f­le­bi go­ri­ sa da Co­ xa­ta­u­ris r-neb­ Si. w. Sedgenil quCebis siaSi Setanilia rogorc mle­ Tis Sesax-
xi­dis­Ta­vis III Cixi, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ri); vevi, asevea Tbilisis 1934 w. gegmaze. Tbilisis quCebis 1940
misa­
svleli duSeTis quCidan. Tbilisis 1934 w. gegmaze da- w. cnobarSi Setanilia mleTis quCis saxelwodebiT. 1973
tanilia rogorc II Cixi. a. xo­ra­vas sa­xe­li daerqva. #9 saxlSi 1908_15 cxovrobda
xi­vis Se­sax­ve­vi, Zveli Tbilisis r-ni (av­ la­ba­ri); konstan- didi qarTveli poeti vaJa-fSavela. quCas aqvs 1 Cixi (yof.
tine erisTavis quCidan erevnis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s-Si. mleTis Cixi).
adre erqva xojavanqis Sesaxvevi (ix. xojavanqi), Setanilia mle­Ta, du­ Se­Tis r-nis sof­ le­ bis ze­ mo da qve­ mo mle­ Tis
Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi. gavrcelebuli saxelwodeba.
1923 daerqva rabadis Sesaxvevi, datanilia Tbilisis 1934 w. xor­na­bu­jis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­de­vis r-ni (Rrma­ Re­le);
gegmaze, Semdeg – x. S. ewoda. aqvs 1 Cixi. muxranis quCidan TianeTis quCamde. warmo­ iq­mna XX s. 40-ian
xi­va, qa­
la­qi uz­ be­keT­
Si. wleb­ Si. 43_48-e quCebs 50-ian wlebSi n. va­ tu­ti­nis saxeli
xi­za­bav­ris quCa, glda­ ni-na­Za­
la­de­vis r-ni (gldani); Ten- daer­qva, 1990 _ x. q.
giz SeSeliZis quCidan qerCis quCamde. xor­na­bu­ ji, Sua sa­ u­ku­ne­
e­
bis ci­ xe-qa­
la­ qi aRm. sa­ qar­Tve­
xi­za­bav­ra, sof­ le­bi as­pin­Zi­
sa da la­ go­de­xis r-neb­ Si. lo­ Si.
omar xi­zaniS­vi­lis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­ vis r-ni (glda­
de­ na­
di­ra xo­Sa­ra­u­lis quCa, di­ du­be-Cu­Ru­re­Tis r-ni (di­ du­
ni); dasawyisi Tengiz SeSeliZis quCidan. gldanSi gamavali be); akaki wereTlis gamziridan kosmonavtebis sanapiromde.
centraluri quCa. o. xizaniSvilis saxeli ewoda 2000. warmo­ iq­
mna XX s. 20-ian wleb­ Si. ad­re di­ du­bis VI Ses. er­ qva,
se­
li­m (so­lo­ mon) xim­Si­aS­vi­lis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­ de­
vis 60-ian wlebSi n. xoSaraulis saxeli ewoda. aqvs 1 Ses.
r-ni (na­
Za­la­de­vi); nikoloz xudadovis quCidan novorosiis- xojavanqi, x o j e v a n q i, avlabris erT-erTi mikroubani.
kis quCamde. warmo­ iq­
mna XIX s. bo­ los. Tbilisis gamgeobis saxelw. xojavanqi (xojas monasteri) ukavSirdeba rostom me-
mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi Setanilia rogorc au­ fis zarafTuxucesis xoja behbudas saxels, r-is winaprebic
zis quCa. 1923 _ re­ zer­ vu­ris, 1958 _ s. ali­
a­ lu­e­vis, 1992 TbilisSi XVI s-Si Camosaxldnen. man XVII s-Si sagvareulo
s. xim­
SiaSvilis saxeli ewoda. sasaflaoze aaSena xojavanqis somx.-grigorianuli RvTis­
bog­dan xmel­nic­kis quCa, isa­ ni-sa­
mgo­ ris r-ni (navTluRi); mSoblis eklesia. XX s. 30-ian wlebSi, qalaqis sarekon-
qaixosro (qaquca) ColoyaSvilis quCidan gardabnis gza­ struqcio samuSaoebis Catarebis dros eklesia sasaflaosTan
tkecilamde. warmoiqmna XIX s-Si. Tbilisis 1934 w. gegmaze erTad gauqmda, toponimi ki dRemde SemorCa.
am adgilas datanilia 2 quCa: sasaklaos quCa (Setanilia xre­si­lis quCa, glda­ ni-na­Za­
la­de­vis r-ni (Rrma­ Re­le); dasaw-
Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi) yisi cotne dadianis quCidan. warmoiqmna XX s. 30-ian wlebSi.
da yaraiis didi gza. am quCebis SeerTebiT warmoqmnil quCas xre­si­li, so­ fe­li tyi­ bu­lis r-nSi.
1954 b. xmelnickis saxeli ewoda. quCazea saqarTv. TviTmfri- ni­
ko­loz xu­da­do­vis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­ vis r-ni (naZa­
de­
navmSeneblobis msxvili centri `TbilaviamSeni~ (Sps), XIX s. ladevi); cotne dadianis quCidan Tbilisis wyalsacavisaken
wminda barbares zemo eklesia. quCas aqvs 2 Ses., 1 Cixi. mimaval gzamde. warmo­ iq­mna XIX s. bolos. Tbilisis gamgeo-
xo­daS­nis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (qvemo ubani); kote bis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi Setanilia rogorc
(konstantine) afxazis quCidan anton kaTalikosis quCamde. remontis quCa, erTxans n. xudadovis saxeli erqva, 20-ian
warmoiqmna XIX s-Si. Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sed- wlebSi isev remontis quCa ewoda. 50-ian wlebSi daubrunda
genil quCebis siaSi Setanilia rogorc zaqarias Sesaxvevi, Zv. saxeli.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
211
gi­
or­gi ja­ba­u­ris gasasvleli, di­ du­be-Cu­

j Ru­

gi­
re­

or­
Tis r-ni (svaneTisubani); giorgi jabauris
Sesaxvevsa da ramaz daviTaSvilis quCas Soris.
gi ja­ba­u­ris quCa, di­
(svaneTis­
du­be-Cu­Ru­re­
Tis r-ni
ubani); mnaTobis quCidan daviT beriaSvi-
lis quCamde. warmo­ iq­
mna XX s. 30-ian wleb­ Si. Tbilisis 1934
w. gegmaze datanilia rogorc uwe­ ris qu­ Ca, grZeldeboda
xramhesis (axland. paata saakaZis) quCamde. 70-ian wlebSi
msaxiob giorgi jabauris saxeli ewoda. aqvs 1 gas., 1 Ses.
uwe­ra, so­ fe­
li onis r-nSi.
da­viT ja­bi­Zis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­de­vis r-ni (glda­ ni);
gldanis masivis V da VII mikroraionebs Soris. quCas d.
jabiZis saxeli ewoda 1984.
ja­va­xe­Tis quCa, isa­ ni-sa­
mgo­ris r-ni (var­ ke­Ti­li); mosko-
vis gamziridan viqtor kupraZis quCamde. warmoiqmna XX s.
40-ian wlebSi. adre aerodromis dasaxlebis V quCa erqva.
70-ian wlebSi j. q. ewoda. quCaze gamodis metros sadguri
`varkeTili~. aqvs 2 Ses., 1 Cixi.
ja­ va­xe­Ti, mxa­ re samxr. sa­ qar­
Tve­lo­ Si.
ivane javaxiSvilis quCa.
iva­ne ja­va­xiS­vi­lis moedani, Zveli Tbilisis r-ni (Cu- petre da pavle mociqulTa eklesia.
RureTi); kosta xeTagurovis, maqsim gorkisa da ivane java­
xiSvilis quCebs Soris. warmo­ iq­
mna XIX s. 50_60-ian wlebSi. mimdebare ferdobebi nagavsayrelad iyo gamoyenebuli. veris,
ad­re er­ qva ni­ko­lo­ zis (`kukiis nikolozis moedani~), 1922- axland. galaktionis xidis agebis Semdeg gaiyvanes `konkis~
idan _ m. ka­ li­ni­nis mo­e­da­ni. 1990 i. ja­va­xiS­vi­lis sa­xe­li xazi, 1905-idan _ tramvais xazi. 1932 daRmarTi gafarTovda,
ewoda. moedanze Semonaxulia XIX s. dasasrulis sacxovr. aigo mravali Senoba da igi mtkvris marjvena da marc­ xena sana-
saxli #1. piroebis damakavSirebel mZlavri ganivi magistralis erT-erT
iva­ne ja­va­xiS­vi­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (Zveli mniSvnelovan monakveTad iqca. am daRmarTze idga Tbilisis
kukia, CuRureTi); kosta xeTagurovis quCidan konstituciis cirkis Zv. Senoba. 1923 veris daRmarTs el­ ba­ Zis (ix. a. el­
qi­
quCamde. warmo­ iq­mna XIX s. 40-ian wlebSi. qu­ Ca aR­
niS­nu­
lia ba­qi­Ze) da­Rmar­Ti daer­qva. 1995 m. ja­va­xiS­vi­lis saxeli ewo­da
Tbi­ li­sis 1851 w. gegmaze. ad­ re erqva ni­ ko­lo­ zis, 1922-idan _ (igi 1931_37 am quCaze cxovrobda). quCazea Rvinis qarxana
m. ka­li­ni­nis saxeli. qu­Cas da mo­e­dans Zveli saxeli daerqva `vere+~. mimdinareobs quCis rekonstruqcia.
ni­ko­lo­z I-is pa­tiv­sa­ce­mad. am quCaze cxov­rob­da i. ja­va­ quCis dasawyisSi, yof. bazris adgilas gaSenebul skverSi,
xiS­vi­li, ris gamoc 1990 quCas misi saxeli ewoda. qu­Ca­zea
dgas skulpturuli kompozicia „samaia“ (moqandakeebi: T. Wyo­
pet­ re da pav­ le mociqulTa ek­ le­sia (XIX s. 70-iani wlebi),
nia, g. qarTveliSvili, n. aleqsiZe. arqit. z. TavarT­ qilaZe).
wminda aleq­ san­
dre ne­ ve­
lis ek­ le­sia (1864), XIX s. da­ sas­
ru­
lis sa­ cxovr. sa­ xle­ bi. #7 saxlSi 1889_1901 cxovrobda i. ja­vis I gasasvleli, glda­ ni-na­Za­
la­de­vis r-ni (na­ Za­la­de­
WavWavaZe, aqve iyo gaz. `iveriis~ redaqcia da stamba. amJamad vi); javis II Sesaxvevidan javis III Sesaxvevamde.
am SenobaSi ganTavsebulia i. WavWavaZis literaturul-memo- ja­vis II gasasvleli, glda­ ni-na­Za­
la­de­vis r-ni (na­ Za­la­
rialuri muzeumi. de­vi); javis II Sesaxvevidan javis III Sesaxvevamde.
mi­
xe­il ja­va­xiS­vi­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (ve­ ja­vis III gasasvleli, glda­ ni-na­
Za­
la­de­ vis r-ni (na­ Za­la­
re); vardebis revoluciis moednidan galaktionis xidamde. de­vi); javis II Sesaxvevidan III Sesaxvevamde.
warmo­ iq­mna XIX s-Si. Tbilisis 1876 w. gegmaze datanilia ja­vis quCa, glda­ ni-na­
Za­la­ de­vis r-ni (na­ Za­la­de­vi); cotne
rogorc pirveli daRmarTi, 1897 w. gegmaze _ rogorc ve­ dadianis quCidan mTis ferdobamde. warmo­ iq­mna XX s. 30-ian
ris da­ Rmar­Ti, 1910 w. gegmaze _ rogorc veris xidis quCa. wleb­ Si. aqvs 3 gas., 6 Ses.
am gziT TuluxCebi qalaqSi wyals ezidebodnen, xolo gzis ja­va, da­ ba cxin­va­
lis re­ gi­on­Si.
jam­bu­lis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (ga­ re­Tu­ba­ni); revaz
TabukaSvilis quCidan mari broses quCamde. warmo­ iq­
mna XIX
s. I naxevarSi. Tbilisis 1876 w. gegmaze datanilia rogorc
wyal­ sa­zi­
di qu­ Ca. 1965 jambulis saxeli daerqva. aqvs 1
Ses.
mo­ se ja­naS­vi­lis quCa, va­ ke-sa­bur­Ta­los r-ni (va­ ke); va-
sil barnovis quCidan korneli kekeliZis quCamde. warmo­ iq­mna
XX s. da­ sa­
wyis­
Si. ad­ re usa­ xe­lo qu­ Ca iyo. 20-ian wlebSi m.
ja­naS­vi­lis sa­xe­li ewoda.
si­mon ja­na­Si­as quCa, Zveli Tbilisis r-ni (var­ di­su­ba­ni);
petre meliqiSvilis quCidan vasil barnovis quCamde. warmo­
iq­mna XIX s-Si. Tbilisis 1884 w. gegmaze datanilia rogorc
vardisubnis I quCa, 1900 vardisubnis quCa daerqva, asea
Setanili Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis
siaSi. 1947 s. ja­ na­Si­as sa­xe­li ewoda. aqvs 1 Cixi.
ivane javaxiSvilis quCa. aleq­ san­dre ja­ne­li­Zis quCa, isa­ ni-sa­
mgo­ris r-ni (na­ vTlu­
ilia WavWavaZis literaturul-memorialuri muzeumi.
212 e nci k l o p e d i a

saqarTvelos samx. gzas.

gi­
or­ gi jib­la­Zis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (qvemo ubani);
abo Tbilelis quCidan beglar axospirelis gasasvlelamde.
warmoiqmna XIX s-Si. adre moRninis II Sesaxvevi erqva. Tbili-
sis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi Setanilia
rogorc borisovis Sesaxvevi. 1923 Zveli revolucioneris
iason Cix­ la­
Zis (daiRupa katorRaSi) sa­ xe­
li daer­ qva. 1993 g.
jib­la­Zis sa­xe­li ewoda.
ser­gi ji­qi­as I gasasvleli, isa­ ni-sa­ mgo­ris r-ni (navT-
luRis I dasaxleba); sergi jiqias quCidan navTluRis I
dasaxlebis I Sesaxvevamde.
ser­gi ji­qi­as II gasasvleli, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (navT-
luRis I dasaxleba); sergi jiqias quCidan navTluRis I
dasaxlebis II Sesaxvevamde.
ser­gi ji­qi­as III gasasvleli, isa­ ni-sa­mgo­ris r-ni (navT-
luRis I dasaxleba); sergi jiqias quCidan navTluRis I
dasaxlebis II Sesaxvevamde.
vla­ di­mer ji­qi­as quCa, va­ ke-sa­
bur­ Ta­ los r-ni (de­ li­si);
petre qavTaraZis quCidan naxSirgoris mTis ferdobamde. p.
simon janaSias quCa. qav­Ta­ra­Zis qu­Cis ga­grZe­le­ba. quCas v. jiqias saxeli ewoda
Ris I dasaxleba); navTluRis I dasaxlebis VIII Sesaxvevidan XX s. 70-ian wlebSi. quCazea p. meliqiSvilis sax. fizikuri
da organuli qimiis in-ti, fiWuri kavSirgabmulobis kompania
dimitri uznaZis quCamde. na­vTlu­ Ris I da­ sax­le­bis X qu­Cas
`magTikomi~ (Sps).
a. ja­
ne­liZis saxeli ewoda 1983.
ser­gi ji­qi­as quCa, isa­ ni-sa­
mgo­ris r-ni (navTluRis I
ius­ti­ne ja­ne­li­Zis quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­de­vis r-ni (na­
Za­ dasaxleba); kaxeTis gzatkecilidan dimitri uznaZis quCamde.
la­de­vi); erosi manjgalaZis quCidan mTis ferdobamde. war- na­
vTlu­ Ris I da­ sax­
le­ bis yof. II qu­Ca. 70-ian wlebSi _ m. zan­
moiqmna XX s. dasawyisSi. Tbilisis quCebis 1926 w. cnobarSi du­ke­lis, 1994 s. ji­qi­as sa­xe­li ewoda. aqvs 3 gas.
Setanilia rogorc da­ sav­
le­
Tis qu­ Ca. asevea Tbilisis 1934 w. viq­tor jor­be­na­Zis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (me­ te­
gegmazec. 60-ian wlebSi i. ja­ne­li­Zis sa­xe­li daerqva. xi); dasawyisi metexis quCidan. warmo­iq­mna XIX s-Si. Tbili-
vla­di­mer jan­jRa­vas quCa, glda­ ni-na­
Za­
la­ vis r-ni (pa-
de­ sis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi Setani­
tara glda­ni); daviT sarajiSvilis quCidan gldanisxevis lia rogorc ZorabaSis quCa, saxelw. ukavSirdeba Zvelad aq
quCamde. patara glda­ nis dasaxlebis VI qu­ Cas v. janjRavas mdgar ZorabaSis surb-gevorqis eklesias (ZorabaS _ somx.
saxeli ewoda 1983. aqvs 3 Ses., 2 Cixi. xevisTavi). Tbilisis 1934 w. gegmaze datanilia rogorc
revaz jafariZis gasasvleli, Zveli Tbilisis r-ni zorabaSis quCa. quCebis 1960 w. cnobarSi Setanilia rui­ si­s
(zemo vere); revaz jafariZis quCidan amave quCamde. yof. zemo qu­Cis saxelwodebiT. 2000 v. jor­ be­na­Zis sa­xe­li ewoda. quCa-
vakis gasasvleli. zea daviT winaswarmetyvelis eklesia. #9-Si ganTavsebulia
revaz jafariZis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (zemo vere); qalaquri interieris muzeumi. Semo­ na­xu­ lia XIX s. II na­ xev­
guram rCeuliSvilis quCidan mTis ferdobamde. warmoiqmna ri­sa da XX s. da­ sa­
wyi­sis sa­
cxovr. sa­ xlebi.
XX s. 50-ian wlebSi. adre zemo vakis quCa erqva. r. ja- ruisi­ , so­fe­li qa­re­lis­r-nSi.
fariZis saxeli ewoda 2002. aqvs 1 gas., 2 Ses., 1 Cixi. ar­Cil jor­ja­Zis quCa, Zveli Tbilisis r-ni (ga­ re­T­uba­
jva­re­di­ni quCa, Zveli Tbilisis r-ni (kldisubani); gomis ni); rusTavelis gamziridan revaz TabukaSvilis quCamde.
(Tavdapirvelad beTlemis) quCidan mTis ferdobamde. Tbili- warmo­ iq­mna XIX s-Si. daaproeqta polk. banovma 1809. ad­ re
gi­
or­ gis (wminda giorgis) qu­ Ca er­ qva. sa­ xelw. da­ kav­
Si­re­
sis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil quCebis siaSi Setanilia
bu­lia qaS­ ve­
Tis wm. gi­ or­
gis ek­ le­ si­ as­Tan, r-ic am qu­ Ca­
ze
rogorc Sesaxvevi, asevea Tbilisis 1934 w. gegmaze. Tbilisis
mdebareobs. qu­ Ca ganaSenianda XIX s. 30-ian wlebSi. aR­ niS­
quCebis 1960 w. cnobarSi Setanilia rogorc j. q. nu­lia Tbi­ li­ sis 1867 w. gegmaze. 1923 da­ er­qva a. jor­ ja­
jvris daRmarTi, toponimi gaCnda XIX s-Si. 1900 w. Zis sa­xe­li. 1867 gegmis mixedviT quCa gadioda mesangreTa
magidis kalendarze darTul Tbilisis quCebis siaSi Seta- da bazris quCebs (axland. r. TabukaSvilis quCa) Soris
nilia jvris quCa, jvris daRmarTi da jvris xidi. jvris da Cadioda v. madaTovis quCamde (axland. g. aTonelis
quCa erqva olRas (axland. m. kostavas) quCis monakveTs, quCa). XIX s. bolos mas gamoeyo xazinis, axland. a. sob-
jvris xidi _ md. vereze gadebul Zv. xids, xolo daRmarTi Cakis quCa. aq ganTavsebuli iyo Tbilisis saxazino palata
_ yof. abreSumis saqsov fabrikasTan arsebul daRmarTs. da sagubernio xazina. 90-iani wlebis kavkasiis kalen-
saxelw. ukavSirdeba am daRmarTze 1846 aRmarTul Tujis drebis mixedviT giorgis (qvaSveTis) quCaze ganlagebuli
jvars, r-zec gamosaxuli iyo `yovlisa mxedveli Tvali~. iyo bukinisturi maRaziebi, m. S. `kavkasiis bukinisti~.
1837 Tbilisidan ruseTSi mimavali nikoloz I-is etli ga- aqve iyo sazogado moRvawis, folklorist ioseb (sosiko)
dabrunda, imperatori saswaulebrivad gadarCa da jvari am merkvilaZis wignis maRazia `codna~. kvira dReebSi imarTe-
faqtis aRsaniSnavad aRimarTa. Semdeg sagangebod gaiyvanes boda sakvirao bazroba. 1910 bazari gadaitanes, bukinis-
gza, r-ic mcxeTaSi mimaval gzas gamoeyofoda da daRmar- turi maRaziebi ki 1925-mde SemorCa. quCas marcx. mxares
Tis marjv. mxares aRmarTul jvars Cauvlida. XX s. 20-ian miuyveba cxra aprilis saxelobis baRi (yof. aleqsandres
wlebSi jvari aiRes. 30-ian wlebSi md. vereze qvis axali baRis zeda nawili), sadac dgas l. gudiaSvilis Zegli
xidi aigo, quCa gasworda, amaRlda da pirdapir daukavSirda (moqandake d. miqataZe. arqit. r. beriZe). aqvs 1 Cixi.

arCil jorjaZis quCa. q a S v e T i s w m i n d a g i o r g i s e k l e s i a .

Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
213
214 e nci k l o p e d i a

hos­pit­lis moedani, isa­ ni-sa­

mgo­ris r-ni mdebare samx. hos­pit­
al­
Tan. quCa datanilia Tbilisis 1876 w.

h (na­
vT­luRi); mdebareobda hospitlisa da eqimis gegmaze.
Sesaxvevebs Soris. warmoiqmna XIX s-Si. datanilia hos­pit­lis Sesaxvevi, isa­ ni-sa­ ris r-ni (na­
mgo­ vTlu­Ri);
Tbilisis 1895 w. gegmaze. gior­gi rTvelaZis quCidan navTluRis quCamde. warmoiqmna XIX
s-Si. Setanilia Tbilisis gamgeobis mier 1903 w. Sedgenil
hos­pit­lis quCa, isa­ ni-sa­ ris r-ni (na­
mgo­ vTluRi); qai­­ quCebis siaSi. XX s. 70-ian wlebamde modioda navTluRis
xosro (qaquca) ColoyaSvilis quCidan eqimis gasas­
vlelamde. Sesaxvevamde, r-ic mdebareobda navTluRis quCasa da yof.
warmo­
iq­
mna XIX s-Si. sa­
xe­
li da­kav­
Si­
re­
bu­
lia XIX s-Si aq hospitlis moedans Soris.

metexis RvTismSoblis SO o bis eklesia da nariyala.

 saxelSecvlili obieqtebi215
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
 e nci k l o p e d i a
216
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
a alagiris gasasvleli, ix. lentexis gasasvleli.
`a~ quCa (gldani), ix. akaki vasaZis quCa.
`a~ quCa (koniakis qarxnis dasaxleba), ix. zarzmis
qu­Ca.
abasabadis moedani, ix. lado gudiaSvilis moedani.
abasabadis Sesaxvevi, ix. boris kuftinis quCa.
aleqsandre abaSelis quCa, ix. bolnisis quCa.
grigol abaSiZis quCa, ix. atenis quCa.
memed abaSiZis quCa, ix. nafareulis quCa.
taso (anastasia) abaSiZis quCa, ix. anastasia erisTav-
xoStarias quCa.
abilovis quCa, ix. nikoloz (niko) qumsiaSvilis
quCa.
abreSumis quCa, ix. Jan Sardenis quCa.
agarakis quCa, ix. uiaraRos quCa.
aguris mTa, ix. moliTis quCa.
aguris quCa (axali kukia), ix. zurab qvliviZis
quCa.
aguris quCa (vere), ix. besarion belinskis quCa, Ta­
mar WoveliZis quCa.
aguris II quCa, ix. ivane kereseliZis quCa.
aguris III quCa, ix. konstantine (kote) mayaSvilis
quCa.
aguris Sesaxvevi, ix. dimitri baqraZis quCa.
adleris quCa, ix. zeinab bocvaZis quCa.
adleris Sesaxvevi, ix. zeinab bocvaZis quCa.
aerodromis dasaxlebis V quCa, ix. javaxeTis
quCa.
aerodromis dasaxlebis VII quCa, ix. zurab abula­
Zis quCa.
aeroportis dasaxlebis I quCa, ix. iakob xvedelia­
nis quCa.
aeroportis dasaxlebis II quCa, ix. leo daviTaSvi­
lis quCa.
aviaqimis quCa, ix. WiWiko bendelianis quCa, vladimer
lubovskis quCa.
avlabris I quCa, ix. ivris quCa.
avlabris II quCa, ix. avlabris quCa.
avlevis quCa, ix. nino da ilia nakaSiZeebis quCa.
avWalis gzatkecili, ix. daviT guramiSvilis
gamziri, daviT sarajiSvilis quCa.
avWalis moedani, ix. giorgi Citaias moedani.
avWalis quCa, ix. daviT guramiSvilis gamziri, cotne
dadianis quCa, daviT sarajiSvilis quCa, giorgi
Citaias quCa.
meSadi azizbekovis aRmarTi, ix. beTlemis aRmarTi.
meSadi azizbekovis quCa, ix. beTlemis quCa.
meSadi azizbekovis Sesaxvevi, ix. qvemo gomis II Ci­
xi.
meSadi azizbekovis I Sesaxvevi, ix. qvemo gomis II
Cixi.
meSadi azizbekovis Cixi, ix. beTlemis Cixi.
azmagis (azmaagis) quCa, ix. gumaTis quCa.
aznauris quCa, ix. xaCatur abovianis quCa.
giorgi aTarbegovis quCa, ix. Zmebi zubalaSvilebis
quCa, zurab Jvanias quCa.
akimovis quCa, ix. anton kaTalikosis quCa.
217
akof akofianis quCa, ix. surb-niSanis quCa.
akof akofianis Sesaxvevi, ix. surb-niSanis quCis
Sesax­
vevi.
alagiris Sesaxvevi, ix. lentexis quCa.
alaverdis quCa, ix. boWormis quCa.
stefane alaverdovis moedani, ix. lado gudiaSvi-
lis moedani.
stefane alaverdovis Sesaxvevi, ix. boris kuftinis
quCa.
aleqsandres quCa (gareTubani), ix. anatoli sob-
Cakis quCa.
aleqsandres quCa (oqrosubani), ix. egnate ninoSvi-
lis quCa.
aleqsandropolis quCa, ix. gumbris quCa.
aleqsis quCa, ix. zaqaria qurdianis quCa.
alvanis quCa, ix. ipolite xviCias quCa.
sergei aliluevis quCa, ix. selim (solomon) ximSia­
Svilis quCa.
almasianis quCa, ix. pavle aslanidis quCa.
amatunis quCa, ix. kumisis quCa.
amierkavkasiis federaciis moedani, ix. Tavisufle­
bis moedani.
amierkavkasiis federaciis quCa, ix. Salva dadia­
nis qu­­Ca.
amos quCa, ix. zurab WavWavaZis quCa.
anagis quCa, ix. Jiuli Sartavas quCa.
ananuris Sesaxvevi, ix. Sio mRvimelis quCa.
anapis Sesaxvevi, ix. valerian gunias quCis Sesa­
xvevi.
anas quCa, ix. oTar qinqlaZis quCa.
anastasias quCa, ix. giorgi axvledianis quCa.
andezitis daRmarTi, ix. saqanelas daRmarTi.
andezitis quCa, ix. saqanelas quCa.
erasti andreevskis quCa, ix. Tevdore mRvdlis quCa,
gi CubinaSvilis quCa.
gior­
andrias quCa, ix. Tevdore mRvdlis quCa, giorgi
Cubina­Svilis quCa.
ivane andronikovis quCa, ix. aleqsandre naTiSvilis
qu­Ca.
antonis quCa (avlabari), ix. dedofliswyaros quCa.
antonis quCa (axali kukia), ix. arTvinis quCa.
anCisxatis daRmarTi, ix. ioane SavTelis daRmarTi.
anCisxatis quCa, ix. ioane SavTelis quCa.
aragvis quCa, ix. aleqsi maWavarianis quCa.
aragvis Sesaxvevi, ix. aleqsi maWavarianis quCa.
arazindos quCa, ix. varcixis quCa.
araqelas quCa, ix. arTvinis quCa.
arayiSvilis I Sesaxvevi, ix. badri SoSitaiSvilis
qu­Ca.
ardaganis Sesaxvevi, ix. ivane miCurinis quCa.
ardonis quCa, ix. merab mamardaSvilis quCa.
ardonis Sesaxvevi, ix. merab mamardaSvilis quCa.
arTvinis Sesaxvevi, ix. oTar kapanaZis quCa.
arkadis Sesaxvevi, ix. cxemis quCa.
arsenalis gzatkecili, ix. mixeil buxaiZis quCa.
arsenalis quCa (mTawminda), ix. Zmebi zubalaSvile­
bis quCa, zurab Jvanias quCa.
arsenalis quCa (CuRureTi), ix. SoTa gamcemliZis
quCa.
arsenalis Sesaxvevi (mTawminda), ix. Tamar abakelias
quCa.

218
arsenalis Sesaxvevi (CuRureTi), ix. mixeil buxaiZis
qu­Cis Sesaxvevi.
arsenas quCa, ix. arsena oZelaSvilis quCa.
artaanis quCa, ix. ivane miCurinis quCa.
artaanis Sesaxvevi, ix. faravnis quCis Sesaxvevi.
artileriis quCa (gareTubani), ix. sandro inaSvilis
quCa.
artileriis quCa (gareTubani), ix. kvalis quCa.
artileriis quCa (oqrosubani), ix. konstantine
(kote) focxveraSvilis quCa.
nikoloz arRuTinskis quCa, ix. hovanes Tumanianis
qu­Ca.
grigol arwrunis quCa, ix. anastasia erisTav-xoS-
tarias quCa.
eremia arwrunis quCa, ix. st. sasaxlis quCa.
arxipovis quCa, ix. aleqsandre cimakuriZis quCa.
arxipovis Sesaxvevi, ix. aleqsandre cimakuriZis
quCa.
asaTianis quCa, ix. baqos quCa.
asaturis Sesaxvevi, ix. spartakis quCa.
asaqcevi quCa, ix. lev tolstois quCa.
askanis Sesaxvevi, ix. askanis quCis Sesaxvevi.
Sermadin (Salva) askuravas quCa, ix. vaxtang maxal-
dianis quCa.
Sermadin (Salva) askuravas Sesaxvevi, ix. vaxtang
maxal­dianis Sesaxvevi.
aslanduzis Cixi, ix. xaragaulis Cixi.
aspinZis I Sesaxvevi, ix. aspinZis Sesaxvevi.
aspinZis II Sesaxvevi, ix. aspinZis I quCa.
asxinis quCa, ix. asxis quCa.
atamanis quCa, ix. lado gudiaSvilis quCa.
atenis Sesaxvevi (vake), ix. qristefore areSiZis
quCa.
atenis Sesaxvevi (vake), ix. atenis quCa.
atenis Sesaxvevi (mTawminda), ix. aleqsandre WavWavaZis
quCis Sesaxvevi.
auzis quCa (naZaladevi, mTawminda), ix. selim (solo-
mon) ximSiaSvilis quCa.
auzis quCa (sololaki), ix. daniel WonqaZis quCa.
auzis Cixi, ix. daniel WonqaZis quCis II Cixi.
vladimer afanasievis quCa, ix. noe CxikvaZis quCa.
afTiaqis quCa, ix. lui pasteris quCa.
afxazeTis II quCa, ix. agaris quCa.
aRdgomis Sesaxvevi, ix. st. gomis quCa.
aRmarTis Sesaxvevi, ix. TeleTis quCis II Sesaxvevi.
aRmaskomis quCa, ix. giorgi leoniZis quCa.
aRsTafis Sesaxvevi, ix. beqa da beSqen opizrebis
quCa.
aStarakis Sesaxvevi, ix. nukrianis quCa.
awyuris didi prospeqti, ix. awyuris quCa.
awyuris I Sesaxvevi, ix. awyuris quCis Sesaxvevi.
awyuris II Sesaxvevi, ix. elizbar da vladimer ubi-
lavebis quCa.
axalarsenalis quCa, ix. SoTa gamcemliZis quCa.
axalbebuTovis quCa, ix. vukol beriZis quCa.
axali kaTolikeebis quCa, ix. kita abaSiZis quCa.
axali moloknebis quCa, ix. daviT yifianis quCa.
axali samebis quCa, ix. vaJa iverielis quCa.
axali sasaflaos quCa, ix. gudarexis quCa.
axali quCa (vere), ix. giorgi axvledianis quCa.
axali quCa (vere), ix. mixeil zandukelis quCa.
axali quCa (zemo ubani), ix. surb-niSanis quCa.
e nci k l o p e d i a
axali holandiis quCa, ix. erekle tatiSvilis
quCa.
axaltribunalis quCa, ix. Tamar abakelias quCa.
axalSenis quCa (naZaladevi), ix. giorgi saakaZis
quCa.
axalSenis quCa (saburTalo), ix. sulxan nasiZis
quCa.
axalSenis quCa (Zveli kukia), ix. Woroxis quCa.
axalSenis I quCa, ix. sulxan nasiZis quCa.
axalSenis II quCa, ix. platon ioselianis quCa.
axalSenis III quCa, ix. meliton da andria balanCiva­
Zeebis quCa.
axalSenis IV quCa, ix. viqtor doliZis quCa.
axalSenis V quCa, ix. zaur bolqvaZis quCa.
axalCuRureTis quCa, ix. SoTa gamcemliZis quCa.
axalCuRureTis I quCa, ix. axalarsenalis I quCa.
axalCuRureTis II quCa, ix. axalarsenalis II quCa.
elene axvledianis quCa, ix. Tengiz CantlaZis quCa.
giorgi axvledianis Sesaxvevi, ix. roman miminoSvi-
lis quCa.
axmetis quCa, ix. givi kartozias quCa, sulxan cin-
caZis quCa, vaxtang Wabukianis quCa.
axpatis quCa, ix. ioane sabanisZis quCa.
axpatis Sesaxvevi, ix. ioane sabanisZis quCa.
axtalis I quCa, ix. axtalis quCa.
axtalis II quCa, ix. iakinTe lisaSvilis quCa.
b
`b~ quCa (gldani), ix. akaki vasaZis quCa.
`b~ quCa (koniakis qarxnis dasaxleba), ix. iloris
quCa.
babisxevis quCa, ix. Tamaz mujiriSvilis quCa.
ivane babuSkinis quCa, ix. petre gruzinskis quCa.
bagrationis quCa, ix. CaxruxaZis quCa.
bazazxana (kala), ix. bambis rigi.
bazazxana (kala), ix. Jan Sardenis quCa.
bazaleTis Sesaxvevi, ix. qristefore areSiZis quCa.
bazris quCa (gareTubani), ix. revaz TabukaSvilis
quCa.
bazris quCa (navTluRi), ix. mevelis quCa.
baTumis Sesaxvevi, ix. anakliis quCa.
baiazeTis Sesaxvevi, ix. valerian gunias quCa.
baidaris quCa, ix. Zmebi xerxeuliZeebis quCa.
baidaris Sesaxvevi, ix. Zmebi xerxeuliZeebis quCa.
giorgi baidukovis quCa, ix. niko lorTqifaniZis
quCa.
balandanis Sesaxvevi, ix. baladanis quCa.
meliton balanCivaZis quCa, ix. meliton da andria
ba­lanCivaZeebis quCa.
balajaris quCa, ix. konstantine cucqiriZis quCa.
stefane balmaSevis moedani, ix. viqtor gabeskirias
moedani.
stefane balmaSevis quCa, ix. viqtor gabeskirias
quCa.
bankis Sesaxvevi, ix. vasil (vaso) abaSiZis quCa.
nikoloz baraTaSvilis quCa, ix. sionis quCa.
nikoloz baraTaSvilis Sesaxvevi, ix. erekle II-is
quCis Sesaxvevi.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
219

golovinis prospeqti. d i d e b i s t a Z a r i . 1890-iani wlebi

SoTa rusTavelis gamziri. s u r a T e b i s e r o v n u l i g a l e r e a .


220
nikoloz baraTaSvilis Cixebi, ix. erekle II-is qu-
Cis Cixebi.
barbares moedani, ix. solomon dodaSvilis moeda-
ni.
barbares I quCa, ix. solomon dodaSvilis quCa.
barbares II quCa, ix. valeri Ckalovis quCa.
aleqsandre bariatinskis quCa, ix. giorgi (gia) Wan-
turias quCa.
barisaxos quCa, ix. diRombaris quCa.
vasil barnovis quCa*, ix. irakli abaSiZis quCa.
vasil barnovis I Sesaxvevi, ix. Teimuraz CirgaZis
quCa.
vasil barnovis II Sesaxvevi, ix. inola gurgulias
quCa.
vasil barnovis IV Cixi, ix. Salva radianis quCa.
vasil barnovis V Cixi, ix. irakli abaSiZis quCis
Cixi.
baronis quCa, ix. anton furcelaZis quCa.
batareis quCa, ix. konstantine (kote) focxveraSvi-
lis quCa.
batonis (mefis) moedani, ix. erekle II-is moedani.
dimitri baqraZis II Sesaxvevi, ix. dimitri baqraZis
quCis I Sesaxvevi.
baRis quCa, ix. ia (ilia) kargareTelis quCa.
baRis quCa (vake), ix. besik burkiaSvilis quCa.
baRis quCa (kala, sololaki), ix. lado asaTianis
quCa.
baRis quCa (sololaki), ix. ivane maCablis quCa.
baRis (zemo) quCa, ix. ivane turgenevis quCa.
baRis (qvemo) quCa, ix. ia (ilia) kargareTelis quCa.
baSkiCeTis quCa, ix. tanZiis quCa.
baxtrionis quCa*, ix. arCil sulakauris quCa.
avgust bebelis moedani, ix. erekle II-is moedani.
avgust bebelis Sesaxvevi, ix. anTimoz iverielis
gasasvleli.
avgust bebelis II Cixi, ix. anton kaTalikosis quCis
Cixi.
vasil bebuTovis quCa, ix. lado asaTianis quCa.
beglarovis quCa, ix. gurjaanis quCa.
bevreTis quCa, ix. beJan (Jani) kalandaZis quCa.
belgiis quCa, ix. kievis quCa.
aleqsandre beliakovis quCa, ix. koba Coxelis quCa.
besarion belinskis quCa*, ix. Tamar WoveliZis quCa.
belostokis quCa, ix. simon sxirtlaZis quCa.
lavrenti berias moedani, ix. Tavisuflebis moedani.
berZenaulis gasasvleli, ix. iakinTe lisaSvilis
ga­sasvleli.
berZenaulis quCa, ix. iakinTe lisaSvilis quCa.
berZenaulis Sesaxvevi, ix. iakinTe lisaSvilis
quCa.
berZnebis quCa, ix. berZnis quCa.
berZnis dasaxleba, ix. berZnis quCa.
besarabiis quCa, ix. sofrom mgalobliSvilis quCa.
besikis quCa (mTawminda), ix. mTawmindis quCa.
besikis quCa (orxevis dasaxleba), ix. giorgi muxaZis
quCa.
besikis I Sesaxvevi, ix. mTawmindis quCis Sesaxvevi.
besikis II Sesaxvevi, ix. vaxtang mosiZis quCa.
beqa opizris quCa, ix. beqa da beSqen opizrebis
quCa.
beSTaSenis quCa, ix. meliton da andria balanCivaZee-
bis quCa.
e nci k l o p e d i a
bzis Sesaxvevi, ix. st. riye.
bneli rigi, ix. Jan Sardenis quCa.
boboTis Sesaxvevi, ix. spartakis gasasvleli.
bolnisis quCa, ix. ioseb griSaSvilis quCa.
borisovis Sesaxvevi, ix. giorgi jiblaZis quCa.
borCalos gzatkecili, ix. marneulis gzatkecili.
borCalos Sesaxvevi, ix. firdousis quCa.
mixeil boWoriSvilis quCa, ix. zurab qvliviZis
quCa.
mixeil boWoriZis quCa, ix. zurab qvliviZis quCa.
brigadiris quCa, ix. vaxtang maxaldianis quCa.
brigadiris Sesaxvevi, ix. vaxtang maxaldianis Ses-
axvevi.
brZolis quCa, ix. akaki wereTlis gamziri.
samuel (noe) buaCiZis quCa, ix. groznos quCa.
budapeStis quCa*, ix. guram fanjikiZis quCa.
bulvaris quCa, ix. Tamar mefis gamziri.
buferis Sesaxvevi, ix. lalionis quCa.
g
gabaevis Sesaxvevi, ix. ekaterine gabaSvilis quCa.
iuri gagarinis moedani, ix. zurab Jvanias moedani.
iuri gagarinis quCa, ix. karlo moretis quCa.
iuri gagarinis I Sesaxvevi, ix. vitali daraselias
quCa.
iuri gagarinis II Sesaxvevi, ix. meliton qanTarias
qu­­Ca.
iuri gagarinis III Sesaxvevi, ix. oCamCiris quCa.
iuri gagarinis IV Sesaxvevi, ix. sokrat arSbas quCa.
gadasasvleli quCa, ix. orde dgebuaZis quCa.
galaktionis quCa, ix. galaktion tabiZis quCa.
konstantine gamsaxurdias aRmarTi, ix. pekinis aR-
marTi.
konstantine gamsaxurdias gamziri, ix. pekinis gam-
ziri.
konstantine gamsaxurdias quCa, ix. zaza fanasker-
tel-ciciSvilis quCa.
ganaTlebis quCa, ix. grigol abaSiZis quCa.
ganapira aRmarTi, ix. oqroyanis aRmarTi.
ganzraxis quCa, ix. suren spandarianis quCa.
ganivi quCa, ix. vaJa-fSavelas gamziris Cixi.
ganis quCa, ix. galaktion tabiZis quCa.
ganjis gza, ix. botanikuri quCa, ioseb griSaSvilis
quCa.
ganjis quCa, ix. lukiane TabukaSvilis quCa.
ganjis Sesaxvevi (avlabari), ix. isaak alixanianis
quCa.
ganjis Sesaxvevi (saburTalo), ix. lukiane TabukaSvi­
lis quCa.
gargalis quCa, ix. beRleTis quCa.
Zmebi gariSvilebis quCa, ix. aleqsandre baramiZis
quCa.
gaswvrivi quCa, ix. rafiel aglaZis quCa.
akaki gaxokiZis quCa, ix. meliton qanTarias quCa.
aleqsi (saSa) gegeWkoris quCa, ix. akaki surgulaZis
quCa.
geguTis quCa, ix. daviT kaWaravas quCa.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
login geidenis quCa, ix. nikoloz CerniSevskis quCa.
gesia gelfmanis quCa, ix. gelaTis quCa.
georgievskis moedani, ix. ierusalimis moedani.
georgievskis Cixi, ix. ierusalimis Cixi.
gergetis gasasvleli, ix. zaal dumbaZis quCa.
germanelebis quCa (kala), ix. anton kaTalikosis
quCa.
germanelebis quCa (navTluRi), ix. qaixosro (qaqu-
ca) ColoyaSvilis quCa.
germanelebis quCa (Zveli kukia), ix. kievis quCa.
grigol gerSunis quCa, ix. aleqsandre naTiSvilis
quCa.
aleqsandre gercenis quCa, ix. SoTa mesxias quCa.
aleqsandre gercenis Sesaxvevi, ix. apolon
quTaTelaZis quCa.
gimnaziis quCa, ix. uSangi CxeiZis quCa.
gimnaziis Sesaxvevi, ix. lesia ukrainkas quCa.
giorgis (wminda giorgis) quCa, ix. arCil jor-
jaZis quCa.
giorgi Wyondidelis quCa, ix. giorgi mazniaSvilis
quCa.
gldanis dasaxlebis I quCa, ix. angia boWoriSvilis
quCa.
gldanis quCa, ix. arCil qurdianis quCa.
glexis quCa, ix. xaCatur abovianis quCa.
gogamis Sesaxvevi, ix. lilos Sesaxvevi.
iakob gogebaSvilis II Sesaxvevi, ix. gaioz imedaSvi­
lis quCa.
iakob gogebaSvilis III Sesaxvevi, ix. naTia baSalei­
Svilis quCa.
gogieTis quCa, ix. oTar CeCelaSvilis quCa.
gogirdis Sesaxvevi, ix. st. abanos quCa.
nikoloz gogolis quCa*, ix. giorgi (gogi) doliZis
quCa.
evgeni golovinis prospeqti, ix. SoTa rusTavelis
gamziri.
gomareTis II quCa, ix. weronisis quCa.
gordis quCa, ix. daviT giviSvilis quCa.
maqsim gorkis quCa (avWala), ix. gagris quCa.
maqsim gorkis quCa (gldani), ix. nikoloz tixonovis
quCa.
maqsim gorkis quCa (mTawminda), ix. lesia ukrainkas
quCa.
maqsim gorkis quCa (Zveli kukia), ix. uSangi CxeiZis
quCa.
goqCis Cixi, ix. sevanis quCa.
vaso goZiaSvilis II Sesaxvevi, ix. valentin Tofu­
ri­Zis quCa.
graklis quCa, ix. kote mesxis quCa.
graklis Sesaxvevi, ix. kote mesxis quCa.
grafis quCa, ix. nato (natalia) vaCnaZis quCa.
valentina grizodubovas quCa, ix. oTar RuduSau-
ris quCa.
ignati grinevickis quCa, ix. soso wereTlis quCa.
mixeil gromovis quCa, ix. giorgi gurgeniZis quCa.
gubernatoris moedani, ix. erekle II-is moedani.
gubis quCa, ix. andria wiklauris quCa.
gudauris Sesaxvevi, ix. tariel svaniZis quCa.
ivane gudoviCis quCa, ix. daniel WonqaZis quCa.
gudokis quCa, ix. sayviris quCa.
daviT guramiSvilis quCa (gldani), ix. SoTa miqa-
taZis quCa.
221
daviT guramiSvilis quCa (vake, delisi), ix. mixeil
TamaraSvilis quCa.
daviT guramiSvilis quCa (vere), ix. konstantine
(kote) mayaSvilis quCa.
daviT guramiSvilis Sesaxvevi, ix. givi svaniZis
quCa.
gurjaanis II quCa, ix. saingilos quCa.
d
miSa davidovis quCa, ix. saTemos quCa.
daviT IV aRmaSeneblis quCa, ix. polikarpe kakabaZis
quCa.
ioseb daviTaSvilis quCa, ix. amaRlebis quCa.
daviTis moedani, ix. besikis moedani.
daviTis quCa (mTawminda), ix. besikis quCa.
daviTis quCa (mTawminda), ix. aleqsandre WavWavaZis
quCa.
daproeqtebuli quCa, ix. niko nikolaZis quCa.
daproeqtebuli I quCa, ix. iona meunargias quCa.
daproeqtebuli II quCa, ix. zaqaria veSapuris quCa.
darialis Sesaxvevi, ix. Zmebi kiknaveliZeebis quCa.
darubandis Sesaxvevi, ix. Teimuraz CirgaZis quCa.
dasavleTis quCa, ix. iustine janeliZis quCa.
daRestnis gasasvleli, ix. iliko qurxulis quCis
Sesaxvevi.
daRestnis quCa, ix. dedofliswyaros quCa.
`daxuruli bazari~, ix. Jan Sardenis quCa.
demian bednis quCa, ix. iakob nikolaZis I Cixi.
deputatis quCa, ix. Tamaz toroSeliZis quCa.
deputatis II quCa, ix. knolevis quCa.
derbendis Sesaxvevi, ix. Teimuraz CirgaZis quCa.
andrei desimonis moedani, ix. st. riye.
andrei desimonis quCa, ix. st. riye.
diacTa mindori, ix. rva martis quCa.
didi vanqis quCa, ix. giorgi aTonelis quCa.
didi mTavris quCa, ix. dimitri uznaZis quCa.
didi mrude quCa, ix. abo Tbilelis quCa, hovanes
Tumanianis quCa.
didi sirajxana, ix. Rvinis aRmarTi.
didi talaxiani quCa, ix. aleqsandr diumas quCa.
didi wyalsazidi quCa*, ix. mari broses quCa, revaz
laRiZis quCa.
didi xeivnis quCa*, ix. gia guluas quCa.
didubis quCa, ix. daviT yifianis quCa.
didubis I Sesaxvevi, ix. arCil kereseliZis quCa.
didubis II Sesaxvevi, ix. zezva gafrindaulis quCa.
didubis III Sesaxvevi, ix. aleqsi gogolauris quCa.
didubis III Sesaxvevi, ix. nadira xoSaraulis quCa.
didubis IV Sesaxvevi, ix. akaki wereTlis gamziri.
didubis V Sesaxvevi, ix. didubis III Sesaxvevi.
didubis VI Sesaxvevi, ix. nadira xoSaraulis quCa.
didubis VII Sesaxvevi, ix. akaki wereTlis gamziri.
didubis VIII Sesaxvevi, ix. didubis V Sesaxvevi.
didubis IX Sesaxvevi, ix. nadira xoSaraulis quCa.
didubis X Sesaxvevi, ix. akaki wereTlis gamziri.
didubis XI Sesaxvevi, ix. zezva gafrindaulis quCa.
dilijanis quCa, ix. efrem mciris quCa.
 e nci k l o p e d i a
222

metexis eklesia da qarvasla. 1870-80-iani wlebi

Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
223

224
dilijanis Sesaxvevi, ix. efrem mciris quCa.
dimitris quCa, ix. levan qarTleliSvilis quCa.
`diRmis gza~, ix. merab kostavas quCa, SoTa rusTave­
lis gamziri, saqarTvelos samxedro gza.
diRmis quCa (diRomi), ix. liublianis quCa.
diRmis quCa (svaneTisubani), ix. diRombaris quCa.
diRmis Sesaxvevi, ix. kote mesxis III Sesaxvevi.
diRom-barisaxos quCa, ix. diRombaris quCa.
diRom-barisaxos Cixi, ix. diRombaris quCis Sesa­
xvevi.
aleqsandre dondukov-korsakovis quCa, ix. iro-
dion evdoSvilis quCa.
Jak dorios quCa, ix. vasil kikviZis quCa.
lado (vladimer) dumbaZis quCa, ix. Salva dadianis
quCa.
durglis quCa, ix. omar kelaptriSvilis quCa.
duSeTis quCa, ix. iakob nikolaZis quCa.
duSeTis Sesaxvevi, ix. luarsab SaraSiZis quCa.
duSeTis I Cixi, ix. veriko anjafariZis quCa.
e vaJa-fSavelas quCa (gldani), ix. mixeil winamZRv­
`e~ quCa, ix. eldaris quCa.
egzarqosis moedani, ix. erekle II-is moedani.
egzarqosis Sesaxvevi, ix. anTimoz iverielis
gasasvleli.
aleqsandre egorovis quCa, ix. oTar qinqlaZis quCa.
giorgi evangulovis quCa, ix. revaz laRiZis quCa.
evgenis Cixi, ix. daviT ToraZis quCa.
nikoloz evdokimovis quCa, ix. Sio CitaZis quCa.
ekaterines moedani, ix. dekabristebis moedani.
ekaterines quCa, ix. wminda nikolozis quCa.
eklesiis quCa, ix. tyviavis quCa.
ekliani xevi, ix. vano sarajiSvilis quCa.
elamis Sesaxvevi, ix. amaRlebis quCis Sesaxvevi.
arkadi elbaqiZis daRmarTi, ix. mixeil javaxiSvilis
quCa.
eleqtronis quCa, ix. daviT (dodo) abaSiZis quCa.
giorgi eliavas quCa, ix. petre Caikovskis quCa.
Salva eliavas quCa, ix. rafiel aglaZis quCa.
elizavetpolis quCa, ix. isaak alixanianis quCa.
elisabedis quCa, ix. akaki wereTlis gamziri, mixeil
winamZRvriSvilis quCa.
elmavlis quCa (naZaladevi), ix. eka beJaniSvilis
quCa.
elmavlis quCa (naZaladevi), ix. sergo qsovrelis
quCa.
elmavlis I Sesaxvevi, ix. Tmogvis quCa.
elfiis quCa, ix. ganTiadis quCa.
elfinis quCa, ix. ganTiadis quCa.
fridrix engelsis quCa (avWala), ix. baraleTis
quCa.
fridrix engelsis quCa (kala, sololaki), ix. lado
asaTianis quCa.
enguris quCa, ix. zaur bolqvaZis quCa.
abel enuqiZis quCa, ix. Toma CubiniZis Sesaxvevi.
erevanskis (erevnis) moedani, ix. Tavisuflebis
moedani.
e nci k l o p e d i a
erevnis quCa, ix. vaxtang gorgaslis quCa.
erTobis quCa, ix. iakob nikolaZis I Cixi.
erisTavis quCa, ix. giorgi erisTavis quCa.
aleqsi ermolovis quCa, ix. Sio CitaZis quCa.
sergei eseninis quCa*, ix. vaJa baneTiSvilis quCa.
etapis quCa, ix. iliko qurxulis quCa.
eCmiaZinis quCa, ix. armazis quCa.
v
vagzlis quCa, ix. Tamar mefis prospeqti.
vagonis quCa, ix. wromis quCa.
vazisubnis quCa*, ix. gabriel isakaZis quCa.
vaznis Sesaxvevi, ix. st. maSxalis quCa.
vaisenhofis quCa, ix. navTluRis quCa.
vakis quCa, ix. zaqaria faliaSvilis quCa.
vanqis Sesaxvevi, ix. goqCis quCa.
vaJa-fSavelas quCa (avWala), ix. grigol xanZTelis
quCa.
Svi­lis quCa.
ri­
vaJa-fSavelas quCa (vere), ix. leo qiaCelis quCa.
vaJa-fSavelas quCa (sololaki), ix. gergetis quCa.
vaJa-fSavelas Sesaxvevi (delisi), ix. mixeil
asaTianis quCa.
vaJa-fSavelas Sesaxvevi (delisi), ix. ferdinand Ta­
vaZis quCa.
vaJa-fSavelas I Sesaxvevi, ix. Tengiz buaCiZis quCa.
vaJa-fSavelas V Sesaxvevi, ix. Salva miqelaZis qu­
Ca.
vaJa-fSavelas VI Sesaxvevi, ix. arCil gelovanis qu­
Ca.
vaJa-fSavelas VII Sesaxvevi, ix. marijanis quCa.
vardisubnis mTa, v a r d i g o r a, ix. zemo vere.
vardisubnis quCa, ix. simon janaSias quCa.
vardisubnis I quCa, ix. simon janaSias quCa.
vardisubnis II quCa, ix. akaki SaniZis quCa.
vardisubnis III quCa, ix. vasil petriaSvilis quCa.
vardisubnis Sesaxvevi, ix. guram rCeuliSvilis quCa.
vardis quCa, ix. hamlet gonaSvilis quCa.
varkeTilis dasaxlebis VI gza, ix. rafiel dvalis
quCa.
varZiis quCa, ix. galis quCa.
vaseris quCa, ix. maqsim gorkis quCa.
vatmanis quCa, ix. eqvTime sarTanias quCa.
nikoloz vatutinis quCa, ix. xornabujis quCa.
vaRarSapatis quCa, ix. klarjeTis quCa.
vaRarSapatis Sesaxvevi, ix. klarjeTis quCa.
vaSlovnis Sesaxvevi, ix. pier kobaxiZis quCa.
nato (natalia) vaCnaZis quCa, ix. vasil yuSitaSvilis
quCa.
ivane vacekis quCa, ix. giorgi SarvaSiZis quCa.
vaxtang I gorgaslis quCa, ix. libanis quCa.
vaxtang gorgaslis Sesaxvevi, ix. vaxtang gorgaslis
quCis I Sesaxvevi.
vaxtang gorgaslis II Sesaxvevi, ix. ibrahim
isfahanlis quCa.
vaxtang gorgaslis IV Sesaxvevi, ix. ibrahim isfa­
hanlis quCa.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
vaxtangis quCa, ix. vaxtang VI-is quCa.
vaxuStis quCa, ix. vaxuSti bagrationis quCa.
aleqsi veliaminovis quCa, ix. Salva dadianis quCa.
veris daRmarTi, ix. mixeil javaxiSvilis quCa.
veris moedani, ix. SoTa rusTavelis moedani.
vercxlis rigi, ix. vercxlis quCa.
vetcelis quCa, ix. zurab WavWavaZis quCa.
vetcelis Sesaxvevi, ix. zurab WavWavaZis quCa.
veZaTxevis Cixi, ix. Caisubnis quCa.
veZisis quCa, ix. veZinis quCa.
vejinis quCa, ix. veZinis quCa.
viborgis quCa, ix. oTar oniaSvilis quCa.
viwro Cixi, ix. beTlemis Cixi.
vladimeris quCa, ix. cxra Zmis quCa.
vladimeris II Sesaxvevi, ix. afxazeTis quCa.
vladimeris VI Sesaxvevi, ix. taSiris quCa.
mixeil vodopianovis quCa, ix. bodavis II quCa.
v. volodarskis quCa (veZisi), ix. haidar abaSiZis
quCa.
v. volodarskis quCa (orbelianTubani), ix. giorgi
aTon­e­lis quCa.
vladimer voroninis quCa, ix. egnate da vaxtang
fifiebis quCa.
vladimer voroninis Sesaxvevi, ix. vladimer voro­
ninis quCa.
mixeil voroncovis moedani, ix. zaarbriukenis
moedani.
mixeil voroncovis sanapiro, ix. dimitri uznaZis
quCa.
mixeil voroncovis quCa, ix. vaxtang gorgaslis
quCa.
kliment voroSilovis quCa, ix. giorgi saakaZis
quCa.
z sa­
zaarbriukenis quCa, ix. italiis quCa.
giorgi (gigo) zaziaSvilis I Sesaxvevi, ix. xaTuna
donduas quCa.
aleqsi zakomoldinis quCa, ix. giorgi maruaSvilis
quCa.
solomon zaldastaniSvilis quCa, ix. elefTer
andronikaSvilis quCa.
mixeil zandukelis quCa, ix. sergi jiqias quCa.
mixeil zandukelis Sesaxvevi, ix. SoTa miloravas
quCa.
mixeil zandukelis Cixi, ix. daviT ToraZis quCa.
zanis quCa, ix. abaSis quCa.
zargarxanis quCa, ix. vercxlis quCa.
`zaria vostokas~ Sesaxvevi, ix. SoTa rusTavelis
gamziris Sesaxvevi.
vera zasuliCis quCa, ix. nino CxeiZis quCa.
zaqaTalis quCa, ix. axmetis quCa.
zaqarias Sesaxvevi, ix. xodaSnis quCa.
stefane zaqraZis quCa, ix. solomon qurdianis quCa.
zahesis quCa, ix. niko maris quCa.
zedadgaris Sesaxvevi, ix. st. mirza faTali
axundovis quCa.
15. q e
225
zedaubnis gasasvleli, ix. guram rCeuliSvilis
quCa.
zemeli, ix. SoTa rusTavelis moedani.
zemo vakis gasasvleli, ix. revaz jafariZis
gasasvleli.
zemo vakis quCa, ix. revaz jafariZis quCa.
zemo moedani, ix. erekle II-is moedani.
zemo sabaJos quCa, ix. iakob curtavelis quCa.
grigori zinovievis quCa, ix. borbalos quCa.
znauris quCa, ix. mixeil mrevliSvilis quCa.
zooveterinaruli quCa, ix. vladimer (lado)
kavsaZis quCa.
zorabaSis quCa, ix. viqtor jorbenaZis quCa.
Zmebi zubalaSvilebis quCa*, ix. zurab Jvanias
quCa.
arSak zurabovis quCa, ix. aleqsandre wurwumias
quCa.
T
TavSesafris quCa, ix. kote mesxis quCa.
TaTris moedani, ix. vaxtang gorgaslis moedani.
TaTris Sesaxvevi, ix. mirza Safis quCa.
TamaraSenis I Sesaxvevi, ix. petre bagrationis quCis
I Sesaxvevi.
TamaraSenis II Sesaxvevi, ix. petre bagrationis
quCis II Sesaxvevi.
TamaraSenis III Sesaxvevi, ix. petre bagrationis
quCis III Sesaxvevi.
mixeil TamaraSvilis Sesaxvevi, ix. givi svaniZis
quCa.
Tamaris quCa, ix. Sio aragvispirelis quCa.
Tamaris Sesaxvevi, ix. Sio aragvispirelis quCis Se­
xvevi.
ivane TarxniSvilis quCa, ix. nostis quCa.
Tauzis quCa, ix. giorgi merCulis quCa.
Tauzis Sesaxvevi, ix. giorgi merCulis quCa.
Tbilisis quCa, ix. andro Jordanias quCa.
Tbilsofmrewvis quCa, ix. samgoris quCa.
Teatraluri quCa, ix. revaz laRiZis quCa.
Teatraluri Sesaxvevi, ix. vasil (vaso) abaSiZis
quCa.
Tevdores quCa, ix. kolau nadiraZis quCa.
TeleTis Sesaxvevi, ix. TeleTis quCis III Sesaxvevi.
giorgi Telias quCa, ix. omar kelaptriSvilis quCa.
Temrukis quCa, ix. TeTnuldis quCa.
Temrukis Sesaxvevi, ix. groznos quCis Sesaxvevi.
Temqis dasaxlebis `a~ quCa, ix. Satilis quCa.
Temqis dasaxlebis `b~ quCa, ix. urekis quCa.
Temqis dasaxlebis `g~ quCa, ix. walkotis quCa.
Temqis dasaxlebis `d~ quCa, ix. wodoreTis quCa.
Temqis dasaxlebis `e~ quCa, ix. anapis 414-e qarTuli
diviziis quCa.
Temqis dasaxlebis III quCa, ix. nikorwmindis quCa.
Temqis dasaxlebis 50-e quCa, ix. giorgi iremaSvilis
quCa.
Temqis dasaxlebis 55-e quCa, ix. ivane sixaruliZis
quCa.
 e nci k l o p e d i a
226
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
227

wm. mixeil tverelis eklesia da qalaqis nawili.


228
Temqis dasaxlebis 56-e quCa, ix. mariam gariyulis
quCa.
Temqis dasaxlebis 57-e quCa, ix. vasil kakabaZis
quCa.
Temqis dasaxlebis 58-e quCa, ix. veliscixis quCa.
Temqis dasaxlebis 59-e quCa, ix. sadmelis quCa.
Temqis dasaxlebis me-60 quCa, ix. petre gamyreliZis
quCa.
Temqis dasaxlebis 63-e quCa, ix. xvanWkaris quCa.
Temqis dasaxlebis 64-e quCa, ix. tyibulis quCa.
Temqis dasaxlebis 65-e quCa, ix. saCxeris quCa.
Temqis dasaxlebis 66-e quCa, ix. codniskaris quCa.
Temqis dasaxlebis 68-e quCa, ix. aleqsandre baramiZis
quCa.
Temqis dasaxlebis 69-e quCa, ix. petre amiranaSvilis
quCa.
Temqis dasaxlebis 73-e quCa, ix. qeTevan maRa­
la­­S­­vi­
lis quCa.
TviTnebobis quCa, ix. ramaz daviTaSvilis quCa.
TianeTis gzatkecili*, ix. qerCis quCa.
TianeTis quCa, ix. axmetis quCa.
Tivis (bzis) moedani, ix. st. riye.
silibistro Todrias quCa, ix. kote (konstantine)
af­xazis quCa.
Tomas quCa, ix. nino da ilia nakaSiZeebis quCa.
ToneTis moedani, ix. ierusalimis moedani.
ToneTis Cixi, ix. ierusalimis Cixi.
Tofiswamlis Sesaxvevi, ix. adigenis quCa.
valentin TofuriZis quCa, ix. erosi manjgalaZis qu­
Ca.
Trdatovis moedani, ix. viqtor gabeskirias moedani.
Trdatovis Sesaxvevi, ix. viqtor gabeskirias quCa.
TuluxCis quCa, ix. st. riye.
iason Tumanovis quCa, ix. zurab qvliviZis quCa.
iason Tumanovis I quCa, ix. nestor kalandariSvilis
qu­Ca.
iason Tumanovis II quCa, ix. nikoloz (niko) gociriZis
quCa.
iason Tumanovis III quCa, ix. Sio aragvispirelis qu­
Ca.
Txemis moedani, ix. vardis moedani.
Txinvalis Sesaxvevi, ix. elizbar zedginiZis quCa.
i Ca.
iazonis quCa, ix. nestor kalandariSvilis quCa.
ialbuzis Sesaxvevi, ix. glaxo zaxarovis quCa.
iaraRis rigi, ix. kote (konstantine) afxazis quCa.
paolo iaSvilis quCa, ix. revaz margianis quCa.
ierusalimis Sesaxvevi, ix. daviT baazovis quCa.
ioseb (soso) ivaniZis quCa, ix. anton kaTalikosis qu­
Ca.
ioseb (soso) ivaniZis Cixi, ix. anton kaTalikosis qu­
Cis Cixi.
ioseb (soso) ivaniZis Cixi, ix. gia abesaZis quCis II
Cixi.
ivlitas Sesaxvevi, ix. ivreTis (ivleTis) quCa.
pavle izmailovis quCa, ix. mixeil zandukelis
quCa.
e nci k l o p e d i a
pavle izmailovis Sesaxvevi, ix. SoTa miloravas
quCa.
izmirlianovis quCa, ix. nino da kalistrate
saliebis quCa.
grigol imedaZis quCa, ix. irakli uCaneiSvilis quCa.
`imelis~ gasaxvevi, ix. SoTa rusTavelis gamziris
gasasv­
leli.
`imelsis~ gasaxvevi, ix. SoTa rusTavelis gamziris
gasasvleli.
imereTis II quCa, ix. didi jixaiSis quCa.
imereTis III quCa, ix. petre gruzinskis quCa.
aleqsandre (sandro) inaSvilis quCa, ix. vazisubnis
quCa.
industrializaciis quCa, ix. avTandil RoRobe­
riZis quCa.
inJinris quCa, ix. simon (soliko) virsalaZis quCa.
institutis quCa, ix. geronti qiqoZis quCa.
ivane inwkirvelis quCa, ix. levan cqitiSvilis
quCa.
ioane petriwis quCa, ix. revaz TabukaSvilis quCa.
iordanis Sesaxvevi, ix. onis Sesaxvevi.
ipodromis quCa, ix. nikoloz yifSiZis quCa.
iraklis quCa, ix. erekle II-is quCa.
iraklis Sesaxvevi, ix. sulxan-sabas quCa.
iribis quCa, ix. iovel quTaTelaZis quCa.
iribis I quCa, ix. iovel quTaTelaZis quCa.
iribis II quCa, ix. mcxeTis quCa.
isarlovis quCa, ix. soso wereTlis quCa.
kasum ismailovis quCa, ix. niko lorTqifaniZis
quCa.
iuveliris Sesaxvevi, ix. oqromWedelTa quCa.
iurievis quCa, ix. revaz uridias quCa.
iurievis Sesaxvevi, ix. avTandil managaZis quCa.
k
kadetis quCa, ix. SoTa mesxias quCa.
kadetis Sesaxvevi, ix. apolon quTaTelaZis quCa.
kavTisxevis quCa, ix. mixeil mrevliSvilis quCa.
kavSiris quCa, ix. eqvTime TayaiSvilis quCa.
kaTolikeebis quCa, ix. gia abesaZis quCa.
kaTolikeebis Sesaxvevi, ix. aruTin saiaTnovas qu­
kairos quCa, ix. grigol lorTqifaniZis quCa.
daviT kakabaZis quCa, ix. Zmebi kakabaZeebis quCa.
polikarpe kakabaZis quCa, ix. ferdinand TavaZis qu­
Ca.
ivane kalandaZis quCa, ix. akaki SaniZis quCa.
ivane kaliaevis aRmarTi, ix. nikoloz baraTaSvilis
aRmarTi.
ivane kaliaevis quCa, ix. gabriel episkoposis quCa.
mixeil kalininis moedani, ix. ivane javaxiSvilis
moed­ ani.
mixeil kalininis quCa, ix. ivane javaxiSvilis quCa.
kalugis quCa, ix. mamuka kobalaZis quCa.
a. kaluJnis quCa, ix. mamuka kobalaZis quCa.
Toma kamalovis quCa, ix. levan qarTleliSvilis qu­
Ca.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
kamos quCa, ix. dimitri uznaZis quCa.
simon kandelakis quCa*, ix. Salva nucubiZis quCa.
kanoniris (mezarbaznis) Sesaxvevi, ix. st. maSxalis
quCa.
aleqsandre kapgeris quCa, ix. aleqsandre wurwumias
quCa.
karuselis daRmarTi, ix. saqanelas daRmarTi,
saqane­las quCa.
karuselis quCa, ix. saqanelas quCa.
marsel kaSenis quCa, ix. abo Tbilelis quCa.
kaxeTis gza, ix. qeTevan dedoflis gamziri.
kaxeTis gzatkecilis Sesaxvevi, ix. aleqsandre
petres Ze wulukiZis quCa.
kaxeTis gzatkecilis I Cixi, ix. kakabeTis quCa.
kaxeTis didi quCa, ix. qeTevan dedoflis gamziri.
kaxeTis moedani, ix. avlabris moedani.
kaxeTis quCa, ix. qeTevan dedoflis gamziri.
kaxovkis quCa, ix. spiridon kedias quCa.
lado kecxovelis quCa, ix. lado gudiaSvilis quCa.
lado kecxovelis Sesaxvevi, ix. lado gudiaSvilis
quCis Sesaxvevi.
kviracxovlis quCa, ix. nino da ilia nakaSiZeebis
quCa.
nikoloz kibalCiCis aRmarTi, ix. elene axvledianis
aRmarTi.
nikoloz kibalCiCis quCa, ix. elene axvledianis
quCa.
nikoloz kibalCiCis xevi (elia), ix. fSavis quCa.
nikoloz kibalCiCis xevi (CuRureTi), ix. elene
axvledianis xevi.
nikoloz kiknaZis quCa, ix. SoTa miqataZis quCa.
`kiriCni~, ix. konstantine (kote) marjaniSvilis
quCa.
sergei kirovis quCa (bagebi), ix. irakli uCaneiSvilis
quCa.
sergei kirovis quCa (orxevis dasaxleba), ix. ivane
gokielis quCa.
sergei kirovis quCa (sololaki), ix. giorgi leoniZis
quCa.
`kiroCnaia~, ix. konstantine (kote) marjaniSvilis
quCa.
kisisxevis I quCa, ix. besarion qeburias quCa.
kisisxevis II quCa, ix. kisisxevis quCa.
kisisxevis III quCa, ix. waRveris quCa.
kisisxevis I Sesaxvevi, ix. nostis quCa.
kisisxevis II Sesaxvevi, ix. uiaraRos II gasasvleli.
kisisxevis III Sesaxvevi, ix. uiaraRos II gasasvleli.
klasikuri quCa, ix. taras SevCenkos quCa.
kluxoris quCa, ix. iovel quTaTelaZis quCa.
kobareTis quCa, ix. avlipi zurabaSvilis quCa.
kobis quCa, ix. ivane TarxniSvilis quCa.
kobozevis Sesaxvevi, ix. samreklos quCis II Sesax­
vevi.
kodmanis Sesaxvevi, ix. st. gomis quCa.
kokis Sesaxvevi, ix. doqis Sesaxvevi.
koleqtivizaciis quCa (naZaladevi), ix. eka beJaniSvi­
lis quCa.
koleqtivizaciis quCa (naZaladevi), ix. konstantine
ilu­riZis quCa.
kolmeurneobis velis quCa, ix. evgeni xaraZis quCa.
kolmeurneobis moedani, ix. grigol orbelianis
moe­dani.
229
kolmeurnis quCa, ix. daviT kaWaravas quCa.
koloniis quCa, ix. Woroxis quCa.
kolxeTis quCa (veZisi), ix. iuri gagarinis quCa.
kolxeTis quCa (Zveli kukia), ix. soso wereTlis
quCa.
kolxeTis I Sesaxvevi, ix. vitali daraselias quCa.
kolxeTis II Sesaxvevi, ix. meliton qanTarias quCa.
kolxeTis III Sesaxvevi, ix. oCamCiris quCa.
kolxeTis IV Sesaxvevi, ix. sokrat arSbas quCa.
kolxidis quCa (vere), ix. mixeil zandukelis quCa.
kolxidis quCa (Zveli kukia), ix. tyviavis quCa.
kolxidis Sesaxvevi, ix. SoTa miloravas quCa.
kombainis quCa, ix. Tina iosebiZis quCa.
komendantis quCa, ix. aleqsandre griboedovis quCa.
kominternis quCa (mTawminda), ix. yof. sasaxlis
quCa.
kominternis quCa (saburTalo), ix. vaJa-fSavelas
gamziri.
kominternis Sesaxvevi, ix. mixeil asaTianis quCa.
komkavSiris I gasasvleli, ix. viqtor niniZis quCa.
komkavSiris quCa, ix. sergi wulaZis quCa.
komkavSiris II quCa, ix. cixisZiris quCa.
komkavSiris Sesaxvevi, ix. viqtor niniZis quCa.
komkavSiris III Sesaxvevi, ix. baladanis quCa.
komkavSiris xeivani, ix. sololakis xeivani.
komunaluri quCa, ix. vaxtang gorgaslis quCa.
komunaluri Sesaxvevi, ix. ibrahim isfahanlis quCa.
komunaluri Cixi, ix. vaxtang gorgaslis quCis II
Cixi.
komunis quCa, ix. revoluciis quCa.
komunisturi Sromis quCa, ix. eka beJaniSvilis
quCa.
konduqtoris quCa, ix. akaki surgulaZis quCa.
konstantines quCa, ix. irakli faRavas quCa.
konstituciis moedani, ix. ocdaeqvsi maisis
moedani.
konsulis quCa, ix. petre Caikovskis quCa.
konsulis Sesaxvevi, ix. gergetis quCa.
kooperaciis quCa, ix. SoTa iamaniZis quCa.
merab kostavas quCa*, ix konstantine gamsaxurdias
gamziri.
merab kostavas II Sesaxvevi, ix viqtor gogliZis
quCa.
petre kotliarevskis quCa, ix. giorgi wereTlis
quCa.
grigol kotovskis quCa, ix. kalistrate cincaZis
quCa.
kotrini-rolovis quCa, ix. borjomis quCa.
ferdinand kotrinis quCa, ix. borjomis quCa.
iakob koCetkovis quCa, ix. andria benaSvilis quCa.
viqtor koCubeis quCa, ix. gabriel sundukianis quCa.
kojris aRmarTi, ix. lado asaTianis quCa.
kojris gza, ix. kojris quCa.
kojris quCa*, ix. lado asaTianis quCa, Salva dadianis
quCa.
kojris Sesaxvevi, ix. rostom musxeliSvilis quCa.
kramitis quCa, ix. daviT beriaSvilis quCa.
kramitis Sesaxvevi, ix. daviT beriaSvilis quCa.
krasnogorskis quCa, ix. maqsim gorkis quCa.
krematoriumis quCa, ix. Wola lomTaTiZis quCa.
ernst krenkelis quCa, ix. aleqsandre wurwumias
quCa.
 e nci k l o p e d i a
230

Rvinis aRmarTi.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
kronStadtis quCa, ix. arCil cagarlis quCa.
petre kropotkinis quCa, ix. nikoloz izaSvilis qu­
Ca.
aleqsei kruzenSternis quCa, ix. mitrofane laRiZis
quCa.
nadeJda krupskaias quCa, ix. mixeil (mixako) wereT­
lis quCa.
valerian kuibiSevis quCa, ix. moris focxiSvilis
qu­­Ca.
kukiis Sesaxvevi, ix. vladimer kankavas quCa.
kulturis quCa, ix. giorgi gurgeniZis quCa.
viqtor kurnatovskis quCa, ix. gulrifSis quCa.
kursantebis quCa, ix. SoTa mesxias quCa.
kursantebis Sesaxvevi, ix. apolon quTaTelaZis qu­
Ca.
kurskis quCa, ix. solomon zaldastaniSvilis quCa.
kutilovis quCa, ix. stefane WrelaSvilis quCa.
`kutilovka~, ix. stefane WrelaSvilis quCa.
mixeil kutuzovis quCa, ix. daviT gamrekelis quCa.
l mixeil loris-meliqovis quCa, ix. lado gudiaSvilis
labinis I Sesaxvevi, ix. osiauris quCa.
labinis II Sesaxvevi, ix. osiauris Sesaxvevi.
laboratoriis quCa, ix. pavle ingoroyvas quCa.
lageris (banakis) quCa, ix. mixeil ipolitov-ivano­
vis quCa.
lagodexis quCa, ix. WiaTuris quCa.
ivane lazarevis quCa, ix. lado mesxiSvilis quCa, sam­
reklos quCa.
lamis II quCa, ix. lamis quCa.
lamis Sesaxvevi, ix. lamis quCis II Sesaxvevi.
mitrofane laRiZis quCa, ix. aleqsandre wulukiZis
quCa.
revaz laRiZis quCa, ix. konstantine CaCavas quCa.
mixeil levandovskis quCa, ix. irakli gamyreliZis
quCa.
levanis Sesaxvevi, ix. suliko JRentis quCa.
giorgi (gigo) lelaSvilis quCa, ix. zaqaria veSapuris
quCa.
natalia lelaSvilis quCa, ix. zaqaria veSapuris
quCa.
leninaSenis quCa, ix. kolau nadiraZis quCa.
leningradis quCa, ix. sanqt-peterburgis quCa.
vladimer leninis moedani, ix. Tavisuflebis moedani.
vladimer leninis prospeqti, ix. merab kostavas qu­
Ca.
vladimer leninis quCa (avWala), ix. elefTer andro­
nikaSvilis quCa.
vladimer leninis quCa (gldani), ix. zaqaria maisuraZis
quCa.
vladimer leninis quCa (vere), ix. merab kostavas qu­
Ca.
vladimer leninis quCa (orxevis dasaxleba), ix. vaJa
baneTiSvilis quCa, sergei eseninis quCa.
vladimer leninis Sesaxvevi, ix. ia ekalaZis quCa.
lenis quCa, ix. irakli faRavas quCa.
giorgi leoniZis quCa, ix. Zmebi kakabaZeebis quCa.
abanoTubani. sacxovrebeli saxlebi wavkisiswylis marcxena napirze.
231
konstantine leseliZis quCa, ix. kote (konstantine)
afxazis quCa.
lvovis I Sesaxvevi, ix. irakli gamyreliZis quCa.
lvovis II Sesaxvevi, ix. haidar abaSiZis quCa.
lvovis III Sesaxvevi, ix. mixeil lomonosovis quCa.
karl libknextis gasasvleli, ix. solomon zalda­
st
­ aniSvilis gasasvleli.
karl libknextis quCa, ix. solomon zaldastaniSvilis
quCa.
karl libknextis Sesaxvevi, ix. solomon
zaldastaniSvilis quCis Sesaxvevi.
liTonkonstruqciebis qarxnis dasaxleba
(`z m k~), ix. wminda barbares dasaxleba.
lilaxana, ix. anton kaTalikosis quCa.
lisis aRmarTi, ix. ivane beritaSvilis quCa.
lisis quCa* (veZisi), ix. budapeStis quCa, guram
fanjikiZis quCa.
lisis quCa (saburTalo), ix. pekinis gamziri.
lixauris quCa, ix. samasi aragvelis quCis II
Sesaxvevi.
elise lominaZis quCa, ix. mixeil zandukelis quCa.
elise lominaZis Sesaxvevi, ix. SoTa miloravas
quCa.
quCa.
lotkinis gasasvleli, ix. vladimer (lado) aleqsi-
mesxiSvilis gasasvleli.
lotkinis dasaxlebis I quCa, ix. meliton filias
quCa.
lotkinis dasaxlebis II quCa, ix. kldekaris quCa.
lotkinis dasaxlebis III quCa, ix. orbeTis quCa.
lotkinis dasaxlebis IV quCa, ix. naqalaqevis quCa.
lotkinis dasaxlebis V quCa, ix. lamisyanis quCa.
lotkinis dasaxlebis VI quCa, ix. gordis quCa.
lotkinis dasaxlebis VII quCa, ix. maCxaanis quCa.
lotkinis dasaxlebis VIII quCa, ix. silibistro
Todrias quCa.
lotkinis quCa, ix. vladimer (lado) aleqsi-
mesxiSvilis quCa.
lotkis quCa, ix. vladimer (lado) aleqsi-mesxiSvilis
quCa.
luarsabovis quCa, ix. ciskris quCa.
luTeranTa Sesaxvevi, ix. terenti granelis quCa.
anatoli lunaCarskis quCa, ix. revaz laRiZis quCa.
roza luqsemburgis quCa, ix. mirza gelovanis quCa.
m
magistralis quCa, ix. erosi manjgalaZis quCa.
magistralis III Sesaxvevi, ix. erosi manjgalaZis I
Sesaxvevi.
magnitogorskis quCa, ix. Tornike erisTavis quCa.
madaTovis quCa, ix. giorgi aTonelis quCa.
maderis quCa, ix. sanqt-peterburgis quCa.
giorgi mazniaSvilis quCa, ix. giorgi Wyondidelis
quCa.
mazris quCa, ix. iveriis quCa.
mazuTis quCa, ix. porfile CanCibaZis quCa.

232
maidani, ix. vaxtang gorgaslis moedani.
makrines Sesaxvevi, ix. koba Coxelis quCa.
makrines Cixi, ix. ivane rostomaSvilis quCa.
garsevan (garso) mamacaSvilis quCa, ix. kalistrate
cincaZis quCa.
mamukas quCa, ix. qedis komunis quCa.
erosi manjgalaZis quCa, ix. grigol abaSiZis quCa.
mariamis quCa, ix. baCanas quCa.
niko maris quCa, ix. ilia WavWavaZis gamziri.
niko maris I quCa, ix. askanis quCa.
niko maris II quCa, ix. lado asaTianis quCis I
Sesaxvevi.
niko maris Sesaxvevi, ix. nino ramiSvilis quCa.
andre martis quCa, ix. niko nikolaZis quCa.
karl marqsis moedani, ix. zaarbriukenis moedani.
karl marqsis quCa, ix. daviT guramiSvilis gamziri,
cotne dadianis quCa, giorgi Citaias quCa, arnold
Ciqobavas quCa.
karl marqsis quCa, ix. Tevdore mRvdlis quCa, giorgi
CubinaSvilis quCa.
karl marqsis quCa (orbelianTubani), ix. italiis
quCa.
konstantine (kote) marjaniSvilis quCa, ix.
marneulis quCa.
mixeil maslovis quCa, ix. lagodexis quCa, sarTiWalis
quCa.
materialuri quCa, ix. giorgi quCiSvilis quCa.
aleqsandre matinovis quCa, ix. akaki SaniZis quCa.
aleqsandre matrosovis quCa, ix. abuserisZe tbelis
quCa.
maSxalis Sesaxvevi, ix. maSxalis quCa.
macexis Sesaxvevi, ix. macestis Sesaxvevi.
macxovris quCa (avlabari), ix. urbnisis quCa.
macxovris quCa (zemo ubani), ix. aleqsandr diumas
quCa.
filipe maxaraZis quCa (avWala), ix. uweris quCa.
filipe maxaraZis quCa (zemo foniWala), ix. levan
RoRoberiZis quCa.
filipe maxaraZis quCa (sololaki), ix. geronti
qiqoZis quCa.
mahaCyalis quCa, ix. isaak alixanianis quCa.
sofrom mgalobliSvilis quCa, ix. taras SevCenkos
quCa.
meaTe quCa, ix. Woportis quCa.
mebrZolis quCa, ix. mamkodis quCa.
megobrobis gamziri, ix. grigol robaqiZis gamziri.
meeqvse quCa, ix. vardisubnis quCa.
meTerTmete quCa, ix. ratevnis quCa.
meTormete quCa, ix. liaxvis quCa.
meidani, ix. vaxtang gorgaslis moedani.
melaanis quCa, ix. jorj buSis quCa.
meliqovis quCa, ix. kita abaSiZis quCa.
meoTxe quCa, ix. erwos quCa.
meore paraleluri quCa, ix. Tedo Jordanias quCa.
meore usaxelo quCa, ix. varlam Tofurias quCa.
meore SroSis quCa, ix. qobuleTis quCa.
merve quCa, ix. bogvis quCa.
afrasion merkvilaZis quCa, ix. giorgi mazniaSvilis
quCa.
mesame quCa, ix. qsnis quCa.
mesamea quCa, ix. akeTis quCa.
mesangreTa quCa, ix. revaz TabukaSvilis quCa.
e nci k l o p e d i a
mesxeTis II Sesaxvevi, ix. ioseb ratilis quCa.
mesxievis Sesaxvevi, ix. CaxruxaZis quCis II
Sesaxvevi.
kote mesxis Sesaxvevi, ix. kote mesxis I Sesaxvevi.
kote mesxis III Sesaxvevi, ix. kote mesxis II
Sesaxvevi.
mettalurgiis quCa, ix. nikoloz berZeniSvilis
quCa.
metexis aRmarTi*, ix. metexis quCa.
metexis Sesaxvevi, ix. mefe solomon brZenis quCa.
metexis II Sesaxvevi, ix. mefsalmune daviT mefis
quCa.
meqvabeebis rigi, ix. Jan Sardenis quCa.
meqvabeTa quCa, ix. mirza faTali axundovis quCa.
meqoTnis (meTuneTa) quCa, ix. mose ToiZis quCa.
meSedovskis Sesaxvevi, ix. nikoloz (niko)
qumsiaSvilis quCis I Sesaxvevi.
meSvide quCa, ix. Jinvalis quCa.
`meSCanskaias~ quCa, ix. aruTin saiaTnovas quCa.
ilia meCnikovis quCa, ix. daviT (dodo) abaSiZis
quCa.
mecxre quCa (lotkini), ix. bugeulis quCa.
mecxre quCa (RrmaRele), ix. arbos quCa.
mewamuli quCa, ix. wernaqis quCa.
mexanZreTa quCa, ix. samTavisis quCa.
mexuTe quCa, ix. Carglis quCa.
mTawmindis quCa, ix. vaxtang kotetiSvilis quCa.
mTis quCa (axali kukia), ix. axalcixis quCa.
mTis quCa (kala, sololaki), ix. mixeil lermontovis
quCa.
mTis quCa (sololaki), ix. giorgi leoniZis quCa.
mTis I quCa, ix. dimitri yifianis quCa.
mTis II quCa, ix. kote mesxis quCa.
mTis III quCa, ix. Txinvalis quCa.
mTis IV quCa, ix. niaRvris quCa.
mTis Sesaxvevi, ix. vaxtang mosiZis quCa.
mTisZiris quCa, ix. giorgi rTvelaZis quCa.
mTisZiris I quCa, ix. iakob gogebaSvilis quCa.
mTisZiris Cixi, ix. aleqsandre WavWavaZis quCis I
Cixi.
aleqsandre miasnikovis quCa (orTaWala), ix. vaxtang
gorgaslis quCa.
aleqsandre miasnikovis quCa (qvemo ubani), ix. grigol
xanZTelis quCa.
dimitri miliutinis quCa, ix. daviT kldiaSvilis
quCa.
miliciis quCa, ix. SoTa niSnianiZis quCa.
iustine minkeviCis quCa, ix. giorgi rTvelaZis quCa.
minkvicis quCa, ix. nikoloz (niko) gociriZis quCa.
mirzoevis quCa, ix. nikoloz (niko) qumsiaSvilis qu­
Ca.
dimitri mirskis Sesaxvevi, ix. daviT ToraZis quCa.
mirqmis quCa, ix. xidisTavis quCa.
misioneris quCa, ix. daviT kldiaSvilis quCa.
arto miqelovis quCa, ix. ciskris quCa.
miZinebis aRmarTi, ix. askanis quCa.
mixeilis prospeqti, ix. daviT aRmaSeneblis gamziri.
mixeilis quCa, ix. daviT aRmaSeneblis gamziri.
mixeilis Sesaxvevi, ix. giorgi (gia) tetelaSvilis
qu­Ca.
mixeilis Sesaxvevi (didube), ix. giorgi cabaZis qu­
Ca.
kldisubani.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
233

234
mleTis quCa, ix. akaki xoravas quCa.
mleTis Sesaxvevi, ix. akaki xoravas quCa.
ivane mnacakanovis moedani, ix. samasi aragvelis
moe­da­ni.
ivane mnacakanovis quCa, ix. samasi aragvelis quCa.
solomon mogilevskis quCa, ix. sanqt-peterburgis
quCa.
moednis Sesaxvevi, ix. vaxtang gorgaslis quCis I
Sesaxvevi.
mozdokis Sesaxvevi, ix. petre umikaSvilis quCa.
moldaveTis quCa, ix. kiSiniovis quCa.
moloknebis moedani, ix. niko firosmanis moedani.
moloknebis quCa (oqrosubani), ix. daviT kldiaSvilis
quCa.
moloknebis quCa (oqrosubani), ix. niko firosmanis
moe­dani, niko firosmanis quCa.
moloknebis I quCa, ix. nikoloz gogolis quCa.
moloknebis II quCa, ix. niko firosmanis quCa.
petre montinis quCa, ix. giorgi (gigo) zaziaSvilis
quCa.
petre montinis I Sesaxvevi, ix. xaTuna donduas quCa.
petre montinis IV Sesaxvevi, ix. giorgi maruaSvilis
quCa.
monumentis Sesaxvevi, ix. platonis quCa.
moris quCa, ix. mixeil mesxis quCis II Sesaxvevi.
moris Sesaxvevi, ix. oTar RuduSauris quCa.
morsazidi quCa, ix. veris Sesaxvevi.
moskovis quCa, ix. Zmebi kakabaZeebis quCa.
moskovis Sesaxvevi, ix. solomon zaldastaniSvilis
quCis Sesaxvevi.
moskovis Cixi, ix. solomon zaldastaniSvilis gasas­
vleli.
mixeil mostkovis quCa, ix. mixeil ciskariSvilis
qu­Ca.
moRninis (moRnis) moedani, ix. lado gudiaSvilis
moedani.
moRninis quCa, ix. beglar axospirelis quCa.
moRninis II Sesaxvevi, ix. giorgi jiblaZis quCa.
asqanaz mravianis quCa, ix. gabriel sundukianis
quCa.
mrude Sesaxvevi, ix. amaRlebis quCis Sesaxvevi.
mrude Cixi, ix. amaRlebis quCis II Cixi.
msrolelTa quCa, ix. grigol sxuluxias quCa.
muzeumis quCa, ix. nato (natalia) vaCnaZis quCa.
nikoloz muraviovis quCa, ix. nasakiralis quCa.
muRanis Sesaxvevi, ix. mose xonelis quCa.
muSTaidis savali, ix. vladimer maiakovskis quCa.
muSTaidis quCa, ix. giorgi cabaZis quCa.
muSTaidis Sesaxvevi, ix. giorgi cabaZis quCa.
muSis Sesaxvevi, ix. omar kelaptriSvilis quCis
Sesaxvevi.
muSkoris quCa, ix. aleqsandre sumbaTaSvil-iuJinis qu­
Ca.
muxianis quCa, ix. cxra Zmis quCa.
muxranis moedani, ix. nikoloz baraTaSvilis moeda­
ni.
muxranis quCa, ix. nikoloz baraTaSvilis quCa.
mSeneblis quCa, ix. Tengiz CantlaZis quCis Cixi.
mSvidobis gamziri, ix. pekinis gamziri.
mcire vanqis quCa, ix. niko sulxaniSvilis quCa.
mcire sasamarTlos quCa, ix. Tamar abakelias quCa.
mcire talaxiani quCa, ix. kalistrate cincaZis qu­
Ca.
e nci k l o p e d i a
mcire Sesaxvevi, ix. lado asaTianis quCis II
Sesaxvevi.
mcire wyalsazidi quCa, ix. mtkvris quCa.
spiridon mciriSvilis quCa, ix. nikoloz (niko)
gociriZis quCa.
mcxeTis quCa*, ix. tician tabiZis quCa.
mcxeTis I Sesaxvevi, ix. besik burkiaSvilis quCa.
mcxeTis III Sesaxvevi, ix. tician tabiZis quCis I
Sesaxvevi.
mcxeTis IV Sesaxvevi, ix. aleqsandre abaSelis quCa.
mcxeTis V Sesaxvevi, ix. tician tabiZis quCis II
Sesaxvevi.
mcxeTis Cixi, ix. maruxis gmirebis quCa.
n
nadeJdas quCa, ix. valeri Ckalovis quCa.
nadikvris quCa, ix. beJan (Jani) kalandaZis quCa.
nadikvris I quCa, ix. beJan (Jani) kalandaZis quCa.
nadikvris II quCa, ix. berZnis quCa.
nadikvris II quCa, ix. martvilis quCa.
nadikvris IV quCa, ix. orTaWalis quCa.
navTluRis gzatkecili, ix. kaxeTis gzatkecili.
navTluRis I dasaxlebis I quCa, ix. vasili kopcovis
quCa.
navTluRis I dasaxlebis II quCa, ix. sergi jiqias qu­
Ca.
navTluRis I dasaxlebis III quCa, ix. aTanase xaraba­
Zis quCa.
navTluRis I dasaxlebis IV quCa, ix. dimitri uznaZis
quCa.
navTluRis I dasaxlebis VI quCa, ix. grigol maTia­
Svilis quCa.
navTluRis I dasaxlebis VII quCa, ix. ioseb da leon
orbelebis quCa.
navTluRis I dasaxlebis VIII quCa, ix. irakli tati­
Svilis quCa.
navTluRis I dasaxlebis IX quCa, ix. Teofile Co­
Cuas quCa.
navTluRis I dasaxlebis X quCa, ix. aleqsandre
jane­liZis quCa.
navTluRis I dasaxlebis XI quCa, ix. sergo qobu­
la­
Zis quCa.
navTluRis I dasaxlebis XII quCa, ix. kiriak za­
v­
rievis quCa.
navTluRis (Zveli) quCa, ix. boWormis quCa.
navTluRis Sesaxvevi, ix. hospitlis Sesaxvevi.
nazarovis Sesaxvevi, ix. baxvis Sesaxvevi.
ilia nakaSiZis quCa, ix. SoTa niSnianiZis quCa.
nino nakaSiZis quCa (zemo ubani), ix. nino da ilia
nakaSiZeebis quCa.
nino nakaSiZis quCa (zemo ubani), ix. SoTa niSnianiZis
quCa.
namglis quCa, ix. konstantine cucqiriZis quCa.
viqtor naneiSvilis quCa, ix. simon kandelakis quCa.
nariman narimanovis quCa, ix. beJan (Jani) kalandaZis
quCa.
nariyalis quCa, ix. tyviavis quCa.
nasakiralis quCa, ix. dedofliswyaros quCis II
Sesaxvevi.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
nataxtris quCa, ix. duSeTis quCa.
naxiCevanis quCa, ix. aleqsandre aladaSvilis quCa.
naxiCevanis Sesaxvevi, ix. aleqsandre aladaSvilis
quCa.
naxiCevanis Sesaxvevi, ix. aleqsandre aladaSvilis
Sesaxvevi.
naxSiris quCa, ix. iveriis quCa.
nikoloz nekrasovis quCa, ix. mose gogiberiZis quCa,
italiis quCa.
nersesovis quCa, ix. fxovis quCa.
niaRvris I Sesaxvevi, ix. kirile uklebas quCa.
niaRvris II Sesaxvevi, ix. Sio CitaZis Cixi.
iakob nikolaZis Sesaxvevi, ix. luarsab SaraSiZis
quCa.
iakob nikolaZis I Cixi, ix. veriko anjafariZis quCa.
nikolozis moedani, ix. ivane javaxiSvilis moedani.
nikolozis quCa, ix. ivane javaxiSvilis quCa.
nikolozis Sesaxvevi, ix. nato (natalia) vaCnaZis
quCa.
noraSenis quCa, ix. grigol xanZTelis quCa, iveriis
quCa.
norios quCa, ix. dmanisis quCa.
noRelis quCa, ix. atocis quCa.
nunisis quCa, ix. iona tuskias quCa.
Salva nucubiZis quCa, ix. vasil gulisaSvilis quCa.
nuxis quCa, ix. aleqsandre borodinis quCa.
o
`obvodnis~ Sesaxvevi, ix. orxevis I Sesaxvevi.
aleqsandre obolaZis quCa, ix. vaxtang kotetiSvilis
quCa.
observatoriis quCa, ix. baqos quCa.
ozurgeTis Cixi, ix. Tevdore mRvdlis quCis II Cixi.
olRas quCa, ix. merab kostavas quCa.
olRas Sesaxvevi, ix. ia ekalaZis quCa.
oJios quCa, ix. giorgi mirotaZis quCa.
ivane (mamia) oraxelaSvilis quCa, ix. boris paiWaZis
quCa.
orbelianis quCa, ix. giorgi aTonelis quCa.
orbelianis quCa, ix. vaxtang orbelianis quCa.
orTaWalis quCa, ix. gomis quCa.
orTqlmavlis quCa, ix. svaneTis quCa.
konstantine orlovskis quCa, ix. sergei mesxis qu­
Ca.
ormocdameerTe quCa, ix. muxranis quCis I Sesax­
ve­
vi.
ormocdameerTe a quCa, ix. muxranis quCis II Sesax­
vevi.
ormocdameeqvse quCa, ix. tibaanis quCa.
ormocdameTerTmete quCa, ix. muxranis quCa.
ormocdameoTxe _ ormocdameSvide quCebi, ix. da­
viT garejelis quCa.
ormocdameore quCa, ix. mixeil glinkas quCa.
ormocdamesame _ ormocdamerve quCebi, ix. xo­r­
na­bujis quCa.
ormocdamexuTe quCa, ix. TianeTis quCa.
orxevis gasasvleli, ix. orxevis II gasasvleli.
orxevis Sesaxvevi, ix. orxevis I gasasvleli.
235
orxevis Sesaxvevi, ix. wriulis II Sesaxvevi.
sergo orjonikiZis gasasvleli, ix. Tevdore
mRvdlis quCis I Cixi.
sergo orjonikiZis moedani, ix. ocdaeqvsi maisis
moedani.
sergo orjonikiZis quCa (avWala), ix. rionis quCa.
sergo orjonikiZis quCa (didube), ix. Tevdore
mRvdlis quCa, giorgi CubinaSvilis quCa.
sergo orjonikiZis I Cixi, ix. Tevdore mRvdlis
quCis I Cixi.
sergo orjonikiZis II Cixi, ix. Tevdore mRvdlis
quCis II Cixi.
polina osipenkos quCa, ix. asxis quCa.
oqoevis quCa, ix. kalistrate cincaZis quCa.
oqtombris quCa, ix. cotne dadianis quCa.
ocdaeqvsi komisris moedani, ix. vardis moedani.
ocdaeqvsi komisris quCa, ix. hamlet gonaSvilis
quCa, konstantine erisTavis quCa.
ocdaeqvsi maisis quCa, ix. giorgi tovstonogovis
quCa.
ocdameore quCa, ix. gudamayris quCa.
ocdamesame quCa, ix. samuel (noe) buaCiZis quCa.
ocdaxuTi Tebervlis quCa, ix. giorgi tovstono­
govis quCa.
p
pavles quCa, ix. giorgi (gigo) zaziaSvilis quCa.
ivane pavlovis quCa, ix. aleqsandre yazbegis gam­
ziri.
ioseb panaseviCis quCa, ix. nino CxeiZis quCa.
ivane papaninis quCa, ix. vano sarajiSvilis quCa.
parizis komunis quCa, ix. simon (soliko) virsalaZis
quCa.
parkis quCa (axali kukia), ix. solomon qurdianis
qu­Ca.
parkis quCa (vake), ix. arCil miSvelaZis quCa.
parkis quCa (saburTalo), ix. sairmis quCa.
pasaJi `kroSka~, ix. Tamar mefis gamziri.
ivane paskeviC-erivanskis moedani, ix. Tavisuflebis
moe­dani.
ivane paskeviCis quCa, ix. geronti qiqoZis quCa.
patara gldanis dasaxlebis V quCa, ix. ivane ka­ Wa­
ravas quCa.
patara gldanis dasaxlebis VI quCa, ix. vladimer
jan­jRavas quCa.
filipe pauluCis quCa, ix. aleqsandre xaxanaSvilis
quCa.
pekinis quCa, ix. pekinis gamziri.
perekopis quCa, ix. vazisubnis quCa.
sofio perovskaias quCa, ix. giorgi axvledianis
quCa.
peterburgis quCa, ix. sanqt-peterburgis quCa.
petre didis quCa, ix. pavle ingoroyvas quCa.
petre iberis quCa, ix. nikoloz anTelavas quCa.
petre-pavles quCa, ix. nikifore irbaxis quCa.
petres quCa, ix. iakob gogebaSvilis quCa.
petriwis moedani, ix. st. riye.
 e nci k l o p e d i a
236

xidi mdinare mtkvarze. 1870-80-iani wlebi.

Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
237

238
petriwis quCa, ix. st. riye.
petrogradis quCa, ix. sanqt-peterburgis quCa.
piatigorskis quCa, ix. daviT giviSvilis quCa.
pioneris I quCa, ix. dimitri JRentis quCa.
pioneris II quCa (lotkini), ix. raWis quCa.
pioneris II quCa (lotkini), ix. samRereTis quCa.
pirveli daRmarTi, ix. mixeil javaxiSvilis quCa.
pirveli maisis quCa (avWala), ix. Wrebalos quCa.
pirveli maisis quCa (qvemo ubani), ix. gia abesaZis
quCa.
pirveli maisis Sesaxvevi, ix. SoTa yavlaSvilis qu­
Cis Sesaxvevi.
pirveli paraleluri quCa, ix. mixai ziCis quCa.
pirveli quCa, ix. qviSxeTis quCa.
pirveli SroSis quCa, ix. SroSis quCa.
nikoloz pirogovis quCa, ix. ia (ilia) kargareTelis
quCa.
dimitri pisarevis quCa, ix. nino da kalistrate
saliebis quCa.
giorgi plexanovis prospeqti, ix. daviT aRmaSeneb­
lis gamziri.
giorgi plexanovis Sesaxvevi, ix. giorgi
tetelaSvilis quCa.
pokrovskis quCa, ix. niko lomouris quCa.
politkatorRelTa quCa, ix. Woroxis quCa.
polkis quCa, ix. konstantine cucqiriZis quCa.
`pravdis~ quCa (naZaladevi), ix. mixeil mesxis quCa.
`pravdis~ quCa (orxevis dasaxleba), ix. daviT
kakabaZis quCa.
presis quCa, ix. giorgi aTonelis quCa.
ivane pribilis quCa, ix. baRdaTis quCa.
proletaris quCa, ix. efrem zaqaraias quCa, levan
cqitiSvilis quCa.
`proxodnis~ Sesaxvevi, ix. orxevis II Sesaxvevi.
aleqsandre puSkinis quCa (gldani), ix. konstantine
marjaniSvilis quCa.
aleqsandre puSkinis quCa (zemo foniWala),
besarion lominaZis quCa.
J dani.
Jandarmis quCa, ix. malxaz abduSeliSvilis quCa.
andria Jeliabovis quCa, ix. aleqsandr diumas quCa.
Jan Joresis quCa, ix. konstantine (kote) marja­ ni­
Svi­lis quCa.
vasili Jukovskis quCa, ix. gergetis quCa.
Tengiz JRentis quCa, ix. giorgi iremaSvilis quCa.
r sabaJos quCa (xarfuxi), ix. ioseb griSaSvilis quCa.
rabadis quCa, ix. konstantine erisTavis quCa.
rabadis Sesaxvevi, ix. xivis Sesaxvevi.
marina raskovas quCa, ix. albert qarTveliSvilis
quCa.
rafielis quCa, ix. rafiel erisTavis quCa.
e nci k l o p e d i a
nikoloz readis quCa, ix. Toma CubiniZis quCa.
revazovis Sesaxvevi, ix. emil verharnis quCa.
rezervuaris quCa, ix. selim (solomon) ximSiaSvilis
quCa.
ivane reiteris quCa, ix. qaixosro (qaquca)
ColoyaSvilis quCa.
remontis quCa, ix. nikoloz xudadovis quCa.
stanislav reningeris quCa, ix. kita abaSiZis quCa.
respublikis moedani, ix. vardebis revoluciis
moedani.
ioseb reutis quCa, ix. giorgi mazniaSvilis quCa.
rigis quCa, ix. oTar TaqTaqiSvilis quCa.
rionis quCa, ix. taSkentis quCa.
abram (icka) riJinaSvilis quCa, ix. ierusalimis qu­
Ca.
abram (icka) riJinaSvilis Sesaxvevi, ix. daviT baa­
zovis quCa.
nikoloz risakovis quCa, ix. soso wereTlis quCa.
riye-wyalsazidis quCa, ix. st. riye.
riyis quCa, ix. kosta xeTagurovis quCa.
maqsimilien robespieris quCa, ix. mTavarangelozis
(gia) quCa.
grigol rozenis quCa, ix. zaqaria WiWinaZis quCa.
romanovis quCa, ix. levan cqitiSvilis quCa.
mixeil roslavliovis quCa, ix. alvanis quCa.
rostovis gasasvleli, ix. st. miCurinis quCa.
nikoloz rtiSCevis quCa, ix. paolo iaSvilis quCa.
rubenis Sesaxvevi, ix. orpiris quCa.
ruisis quCa, ix. viqtor jorbenaZis quCa.
SoTa rusTavelis prospeqti, ix. SoTa rusTavelis
gamziri.
SoTa rusTavelis quCa (bagebi), ix. wyneTis gzatke­
cili.
SoTa rusTavelis quCa (lilos dasaxleba), ix. mariam
oraxelaS­vilis quCa.
ix. SoTa rusTavelis quCa (naZaladevi), ix. mixeil mes­
xis quCa.
SoTa rusTavelis quCa (orxevis dasaxleba), ix. ioane
petriwis quCa.
rusis bazari, ix. grigol orbelianis moedani.
rusis bazris moedani, ix. grigol orbelianis moe­
rusis quCa, ix. vladimer (vova) vekuas quCa.
zoia ruxaZis quCa, ix. merab aleqsiZis quCa.
s
giorgi saakaZis quCa, ix. aleqsandre managaZis quCa.
sabaduris quCa, ix. vaJa iverielis quCa.
sabaJos quCa (didube), ix. abasTumnis quCa.
sabargos dasaxlebis I quCa, ix. vladimer miqelaZis
quCa.
sabargos dasaxlebis II quCa, ix. viqtor naneiSvilis
quCa.
sabargos dasaxlebis III quCa, ix. giorgi SarvaSiZis
quCa.
sabargos dasaxlebis IV quCa, ix. petre arvelaZis
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
quCa.
sabargos dasaxlebis V quCa, ix. Tedore afanasievis
quCa.
sabargos dasaxlebis VI quCa, ix. konstantine
amirajibis quCa.
sabargos dasaxlebis VII quCa, ix. daviT andRulaZis
quCa.
sabargos dasaxlebis VIII quCa, ix. aram xaCaturianis
quCa.
sabargos dasaxlebis IX quCa, ix. kote baqraZis
quCa.
sabargos dasaxlebis VIII Sesaxvevi, ix. emzar
onianis quCa.
sabargos dasaxlebis X Sesaxvevi, ix. aleqsandre
ka­lan­daZis quCa.
sabargos quCa, ix. vladimer miqelaZis quCa.
saba-sulxanis quCa, ix. sulxan-sabas quCa.
sabaylo, ix. metexis aRmarTi.
sabuis quCa, ix. burebis Sesaxvevi.
saburTalos quCa, ix. givi kartozias quCa, sulxan
cin­caZis quCa, vaxtang Wabukianis quCa.
sabWos moedani, ix. giorgi Citaias moedani.
sabWos quCa, ix. cotne dadianis quCa, giorgi Citaias
quCa, arnold Ciqobavas quCa.
sagegmos quCa, ix. giorgi saakaZis quCa.
saguramos quCa, ix. slava metrevelis quCa.
sadguris quCa, ix. Tamar mefis gamziri.
saeklesio quCa, ix. mitingis quCa.
sazeinklos quCa, ix. daviT WiWinaZis quCa.
mixeil voroncovis (axland. zaarbriukenis) moedani. m . v o r o n c o v i s Z e g l i , 1890-iani wlebi.
239
sazidris quCa, ix. urmis Sesaxvevi.
sazogadoebis quCa, ix. ieTim gurjis quCa.
sazogadoebrivi quCa, ix. ieTim gurjis quCa.
egor sazonovis (sozonovis) quCa, ix. vano
sarajiSvi­lis quCa.
sazRvris quCa, ix. gulrifSis quCa.
saTaris Sesaxvevi, ix. nikoloz (niko) qumsiaSvilis
qu­Cis II Sesaxvevi.
aruTin saiaTnovas quCa, ix. gia abesaZis quCa.
aruTin saiaTnovas Cixi, ix. gia abesaZis quCis I
Cixi.
salamis Sesaxvevi, ix. st. gomis quCa.
salaybo, ix. erekle II-is moedani.
saldaTis bazari, ix. grigol orbelianis moedani.
saldaTis quCa (gareTubani), ix. sandro inaSvilis
quCa.
saldaTis quCa (dolabauri), ix. zurab anjafariZis
quCa.
saldaTis quCa (navTluRi), ix. qaixosro (qaquca)
ColoyaSvilis quCa.
saldaTis Sesaxvevi, ix. apolon quTaTelaZis quCa.
salianis gasasvleli, ix. giorgi nioraZis quCis
Sesaxvevi.
salianis Sesaxvevi, ix. giorgi nioraZis quCa.
salomes Sesaxvevi, ix. tirifonis quCa.
salocavis quCa, ix. sergi wulaZis quCa.
salocavis Sesaxvevi, ix. viqtor niniZis quCa.
samasi aragvelis daRmarTi, ix. samasi aragvelis
quCa.

240
samasmesamoce quCa, ix. jambul wurwumias quCa.
samgoris II dasaxlebis I quCa, ix. mixeil gaxokiZis
quCa.
samgoris II dasaxlebis II quCa, ix. kaklianis quCa.
samgoris quCa, ix. dimitri arayiSvilis quCa.
samebis quCa, ix. grigol abaSiZis quCa.
samegrelos quCa, ix. st. malxaz abduSeliSvilis
quCa.
sameurneo quCa, ix. didgoris quCa.
samijno (mijnis) quCa, ix. arsena oZelaSvilis quCa.
samkuTxedi quCa, ix. gurjaanis quCis Sesaxvevi.
samoswavlo Sesaxvevi, ix. uSangi CxeiZis quCa.
samoqalaqo quCa, ix. malxaz abduSeliSvilis quCa.
samoqalaqos II quCa, ix. daviT giviSvilis quCa.
samrecxaos quCa, ix. riwis quCa.
samRebro rigi (kala), ix. anton kaTalikosis quCa.
samRebro rigi (kala), ix. samRebros quCa.
samRebros Sesaxvevi, ix. samRebros quCis I
Sesaxvevi.
samxedro quCa, ix. sandro inaSvilis quCa.
samxerxaos quCa, ix. walenjixis quCa.
samxreTis quCa, ix. likanis quCa.
sanainis Sesaxvevi, ix. sargis Tmogvelis quCa.
vladimer sanakoevis quCa, ix. demna Sengelaias quCa.
sanapiro quCa, ix. zviad gamsaxurdias sanapiro.
sanapiro quCa (avWala), ix. baRnaris quCa.
sanapiro quCa (Zveli kukia), ix. dimitri uznaZis
quCa.
sanapiro quCa (Zveli kukia), ix. uSangi CxeiZis quCa.
sapnis quCa, ix. nikoloz anTelavas quCa.
saproeqtos quCa (veZisi), ix. avqsenti megreliZis
quCa.
saproeqtos quCa (veZisi), ix. Tedo saxokias quCa.
saproeqtos I quCa (veZisi), ix. lavrenti ardazianis
quCa.
saproeqtos I quCa (RrmaRele), ix. nikoloz
Sengelaias quCa.
saproeqtos II quCa, ix. nagomris quCa.
saproeqtos III quCa, ix. ilo mosaSvilis quCa.
sarewao kooperaciis quCa, ix. kote (konstantine)
afxazis quCa.
sarvanis Sesaxvevi, ix. TeleTis quCis I Sesaxvevi.
eqvTime sarTanias quCa, ix. konstituciis quCa.
sasaklaos quCa, ix. bogdan xmelnickis quCa.
sasamarTlos quCa, ix. Zmebi zubalaSvilebis quCa,
zurab Jvanias quCa.
sasaflaos quCa, ix. wyneTis gzatkecilis I Cixi.
sasoflo quCa, ix. xarlampi savanelis quCa.
saswavleblis quCa, ix. niaRvris quCa.
sativis Sesaxvevi, ix. veris Sesaxvevi.
saufliswulo quCa, ix. vasil petriaSvilis quCa.
safeiqro Sesaxvevi, ix. vaxtang gorgasalis quCis
II Sesaxvevi.
saqarTvelos samxedro gza, ix. marSal gelovanis
gamziri, levan goTuas quCa, daviT aRmaSeneblis
xeivani.
saqobos Sesaxvevi, ix. glaxo zaxarovis quCa.
sayaraulos quCa, ix. oTar TaqTaqiSvilis quCa.
sayudis quCa, ix. depos quCa.
sawyobis quCa, ix. aleqsandre mrevliSvilis quCa.
e nci k l o p e d i a
sawyobis II quCa, ix. axalqalaqis quCa.
saxelosnos quCa, ix. bolnisis quCa.
saxkomsabWos quCa, ix. lesia ukrainkas quCa.
kalistrate sajaias quCa, ix. leo qiaCelis quCa.
sevanis Sesaxvevi, ix. sevanis quCa.
sevastopolis quCa, ix. guram rCeuliSvilis quCa.
seidabadis quCa, ix. iakob curtavelis quCa.
seidabadis II Sesaxvevi, ix. Savnabadas quCa.
vasili semionovis quCa, ix. varcixis quCa.
`semionovka~, ix. zemo vere.
sergis quCa, ix. ivane maCablis quCa.
iakob sverdlovis quCa, ix. wminda nikolozis quCa.
dimitri sviatopolk-mirskis quCa, ix. ivane ke­ re­­
seli
­­ Z­is quCa.
konstantine svimonovis quCa, ix. dimitri baqraZis
quCa.
sidonias quCa, ix. TeTri wyaros quCa.
Tedore simonoviCis quCa, ix. winandlis quCa.
sinodis quCa, ix. SoTa niSnianiZis quCa.
sionis quCa*, ix. erekle II-is quCa.
sionis II Sesaxvevi, ix. sionis quCis Sesaxvevi.
sirajxanis aRmarTi, ix. Rvinis aRmarTi.
vasili slepcovis quCa, ix. vaSlovnis quCa.
sololakis quCa, ix. giorgi leoniZis quCa.
solomonis quCa, ix. aleqsandr diumas quCa.
somxis bazari, ix. kote (konstantine) afxazis quCa.
somxis quCa (elia), ix. somxeTis quCa.
somxis quCa (kala), ix. kote (konstantine) afxazis
quCa.
sofios quCa, ix. mir vezirovis quCa.
soflis Sesaxvevi, ix. xarlampi savanelis quCa.
soRanluRis Cixi, ix. mose xonelis Sesaxvevi.
spartakis Sesaxvevi, ix. spartakis gasasvleli.
spilenZis Sesaxvevi, ix. st. mirza faTali axundovis
quCa.
stavropolis quCa, ix. iona meunargias quCa.
stalingradis quCa, ix. sarTiWalis quCa.
ioseb stalinis sax. sanapiro, ix. zviad gamsaxurdias
sanapiro.
aleqsi staxanovis quCa, ix. sergo qsovrelis quCa.
stepanovis quCa, ix. saTemos quCa.
ivane (vano) sturuas quCa, ix. guram asaTianis quCa.
aleqsandre sumbaTaSvil-iuJinis quCa, ix. veriko
anjafariZis quCa.
sumbaTovis quCa, ix. mirza faTali axundovis quCa.
sunjis quCa, ix. petre mamraZis quCa.
sunjis xevi, ix. petre mamraZis xevi.
surb-karapetis aRmarTi, ix. elene axvledianis
aRmarTi.
surb-karapetis quCa, ix. elene axvledianis quCa.
surb-karapetis xevi, ix. elene axvledianis xevi.
surb-minasis quCa, ix. duSeTis quCa.
surb-minasis Sesaxvevi, ix. gelaTis quCa.
surb-sarqisis quCa, ix. ioseb griSaSvilis quCa.
surenis Sesaxvevi, ix. orpiris Sesaxvevi.
surenis Cixi, ix. orpiris Cixi.
susanas quCa, ix. cixisZiris quCa.
swori Cixi, ix. amaRlebis quCis III Cixi.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
t Ca.
galaktion tabiZis quCa (gldani), ix. ipolite var­
Tagavas quCa.
galaktion tabiZis quCa (navTluRi), ix. TeTri wyaros
quCa.
tician tabiZis quCa, ix. konstantine cucqiriZis qu­
Ca.
ali tagi-zades quCa, ix. ioseb griSaSvilis quCa.
ali tagi-zades Sesaxvevi, ix. firdousis quCa.
talaxiani quCa, ix. aleqsandr diumas quCa.
tatianas quCa, ix. giorgi tovstonogovis quCa.
tbis quCa (avlabari), ix. konstantine cucqiriZis qu­
Ca.
tbis quCa (veZisi), ix. budapeStis quCa.
ernst telmanis quCa, ix. giorgi cabaZis quCa.
ernst telmanis Cixi, ix. giorgi cabaZis quCa.
terasis quCa, ix. avTandilis quCa.
arzas ter-gukasovis quCa, ix. konstantine (kote)
mayaSvilis quCa.
giorgi tereverkos quCa, ix. Tengiz buaCiZis quCa.
teqnikuri quCa, ix. orde dgebuaZis quCa.
tibaanis quCa, ix. saingilos quCa.
tikis (rumbis) Sesaxvevi, ix. st. riye.
titveli mTis quCa, ix. veZaTxevis quCa.
torbleris quCa, ix. dimitri JRentis quCa.
torbleris II quCa, ix. raWis quCa.
malaqia toroSeliZis quCa, ix. irakli (jano) bag­
rationis quCa.
tramvais quCa, ix. egnate da vaxtang fifiebis quCa.
tramvais Sesaxvevi, ix. vladimer voroninis quCa.
transportis quCa, ix. vanis quCa.
traqtoris quCa, ix. aleqsandre quTaTelaZis quCa.
tribunalis quCa, ix. Zmebi zubalaSvilebis quCa,
zurab Jvanias quCa.
tribunalis Sesaxvevi, ix. Tamar abakelias quCa.
trikotaJis quCa, ix. vaxtang ninuas quCa.
lev trockis quCa, ix. pavle ingoroyvas quCa.
tulis quCa, ix. nikoloz kaxianis quCa.
turbinis quCa, ix. mixeil xvingias quCa.
sergei tuCkovis quCa, ix. anton Cexovis quCa.
tyavis Sesaxvevi, ix. vaxtang gorgaslis quCis I
Cixi.
tyekulturis I quCa, ix. tyekulturis quCa.
tyekulturis II quCa, ix. manglisis quCa.
tyekulturis III quCa, ix. argveTis quCa.
tyekulturis IV quCa, ix. samSvildis quCa.
tyis I aRmarTi, ix. kote mesxis I aRmarTi.
tyis II aRmarTi, ix. kote mesxis II aRmarTi.
u quCa.
vladimer ubilavas quCa, ix. elizbar da vladimer
ubilavebis quCa.
vladimer ulianovis quCa, ix. elefTer andronikaSvi­
lis quCa.
universitetis quCa, ix. ilia WavWavaZis gamziri.
16. q e
241
universitetis I Sesaxvevi, ix. nino ramiSvilis qu­
universitetis I Cixi, ix. nino ramiSvilis quCa.
urbnisis quCa, ix. somxeTis quCa.
urTis quCa, ix. abaSis quCa.
mose urickis quCa, ix. samreklos quCa.
mose urickis Sesaxvevi, ix. samreklos quCis I Sesax­
vevi.
mose urickis II Sesaxvevi, ix. samreklos quCis II Se­
sax­
vevi.
usaxelo Sesaxvevi, ix. SoTa mesxias quCa.
uweris quCa, ix. daviT beriaSvilis quCa, giorgi ja­
bauris quCa.
uwyebis quCa, ix. SoTa yavlaSvilis quCa.
f
fabrikis Cixi, ix. vaxtang gorgaslis quCis III
Sesaxvevi.
nikoloz falavandovis quCa, ix. guTnis quCa.
zaqaria faliaSvilis Sesaxvevi, ix. grigol muxaZis
quCa.
zaqaria faliaSvilis II Sesaxvevi, ix. didim
mircxulavas quCa.
faravnis Sesaxvevi, ix. ivane miCurinis quCis Sesa­
xvevi.
farkofelis gasasvleli, ix. guram asaTianis quCa.
farkofelis quCa, ix. guram asaTianis quCa.
farkofelis Sesaxvevi, ix. guram asaTianis quCa.
farkofelis Sesaxvevi, ix. guram asaTianis quCis I
Sesaxvevi.
feTxainis I aRmarTi, ix. beTlemis aRmarTi.
feTxainis II aRmarTi, ix. askanis quCa.
feTxainis quCa, ix. beTlemis quCa.
feierverkis quCa, ix. konstituciis quCa.
feodorovis quCa, ix. nestor kalandariSvilis quCa.
feodosis quCa, ix. vano sarajiSvilis quCa.
ferma-avlabris didi prospeqti, ix. awyuris qu­
Ca.
ferma-avlabris I quCa, ix. zindisis quCa.
ferma-avlabris II quCa, ix. elizbar da vladimer ubi­
lavebis quCa.
ferma-avlabris III quCa, ix. Sorapnis quCa.
ferma-avlabris IV quCa, ix. nosiris quCa.
ferma-avlabris V quCa, ix. doesis quCa.
ferma-avlabris VII quCa, ix. avlipi zurabaSvilis
quCa.
ferma-avlabris IX quCa, ix. jorj buSis quCa.
ferma-avlabris XIV quCa, ix. zindisis quCa.
fermis quCa, ix. zindisis quCa.
ferxulis Sesaxvevi, ix. solomon zaldastaniSvilis
vera figneris quCa, ix. feriscvalebis quCa.
fizkulturis quCa, ix. vaxtang boWoriSvilis quCa.
ivane fioletovis quCa (avlabari), ix. dedof­ lis­
wyaros quCis I Sesaxvevi.
ivane fioletovis quCa (avlabari), ix. nikifore ir­
ba­xis quCa.
fonis Sesaxvevi, ix. daviT (dodo) abaSiZis quCa.

242
fostis moedani, ix. grigol orbelianis moedani.
fostis quCa, ix. fxovis quCa.
frangebis quCa, ix. gia abesaZis quCa.
freilinis quCa, ix. sulxan-sabas quCa.
q quCa.
qarTvelTa quCa, ix. badiauris quCa.
lavrenti qarTveliSvilis quCa, ix. iona vakelis
qu­Ca.
qedabekis Sesaxvevi, ix. qedis Sesaxvevi.
qeTevanis Sesaxvevi, ix. borbalos quCa.
qeTevan wamebulis gamziri, ix. qeTevan dedof­
lis
gamziri.
qeTevan wamebulis moedani, ix. avlabris moedani.
qerCis I Sesaxvevi, ix. gmir kursantTa quCa.
qvabis Sesaxvevi, ix. mirza faTali axundovis quCis
Sesaxvevi.
qvalonis quCa, ix. kaxa maniJaSvilis quCa.
qvalonis I quCa, ix. kaxa maniJaSvilis quCa.
qvalonis II quCa, ix. atocis quCa.
qvemo aleqseevkis dasaxleba, ix. besarion qeburias
dasaxleba.
qvemo gomis Sesaxvevi, ix. askanis quCis Sesaxvevi,
go­mis quCa.
qvemo meidani, ix. vaxtang gorgaslis moedani.
qvemo Sesaxvevi, ix. Sindisis quCis Sesaxvevi.
qinZmaraulis quCa*, ix. grigol lorTqifaniZis qu­
Ca.
qinZmaraulis quCa, ix. qinZmaraulis II Sesaxvevi.
qobuleTis aRmarTi, ix. giorgi SatberaSvilis
quCa.
qobuleTis aRmarTis xevi, ix. giorgi SatberaSvilis
xevis quCa.
qobuleTis quCa, ix. mcxeTis quCa.
qoTnis quCa, ix. SoTa gamcemliZis Sesaxvevi.
qoSis Cixi, ix. kote (konstantine) afxazis quCis II
Cixi.
qsenias quCa, ix. zurab WavWavaZis quCa.
lado quTaTelaZis quCa, ix. solomon qurdianis qu­­
Ca.
qurqis rigi, ix. kote (konstantine) afxazis quCa.
giorgi quCiSvilis quCa, ix. gigo (grigol) xeCuaSvi­
lis quCa.
R Semaxis quCa, ix. sarTiWalis quCa.
RvTismetyvelis quCa, ix. niko nikolaZis quCa.
Rvinis aRmarTi, ix. dutu megrelis quCa.
Rvinis gasasvleli, ix. sionis quCa.
RrmaRelis I Cixi, ix. RrmaRelis quCis II Cixi.
RrmaRelis II Cixi, ix. RrmaRelis quCis I Cixi.
Runibis quCa, ix. vasil barnovis quCa.
e nci k l o p e d i a
y
yazaris quCa, ix. alaznis quCa.
yazarmis quCa, ix. alvanis quCa.
yazbegis quCa, ix. erekle tatiSvilis quCa.
aleqsandre yazbegis quCa (avWala), ix. barisaxos
aleqsandre yazbegis quCa (lilos dasaxleba), ix.
mixeil Rlontis quCa.
aleqsandre yazbegis Cixi, ix. kalistrate quTaTelaZis
quCa.
yaraiis didi gza, ix. bogdan xmelnickis quCa.
yaraiis Sesaxvevi, ix. tabaxmelis quCa.
yarsis Sesaxvevi, ix. anastasia erisTav-xoStarias
quCis Cixi.
goCa (ivane) yaryaraSvilis quCa, ix. kakabeTis quCa.
yaRizmanis Sesaxvevi, ix. lado mesxiSvilis quCis
Sesax­vevi.
yenisis quCa, ix. grigol naTaZis quCa.
yvirilas quCa, ix. egnate ninoSvilis quCa.
yizlaris quCa, ix. galis quCa.
yizlaris Sesaxvevi, ix. galis quCa.
yifianis quCa, ix. dimitri yifianis quCa.
grigol gabrielis Ze yorRanovis quCa, ix. leo
qiaCelis quCa.
grigol nikolozis Ze yorRanovis quCa, ix. leo
qiaCelis quCa.
yorRnis quCa, ix. SoTa miqataZis quCa.
yubanis quCa, ix. zaqaria veSapuris quCa.
yubis quCa, ix. nikoloz izaSvilis quCa.
vasil yuSitaSvilis quCa, ix. lvovis quCa.
S
ioane SavTelis Sesaxvevi, ix. CaxruxaZis quCis I Se­
saxvevi.
ioane SavTelis Cixi, ix. ioane SavTelis quCis Sesa­
xvevi.
Savsoflis Sesaxvevi, ix. artem lusinianis quCa.
Samqoris quCa, ix. isnis quCa.
aleqsandre Satilovis quCa, ix. gulrifSis quCa.
stefane Saumianis moedani, ix. avlabris moedani.
stefane Saumianis quCa, ix. qeTevan dedoflis gam­
ziri.
Sevardenis quCa, ix. vaxtang boWoriSvilis quCa.
boris Selkovnikovis quCa, ix. abo Tbilelis quCa.
aleko Sengelias quCa, ix. naTia baSaleiSvilis
quCa.
sergei Seremetevis quCa, ix. vaxuSti bagrationis
quCa.
kalistrate Serozias quCa, ix. zurab WavWavaZis
quCa.
SeSis sazidi quCa, ix. Salva RambaSiZis quCa.
Siraqis I Sesaxvevi, ix. artem lusinianis quCa.
Siraqis II Sesaxvevi, ix. Siraqis quCis Sesaxvevi.
mtkvris marcxena sanapiro.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
243

244
Siraqis III Sesaxvevi, ix. awyuris quCis Sesaxvevi.
petre SirSovis quCa, ix. oTar qinqlaZis quCa.
oto Smidtis quCa, ix. mixeil burZglas quCa.
Sovis quCa, ix. nikoloz CerniSevskis quCa.
Sromis quCa (orxevis dasaxleba), ix. aleqsandre
wuwunavas quCa.
Sromis quCa (svaneTisubani), ix. ramaz daviTaSvilis
quCa.
Sromis Sesaxvevi, ix. petre bagrationis quCa.
Stabis moedani, ix. Tavisuflebis moedani.
Sua bazari, ix. kote (konstantine) afxazis quCa.
Sua Sesaxvevi, ix. wavkisis quCis I Sesaxvevi.
Tedo SuSiaSvilis quCa, ix. dmanisis quCa.
SuSinis quCa, ix. gercel baazovis quCa.
SuSis quCa, ix. gercel baazovis quCa.
nikoloz SCorsis quCa, ix. aleqsandre quTaTelis
quCa.
C daviT cimakuriZis quCa, ix. aleqsandre cimakuriZis
Cabalis aRmarTi, ix. suliko JRentis gasasvleli.
Cabalis quCa, ix. suliko JRentis quCa.
Cabalis Sesaxvevi, ix. suliko JRentis quCis II
Sesaxvevi.
Cabanos quCa, ix. suliko JRentis quCa.
Calaubnis quCa (elia), ix. Sildis quCa.
Calaubnis quCa (zemo ubani), ix. SoTa yavlaSvilis
quCa.
vasili Capaevis quCa, ix. Salva cincaZis quCa.
Carskis Sesaxvevi, ix. samasi aragvelis quCis III
Sesaxvevi.
CaxruxaZis quCis II Sesaxvevi, ix. CaxruxaZis quCis I
Sesaxvevi.
CaxruxaZis quCis III Sesaxvevi, ix. CaxruxaZis quCis
II Sesaxvevi.
Celiuskinelebis quCa, ix. Tamar mefis gamziri.
ivane Cerniaxovskis quCa, ix. daviT garejelis quCa.
nikoloz CerniSevskis quCa*, ix. zaqaria qurdianis
quCa.
vasil CerqeziSvilis quCa, ix. zurab qvliviZis quCa.
vasil Cerqezovis quCa, ix. cotne dadianis quCa,
giorgi Citaias quCa, arnold Ciqobavas quCa.
anton Cexovis Sesaxvevi, ix. mefsalmune daviT mefis
quCa.
Cvidmeti ianvris quCa, ix. sergi durmiSiZis quCa.
Cingilis Sesaxvevi, ix. st. axmetis quCa.
Cingilis Cixi, ix. axmetis quCis Cixi.
Sio CitaZis quCa*, ix. cxra aprilis quCa.
evsevi Ciqvanaias quCa, ix. aleqsandre managaZis quCa.
iason CixlaZis quCa, ix. giorgi jiblaZis quCa.
zaqaria CodriSvilis quCa, ix. giorgi (gia) tetela­
Svilis quCa.
mixeil CodriSvilis quCa, ix. revaz uridias quCa.
mixeil CodriSvilis Sesaxvevi, ix. avTandil mana­
gaZis quCa.
giorgi CubinaSvilis quCa, ix. kita abaSiZis quCa.
CuRureTis agarakis quCa, ix. asxis quCa.
CuRureTis quCa (axali kukia), ix. asxis quCa.
e nci k l o p e d i a
CuRureTis quCa (CuRureTi), ix. mixeil buxaiZis
quCa.
CuRureTis quCa (CuRureTi), ix. nino CxeiZis quCa.
CuRureTis Sesaxvevi, ix. mixeil buxaiZis II Se­
saxvevi.
CuRureTis I Sesaxvevi, ix. mixeil buxaiZis quCis
Sesax­
vevi.
CuRureTis II Sesaxvevi, ix. mixeil buxaiZis II Sesax­
vevi.
CuRureTis xevi, ix. elene axvledianis xevi.
c
klara cetkinis quCa, ix. mixeil winamZRvriSvilis
quCa.
konstantine cincaZis quCa, ix. solomon qurdianis qu­
Ca.
qu­Ca.
sulxan cincaZis quCa (veZisi), ix. mirza gelovanis
qu­Ca.
sulxan cincaZis quCa* (saburTalo), ix. givi kar­ to­
zias quCa.
pavle cicianovis aRmarTi, ix. nikoloz baraTaSv­i­
lis aR­marTi.
pavle cicianovis quCa (avlabari), ix. gabriel epis­
kopo­sis quCa.
pavle cicianovis quCa (zemo ubani), ix. vercxlis qu­
Ca.
pavle cicianovis quCa (kala), ix. kote (konstantine)
af­xazis quCa.
`cixis bulvari~, ix. nikoloz baraTaSvilis quCa.
cixis meidani, ix. vaxtang gorgaslis moedani.
cixis quCa, ix. urbnisis quCa.
cixis Sesaxvevi, ix. samRebros quCis II Sesaxvevi.
mixeil cxakaias quCa, ix. vukol beriZis quCa.
cxeniswylis quCa, ix. iyalTos quCa.
cxinvalis quCa, ix. aleqsandre WavWavaZis quCis Se­
sax­vevi.
cxra ianvris quCa, ix. terenti granelis quCa.
cxrameti Tebervlis quCa, ix. kosta xeTagurovis
quCa.
cxra Zmis I Sesaxvevi, ix. afxazeTis quCis I Se­
sa­
x­
vevi.
cxra Zmis II Sesaxvevi, ix. afxazeTis quCis II Se­
sax­
vevi.
Z
ZaRlis Sesaxvevi, ix. giorgi (gia) tetelaSvilis
quCa.
Zegamis Sesaxvevi, ix. xarfuxis quCa.
ZeTamSenis quCa, ix. dimitri JRentis quCa.
feliqs ZerJinskis quCa (avWala), ix. vardevanis quCa.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
feliqs ZerJinskis quCa (sololaki), ix. pavle
ingoroyvas quCa.
Zveli institutis quCa, ix. geronti qiqoZis quCa.
Zveli sasaflaos quCa, ix. abuserisZe tbelis quCa.
ZvileTis quCa, ix. alio mircxulavas quCa.
Zmobis quCa, ix. revaz inaniSvilis quCa, uiaraRos
quCa, oTar RuduSauris quCa.
Zmobis quCa, ix. Zmobis II quCa.
Zmobis I quCa, ix. revaz inaniSvilis quCa.
boris ZnelaZis quCa, ix. revaz TabukaSvilis quCa.
ZorabaSis quCa, ix. viqtor jorbenaZis quCa.
Zravas quCa, ix. Salva cincaZis quCa.
w
wavkisis gasasvleli, ix. wavkisis quCis II
Sesaxvevi.
wavkisis I Sesaxvevi, ix. wavkisis quCis II Sesaxvevi.
wavkisis II Sesaxvevi, ix. wavkisis quCis I Sesaxvevi.
wavkisis Sua Sesaxvevi, ix. wavkisis quCis I
Sesaxvevi.
walkis Sesaxvevi, ix. walkis gasasvleli.
wevis quCa, ix. nikoloz dobroliubovis quCa.
akaki wereTlis quCa (avWala), ix. sxvitoris quCa.
akaki wereTlis quCa (lilos dasaxleba), ix. ivane
frangulianis quCa.
akaki wereTlis quCa (sololaki), ix. galaktion
tabiZis quCa.
giorgi eqvTimes Ze wereTlis quCa, ix. sergo sur­
gulaZis quCa.
wiTelarmielis quCa, ix. zurab anjafariZis quCa.
wiTeli varskvlavis Sesaxvevi, ix. sionis quCis
Sesaxvevi.
wiTeli partizanebis quCa, ix. ipolite xviCias
quCa.
wiTeli quCa, ix. maxinjauris quCa.
wiTelwyaros quCa, ix. dedofliswyaros quCa.
wilknis quCa, ix. Salva RambaSiZis quCa.
winanauris gza, ix. winanauris quCa.
winubnis quCa, ix. winaubnis quCa.
wminda antonis quCa, ix. dedofliswyaros quCa.
wris Sesaxvevi, ix. irgvlivi Sesaxvevi.
wriulis II Sesaxvevi, ix. orxevis quCis Sesaxvevi.
wriuli Cixi, ix. orxevis quCa.
sergi wulaZis I gasasvleli, ix. viqtor niniZis
quCa.
aleqsandre (saSa) wulukiZis quCa, ix. mitrofane
laRiZis quCa.
wyalasawevi quCa, ix. daviT suliaSvilis quCa.
wyalsadinaris I quCa, ix. wavkisis quCa.
wyalsadinaris II quCa, ix. Sindisis quCa.
wyalsadinaris III quCa, ix. Sxefis quCa.
wyalsadinaris Sesaxvevi, ix. Sxefis quCa.
wyalsazidi quCa, ix. jambulis quCa.
wyalsaqaCi quCa, ix. daviT suliaSvilis quCa.
wyemis quCa, ix. cxemis quCa.
wylis karis quCa, ix. ioane SavTelis quCa.
`wyneTis gza~, ix. petre meliqiSvilis quCa, qaixosro
245
(qaquca) ColoyaSvilis gamziri, ilia WavWavaZis
gamziri.
wyneTis gzatkecili, ix. wyneTis quCa.
wyneTis gzatkecilis IV Cixi, ix. simon (siko)
doliZis quCa.
wyneTis quCa, ix. petre meliqiSvilis quCa, qaixosro
(qaquca) ColoyaSvilis gamziri, ilia WavWavaZis
gamziri.
wyneTis Sesaxvevi (vake), ix. giorgi wereTlis
gasasvleli.
wyneTis Sesaxvevi (vere), ix. ogiust rodenis quCa.
W
ilia WavWavaZis gamziri*, ix. qaixosro (qaquca) Co­
loyaSvilis gamziri.
ilia WavWavaZis gamziris I Sesaxvevi, ix. nino rami­
Svilis quCa.
ilia WavWavaZis prospeqtis I Cixi, ix. nino rami­
Svilis quCa.
ilia WavWavaZis quCa (avWala), ix. biWvinTis quCa.
ilia WavWavaZis quCa (gldani), ix. mixeil sabaSvilis
quCa.
ilia WavWavaZis quCa (sololaki), ix. Salva dadianis
quCa.
Walis quCa, ix. suliko JRentis quCis I Sesaxvevi.
Waobis quCa, ix. texuris quCa.
daviT WiabriSvilis quCa, ix. valeri Ckalovis qu­
Ca.
daniel WonqaZis quCa, ix. karlo mebaRiSvilis quCa.
x
xazinis quCa, ix. anatoli sobCakis quCa.
xazovani I quCa, ix. aleqsandre borodinis quCa.
xazovani II quCa, ix. nikoloz izaSvilis quCa.
xaratis quCa, ix. Salva koxreiZis quCa.
xarlampievis Sesaxvevi, ix. niko lorTqifaniZis
quCa.
xevis quCa, ix. dimitri yifianis quCa.
xevis I Sesaxvevi, ix. veZinis quCa.
xeivnis quCa, ix. didi xeivnis quCa.
xerxeuliZe Zmebis quCa, ix. Zmebi xerxeuliZeebis
quCa.
gigo (grigol) xeCuaSvilis quCa, ix. konstantine
te) focxveraSvilis quCa.
(ko­
xvamlis quCa, ix. giorgi kvinitaZis quCa.
xidis quCa, ix. mose gogiberiZis quCa, italiis quCa.
xidisTavis mcire Cixi, ix. xidisTavis quCis yof. IV
Cixi.
xidisTavis II Cixi, ix. xidisTavis III Cixi.
xilianis quCa, ix. simon Ciqovanis quCa.
vasil xomasuriZis quCa, ix. atenis quCa.

246
anastasia xoStaria-erisTavis quCa, ix. anastasia
erisTav-xoStarias quCa.
xojavanqis quCa, ix. hamlet gonaSvilis quCa, kons­
tantine erisTavis quCa.
xojavanqis Sesaxvevi, ix. xivis Sesaxvevi.
xramhesis quCa, ix. paata saakaZis quCa.
xuTi dekembris quCa, ix. qaixosro (qaquca) Colo­
yaSvilis quCa.
xuTwledis quCa, ix. giorgi Wyondidelis quCa.
vasil xuciSvilis didi Cixi, ix. iakob curtavelis
quCa.
vasil xuciSvilis quCa, ix. iakob curtavelis quCa.
j h
javaxeTis quCa, ix. aWaris quCa.
nikoloz baraTaSvilis quCa.
e nci k l o p e d i a
ivane javaxiSvilis quCa, ix. mixeil zandukelis quCa.
mixeil javaxiSvilis quCa, ix. arCil miSvelaZis
quCa.
ivane javaxiSvilis Sesaxvevi, ix. SoTa miloravas
quCa.
javis II quCa, ix. vladimer kokinakis quCa.
javis III quCa, ix. vasili molokovis quCa.
prokofi (alioSa) jafariZis quCa, ix. paolo
iaSvilis quCa.
jvaris mamis quCa, ix. ierusalimis quCa.
arsen jorjiaSvilis quCa, ix. gia Wanturias quCa.
ioseb juRaSvilis quCa, ix. paolo iaSvilis quCa.
haziras quCa, ix. grigol xanZTelis quCa.
SoTa rusTavelis gamziri
 b i o g r a f i u l i s t a t i e b i247
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
 e nci k l o p e d i a
248
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
249
abakelia Tamar grigolis asuli (1905_53), lit-ris istorias, rogorc samecn. disciplinas. dakrZalu-

a moqandake, grafikosi, Teatrisa da kinos mx-

atvari. saqarTv. xelovn. dams. moRvawe (1942).
Seqmna monum.-dekoratiuli qandakebis pirveli
mniSv­
nelovani nimuSi _ reliefuri frizi (yof.
lia didubis panTeonSi.
aba­Si­Ze me­
zo­­
ga­
do moR­
med ib­
va­
ra­hi­
we, mwe­
mis Ze, m e m e d - b e g i (1873_1937), sa­
ra­
li, pub­ li­ cis­ti. sanjay-beg abaSiZeTa
STamomavali. aqtiurad iRvwoda musliman qarTvelTa erovn.
marqsizm-leninizmis in-tis Senobis fasadi, 1936_37). TviTSegnebis amaRlebisa da saqarTv. erTianobis aRdgenisaT-
warmatebiT muSaobda wignis grafikasa da scenografiaSi. vis, ris gamoc devnida rogorc mefis ruseTis, ise Turqe-
dakrZalulia didubis panTeonSi. Tis xelisufleba. xelmZRvanelobda „samuslimano saqarT-
abaSeli (namdv. gvari _ C o C i a) aleqsandre (isak) besa­ velos ganmaTavisuflebel komitets“. redaqtorobda gaz.
rionis Ze (1884_1954), poeti. sxvadasxva dros muSaobda „samuslimano saqarTvelos“ (1919_21). iyo represirebuli
Tbi­lisis Jurnal-gazeTebis redaqciebSi. daaarsa Jurn. sabW. xelisuflebis mier. mtkvris marjv. sanapiroze dgas
„xomaldi“, r-is redaqtoric TviTon iyo. werda moTxrobeb- a-is Zegli (moqandake e. amaSukeli).
sac. dakrZalulia didubis panTeonSi. abaSiZe taso (anastasia) vasilis asuli (1881_1958),
abaS­vi­li gi­ or­gi si­mo­
nis Ze (1910_82), vi­ce-ad­
mi­
ra­
li. msaxio­bi, saqarTv. sax. artisti (1943). msaxiobebis v. aba-
ssrk-fi­ ne­
Ti­sa (1939_40) da ssrk-ger­ m. (1941_45) ome­bis SiZis da m. safarova-abaSiZis qaliSvili. a. gamoirCeoda
aqt. mo­na­
wi­le. Tavi gamoiCina leningradis blokadis (1943) artistizmiT, gardasaxvis unariT, musikalobiT. didi osta-
brZolebSi. iyo baltiis flotis sardlis I moadgile tobiT asrulebda rogorc komediur, ise dram. rolebs. ga-
(1954). dakrZalulia sanqt-peterburgSi, serafimes sasa- daRebulia filmSi „xanuma“ (qabatos rolSi). dakrZalulia
flaoze. didubis panTeonSi.
abaSiZe grigol grigolis Ze (1914_94), poeti, prozaiko- aba­Si­Ze ha­i­dar alis Ze (1893_1966), sa­ zo­ga­
do moR­va­
we,
si. saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1979), SoTa rusTavelis pub­li­cis­ti, pe­da­
go­gi. sanjay-beg abaSiZeTa STamomavali.
sax. saxelmw. premiis laureati (1994, sikvdilis Semdeg).
aRvivebda erovn. TviTSegnebas TurqTa mier gamahmadianebul
Tbilisis sapatio moqalaqe (1984). iyo saqarTv. mweralTa
qarTvelebSi. ilaSqrebda panTurqizmisa da panislamizmis
kav­
Siris gamgeobis pirveli mdivani da Tav-re (1967_81).
winaaRmdeg. misi iniciativiT aWaraSi gaixsna qarT. skole-
sxva­dasxva dros redaqtorobda Jurnalebs: „niangs“, „dro-
bi. 1918_20 iyo „samuslimano saqarTvelos ganmaTavisu-
Sasa“ da „mnaTobs“. aris cnobili leqsebis, poemebis, ist.
romanebis avtori. dakrZalulia didubis panTeonSi. flebeli komitetis“ aqt. wevri. dakrZalulia didubis
abaSiZe daviT (dodo) ivanes Ze (1924_90), msaxiobi, panTeonSi.
saqarTv. sax. artisti (1967), SoTa rusTavelis sax. saxelmw.
premiis laureati (1992, sikvdilis Semdeg). 1949_56 muSao-
bda rusTavelis TeatrSi, 1956-idan iyo kinostudia „qarTu-
li filmis“ msaxiobi. a-is mier Sesrulebuli rolebi aR-
savsea lirizmiT, sikeTiT, sicocxlis siyvaruliT. igi didi
uSualobiT asaxierebda dramatul, komediur Tu groteskul
saxeebs. p. meliqiSvilis quCaze, a-is sax. skverSi, dgas misi
biusti (moqandake m. berZeniSvili). dakrZalulia didubis
panTeonSi.
abaSiZe vasil (vaso) aleqsis Ze (1854_1926), msaxiobi,
qarT. realisturi aqtioruli skolis erT-erTi fuZemde-
beli, saqarTv. pirveli sax. artisti (1922). gamoirCeoda
gardasaxvis individualuri unariT, daxvewili metyvelebiT
da musikalobiT. 1947 Tbilisis musikaluri komediis Te-
atrs a-is saxeli ewoda. dakrZalulia mTawmindis pan-
TeonSi.
abaSiZe irakli besarionis Ze (1909_92), poeti, sazoga-
do moRvawe. saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1960), SoTa
rusTavelis sax. saxelmw. premiis laureati (1965), Tbili-
sis sapatio moqalaqe (1980). iyo saqarTv. mweralTa kav-
Siris gamgeobis pirveli mdivani da Tav-re (1953_67), qarT.
enciklopediis mTavari redaqtori (1966_92), saqarTv.
mecn. akad. vice-prezidenti (1970_76), sruliad saqarTv.
rusTavelis saz-bis Tav-re (1988). mis SemoqmedebaSi wamyva-
nia filos. da patr. lirika. a-is saxelobisaa qarT. encik-
lopediis mTavari samecniero redaqcia. i. abaSiZis quCis da-
sawyisSi dgas a-is biusti (moqandake k. arunaSvili, arqit.
g. baTiaSvili). dakrZalulia didubis panTeonSi.
abaSiZe kita (ivane) giorgis Ze (1870_1917), literatu-
raTmcodne, kritikosi, publicisti. polit. da saz. moR-
vawe, socialist-federalistTa partiis erT-erTi lideri.
1901-idan iyo WiaTuris Savi qvis mrewvelTa sabWos „sau-
rTierTobo ndobis bankis“ Tav-re, 1917 _ „amierkavkasiis
gansa­kuTrebuli komitetis“ wevri da ganaTlebis komisari.
didi amagi dasdo wera-kiTxvis gamavrcelebel saz-bas. a-is
ilustracia irakli abaSiZis poemisa
litmcodneobiTma naSromebma safuZveli Cauyara ax. qarT. `r a s g a d a u r C a T b i l i s i ~.
vaxtang gorgaslis Zegli
 e nci k l o p e d i a
250
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
251
abduSeliSvili malxaz grigolis Ze (1926_98), anTro­
pologi, qarTuli an­ T­
ro­ pologiuri skolis erT-erTi fuZe­
mdebeli. saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1993). iuneskos eqs­ perti
(1964), evropis anTropol. asociaciis sapatio wevri (1973). mis
saxelTanaa dakavSirebuli qarTvelTa anTropol. Seswavla, kavk.
da indoeTis mosaxleobis anTropol. klasi­ fikacia.
abe­sa­Ze gia vax­ tan­
gis Ze (1956_91), eqi­ mi-kar­di­
o­lo­ gi. XX
s. 90-ian wleb­ Si sa­qar­Tve­lo­Si da­ tri­ a­
le­ bu­
li tra­ gi­
ku­li
mo­vle­ne­bis gamo orad ga­ Ti­Su­
li qar­ Tve­
le­ bis Se­ri­ge­bis miz­
niT 1991 w. 21 seqt. Tbi­ lis­Si, rus­ Ta­ve­lis gamzir­ ze, Ta­ vi
da­iw­
va. „Tu qarTvelTa Serigebasa da saqarTvelos aRorZine-
bas msxverpli sWirdeba, dae, es msxverpli me viyo, RmerTma
qnas _ bolo!“ _ werda igi gamosaTxovar baraTSi.
ab­zi­a­ni­Ze soso (ko­ ba) oli­ ve­ris Ze (1965_92), saqarT-
velos erTianobisaTvis mebrZoli, Tadarigis le­ i­te­
nan­ti.
deteqtiuri saz-ba „detas“ inspeqtori. ibrZoda afxazeTSi
specialuri daniSnulebis aseulSi. daiRupa sof. SromasTan
sasikvdilod daWrili megobris v. baneTiSvilis gamoyvanis
dros. dajildoebulia vaxtang gorgaslis I xarisxis or-
deniT. dakrZalulia saburTalos ZmaTa sasaflaoze.
abo­vi­a­ni xa­ Ca­
tur (1805_48), so­ me­
xi mwe­ ra­li, gan­ma­
naT­le­
be­
li, pe­ da­
go­gi, fol­ klo­ ris­ti, eT­ nog­ra­fi. 1822_29 swav-
lobda TbilisSi, nersesis seminariaSi, 1837_43 muSaobda
samazro saswavleblis zedamxedvelad. TbilisSi moRvaweobis
wlebSi dawera ist. romani „somxeTis Wriloba“ (gamoqveynda
1858), moTxr. „ukanaskneli gamosaTxovari mZleTamZle mefe
erekles“ da sxv.
abo Tbileli (daaxl. 757_786), qristianobisaTvis wame-
buli arabi, nerse II-is _ qarTlis erismTavris _ msaxu­ ri.
miCneulia Tbilisis mfarvelad. misi mowameobrivi cxovreba
aRwera VIII s. qarTv. mweralma ioane sabanisZem. mtkvris marcx.
napirze, metexis xidTan, dgas wminda abo Tbilelis eklesia.
qarTulma marTlmadidebelma eklesiam igi wmindanad Seracxa.
wminda mowame abo Tbilelis xsenebis dRea 21 ianvari.
ab­Jan­da­Ze re­ na gi­ or­gis asu­ li (1940_95), spor­ tsme­ni,
mwvrTne­ li (Cog­ bur­Ti). sa­qar­Tve­
los mra­ val­ gzis Cem­pi­
o­ni da
sa­
er­Ta­So­ri­so tur­ ni­
re­bis mo­ na­
wi­le. 1961_68 Sedioda sab-
WoTa kavSiris uZlieres CogburTel qalTa aTeulSi. spor-
tuli karieris damTavrebis Semdeg muSaobda mwvrTnelad,
wlebis manZilze aRzarda mravali Zlieri CogburTeli.
abulaZe zurab aleqsis Ze (1976_93), saqarTvelos er-
TianobisaTvis mebrZoli. ibrZoda afxazeTSi (gagra, oCamCire)
Tavdacvis saministros mobiluri Zalebis batalion „TeTr
arwivSi“. 1993 w. 21 seqt. daiWra sof. tamiSTan da ugzo-
ukvlod daikarga.
abulaZe Tengiz evgenis Ze (1924_94), kinoreJisori, saqarTv.
(1967) da ssrk (1980) sax. artisti, SoTa rusTavelis sax.
saxelmw. (1979) da leninuri (1988) premiebis laureati. ga-
daiRo mxatvruli filmebi: „magdanas lurja“ (kinoreJisor
r. CxeiZesTan erTad), „sxvisi Svilebi“, „me, bebia, iliko da
ilario­ ni“; trilogiis filmebi: „vedreba“, „natvris xe“, „mo-
nanieba“. a-is filmebma sxvadasxva kinofestivalze araerTi
premia, prizi da diplomi daimsaxura. dakrZalulia didubis
panTeonSi.
abu­se­ris­Ze tbeli (da­ axl. 1190_1240), mwe­ ra­
li da as­
tro­ no­mi. xixaTas (aWara) patronis ioanes Svili. avtoria
relig.-ist. Txzulebisa da vrceli qronologiur-astron.
traqtatisa. masve unda ekuTvnodes „galobani samTa ioaneTa“.
qarTulma marTlmadidebelma eklesiam igi wmindanad Seracxa.
wminda abuserisZe tbelis xsenebis dRea 30 agvisto.

abanoTubani da nariyala. 1880-iani wlebi

 e nci k l o p e d i a
252

abanoTubani.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
253
 e nci k l o p e d i a
254
aglaZe rafiel ilias Ze (1911_89), eleqtroqimikosi da
eleqtrometalurgi. saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1946),
vice-prezidenti (1947_51). ssrk saxelmw. premiis (1943) da
p. meliqiSvilis sax. premiis (1977) laureati. saqarTv. mecn.
akad. liTonisa da samTo saqmis in-tis daarsebis iniciato-
ri da pirveli direqtori (1944_51), gamoyenebiTi qim. da
eleqtroqim. (amJamad r. aglaZis sax. araorganuli qimiisa da
eleqtroqimiis) in-tis damaarsebeli da direqtori (1956_60).
dakrZalulia didubis panTeonSi.
aziz­be­ko­vi me­ Sa­di azim­-bek-oR­lu (1876_1918), azer­ ba­
i­
ja­
ne­
li re­ vo­
lu­ci­o­
ne­
ri. 1918 aprilidan iyo baqos saxkomsabWos
sagubernio komisari da Sinagan saqmeTa sax. komisris moadgi­
le. daxvrites rogorc erT-erTi baqoeli komisari.
aTar­be­go­vi gi­ or­ gi aleq­ san­
dres Ze (1892_1925), 1918 iyo
afxazeTis bolSevikuri ajanyebis erT-erTi xelmZRvaneli,
Crd. kavk. sagangebo komisiis Tav-re, 1920 _ IX armiis gan-
sakuTrebuli gany-bis ufrosi, 1921 _ rkp(b) amierkavk. part.
sakontrolo komisiis prezidiumis wevri. daiRupa saaviacio
katastrofis dros TbilisSi.
aToneli giorgi, ix. giorgi aToneli.
ako­fi­a­ni akof mi­ na­sis Ze (1866_1937), so­ me­
xi po­e­
ti, som­xe­
Ti­sa da sa­qar­
Tve­
los sax. po­ e­
ti (1923). 1886_94 cxovrobda da
moRvaweobda Tbilissa da baqoSi. 1921 Tebervlidan iyo saqarTv.
revkomis wevri da Tbilisis bankebis komisari. misi redaqtoro-
biT gamodioda lit. Jurnali `darbnoci~ (`samWedlo~).
aladaSvili aleqsandre stefanes Ze (1876_1950), eqimi-Tera-
pevti, saqarTveloSi Terapiuli skolis erT-erTi damaarsebeli.
saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1946). saqarTv. TerapevtTa
saz-bis Tav-re (1940_50). a. wlebis manZilze xelmZRvanelobda
Tbilisis #2 saavadmyofos (axland. Tbilisis saxelmw. samed.
un-tis a. aladaSvilis sax. sauniversiteto klinika). d. uznaZis
quCaze dgas a-is biusti (moqandake o. meliqiSvili).
ala­ver­do­vi (a l a v e r d i a n i) ste­ fa­
ne ka­
ra­pe­
tis Ze (1888_
1920), re­ vo­lu­ci­
ur­ i mo­Zra­
o­bis mo­
na­
wi­
le somxeTsa da sa­ qar­
Tve­lo­ Si. a. iyo somxeTis 1920 maisis ajanyebis erT-erTi
xelmZRvaneli. ajanyebis sxva xelmZRvanelebTan erTad daxv­
rites daSnakebma erevnis maxloblad.
aleqsi-mesxiSvili vladimer sardionis Ze, l a d o m e s ­
x i S v i l i (1857_1920), msaxiobi da reJisori, saqarTv. sax.
memed abaSiZis Zegli.
artisti (1930, wodeba mieniWa gardacvalebis Semdeg). saTa-
veSi edga Tbilisis da quTaisis dram. dasebs da Teatrebs, dakrZalulia didubis panTeonSi.
moRvaweobda ruseTSic.Uudidesi ostatobiT da gasaocari si- aleqsiZe merab aleqsandres Ze (1930_93), geofizikosi da
zustiT warmosaxavda scenur saxeebs. aRzarda qarT. scenis maTematikosi, saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1988). saqarTv.
mravali ostati. misi saxeli miniWebuli aqvs quTaisis dram. saxelmw. premiis laureati (1994, sikvdilis Semdeg). 1972_87
Teatrs (1940). dakrZalulia didubis panTeonSi. iyo geofizikis in-tis direqtoris moadgile, 1987_92 _
aleqsi-mesxiSvili vladimer (lado) Salvas Ze (1915_78), direqtori. dakrZalulia saburTalos panTeonSi.
arqiteqtori, saqarTv. xelovn. dams. moRvawe (1961), SoTa alievi heidar alis Ze (1923_2003), azerbaijanis saxelmw.
rusTavelis sax. saxelmw. premiis laureati (1969). namu- moRvawe. 1950-idan sapasuxismgeblo Tanamdebobebi ekava sa­
SevrebisTvis: sportis sasaxle (1961), Wadrakis sasaxle xelmw. uSiSroebis organoebSi. 1967_69 iyo respubli-
(1973), centr. telegrafis Senoba (1978), gamarjvebis me- kis saxelmw. uSiSroebis komitetis Tav-re (gen.-maiori),
moriali vakis parkSi (1960_70) da sxv. dajildoebulia 1969_82 _ azerb. kp ck-is pirveli mdivani, 1982_87 _
ssrk (1988) da saqarTv. (1983) saxelmw. da sxva premiebiT. skkp ck-is politbiuros wevri da ssrk ministrTa sabWos
dakrZalulia saburTalos panTeonSi. Tav-ris I moadgile. 1993 _ pirvelad, 1998 meored airCies
aleqsiZe dimitri (dodo) aleqsandres Ze (1910_84), reJi­ azerb. resp. prezidentad. didi wvlili miuZRvis saqarTv.
so­ri, pedagogi, Teatraluri moRvawe. saqarTv. (1955), ukr. _ azerbaijanis strategiuli urTierTobebis ganmtkicebaSi.
(1969) da ssrk (1978) sax. artisti; SoTa rusTavelis sax. a-is saxelobisaa monakveTi mtkvris marjvena sanapiroze da
saxelmw. premiis laureati (1985). 1935-idan iyo rusTave- skveri abanos quCaze, sadac 2007 daidga misi biusti (mo-
lis Teatris damdgmeli reJisori (1959_64 _ mT. reJisori). qandake n. alievi).
1964_70 moRvaweobda kievSi i. frankos sax. akad. TeatrSi. ali­lu­e­vi ser­ gei ia­
ko­bis Ze (1866_1945), re­ vo­lu­ ci­
u­
1970-idan iyo marjaniSvilis Teatris reJisori, 1973_84 ri mo­Zra­o­
bis mo­na­
wi­
le. muSaobda amierkavkasiis rkinigzis
_ saqarTv. Teatr. saz-bis Tav-re. eweoda ped. moRvaweobas. Tbilisis mTavar saxelosnoebSi. aqtiurad monawileobda
lisis muSaTa rev. gamosvlebSi. iyo i. stalinis meuRlis,
Tbi­
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
nadeJda aliluevas mama.
ali­xa­ni­a­ni isa­ ak si­
mo­nis Ze (1876_1946), so­ me­
xi msa­
xi­
o­
bi, somx. (1923) da sa­ qarTv. (1941) sax. ar­tis­ti. 1922-idan
Tbilisis somx. Teatris msaxiobi iyo. asrulebda dram. da sa­
xasiaTo rolebs: xlestakovi (n. gogolis „revizori“), erek­
le (a. sumbaTaSvilis „Ralati“) da sxv.
amiranaSvili petre varlamis Ze (1907_76), momRerali
(baritoni) da pedagogi. saqarTv. (1943) da ssrk (1950) sax.
artisti. ssrk saxelmw. (1947) da z. faliaSvilis sax. (1971)
premiebis laureati. didi wvlili miuZRvis qarT. saopero
xelovnebis ganviTarebaSi. dakrZalulia didubis panTeonSi.
amiranaSvili Salva iasonis Ze (1899_1975), xelovnebis
istorikosi, qarT. xelovnebaTmcod­ neobis erT-erTi fuZemde-
beli. saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1955) da ssrk mecn.
akad. w.-kor. (1943). 1939_75 iyo saqarTv. xelovn. saxelmw.
muzeumis direqtori, r-sac 1990 misi saxeli ewoda. aqti-
urad monawileobda ruseTidan saqarTv. kuTvnili ganZeulis
dabrunebaSi (1923) da 1921 parizSi gatanili erovn. ganZis
CamotanaSi (1945). dakrZalulia didubis panTeonSi.
amirajibi konstantine mixeilis Ze (1869_1948), sof-
lis meurneobis meqanizaciis dargis erT-erTi fuZemdebeli
saqarTveloSi. saqarTv. mecn. da teq. dams. moRvawe (1934).
1958 saqarTv. soflis meurneobis meqanizaciisa da eleqtri-
fikaciis samecn.-kvleviT in-ts mieniWa a-is saxeli. misi
biusti dgas saqarTv. agr. un-tis ezo-savaneSi (moqandake b.
avaliSvili). dakrZalulia didubis panTeonSi.
amo (namdv. gvari da saxeli _ i t r i e v i vasil mixeilis Ze)
(1891_1939), revoluciuri moZraobis aqt. monawile saqarT-
velosa da azerbaijanSi. saqarTv. gasabWoebis Semdeg ekava
sxvadasxva sapasuxismgeblo Tanamdeboba. iyo partiis Tbili-
sis komitetisa da Tbilisis sabWos aRmaskomis prezidiumis
wevri.
andreevski erasti stefanes Ze (1809_72), namdvili samo-
qalaqo mrCeveli. med. doqtori, Tbilisis samx. hospitlis
mTavari eqimi, mefisnacval m. voroncovis piradi eqimi, qvel-
moqmedi. kavk. samed. saz-bis sapatio wevri, kavk. geogr. saz-bis
namdvili wevri.
andronikaSvili elefTer luarsabis Ze (1910_89), fizi­
kosi, eqsperimentuli fizikis fuZemdebeli saqarTveloSi.
saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1955). orgzis ssrk saxelmw.
premiis laureati (1952, 1978). 1951_88 a. iyo saqarTv.
mecn. akad. fiz. in-tis direqtori (1999-idan misi saxelo-
bisaa). a-ma wignebiT „mogonebebi Txevad heliumze“ da „viwyeb
ialbuzidan“ dagvixata misi Tanamedrove mecnier-fizikosebis
SemoqmedebiTi portretebi. dakrZalulia didubis panTeonSi.
andronikaSvili ivane malxazis Ze (1798_1868), rus.
armiis kavaleriis generali (1868). erekle II-is SviliSvi-
li. monawileobda rus.-iranis (1826_28) da rus.-osmaleTis
(1828_29) omebSi. Coloqis brZolis (1854) gmiri. 1849_56
iyo Tbilisis samx. gubernatori da guberniis samoqalaqo
nawilis mmarTveli.
andRulaZe daviT iasonis Ze (1895_1973), momRerali (dram.
tenori) da pedagogi. saqarTv. (1941) da ssrk (1950) sax. ar-
tisti. ssrk saxelmw. (1947) da z. faliaSvilis sax. (1973)
premiebis laureati. warmatebiT mReroda Tbilisis operisa
da moskovis didi Teatris scenebze. 1946-idan iyo Tbilisis
saxelmw. konservatoriis pedagogi, 1958-idan _ profesori.
dakrZalulia didubis panTeonSi.
anTelava nikoloz vardenis Ze (1893_1970), qirurgi, gul­
mkerdis qirurgiis fuZemdebeli saqarTveloSi. ssrk med. mecn.
akad. akademikosi (1962). leninuri premiis laureati (1961).
255
a. iyo qirurgTa saerTaS. saz-bis wevri, italiisa da Cexo­
s­
lovakiis qirurgTa saz-bebis sapatio wevri. dakrZalulia
di­dubis panTeonSi.
anTimoz iverieli, eriskacobaSi a n d r i a (daaxl. 1650_
1716), rumineTis saeklesio-polit. moRvawe, ganmanaTlebeli,
mwerali, mxatvari, vla­ xeTis mitropoliti (1708). warmo-
SobiT qarTveli. mis saxels ukavSirdeba 1709 TbilisSi
pirveli stambis daarseba, r-ic vaxtang VI-is mier mowveulma
a. i-is mowafe m. iStvanoviCma (ungrovlaxeli) gamarTa. imave
wels daibeWda „saxareba“ qarTulad. 1992 rumineTis marTl-
madidebelma eklesiam a. i. wmindanad Seracxa da misi xsen-
ebis dRed daawesa 27 seqtemberi, wmindanis gardacvalebis
dRe. qarTuli eklesia am dRes 26 ivniss aRniSnavs.
anton I (eriskacobaSi _ Teimuraz ieses Ze b a g r a t i o n i)
(1720_88), saeklesio da saxelmwifo moRvawe, mwignobari,
mecnieri, saqarTv. kaTalikos-patriarqi 1744_55 da 1764_88
wlebSi. ZiriTadad moRvaweobda erekle II-is karze. gaaZli-
era niadagSeryeuli qarT. eklesia, gaatara reforma. datova
mdidari filos.-Teol. da lit.-ist. memkvidreoba. dakrZalu-
lia mcxeTaSi, sveticxovlis taZarSi.
anton martyofeli, saeklesio moRvawe (VI s. Sua wle-
bi), erT-erTi asureli mama, martyofis RvTaebis samonas-
tro kompleqsis damaarsebeli. qarTulma marTlmadidebelma
eklesiam igi wmindanad Seracxa. Rirsi mamis anton mesvetis,
martyofelis xsenebis dRea 1 Tebervali.
antonovskaia ana arnoldis asuli (1885_1967), rusi
mwerali. ssrk saxelmw. premiis laureati (1942). daibada
da moRvaweobda TbilisSi. saz-ba „artisteriumis“ Seqmnis
iniciatori (1918); avtori ist. romanisa „didi mouravi“.
anua iuri, ipodiakvani g i o r g i (1934_93), erovnebiT af­
xa­zi. RvTismsaxurebas eweoda afxazeTSi, komanis eklesiaSi.
1993 w. 5 ivniss igi Seipyres separatistTa eSeris bata­
lionis wevrebma da 24 saaTis ganmavlobaSi awames Tavissave
xeliT da saxsrebiT aRdgenil uZveles siwmindesTan, wminda
vasiliskos wyarosTan. masTan erTad aResrula eklesiis
mRvdeli mama andria (paata yuraSvili).
anjafariZe veriko (vera) ivlia­ nes asuli (1897_1987),
msa­xiobi, Tanamedrove qarT. Teatris erT-erTi fuZemdebeli.
saqarTv. (1943) da ssrk (1950) sax. artisti. ssrk sa­ xelmw.
(1943, 1946, 1952), SoTa rusTavelis sax. saxelmw. (1979) da
k. marjaniSvilis sax. (1975) premiebis laureati, Tbilisis sa-
patio moqalaqe (1980). a-is mier Seqmnili saxeebi gamoirCeoda
udidesi scenuri momxibvlelobiT, Sesrulebis virtuozuli
maneriT, metyvelebis melodiurobiT. TbilisSi aris v. a-isa
da m. Wiaurelis saxl-muzeumi (mis.: v. anjafariZis 16). a-is
saxelobisaa Teatri „veriko“. dakrZalulia mTawmindis pan-
TeonSi.
anjafariZe zurab ivanes Ze (1928_97), momRerali (dram.
tenori). saqarTv. (1961) da ssrk (1966) sax. artisti, axal­
gazrdobisa da studentTa VI saerTaS. festivalis (1957)
laureati. z. faliaSvilis sax. premiis laureati (1971).
Tbi­­lisis ope­risa da baletis saxelmw. akad. erovn. Teatris
wamyvani solisti. 1959_70 warmatebiT gamodioda mosk. akad.
didi Teatris scenaze. gamoirCeoda sasiamovno tembris xmiT,
maRali artistizmiT, vo­ ka­
lur-scenuri ostatobiT. dakrZa-
lulia Tbilisis operisa da baletis Teatris baRSi. aqvea
misi biusti (moqandake o. farulava).
aragvispireli (namdv. gvari _ d e d a b r i S v i l i) Sio
zaqarias Ze (1867_1926), mwerali. qarTul mwerlobaSi erT-
erTma pirvelma daamkvidra prozauli Janris mcire formebi
(fsiqol. novela, etiudi, eskizi, suraTi). dakrZalulia
didubis panTeonSi.
 e nci k l o p e d i a
256
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
257

avlabari da elias mTa.

17. q e

258
elene axvledianis Zegli.
araqela (namdv. gvari da saxeli _ o q u a S v i l i araqela
grigolis Ze) (1865_1946), revoluciuri moZraobis monawile
saqarTveloSi. s.-d. organizaciis wevri 1896-idan. aqtiurad
ibrZoda saqarTv. demokr. resp. mTavrobis winaaRmdeg. saqarTv.
gasabWoebis Semdeg iyo Tbilisis sabWos deputati, saq. kp(b)
ck sakontrolo komisiis wevri, saq. ssr umaRlesi sasamarT-
los wevri.
arayiSvili dimitri egnates Ze (1873_1953), kompozitori,
musikaTmcodne-eTnografi, pedagogi da sazogado moRvawe. axa­
li qarT. prof. musikis erT-erTi fuZemdebeli. saqarTv. sax.
artisti (1929), saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1950). ssrk
saxelmw. premiis laureati (1950). 1926_30 iyo Tbilisis
konservatoriis direqtori, kompozitorTa kavSiris Tav-re
(1932-idan). avtoria operisa „Tqmuleba SoTa rusTavelze“
(daidga 1919) da sxv. dakrZalulia di­ dubis panTeonSi.
ardaziani lavrenti petres Ze (1815_70), mwerali, qar­ Tu­
li kritikuli realizmis erT-erTi fuZemdebeli. iyo Jurn.
e nci k l o p e d i a
„ciskris“ wamyvani TanamSromeli. avtoria romanisa „solo-
mon isakiC mejRanuaSvili“ (1861) da sxv. dakrZalulia veris
Zv. sasaflaoze (axland. veris baRi).
areSiZe qristefore iosebis Ze (1906_82), qimikosi,
saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1969). p. meliqiSvilis sax.
premiis laureati (1974). safuZveli Cauyara saqarTveloSi
navTobqim. da org. katalizis ganviTarebas. dakrZalulia
saburTalos panTeonSi.
ar­ve­la­Ze pet­ re ia­ ko­bis Ze (1888_1919), re­ vo­lu­ci­
u­ri
mo­­­
Z­
ra­o­bis mo­ na­wi­
le ami­ er­
kav­
ka­
si­
a­
Si. 1909_10 iyo Tbilisis
bolSevikuri organizaciis erT-erTi xelmZRvaneli, 1917 _
aleqsandropolis sabWos jariskacTa seqciis Tav-re, Semdeg
_ me-11 ar­ mi­is erT-er­ Ti polkis ko­ mi­
sa­
ri.
ar­Ru­Tin­ski (a r R u T i n s k i - d o l g o r u k o v i, a r R u -
T a S v i l - m x a r g r Z e l i) nikoloz vasilis Ze, Tbilisis
guberniis kancelariis mmarTveli, impe­ ratoris karis kamerheri,
qalaqisTavi (1892–94, 1896_97, 1904), qalaqis saTaTbiros
Tav-re (1899_1900), Tbilisis I gimnaziis sapatio mzrunveli.
arSba sokrat iakobis Ze (1905_85), qirurg-urologi. med.
mecn. doqtori (1955), profesori (1961), saqarTv. da afx.
mecn. dams. moRvawe (1961). iyo afx. samed. saz-bis (1965),
Tbilisis urologTa samecn. saz-bisa (1968) da ssrk urolog-
Ta samecn. saz-bis (1972) sapatio wevri. 1930_64 muSaobda
eqimTa daxelovnebis Tbilisis saxelmw. in-tSi. 1964_85
ganagebda a. wulukiZis sax. urologiisa da nefrologiis
samecn.-kvl. in-ts. Seiswavla saqarTv. miner. wylebis urolo-
giur daavadebaTa samkurnalo Tvisebebi, Sard-kenWovani daa-
vadebisa da Tirkmlis ukmarisobis sakiTxebi. dakrZalulia
saburTalos panTeonSi.
arCil stefanozis Ze (719_744), qarTlis erismTavari,
`qarT­ lis cxovrebaSi~ (juanSeri) ixsenieba mefed. imave wya­
ros cnobiT, mis sabrZanebelSi Sedioda egrisic, xolo afx.
erisTavi leon I misi ymadnafici gaxda. VIII s. 30-ian wlebSi
monawileobda anakofiis brZolaSi murvan yrus winaaRmdeg.
arabebisagan wamebiT mokluli a-is gvami qarTv. aznaurebma
farulad wamoasvenes da didi pativiT dakrZales Tavissave
agebul notokris (axland. TianeTis r-nis sof. nadokris)
eklesiaSi. wminda didebuli mowamis mefe a-is xsenebis dRea
4 ivlisi.
ar­wru­ni gri­ gol eremias Ze (1845_92), so­ me­
xi pub­li­cis­
ti, mwerali, kritikosi. moRvaweobda TbilisSi. cnobili iyo
„arwrunis Teatri“ (qarvaslis nawili, mis mier Teatrad
ga­
dakeTebuli). iyo „didi somxeTis“ ideis propagandisti.
hqonda gamoxdomebi saqarTv. istoriis sakiTxebze (ix. i. Wav-
WavaZis „qvaTa RaRadi“ da sxv.). moiTxovda TbilisSi iseTi
un-tis daarsebas, sadac swavleba mxolod rus. da somx.
enebze warimarTeboda.
asaTiani guram levanis Ze (1928_82), kritikosi, lite­
ra­turaTmcodne. filol. mecn. doqtori (1974). 1957-idan
muSaobda SoTa rusTavelis sax. qarT. lit-ris istoriis in-
tSi. 1965-idan gardacvalebamde iyo amave in-tis XIX s. qarT.
lit-ris gany-bis gamge, 1976_82 _ Jurn. `literaturnaia
gruzias~ mT. redaqtori. misi lit.-krit. werilebi ibeWdebo-
da 1955-idan qarT., rus. da dasavleTevropul presaSi. a-is
monografiebi da narkvevebi qarTv. mwerlebis Sesaxeb qarT.
literaturuli azrovnebis saukeTeso nimuSia. dakrZalulia
didubis panTeonSi.
asaTiani lado (vladimer) melqisedekis Ze (1917_43), po-
eti. XX s. qarTuli poeziis erT-erTi TvalsaCino warmo-
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
259
madgeneli. a. werda patr., satr­ fialo-intimuri leqsebs. iyo quCaze dgas a-is biusti (moqandake m. berZeniSvili).
portretuli Canaxa­ tebis didostati. am mxriv gamorCeulia axos­pi­re­li (namdv. gva­ri _ a R a i a n i) beg­
lar (1880_1921),
firosmanis saxe. dakrZalulia didubis panTeonSi, sadac va- po­e­
ti. Targmna maqsim gorkis „fskerze“ saTauriT „naZiralni“
kis sasaflaodan gardacvalebidan 25 wlis Semdeg, 1968, (1907), f. Sileris „namdvili megobrebi“. gamocemulia a-is
gadaasvenes. leqsebis patar-patara krebulebi. iyo Teatris muSa, suflio-
asaTiani mixeil mixeilis Ze (1882_1938), fsiqiatri da ri.
fsiqoTerapevti, mecn. fsiqiatriis erT-erTi fuZemdebeli axundovi mirza faTali (1812_78), azerbaijaneli mwera­
sa­
qa­
rTveloSi. misive iniciativiT daarsebul fsiqiatriis li, ganmanaTlebeli, filosofosi, azerb. dramaturgiis fuZe­
samecn.-kvl. in-ts 1948 a-is saxeli ewoda. mdebeli. 1834-idan gardacvalebamde cxovrobda TbilisSi. mu­­
as­ku­ra­va Se­ rma­
din (Sal­ va) mi­xe­
i­
lis Ze (1897_1919), pro­ Saobda mefisnacvlis kancelariaSi aRm. enebis Tarjimnad.
fe­si­
o­na­
li re­ vo­
lu­ ci­o­
ne­
ri, bol­ Se­
vi­
ki. samoqalaqo omis aq- urTi­ erToba hqonda qarTvel moRvaweebTan: gr. orbelianTan,
tiuri monawile. ibrZoda sabW. xelisuflebis damyarebisaT- g. wereTelTan, g. erisTavTan da sxv. dakrZalulia Tbilisis
vis saqarT­ veloSi. botanikur baRSi. iqve dgas a-is Zegli (moqandake k. merabi­
a­slanid­i pav­ le va­si­
lis Ze (1917_92), sa­ qarTv. dams. Jur­­
na­ Svili). TbilisSi aris misi saxl-muzeumi (mis.: vaxtang gor-
lis­ti (1975), ga­ zeT „ve­Cer­ni tbi­
li­sis“ re­daq­
to­ ri (1958_85). gaslis 17).
sapatio rkinigzeli, adm. samsaxuris inJiner-maiori (1951).
eweoda ped. saqmianobas Tsu-Si. dajildoebulia i. javaxiSvi-
lis medliT (1976).
afa­na­si­e­vi Te­ do­re er­ ma­
los Ze (1868_1929), re­ vo­lu­ci­
u­
ri mo­ Zra­o­
bis aq­
ti­u­ri mo­na­wi­
le sa­qar­Tve­
lo­ Si, s.-d. wreebis
erT-erTi pirveli organizatori. 1892 m. gorkisa da a. kalu-
JnisTan erTad monawileobda Tbilisis muSaTa TviTganviTare-
bis lit.-rev. wris _ „krasnogorskis komunis“ daarsebaSi.
ibrZoda saqarTveloSi sabW. xelisuflebis damyarebisaTvis.
afxazi kote (konstantine) nikolozis Ze (1867_1923), sa­
zogado, politikuri da samxedro moRvawe, generali. i. Wav-
WavaZis disSvili. 1913 da 1916 airCies Tbilisis guberniis
Tavad-aznaurTa deputatebis winamZRolad (marSlad). 1917
misi TaosnobiT aRm. saqarTvelos Tavadaznaurobis wodebri-
vi organizaciis mTeli qoneba qarTveli eris sakuTrebad
gamocxadda. a. iyo `qarTuli universitetis sazogadoebis~
Tav-re, `saqarTvelos damoukideblobis aq­ tis~ erT-erTi av-
tori, saqarTvelos erovnuli sabWos wev­ ri. sabW. ruseTis
mier saqarTvelos aneqsiis (1921) Semdeg aqtiurad Caeba
qarTveli xalxis ganmaTavisuflebel brZo­ laSi. iyo sayovel-
Tao ajanyebis mosamzadebeli `samxedro centris~ wevri. 1923
TebervalSi saokupacio xelisuflebam SeTqmulebi daapa­ timra
da ima­ve wlis 20 maiss a. sxva 14 mamu­ liSvilTan erTad dax-
vrita Tbi­ lis­Si, axland. vakis parkis te­ ri­toriaze.
axvlediani giorgi saridanis Ze (1887_1973), enaTmecn-
ieri. Tsu-is erT-erTi damaarsebeli (1918) da saqarTv. mecn.
akad. damfuZnebeli namdvili wevri (1941). ssrk mecn. akad.
w.-kor. (1939), saqarTv. (1943) da Crd. oseTis (1967) mecn.
dams. moRvawe. enaT­ mecnieruli kvlevis erT-erTi fuZemdebeli
saqarTveloSi. man didi amagi dasdo, agreTve, leqsikografiul
kvleva-Ziebas. a. iyo eqsperimentuli fonetikis saerTaS. saz-
bis (1932) da amerikis lingvisturi saz-bis (1940) wevri.
dakrZalulia Tsu-is ezo-savaneSi. mis saflavze dgas biusti
(moqandake o. farulava).
axvlediani elene dimitris asuli (1898_1975), fermweri,
grafikosi, Teatrisa da kinos mxatvari. saqarTv. sax. mxatva­
ri (1960). SoTa rusTavelis sax. saxelmw. premiis laureati
(1971). a-is saxelobisaa Tbilisis bavSvTa suraTebis ga­
lerea. a-is binaze (l. qiaCelis 12) gaxsnilia mxatvris
saxl-muzeumi. SoTa rusTavelis gamzirze, suraTebis erovn.
ga­
lereis skverSi, dgas a-is Zegli (moqandake T. Rvinia­
Svili). dakrZalulia didubis panTeonSi.
axmeteli aleqsandre (sandro) vasilis Ze (1886_1937), re-
Jisori, Tanamedrove qarTuli Teatris erT-erTi fuZemdebeli.
saqarTv. sax. artisti (1933). masobrivi represiebis msxverp­
elene a x v l e d i a n i .
li. misi saxelobisaa Tbi­ lisis erT-erTi Teatri. i. maCablis ` Z v e l i T b i l i s i . z a m T a r i ~ ( fragmenti) .
 e nci k l o p e d i a
260
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
261
ba­a­zo­vi ger­ cel da­ vi­
Tis Ze (1904_38), mwe­ ra­ balanCini jorj (namdv. saxeli da gvari giorgi melito-

b li, dramaturgi, sa­ zo­ga­

do moR­ va­
we. erovnebiT
ebraeli. erTxans mosamarTled muSaobda, Semdeg
_ Jurnal-gazeTebis redaqciebSi. b-is iniciati­
viT daarsda qarTvel ebraelTa TviTmoqmedi dram.
nis Ze b a l a n C i v a Z e) (1904_83), amerikeli baletmaisteri,
amer. klasikuri baletis fuZemdebeli. m. balanCivaZis Svili.
1921 daamTavra petrogradis mariamis TeatrTan arsebuli
Teatr. saswavlebeli, 1923 _ konservatoria. 1923 xelmZ-
dasi „kadima“. mis nawarmoebebSi asaxulia qarTvel ebraelTa Rvanelobda petrogradis „axalgazrda balets“. 1924-idan
cxovreba. aRiareba moupova piesam „munjebi alaparakdnen“ cxovrobda sazRvargareT. 1925_29 iyo parizis „s. diagi-
(1931; daidga marjaniSvilis TeatrSi). masobrivi represiebis levis rusuli sabaleto dasis“ mT. baletmaisteri. 1933
msxverpli. miiwvies aSS-Si, sadac Seqmna „amerikuli sabaleto skola“.
ba­a­zo­vi daviT menaxemis Ze (1883_1947), ebraeli sasuliero b-is xelmZRvanelobiT „niu-iork siti bale“ orjer iyo
da sazogado moRvawe. iyo onis, axalcixis, Tbilisis (1922-
idan) rabini. 1938 represirebuli cimbirSi gadaasaxles,
1945 saqarTveloSi dabrunda. misi saxelobisaa saqarTvelos
ebraelTa istoriul-eTnografiuli sa­ xelmw. muzeumi.
ba­buS­ki­ni iva­ne va­
si­
lis Ze (1873_1906), pro­ fe­si­
o­na­
li re­
vo­
lu­ci­o­
ne­
ri, bol­ Se­
vi­
ki. moRvaweobda ruseTSi. iyo rsdmp peterb.
komitetis wevri. lenini mas „partiis siamayes“ uwodebda. 1941
misi saxeli ewoda cimbiris erT-erT qalaqs.
ba­grat III (X s. 60-iani ww. dasawyisi _ 1014), gaerTiane­
buli feod. saqarTv. pirveli mefe (975_1014), bagrationi,
gurgen mefeTa mefisa da guranduxt dedoflis Svili. b. III
pirveli iyo, vinc „afxazTa da qarTvelTa mefis“ tituls
atarebda. Seqmna saqarTvelos feod. monarqia. mis dros aigo
qarTuli arqit. cnobili Zeglebi _ bediis taZari, bagratis
taZari, nikorwminda da sxv. gardaicvala taoSi, fanaskertis
cixeSi. dakrZalulia bediaSi.
bagrationi irakli (jano) konstantines Ze (1909_79),
mocekvave, qoreografi da momRerali. saqarTv. sax. artisti
(1967). 1938_45 da 1956_70 iyo saqarTv. simRerisa da cekvis
saxelmw. dams. ansamblis erT-erTi xelmZRvaneli, 1970_79 ki
_ filarmoniis mT. qoreografi. daaarsa da xelmZRvanelobda
saqarTveloSi erT-erT pirvel jazur koleqtivs (1942_50).
estradaze Semoitana da daamkvidra qarT. xalxuri cekva.
daviT aRmaSeneblis gamzirze dgas b-is biusti (moqandake g.
jafariZe). dakrZalulia saburTalos panTeonSi.
bag­ra­ti­o­ni pet­ re iva­nes Ze (1765_1812), ru­se­
Tis 1812 sama­
mulo omis gmiri. vaxtang VI-is Zmis, ieses, SviliSvilis Svili.
ru­s. ar­
mi­
is in­
fan­te­ri­
is ge­ne­
ra­
li (1809). monawileobda 150-ze
met brZolaSi da yovelTvis gamarjvebuli gamodioda. meomrebi
mas „jaris RmerTs“ uwodebdnen, napoleoni ki rus. armiis sauke-
Teso generlad aRiarebda. borodinos brZolaSi b. sardlob-
da rus. armiis marcxena flangs. gardaicvala brZolis dros
miRebuli Wrilobebisagan. dakrZalulia borodinos velze. mis
saxels atarebs qalaqi kaliningradis olqSi (ruseTis federa-
cia). b-is Zegli dgas TbilisSi, vaxtang gorgaslis quCaze, da
moskovSi _ kutuzovis prospeqtze (orive Zeglis moqandakea m.
merabiSvili). jorj balanCinis Zegli.
baidukovi giorgi filipes Ze (1907_94), aviaciis gen.-
polkovniki (1961), sabWoTa kavSiris gmiri (1936). mfrinav- sagastrolod ssrk-Si (1962, 1972). speqtaklebi gaimarTa
gamomcdeli. 1937 v. CkalovTan da a. beliakovTan erTad Crd. TbilisSic. SoTa rusTavelis gamzirze dgas b-is Zegli (mo-
polusis gavliT Zirs dauSveblad gadafrinda moskovidan qandake v. miqaberiZe). dakrZalulia niu-iorkSi.
vankuveramde (aSS). monawileobda ssrk-fineTis (1939_40) da bal­ma­Se­vi ste­ fa­
ne va­
le­
ri­a­
nis Ze (1882_1902), rusi re­
ssrk-germ. (1941_45) omebSi. vo­lu­ci­
o­ne­
r-teroristi, eseri. b-ma peterburgSi mokla Si-
balanCivaZe andria melitonis Ze (1906_92), kompozi- nagan saqmeTa ministri d. sipiagini, risTvisac CamoaxrCves
tori, pedagogi. saqarTv. (1957) da ssrk (1968) sax. artisti, Sliselburgis cixeSi.
SoTa rusTavelis sax. (1969) da ssrk (1946, 1947) saxelmw. ba­ne­TiS­vi­li vaJa an­ zo­
ris Ze (1969_92), saqarTvelos
premiebis laureati. ax. qarT. sakompozitoro skolis erT- erTianobisaTvis mebrZoli, Tadarigis leitenanti, deteqti-
erTi fuZemdebeli. Tbilisis sapatio moqalaqe (1981). av- uri saz-ba „detas“ instruqtori. ib­ rZo­da afxa­
zeT­Si spe­
toria pirveli qarTuli baletisa „mTebis guli“ (1936). ci­a­
lu­ri da­ niS­
nu­
le­bis ase­
ul­ Si. da­
iR
­ u­
pa sof. Sro­ mas­
Tan.
dakrZalulia didubis panTeonSi. da­
jil­ do­e­
bu­lia vax­
tang gor­ gas­
lis I xa­ris­
xis or­de­
niT.
balanCivaZe meliton antonis Ze (1863_1937), kompozito- baraTaSvili nikoloz melitonis Ze (1817_45), poeti-
ri, qarTuli saopero musikis erT-erTi fuZemdebeli. saqarTv. romantikosi. b-is fsiq., filos., lirikuli da patr. xasia­
sax. artisti (1933), pirveli qarTuli operis „Tamar cbi- Tis Semoqmedebam mniSvnelovnad gansazRvra XIX s. qarT.
eris“ (Seiqmna me-19_20 ss. mijnaze. pirvelad daidga 1926 lit-ris ganviTareba. b-is Semoqmedeba qarTul saz-bas pir­
TbilisSi) avtori. dakrZalulia q. quTaisSi. velad i. WavWavaZem gaacno. TbilisSi aris n. baraTaSvi-
lis saxl-muzeumi (mis.: CaxruxaZis 17); poetis sax. xidTan,
petre bagrationis Zegli.
 e nci k l o p e d i a
262
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
skver­Si, dgas n. baraTaSvilis Zegli (moqandake b. cibaZe).
gardaicvala ganjaSi malariiT. 1893 gadmoasvenes TbilisSi,
didubis panTeonSi, 1938-idan misi neSti mTawmindis panTeon­
Si ganisvenebs.
baramiZe aleqsandre giorgis Ze (1902_94), literatu-
raTmcodne. saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1960), saqarTv.
mecn. dams. moRvawe (1946). Zv. qarTuli mwerlobis mkvlevari,
rusTvelologi. qarT. lit-ris istoriis in-tis direqtori
(1966_85). miRebuli aqvs i. javaxiSvilis, k. kekeliZisa da i.
WavWavaZis sax. premiebi. dakrZalulia didubis panTeonSi.
ba­ri­a­tin­ski aleq­ san­
dre iva­nes Ze (1815_79), ruseTis
ar­miis gen.-feldmarSali (1859), kavkasiis omebis aqtiuri
monawile (1835-idan). kavk. mefisnacvali da jarebis mTavar-
sardali (1856_62). Seqmna mefisnacvlis sabWo. 1859 wels
daatyveva Samili.
barnovi (b a r n a v e l i) vasil zaqarias Ze (1856/57_1934),
mwerali. qarT. ist. romanis erT-erTi fuZemdebeli. ist. ro-
manebis („isnis ciskari“, „armazis msxvreva“ da sxv.) garda,
werda moTxrobebsa da novelebs. dakrZalulia mTawmindis pan-
TeonSi.
baqoeli komisrebi, sabWoTa xelisuflebisaTvis brZo­
laSi daRupuli ocdaeqvsi baqoeli komisari. daxvrites
1918 w. 20 seqt. krasnovodskis eseruli mTavrobis gadawy­
vetilebiT.
baqraZe akaki viqtoris Ze (1928_99), kritikosi, litera­
turaTmcodne, publicisti, sazogado moRvawe. iyo kinostu-
dia `qarTuli filmis~ sascenaro-saredaqcio kolegiis mT.
redaqtori (1961_68), rusTavelis Teatris direqtori
(1973_80), marjaniSvilis Teatris samxatvro xelmZRvaneli
(1988_89). b-is sajaro leqciebma, publikaciebma da weri­
lebma didad Seuwyo xeli erovn. moZraobis aRmavlobas.
1989_91 iyo sruliad saqarTv. rusTavelis saz-bis Tav-re,
Semdeg _ amave saz-bis sapatio prezidenti. ikvlevda qarT.
lit-ris, kinos, Teatris problemebs. dakrZalulia didubis
panTeonSi.
baq­ra­Ze da­ viT ili­ as Ze (1912_77), sabWoTa kav­ Si­
ris gmi­ri
(1944), ssrk-germ. omis (1941_45) dros ibrZoda s. kovpa-
kis partizanul razmSi (iyo polkis meTauri). monawileoba
miiRo 168 brZolaSi. avtoria partizanTa gmiruli brZo-
lis amsaxveli ramdenime wignisa („gmirTa sisxliT“, 1950;
„legen­ daruli reidi“, 1968 da sxv.). dakrZalulia sabur-
Talos panTeonSi.
baqraZe dimitri zaqarias Ze (1826_90), istorikosi, ar-
qeologi da eTnografi. qarT. istoriografiis TvalsaCi-
no warmomadgeneli. peterb. mecn. akad. w.-kor. (1879). b.
monawileobda qarTvelTa Soris wera-kiTxvis gamavrcele-
beli saz-bisa da misi wignsacavis (muzeumis) daarsebaSi,
misi iniciativiT TbilisSi Seiqmna kavk. arqeol. moyvarulTa
saz-ba (1873), saeklesio muzeumi (1889) da sxv. dakrZalulia
didubis panTeonSi.
baqraZe konstantine (kote) spiridonis Ze (1898_1970),
filosofosi. saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1969), saqarTv.
mecn. dams. moRvawe (1943). Seqmna origin. koncefciebi germanu-
li idealizmis arsebis, dialeqtikisa da formaluri logikis
urTierTmimarTebis Sesaxeb, r-ebic sayovelTaod iyo aRiare-
buli. ssrk-Si pirvelma gamoaqveyna logikis saxelmZRvanelo
(1946). dakrZalulia didubis panTeonSi.
baSaleiSvili naTia Teimurazis asuli (1972_89), 51-e
saS. skolis XI klasis moswavle. daiRupa 1989 wlis 9
aprilis Rames.
ba­Ca­na (namdv. sa­ xe­li da gva­ ri _ ni­ ko­loz pav­ les Ze
r a z i k a S v i l i) (1866_1928), po­ ti. vaJa-fSa­
e­ ve­las Zma. b-s
SemoqmedebaSi gansakuTrebuli adgili eTmoba bunebas, mTiel-
Ta yofa-cxovrebas. krebda mTis xalxTa zepirsityvierebis
nimuSebs. dakrZalulia didubis panTeonSi.
nikoloz baraTaSvilis Zegli.
263
bebeli avgust (1840_1913), germaniisa da saerTaS. muSaTa
moZraobis moRvawe. II internacionalis erT-erTi damaarse-
beli da xelmZRvaneli.
be­bu­To­vi (b e b u T a S v i l i) va­ sil io­ se­
bis Ze (1791_1858),
rus. armiis infanteriis generali, mravali brZolis monawile.
1809_11 msaxurobda saqarTv. mTavarmmarTvelTan. monawileobda
rus. 1812 samamulo omSi. iyo imereTisa (1825) da axalcixis
(1828) mmarTveli, 1847_57 _ amierkavk. mxaris samoqalaqo
mmarTvelobis ufrosi da mTavari sammarTvelos sabWos Tav-re.
daibada TbilisSi, dakrZalulia iqve.
be­dia er­ mi­le (erik) aleq­ sis Ze (1901_38), sabWoTa part.
mu­Sa­
ki, Jur­ na­
lis­ti. masobrivi represiebis msxverpli.
bedni demian (namdv. saxeli da gvari efim aleqsis Ze p r i d -
v o r o v i) (1883_1945), rusi poeti. dawerili aqvs poemebi,
igavebi, simRerebi, parodiebi da sxv.
beliakovi aleqsandre vasilis Ze (1897_1982), avia-
ciis gen.-leitenanti (1943), sabW. kavSiris gmiri (1936).
rogorc Sturmani monawileobda v. Ckalovis xelmZRvanelo-
biT 1936_37 mowyobil Zirs dauSvebel gadafrenebSi.
beliaSvili akaki ionas Ze (1903_61), mwerali. mniSvnelo-
vani wvlili miuZRvis XX s. qarT. romanis ganviTarebaSi.
wlebis manZilze ganagebda kinostudia „qarTuli filmis“
sascenaro gany-bas. dakrZalulia didubis panTeonSi.
be­lin­ski be­ sa­
ri­on gri­ go­lis Ze (1811_48), rusi kri­ ti­
ko­si, fi­ lo­ so­fo­si, pub­ li­ cis­
ti, revolucioner-demokrati.
realisturi esTetikisa da kritikis fuZemdebeli rus. lit-
raSi. pirvelma aRniSna saqarTv., kavkasiis roli da mniSv­
neloba rus. mwerlobisaTvis.
benaSvili andria mixeilis Ze (1868_1941), astronom-
geo­dezisti da samx. moRvawe, rus. armiis gen.-leitenanti.
saqarTveloSi geod. ganaTlebis fuZemdebeli. saqarTv. mecn.
dams. moRvawe (1941). Tsu-isa da saqarTv. politeq. in-tis
(axland. teq. un-ti) erT-erTi damaarsebeli. b-is saxelobis
iyo Tbilisis geod. da kartografiis koleji.
ben­de­li­a­ni za­ za jumberis Ze (1969_92), saqarTvelos
erTianobisaTvis me­ brZo­ li, mo­ xa­li­se. SenaerT „TeTri gior-
gis“ ocmeTauri. daiRupa afxazeTSi, sof. tamiSTan. daamTavra
Tbilisis 61-e saS. skola, r-sac misi saxeli ewoda. fex-
burTeli. TamaSobda saqarTv. da ssrk axalgazrdul nakreb-
Si, iyo araerTgzis Cempioni. dawesebulia misi saxelobis
minisafexburTo yovelwliuri turniri „bendelas Tasi“.
da­jil­ do­e­
bu­lia va­ xtang gor­ gas­
lis I xa­ ris­xis or­ de­niT.
dakrZalulia saburTalos ZmaTa sasaflaoze.
ben­de­li­a­ni Wi­ Wi­ko ya­is­a­
ris Ze (1914_44), mfri­ na­
vi, sabW.
kav­
Si­ris gmi­ ri (1943), gvar­ di­is ma­io
­r­ i, mo­na­wi­
le­ob­
da ssrk-
germ. om­ Si (1941_45). ganaxorciela 410 sabrZolo gafrena.
monawileobda 70-ze met sahaero brZolaSi, mospo mtris
30-ze meti TviTmfrinavi. daiRupa sahaero brZolisas. 2008
b-is neSti ukrainidan TbilisSi Camoasvenes da saburTalos
sasaflaoze dakrZales.
beJaniS­vi­li eka Tamazis asuli (1973_89), yof. ko­ maro­­
vis sax. fiz.-maTematikuri skola-internatis X klasis mos-
wavle. da­ i­
Ru­ pa 1989 wlis 9 ap­ ri­
lis Ra­ mes.
beria lavrenti pavles Ze (1899_1953), sabWoTa kavSiris
polit. da saxelmw. moRvawe. ssrk marSali (1945). 1931_38
iyo saq. kp(b) ck-is da sak. kp(b) amierkavk. samxareo komitetis
I mdivani, 1938_45 _ ssrk Sinagan saqmeTa sax. komisari, imav­
droulad 1941 dainiSna ssrk saxkomsabWos Tav-ris moadgi­
led, 1944 _ Tavdacvis saxelmw. komitetis Tav-ris moadgi­
led, 1953 _ ssrk ministrTa sabWos Tav-ris I moadgiled.
aqtiurad iyo Cabmuli masobriv represiebSi. i. stalinis
gardacvalebis Semdeg xelisuflebisaTvis gaCaRebul brZo-
laSi damarcxda da 1953 daxvrites.
be­ri­aS­vi­li (b e r i e v i) gi­ or­gi mi­xe­i­
lis Ze (1903_79),
avi­
a­
kon­struq­ to­ri. teq. mecn. doq­ to­ ri (1961), sa­ inJ.-teq.
sa­
msa­xu­
ris gen.-ma­ io
­r­ i. 1934_68 xelmZRvanelobda TviTmfri-
navmSeneblobis sacdel-sakonstruqtoro biuros. misi xelmZ-
RvanelobiT Seiqmna hidroTviTmfrinavebi, reaqtiuli mfri-

264
navi navebi, amfibia TviTmfrinavebi da sxv. ssrk saxelmw.
premiebis laureati (1947, 1968).
be­ri­aS­vi­li da­ viT nikolozis Ze (1921_43), ssrk-germ.
omis (1941_45) mo­ na­
wi­le. qarTveli mebrZoli, r-sac miandes
saidumlo iaraRis „katiuSas“ erT-erTi batareis me­ Tauroba.
beritaSvili ivane solomonis Ze (1884_1974), fizio­ logi,
qarTuli fiziol. skolis fuZemdebeli. ssrk (1939), saqarTv.
(1941) mecn. akademiebis da ssrk med. mecn. akad. (1944) akade-
mikosi. ssrk saxelmw. premiis laureati (1941). mravali saer-
TaS. saz-bis sapatio wevri. 1919-idan ganagebda Tsu-Si Tavis-
save daarsebul adamianisa da cxovelTa fiziol. ka­ Tedras,
1935_50 _ mis bazaze daarsebul fiziol. in-ts. b. avto-
ria mravali fundamenturi naSromisa kunTovani da nervuli
sistemis fiziologiis, umaRles xerxemlian cxovelTa qce­
visa da mexsierebis maxasiaTeblebis Sesaxeb. 1975 misi saxeli
mieniWa saqarTv. mecn. akad. fiziologiis in-ts. dakrZalulia
Tsu-is ezo-savaneSi. iqve dgas biusti (moqandake s. kakabaZe).
beriZe vukol mixeilis Ze (1883_1963), enaTmecnieri, rus­
Tvelologi. saqarTv. mecn. akad. w.-kor. (1946). mniSvnelovani
wvlili miuZRvis qarTuli samecniero terminologiis dadge-
naSi. miRebuli aqvs g. nikolaZis sax. premia (1978). dakrZalu-
lia didubis panTeonSi.
berZeniSvili nikoloz (niko) aleqsandres Ze
(1894/95_1965), istorikosi. saqarTv. mecn. akad. akademikosi
(1944), saqarTv. mecn. dams. moRvawe (1946), ssrk saxelmw.
premiis laureati (1947). 1948_65 iyo i. javaxiSvilis sax.
ist. in-tis direqtori, xolo 1951_57 _ saqarTv. mecn. akad.
vice-prezidenti. b-ma, s. janaSiasTan erTad, axali etapi Se-
qmna qarTul istoriografiaSi. misi kvlevis sfero moicavda
saqarTv. istoriis TiTqmis yvela dargsa da yvela epoqas.
dakrZalulia mTawmindis panTeonSi.
besiki (namdv. saxeli da gvari _ besarion zaqarias Ze
g a b a S v i l i) (1750_91), poeti, politikuri moRvawe solo-
mon I-is karze. Tavisi SemoqmedebiT man axali elferi Semata
qarT. satrfialo lirikas. Seqmna leqsis saxeoba, r-ic besi-
kuris saxelwodebiT damkvidrda. gardaicvala rumineTSi, q.
iasiSi, dakrZalulia iqve.
beqa opizari (XII s. II nax. _ XIII s. dasawyisi), oqromqan­
dakebeli. warmoSobiT an SemoqmedebiTi moRvaweobiT savarau-
dod opizas (klarjeTi) ukavSirdeba. Cvens dromde moaRwia
b. o-is mxolod orma namuSevarma _ anCis xatis CarCosa da
wyarosTavis saxarebis ydis moWedilobam.
beSqen opizari (XII s.), oqro­ mWedeli, beqa opizaris
ufrosi Tanamedrove. warmoSobiTa da moRvaweobiT opizasTan
(klarjeTi) unda yofiliyo dakavSirebuli. SemorCenilia misi
erTaderTi namuSevari _ berTis saxarebis ydis moWediloba.
bolqvaZe zaur emelianes Ze (1933_97), poeti, saqarTv. dams.
Jurnalisti (1983). Jurn. „niangis“ mT. redaqtori (1980_96).
leqsebis garda, werda satirul-iumoristul nawarmoebebs.
bo­ro­di­ni aleq­ san­dre por­ fi­
ris Ze (1833_87), ru­ si kom­
po­
zi­to­ ri da me­ cni­e­
ri (qi­mi­
ko­
si). med. mecn. doq­
to­
ri (1858), aka­
de­mi­ko­si (1877). qarTv. Tavadis l. gedevaniSvilis (gedeonovis)
Svili yma glexis qalisagan (Cawerili iyo rogorc Ta­ vadis
msaxuris _ porfiri borodinis Svili). b. rus. klasikuri sim-
foniisa da kvartetis erT-erTi Semqmnelia. msoflio epikuri
simfonizmis mwvervalia b-is II simfonia (1876). misi opera
„Tavadi igori“ 1898-idan idgmeba Tbilisis operis TeatrSi.
boc­va­Ze ze­ i­
nab ja­ i­di­
ris asu­ li (1944_94), msaxiobi, sa­
qarTv. dams. ar­ tis­ ti (1981). muSaobda rusTavelis TeatrSi.
gadaRebulia kinofilmebSi („ganZi“, „paliastomi“, „nergebi“).
erT-erTi mTavari roli Seasrula reJ. T. abulaZis cnobil
filmSi „monanieba“. dakrZalulia saburTalos panTeonSi.
bocvaZe luarsab gerasimes Ze (1866_1919), pedagogi, sa-
zogado moRvawe. ped. mecnierebaSi k. uSinskisa da i. gogeba­
Svilis mimdevari, moiTxovda sayovelTao savaldebulo ufaso
swavlebas mSobliur enaze. mozardi Taobis aRzrdis saqmeSi
e nci k l o p e d i a
wamyvan rols aniWebda skolas. gamoscemda Jurn. „ganaTlebas“
(1908_18). dakrZalulia didubis panTeonSi.
boWoriSvili angia Tadeozis Ze (1902_82), fsiqolo-
gi da filosofosi. saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1955),
saqarTv. mecn. akad. saz. mecn. gany-bis akademikos-mdivani
(1955_57), akad. vice-prezidenti (1957_60). didi wvlili
miuZRvis saqarTveloSi filos. anTropologiis dafuZnebaSi.
dakrZalulia didubis panTeonSi.
boWoriSvili vaxtang gabrielis Ze (1924_2002), infeq-
cionisti, saqarTv. med. mecn. akademiis wevri (1994), rus.
med. mecn. akad. w.-kor. (1988). saqarTv. mecn. dams. moRvawe
(1985), niu-iorkis mecn. akademiis wevri (1989). 1970_73
iyo saqarTv. janmrTelobis dacvis ministri. 1979 Seqmna
saqarTv. jandacvis saministros sefsisis sawinaaRmdego resp.
centri (2002-idan misi saxelobisaa), risTvisac 1985 mieniWa
saqarTv. saxelmw. premia. iyo saqarTv. parlamentis wevri
(1999_2002). daviT aRmaSeneblis gamzirze dgas b-is biusti
(moqandake g. zaqaraia). dakrZalulia didubis panTeonSi.
bo­Wo­ri­Ze mi­ xe­
il (mi­ xo) za­qa­
ri­as Ze (1873_1913), re­ vo­
lu­ ci­
ur­ i mo­ Zra­o­
bis mona­ wile ami­ er­
kav­
ka­
si­a­
Si. rsdmp kavk.
kavSiris komitetis wevri. xelmZRvanelobda avlabris ara-
legalur stambas. 1905 saTaveSi edga muSaTa SeiaraRebul
razmebs TbilisSi.
bo­xua nodar kazimiris Ze (1941_95), qirurg-angiologi.
med. mecn. doqtori (1985), prof. (1985), saqarTv. mTavari
angiologi (1982). saqarTv. samed.-biol. mecn. akademiis wevri
(1994). ikvlevda gulis iSemiuri daavadebis, mamakacTa sisxl­
ZarRvovani impotenciis, rekonstruqciuli mikroqirurgiis da
sxva sakiTxebs. mis saxels atarebs angiologiisa da sisxl­
ZarRvTa qirurgiis centri. sisxlZarRvTa qirurgiis ganvi-
TarebaSi Setanili wvlilisaTvis dajildoebulia italiis
gul-sisxlZarRvTa asociaciis oqros medliT.
brose mari felisite (1802_80), frangi orientalisti da
qarTvelologi. peterb. mecn. akad. wevri (1838). safuZveli
Cauyara mecn. qarTvelologias evropaSi. didi wvlili Seitana
qarT. enisa da lit-ris SeswavlaSi. veris daRmarTze, skverSi,
idga misi Zegli (moqandake d. miqataZe).
buaCiZe Tengiz pavles Ze (1926_94), literaturaTm-
codne, mwerali, sazogado moRvawe. filol. mecn. doqtori
(1970), profesori (1972). iyo saqarTv. kulturis minis-
tri (1960_65), saqarTv. mweralTa kavSiris pirveli mdivani
(1973_76), Tbilisis i. WavWavaZis sax. ucxo enaTa ped. in-tis
reqtori (1976_82). dakrZalulia didubis panTeonSi.
bu­a­Ci­Ze sa­ mu­el gri­ go­lis Ze (part. fsevdonimi n o e)
(1882_1918), revolucioneri, bolSeviki. Tergis sabW. resp.
saxkomsabWos Tav-re da samx. komisari. mokles mitingze gamos-
vlis dros. dakrZalulia mSobliur sof. farcxnalSi (xara-
gaulis r-ni).
bur­ki­aS­vi­li besarion (be­ sik) fi­ ru­zis Ze (1958_92),
sa­
qarTvelos erTianobisaTvis mebrZoli, eqi­ mi, mxed­ ri­
o­nis
spec­da­
niS­nu­
le­ bis sa­ni­
ta­ riu­li jgu­ fis uf­ ro­ si. dajildoe-
bulia vaxtang gorgaslis I xarisxis ordeniT. dakrZalulia
saburTalos ZmaTa sasaflaoze.
bur­Zgla mi­ xe­il (ba­ Cu­ki) mi­
xe­
i­lis Ze (1971_92), saqar­
Tvelos erTianobisaTvis mebrZoli, Tbi­ li­ sis mxed­ ri­
o­nis
raz­mis wevri. daiRupa afxazeTSi, sof. kolxidasTan. dajil-
doebulia vaxtang gorgaslis I xarisxis ordeniT.
buSi jorj (d. 1946), amerikis SeerTebuli Statebis 43-e
prezidenti, aSS prezidentis jorj herbert uoker buSis
ufrosi vaJi. respublikeli. 1994 da 1998 airCies texasis
Statis gubernatorad. 2000 gaxda aSS prezidenti. 2004 sap-
rezidento arCevnebSi xelmeored gaimarjva. gansakuTrebuli
wvlili miuZRvis saqarTv._aSS-is urTierTTanamSromlobis
ganviTarebaSi. 2005 maisSi estumra Tbiliss.
bu­xa­i­Ze mi­
xe­il aleq­ san­dres Ze (1904_42), ka­ pi­
ta­ni, ssrk-germ.
omis (1941_45) gmi­ ri. daiRupa sof. pravourvanskis ganTavisuf­
lebis dros. i. abaSiZem miuZRvna leqsi „kapitani buxaiZe“
(1942), r-ic umalve gavrcelda xalxSi da simRerad iqca.
beTlemis macxovris Sobis eklesia.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
265
Zveli Tbilisis erT-erTi kuTxe.

268
gabaSvili giorgi (gigo) ivanes Ze (1862_1936),
g fermweri, ax. qarTuli realisturi mxatvrobis
erT-erTi fuZemdebeli. saqarTv. sax. mxatvari
(1929). Tbilisis samxatvro akademiis erT-erTi
damaarsebeli da pirveli profesori (1922-idan).
bataluri da Janruli mxatvrobis, peizaJis, naturmortis
pioneri saqarTveloSi.
gabaSvili (qaliSvilobis gvari _ T a r x n i S v i l i)
ekaterine revazis asuli (1851_1938), mwerali da sazogado
moRvawe. Jurn. „jejilis“ erT-erTi damaarsebeli (1890).
didia misi damsaxureba qarT. sabavSvo lit-ris ganviTarebaSi.
dakrZalulia didubis panTeonSi.
gabaSvili vladimer mixeilis Ze (1921_2000), nevropa-
Tologi. saqarTv. med. mecn. akademiis wevri (1994). 1984_89
iyo akad. p. sarajiSvilis sax. klinikuri da eqsper. nev-
rologiis in-tis direqtori, 1984_90 _ ssrk med. mecn.
akad. nevrologiis samecn. sabWos Tav-ris moadgile. 1984
epilefsiis problemis SeswavlisaTvis mieniWa saqarTv. sa­
xelmw. premia.
ga­bes­ki­ria viq­ tor ipa­ tis Ze (1903_64), po­ e­
ti, dra­ ma­
tur­ gi. sa­qarTv. xe­ lovn. dams. moR­va­we (1961). wlebis ganmav­
lobaSi xelmZRvanelobda saqarTv. mweralTa kavSiris dram.
seqcias. qarT. Teatrebis repertuarSi Sedioda g-s mravali
piesa. dakrZalulia didubis panTeonSi.
ga­bri­e­li (eris­ ka­
co­ba­
Si _ ge­ ra­
si­me maq­si­
mes Ze q i q o Z e)
(1825_96), saeklesio da sazogado moR­ va­
we, mo­az­rov­
ne, pe­­
da­­
go­gi, fsi­ qo­
lo­ gi, ime­re­
Tis epis­ko­ po­
si. g-is 1858 peter-
burgSi gamoqveynebul naSrom „cdiseuli fsiqologiis sa-
fuZvlebs“ (rus. enaze) rus. seminariebSi didxans iyenebdnen
sas­wavlo saxelmZRvanelod. erovn.-gan­ maT. mo­Zra­
o­bis aqt. mo­na­
wi­le. 1995 qarTulma marTlmadidebelma ek­ le­si­
am wmin­da­
nad
Se­­
ra­cxa. wmin­ da mRvdel­ mTa­va­
r gabrielis xsenebis dRea 7
Tebervali. dakrZalulia gelaTis RvTismSoblis eklesiaSi.
ga­ga­ri­ni iu­ ri aleq­ sis Ze (1934_68), ru­ si sabW. kos­
mo­navt-
mfri­na­vi. pir­ve­
li ada­ mi­
a­
ni, r-ic kos­ mos­Si ga­frin­ da 1961 w.
12 IV. pol­ kov­ni­
ki, sabW. kav­Si­
ris gmi­ ri (1961). tragikulad
daiRupa sawvrTneli frenis dros. g-is saxeli ewoda q.
gJatsks (rus. federacia), mTvaris erT-erT kraters, agreTve,
erT-erT mcire cTomils.
gamrekeli daviT aleqsandres Ze (1911_77), momRerali
(baritoni), saqarTv. sax. artisti (1943), rus. xelovn. dams.
moRvawe (1951). ssrk saxelmw. premiis laureati (1950).
Tbilisis operisa da moskovis akad. didi Teatris solisti.
eweoda ped. moRvaweobasac. gadaRebulia kinofilmSi „jur-
Rais fari“ (1944). dakrZalulia didubis panTeonSi.
gamrekeli irakli ilias Ze (1894_1943), scenografi,
qarTuli saTeatro mxatvrobis erT-erTi fuZemdebeli.
saqarTvelos xelovn. dams. moRvawe (1934). didi wvlili mi-
uZRvis Tbilisis SoTa rusTavelis sax. Teatris Semoqmedebi-
Ti stilis SemuSavebaSi. dakrZalulia didubis panTeonSi.
gamsaxurdia zviad konstantines Ze (1939_93), saqarT-
velos pirveli prezidenti, mwerali, mTargmneli, litera­
turaTmcodne. filol. mecn. doqtori (1991). g. iyo qarT.
erovn.-ganmaT. moZraobis gamoCenili moRvawe, risTvisac idev­
neboda sabW. reJimis mier. 1990 noemberSi gaxda saqarTv.
uzenaesi sabWos Tav-re. misi ZalisxmeviT, 1991 w. 31 mar-
tis referendumis safuZvelze, 9 aprils uzenaesma sabWom
saqar­Tvelos damoukideblobis deklaracia miiRo. imave wlis
26 maiss g. saqarTv. prezidentad airCies. Tbilisis omis
(1991_92) Sedegad g-m dakarga Zalaufleba da saqarTvelo
e nci k l o p e d i a
datova. 1993 das. saqarTveloSi Camovida. xelisuflebis
aRd­ genis mcdeloba marcxiT damTavrda. daiRupa tragikulad.
dakrZaluli iyo q. groznoSi. 2007 g-s neSti Camoasvenes
TbilisSi da mTawmindis panTeonSi dakrZales. g-s saxelo-
bisaa monakveTi mtkvris marjv. sanapiroze.
gamsaxurdia konstantine simonis Ze (1891_1975), mwe­ rali,
SoTa rusTavelis sax. saxelmw. premiis laureati (1965).
saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1944). misma romanebma da
novelebma mniSvnelovani roli Seasrula qarT. mxatvruli
azrovnebis ganviTarebasa da erovn. TviTSegnebis ganmtkicebaSi.
g-s samwerlo dideba dakavSirebulia ist. Janris romanTan
(„didostatis konstantines marjvena“, „daviT aRmaSenebeli“
da sxv.). z. faliaSvilis quCaze, misive saxelobis skverSi,
dgas g-s Zegli (moqandake T. kikaliSvili). dakrZalulia
Tavisi saxlis _ „kolxuri koSkis“ _ ezoSi (mis.: galis
19).
ga­myre­li­Ze irak­ li daviTis Ze (1908_71), sof­ lis me­ urn.
mecn. doq­ to­ri, pro­fe­so­ri. wlebis manZilze iyo anaseulis
Caisa da subtropikul kulturaTa sakavSiro samecn.-kvl. in-
tis direqtoris moadgile.
gamyreliZe petre dianozis Ze (1903_79), geologi,
saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1960), saqarTv. mecn. dams.
moRvawe (1962), saqarTv. saxelmw. premiis laureati (1973).
saqarTvelosa da kavkasiis regionuli geologiisa da teq-
tonikis TvalsaCino mkvlevari. 1955_78 iyo geologiuri in-
tis direqtori, ssrk geologTa erovnuli komitetis (1973-
idan) da safr. geol. saz-bis wevri. dakrZalulia saburTa-
los panTeonSi.
ga­mcem­li­Ze So­ Ta le­ va­
nis Ze (1922_45), sabW. kav­ Si­ris
gmi­­
ri (1945), gvar­ di­is um­ cro­si serJan­ ti. ssrk-germ. omis
(1941_45) dros monawileobda minskis ganTavisuflebaSi.
q. aulovenenTan (aRm. prusia) gamarTuli brZolebisas misi
aTeuli pirveli SeiWra qalaqSi da gza gauxsna satanko
meqanizebul SenaerTs. gadamwyvet brZolaSi g. xelyumbarebiT
Seuvarda mtris tanks da gmirulad daiRupa.
gani (hani), senatori. 1837 moavlines ruseTidan saqarT-
veloSi glexobis mdgomareobis adgilze Sesaswavlad. igi
iZulebuli gaxda xazgasmiT aReniSna glexebis cxovrebis mZi­
me pirobebi. 1841 general e. golovinTan erTad xeli moawera
amier­ kavk. mxaris gardaqmnis angariSs. g. 40-ian wlebSi xelm­
ZRvanelobda „Tbilisis gareubnebis momwyob komisias“.
ga­ri­yu­li (namdv. gva­ ri _ T a T e i S v i l i - r a t i a n i s a)
ma­
ri­ am lu­ kas asu­li (1883_1960), mwe­ ra­li. xalxosani. wer-
da moTxrobebs, narkvevebs, romanebs. mniSvnelovani wvlili
Seitana sabavSvo da saymawvilo lit-ris ganviTarebaSic.
dakrZalulia didubis panTeonSi.
Zme­bi ga­riS­vi­le­bi: ni­ ko­loz sa­bas Ze (1875_1918) da ste­
fa­ne sa­ bas Ze (1870_1935), re­ vo­
lu­ci­
ur­ i mo­Zra­
o­bis aqt. mo­ na­
wi­le­ ebi. 1918 wlis 10 Teb. TbilisSi, aleqsandres baRSi gama-
rTul muSaTa da jariskacTa mitingze, r-is organizatorebi
Zmebic iyvnen, nikolozi _ sasikvdilod, xolo stefane mZimed
daiWra. SemdgomSi stefane Tbilisis sabWos deputati gaxda,
1929 Sromis gmiris wodeba mieniWa.
ga­frin­da­u­li zez­ va, saxalxo gmiri, yi­ zil­ baS da­mpyrob­ Ta
wi­na­
aR­ mdeg ka­ xe­
Tis ajan­ ye­
bis (1660) erT-er­ Ti xel­ mZRva­ ne­
li, Tu­ Se­bis be­
la­di. moixsenieba xalx. poeziaSi, aseve vaJa-
fSavelas poema „baxtrionSi“.
gafrindaSvili nona terentis asuli (d. 1941), moW-
adrake, saerTaS. didostati (1976), pirveli saerTaS. di-
dostati qali (1978) vaJTa Soris. xuTgzis msoflio Cempioni
konstantine gamsaxurdias Zegli.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
269
 e nci k l o p e d i a
270
(1962, 1965, 1969, 1972, 1975), qalTa saWadrako olimpiade- ger­ce­ni aleq­ san­
dre iva­ nes Ze (1812_70), ru­ si mwe­ra­
li,
bis TerTmetgzis Cempioni, evropis qveynebis CempionTa Tasis pub­li­ cis­ti, fi­ lo­ so­fo­si, revolucioner-demokrati. g-is
mflobeli qalTa Soris (1969, 1972), saqarTv. erovn. olim- filos. naSromebidan umTavresia „werilebi bunebis Seswavlis
piuri komitetis pirveli prezidenti, saqarTv. Wadrakis fe­ Sesaxeb“. g-Tan piradi urTierToba hqonda araerT qarTvel
deraciis Tanaprezidenti. Tbilisis sapatio moqalaqe (2000). moRvawes, m. S. s. dodaSvils, i. mamacaSvils, n. nikolaZes.
g-is saxelobisaa Wadrakis sasaxle. masTan gansakuTrebiT axlos iyo n. nikolaZe, r-mac ramdenime
gaxokiZe akaki melitonis Ze (1909_64), qimikosi, bioor- statia gamoaqveyna g-isa da n. ogariovis mier gamocemul gaz.
ganuli qimiis qarTuli skolis fuZemdebeli, qim. mecn. doq- „kolokolSi“.
tori (1947), profesori (1950). g. iyo naxSirwylebis qimiis gvetaZe raJden maTes Ze (1897_1952), mwerali. iyo Jurn.
erT-erTi fuZemdebeli yof. ssrk-Si. daamuSava disaqaridebis „droSis“ redaqtori (1930), gamomc. „federaciis“ direq-
miRebis origin. meTodi, r-ic msoflio samecn. lit-raSi tori (1935_50). werda simbolistur-dekadentur, Semdeg ki
„gaxokiZis sinTezis“ saxeliTaa cnobili. Tavisi drois problemebis amsaxvel leqsebs. dakrZalulia
gaxokiZe mixeil levanis Ze (1909_73), sabW. kavSiris gmiri didubis panTeonSi.
(1942). gmiroba mieniWa ssrk-germ. omSi (1941_45) sevastopo- giviSvili daviT solomonis Ze (1850_1916), aSuRi, Zveli
lis dacvisas gamoCenili mamacobisaTvis. demobilizaciis Sem- Tbilisis qalaquri poeziis warmomadgeneli. mis leqsebze
deg muSaobda xelmZRvanel sameurneo Tanamdebobebze. dakrZa- Seiqmna simRerebi. g-is SemoqmedebisTvis damaxasiaTebelia bo-
lulia saburTalos panTeonSi. hemuri ganwyobileba, Zmoba-vaJkacobis kulti, satrfialo da
gegeWkori aleqsi aleqsandres Ze (part. fsevdonimi _ s a ­ soc. Tematika. dakrZalulia petre-pavles sasaflaoze.
S a) (1887_1928), Tbilisis revkomis Tav-re (1921_22), saq. giorgi V b r w y i n v a l e, saqarTvelos mefe 1318_46, deme-
ssr Sinagan saqmeTa sax. komisari (1922_23), miwaTmoqmedebis tre II Tavdadebulis Ze. samefo taxtze asvlis Semdeg qveyana
sax. komisari (1924), saqarTv. saxkomsabWos Tav-ris moadgi­ gaaTavisufla monRolTa aswlovani batonobisagan da aRadgi-
le (1922-idan), saqarTv. da ssrk cakis wevri. aqtiurad ibr­ na misi polit. mTlianoba. g. V-is mefobis dros qarTvelebma
Zoda saqarTv. demokr. respublikis winaaRmdeg. ierusalimSi Tavisuflad Sesvlis ufleba moipoves. misive
gedevaniSvili giorgi konstantines Ze (1883_1957), mecni­ xelmZRvanelobiT TbilisSi Seiqmna sakanonmdeblo Zeglebi:
eri liTonTa teqnologiis dargSi. saqarTveloSi umaRlesi „xelmwifis karis garigeba“ da „Zeglis deba“.
teq. ganaTlebis erT-erTi fuZemdebeli. saqarTv. mecn. akad. gi­or­gi aTo­ne­li (uf­ ro me­ tad cno­ bi­
lia g i o r g i
w.-kor. (1944), saqarTv. mecn. da teq. dams. moRvawe (1943). m T a w m i d e l i s sa­xe­liT) (1009_65), sa­ su­li­ e­
ro da sa­ zo­
monawileobda qarT. teq. terminologiis SeqmnaSi. ga­
do moR­ va­
we, mwe­ra­li, mTar­ gmne­
li, erovn. kul­ tu­ris mo­
geideni login petres Ze (1772_1850), grafi, rusi ad- a­
ma­
ge. aTo­ nis iver­ Ta mo­ nas­tris wi­ nam­
ZRva­ ri, sazRvargareT
mirali (1833). erovnebiT holandieli. 1795-idan iyo rus. moRvawe qarTvelTa samecn.-lit. saqmianobis sulisCamdgmeli.
samsaxurSi. monawileobda rus. flotis sabrZolo moqmede- qarTulma marTlmadidebelma eklesiam g. a. wmindanad Se-
bebSi, m. S. uSakovis laSqrobaSi (1798_1800) da navarinos racxa. Rirsi giorgi maSeneblis (aTonelis) xsenebis dRea
brZolaSi (1827). 10 agvisto.
ge­lo­va­ni ar­ Cil viq­to­
ris Ze (1915_78), sa­
inJin­
ro ja­ re­
bis gi­or­gi me­rCu­le, X s. mwe­ ra­li, tao-klar­ je­
Tis li­
mar­Sa­
li. le­ni­
nu­ri (1968) da sa­
xelmw. (1977) pre­mi­
e­
bis la­u­ te­ra­tu­ ru­li sko­ lis warmo­ mad­ge­
ne­
li. moRvaweobda xanZTis
re­a­
ti. 1953 daniSnes ssrk samx.-sazRvao Zalebis mT. sammarT- savaneSi. misi msoflmxedveloba sainteresoa qarT. saz. da
velos ufrosad, 1962-idan sapasuxismgeblo Tanamdebobebi filos. azrovnebis istoriis TvalsazrisiT. avtoria hagi-
ekava ssrk saraketo jarebSi, 1974-idan iyo ssrk Tavdacvis ografiuli nawarmoebisa „grigol xanZTelis cxovreba“.
ministris moadgile mSeneblobisa da jarebis dabinavebis gi­or­gi Wyon­di­de­li, g i o r g i W y o n d i d e l - m w i g ­
dargSi. dakrZalulia moskovSi, `novodeviCies~ sasaflaoze. no­ b a r T u x u c e s i (g. da­axl. 1118), sa­ qar­Tve­los sa­ me­
fo ka­
Tbi­lis­Si, vaJa-fSavelas prospeqtze, dgas g-is biusti (mo- ris va­ zi­ri (daaxl. 1104_18), Wyon­ di­del-mwig­ no­bar­Tu­
xu­ce­
sis
qandake m. berZeniSvili). sa­
xe­los pirveli mflo­ be­
li. da­ viT aR­ ma­
Se­neb­
lis politikis
gelovani mirza (revaz) gedeonis Ze (1917_44), poeti, So­ Ta gamtarebeli. qmediT monawileobas iRebda qveynis marTva-
rusTavelis sax. saxelmw. premiis laureati (1975, sikvdilis gamgeblobaSi.
Semdeg). mis poeziaSi aisaxa saqarTv. mdidari kul­ turuli glin­ka mi­ xe­
il iva­ nes Ze (1804_57), ru­ si kom­ po­
zi­
to­ri,
warsuli da awmyo. aqvs samijnuro leqsebi. daiRupa ssrk-germ. ru­su­ li kla­ si­
ku­ri mu­ si­
kis erT-erTi fu­ Zem­
de­be­li. mis Semo-
omSi. dakrZalulia belorusiaSi. g-is saxelobisaa Tbilisis qmedebaSi pirvelad aisaxa kavkasiuri Tematika. g-s romanss
erT-erTi b-ka. axalgazrdul qalaq Jiuli SartavaSi idga „nu mRer lamazo“, safuZvlad daedo qarTuli melodia. 1880
g-is Zegli (moqandake g. Sxvacabaia, daikarga 1998). Tbilisis operis scenaze daidga misi operebi „ivan susanini“
gelfmani gesia mironis asuli (1855_82), rusi revolu- da „ruslan da liudmila“. g-m udidesi gavlena moaxdina
cioner-teroristi, xalxosani. rus. imperator aleqsandre II- Semdgomi Taobis rus kompozitorebze.
ze TavdasxmaSi monawileobisaTvis (1881) miusajes CamoxrCo- gmaineri herman (1919_86), arasamTavrobo organizaciis
ba, magram fexmZimobis gamo samudamo katorRiT Seucvales. SOS-bavSvTa soflis daarsebis iniciatori. organizaciis mi-
gerSuni grigol andreis Ze (1870_1908), eserTa parti- zania daexmaros obol da mSobelTa mzrunvelobas moklebul
is erT-erTi damaarsebeli da lideri. „mebrZoli organiza­ bavSvebs. g-ma pirveli „bavSvTa soflis“ mSenebloba daiwyo
ciis“ organizatori da xelmZRvaneli. 1903 daapatimres. 1904 tirolis patara qalaq imstSi (avstria), Semdeg asociaciisa
sikvdili miusajes, rac Semdeg samudamo katorRiT Seucvales. da h. gmaineris sax. fondis daxmarebiT aseTi „bavSvTa sofle-
1906 moaxerxa Sliselburgis cixidan gaqceva. gardaicvala
sazRvargareT. giorgi (gigo) g a b a S v i l i .
`Z v e l i T b i l i s i s k u T x e ~.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
271
 e nci k l o p e d i a
272
bi“ daarsda sxvadasxva qveyanaSi. saqarTveloSi SOS-bavSvTa
sofeli `Tbilisi~ gaixsna 1996 (mis.: h. gmaineris 1).
gobro­ni­Ze aleq­ si (ale­
ko) aleq­ san­
dres Ze (1941_92), sa­
me­
ur­neo mu­
Sa­
ki. iyo saqarTv. kompartiis q. Tbilisis gldanis
r-nis saxalxo kontrolis Tav-re. g-is saxels ukavSirdeba
gldanis r-nis keTilmowyoba da ekon. ganviTareba. dakrZalu-
lia saburTalos panTeonSi.
gogebaSvili iakob simonis Ze (1840_1912), pedagogi,
saqarTveloSi mecn. pedagogikis fuZemdebeli, qarTuli sa-
bavSvo literaturisa da presis mamamTavari, sazogado moR-
vawe, publicisti, qarTvelTa Soris wera-kiTxvis gamavr-
celebeli saz-bis erT-erTi damfuZnebeli da materialuri
Semwe, „deda enis“ da „bunebis karis“ avtori. 1965 g-is
saxeli ewoda ped. mecnierebaTa samecn.-kvl. in-ts. dakrZalu-
lia mTawmindis panTeonSi.
gogiberiZe mose ivanes Ze (1897_1949), filosofosi, Tsu-
is profesori (1930-idan). misi ZiriTadi Sromebi exeba filos.
istorias, Semecnebis Teoriis aqtualur sakiTxebs, bunebis­
metyvelebis filosofias. didi wvlili Seitana saqarTveloSi
Tanamedrove filos. ZiriTadi principebis dafu­ Znebis saqme-
Si, naTelyo rusTavelis msoflmxedvelobis kavSiri qarT.
qrist. mwerlobasTan da, saerTod, qrist. kulturasTan. iyo
represirebuli, gardaicvala aqtiubinskSi (yazaxeTi), 1954
gadmoasvenes TbilisSi.
gogliZe viqtor arsenis Ze (1905_64), moWadrake. pirveli
qarTveli sportis ostati (1930) WadrakSi, saerTaSoriso
ostati (1950), ssrk sportis dams. ostati (1941). sakav-
Siro kategoriis msaji (1949). Tbilisis Cempioni, saqarT-
velos Cempioni (1928), ssrk Cempionatis samgzis monawile.
saqarTv. Wadrakis federaciis Tav-re (1936_56). misi Taos-
nobiT gaixsna bavSvTa saWadrako skola TbilisSi (1957).
go­go­la­u­ri aleqsi, yi­ zil­ baS da­mpyrob­
Ta wi­na­
aR­mdeg ka­
xe­
Tis ajan­ye­
bis (1660) gmi­ri. fSa­vel­Ta raz­mis me­
Ta­u­
ri.
gogoli nikoloz vasilis Ze (1809_52), rusi mwerali,
klasikosi. amxelda rus. TviTmpyrobelur-biurokratiuli
maqsim gorkis Zegli.
mmarTvelobis sistemas. es Tema ufro farTo masStabiTaa
ganzogadebuli mis dram. nawarmoebSi „revizori“. g-is mniSv­ sazogadoebrivi mmarTvelobis Sesaxeb“, r-is ZaliTac qalaqis
nelovani qmnilebaa romani-poema „mkvdari sulebi“. TbilisSi mosaxleobis zedafenas ufleba mieca Seeqmna qalaqis gamgeoba
9 aprilis sax. baRSi idga misi biusti (moqandake f. xodo- qalaqisTavisa da eqvsi `xmosnis~ SemadgenlobiT.
roviCi). daikarga 1990. gonaSvili hamlet dimitris Ze (1928_85), momRerali,
goTua levan parTenis Ze (1905_73), mwerali. 1921 Teber- saqarTv. sax. artisti (1980). 1953_69 saqarTv. simRerisa da
valSi moxalised ibrZoda kojorTan. monawileobda 1924 cekvis saxelmw. ansamblis wamyvani momRerali iyo, 1969_85
w. ajanyebis mzadebaSi. antisabWoTa saqmianobis braldebiT ansambl „rusTavSi“ moRvaweobda. hqonda iSviaTi silamazis,
sxvadasxva dros sasjels ixdida Soreul cimbirSi. werda rbili tembris xma, virtuozuli saSemsruleblo teqnika.
moTxrobebs, dramebs, ist. romanebs. avtoria cnobili ro- dakrZalulia didubis panTeonSi.
manisa `gmirTa varami~. dakrZalulia mcxeTaSi, samTavros gorki maqsim (namdv. gvari da saxeli _ peSkovi aleqsi
taZris ezoSi. maqsimes Ze) (1868_1936), rusi mwerali da sazogado moRvawe,
gokieli ivane (vano) rafielis Ze (1899_1972), kompozi- sabWoTa literaturis fuZemdebeli. erTxans cxovrobda Tbi-
tori da pedagogi, saqarTv. sax. artisti (1969). iyo saqarTv. lisSi (1891-idan). aq daibeWda misi pirveli moTxroba „ma­kar
kompozitorTa kavSiris gamgeobis Tav-re (1938_42), Tbilisis Cudra“. misi ideologiis CamoyalibebaSi didi roli iTamaSa
saxelmw. konservatoriis direqtori (1942_44), saqarTvelo- qarT. demokr. inteligenciis warmomadgenlebTan siaxlovem. t.
Si simfoniuri orkestris erT-erTi fuZemdebeli. dawerili granelis quCaze dgas g-s Zegli (moqandake a. TofuriZe).
aqvs opera „patara kaxi“ (1942) da sxv. dakrZalulia didubis gociriZe nikoloz (niko) simonis Ze (1872_1949), msa­
panTeonSi. xiobi, saqarTv. sax. artisti (1924). muSaobda rusTavelisa da
golovini evgeni aleqsandres Ze (1782_1858), rusi samx. da marjaniSvilis TeatrebSi. gamoirCeoda didi komediuri niWiT,
saxelmw. moRvawe. infanteriis generali (1839). kavk. mTavar­ scenuri momxibvlelobiT. dakrZalulia didubis panTeonSi.
mmarTveli da jarebis mTavarsardali (1838_42). aqtiur sao- goZiaSvili vasil (vaso) daviTis Ze (1905_76), msaxiobi,
mar operaciebs awarmoebda Samilis winaaRmdeg. ganamtkica rus. saqarTv. (1953) da ssrk (1958) sax. artisti, SoTa rusTave-
gavlena kavkasiaze. mis dros SemuSavda debuleba „Tbilisis lis sax. saxelmw. premiis (1971) da ssrk saxelmw. premiis
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
aleqsandre griboedovis Zegli.
(1952) laureati. 1924_30 iyo rusTavelis Teatris, 1930-
idan gardacvalebamde _ marjaniSvilis Teatris msaxiobi.
g. gamoirCeoda mkafio aqtioruli individualobiT, maRali
prof. ostatobiT. didi Rvawli miuZRvis qarTuli saestrado
xelovnebis ganviTarebaSic. iyo estradis msaxiobTa I sakav-
Siro konkursis laureati. warmatebiT moRvaweobda kinoSic.
2006 g-is saxeli ewoda a. yazbegis gamzirze mdebare wiTel
baRs. dakrZalulia didubis panTeonSi.
graneli terenti samsonis Ze (namdv. gvari _ k v i r k v e -
l i a) (1897_1934), poeti, TvalsaCino lirikosi. cxovrebis
mZime pirobebma g-is poeziaSi martoobis da ganwirulobis
gancda Semoitana. dakrZaluli iyo petre-pavles sasaflaoze,
1987 gadaasvenes didubis panTeonSi.
griboedovi aleqsandre sergeis Ze (1795_1829), rusi
mwe­
rali da diplomati. msaxurobda diplomatiur moxeled
TbilisSi (1822-idan). colad SeirTo a. WavWavaZis asuli ni­no.
TbilisSi cxovrebis dros g. nayofier SemoqmedebiT da sa-
zogadoebriv muSaobas eweoda. aq dawera „mgzavris werilebi“,
ori aqti komediisa „vai Wkuisagan“ da sxv. g-is saxelobisaa
Tbilisis saxelmw. rus. dram. Teatri. mtkvris marcx. sana-
piroze dgas misi Zegli (moqandake m. merabiSvili). dakrZalu-
lia mTawmindis panTeonSi.
gri­gol xan­ZTe­li (759_861), sasuliero moRvawe da
mwerali, tao-klarjeTis samonastro mSeneblobis organi-
18. q e
273
lado gudiaSvilis Zegli.
zatori. g. x-is ZalisxmeviT xanZTa qarTuli mwignobro-
bis mniSvnelovan kerad iqca. misi cxovreba da moRvaweoba
vrclad aRwera giorgi merCulem. qarTulma marTlmadide-
belma eklesiam igi wmindanad Seracxa. Rirsi mamis grigol
xanZTelis xsenebis dRea 18 oqtomberi.
grizodubova valentina stefanes asuli (1910_93), mfri-
navi, sabW. kavSiris gmiri (1938), polkovniki (1943). 1938 p.
osipenkosa da m. raskovasTan erTad ant-37 TviTmfrinaviT Zirs
dauSveblad gadafrinda moskovidan Soreul aRmosavleTSi, ri-
Tac daamyara saerTaS. rekordi qalTa Soris Sors frenaSi.
gri­ne­vic­ki ig­ na­
ti io­
a­
xi­
mis Ze (1855/56_81), ru­
si re­vo­
lu­ ci­on­e­
r-teroristi. „narodovoleci“. 1881 „narodnaia vo-
lias“ aRmasr. komitetis gadawyvetilebiT yumbaris afeTqe-
biT mokla rus. imperatori aleqsandre II da TviTonac sasi­
kvdilod daiWra.
griSaSvili (namdv. gvari _ m a m u l a i S v i l i) ioseb
grigolis Ze (1889_1965), poeti, sazogado moRvawe. saqarTv.
sax. poeti (1959), saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1946).
g. werda qalaquri yofis amsaxvel da intimur-satrfialo
leqsebs. STambeWdavad aRwerda Tbilisis koloritul war-
suls da Tanamedroveobas. didi amagi dasdo sabavSvo lit-ris
ganviTarebasac. sayuradReboa g-is lit. gamokvlevebi, Tar­
gmanebi da sxv. g-is saxelobisaa Tbilisis istoriis saxelmw.

274
muzeumi. mis yofil saxlSi, xarfuxSi, gaxsnilia g-is b-ka-
muzeumi (mis.: algeTis 1). dakrZalulia mTawmindis panTeonSi.
gro­mo­vi mi­ xe­
il mi­
xe­
i­lis Ze (1899_1985), avi­a­
ci­
is gen.-
pol­kov­
ni­
ki (1944), sabW. kavSiris gmi­ ri (1934). 1937 a.
iumaSevsa da s. danilinTan erTad Zirs dauSveblad gada­
frinda marSrutiT: moskovi_Crd. polusi_aSS. ssrk-germ. omis
(1941_45) dros iyo sxvadasxva frontis samx.-sahaero Zalebis
sardali.
gruzinski (b a g r a t i o n i) petre petres Ze (1920_84),
poeti da dramaturgi. saqarTv. xelovn. dams. moRvawe (1979).
bagrationTa samefo gvaris STamomavali. g-is scenarebze Seiqm-
na araerTi qarT. filmi, mus. komedia. misi bevri leqsi simRe-
rad iqca. dakrZalulia mcxeTaSi, sveticxovlis taZarSi.
gudiaSvili lado (vladimer) daviTis Ze (1896_1980),
fermweri, grafikosi, Teatrisa da kinos mxatvari. saqarTv.
(1958) da ssrk (1972) sax. mxatvari. SoTa rusTavelis sax.
saxelmw. premiis laureati (1965). Tbilisis sapatio moqa­
laqe (1979). g-s didi wvlili miuZRvis Tanamedrove qarT.
ferweris ganviTarebaSi. misi moxatulia qaSveTis eklesiis
sakurTxeveli, manve daasuraTa rusTavelis vefxistyaosani
(1934), sulxan-sabas „sibrZne sicruisa“ (1939). saerTaS.
astron. kavSirma r. vestis mier aRmoCenil mcire cTomils
g-is saxeli uwoda. dakrZalulia mTawmindis panTeonSi. sa-
flavze dgas Zegli (moqandake e. amaSukeli). g-is Zegli dgas,
agreTve, cxra aprilis sax. baRSi (moqandake d. miqataZe).
lado g u d i a S v i l i .
Tevzi `cocxali~.
e nci k l o p e d i a
gudoviCi ivane vasilis Ze (1741_1820), rus. armiis gen.-
feldmarSali (1807), grafi (1797). saqarTv. mTavarmmarTveli
da jarebis mTavarsardali (1806_09). daipyro baqos, Saqisa
da derbendis saxanoebi.
gu­lia di­ mit­ri io­ se­
bis Ze (1874_1960), afxa­ zi mwe­
ra­
li,
afx. lit-ris fu­ Zem­
de­
be­li. afx. sax. po­e­
ti (1937). k. maWa-
varianTan erTad rus. grafikis safuZvelze Seadgina afx.
an­
bani. g-m afxazurad Targmna vefxistyaosani da sxv. Tbi-
lisSi, md. mtkvarze, aris misi saxelobis xidi-akveduki, d.
gulias quCaze dgas misi Zegli (moqandake v. ivanba).
gulisaSvili vasil zaqarias Ze (1903_79), metyeve-eko­
logi, saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1946), saqarTv. mecn.
dams. moRvawe (1955). 1945-idan xelmZRvanelobda Tbilisis
satyeo in-ts, iyo saqarTv. mecn. akad. bunebis dacvis komisiis
Tav-re, saqarTv. saxelmw. premiis laureati (1974). 1980
g-is saxeli ewoda saqarTv. samTo metyeveobis samecn.-kvl.
in-ts. dakrZalulia saburTalos panTeonSi.
gu­lua gia abibos Ze (1956_94), satransporto policiis
mTa­­
vari sammarTvelos ufrosi, gen.-maiori (1992). dajil-
doebulia vaxtang gorgaslis III xarisxis ordeniT. misi
saxeli miniWebuli aqvs specdaniSnulebis samx. razms. mokles
teroristebma. dakrZalulia saburTalos panTeonSi.
gunia valerian levanis Ze (1862_1938), msaxiobi, reJisori,
dramaturgi, kritikosi, Teatr. moRvawe. saqarTv. sax. artis­
ti (1933). qarT. Teatris TvalsaCino istorikosi da Teore-
tikosi. didi wvlili miuZRvis qarT. TeatrSi realis­ turi
mimarTulebis damkvidrebasa da qarTv. profesional msa­ xiobTa
aRzrdaSi. dakrZalulia didubis panTeonSi.
guramiSvili daviT giorgis Ze (1705_92), poeti. aRor­
Zinebis xanis TvalsaCino warmomad­ geneli. Wabukobisas lekeb­
ma moitaces, tyveobidan gaiqca da sicocxlis bolomde
_ ruseTSi, Semdeg ki ukrainaSi cxovrobda. g-is filos.,
didaqt.-saganmanaTleblo Janris leqsebma, ist.-patr. da sayo­
facxovrebo xasiaTis orma poemam Cvenamde moaRwia erTaderTi
avtobiografiuli krebulis „daviTianis“ saxiT. gardaicvala
ukrainaSi, mirgorodSi. dakrZalulia iqve, RvTismSoblis
miZinebis taZris ezoSi. g-is saxelobisaa metros erT-erTi
sadguri. i. WavWavaZis gamzirze dgas misi Zegli (moqandake m.
berZeni­Svili).
gur­ge­ni­Ze gi­ or­gi (guga) re­va­
zis Ze (1965_93), saqarTve­
los erTianobisaTvis mebrZoli, le­ i­
te­nan­
ti, sa­tran­
spor­
to
po­li­ci­is mTavari sammarTvelos Ta­ nam­
Sro­me­
li. ibrZoda sama-
Cablosa da afxazeTSi, daiRupa sof. gumisTasTan. dajildoe-
bulia medliT „mxedruli mamacobisaTvis“.
gurgulia inola lukas asuli (1929_77), momRerali,
kompozitori, inglisuri enis specialisti. daaarsa qalTa
vokaluri trio. ansamblSi gansakuTrebuli emociuri muxti
Sehqonda mis sakuTar simRerebs, r-ebic dResac didi popula-
robiT sargeblobs. dakrZalulia saburTalos panTeonSi.
gu­ri­e­li ma­ mia da­vi­
Tis Ze (1836_91), po­ e­
ti. mis poezias
romantikosebisa da Tergdaleulebis gavlena etyoba. ZiriTadi
motivia patriotizmi. mouwyobeli saz. da piradi cxovrebis
gamo mis leqsebSi aisaxa martoobiT da siRaribiT gamowveuli
sulieri gancdebi, melanqolia. g-is cnobili leqsia „adamia­
ni“. misi fsevdonimi iyo „fazeli“.
daviT guramiSvilis Zegli.
2. q e
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
dadiani Salva nikolo­ zis Ze (1874_1959), mwe­
d rali, dramaturgi, msaxiobi. saqarTv. sax. artisti
(1923). TbilisSi daaarsa qarTvel msa­
Siri (1917), xelmZRvanelobda saqarTv. xe­
xi­
obTa kav-
lov­
mTavar sammarTvelos (1928-idan), Teatralur saz-
nebis
bas (1945_59). avtoria popularuli piesebisa, romanebisa.
kinostudia „qarTuli filmis“ ezoSi dgas d-is biusti (mo-
qandake b. avaliSvili). dakrZalulia mTawmindis panTeonSi.
da­di­a­ni cot­ ne Sergilis Ze, sa­ qar­
Tve­los did­ gva­
ro­ va­
ni
feo­­ da­li XIII s. I na­ xe­
var­
Si. mo­na­
wi­
le­ob­
da 1245 mon­ Rol­
Ta wi­ na­
aR­
mdeg mo­ wyo­bil kox­ tasTa­vis Se­ Tqmu­le­ba­
Si. d.
SemTxveviT gadaurCa SeTqmulebis sxva monawileebTan er-
Tad dapatimrebas. JamTaaRmwerlis cnobiT, igi Cavida anis­
Si da SeuerTda datyvevebuli TanamoZmeebs. d-is gmirulma
saqcielma monRo­ lebi gaaoca da tyveebi gaaTavisufles.
1999 qarTulma marTlmadidebelma eklesiam d. wmindan-
ad Seracxa. wminda aRmsareblis cotne dadianis xsenebis
dRea 12 agvisto. d. gamosaxulia xobis eklesiis uZveles
freskaze.
daviT IV a R m a S e n e b e l i (1073_1125), saqarTvelos mefe
(1089-idan). giorgi II-is Ze. gamefebisTanave Seudga saqarT-
velos saSinao da sagareo mdgomareobis mowesrigebas. gaatara
reformebi da Seqmna saxelmw. mmarTvelobis mwyobri sistema.
misi sardlobiT, 1121 w. 12 agv., didgorTan, saqarTvelos
laSqarma moipova brwyinvale gamarjveba, ris Semdegac d.
IV-m Tbilisi ucxoel dampyrobTa 400-wliani batonobisgan
ixsna; samefo rezidencia quTaisidan TbilisSi gadmoitana da
saqarTvelos udides ekon. da polit. centrad aqcia. d. IV
iyo mravalmxrivi niWiT dajildoebuli moRvawe, kulturi­
sa da ganaTlebis didi moamage. qarTulma marTlmadidebelma
eklesiam aRmaSenebeli wmindanad Seracxa. wminda keTilmsaxu­
ri mefis daviT aRmaSeneblis xsenebis dRea 8 Tebervali. misi
saxelobisaa damoukidebeli saqarTvelos umaRlesi ordeni.
diRomSi, misive saxelobis xeivnis dasawyisSi, dgas daviT
aRmaSeneblis Zegli (moqandake m. berZeniSvili).
daviTaia Teofane farnas Ze (1911_79), geografi, agrome-
teorologi da klimatologi. saqarTv. mecn. akad. akademikosi
(1960), saqarTv. (1971) da ssrk (1973) saxelmw. premiebis
laureati, saqarTv. mecn. dams. moRvawe (1966). iyo saqarTv.
mecn. akad. dedamiwis Semswavlel mecn. gany-bis akademikos-
mdivani (1963_79), geogr. in-tis direqtori (1962_79),
saqarTv. geogr. saz-bis prezidenti (1970_79), saerTaS.
geogr. kavSiris vice-prezidenti (1972_79) da sxv. dakrZa-
lulia saburTalos panTeonSi.
da­vi­TaS­vi­li io­ seb si­
mo­
nis Ze (1850_87), po­e­
ti. wer­ da pa­
triotul, gle­ xe­bi­
sa da mu­
Sa-xe­
lo­ san­
Ta cxov­re­bis am­
sax­vel
leq­ sebs. d-s didad afasebdnen i. WavWavaZe da a. wereTeli.
daviTaSvili leo Sios Ze (1895_1977), geologi, paleon­
tolog-evolucionisti, saqarTv. mecn. akad. akademikosi
(1944), saqarTv. mecn. dams. moRvawe (1961), ssrk saxelmw.
pre­miis laureati (1949). 1978 d-is saxeli mieniWa saqarTv.
mecn. akad. paleobiologiis in-ts. dakrZalulia saburTalos
panTeonSi.
da­vi­TaS­vi­li ra­ maz Tamazis Ze (1972_93), saqarTvelos
er­­­
TianobisaTvis mebrZoli, vice-polkovniki. daamTavra Tbi­
lisis 31-e saS. skola. swavlobda talinis samx. saswav-
lebelSi. iyo manglisis sasw. centris ufrosi, mobiluri
Zalebis samx. nawilis meTauris samx. mrCeveli. ibrZoda sa-
maCablosa da afxazeTSi moxalised. dajildoebulia vaxtang
gorgaslis I xarisxis ordeniT.
daviT IV aRmaSenebeli.
gelaTis RvTismSoblis eklesiis moxatuloba.
277
daviT garejeli, erT-erTi asureli mama, saqarTveloSi
movida antioqiidan VI s. I naxevarSi, garejis mravalmTis
sanaxebSi daaarsa monasteri da iyo misi pirveli winam­
d. g-is moRvaweobam xeli Seuwyo saqarTveloSi qrist. re-
ligiis ganmtkicebas. qarTulma marTlmadidebelma eklesiam
ZRvari.
igi wmindanad Seracxa. misi saxelobis dResaswaulia mama-
daviToba, r-ic imarTeba amaRlebis Semdgom xuTSabaTs Tbi-
lisSi, mTawmindaze.
daviTi (Zv. w. XI s. miwuruli, _ daaxl. Zv. w. 950), iude-
velTa da israelTa gaerTianebuli samefos damaarsebeli da
pirveli mefe. d-ma gaerT. samefos dedaqalaqad ierusalimi
airCia da relig. centradac gamoacxada, am mizniT aq „kido-
bani igi SjulisaÁ“ gadmoasvena. d-is dinastiam Zv. w. 586-mde
imefa. d. tradiciulad iTvleba fsalmunis (qarT. _ daviTni)
Semdgenlad. wminda mefsalmune daviT mefis xsenebis dRe moZ-
ravia da moixsenieba qristeSobis Semdgom kviriakes, xolo
Tu qristeSoba daemTxva kviriakes, maSin _ 8 ianvars.
da­raselia vitali kuxinis Ze (1957_82), sportsmeni (fex­
burTi). ssrk sportis dams. ostati (1981). 1975_82 iyo
Tbilisis „dinamos“ naxevarmcveli. umaRles ligaSi Caatara
192 matCi (26 goli), ssrk nakrebis SemadgenlobaSi _ 22
matCi (3 goli). 1982 msoflio Cempionatis monawile. ssrk
Cempioni (1978), ssrk Tasis orgzis mflobeli (1976, 1979),
evr. Cempioni axalgazrdebs Soris (1980). 1981 Tbilisis „di-
namos“ SemadgenlobaSi moipova evr. qveynebis Tasebis mflo-
belTa Tasi (gaitana gadamwyveti goli). xuTjer Seiyvanes
ssrk 33 saukeTeso fexburTelis siaSi.
dge­bu­a­Ze or­ de so­lo­ mo­
nis Ze (1905_63), mwe­ra­li. samwer-
lo moRvaweoba daiwyo 1938-idan. misi nawarmoebebi umTavre-
sad deteqtiuri Janrisaa. ekuTvnis kinoscenari filmisa „me
vityvi simarTles“ (l. xotivaris TanaavtorobiT). dakrZa-
lulia didubis panTeonSi.
dekabristebi, rusi revolucionerebi, TviT­ mpyro­be­
lu­ri
reJimis wi­na­
aR­mdeg 1825 de­ kem­
bris Se­
i­a­
ra­
Re­
bu­li gamo­ svlis
or­ga­
ni­
za­to­
re­bi. ajanyebis gamJRavnebisa da damarcxebis Sem-
deg erTi nawili gadmoasaxles kavkasiaSi, kerZod, TbilisSi.
d-is gavlena ganicades 1832 w. SeTqmulebis monawileebma (s.
dodaSvilma da sxv.).
demetre (d i m i t r i) I I T a v d a d e b u l i (daaxl. 1259_
89), saqarTvelos mefe 1271_89. daviT VII-is Ze. d. II iZulebiT
monawileobda ilxanTa saxelmwifos dinastiur brZolebSi.
1288 gamomJRavnda SeTqmuleba yaenis winaaRmdeg da am mize­
ziT d. II yaenTan daibares. monRolTa damsjeli eqpediciis
Tavidan asacileblad d. II eaxla yaens, r-is brZanebiT mas
Tavi mohkveTes. qarTvelma xalxma d. II-s Tavdadebuli uwoda.
qarTulma marTlmadidebelma eklesiam igi wmindanad Seracxa.
wminda mefe demetre Tavdadebulis xsenebis dRea 25 marti.
desimoni andrei francis Ze (g. 1879), amierkavkasiis mxa­
ris mTavarmmarTvelobis gansakuTrebul davalebaTa Cinovniki
(1838), kancelariis direqtori (1841), vice-gubernatori
(1842_46). „Tbilisis gareubnebis momwyobi komisiis“ Tav-
re (1856), kavk. mxaris mTavari sammarTvelos sabWos wevri
(1850_59), kavk. mefisnacvlis sabWos wevri (1859_68).
dvali rafiel rafielis Ze (1909_85), mecnieri manqanaT-
mSeneblobis dargSi. saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1955),
vice-prezidenti (1958_72), saqarTv. mecn. dams. moRvawe
(1961). saqarTv. saxelmw. premiis laureati (1973). saqarTv.
mecn. akad. manqanaTa meqan. in-tis Seqmnis (1960) erT-erTi
iniciatori da direqtori (1962, 1972_85). 1994 in-ts d-is
saxeli ewoda. dakrZalulia saburTalos panTeonSi.
 e nci k l o p e d i a
278
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
279

didube.

280
dimitri konstantines Ze (1860_1919), didi mTavari,
konstantine nikolozis Zis mesame vaJi. iyo kavk. grenaderTa
diviziis me-16 samegrelos polkis Sefi. fligel-adiutanti.
1893-mde muSaobda laibgvardiis cxenosanTa polkSi, Semdeg
dainiSna cxenosan grenaderTa polkis ufrosad. daxvrites
petre-pavles cixesimagreSi.
diuma aleqsandr (mama) (1802_70), frangi mwerali. gansa-
kuTrebuli popularoba moutana saTavgadasavlo da safr. ist.
amsaxvelma romanebma. kavkasiaSi mogzaurobis dros d. ewvia
saqarTvelos. STabeWdilebebi aRwera wignSi „kavkasia“. d. Tbi-
lisSi cxovrobda 1858 noembridan 1859 ianvris CaTvliT.
dob­ro­li­u­bo­vi ni­ ko­
loz aleq­ san­
dres Ze (1836_61), ru­
si kri­ti­ko­
si, pub­
li­cis­
ti, po­
e­
ti, re­vo­
lu­
ci­on­er-de­
mok­
ra­
ti.
d. didi popularobiTa da siyvaruliT sargeblobda qarTv.
samocianelTa („TergdaleulTa“) Soris. d-is memkvidreobam
garkveuli gavlena moaxdina i. WavWavaZis, n. nikolaZis da
sxva qarTv. moRvaweTa Semoqmedebaze.
dodaSvili solomon ivanes Ze (1805_36), ganmanaTlebeli,
filosofos-logikosi, Jurnalisti, sazogado moRvawe. iyo
gaz. „tfilisis uwyebanis“ redaqtori. 1827 gamosca „logika“
(rus. enaze), 1830 _ „Semoklebuli qarTuli Rrammatika“. masve
ekuTvnis qarT. lit-ris periodizaciis pirveli cda. 1832
daapatimres rus. TviTmpyrobelobis winaaRmdeg SeTqmulebaSi
monawileobisaTvis, xolo 1834 gadaasaxles viatkaSi, sadac
gardaicvala. 1994 misi neSti gadmoasvenes mTawmindaze.
doliZe giorgi (gogi) leonides Ze (1954_96), momRe-
rali, asrulebda xalxur da saestrado simRerebs. saqarTv.
dams. artisti, saqarTv. saxelmw. premiis laureati (1998,
gardacvalebis Semdeg). ansambl „qarTul xmebTan“ erTad
warmatebiT moiara msoflios mravali qveyana. 1999 daasa­
xeles saqarTveloSi XX s. saukeTeso saestrado momRerlad
mamakacebs Soris. daviT aRmaSeneblis gamzirze dgas d-is
biusti (moqandake T. abramiSvili). dakrZalulia saburTalos
panTeonSi.
doliZe viqtor isidores Ze (1890_1933), kompozitori,
qarTuli komikuri operis fuZemdebeli. Seqmna 3 opera, m. S.
„qeTo da kote“, ris mixedviTac gadaRebulia amave saxel-
wodebis kinofilmi. aqvs, agreTve, simf. nawarmoebebi, ro-
mansebi. dakrZalulia didubis panTeonSi.
doliZe simon (siko) besarionis Ze (1903_83), kinoreJi­
sori da kinodramaturgi, qarTuli kinematografiis erT-erTi
fuZemdebeli. ssrk sax. artisti (1965). 1928 kinostudiaSi
Camoayaliba kinoqronikis seqtori, r-sac TviTonve xelmZ-
Rvanelobda. gadaiRo dokumenturi da mxatvruli filmebi,
dawera scenarebi filmebisaTvis. 1950 filmisaTvis `jurRais
fari (1944, d. rondelTan erTad) daimsaxura ssrk saxelmw.
premia. 1957_76 iyo saqarTv. kinematografistTa kavSiris
Tav-re. dakrZalulia didubis panTeonSi.
dondua xaTuna enrikos asuli (1961_99), pirveli `mzi-
ureli~, bavSvTa vokalur-sakravieri ansamblis `mziuris~
solisti, solo gitaristi da presmdivani. teleradiomauwye-
e nci k l o p e d i a
blobis saxelmw. komitetis sainformacio programa `moambis~
gamomSvebi redaqtori da wamyvani. 2006 d. saqarTv. Jurnal-
istTa federaciam `oqros frTiT~ daajildova. dakrZalulia
saburTalos panTeonSi.
don­du­kov-kor­sa­ko­vi aleq­ san­
dre mi­
xe­il
­ is Ze (1820_
93), Ta­ va­
di, gen.-adi­
u­tan­
ti (1869), ka­va­
le­ri­is ge­ne­
ra­
li
(1878). monawileobda kavkasiis da sxv. omebSi. kavkasiis mTa­
varmmarTveli da jarebis mTavarsardali (1882_90). iyo m.
voroncovis adiutanti; gamoqveynebulia misi mogonebebi, sa-
dac sayuradRebo cnobebia XIX s. Sua wlebis saqarTvelos
Sesaxeb (aRwerilia Tbilisuri yofac).
dumbaZe lado (vladimer) elizbaris Ze (1878_1936),
rsdmp(b) kavkasiis samxareo komitetis wevri (1918_20),
Tbilisis saqalaqo sabWos aRmaskomis Tav-re 1922 w. 12 ian-
vridan 1923 w. 7 Tebervlamde. saqarTv. kp centr. komitetis
wevri. masobrivi represiebis msxverpli.
dumbaZe zaal oTaris Ze (1959_93), saqarTvelos erovn.
gvardiis erT-erTi fuZemdebeli, polkovniki. ibrZoda saqarT-
velos terit. mTlianobisaTvis samaCablosa da afxazeTSi.
sikvdilis Semdeg misi saxeli ewoda gomboris medesanteTa
batalions, r-is damaarsebeli da meTauric iyo sicocxlis
ukanasknel wuTamde. dajildoebulia vaxtang gorgaslis I
xarisxis ordeniT. dakrZalulia saburTalos panTeonSi.
dumbaZe nodar vladimeris Ze (1928_84), mwerali. XX s.
qarT. lit-ris erT-erTi TvalsaCino warmomadgeneli. iyo
saqarTv. mweralTa kavSiris Tav-re (1981_84). SoTa rusTave-
lis sax. saxelmw. (1975) da leninuri (1980) premiebis lau-
reati. d-is nawarmoebebis (`me, bebia, iliko da ilarioni~,
`me vxedav mzes~, `TeTri bairaRebi~) mixedviT daidga speqtak-
lebi, ramdenime maTganis mixedviT gadaRebulia filmebi. d-is
saxelobisaa mozard mayurebelTa Teatri, sa­ bavSvo qalaqi
„mziuri“, r-ic misi ZalisxmeviT daarsda. d-is sacxovre­
bel binaSi gaxsnilia saxl-muzeumi (mis.: n. ramiSvilis 2).
dakrZalulia sabavSvo qalaq „mziurSi“. iqve, SesasvlelTan,
skverSi dgas misi biusti (moqandake m. berZeniSvili).
durmiSiZe sergi vasilis Ze (1910_89), bioqimikosi, mce­
nareTa bioqimiisa da teq. bioqimiis erT-erTi fuZemdebeli
saqarTveloSi. saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1955), saqarTv.
mecn. dams. moRvawe (1961). Tbilisis sapatio moqalaqe (1987).
iyo saqarTv. mecn. akad. akademikos-mdivani (1955_71), vice-
pre­zidenti (1971-idan), mcenareTa bioqim. in-tis damaarsebeli
da direqtori (1971_87). 1990 bioqim. da bioteqnologiis
in-ts mieniWa d-is saxeli.
du­tu me­gre­li (namdv. sa­ xe­
li da gva­
ri _ di­ mit­
ri To­ mas
Ze x o S t a r i a) (1867_1938), mwe­ li. a. eris­
ra­ Tav-xoS­ta­
ri­as me­uR­le. werda leqsebs, moTxrobebs, poemebs, public.
werilebs, Targmnida rus da evr. klasikosTa nawarmoebebs.
sayovelTaod cnobilia misi leqsi „me patara qarTveli var“
(1902). dakrZalulia didubis panTeonSi.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
281
ego­ro­vi aleq­ san­
dre ili­ as Ze (1883_1939), sabW. 1795 moxuci mefe mcire ZalebiT ukanasknelad aRudga win

e kav­Si­
ris mar­ Sa­li (1935). 1919_20 wlebSi iyo
samxr. da samxr.-das. frontebis jarebis sarda-
li, 1935_37 _ wiTeli armiis genStabis ufrosi,
1937_38 _ ssrk Tavdacvis sax. komisris pirveli
krwanisis velze aRa-mahmad-xanis urdoebs. amis Semdeg mas
didxans aRar ucocxlia. dakrZalulia mcxeTaSi, sveticxov-
lis taZarSi.
erisTavi giorgi daviTis Ze (1813_64), dramaturgi, po-
moadgile. iyo represirebuli sabW. reJimis mier. eti, sazogado moRvawe. 1832 SeTqmulebis monawile. qarT.
evdokimovi nikoloz ivanes Ze (1804_73), grafi, gen.-adi- profesiuli Teatris da qarT. komediografiis fuZemdebeli.
utanti. daibada kavkasiaSi. samx. samsaxuri daiwyo 1821-idan. daaarsa pirveli salit. Jurn. „ciskari“.
aqtiurad monawileobda kavk. dapyrobaSi. 1850 dainiSna kavk. erisTavi konstantine daviTis Ze (1889_1975), qirurgi da
xazis jarebis marjv., 1855 _ marcx. flangis ufrosad. mas sazogado moRvawe. saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1950),
uxdeboda dapyrobil miwebze rusi mosaxl. Camosaxleba da saqarTv. mecn. dams. moRvawe (1941). saqarTv. saxelmw. premiis
maTi usafrTxoebis uzrunvelyofa. laureati (1975). iyo Tbilisis samedicino in-tis (1941_50),
evdoSvili (namdv. gvari _ x o s i t a S v i l i) irodion saqarTv. jandacvis saministros sisxlis gadasxmis in-tis
isakis Ze (1873_1916), mwerali, qarT. rev.-demokr. mwerlobis (1948_50), eqsper. da klinikuri qirurgiis samecn.-kvl. in-tis
skolis Semqmneli. didi amagi dasdo saymawvilo lit-rasac. (1950_74) direqtori, in-ti (2000-idan _ qirurgiis erovn.
dakrZalulia didubis panTeonSi. centri) dRes e-is saxels atarebs. e. saqarTveloSi iTvleba
eka­la­Ze ia (namd. gva­ ri da sa­ xe­
li _ c i n c a Z e ia­
kob To­ mas sisxlis gadasxmis, sinTezuri masalis gamoyenebisa da gautki-
Ze) (1872_1933), mwe­ ra­li, sa­ zo­ga­
do moR­ va­we, pub­li­ cis­ti. varebis erT-erT pionerad. dakrZalulia didubis panTeonSi.
iyo gaz. „qarTlis“, „samSoblos“ da „samSoblos“ suraTebi- erisTavi rafiel daviTis Ze (1824_1901), mwerali, eT-
ani damatebis red.-gamomcemeli. ganagrZo xalxosan mweralTa nografi, leqsikografi, sazogado moRvawe. qarT. sabavSvo
tradiciebi. werda moTxrobebs, agreTve, TeTr leqsebs. lit-ris erT-erTi fuZemdebeli. qarT. muzeumis, qarTvelTa
el­ba­qi­Ze ar­ ka­
di ya­ ra­
ma­
nis Ze (1879_1919), re­ vo­lu­ ci­
u­ri Soris wera-kiTxvis gamavrcelebeli saz-bis, qarT. profesiu-
mo­­
Zra­
o­bis mo­ na­
wi­
le sa­ qar­Tve­
lo­ sa da Crd. kav­ ka­
si­
a­Si. aqti- li Teatris erT-erTi damfuZnebeli. vefxistyaosnis teqstis
urad ibrZoda am regionebSi sabW. xelisuflebis dasamyare- damdgeni komisiis Seqmnis (1880) erT-erTi iniciatori. didi
blad. 1919 veris daRmarTze mZimed daWra gen.-leitenanti n. amagi dasdo qarT. folkloristikasac. TbilisSi, „mrgval
n. baraTovi (baraTaSvili), r-ic TeTrgvardieli generlis a. baRSi“, dgas e-is biusti (moqandake e. amaSukeli).
denikinis davalebiT iyo Camosuli. e. daiRupa am operaciis eris­Tav-xoS­ta­ria anas­ ta­
sia gi­or­
gis asu­ li (1868_1951),
dros. mwe­ra­li da sazogado moRvawe, du­ tu me­gre­lis me­uR­le. mis
eli­a­va Sal­ va zu­ra­bis Ze (1883_1937), 1920 iyo me-11 armiis moTxrobebsa da romanebSi realisturad aisaxa imdroindeli
rev. samx. sabWos wevri, aqtiurad ibrZoda saqarTveloSi sabW. qarT. saz-bis cxovreba. mwerali aseve qalTa uflebebis mosar-
xelisuflebis dasamyareblad. 1921_23 iyo saq. ssr samx.- Cle iyo. werda sabavSvo moTxrobebs. dakrZalulia didubis
sazRv. saqmeTa sax. komisari, 1923_27 _ saq. ssr saxkomsabWos panTeonSi.
Tav-re, 1927_30 _ amierkavk. sfsr-is saxkomsabWos Tav-re. ermolovi aleqsi petres Ze (1777_1861), ruseTis samx. da
1931-idan ruseTSi moRvaweobda. iyo represirebuli sabW. re- saxelmw. moRvawe. infanteriisa (1818) da artileriis (1837)
Jimis mier. generali. kavkasiis mTavarmmarTveli da jarebis mTavarsarda-
elisabedi, elizaveta aleqsis asuli (1779_1826), impera­ li (1816_27), imavdroulad sagangebo da sruluflebiani
tor aleqsandre I-is meuRle, badenis markgrafis asuli elCi iranSi.
lui­ z a m a r i a a v g u s t a. saxeli gaiTqva ruseTSi „qalTa esenini sergei aleqsandres Ze (1895_1925), rusi poeti. mi­
pat­rio­tuli partiis“ daarsebiT.
si leqsebi gamoirCeva lirizmiTa da musikalobiT. e-is cxo­ v­
engelsi frid­ rix (1820_95), k. marqsTan erTad fuZemde­
rebasa da SemoqmedebaSi garkveuli roli iTamaSa saqarTvelom.
belia SexedulebaTa sistemisa, romelsac „mecnieruli komu-
aq yofnisas dauaxlovda qarTvel poetebs, gansakuTrebiT
nizmi“ ewoda. e-is damsaxurebad iTvleba erTiani dialeqti-
„cisferyanwelebs“. aqvs am urTierTobis amsaxveli leqsebic.
kuri material. filos. msoflmxedvelobis sistematizacia
eu­li sa­ ndro (namdv. sa­ xe­li da gva­ ri _ aleq­ san­
dre qiS­
da fundamenturi principebis mecn. dasabuTeba. misi survilis
var­­
dis Ze q u r i Z e) (1890_1965), po­ e­
ti. iyo lit. dajgufe-
Tanaxmad, q. istbornis (inglisi) maxloblad gardacvlilis
bis _ „proletaruli mwerlobis“ erT-erTi meTauri. misi
ferfli urniT CauSves zRvaSi.
en­de­la­Ze nug­ zar Sal­ vas Ze (1945_94), inJine­ ri, spor­ tis redaqtorobiT gamodioda gaz. „komunisti“ (1921_22); wle­
os­ta­
ti (rag­ bi). daamTavra saqarTv. politeq. in-ti (1968). bis ganmavlobaSi iyo Tbilisis sajaro (axland. parlamentis
1969_85 komkavSirul da partiul samuSaozea, 1986_91 erovn.) b-kis direqtori (1931_36; 1944_62), saqarTv. mwe­
iyo saqarTv. sportkomitetis Tav-re. e. iyo saqarTv. ragbis ralTa kavSiris Tav-ris moadgile. dakrZalulia didubis
fede­raciis Tav-re, `dinamos~ moragbeTa klubis prezidenti, panTeonSi.
dasaxelebuli iyo ssrk 30 saukeTeso moragbeTa Soris. ef­rem mci­re, fi­ lo­ lo­ gi, fi­lo­so­fo­si da mTar­ gmne­
li (XI
enu­qi­Ze abel sof­ ro­ mis Ze (1877_1937), pro­ fe­si­
o­na­
li re­ s. II nax.). Sa­ vi mTis (an­ ti­o­
qi­
is max­lob­ lad) qar­Tul ko­ lo­
vo­lu­ci­o­ne­
ri. 1917 oqt. SeiaraRebuli ajanyebis monawile, ni­a­
Si kas­
ta­ nis mo­nas­tris wi­ nam­
ZRva­
ri. di­di ama­
gi da­sdo qarT.
petrogradis samx. revkomis wevri, 1922 airCies ssrk ca­ mTar­ gmne­
lo­ biT sa­ qmi­a­
no­bas, fi­los. az­ rov­
ne­
bis gan­vi­Ta­
re­bas.
kis pre­ zi­di­
u­mis wev­rad da mdi­ v­
nad, 1934 _ sak. kp(b) ck-is mis sa­xels ukav­ Sir­de­ba sa­
qar­Tve­lo­Si are­o­
pa­
gi­
tu­li mo­ ZRvre­
wevrad. iyo represirebuli sabWoTa reJimis mier. bis Semo­ ta­na. qarTulma marTlmadidebelma eklesiam e. m. wmin-
erekle II (1720_98), kaxeTis (1744_62), Semdeg ki qarTl- danad Seracxa. Rirsi efrem mciris xsenebis dRea 31 ianvari.
kaxeTis (1762_98) mefe. bagrationTa dinastiis kaxeTis Stos eS­ba ef­ rem aleq­ sis Ze (1893_1939), re­ vo­
lu­ ci­
u­ri mo­ Zra­
warmomadgeneli. man mniSvnelovani RonisZiebebi gaatara xe- o­bis aqt. mo­ na­
wi­
le, part. da saxelmw. muSaki. 1917_18 iyo
lisuflebis centralizaciisaTvis, iRvwoda mrewvelobisa da sa­murzayanos bolSevikuri organizaciis erT-erTi xelm­
kulturis ganviTarebisa da qveynis evr. yaidaze gardaqm- ZRvaneli, afx. rev­ ko­mis Tav-re, 1922-idan _ saq. kp ck-is III
nisaTvis. Seqmna mudmivi jari. Tavisi cxovrebis didi nawili mdivani, saqarTv. iusticiis sax. komisari. 1930_35 sapasu­
laSqrobebSi gaatara. gaaforma mfarvelobiTi traqtati ru- xismgeblo Tanamdebobebi ekava ruseTSi. iyo represirebuli
seTTan (1783). misi saxeli erovn. gmiris simbolod iqca. sabWoTa reJimis mier.
 `erekle II~.
ucnobi mxatvari.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
283
vazehi (namdv. saxeli _ m i r z a S a f i) (daaxl. kulturis moRvawe. sagareo politikaSi qristianul ruseT-

v 1792/96_1852), azerbaijaneli poeti, mTargmneli,

ganmanaTlebeli. erTxans cxovrobda da moRvaweob-
da TbilisSi, kargad icnobda qarT. sinamdviles,
rac, Sesabamisad, aisaxa mis poeziaSi. gardaicvala
TbilisSi.
va­ke­li (namdv. gva­ ri _ m e g r e l i Z e) iona lukas Ze
(1900_88), po­ e­
ti, dra­ ma­
tur­gi, sazogado moR­ va­
we, mTargm-
neli. iyo lit. dajgufebis _ „proletaruli mwerlobis“
erT-erTi meTauri. misi piesebi warmatebiT idgmeboda Tbili-
sis TeatrebSi.
vaJa-fSavela (namdv. saxeli da gvari _ luka pavles Ze
r a z i k a S v i l i) (1861_1915), poeti, udidesi moazrovne mkve­
Trad gamorCeuli poeturi da xatovani stiliT. iuneskos
gadawyvetilebiT 1961 mTel msoflioSi aRiniSna misi dabade-
bis 100 wlisTavi. v.-f-s leqsebi, poemebi, moTxrobebi, publi-
cisturi werilebi qarT. lit-ris saganZuria. v.-f-s saxelo-
bisaa metros erT-erTi sadguri. misive saxelobis gamzirze
dgas poetis Zegli (moqandake g. oCiauri), Tsu-is ezo-savaneSi
_ misi biusti (moqandake S. gorgaZe). dakrZalulia mTawmindis
panTeonSi.
var­Ta­ga­va ipo­ li­ te pet­ res Ze (1872_1967), kri­
li­te­ra­ tu­raT­ mcod­ ne, pe­
da­go­
gi. misi monografiebi, lit.-krit.
werilebi da narkvevebi exeba qarTv. mweralTa Semoqmedebas.
vasaZe akaki aleqsis Ze (1899_1978), msaxiobi da reJisori.
ax. qarT. Teatris erT-erTi fuZemdebeli. saqarTv. (1934)
da ssrk (1936) sax. artisti. SoTa rusTavelis sax. (1975)
da ssrk saxelmw. (1942, 1946, 1951) premiebis laureati.
v. farTo SemoqmedebiTi diapazonis msaxiobi iyo. igi osta­
turad qmnida rogorc tragikul, ise komediur saxeebs. Tavisi
wvlili Seitana qarT. kinoxelovnebis ganviTarebaSic. Tbi-
lisSi aris v-is saxl-muzeumi (mis.: daviT aRmaSeneblis gamz.,
2/8). dakrZalulia didubis panTeonSi.
va­tu­ti­ni ni­ ko­loz Te­ do­res Ze (1901_44), sabW. mxe­ dar­
mTa­va­
ri, ar­ mi­
is ge­ne­
ra­li, sabW. kav­ Si­
ris gmi­
ri (1965), ssrk-
germ. omSi (1941_45) iyo Crd.-das. frontis Stabis ufrosi,
sardlobda voroneJis, samxr.-das. da ukr. I frontebs.
vaCnaZe (qaliSvilobaSi _ a n d r o n i k a S v i l i) nato (na-
talia) giorgis asuli (1904_53), kinomsaxiobi, saqarTv. sax.
artisti (1940), ssrk saxelmw. premiis laureati (1941).
erT-erTi pirveli qarTv. kinovarskvlavi. iSviaTi silamazis
msaxiobma kinoSi Seqmna saxeebi, r-ebic gamoirCeodnen artis-
tuli in­ dividualobiT, lirizmiT. miwveuli iyo sxvadasxva
qveynis kinostudiebSi. daiRupa sahaero katastrofis dros.
dakrZalulia didubis panTeonSi. kinostudia „qarTuli
filmis“ ezoSi dgas v-is biusti (moqandake n. kandelaki).
va­ce­ki iva­ ne pro­ko­ fis Ze (1870_1951), sa­ bWo­Ta par­t. da sa­
xelmw. muSaki. sak. kp(b) ck-Tan arsebuli part. kontrolis
komitetis mdivani amierkavkasiis xaziT, saq. kp(b) sarevizio
komisiis wevri.
vaxtang I g o r g a s a l i, qarTlis mefe (daaxl. V s. 40-
iani ww. _ 502), didi saxelmw. moRvawe da sardali. ibrZoda
qarTlis gasaTavisufleblad sparselTa uRlisagan, iRvwoda
qveynis centralizaciisaTvis. mis saxelTanaa dakavSirebuli
Tbilisis daarseba da samefo rezidenciis aq gadmotana. dakrZa-
lulia mcxeTaSi, sveticxovlis taZarSi. qarTulma marTl­
madidebelma eklesiam v. I wmindanad Seracxa. wminda didi
mefis vaxtang gorgaslis xsenebis dRea 13 dekemberi. v. I-is
saxels atarebs sami xarisxis samx. ordeni. misi Zegli metexis
platodan gadmohyurebs Tbiliss (arqit. e. amaSukeli).
vaxtang VI (1675_1737), qarTlis mefe (1716_24),
mravalmxriv nayofieri saxelmw., sameurneo, politikuri da
Tan kavSiris tradiciul kurss misdevda. TbilisSi daaarsa
qarT. stamba (1709), r-ic ganaTlebisa da mecn. sayrdeni
gaxda. v. VI-m Tavis irgvliv Semoikriba kult. moRvaweTa
mra­valricxovani dasi, „swavlul kacTa komisia“, Seqmna sa-
kanonmdeblo krebulebi. eweoda lit. moRvaweobasac. garda-
icvala astraxanSi, dasaflavebulia iqve, miZinebis taZarSi.
vaxuSti batoniSvili (b a g r a t i o n i) (1696_1757), is-
torikosi, geografi, kartografi, vaxtang VI-is Svili. moix-
senieba moskovis saxelmw. un-tis wevr-damfuZnebelTa Soris.
avtoria wignisa „aRwera samefosa saqarTvelosa“ (1745). misi
Sedgenili 2 geogr. atlasi (1735, 1745) msoflio kul-
turis faseulobaTa saganZurSia Setanili. v. b-is saxelo-
bisaa geografiis in-ti, xidi mtkvarze, mwvervali svaneTis
kavkasionze. dakrZalulia moskovis donis monasterSi.
ve­zi­ro­vi mir ha­ san ya­
zim oR­li (1889_1918), azerbaijaneli
revolucioneri. 1918 aprilidan iyo baqos saxkomsabWos mi-
waTmoqmedebis sax. komisari. daxvrites rogorc erT-erTi
baqoeli ko­mi­sari.
ve­kua vla­ di­mer (vo­ va) vla­ di­
me­
ris Ze (1949_89), sa­ qarTv.
erovn.-ga­nma­Ta­
vi­suf­ le­be­
li mo­ Zra­
ob­is erT-er­ Ti Tval­sa­Ci­
no
ti­ko­
si, warmo­ mad­
ge­ne­
li. daamTavra saqarTv. politeq. in-ti inJiner-
ekonomistis specialobiT (1974). 1970-idan Caeba erovn.-
ganmaTavisuflebel moZraobaSi. iyo ilia WavWavaZis saz-bis
afxa­ zeTis organizaciis lideri (1987-idan). ibrZoda saqarTv.
erTianobisaTvis. 1989 wlis 15 ivliss mokles afxazma sepa-
ratistebma.
vekua ilia nestoris Ze (1907_77), maTematikosi da meqa­
nikosi. saqarTv. (1946) da ssrk (1958) mecn. akademiebis
akademikosi. ssrk saxelmw. (1950, 1984) da leninuri (1963)
premiebis laureati. iyo saqarTv. mecn. akad. prezidenti
(1972_77), novosibirskisa (1959_64) da Tbilisis (1965_72)
saxelmw. un-tebis reqtori. sazRvargareTis ramdenime qveynis
T­
akademiis ucxoeli wevri. v-s ZiriTadi Sromebi exeba maT.
fizikis aqtualur sakiTxebs. misi saxeli mieniWa Tsu-is
gamoyenebiTi maT. in-ts (1978). v-s biusti dgas Tsu-is I
kor­ pusSi da gamoyenebiTi maT. in-tSi (moqandake o. faru-
lava). dakrZalulia mTawmindis panTeonSi.
veliaminovi aleq­ si aleq­san­
dres Ze (1785_1838), ruseTis
armiis ge­ n.-leitenanti, kavk. xazis ja­ re­bis mTa­var­
sar­da­
li
da kavk. samx. ol­ qis uf­ ro­si (1831_38), aqtiurad ibrZoda
mTielTa dasamorCileblad. monawileobda imereTisa da guri-
is ajanyebebis (1819_20) CaxSobaSi.
ver­har­ni emil (1855_1916), bel­ gi­
e­li po­ e­
ti, dra­
ma­
tur­ gi
da kri­ ti­ko­si. fran­ gu­le­no­
van po­e­zi­
a­
Si Ta­ vi­
su­
fa­
li leq­ sis
erT-er­ Ti da­ mfuZ­ ne­
be­
li. Zal­ ze po­ pu­la­ru­li iyo qarTv. sim­
bo­list­ Ta, „cis­ fer­yan­
wel­ Ta“ Soris.
ve­Sa­pu­ri za­ qa­ria (zaza) gi­ or­
gis Ze (1969_92), saqarT-
velos erTianobisaTvis mebrZoli, policiis leitenanti. ibr-
Zoda samaCablosa da afxazeTSi. da­ iR
­ u­
pa sof. kolxidasTan.
dajildoebulia vaxtang gorgaslis I xarisxis ordeniT.
virsalaZe simon (soliko) bagratis Ze (1908_89), Te-
atris mxatvari. ssrk sax. mxatvari (1976), ssrk samxat-
vro akademiis namdvili wevri (1975), SoTa rusTavelis sax.
saxelmw. (1989) da leninuri (1970) premiebis laureati.
v-is Semoqmedebam mTeli etapi Seqmna Teatr.-dekoratiul
xelovnebaSi. TbilisSi, v-is saxlSi (mis.: virsalaZis 2/4),
gaxsnilia memorialuri saxelosno. dakrZalulia didubis
panTeonSi.
vodopianovi mixeil vasilis Ze (1899_1980), rusi mfri-
navi, ssrk erT-erTi pirveli gmiri (1934), aviaciis gen.-
 e nci k l o p e d i a
284
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
285
maiori (1943). 1934 monawileobda yinulmWrel „Celiuski-
nis“ ekipaJis gadarCenaSi. ssrk-germ. omis (1941_45) dros
me­
Taurobda aviadivizias.
vo­lo­dar­ski v. (namdv. gva­ ri da saxeli _ g o l d S t e i -
n i mo­
se mar­kis Ze) (1891_1918), rev. mo­ Zra­
ob­is aqt. mo­
na­
wi­le ru­ seT­
Si. sruliad ruseTis cakis prezidiumis wevri.
mitingze mimavali mokla eserma sergeevma.
voronini vladimer vasilis Ze (1870_1960), paTolog-fi­
ziologi, mecn. paTofiziologiis fuZemdebeli saqarTveloSi,
med. mecn. doqtori (1897), profesori (1908), saqarTv. mecn.
dams. moRvawe (1942); saqarTv. mecn. akad. sapatio akademikosi
(1944). v-is piradi b-ka daculia erovnul samecn. b-kaSi.
voroncovi mixeil simonis Ze (1782_1856), rusi saxelm-
wifo moRvawe, Tavadi, gen.-feldmarSali (1856), kavk. mefis-
nacvali da kavk. gansakuTrebuli korpusis mTavarsardali
(1844_54). Tbilisis sapatio moqalaqe. umTavres amocanad
isaxavda saqarTvelos cxovrebis yvela sferoSi rus. da
simon (soliko) v i r s a l a Z e .
evr. wesebis damkvidrebas, saz-bis garkveuli fenis carizmis dekoraciis eskizi (a. maWavarianis baleti `otelo~).
samsaxurSi Cayenebas. misi mmarTvelobis dros gatarda mniS-
vnelovani ekon. da kult. RonisZiebebi. zaarbriukenis moe-
danze idga v-is Zegli (aiRes 1922). (1935), orgzis sabW. kavSiris gmiri (1956, 1968). ssrk umaR­
vo­ro­Si­lo­vi kli­ ment ef­re­
mis Ze (1881_1969), sa­ bWo­
Ta lesi sabWos prezidiumis Tav-re (1953_60). dakrZalulia
sa­xel­
mw., part. da samx. moR­ va­
we. sabW. kavSiris marSali moskovSi, wiTel moedanze.

cirkis Senoba da veris ubani

vaJa-fSavelas Zegli.
 e nci k l o p e d i a
286
zavrievi kiriak samsonis Ze (1891_1978), mec­ ris samxatvro xelmZRvaneli da direqtori. z. ubadlo niWiT

z nieri samSeneblo meqanikisa da nagebobaTa seis-

momedegobis dargSi. seismomedegobis dinamikuri
Teoriis fuZemde­ beli. saqarTv. mecn. akad. aka-
demikosi (1941). didi wvlili miuZRvis msubuqi
dajildoebuli, farTo SemoqmedebiTi diapazonis msaxiobi
iyo. moRvaweobda kinoSic. giorgi maxaraSvilis („jariskacis
mama“) roliT z-m saqveynod gauTqva saxeli qarT. kinos.
z-is biusti dgas kinostudia „qarTuli filmis“ ezoSi (mo-
rkinabetonis konstruqciebis damuSavebaSi. 1980 misi saxeli qandake b. avaliSvili). dakrZalulia mTawmindis panTeonSi.
ewoda samSeneblo meqan. da seismomedegobis in-ts, r-is direq- zaq­ra­Ze ste­ fa­ne ta­
ri­e­
lis Ze (1863_1931), re­ vo­
lu­ ci­
o­ne­
ri.
toric 1947_78 iyo. dakrZalulia saburTalos panTeonSi. rkinigzel muSaTa 1894 Camoyalibebuli aralegaluri wris
za­za fa­nas­ker­tel-ci­ciS­vi­li, XV s. po­ li­ t. moR­ va­
we wevri. saqarTv. gasabWoebis Semdeg muSaobda amierkavk. rkini­
da me­ cni­e­
ri, erov­ n. da­
mo­u­ki­
deb­lo­ bi­
sa da er­ Ti­
a­
no­bis­Tvis me­ gzis mTavari saxelosnoebis saqarxno komitetSi.
brZo­ li, ci­ ciS­vil­ Ta fe­od. sa­gva­re­u­
lo­ sa da sa­
ci­ci­a­
nos erT- za­xa­ro­vi gla­ xo ar­ka­
dis Ze (1905_92), saxalxo mo­ mRe­ra­
er­Ti fu­ Zem­de­be­
li. XV s. 60-ian wlebSi igi fanas­ kertidan li, meduduke, qar­ Tu­
li da aRmo­ sav­
lu­ri sim­Re­re­bis Se­msru­
(tao) Sida qarTlSi gadasaxlda. ganaaxla yinwvisis mon- le­be­
li. somx. (1976) da saqarTv. (1985) dams. artisti. didi
asteri da miaSena egvteri. avtoria origin. samed. Zeglisa wvlili miuZRvis qalaquri hangebis popularizaciaSi. aris
„samkurnalo wigni _ karabadini“. mis saxelTan aris dakav- mravali sazeimo RonisZiebis monawile ro­ gorc saqarTvelo-
Sirebuli saci­ cia­nos kulturuli dawinaureba. Si, ise mis farglebs gareT (moskovSi, somxeTSi).
zaziaSvili giorgi (gigo) ivanes Ze (1868_1952), fer­ mwe­ zedginiZe elizbar konstantines Ze (1903_83), mwerali,
ri, TviTnaswavli mxatvari. muSaobda rogorc portretis, gazeT „norCi pioneris“ redaqtori, mozard mayurebelTa
ise Janruli ferweris dargSi. Seqmna qarT. kulturis moR- saxelmw. Teatris pirveli direqtori. avtoria moTxrobe-
vaweTa portretebi. moxata CuRureTis wminda nikolozis bisa, romanebisa.
eklesia. misi namuSevrebi inaxeba saqarTv. xelovn. saxelmw. zinovievi (r a d o m i s l s k i) grigori evseis Ze (1883_
muzeumSi. 1936), ruseTis 1905_07 da 1917 oqt. revoluciis aqti-
za­ko­mol­di­ni aleq­ si pet­ res Ze (1881_1963), mu­ Sa­
Ta rev. uri monawile, 1919_26 iyo kominternis aRmaskomis Tav-re,
mo­Zra­o­bis mo­ na­
wi­ le samxr. kavkasiaSi, kerZod, saqarTvelosa 1921_26 _ ck-is politbiuros wevri, ssrk cakis wevri,
da azerbaijanSi. 1923-idan muSaobda Tbilisis 26 komisris SemdegSi _ opozicioneri. represirebulia sabWoTa reJimis
sax. qarxanaSi. xelmZRvanelobda qarxnis racionalizatorTa mier.
biuros. iyo Tbilisis saqalaqo sabWos deputati. ziCi mixai (1827_1906), ungreli fermweri da grafikosi.
zal­das­ta­niS­vi­li so­ lo­ mon (so­ li­ko) kon­ stan­ti­nes Ze pe­
terb. samxatvro akad. akademikosi (1858), saimperatoro
(1891_1941), sa­ mxed­ro da po­ li­ t. moR­ va­
we. 1918-idan 1921 Te­ karis mxatvari. gansakuTrebiT nayofierad muSaobda wignis
ber­vla­ mde _ sa­ qarTv. erovn. ar­ mi­
is sa­avt. raz­me­bis pol­ kov­ grafikaSi. 1881_82 imogzaura kavkasiaSi; TbilisSi yofni-
ni­
ki. 1923-idan _ saqarTv. erovn.-demokr. partiis, „saqarT- sas usasyidlod daasuraTa vefxistyaosani, riTac gaaformes
velos damoukideblobis komitetisa“ da masTan arsebuli qarTveliSviliseuli 1888 wlis gamocema. samxatvro akad.
„samxedro komisiis“ wevri. 1924 ajanyebis erT-erTi aqtiu­ ri win, skverSi, dgas z-s qandakeba (moqandake S. kiSi).
monawile da xelmZRvaneli. ajanyebis damarcxebis Semdeg sa- zubalaSvilebi, qarTvel mrewvelTa, sovdagarTa, qvel-
frangeTs Seafara Tavi. II msoflio omis (1939_45) dros ex- moqmedTa da mecenatTa cnobili gvari. didia z-Ta erT-erTi
mareboda tyved Cavardnil qarTvelebs. cdilobda 500 qarT- gamoCenili warmomadgenlis k o n s t a n t i n e s (1828_1901)
velis daxsnas rumineTis tyveTa banakidan, sadac daavadda da da misi vaJiSvilebis _ l e v a n i s (1853_1914), s t e f a n e s
buqarestis saavadmyofoSi gardaicvala. (1860_1904), p e t r e s (1862_1903) da i a k o b i s (1876_1941)
zan­du­ke­li mi­ xe­
il zu­ ra­
bis Ze (1889_1968), pe­ da­go­gi, damsaxureba qveynis winaSe. maTi gaRebuli TanxiT aSenda Tbi-
li­ te­ra­tu­raT­ mcod­ ne. fi­lol. mecn. doq­ to­ri, pro­ fe­so­ri lisSi `saxalxo saxli~ (axland. marjaniSvilis Teatri),
(1936), sa­ qarTv. mecn. dams. moR­ va­we (1961). mniSvnelovani `upovarTa saxli~ moxucebulTaTvis (axland. bavSvTa I klin.
wvlili miuZRvis XIX s. qarT. lit-ris ist. Seswavlasa da saavadmyofo) da sxv. 1913 w. 1 maiss Tbilisis erobam Zmebs
sistematizaciaSi. Tbilisis sapatio moqalaqis wodeba mianiWa da diplomi ga­
za­su­li­Ci ve­ ra iva­
nes asu­ li (1849_1919), ru­ se­
Tis rev. dasca. 2001 Zmebi z-is saxeli ewoda qalaqis #1 klin. saa-
mo­Zra­o­bis monawile. monawileobas iRebda II internacionalis vadmyofos teritoriaze mdebare Sps pediatriul klinikas.
kongresebis saqmianobaSi. 1917 oqt. revolucias mtrulad zurabaSvili avlipi daviTis Ze (1902_94), fsiqiatri
Sexvda. da neiromorfologi. saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1955),
za­qa­ra­ia ef­ rem far­ na­
o­zis Ze (1889_1946), qi­ rur­ gi. med. ssrk med. mecn. akad. akademikosi (1960), Tbilisis sapatio
mecn. doq­ to­ ri (1937), pro­ fe­
so­ri (1937), sa­ qarTv. mecn. dams. moqalaqe (1983). iyo m. asaTianis sax. fsiqiatriis samecn.-
moR­ va­
we (1944). 1935_46 ganagebda Tbilisis samedicino in- kvl. in-tis direqtori (1938_94). mieniWa i. TarxniSvilis
tis qirurg. da zogadi qirurg. kaTedrebs. imavdroulad sax. premia (1955), ssrk med. mecn. akademiis v. bexterevis sax.
(1938_41) iyo onkologiuri saavadmyofos direqtori. premia (1963). 2002 Tbilisis fsiqiatriul saavadmyofos
zaqariaZe sergo aleqsandres Ze (1909_71), msaxiobi, z-is saxeli ewoda. dakrZalulia didubis panTeonSi.
saqarTv. (1946) da ssrk (1958) sax. artisti, SoTa rusTave- zurabovi arSak giorgis Ze (1876_1919), social-demokra-
lis sax. saxelmw. (1971) da leninuri (1966) premiebis lau- ti, rsdmp kavk. kavSiris komitetis wevri. monawileobda II
reati. 1928-idan iyo marjaniSvilis Teatris, 1956-idan _ saxelmw. saTaTbiros saqmianobaSi. erT dros bolSevikebis
rusTavelis Teatris msaxiobi, 1969_71 _ rusTavelis Teat- mxares iyo, Semdeg gaxda memarcxene menSeviki.

mixai z i C i .
vefxistyaosnis ilustracia.
 e nci k l o p e d i a
288
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
TabukaSvili lukiane malanCis Ze (1889_1921),
T revolucioneri, ruseTis samoqalaqo omis monawile.
1921 w. 21 Teb. menSevikebma daapatimres da yvirilas
cixeSi veragulad mokles. dakrZalulia TbilisSi,
g. leoniZis sax. baRSi (yof. komunarebis baRis qve-
da na­ wi­
li).
TabukaSvili revaz Salvas Ze (1927_90), mwerali, mTarg­
mneli, reJisori. xelovn. dams. moRvawe (1967), SoTa rusTave-
lis sax. saxelmw. premiis laureati (1981). werda leqsebs,
piesebs, kinoscenarebs. SesaniSnavad Targmna u. Seqspiris so­
ne­
tebi. gadaiRo dokumenturi filmebi saqarTvelos winaSe
gan­sa­
kuTrebuli damsaxurebis mqone qarTveli Tu ucxoeli
adamianebis Sesaxeb. T-is iniciativiTa da uSualo monawileo-
biT saqarTvelos daubrunda qveynis istoriisaTvis uaRresad
mniSvnelovani xelnawerebi, dokumentebi da sxv. dakr­ Zalulia
didubis panTeonSi.
TavaZe ferdinand nestoris Ze (1912_89), mecnieri metalur­
giis dargSi. saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1960), saqarTv.
mecn. dams. moRvawe (1962). 1976 mieniWa g. nikolaZis sax.
premia. 1951_87 iyo saqarTv. mecn. akad. metalurgiis in-tis
direqtori. 1991-idan in-ti T-is saxelobisaa.
TavxeliZe daviT sergis Ze (1910_89), mecnieri meqanizme-
bisa da manqanebis Teoriis dargSi. saqarTv. mecn. akad. akade-
mikosi (1979), mecn. da teq. dams. moRvawe (1962). miRebuli
aqvs g. nikolaZis sax. premia (1974). dakrZalulia saburTa-
los panTeonSi.
TamaraSvili mixeil (eriskacobaSi _ aleqsandre petres
Ze), T a m a r a T i miqel (1858_1911), istorikosi da sazogado
moRvawe. sarwmunoebiT kaTolike, RvTismetyvelebis doqtori
(1894). T-is wignma „saqarTvelos eklesiis istoria“ (romi,
1910) vatikanis spec. premia daimsaxura. T-ma evr. arqivebSi
moiZia saqarTv. ist. amsaxveli didZali masala. man erT-erTma
pirvelma aziara evr. mkiTxveli saqarTv. istorias da kultu­
ras. daiRupa italiaSi (zRvaSi sxvisi gadarCenis mcdelo-
bisas). 1978 misi neSti gadmoasvenes da didubis panTeonSi
dakr­ Zales.
Tamari (b a g r a t i o n i) (daaxl. 1160_1207, sxva cnobebiT
g. 1210 an 1213), saqarTvelos mefe, giorgi III-is asuli;
1178-idan mamis Tanamosaydre, 1184-idan _ erTmmarTveli. misma
brZnulma saSinao da sagareo politikam xeli Seuwyo saqarT-
velos gaZlierebas da misi avtoritetis zrdas saerTaSori-
so sarbielze. T-is moRvaweobis periods istoriaSi „oqros
xana“ ewoda. misi freskuli gamosaxulebebi Semonaxulia var-
Ziis RvTismSoblis miZinebis, beTaniis RvTis­ mSoblis Sobis,
yinwvisis wm. nikolozis taZrebisa da berTubnis monastris
(daviTgarejis kompleqsi) kedlebze (yvela XII_XIII ss.).
qarTulma marTlmadidebelma eklesiam igi wmindanad Seracxa.
wminda keTilmorwmune mefe Tamaris xsenebis dRea 14 maisi.
Tar­xniS­vi­li (T a r x a n - m o u r a v i, T a r x a n o v i) iva­
ne
ra­ma­
zis Ze (1846_1908), me­ cni­
er-fi­zi­ol
­ o­gi. parizis biol.
saz-bis w.-kor., hales akademiis wevri. 1877_95 iyo peterb.
samed.-qirurg. akademiis profesori. Semdeg, 1901-mde, leqciebs
kiTxulobda peterb. un-tSi. 1900 parizis saerTaS. gamofenaze
„sapatio legionis“ ordeniT daajildoves. misi Zegli dgas
Tbilisis samed. un-tis skverSi (moqandake k. merabiSvili).
TaqTaqiSvili oTar vasilis Ze (1924_89), kompozitori,
diriJori, pedagogi. saqarTv. (1961) da ssrk (1974) sax. ar-
tisti, SoTa rusTavelis sax. saxelmw. (1987), ssrk saxelmw.
(1951, 1952, 1967) da leninuri (1983) premiebis, agreTve,
albert Svaiceris premiis (1986) laureati, Tbilisis sapa-
tio moqalaqe (1985). konservatoriis reqtori (1962_65),
saqarTv. kult. ministri (1965_84). mniSvnelovani nawarmoe-
bebia: operebi _ „mindia“ (1961), „mTvaris motaceba“ (1977);
oratoriebi _ „rusTavelis nakvalevze“ (1965), „nikoloz ba-
raTaSvili“ (1970) da sxv. dakrZalulia didubis panTeonSi.
Tamar mefe. b e T a n i i s R v T i s m S o b l i s S o b i s t a Z r i s m o x a t u l o b a .
19. q e
289
TayaiSvili eqvTime simonis Ze (1863_1953), mecnieri da
sazogado moRvawe. saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1946).
parizis numizmatTa saz-bis wevri (1922), parizis saazio
saz-bis wevri (1925). daaarsa saqarTv. saist. da saeT-
nografio saz-ba (1907), monawileobda Tsu-is daarsebaSi.
1921_45 emigraciaSi (safrangeTi) yofnis dros meTvalyu­
reobda saqarTv. demokr. respublikis mTavrobis mier gata-
nil samuzeumo ganZeulobas, r-ic uklebliv daabruna samSob-
loSi. man didi amagi dasdo Zv. qarT. mwerlobis Zeglebis
kvlevisa da gamocemis saqmesac. veris baRSi dgas misi Zegli
(moqandake b. avaliSvili). gaxsnilia T-is samlocvelo bina-
muzeumi (mis.: vaSlovnis 6). dakrZalulia mTawmindis pan-
eqvTime TayaiSvilis Zegli.
TeonSi. 1987 levilidan TbilisSi gadmoasvenes da meuRlis
gverdiT dakrZales nino poltorackaia-TayaiSvilis neStic.
2002 qarTulma marTlmadidebelma eklesiam T. wmindanad Se-
racxa. wminda eqvTime RvTiskacis xsenebis dRea 16 ianvari.
TayaiSvili sesilia dimitris asuli (1906_83), msa­
xiobi, realisturi aqtioruli xelovnebis brwyinvale war-
momadgeneli. saqarTv. (1950) da ssrk (1966) sax. artisti.
SoTa rusTavelis sax. (1983) da saqarTv. saxelmw. (1985)
premiebis laureati, Tbilisis sapatio moqalaqe (1982). moR-
vaweobda TeatrSi, kinoSi, estradaze. T. ubadlo niWiT da-
jildoebuli, farTo SemoqmedebiTi diapazonis msaxiobi iyo.
dakrZalulia saburTalos panTeonSi.
Tevdore mRvdeli, T e v d o r e k v e l T e l i (g. 1609),
os­mal da­ mpyrob­ Ta wi­na­
aR­
mdeg me­
brZo­li gmi­ri. sof. kvel­ Tis
mRvde­ li. qar­ Tl­Si Semo­ Wril os­mal­Ta jars gza aub­ nia, ris­
Tvi­sac os­ ma­
leb­ma wa­
me­
biT mo­kles. mi­
s­
ma Tav­
gan­
wir­vam sa­
Su­a­
le­
ba mi­sca me­ fe lu­ ar­
sab II-s mo­mza­
de­
bu­li da­xved­ro­da mters.
qarTulma marTlmadidebelma eklesiam T. m. wmindanad Seracxa.
wminda mowame Teodore mRvdlis xsenebis dRea 21 ivnisi.
Teimuraz I (1589_1663), kaxeTis mefe (1606_48), qarTl-
kaxeTis mefe (1625_32), poeti. qeTevan dedoflis vaJi. gamud-
mebiT ibrZoda qarTl-kaxeTis samefos sruli damoukideblo-
bisaTvis. erT-erTma pirvelma scada qarT. poeziaSi erovn.
Tematikis damuSaveba. gardaicvala sparseTSi, astrabadis ci­
xeSi. misi neSti qarTvelebma samSobloSi Camoasvenes da ala-
verdis monasterSi dakrZales.
Te­lia gi­ or­gi pet­ res Ze (1880_1907), re­ vo­
lu­ ci­
u­ri mo­
Zra­ob­is aq­ti­u­
ri mo­ na­wi­
le sa­
qar­Tve­lo­
Si. bolSeviki. 1905
i. stalinTan erTad monawileobda rsdmp tamerforsis kon-
ferenciis muSaobaSi.
 e nci k l o p e d i a
290
Tem­ru­ki ai­ da­ris Ze (g. XVI s. 70-ian wlebSi), ya­ bar­
dos sxv., baletebi „gorda“, „mwiri“ da sxv.) da simf. JanrebSi.
didi mTavari. 1557 miiRo rus. mfarveloba. mi­ si Txov­ niT aris agreTve saestrado simRerebis da kinomusikis avtori.
1567 mosk. mTav­ ro­bam aa­
go Ter­ gis ci­xesi­
mag­
re, r-ic kavka- dakrZalulia didubis panTeonSi.
siaSi rus. gavlenis forpostad gadaiqca. Tor­ni­ke eris­Ta­vi (g. 985), sa­ xel­mw. da sa­
su­
liero moR­
TvalWreliZe aleqsandre antonis Ze (1881_1957), geolo­ va­
we, da­viT III di­
di ku­ra­
pa­
la­
tis sa­
xel­
gan­
Tqmu­li mTa­
var­
sar­
gi, qarT. geol. skolisa da saqarTveloSi geol. ganaTle­ da­
li, aTo­ nis iver­Ta mo­
nas­
tris erT-er­Ti ma­
Se­
ne­
be­
li (barda
bis erT-erTi fuZemdebeli. saqarTv. mecn. akad. akademikosi skliarosze gamarjvebis Semdeg misTvis mi­ kuTvnebuli nadav-
(1941), saqarTv. mecn. dams. moRvawe (1946). 1929_57 muSaob­ lis udidesi nawili am monastris agebas moaxmara). 980 T.
da kavkasiis mineraluri nedleulis in-tis direqtorad, e-s bizant. keisarma svingelozis wodeba uboZa ajanyebuli
1941_57 _ saqarTv. mecn. akad. sawarmoo ZalTa Semswavleli barda skliarosis damarcxebisTvis. T. e-is SekveTiT aris
sabWos Tav-red. misi saxeli ewoda minerals (TvalWre­ gadawerili oSkis biblia (978) da kirile aleqsandrielis
liZeiti), kavk. mineraluri nedleulis in-ts (1969). Txzulebis „ganZis“ 981 wlis nusxa.
Tmog­ve­li sa­ rgis, XII_XIII ss-Si moR­ va­
we mwe­ra­
li, me­
cni­e­ Tofuria varlam trifonis Ze (1901_66), enaTmecnieri,
ri, fi­
lo­so­fo­ si da ri­to­ri, va­
ram mxar­grZe­
lis Ze. TmogvelTa sa­
qarTv. mecn. akad. akademikosi (1944), saqarTv. mecn. dams.
feod. saxlis fuZemdebeli. tra­ di­ci­
is Tanaxmad, po­
e­
ma „di­
lar­ moRvawe (1946). saqarTv. saxelmw. premiis laureati (1971),
ge­
Ti­
a­
nis“ av­
to­ ri. masve miewereba spars. „vis o raminis“ qarT. samecn.-ped. muSaobas eweoda Tsu-sa da saqarTv. mecn. akad.
prozauli Targmani „visramiani“. enaTmecnierebis in-tSi, iyo am in-tis direqtori (1943_49).
Todria silibistro (silia) eses Ze (1880_1936), profe- Tsu-Si daaarsa ax. qarT. enis kaTedra, r-sac Tavad xelmZR-
sionali revolucioneri. Tbilisis revkomis pirveli Tav-re. vanelobda (1945_66). ikvlevda qarTvelur da mTis iberiul-
literatori. sxvadasxva dros iyo saqarTv. socuzrunvel­ kavk. enebs. didi wvlili Seitana qarT. leqsikografiis ganvi-
yofisa da miwaTmoqmedebis sax. komisari, mweralTa kavSiris TarebaSi. dakrZalulia didubis panTeonSi.
Tav-re, Sromis sax. komisari, Jurn. „niangis“ redaqtori, saq. TofuriZe valentin bagratis Ze (1907/08_86), moqandake,
ssr cakisa da amierkavk. sfsr cakis mdivani. saqarTv. sax. mxatvari (1960), ssrk samxatvro akad. namdv.
ToiZe mose ivanes Ze (1871_1953), fermweri, grafikosi, wevri (1970), ssrk saxelmw. premiis laureati (1950). ped.
axali qarT. ferweris erT-erTi fuZemdebeli. ssrk sax. mxat- moRvaweobas eweoda Tbilisis saxelmw. samxatvro akademiaSi
vari (1953), ssrk samxatvro akad. akademikosi (1947). Tbili- (profesori). T. umTavresad monumentalisti iyo. dakrZalu-
sis samxatvro akad. profesori (1930). „revmasis“ (revolu- lia didubis panTeonSi.
ciur mxatvarTa asociacia) daarsebis erT-erTi iniciatori. Tumaniani hovanes TaTevosis Ze (1869_1923), somexi mwe­
misi TaosnobiT TbilisSi 1922 daarsda saxelmw. samxatvro rali da sazogado moRvawe. erTxans swavlobda da moRvaweob-
studia. muSaobda saxviTi xelovn. TiTqmis yvela JanrSi. da TbilisSi. iyo mravalmxrivi Semoqmedi. werda leqsebs,
dakrZalulia didubis panTeonSi. poemebs, moTxrobebs somxur enaze. iyo qarTveli da somexi
To­ma, sa­ xa­
re­bis mi­xed­
viT ie­so qris­ tes Tor­ met mo­ci­
qul­ xalxebis megobrobis erTguli damcveli.
Ta­
gan erT-er­ Ti. TumaniSvili iason (iazon) dimitris Ze, kavk. mefisnacv­
ToraZe daviT (guguli) aleqsandres Ze (1922_83), kompo­ lis mTavari sammarTvelos gansakuTrebul davalebaTa Cino-
zitori. saqarTv. sax. artisti (1961), ssrk saxelmw. premiis
vniki, imperatoris karis kamerheri, XIX s. 70-ian wlebSi _
laureati (1951). iyo Tbilisis konservatoriis profesori.
ZiriTadad muSaobda mus.-Teatr. (opera „mTebis Zaxili“ da qalaqisTavi.

mose T o i Z e . ` Z v e l i T b i l i s i s k u T x e ~ ( fragmenti) .
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
291
ia­kob cur­ta­ve­li (xu­ce­si), V s. II na­xev­
ris agviandeba“, „pastorali“ (Tanaavtori reJ. o. ioseliani),

i ha­
gi­
o­gra­
fi mwe­ra­
li, Cvenamde moRweuli uZvelesi
origin. Zeglis „Su­ Sa­
ni­
kis mar­
tvi­
lo­
bi­
s“ av­
to­
nawarmoebiT mowodebuli erovn.-saxelmwifoebrivi
problemebi, humanisturi ideebi da Txrobis man-
ri.
„natvris xe“ (g. leoniZis moTxrobebis mixedviT, Tanaavtori
reJ. T. abulaZe). dakrZalulia didubis panTeonSi.
inaSvili aleqsandre (sandro) iobis (iovelis) Ze (1887_
1958), momRerali (baritoni), ssrk sax. artisti (1950),
era dResac sainteresos xdis mas. qarT. vokaluri xelovn. erT-erTi fuZemdebeli. Tbilisis
iamaniZe SoTa daviTis Ze (1937_71), sportsmeni (fexbur- operisa da baletis Teatris solisti, Tbilisis konser-
Ti). ssrk sportis dams. ostati (1969). ssrk Cempioni (1964) vatoriis profesori. Camoayaliba moZravi saopero dasi
da samgzis brinjaos priziori (1959, 1962, 1967). Tbilisis (1930), pirvelma Seasrula abesalomisa da kiazos partiebi
„dinamos“ kapitani (1962_67). samjer iyo Seyvanili ssrk 33 (z. faliaSvilis „abesalom da eTeri“, „daisi“). dakrZalulia
saukeTeso fexburTelis siaSi. didubis panTeonSi.
iaSvili paolo jibrailis Ze (1894_1937), poeti da sa­
zogado moRvawe. `cisferyanwelebis~ jgufis erT-erTi moTa­ ve,
r-sac didi wvlili miuZRvis qarTuli simbolizmis damkvi-
drebasa da ganviTarebaSi. iRvwoda rogorc kult., ise saz.
sarbielze. arsebuli reJimis protestis niSnad 1937 sicocx-
le TviTmkvlelobiT daasrula mweralTa kavSiris SenobaSi.
Tavdapirvelad petre-pavles sasaflaoze dakrZales, xolo
reabilitaciis Semdeg, 1955, didubis panTeonSi gadaasvenes.
ieTim gurji (Turq.; sityvasityviT _ „oboli qarTveli“)
(1875_1940) (namdv. saxeli da gvari _ ieTim d a b R i S v i ­
l i), saxalxo momRerali da meleqse, Tbilisuri aSuRuri
poeziis tipuri warmomadgeneli. zviad gamsaxurdias sana-
piroze dgas ieTim gurjis Zegli (moqandake d. miqataZe).
dakrZalulia didubis panTeonSi.
iverieli (l e k i S v i l i) vaJa platonis Ze (1925_99),
endokrinologi, saqarTveloSi Tanamedrove mecnieruli da
klinikuri endokrinologiis fuZemdebeli. saqarTv. med. mecn.
akademiis wevri (1991), saqarTv. samed.-biol. mecn. akademiis
wevri (1991). 1974-idan iyo saqarTv. endokrinologTa samecn.
saz-bis Tav-re, 1991-idan _ saqarTv. diabeturi asociaciis
prezidenti. 2001-idan i-is saxelobisaa misive iniciativiT
daarsebuli endokrinologia-metabologia-dietologiis cen-
tri. dakrZalulia saburTalos panTeonSi.
izaS­vi­li ni­ ko­loz pav­ les Ze (1910_93), qirurgi, uro­
lo­ gi. med. mecn. doqtori (1963), profesori (1966), sa­
qarTv. mecn. dams. moR­ va­
we (1979). iyo a. wulukiZis sax.
urologiisa da nefrologiis samecn.-kvl. in-tis direqtoris
moadgile (samecn. dargSi). muSaobda urologiur daavadebaTa
diagnostikisa da mkurnalobis sakiTxebze.
ilu­ri­Ze kon­ stan­
ti­ne mi­
xe­i­
lis Ze (1910_89), warmo­ e­
bis
no­va­
to­ri, Tbilisis eleqtrovagonSemkeTebeli q-nis mWedeli, ieTim gurjis Zegli.
so­­
ci­al
­ . Sro­
mis gmi­ri (1959). Tbilisis sapatio moqalaqe
(1979). ingoroyva pavle ieses Ze (1893_1983), literaturaT­
ime­daS­vi­li gaioz iosebis Ze (1906_95), literaturaT­ mco­d­ne, saqarTv. mweralTa kavSiris Seqmnis erT-erTi ini-
mco­dne, filol. mecn. doqtori (1961), saqarTv. mecn. dams. ciatori. 1924_25 redaqtorobda Jurn. „kavkasions“, 1928
mo­Rvawe (1969). 1935-idan muSaobda SoTa rusTavelis daaarsa gamomc. „qarTuli wigni“. ikvlevda qarT. mwerlobis,
sax. qarT. lit-ris ist. in-tSi. ZiriTadad ikvlevda Zv. kulturis ist. da saqarTv. istoriis sakiTxebs. i-s funda-
qarTul sasuliero da saero mwerlobas, upiratesad ki _ menturi naSromia „giorgi merCule“ (1954). manve scada Zv.
vefxistyaosnis poetikisa da stilis sakiTxebs. qarT. sanoto sistemis gaSifvra. avtoria monografiebisa SoTa
imedaSvili ioseb zaqarias Ze (1876_1952), mwerali, sazoga- rusTavelis, n. baraTaSvilis, a. wereTlis, i. WavWavaZis Ses-
do moRvawe. avWalisa (1893) da avlabris (1902) muSaTa Te- axeb. dakrZalulia didubis panTeonSi.
atrebis erT-erTi damaarsebeli da reJisori. gamosca pirveli in­wkir­ve­li ivane (step­ ko) ni­ko­
lo­zis Ze (1887_1908), re­­
vo­
„ucxo sityvaTa leqsikoni“ (1904), m. gorkis moTxrobebis lu­ ci­ur
­ i mo­
Zra­
ob­is aqt. mo­na­
wi­le samxr. kavkasiaSi, kerZod,
qarT. Targmanebis krebuli (1902). redaqtorobda Jurn. „Te- sa­
qar­Tve­lo­sa da azerbaijanSi. 1908 part. davalebiT gaem­
atrsa da cxovrebas“. dakrZalulia didubis panTeonSi. gzavra baqoSi, sadac daiRupa policiasTan Setakebis dros.
imedaZe grigol isidores Ze (1915_57), poeti. aqvs pa- ioane petriwi, XI_XII ss. filosofosi, Teologi, poeti,
triotuli suliskveTebis leqsebi („poezia“, „Tergi“, „rad mTargmneli. Zv. qarTuli filos. skolis umniSvnelovanesi war-
miyvars“), statiebi, Targmanebi. momadgeneli. moRvaweobda petriwonis mo­ nasterSi (bulgareTi).
inaniSvili revaz konstantines Ze (1926_91), mwerali, daviT aRmaSeneblis miwveviT Cavida gelaTis akademiaSi. i. p-is
SoTa rusTavelis sax. saxelmw. premiis laureati (1977). msa­ wminda filos. da lit. memkvidreoba warmodgenilia rogorc
xurobda gamomc. „nakadulSi“, kinostudia „qarTul filmSi“. origin. TxzulebebiT, ise TargmanebiT. man Seqmna ax. filos.
werda moTxrobebs, m. S. sabavSvosac. i-is scenarebis mixed- terminologia, didi gavlena moaxdina Zv. qarT. filos. azrovne-
viT gadaRebulia filmebi: „ardadegebi“, „viRacas avtobusze baze, saero poeziasa da saist. mwerlobaze. xelaxla Targmna
 e nci k l o p e d i a
292

ioane petriwis Zegli.

bibliuri wignebi, wmindanTa cxovrebani da sxv. win wamoswia ire­maS­vi­li gi­ or­gi va­le­ri­a­
nis Ze (1962_93), saqarTve­
enis mniSvneloba eris msoflmxedvelobis Sesacnobad. i. p-is los erTianobisaTvis mebrZoli, kapitani. rkinigzis me-8
qandakeba dgas nikoloz baraTaSvilis quCaze (moqandake d. specdaniSnulebis qvedanayofis Stabis ufrosi. da­ i­
Ru­pa afxa­
miqataZe). Tsu-Si aris misi biusti (moqandake i. oqropiriZe). zeT­ Si, so­ xum­hes­
Tan. dajildoebulia vaxtang gorgaslis I
ioane sabanisZe, VIII s. mwerali, hagiografiuli Txzu­ xarisxis ordeniT.
lebis „abo Tbilelis wamebis“ (786_790) avtori. Txzule- isa­a­ki­a­ni ave­ tiq sa­a­
kis Ze (1875_1957), so­ me­
xi po­et
­ i. somx.
bas didi mniSvneloba hqonda arabTa batonobis gamo erovn. mecn. akad. aka­ de­
mi­
ko­si (1943). ssrk saxelmw. premiis lau-
gadagvarebis safrTxis winaSe mdgari qarTvelebisaTvis. reati (1946). drodadro cxovrobda da moRvaweobda Tbilis-
io­a­ne Sav­Te­li, XII_XIII ss. po­ e­
ti, filoso­ fo­si, sa­ Si. i-ma mravali leqsi uZRvna qarTveli da somexi xalxebis
su­li­e­
ro moR­ va­
we. Tamar mefis Tanamedrove, mas Tvlian Zv. Zmoba-megobrobas.
qarT. lit-ris klasikuri epoqis Zeglis „abdulmesianis“ av- isa­ka­Ze ga­ bri­
el qiS­var­dis Ze (1957_93), erov­ nu­
li mo­ Zra­o­
bis
torad. i. S. gardacvalebisTanave wmindanad Seracxes. Rirsi aq­
ti­ u­
ri mo­ na­
wi­le. specialobiT inJineri. adamianis uflebaTa
ioane SavTelis xsenebis dRea 14 aprili. dacvis komisiis wevri, „marTlmadideblobis ganmamtkicebeli
io­se­bi­Ze Ti­na da­vi­
Tis asu­
li (1920_45), partizani, ssrk- dasis“ prezidenti. 1988 w. 25 noemb. i-m mTavrobis sasaxlis
ger­m. omis (1941_45) gmi­ri. Senobidan Camoxsna sabW. saqarTvelos droSa, risTvisac sami
ioseliani platon egnates Ze (1809_75), istorikosi, mwe­ wliT daapatimres, Semdeg sasjeli Seumsubuqes. 1993 w. 31
rali, sazogado moRvawe. 1845_56 iyo gaz. „zakavkazski vest- dek. mokles. dakrZalulia saburTalos sasaflaoze.
nikis“ redaqtori. 1849 imogzaura aTonis mTaze, arCeuli iyo isfaha­nli ib­ ra­
him husein-oRlu (1887_1967), azer­ ba­i­
ja­
ne­
aTenis arqeol. saz-bis wevrad. gamosca Zv. qarT. lit-ris mra­
li msa­ xi­
o­bi, reJiso­ri, sa­qarTv. sa­x. ar­
tis­
ti (1931). sasceno
vali Zegli. iyo Jurn. „ciskris“ irgvliv Semokrebili „mame-
moRvaweoba daiwyo TbilisSi. 1921-idan iyo Tbilisis azerb.
bis“ Taobis warmomadgeneli. dakrZalulia didubis panTeonSi.
dramis Teatris msaxiobi da reJisori. 1928_34 baqos Teat-
ipolitov-ivanovi (i v a n o v i) mixeil mixeilis Ze (1859_
ris scenazea, 1937_39 kvlav TbilisSi brundeba. ganasaxiera
1935), rusi kompozitori, diriJori, pedagogi da sazogado
iago, otelo, hamleti (u. Seqspiris „otelo“, „hamleti“) da
moRvawe. 1882_93 cxovrobda TbilisSi. iyo mus. saswavleb-
sxv.
lis xelmZRvaneli, Semdgom _ mis bazaze daarsebuli Tbili-
iu­ma­Se­vi iva­ ne ste­fa­nes Ze (1895_1972), sa­ mxed­
ro-sa­ zRvao
sis konservatoriis direqtori (1924_25). didi Sroma gaswia
moR­ va­
we, ad­mi­
ra­li (1943), sabW. kav­Si­
ris gmi­
ri (1945). 1947_51
qarT. saeklesio sagaloblebis notebze gadasatanad da mus.
iyo ssrk samx.-sazRvao flotis mTavarsardali da samx.-sazR-
folkloris Sesakrebad. avtoria operisa „Ralati“ (a. sum-
vao ministri. daibada TbilisSi.
baTaSvil-iuJinis dramis mixedviT) da sxv.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
kavsaZe vladimer (lado) longinozis Ze (1886_
k 1953), momRerali (tenori), saqarTv. sax. artisti
(1943). Tbilisis mus. komediis Teatris erT-erTi
fuZemdebeli. 1921-idan mReroda Tbilisis ope­
ris TeatrSi. gadaRebulia kinoSic. dakrZalulia
didubis panTeonSi.
kakabaZe daviT nestoris Ze (1889_1952), fermweri, grafiko-
si, Teatrisa da kinos mxatvari, xelovnebis Teoretikosi,
pedagogi. XX s. qarT. ferweris TvalsaCino warmomadgeneli.
saqarTv. xelovn. dams. moRvawe (1950). 1929_48 iyo Tbili-
sis samxatvro akad. profesori, 1933_42 _ proreqtori.
muSaobda qarT. WedurobaSic, ikvlevda qarT. ornamentis gene­
ziss. Seqmna imereTis, svaneTis, Tbilisisa da misi gareubneb-
is Sesa­
niSnavi peizaJebi. dakrZalulia didubis panTeonSi [sa-
flavze dadgmuli Zeglis avtoria daviT (duda) gabaSvili].
1998 SoTa rusTavelis gamzirze, suraTebis erovn. galereis
skverSi, daidga k-is Zegli (moqandake d. a. kakabaZe).
daviT kakabaZis Zegli.
ka­ka­ba­Ze va­
sil mi­
xe­
i­
lis Ze (1888_1968), qi­mi­
ko­
si, qim. mecn.
doq­to­ri (1943), pro­fe­so­
ri (1943). sa­
qarTv. mecn. dams. moR­
va­
we (1944). misi naSromebi exeba qim. teqnologiis sakiTxebs.
k-is uSualo monawileobiT momzadda teq. terminologiis
leqsikoni.
kakabaZe polikarpe malxazis Ze (1893_1972), dramaturgi,
aRiarebuli piesebis avtori, r-ebic ucvleli warmatebiT
293
idg­meba Tbilisis Teatrebis scenaze. misi nawarmoebebidan
yvelaze popularulia komedia „yvaryvare TuTaberi“ (1928),
r-is mixedviTac gadaRebulia filmi „yvaryvare“ (reJ. d.
abaSiZe). k. muSaobda ist. dramisa da tragediis JanrSic.
daaarsa Jurn. „Svidi mnaTobi“. daviT aRmaSeneblis gamzirze
dgas k-is biusti (moqandake s. girkeliZe). dakrZalulia
didubis panTeonSi.
kakabaZe sargis nestoris Ze (1886_1967), istorikosi
da filologi. profesori (1949). kiTxulobda leqciebs
saqarTv. sxvadasxva umaRles saswavlebelSi, 1918_32 muSaob-
da ssrk mecn. akad. kavkasiis ist.-arqeol. in-tSi, 1921_26 da
1945_61 _ saqarTv. ist. arqivSi; 1924_34 xelmZRvanelobda
siZveleTa dacvis komitets. redaqtorobda Jurn. „saisto-
rio moambes“ (1924_25) da „saistorio krebuls“ (1928_29).
gamoqveynebuli aqvs naSromebi saqarTv. soc.-ekon. da polit.
istoriis, filol. da teqstologiis sakiTxebze. dakrZalu-
lia didubis panTeonSi.
ka­lan­da­riS­vi­li nes­ tor aleq­ san­
dres Ze (1876 an 1874 _
1922), part. fsevd. _ p a p a („deduSka“). ruseTis sa­ mo­
qa­
la­qo
omis dros par­ tizanuli mo­ Zra­
o­bis erT-er­Ti xel­ mZRva­ne­
li
aRm. cim­ bir­
Si. 1921_22 _ iakutiis olqisa da CrdiloeTis
mxaris jarebis sardali. daiRupa TeTrgvardielebTan brZoli-
sas. maszea Seqmnili mxatvruli filmi `cimbireli papa~ (reJ.
g. kalatoziSvili).
ka­lan­da­Ze aleq­ san­
dre pav­les Ze (1916_96), mwe­ ra­li, li­
te­ra­tu­raT­mcod­ne, filologiis mecn. doqtori (1966). ssrk-
germ. omis (1941_45) monawile. dajildoebulia safrangeTis
umaRlesi samxedro ordeniT _ vercxlisvarskvlaviani oqros
jvriT. werda romanebs da kritikul naSromebs.
ka­lan­da­Ze beJan (Jani) jemalis Ze (1977_2005), saqarT-
velos prezidentis rwmunebuli guriis mxareSi. muSaobda
iusticiis saministroSi. 2002-idan iyo erTiani nacionaluri
moZraobisa da Tbilisis sakrebulos wevri, 2004-idan _
saqarTvelos parlamentis wevri. daiRupa avtokatastrofaSi.
dakrZalulia saburTalos sasaflaoze.
ka­lan­da­Ze iva­ ne (vano) mar­ ko­
zis Ze (1880_1911), re­ vo­lu­
ci­o­ne­
ri. baTumis muSaTa 1902 ianvar_martis gaficvebisa da
demonstraciebis monawile. 1906 k. TbilisSi Camovida da
mebrZolTa erT-erTi jgufis aqtiuri wevri gaxda. 1908 daa-
patimres da gagzavnes saratovis sakatorRo cixeSi, sadac
WleqiT dasneulebuli gardaicvala.
ka­li­a­e­vi iva­ne pla­ to­nis Ze (1877_1905), ru­ si re­ vo­lu­
ci­o­ne­
r-teroristi, eseri. 1904 monawileobda rus. Sina-
gan saqmeTa ministr viaCeslav pleveze TavdasxmaSi. 1905
k-ma mokla moskovis gen.-gubernatori, didi mTavari sergei
aleqsandres Ze, risTvisac Sliselburgis cixeSi Casves, Sem-
deg ki sikvdiliT dasajes.
ka­li­ni­ni mi­ xe­
il iva­ nes Ze (1875_1946), ko­ mu­nis­
tu­ri par­
ti­is­a da sabWoTa saxelmw. moR­ va­we. sruliad ruseTis ca-
kis, ssrk cakis Tav-re (1919_37), ssrk umaRlesi sabWos
prezidiumis Tav-re (1938_46). 1900 muSaobda TbilisSi am-
ierkavk. rkinigzis saxelosnoebSi. dakrZalulia moskovSi,
wiTel moedanze.
kalistrate (eriskacobaSi _ kalistrate mixeilis
Ze c i n c a Z e) (1866_1952), saqarTv. kaTalikos-patriarqi
(1932_52), RvTismetyvelebis kandidati (1892). iyo dekanozi,
mitropoliti, episkoposi. aris Teologiuri samecn. naSromis
avtori. aqtiurad ibrZoda qarT. eklesiis avtokefaliis aR-
sadgenad. dakrZalulia sionis taZarSi.
kaluJni a. m. (1853_1939), muSa-revolucioneri, social-
demokrati. XIX s. 90-ian wlebSi eweoda marqsizmis propa-
gandas Tbilisis muSaTa jgufebTan. 1892 T. afanasievsa da m.
 e nci k l o p e d i a
294
gorkisTan erTad monawileobda Tbilisis muSaTa TviTganvi-
Tarebis lit.-rev. wris _ „krasnogorskis komunis“ daarse-
baSi.
kamalovi Toma giorgis Ze (1890_1918), revoluciuri
moZraobis aqt. monawile samxr. kavkasiaSi. 1913-idan eweoda
part. saqmianobas TbilisSi. 1914 daapatimres da metexis ci­
xeSi Casves. iyo vladikavkazis sabWos Tav-re. 1918 TeTrgvar­
dielebma kvlav daapatimres da daxvrites.
kamo (simon arSakis Ze t e r - p e t r o s i a n i s part. fsev-
donimi) (1882_1922), profesionali revolucioneri. aqti-
urad mo­ nawileobda Tbilisis komitetis mier mowyobil
muSaTa demonstraciebsa da gaficvebSi. fuladi saxsrebiT
partiis uzrunvelsayofad 1905_07 ramdenjerme ganaxorciela
saxelmw. xazinis `eqspropriacia~. saqarTv. gasabWoebis Semdeg
dainiSna amierkavk. sabaJo sammarTvelos ufrosad. daiRupa Tbi-
lisSi (velosipediT mimavali avtomobils Seejaxa). axland.
d. uznaZis quCaze idga k-s biusti (moqandake i. oqropiriZe),
aiRes 1990. daviT k a k a b a Z e .
`Zveli Tbilisi~.
kan­de­la­ki sandro (aleqsandre) iosebis Ze (1893_1959),
cno­­bili falavani, r-sac xalxma `saqarTvelos goliaTi~ degobis moZraobaSi.
uwo­ da. Widaoba daiwyo XX s. 10-ian wlebSi. Tavdapirve- ka­Wa­ra­va da­ viT kon­stan­
ti­nes Ze (1902_25), saqarTvelos
lad gamodioda didubeSi, `italielebis baRSi~, Semdeg _ komkavSiris erT-erTi organizatori.
esi­kovskebis cirkSi. damarcxebuli hyavda mravali saxelovani kaWarava ivane besarionis Ze (1894_1977), geologi,
falavani. gadaRebulia qarT. filmebSi. 1976 mcxeTaSi gaixsna saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1955), saqarTv. mecn. dams.
k-is Zegli (moqandake b. avaliSvili). moRvawe (1960), saqarTv. saxelmw. premiis laureati (1973),
kan­de­la­ki si­ mon pla­ to­ nis Ze (1887_1966), pa­ra­
zi­
to­lo­ geol. saz-bis vice-prezidenti (1933_77). muSaobda saqarTv.
gi (ma­la­ri­o­lo­gi), med. mecn. doqtori (1936), profesori mecn. akad. geologiur in-tSi. eweoda ped. moRvaweobas Tsu-
(1936), saqarTv. mecn. dams. moR­ va­
we (1941). 1921_38 iyo s. sa da spi-Si. dakrZalulia saburTalos panTeonSi.
virsalaZis sax. trop. med. samecn.-kvl. in-tis direqtori. kaxiani nikoloz saulis Ze (1884_1928), qirurgi da mor-
ssrk-Si pirvelma efeqturad gamoiyena malariis sawinaaRmdego fologi, qarTuli mecnieruli qirurgiuli skolis erT-erTi
RonisZiebaTa kompl. meTodi. didi wvlili miuZRvis saburTa- fuZemdebeli. med. mecn. doqtori (1917), profesori (1917).
lo-delisis midamoebis daWaobebuli adgilebis amoSrobaSi. 1919_21 ganagebda Tsu-is samkurnalo fak-tis qirurg. ka­
kan­ka­va vla­ di­
mer aleq­ san­
dres Ze (1913_42), sabW. kav­Si­
ris
Tedras, 1921-idan sicocxlis bolomde _ Tsu-is samkurnalo
gmi­ri (1942, sik­ vdi­
lis Sem­ deg). ibrZoda Crd. kavkasiaSi,
fak-tis (1930-idan Tbilisis saxelmw. samed. in-ti) qirurg.
iyo 392-e msroleli diviziis mesangreTa batalionis samx.
propedevtikis kaTedras. rkinigzis centraluri klinikuri
komisari.
saavadmyofos (diRomi) ezoSi dgas k-is biusti (moqandake T.
ka­pa­na­Ze oTar (1914_43), ssrk-germaniis omis (1941_45) gmi­­
Wyonia). dakrZalulia didubis panTeonSi.
ri.
ke­dia spi­ri­don mal­xa­
zis Ze (1884_1948), sa­
qar­
Tve­
los erov­
kapgeri aleqsandre xristianis Ze (1809_76), gen.-leitenan­
nul-de­mok­ra­
ti­u­
li par­ ti­
is li­ de­
ri, po­lit. da sazogado
ti, Tavadi. 1842 gamoagzavnes kavkasiis korpusSi. 1852_57 iyo
moRvawe. 1917 airCies erovn.-demokr. partiis Tav-red. daaarsa
kavkasiis xazis da SavizRvispireTis jarebis Stabis ufrosi.
gaz. „saqarTvelo“. 1918, saqarTv. damoukideblobis gamocxa-
1858 dainiSna Tbilisis samx. gubernatorad.
kargareTeli ia (ilia) giorgis Ze (1867_1939), kompo­ zi­ debis Semdeg, aqtiurad Caeba parlamentis damfuZnebeli kre-
tori, folkloristi, momRerali (tenori), sazogado moRvawe. bis muSaobaSi. 1922 daapatimres da saqarTvelodan gaasaxles.
saqarTv. xelovn. dams. moRvawe (1938). 1895-idan iyo Tbilisis cxovrobda parizSi, sadac xelmZRvanelobda gaz. „eris guSa-
saopero Teatris momRerali, 1905-idan _ reJisori. cnobili gis“ gamocemas. dakrZalulia safrangeTSi, levilis qarTvelTa
romansebis avtori. 1910 daaarsa „sagundo sazogadoeba“, iyo saZmo sasaflaoze.
„filarmoniuli sazogadoebis“ daarsebis erT-erTi monawile kekeliZe korneli samsonis Ze (1879_1962), filologi,
(1903). avtoria „mokle popularuli musikaluri enciklope- li­teraturaTmcodne. Tsu-is erT-erTi damaarsebeli (1918)
diisa“ (1933). da saqarTv. mecn. akad. damfuZnebeli namdvili wevri (1941),
kartozia givi aleqsandres Ze (1929_98), sportsmeni saqarTv. mecn. dams. moRvawe (1943). 1918_62 Tsu-Si ganagebda
(berZnul-romauli Widaoba), ssrk sportis dams. ostati Zv. qarT. lit-ris istoriis kaTedras. 1926_30 iyo Tsu-
(1953). pirveli qarTv. sportsmeni, r-mac msoflio Cempionis is proreqtori, 1942_49 _ SoTa rusTavelis sax. qarT.
tituli moipova. olimpiuri Cempioni (1956) da mesame priz- lit-ris in-tis direqtori. ikvlevda Zv. qarTul lit-ras,
iori (1960), msoflios samgzis Cempioni (1953, 1955, 1958), agreTve qarT.-bizant., qarT.-spars. lit. urTierTobebs. didi
msoflio Tasis mflobeli (1956), msoflio universiadis amagi dasdo Zv. qarT. xelnawerebis gamovlenasa da publika-
Cempioni (1951), ssrk oTxgzis Cempioni (1952_55). 2001 k-s cias, qarT. teqstologias, istoriografias da a. S. 1962
saxeli mieniWa Tbilisis sportis sasaxles. misi saxeli ewoda saqarTv. mecn. akad. xelnawerTa in-ts.
ka­Se­ni mar­ sel (1869_1958), sa­ fran­ge­
Ti­
sa da sa­
er­
TaS. mu­Sa­ dakrZalulia Tsu-is ezo-savaneSi. mis saflavze dgas biusti
Ta mo­ Zra­
o­bis moR­ va­
we. 1905_20 iyo safr. social. partiis (moqandake g. oCiauri).
erT-erTi xelmZRvaneli, 1924_43 _ kominternis prezidi- kelaptriSvili omar mixeilis Ze (1943_92), musikos-
umis wevri. II msoflio omis dros monawileobda winaaRm- Semsrulebeli, salamurze dakvris virtuozi, fleitisti.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
295
saqarTv. sax. artisti (1989), saerTaS. festivalebis lau- dakrZalulia safrangeTSi, q. Satus sasaflaoze. 2007-idan
reati. 1987 xelovn. muSakTa saxlTan Camoayaliba xalx. k-is arqivi inaxeba xelnawerTa erovnul centrSi.
sakravTa trio, daaarsa ramdenime skola-studia, xalx. ki­bal­Ci­Ci ni­ ko­loz iva­ nes Ze (1853_81), ru­ si gamo­mgo­ne­
be­
sakravTa orkestri. gaafarTova salamuris repertuari. vaJa- li, re­ vo­lu­ci­o­ne­r-teroristi, Camo­ ax­
rCves rus. imperator
fSavelas gamziris V kvartlis III korpusis mimdebare skver- aleq­ san­dre II-ze TavdasxmaSi mo­ na­
wi­le­
ob­i­
sa­
Tvis.
Si dgas misi biusti (moqandake g. papinaSvili). dakrZalulia kik­vi­Ze va­ sil isi­ do­res Ze (1895_1919), ru­ se­
Tis sa­mo­qa­
la­
didubis panTeonSi. qo omis (1918_20) aqt. monawile, wiTeli armiis sardali.
kereseliZe arCil pavles Ze (1912_71), kompozitori da 1918_19 k-is divizia warmatebiT ebrZoda gen. p. krasnovis
pe­
dagogi. saqarTv. sax. artisti (1961), z. faliaSvilis sax. TeTrgvardielTa armias. daiRupa brZolis dros. igi didi
premiis laureati (1973, sikvdilis Semdeg). 1940-idan iyo pativiT dakrZales moskovSi, vagankovos sasaflaoze. misi
Tbilisis konservatoriis pedagogi (polifonia), marjaniSvi- saxeli ewoda daba preobraJenskaias volgogradis olqSi.
lis Teatris mus. nawilis gamge, kinostudia „qarTuli fil­ k-is Zegli idga TbilisSi, naZaladevis parkSi (moqandakeebi:
mis“ mus. redaqtori. k-is musikisaTvis damaxasiaTebelia melo- g. nikolaZe, v. mizandari), aiRes 1991.
diuroba, mkafiod gamoxatuli erovn. stili. avtoria operisa kiknaveliZeebi: yaraman (1878_1918), nikoloz (1883_1918),
„baSi-aCuki“, baletebisa, musikisa dram. speqtaklebisaTvis da Salva (1887_1918), manuel (1889_1916), xetyis mrewvelebi,
kinofilmebisaTvis. dakrZalulia didubis panTeonSi. qvelmoqmedebi. 1906_16 cxovrobdnen fereidanSi, sadac manu-
kereseliZe ivane ivanes Ze (1829_92), pirveli qarTveli eli, rogorc fereidneli qarTvelebis qomagi, daqiravebulma
profesionali Jurnalisti, publicisti, mwerali, sazogado mkvlelebma mokles. 1917-idan k. saqarTveloSi dabrundnen
moRvawe, Jurn. „ciskris“ redaqtori (1857_75), gamomcemeli, da samewarmeo da saqvelmoqmedo saqmianoba ganagrZes _ 1917
feletonis mamamTavari saqarTveloSi. garkveuli wvlili yaramanma qarT. un-tis damaarsebel saz-bas saCuqrad gadasca
Seitana qarT. dramaturgiisa da prozis ganviTarebaSic. asi Tumani; Zmebma didi daxmareba gauwies, agreTve, qarT-
dakrZalulia didubis panTeonSi. velTa Soris wera-kiTxvis gamavrcelebel saz-bas. 1918 yara-
ke­cxo­ve­li la­ do (vla­ di­mer) za­
qa­
ri­
as Ze (1876_1903), pro­ man, nikoloz da Salva k., TavianT ojaxebTan erTad, yaCaRTa
fe­si­
o­na­
li re­vo­
lu­ci­on­e­
ri. rsdmp le­ ni­
nur-is­ kru­
li or­ ga­
ni­
SeiaraRebulma bandam imsxverpla.
za­
ci­e­
bis erT-er­Ti da­ma­ar­se­
be­
li ami­
er­
kav­ka­
si­
a­
Si. 1901 baqoSi
­kik­na­Ze ni­ ko­
loz da­ vi­Tis Ze (1885_1951), re­ vo­lu­ci­u­
ri
daaarsa aralegaluri stamba „nina“. mokles metexis cixis
mo­Zra­
ob­is mo­na­
wi­ le. s. buaCiZesTan erTad xelmZRvanelobda
sakanSi. misi Zegli idga 9 aprilis sax. baRSi (moqandake v.
rsdmp Terg-daRestnis komitets. saqarTv. gasabWoebis Semdeg
TofuriZe). aiRes 1998.
iyo gaz. „komunistis“ redaqtori, „saxelgamis“ direqtori.
kecxoveli niko (nikoloz) nikolozis Ze (1897_1982), bo­
ki­ro­vi (part. fsevd.; namdv. gvari _ k o s t r i k o v i) ser­
tanikosi da mwerali. botan. skolis erT-erTi fuZemdebeli
gei mi­ro­nis Ze (1886_1934), ko­ mu­
nis­tu­ri par­ti­i­
sa da sab-
saqarTveloSi. saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1941). Tbili-
WoTa saxelmw. moR­ va­
we. iyo rsfsr-is sruluflebiani war-
sis sapatio moqalaqe (1980), SoTa rusTavelis sax. saxelmw.
momadgeneli demokr. saqarTveloSi, amierkavk. sfsr-is erT-
premiis laureati (1975). saqarTv. mecn. akad. vice-prezidenti
erTi fuZemdebeli (1922), sak. kp(b) leningradis sagubernio
(1943_45), Tsu-is reqtori (1945_52), 1963-idan _ saqarTv.
komitetis mdivani (1926-idan). mis mkvlelobas represiebis
mecn. akad. botanikis in-tis direqtori. saqarTv. mTamsvlelTa
axali talRa mohyva. dakrZalulia moskovSi, wiTel moe-
federaciis prezidiumis Tav-re (1945_63). 1983 botanikis in-
danze, kremlis kedelTan.
ts mieniWa k-is saxeli. dakrZalulia didubis panTeonSi.
kldiaSvili daviT samsonis Ze (1862_1931), mwerali, sa­
kvantaliani akaki lukas Ze (1907_67), msaxiobi, saqarTv.
qarTv. saxalxo mwerali (1930). klasikuri lit. tradiciebis
sax. artisti (1957). ssrk saxelmw. premiis laureati (1952).
Rirseuli gamgrZelebeli. man iumors gansakuTrebuli azrob­
marjaniSvilis Teatris msaxiobi (1928_67). didi ostato-
rivi datvirTva misca, riTac efeqturad warmoaCina im­ droin­
biT asrulebda mkveTrad saxasiaTo komediur rolebs. dgam-
deli problemebi. k-is nawarmoebebi idgmeba qarT. Teat­ rebis
da speqtaklebs. nayofierad muSaobda kinoSi. mniSvnelovani
scenaze, gadaRebulia kinofilmebi. dakrZalulia mTawmindis
wvlili Seitana qarT. saestrado xelovn. ganviTarebaSic.
pan­
TeonSi.
dakrZalulia didubis panTeonSi.
kldi­aS­vi­li ni­ ko­loz (ko­ ka) re­va­
zis Ze (1966_92), saqar­
kvaWantiraZe daviT (Cele) zurabis Ze (1969_92), saqarT-
Tvelos erTianobisaTvis mebrZoli, inJiner-teqnologi. da­ i­
velos erTianobisaTvis mebrZoli, „Savnabadas“ specbatalio-
Ru­pa afxa­zeT­Si, sof. leseliZesTan. dajildoebulia medliT
nis maiori. ibrZoda samaCablosa da afxazeTSi, daiRupa sof.
„mxedruli mamacobisaTvis“. dakrZalulia saburTalos ZmaTa
ifnarTan. dajildoebulia vaxtang gorgaslis I xarisxis or-
sasaflaoze.
deniT da medliT „mxedruli mamacobisaTvis“.
ko­ba­la­Ze ma­ mu­ ka ili­ as Ze (1962_93), saqarTvelos er-
kvinitaZe giorgi ivanes Ze (1874_1970), generali (1918).
TianobisaTvis mebrZoli, leitenanti. batalion „gordas“
daamTavra Tbilisis kadetTa korpusi da peterb. konstantines
wev­ri. ibrZoda samaCablosa da afxazeTSi (gamoscada tyveo-
qveiTTa saswavlebeli, 1910 _ gen. Stabis akademia. I msoflio
bac). da­i­
Ru­pa so­ xu­mis dac­vis dros. dajildoebulia vaxtang
omSi (1914_18) k. kavkasiis me-4 msroleli diviziis Stabis
gorgaslis I xarisxis ordeniT.
ufrosi iyo. 1919 Teb-Si axalcixis frontze, e. w. „samxreT-
kobaxiZe petre (pier) kalistrates Ze (1907_63), msa­
dasavleT kavkasiis mTavrobasTan“ omis dros, dainiSna sardlad
xiobi, saqarTv. sax. artisti (1946), ssrk saxelmw. premiis
da orTviani laSqroba artaanSi uZvelesi qarT. provinciebis
laureati (1952). iyo rusTavelis Teatris (1924_30), Sem-
SemoerTebiT daasrula. 1920 ivn-Si xelmZRvanelobda samx.
deg ki _ marjaniSvilis Teatris msaxiobi. mis mier Ses-
operaciebs ajanyebul osTa winaaRmdeg. 1921 w. 16 Teb. k. dain-
rulebuli urielis roli (k. guckovis „uriel akostaSi“)
iSna mTavarsardlad rus.-saqarTvelos omSi. winaaRmdegobis
v. anjafariZis ivdiTTan erTad qarT. Teatris istoriaSi ax.
miuxedavad omi marcxiT damTavrda da k. emigraciaSi wavida.
etapad iqna aRiarebuli. dakrZalulia didubis panTeonSi.
 e nci k l o p e d i a
296
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
297

kala, elias mTa da CuRureTi.

 e nci k l o p e d i a
298
ko­be­ri­Ze er­ ma­
loz gri­ go­lis Ze (1904_74), ge­ n.-ma­
i­
o­ri nistri (1819_23), saxelmw. sabWos Tav-re. xeli Seuwyo germ.
(1943), sabW. kav­ Si­ris gmi­ri (1945). gmiroba mieniWa md. vis- moaxalSeneebis TbilisSi Camosaxlebas.
lis gadalaxvisas SenaerTis unariani xelmZRvanelobisaTvis kox­re­iZ ­ e Sal­ va Tev­ do­ res Ze (1901_62), rki­ nig­zis trans-
(1944). omis Semdeg daamTavra umaRlesi samx. akademia (1947). portis mu­ Sa­
ki, Tbilisis saorTqlmavlo depos me­ man­qa­
ne-
dakrZalulia saburTalos panTeonSi. instruqtori. so­ ci­
al. Sro­ mis gmi­
ri (1943).
ko­ki­na­ki vla­ di­mer kon­stan­ ti­
nes Ze (1904_85), ssrk dams. kren­ke­li ernst te­ o­do­ ris Ze (1903_71), po­ la­ re­Tis mkvle­
mfri­ na­
v-gamo­mcde­li (1959). aviaciis gen.-maiori (1943), org- va­
ri, sa­bWo­ Ta kav­ Si­ris gmi­ ri (1938). geogr. mecn. doqtori
zis sabWoTa kavSiris gmiri (1938, 1957). leninuri premiis (1938). monawileobda arqtikul eqspediciebSi, iyo modreife
laureati (1960). daibada yazbegis r-nis sof. uxaTSi. k-ma sadgur „CrdiloeT polusis“ radisti (1937_38).
daamyara 22 msoflio rekordi. kri­lo­vi iva­ ne an­dri­ as Ze (1769 an 1768_1844), ru­ si mwe­
konstantine nikolozis Ze r o m a n o v i (1827_92), ra­li, cno­ bi­
li me­ i­
ga­ve. k. didad popularuli iyo saqarT-
d­ ­­­ mTavari, imp. nikoloz I-is meore vaJi. gen.-admirali.
idi veloSi. mi­ si iga­ v-arake­ bi Tar­ gmnes gr. or­ be­
li­ an­
ma, r. eri-
1850-idan iyo saxelmw. sabWos wevri. 1855_81 wlebSi gana­ sTavma, a. we­ re­Tel­ ma, i. griSaSvilma da sxveb­ ma.
gebda sazRvao saministros. 1862_63 iyo pol. samefos mefis- kro­pot­ki­ni pet­ re aleq­ sis Ze (1842_1921), ru­ si re­ vo­
lu­
nacvali, 1865_81 _ saxelmw. sabWos Tav-re. ci­o­
ne­ri, anar­ qiz­mis erT-er­ Ti ide­o­lo­gi, so­ ci­ol­ o­gi, ge­og­
kopcovi vasili aleqsis Ze (1904_43), kapitani, sabWoTa ra­fi da ge­ o­
lo­ gi. man Teoriulad daasabuTa Crd. yinulovan
kavSiris gmiri (1939). daibada q. TbilisSi. monawileobda okeaneSi xmeleTis arseboba, rac ori wlis Semdeg marTlac
ssrk-germaniis omSi (1941_45). gardaicvala frontze miRe- dadasturda franc-iosebis miwis aRmoCeniT.
buli Wrilobebis Sedegad. kruzenSterni aleqsei Tedores Ze, kavk. mefisnacvlis
kostava merab ivanes Ze (1939_89), erovn.-ganmaT. moZrao- kancelariis mmarTveli, gansakuTrebul davalebaTa Cinovniki,
bis gamoCenili moRvawe, poeti, musikaT­ mcodne, mTargmneli. 1864 neba darTes mieRo q. Tbilisis moqalaqis wodeba.
ramdenjerme daapatimres mZime polit. braldebiT. 1977_87 krup­ska­ia (u l i a n o v a) na­ deJda kon­ stan­ ti­nes asu­ li
sasjels ixdida ruseTSi. k. iyo z. gamsaxurdias erTguli (1869_1939), re­ vo­lu­ ci­o­ ri, publicisti. v. i. le­
ne­ ni­nis me­
TanamebrZoli. 1972 maT Seqmnes saqarTv. adamianis uflebaTa uR­le.
dacvis sainiciativo jgufi, 1976 _ helsinkis jgufi. arale- ku­i­bi­Se­vi va­ le­ri­an vla­ di­me­
ris Ze (1888_1935), revolucio­
galurad gamosces Jurnalebi: „oqros sawmisi“, „saqarTvelos neri, sa­ bWo­ Ta sa­ xel­ mw. da ko­ mu­
nis­tu­ri par­ ti­ is moR­ va­
we.
moambe“. 1987_89 z. gamsaxurdiasa da sxvebTan erTad saTaveSi xel­­mZRvanelobda goelros gegmis praqt. ganxorcielebas.
edga saqarTvelos damoukideblobis moTxovniT gamarTul yve- 1926 iyo ssrk sax. meurneobis umaRlesi sabWos Tav-re, 1930
la saprotesto aqcias. tragikulad daiRupa 1989 w. 21 oqt. _ ssrk sagegmo komitetis Tav-re, 1934 _ sabWoTa kontro-
sof. boriTTan (xaragaulis r-ni) momxdar saavt. katastro- lis komisiis Tav-re. didi sabW. enciklopediis I gamocemis
faSi. dakrZalulia mTawmindis panTeonSi. veris baRSi dgas erT-erTi iniciatori.
misi biusti (moqandake k. aruna­ Svili). TbilisSi aris k-s kupraZe viqtor dimitris Ze (1903_85), maTematikosi,
memorialuri saxl-muzeumi (mis.: m. zandukelis 1). saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1946). saqarTv. saxelmw.
kotetiSvili vaxtang ilias Ze (1893_1937), kritikosi, premiis laureati (1971), Tbilisis sapatio moqalaqe (1981).
literaturaTmcodne, folkoristi, xelovnebaTmcodne, mo- iyo ssrk mecn. akad. saqarTv. filialis maT. in-tis direq-
qandake. ikvlevda qarT. folkloris, poetikis sakiTxebs. iyo tori (1935_41), saqarTv. ganaTlebis ministri (1944_53),
gaz. „qarTuli sityvis“ redaqtori. Seagrova da gamosca saq. ssr umaRlesi sabWos Tav-re (1954_63), Tsu-is req-
mdidari folkloruli masala. 1926-idan leqciebs kiTxu- tori (1954_58), saqarTv. maT. saz-bis pirveli prezidenti
lobda Tsu-Si, xolo 1928-idan _ Tbilisis samxatvro aka- (1962_66).
demiaSi. iyo represirebuli sabWoTa reJimis mier. kur­na­tov­ski viq­ tor kon­ stan­ti­
nes Ze (1868_1912), re­
kotliarevski petre stefanes Ze (1782_1852), rus. armi- vo­lu­ ci­
u­ri mo­ Zra­ob­is moR­ va­
we ru­ seT­sa da sa­ qar­
Tve­ lo­ Si,
is infanteriis generali (1826). gansakuTrebiT Tavi gamoiCina bolSeviki. 1900 partiis davalebiT Camovida TbilisSi, dau-
rus.-iranis omSi (1804_13). 1812 daamarcxa abas-mirzas Warbi kavSirda f. maxaraZes, i. stalins da gaSala part. muSaoba
Zalebi aslanduzTan, xolo 1813 aiRo lenqorani, ramac omis Tbilisis soc.-demokr. organizaciaSi. 1901 daapatimres da
bedi gadawyvita. k-s saxeli miniWebuli hqonda grenaderTa
metexis cixeSi Casves, 2 wlis Semdeg ki cimbirSi gaasaxles.
me-14 qarTul polks.
gardaicvala da dakrZalulia q. parizSi.
kotovski grigol ivanes Ze (1881_1925), ruseTis samo-
ku­tu­zo­vi (g o l e n i S C e v - k u t u z o v i) mi­ xe­
il ila­ ri­
qalaqo omis monawile. 1921 maxnovelebis, antonovelebisa da
o­nis Ze (1745_1813), ru­ si mxe­
dar­TmTa­va­
ri, ge­n.-fel­ dmar­ Sa­li
petliurelebis likvidaciis dros, meTaurobda kavaleriis
nawilebs. (1812). a. suvorovis TanamebrZoli. ruseTis 1812 wlis sa-
ko­Cet­ko­vi ia­ kob ave­ ri­a­
nis Ze (1877_1928), re­ vo­
lu­ ci­u­ mamulo omis mTavarsardali. 1813 dasawyisSi k. napoleonis
ri mo­ Zra­
o­bis aqt. mo­ na­
wi­le. Tbilisis s.-d. organizaciis armiis naSTebs pol. da prusiis teritoriaze ebrZoda.
erT-erTi aqtiuri wevri. monawileobda baqos muSaTa ga- kuftini boris aleqsis Ze (1892_1953), arqeologi da
ficvebsa da demonstraciebSi. saqarTv. gasabWoebis Semdeg eTnografi, saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1946), ssrk
iyo amierkavk. samxareo sakontrolo komisiisa da saqarTv. saxelmw. premiis laureati (1942). muSaobda s. janaSias sax.
kp(b) centr. sakontrolo komisiis wevri. saqarTv. saxelmw. muzeumSi, ikvlevda saqarTv. arqeol. Zeglebs,
ko­Cu­bei viq­ tor pav­ les Ze (1768_1834), ru­ si diplomati qarTvelTa eTnogenezisis sakiTxebs. aRmoaCina da Seiswavla
da sa­ xelmw. moR­ va­
we, grafi (1799). rus. Sinagan saqmeTa mi­ TrialeTis kultura; gamoyo mtkvar-araqsis kultura.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
la­za­re­vi ivane daviTis Ze (1821_79), rus. armi-
l is general-adiutanti (1878). ibrZoda kavk. mTie­
lTa winaaRmdeg. aqtiurad monawileobda Ru­
aRebaSi (1859). 1866 gaxda gen.-leitenanti. gansa-
kuTrebiT Tavi gamoiCina rus.-osmaleTis (1877_78)
nibis
omSi. Semdeg dainiSna kavk. II korpusis meTaurad. dakrZalulia
TbilisSi.
la­zo ser­ gei gi­ or­gis Ze (1894_1920), ru­ se­
Tis sa­ mo­qa­
la­qo omis monawile. 1918-idan sardlobda imierbaikaleTis
frontis jarebs. 1920 daniSnes primories rev. samx. sabWos
wevrad. mokles iaponelebma.
la­li­o­ni (namdv. gva­ ri da saxeli _ m a m u l a i S v i l i ar­
sen an­
to­ nis Ze) (1866_1918), mwe­ ra­li, e. ninoSvilis de­ mokr.
sko­lis tra­ di­
ci­e­
bis mi­ mde­
va­
ri. werda moTxrobebs, riTac
exmaureboda Tavisi periodis mwvave problematikas.
landia nikoloz aleqsandres Ze (1919_84), qimiko-
si. saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1974), saqarTv. mecn.
dams. moRvawe (1967). iyo saqarTv. mecn. akad. r. aglaZis
sax. araorg. qi­ miisa da eleqtroqimiis in-tis direqtori
(1960_72), sa­ qarTv. mecn. akad. akademikos-mdivani (1972_81),
vice-prezidenti (1981_84). dakrZalulia saburTalos pan-
TeonSi.
laRiZe mitrofane ermalos Ze (1869_1960), mewarme, ual­
koholo sasmelebis warmoebis fuZemdebeli saqarTveloSi,
sa­
zogado moRvawe, qvelmoqmedi. l-is xileulis wylebma
didi popularoba moipova saqarTveloSi da mis farglebs ga-
reT. 1927 l-m klara cetkinis (axland. m. winamZRvriSvilis)
quCaze gaxsna ualkoholo sasmelebis q-na (axland. saaqcio
saz-ba „laRiZe“), r-is ezoSi dgas misi biusti (moqandake o.
farulava). dakrZalulia saburTalos panTeonSi.
laRiZe revaz ilias Ze (1921_81), kompozitori da peda-
gogi, qarT. musikis TvalsaCino warmomadgeneli, saqarTv. sax.
artisti (1961). SoTa rusTavelis sax. (1975) da ssrk (1977)
saxelmw. premiebis laureati. l. sxvadasxva Janris mus.
nawarmoebebis avtoria. mas ekuTvnis opera „lela“ (1975) da
sxv. werda musikas dram. speqtaklebisa da kinofilmebisaT-
vis. misi simRerebi gamoirCeva iSviaTi melodiurobiT. l-is
„simRera Tbilisze“ dedaqalaqis mus. emblemad iTvleboda
wlebis manZilze, xolo 2000 wlidan q. Tbilisis himnad
gamocxadda. dakrZalulia didubis panTeonSi.
le­van­dov­ski mi­ xe­
il kar­ lis Ze (1890_1937), sabW. ar­
mi­
is mxe­dar­ Tuf­ro­si, I msof­ lio omisa (1914_18) da ru­
Tis sa­mo­qa­
la­qo omis (1918_20) mo­ na­
wi­
le. daibada TbilisSi.
meTaurobda me-9 armias (1920 agv. _ 1921 maisi). amierkavk.
samxedro olqis jarebis sardali (1925, 1927_28). iyo
represirebuli sabW. reJimis mier.
le­kiS­vi­li ste­ fa­ne io­se­
bis Ze (1891_1942), re­ vo­lu­ci­o­
ne­
ri da sabWoTa saxelmw. muSaki. iyo saqarTvelos saxalxo
komisari, amierkavkasiis saxalxo komisarTa sabWos mdivani.
dakrZalulia saburTalos panTeonSi.
le­laS­vi­li gi­ or­ gi (gi­
go) za­qa­ri­
as Ze (1881_1943), re­ vo­
lu­ ci­
u­ri mo­ Zra­
o­bis mo­ na­
wi­
le sa­ qar­Tve­
lo­Si. monawileobda
avlabris aralegaluri stambis gaxsnaSi, ibrZoda demokr.
resp. mTavrobis winaaRmdeg. saqarTv. gasabWoebis Semdeg ekava
sxvadasxva sapasuxismgeblo posti.
le­laS­vi­li (s a g i n a S v i l i) na­ ta­
lia pav­ les asu­
(1853_1918), re­ vo­lu­ ci­
u­ri mo­Zra­
ob­is mo­
na­
wi­
le sa­qar­Tve­
lo­ Si.
g. le­laS­vi­lis de­da. misi bina naZaladevSi revolucionerTa
TavSeyris adgili iyo, sadac imarTeboda aralegaluri kre-
bebi, inaxeboda rev. literatura da sabrZolo iaraRi.
299
lenini (u l i a n o v i) vladimer ilias Ze (1870_1924),
istoriaSi erT-erTi udidesi revoluciisa da 1917 oqt.
gadatrialebis organizatori. sabW. saxelmwifosa da komu-
nisturi (bolSevikuri) partiis Semqmneli da Teoretikosi.
mis mier 1918_20 gamocxadebul `samxedro komunizmis~ peri-
odSi safuZveli Caeyara totalitarul represiul reJims.
sarkofagi l-is balzamirebuli neStiT moTavsebulia mos­
kovSi, wiTel moedanze, specialurad agebul mavzoleumSi.
leoniZe giorgi nikolozis Ze (1899_1966), poeti. saqarTv.
sax. poeti (1959). SoTa rusTavelis sax. (1969, sikvdi-
lis Semdeg) da orgzis ssrk (1941, 1952) saxelmw. premie-
bis laureati. saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1944). iyo
saqarTv. mweralTa kavSiris gamgeobis Tav-re (1951_53), SoTa
rusTavelis sax. qarT. lit-ris in-tis direqtori (1957_66).
cnobili leqsebis, lir.-epikuri poemebis, moTxrobebis avto-
ri. ikvlevda Zv. qarT. mwerlobas. misi iniciativiT daarsda
qarT. lit-ris saxelmw. muzeumi (amJamad l-is saxelobisa).
l-is sax. parkSi dgas misi Zegli (moqandake T. RviniaSvili).
dakrZalulia mTawmindis panTeonSi.
leJava vax­ tang aka­kis Ze (1923_44), sa­ bWo­Ta kav­Si­ris gmi­
ri (1944). ssrk-germ. omis (1941_45) monawile. gvar­ di­is
le­ ite­
­­ nan­ti, ibrZoda brianskisa da stalingradis fronte-
bze.
lermontovi mixeil iuris Ze (1814_41), rusi poeti.
1837 mefis mTavrobam mcire xniT saqarTveloSi gadmoasaxla.
TbilisSi mas axlo urTierToba hqonda qarTv. moRvaweeb­
Tan, kerZod, a. WavWavaZis ojaxTan. saqarTvelo aisaxa l-is
poemebSi („mwiri“, „demoni“), leqsebSi („Tergis saCuqrebi“,
„dava“, „Tamari“, „paemani“), romanSi („Cveni drois gmiri“).
le­se­li­Ze kon­ stan­ ti­
ne ni­ ko­lo­ zis Ze (1903_44), sa­ bWo­
Ta mxe­ dar­Tuf­ ro­si, gen.-polkovniki (1943). sa­ bWo­Ta kav­
Si­ris
gmi­ri (1971, sikvdilis Semdeg). 1942_44 iyo 46-e, 47-e da
me-18 armiebis sardali, monawileobda brZolebSi moskovTan,
icavda kavkasias. l-is Zegli dgas k. afxazis quCis (yof. le-
seliZis quCis) skverSi (moqandake i. nikolaZe). dakrZalulia
didubis panTeonSi.
le­sia uk­ra­in­ka, ix. ukrainka lesia.
lib­knex­ti karl (1871_1919), ger­ ma­
ni­
is­a da sa­er­
TaS. mu­ Sa­
Ta mo­ Zra­ob­is moR­ va­
we. germ. ko­ mu­nis­tu­ri par­ ti­
is erT-er­ Ti
da­ma­
ar­ se­
be­
li. „spartakis kavSiris“ erT-erTi fuZemdebeli da
xelmZRvaneli. mokles r. luqsemburgTan erTad berlinSi.
li­saS­vi­li (na­ mdv. gva­ri _ x o m e r i k i) ia­ kin­Te bar­ na­
se­ bas Ze (1897_1972), mwe­ ra­
li. mo­ na­wi­le­ob­da rev. mo­ Zra­
o­ba­
Si.
sxvadasxva dros iyo gamomc. „sabWoTa mwerlis“ direqtori,
Jurn. „niangis“ redaqtori da sxv. werda leqsebs, poemebs,
romanebs.
lom­Ta­Ti­Ze Wo­ la (bi­ken­
ti) bi­ bo­nis Ze (1879_1915), mwe­ ra­
li da rev. moRvawe, qarT. rev.-demokr. mwerlobis erT-erTi
mesveuri. werda moTxrobebs, aRsaniSnavia misi lir. proza.
gardaicvala saratovis TavSesafarSi. dakrZalulia didubis
panTeonSi.
lomina­Ze be­ sa­
ri­ on be­sa­
ri­o­nis Ze (1897_1934), kompartiis
xelmZRvaneli muSaki. 1923 airCies saq. kp(b) ck-is, xolo 1930
_ sak. kp(b) amierkavk. samxareo komitetis pirvel mdivnad. sak.
kp(b) ck-is wevri. iyo represirebuli sabW. reJimis mier.
lominaZe elise giorgis Ze (1880_1916), revolucioneri.
aqtiurad monawileobda muSaTa gaficvebsa da demonstracieb­
li
Si. Seqmna mebrZoli SeiaraRebuli razmi. monawileoba miiRo
1907 kamos mier erevanskis (axland. Tavisuflebis) moedanze
ganxorcielebul saxelmw. xazinis `eqspropriaciaSi~.
lo­mo­no­so­vi mi­ xe­il va­ si­lis Ze (1711_65), msoflio
mniSv­ nelobis pir­ ve­
li ru­ si me­ cni­er-bu­ne­bis­
me­
tyve­li, en­cik­
 e nci k l o p e d i a
300
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
301
lo­ pe­
dis­ti, fiz. qi­ mi­
is erT-er­ Ti fu­ Zem­
de­be­
li, po­ et
­ i, Ta­
na­
med­ ro­
ve rus. sa­ lit. enis erT-er­ Ti Se­ mqmne­
li, mxat­ va­
ri,
is­
to­ ri­
ko­si. l-is saxels atarebs qalaqi sanqt-peterburgis
olqSi (rus. federacia), wyalqveSa qedi Crd. yinulovan
okeaneSi, moskovis saxelmw. un-ti da sxv.
lomouri niko iosebis Ze (1852_1915), mwerali, sazogado
moRvawe, pedagogi. muSaobda Tbilisis saTavadaznauro sko-
lis gamged (1879-idan), misi Semoqmedeba i. WavWavaZisa da
rus. revolucioner-demokratTa ideur-mxatvruli naazrevis
zegavleniT ganviTarda. werda moTxrobebs, leqsebs, publika-
ciebs da lit.-kritikul werilebs.
lor­Tqi­fa­ni­Ze grigol spiridonis Ze (1881_1937), sa­
qarTv. demokr. respublikis saxelmw. da part. moRvawe. da­
moukidebeli saqarTvelos mTavrobis Tav-ris moadgile, samx.
ministri. 1937 represiebis msxverpli.
saqarTv. gasabWoebis Semdeg l. gadaasaxles ruseTSi.
iq, suzdalis cixeSi, dawera „fiqrebi saqarTveloze“ (Tb.,
1995), r-Sic Sefasebulia ara mxolod demokr. saqarT-
velos arsebobis samwliani periodi, aramed gaanalizebulia
saqarTv. erovn.-ganmaT. moZraoba 1783 georgievskis traqtati-
dan saqarTv. damoukideblobis aRdgenamde.
lorTqifaniZe niko (nikoloz) merabis Ze (1880_1944),
mwerali, qarT. lirikuli prozis ostati. misma Semoqmedebam
mniSvnelovnad gansazRvra XX s. qarT. prozis ganviTareba da
gza gauxsna evropul modernizms. gansakuTrebiT aRsaniSnavia
misi ufabulo, leqsiviT ametyvelebuli miniaturebi. dakrZa-
lulia didubis panTeonSi.
loris-meliqovi mixeil tarielis Ze (1825_88), ruse-
Tis saxelmwifo moRvawe, grafi (1878), gen.-adiutanti.
monawileobda Samilis winaaRmdeg brZolaSi, Tavi isaxela
rus.-osmaleTis (1877_78) omSi. iyo rus. imperiis Sinagan
saqmeTa ministri da JandarmTa korpusis sardali, saxelmw.
sabWos wevri. daibada TbilisSi (mamamisi, tariel meliqi­
Svili, warmoSobiT iyo saqarTv. ist. olqidan _ loredan.
gvars misca rus. daboloeba da gaxda l.-m.), gardaicvala
nicaSi (safrangeTi). dakrZalulia TbilisSi.
lu­bov­ski vla­ di­mer iva­ nes Ze (1948_93), sa­ qar­
Tve­los
erTianobisaTvis me­ brZo­ li, ma­io
­­ri. rkinigzis me-8 specdaniS-
nulebis qvedanayofis meTauris pirveli moadgile. da­ i­
Ru­ pa
afxa­ zeT­Si, so­xum­hes­T­
an. dajildoebulia vaxtang gorgaslis
I xarisxis ordeniT. dakrZalulia saburTalos ZmaTa sasa-
flaoze.
lu­na­Car­ski ana­ to­ li va­ si­
lis Ze (1875_1933), sabWoTa
saxelmw. da sa­ zo­ga­do moR­ va­
we, mwe­ra­
li, pub­ li­cis­ti, kri-
tikosi, xe­ lov­ ne­
baT­mcod­ ne. ssrk mecn. akad. aka­ de­mi­
ko­si
(1930). iyo ssrk ganaTlebis sax. komisari (1917_29), ssrk
cakTan arsebuli samecn. komitetis Tav-re (1929-idan). or-
jer iyo saqarTveloSi (1924, 1926), Sexvda qarTvel moR-
vaweebs (k. marjaniSvils, z. faliaSvils, a. sumbaTaSvils da
sxv.). dakrZalulia moskovSi, wiTel moedanze.
lu­si­ni­a­ni ar­ tem ha­ i­
kis Ze (1910_63), so­ me­
xi msa­xi­ob­i,
sa­­
qarTv. sax. ar­ tis­ ti (1950). daibada, moRvaweobda da gar-
daicvala TbilisSi. iyo Tbilisis somx. Teatris msaxiobi.
mis mier Sesrulebuli rolebidan aRsaniSnavia: pepo, arsena,
xevisberi goCa, otelo, uriel akosta.
luq­sem­bur­gi ro­ za (1871_1919), sa­ er­
TaS. mu­ Sa­Ta mo­Zra­o­
bis moR­ va­
we. pol. da germaniis s.-d. moZraobis da II inter-
nacionalis memarcxene-radikaluri mimdinareobis erT-erTi
xelmZRvaneli da Teoretikosi. „spartakis kavSiris“ erT-
erTi damaarsebeli da xelmZRvaneli. mokles k. libknextTan
erTad berlinSi.

giorgi leoniZis Zegli.


302
madaTovi valerian (rostom) grigolis Ze
m (1782_1829), rus. armiis gen.-leitenanti (1826).
rus. samamulo (1812), rus.-iranis (1826_28), rus.-
osmaleTis (1828_29) omebis monawile. uwodebd-
nen rus. jaris „miurats“. gardaicvala bulga-
reTSi. dakrZalulia sanqt-peterburgSi (ruseTi). erTxans
mis saxels atarebda yof. orbelianebis kunZuli (mSral
xidTan).
mazniaSvili giorgi ivanes Ze (1872_1937), samxedro moR-
vawe, mefis rus. armiis generali. 1918 axalSedgenili qarT.
laSqriT md. ColoqTan didi zaraliT ukuagdo Turq. jari.
saqarTv. demokr. resp-Si iyo afxazeTis gen.-gubernatori, Tbi­
lisis gen.-gubernatori da I diviziis ufrosi, 1921 _ Tbili-
sis frontis soRanluRis seqtoris sardali. 1921 w. 18_19
martis brZolebSi daamarcxa Turqebi da saqarTvelos Seunar-
Cuna aWara. 1937 daxvrites bolSevikebma.
maiakovski vladimer vladimeris Ze (1893_1930), rusi po-
eti. rus. klasikuri poeziis reformatori. daibada saqarT-
veloSi, baRdaTSi. 1906 ojaxTan erTad moskovSi gadasaxlda,
Tumca saqarTvelos xSirad stumrobda. poetis nawarmoebebi
mis sicocxleSive iTargmna qarTulad. m-m sicocxle TviT­
mkvlelobiT daasrula. misi saxeli 1940_90 erqva baRdaTs,
sadac 1941 poetis saxl-muzeumic gaixsna. gr. robaqiZis
gamzirze dgas m-s Zegli (moqandake g. korZaxia).
vladimer maiakovskis Zegli.
e nci k l o p e d i a
maisuraZe evgenia melitonis asuli. q. nalCikis (yabardo-
balyareTi) iatakqveSa organizaciis erT-erTi aqtiuri wevri.
ssrk-germ. omis (1941_45) dros, 1942 dekemberSi 10 wlis
vaJiSvilTan erTad daxvrites germanelma faSistebma.
maisuraZe zaqaria nikolozis Ze (1891_1975), anatomi,
qarT. samedicino leqsikografiis erT-erTi fuZemdebeli. med.
mecn. doqtori (1942), profesori (1945), saqarTv. mecn. dams.
moRvawe (1961). gamosca „adamianis normaluri anatomiis“
saxelmZRvanelo (akad. a. naTiSvilTan erTad, 1930), Seadgina
„rusul-qarTul-laTinuri samedicino terminologia“ (1947)
da sxv. dakrZalulia saburTalos panTeonSi.
mamardaSvili merab konstantines Ze (1930_90), filo-
sofosi, filos. mecn. doqtori (1970), profesori (1972).
gamoirCeoda cnobierebisa da azrovnebis filos. problemis
origin. xedviT. m-is filosofiuri moRvaweoba saerTaSoriso
aRiarebiT sargeblobs. rusTavelis gamzirze dgas m-is Zegli
(moqandake e. neizvestni).
mamasaxlisovi vagan ivanes Ze (1907_72), fizikosi,
saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1960), saqarTv. mecn. dams.
moRvawe (1966). Teor. birTvuli fizikis erT-erTi fuZemde-
beli saqarTveloSi. dakrZalulia didubis panTeonSi.
ma­ma­caS­vi­li gar­ se­
van (gar­so) za­qa­
ri­
as Ze (1883_1908),
rev. moZraobisa da muSaTa gaficvebis aqtiuri monawile.
1907 q. TbilisSi, yof. Cerqezovis quCaze, jaSuSs yumbara
esrola. igi iqve daWres da Seipyres, 1908 ki _ samx. sasa-
marTlos ganaCeniT CamoaxrCves.
mam­ra­Ze pet­re gri­go­lis Ze (1877_1937), inJiner-hid­ro­
teq­
ni­
ko­si. 1912_17 daamuSava mTawmindis panTeonSi i. WavWavaZis
Zeglis arqit. nawili. 1921_25 xelmZRvanelobda das. saqarT-
veloSi pirveli sabW. sarwyavi sistemis mSeneblobas da Wao-
bebis daSrobas (qobuleTis r-ni), 1926_30 ki _ alaznis
sarwyavi sistemis mSeneblobas. daaproeqta Siraqis wyalsade-
ni, samgoris velis morwyvis sqema. saTaveSi edga wyaltubos
hidroteq. kompleqsis mSeneblobas.
managaZe avTandil oTaris Ze (1955_90), saqarTvelos erovn.-
gan­
maTavisuflebeli moZraobis aqt. monawile. `TeTri giorgis~
kavSiris Tavmjdomare.
ma­na­ga­Ze aleq­san­
dre Te­ o­fi­
les Ze (1918_92), samxedro
mfri­navi, ssrk-germaniis omis (1941_45) monawile. ibrZoda
bombdamSenTa eskadriliaSi, iyo bombdamSenTa rgolis meTauri.
muSaobda Tbilisis aeroportSi mfrinavad. iugoslaviis sa­
xalxo gmiri. dakrZalulia saburTalos panTeonSi.
ma­niJaS­vi­li ka­ xa irak­lis Ze (1966_93), sa­
qar­Tve­
los er­
Tia­nobisaTvis me­
brZo­li. da­i­
Ru­pa afxa­
zeT­
Si, so­xu­
mis mi­
sad­
go­meb­
Tan. dajildoebulia vaxtang gorgaslis I xarisxis or-
deniT.
manjgalaZe erosi akakis Ze (1925_82), msaxiobi, saqarTv.
sax. artisti (1961). erovn. aqtioruli skolis TvalsaCino
warmomadgeneli, farTo SemoqmedebiTi diapazonis msaxiobi,
gamoirCeoda lamazi da Zlieri xmis tembriT. 1948-idan muSao-
bda Tbilisis rusTavelis TeatrSi. 1980-idan imavdroulad
iyo kinomsaxiobTa Teatris direqtori da msaxiobi. Tavisi
wvlili Seitana, agreTve, qarT. kinematografiis ganviTare-
baSi, tele- da radioTeatris (amJamad misi saxelobisaa)
CamoyalibebaSi. iyo popul. sport. komentatori. dakrZalu-
lia didubis panTeonSi.
margiani revaz akakis Ze (1916_84), poeti. sxvadasxva dros
iyo Jurn. „oqtombrelis“, „pioneris“, „droSis“ redaqtori,
gaz. „literaturuli saqarTvelos“ mT. redaqtori, gamomc.
„literatura da xelovnebisa“ da „meranis“ direqtori. mis
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
merab mamardaSvilis Zegli.
Se­
moqmedebaSi mniSvnelovani adgili ukavia patr., filos. da
samijnuro leqsebs. dakrZalulia didubis panTeonSi.
mari niko (nikoloz) iakobis Ze (1864/65_1934), enaTmec­
nieri, filologi, aRmosavleTmcodne, arqeologi, kulturis
istorikosi, ssrk mecn. akad. akademikosi (sanqt-peterb.
saimperatoro mecn. akad. namdv. wevri 1912-idan). mama Sot-
landieli hyavda, deda _ qarTveli. 1924_30 iyo leningradis
sajaro b-kis direqtori, 1930-idan _ ssrk mecn. akad. vice-
prezidenti. mniSvnelovani wvlili miuZRvis qarT. filol.
ganviTarebaSi, kerZod, rusTvelologiis dafuZnebaSi. ikvlev-
da qarTulis naTesaobas sxva enebTan. man qarTvelur enebs
iafeturi uwoda da ufro Zvelad cno, vidre semituri da
indoevropuli enebi. dakrZalulia sanqt-peterburgSi.
ma­ri­ja­ni (namdv. sa­ xe­
li da gva­
ri _ ma­ ri­
am mar­ko­zis asu­
li
a l e q s i Z e, qa­
liS­
vi­
lo­ba­
Si _ t y e m a l a Z e) (1890_1978),
po­e­
ti. sabavSvo mwerali. Targmna (i. griSaSvilTan erTad)
molieris „tartiufi“, p. bomarSes „figaros qorwineba“.
maruaSvili giorgi minas Ze (1910_90), eqimi-parazito­
logi, ssrk med. mecn. akad. w.-kor. (1960), saqarTv. mecn. dams.
moRvawe (1966). iyo s. virsalaZis sax. samed. parazi­ tologiisa
da tropikuli medicinis samecn.-kvl. in-tis direqtori (1944_
59, 1962_89), saqarTv. jandacvis ministri (1959_62). misi
303
ZalisxmeviT CvenSi likvidirebulia malaria. dakrZalulia
saburTalos panTeonSi.
maruxis gmirebi, afxazeTis kavkasionis mTavari qedis
uRel­­texilze, maruxze gamarTul sastik brZolebSi daRupu­
li sabWoTa meomrebi, r-ebic ssrk-germ. omSi (1941_45)
ibrZodnen germ. faSistTa winaaRmdeg. brZolis adgilze aR­
marTulia me­ moriali.
marqsi karl (1818_83), fuZemdebeli filos., ekon. da soc.-
polit. SexedulebaTa sistemisa, r-mac didi gavlena moaxdina
XIX s. II nax. da XX s. msoflios rogorc polit., ise saz.
mecnierebis ganviTarebaze. dakrZalulia londonSi, haigeitis
sasaflaoze.
marjaniSvili konstantine (kote) aleqsandres Ze (1872_
1933), reJisori, saqarTv. sax. artisti (1931), qarT. Teatris
reformatori. 1922_26 saTaveSi edga rusTavelis Teatrs,
1924_28 _ moRvaweobda kinoSic. 1928 quTaisSi Seqmna meore
saxelmw. dram. Teatri (axland. Tbilisis kote marjaniSvi-
lis saxelobis saxelmw. akad. Teatri). rogorc brwyinvale
reJisorma da didma pedagogma aRzarda qarTvel msaxiobTa
Rirseuli pleada. m-is biustebi dgas kinostudia „qarTuli
filmis“ ezoSi (moqandake b. avaliSvili) da m-is quCaze (mo-
qandake s. girkeliZe). dakrZalulia mTawmindis panTeonSi.
marjaniSvili konstantine konstantines Ze (1903_81), ma­
Tematikosi, ssrk mecn. akad. akademikosi (1974), social.
Sromis gmiri (1973). kote marjaniSvilis Svili. 1934_49
da 1951-idan muSaobda ssrk mecn. akad. v. steklovis sax. maT.
in-tSi. dakrZalulia didubis panTeonSi.
matinovi (maTiaSvili) aleqsandre stefanes Ze, qalaqis
saTaTbiros wevri. 1879_91 _ qalaqisTavi. mis saxels ukav-
Sirdeba qalaqis saxlis (meriis Senoba) rekonstruqcia, saxa­
zino Teatris mSeneblobis dawyeba, udedmamo bavSvTa TavSe­
safrebis, avlabrisa da xarfuxis saavadmyofoebis gaxsna da
sxv. qalaqis didma patriotma parizSi sikvdilis win dawe­
rili anderZis Tanaxmad Tbiliss 200 000 man. dautova.
matrosovi aleqsandre maTes Ze (1924_43), ssrk-germaniis
omis monawile, sabWoTa kavSiris gmiri (1943). gamoiCina gan-
sakuTrebuli gmiroba, sakuTari sxeuliT gadaefara mtris
ambrazuras da TavganwirviT uzrunvelyo qveganayofis war-
mateba.
maRalaSvili qeTevan konstantines asuli (1894_1973),
fermweri, portretisti, saqarTv. sax. mxatvari (1961). mu­
Saobda suraTebis erovnul galereaSi. Seqmna ist. pirTa,
kulturisa da mecnierebis moRvaweTa portretebis mTeli
galerea. dakrZalulia didubis panTeonSi.
mayaSvili konstantine (kote) zaqarias Ze (1875_1927),
poeti da sazogado moRvawe. sruliad saqarTvelos mweralTa
kavSiris erT-erTi damaarsebeli da pirveli Tav-re (1926-
mde). 20-ian wlebSi iyo `akademiuri mwerlobis kavSiris~
aqt. wevri. qarT. poeziaSi daamkvidra sonetisa da romansis
formebi. dakrZalulia didubis panTeonSi.
mayaSvili maro (mariam) konstantines asuli (1901_21),
wi­
Teli armiisagan saqarTv. demokr. respublikis dasacavad
kojorSi warmoebuli brZolebis monawile, mowyalebis da.
poet k. mayaSvilis qaliSvili. daiRupa 1921 w. 19 Tebervals.
dakrZales 23 Tebervals kojorSi daRupul qarTvel iun­
krebTan erTad TbilisSi, aleqsandre nevelis samxedro taZ-
ris galavnis SigniT. qarT. presam mas qarTveli Jana d’arki
uwoda.
maCabeli ivane giorgis Ze (1854_98), mwerali, mTargmneli,
publicisti, sazogado moRvawe, „samocianeli“, ax. qarTuli
 e nci k l o p e d i a
304
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
305

mTawminda. mamadaviTis eklesia.

20. q e

306
salit. enis erT-erTi fuZemdebeli. cnobilia rogorc Se-
qspiris tragediebis sworupovari mTargmneli. 1898 w. 26
ivn. (8 ivl.) gamTeniisas saxlidan gavida da ugzo-ukvlod
daikarga.
maWavariani aleqsi daviTis Ze (1913_95), XX s. gamoCeni­
li qarTveli kompozitori, saqarTv. xelovn. dams. moRvawe
(1950), ssrk sax. artisti (1958), SoTa rusTavelis sax.
(1971) da ssrk (1951) saxelmw. premiebis laureati. 1939-
idan iyo Tbilisis konserv. pedagogi (1963-idan _ pro-
fesori), 1956_59 _ saqarTv. simf. orkestris samxatvro
xelmZRvaneli, 1962_68 _ saqarTv. kompozitorTa kavSiris
Tav-re. misi musika Janrobrivad mravalferovania, r-Sic
originaluradaa asaxuli xalx. musikaluri intonaciebi
da ritmebi. balet `otelos~ musikisaTvis m. dajildovda
milanis xelovn. braidenzes gamofenis oqros medliT (1974).
dakrZalulia didubis panTeonSi.
maxaldiani vaxtang vasilis Ze (1911_82), mecnieri Tburi
Zravebis dargSi, saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1955).
saqarTv. mecn. da teq. dams. moRvawe (1961). saqarTv. mecn.
akad. gamoyenebiTi meqan. da marTvis procesebis gany-bis
akademikos-mdivani da prezidiumis wevri (1954). orgzis
saqarTv. saxelmw. premiis laureati (1971, 1981). dakrZalu-
lia saburTalos panTeonSi.
maxaraZe filipe eses Ze (1868_1941), sabWoTa saxelmw.
moRvawe, literatori. aqtiurad ibrZoda sabW. xelisufle­
bis dasamyareblad saqarTveloSi. iyo 1921 bolSevikebis mier
saqarTv. okupaciis erT-erTi mTavari organizatori, revkomis
wevri. saq. ssr saxkomsabWos Tav-re, amierkavk. sfsr cakis
Tav-re, 1938-idan _ saq. ssr umaRlesi sabWos prezidiumis
Tav-re. 1934_91 misi saxeli erqva q. ozurgeTs.
mgalobliSvili sofrom zaqarias Ze (1851_1925), mwe­
rali, xalxosani. iyo gaz. „Temis“ (1912) da „Cveni droebis“
(1912_13, 1915) redaqtori. mis SemoqmedebaSi aisaxa qarT-
vel glexTa mZime cxovreba. werda memuarul mogonebebsac.
dakrZalulia didubis panTeonSi.
me­ba­RiS­vi­li kar­ lo aleq­ san­dres Ze (1920_49), mfrinavi,
ssrk-germ. omis (1941_45) monawile. gvar­ di­
is uf­
ro­si le­ i­
te­nan­
ti. sabW. kav­ Si­
ris gmi­ri (1945). monawileobda moskovis
dacvaSi, ibrZoda berlinis misadgomebTan.
me­gre­li­Ze av­ qsen­ti va­
si­lis Ze (1877_1953), lot­ ba­
ri,
saqarTv. xe­ lovn. dams. moR­ va­
we (1946). 1898-idan xelmZR-
vanelobda xalx. simReris gundebs das. saqarTveloSi, Semdeg
ki _ TbilisSi. 1933 TbilisSi Camoayaliba meCongure qalTa
ansambli. Sekriba da Cawera mravali qarT. xalx. simRera.
me­ve­le [na­ mdv. sa­xe­
li da gva­ ri _ da­viT (da­
Ta) aleq­
san­
dres
Ze m i q e l a Z e] (1843_1918), sazogado moRvawe, Jur­ na­
lis­
ti, mTar­ gmne­li. „mamebis“ da „Svilebis“ brZolaSi icavda
ax. Taobis Sexedulebebs. 1873-idan xelmZRvanelobda gaz.
„droebas“, 1896-idan TanamSromlobda gaz. „iveriasTan“.
1910_16 saadgilmamulo bankis direqtori iyo.
meliqiSvili petre grigolis Ze (1850_1927), qimikosi,
Tsu-is erT-erTi damaarsebeli da pirveli reqtori (1918).
qimiis qarTuli samecniero skolis fuZemdebeli. ssrk mecn.
akad. w.-kor. (1927). didi amagi dasdo qarT. qim. termi-
nologiis Seqmnas. dakrZalulia Tsu-is ezo-savaneSi, sadac
dgas misi Zegli (moqandake i. nikolaZe).
me­rkvi­la­Ze af­ ra­si­
on as­
la­ nis Ze (1871_1907), re­
vo­lu­ci­
u­ri mo­Zra­o­bis mo­ na­
wi­
le sa­qar­Tve­
lo­ Si. 1905_07 rev. dros
xelmZRvanelobda wiTel razms Sorapnis mazraSi. daiRupa
policielebTan brZolisas.
e nci k l o p e d i a
mesxi kote (iakob) simonis Ze (1857_1914), msaxiobi da re-
Jisori. qarT. Teatris realisturi mimarTulebis erT-erTi
fuZemdebeli. mniSvnelovani wvlili miuZRvis qarT. profesiu-
li Teatris CamoyalibebaSi. 1885 m-ma quTaisSi daaarsa prof.
Teatri, 1894-idan moRvaweobda Tbilisis dram. TeatrSi. avto-
ria piesisa „SoTa rusTaveli“, Targmnida dram. nawarmoebebs.
mesxi mixeil Salvas Ze (1937_91), sportsmeni (fexburTi),
Cveni qveynis erT-erTi uZlieresi fexburTeli da msoflios
erT-erTi uZlieresi marcxena garemarbi. ssrk sportis dams.
ostati (1965), evr. Tasis mflobeli (1960), ssrk Cempioni
(1964) da samgzis mesame priziori. 1961 Sevida evr., 1962
_ msoflios simbolur nakrebSi. misi saxelobisaa „lokomo-
tivis“ stadioni. dakrZalulia saburTalos panTeonSi.
mesxi sergei simonis Ze (1845_83), publicisti, Jurnalis­
ti, mwerali, sazogado moRvawe, XIX s. 60-iani wlebis
erovn.-ganmaT. moZraobis aqt. monawile. 1869_83 iyo gaz.
„droebis“ redaqtori, 1879_82 _ qalaqis „xmosani“, Tbili-
sis mosaxleobis farTo fenebis interesebis damcveli. m-ma
didi wvlili Seitana ax. qarT. salit. enis, lit. kritikis,
Jurnalistikisa da qarT. Teatris ganviTarebis saqmeSi. iyo
„axali axalgazrdobis“ lit. jgufis wevri.
mesxia SoTa ambakos Ze (1916_72), istorikosi, saqarTv.
mecn. akad. w.-kor. (1967), saqarTv. mecn. dams. moRvawe (1967),
saqarTv. saxelmw. premiis laureati (1982, sikvdilis Sem-
deg). ikvlevda Sua sauk. saqarTvelos ist. sakiTxebs. mis
naSroms „ZlevaÁ sakvirveli“ s. janaSias sax. premia mieniWa
(1974). dakrZalulia didubis panTeonSi.
metreveli slava kalistrates Ze (1936_98), sportsme­ ni
(fexburTi), Cveni qveynis erT-erTi uZlieresi marjvena ga­
remarbi. ssrk sportis dams. ostati (1960), saqarTv. dams.
mwvrTneli (1976). 1956_62 TamaSobda mosk. `torpedoSi~,
1963_71 iyo Tbilisis `dinamos~ Tavdamsxmeli, 1967-idan
_ gundis kapitani. evr. Tasis mflobeli (1960). ssrk org-
zis Cempioni (1960, 1964). ssrk Tasis mflobeli (1960).
8-jer Sevida ssrk 33 saukeTeso fexburTelis siaSi (6-jer
_ pirvel nomrad). 1964 daasaxeles saqarTv. saukeTeso
sport­ smenad. 1968 iTamaSa msoflio nakrebis SemadgenlobaSi.
dakrZalulia saburTalos panTeonSi.
me­u­nar­gia io­ na mi­
xe­i­
lis Ze (1852_1919), mwe­ ra­li, pub­
li­ cis­
ti, sazogado moRvawe. mas ekuTvnis vefxistyaosnis
pirveli sruli Targmani frang. enaze (amJamad dakargulia).
didi wvlili miuZRvis XIX s. qarT. lit-ris SeswavlaSi _
daamkvidra e. w. biografiuli Janri.
me­Cni­ko­vi ilia ili­ as Ze (1845_1916), ru­ si bi­
o­lo­ gi da
pa­
To­lo­ g-anatomi. evo­ lu­ci­
u­ri em­ bri­ol­ o­ gi­is erT-er­ Ti fu­
Zem­
de­be­
li. sanqt.-peterb. saimperatoro mecn. akad. sapatio
wevri (1902). 1908 mieniWa nobelis premia (p. erlixTan
erTad).
mi­as­ni­ko­vi (na­mdv. gva­
ri _ m i a s n i k i a n i; fsevd. m a r t u -
n i) aleq­ san­
dre Te­ do­res Ze (1886_1925), sabWoTa sa­ xelmw.
da part. mu­ Sa­
ki, li­te­ra­to­
ri. amierkavk. sfsr-is samokavSi­
reo sabWos Tav-re (1922), Semdeg rkp(b) amierkavk. samxareo
komitetis pirveli mdivani da gaz. „zaria vostokas“ redaq-
tori. daiRupa saaviacio katastrofis dros TbilisSi.
midelauri vano andros Ze (1881_1920), cnobili falavani.
Widaoba daiwyo XX s. dasawyisSi. gamodioda esikovske­ bis
cirkSic. iyo saqarTv. moWidaveTa nakrebis wevri. damarcxe­
buli hyavda araerTi falavani sparseTSi, osmaleTSi, Sua
aziaSi, ruseTsa da saqarTveloSi. 1920 Teiranis CempionatSi
m-ma daamarcxa yvela metoqe, m. S. Sahis `beWdaudebeli~ fa-
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
307
lavanic. sparselma gulSematkivrebma, gansakuTrebiT Sahis operisa da baletis TeatrSi diriJorad. mis re­ pertuarSi
falavnis Zmebma, es damarcxeba ver aitanes da Surisgebis iyo qarTveli da sazRvargareTeli kompozitorebis opere-
mizniT m. muxanaTurad mokles. dakrZalulia TeiranSi. bi da baletebi. aRiarebulia e. miqelaZis saSems­ ruleblo
miliutini dimitri aleqsis Ze (1816_1912), ruseTis tradiciebis Rirseul gamgrZeleblad. dakrZalulia didubis
saxelmw. da samx. moRvawe. gen.-feldmarSali, grafi. didi panTeonSi.
wvlili Seitana aul Runibis aRebasa (1859) da Samilis miqataZe SoTa vladimeris Ze (1905_79), moqandake, peda­
datyvevebaSi. mefisnacval a. bariatinskis moadgile. kavk. gogi. saqarTv. sax. mxatvari (1963). daamTavra Tbilisis
armiis mTavari Stabis ufrosi (1860). saxelmw. samxatvro akademia (1930), 1934-idan aqve eweoda
milorava SoTa ermiles Ze (1925_90), kompozitori, pe­ ped. moRvaweobas (1963-idan _ profesori). iyo „qarTvel
dagogi, saqarTv. sax. artisti (1979), koncertmaisteri, mxat­ varTa sazogadoebis“ wevri. m. ZiriTadad monumentalis-
saqarTv. saxelmw. kapelis pedagog-qormaisteri. kinostudia tia. dakrZalulia saburTalos panTeonSi.
„qarTuli filmis“ mus. redaqtori. mis SemoqmedebaSi wamyvani miqelaZe evgeni simonis Ze (1903_37), diriJori, saqarTv.
adgili uWiravs operetas. m. mravali sagundo da saestrado xelovn. dams. moRvawe (1936), 1931_37 iyo Tbilisis operisa
simReris avtoria. dakrZalulia didubis panTeonSi. da baletis saxelmw. Teatris mT. diriJori, samxatvro
mi­mi­noS­vi­li ro­ man se­ve­
ri­
a­
nis Ze (1928_98), kri­ ti­
ko­ xel­ mZRvaneli. daaarsa Tbilisis konservatoriis student-
si, mTa­r­gmne­
li. filol. mecn. doqtori, profesori (1968). Ta orkestri, saqarTv. saxelmw. simf. orkestri, r-ic mis
moRvaweobda Tsu-Si da qarT. lit-ris in-tSi, 1982_86 iyo saxels atarebs. legendaruli diriJori masobrivi represie-
saqarTv. mweralTa kavSiris gamgeobis mdivani, Jurn. „litera- bis msxver­ pli gaxda. Tbilisis operisa da baletis Teatris
turnaia gruzias“ mT. redaqtori. avtoria samecn. Sromebisa, baRSi dgas m-is biusti (moqandake g. Sxvacabaia).
lit. Targmanebisa. dakrZalulia saburTalos panTeonSi. mi­qe­la­Ze vla­ di­mer nes­ to­ris Ze (1891_1920), re­ vo­lu­ ci­
mindeli giorgi mixeilis Ze (1908_93), inJiner-mSenebeli, o­ne­
ri, ruseTis sa­ mo­qa­
la­ qo omis monawile. me-9 armiis me-2
sa­
qarTv. dams. inJineri (1961). misi xelmZRvanelobiT aSenda 9 cxenosani korpusis samx. komisari. dakrZalulia q. moskovSi,
gzagamtari da diRmisa da zRvisubnis mimdebare teritoriebis vagankovos sasaflaoze, v. kikviZis gverdiT.
damakavSirebeli xidi, r-ic 1994-idan mis saxels atarebs. miqelaZe Salva eqvTimes Ze (1895_1976), maTematikosi,
mindeli elizbar onisimes Ze (1910_80), mecnieri samTo gamoTvliTi maT. qarT. skolis fuZemdebeli. saqarTv. mecn.
saq­
mis dargSi, saqarTv. mecn. akad. w.-kor. (1979), rsfsr mecn. akad. akademikosi (1960), saqarTv. mecn. dams. moRvawe (1966).
da teq. dams. moRvawe (1970), saqarTv. mecn. dams. moRvawe ssrk saxelmw. premiis laureati (1952). dakrZalulia sabur-
(1979). 1937_54 muSaobda ssrk naxSiris mrewv. sistemaSi Talos panTeonSi.
xelmZRv. Tanamdebobebze. iyo saqarTv. mecn. akad. samTo meqani- mi­Sve­la­Ze ar­ Cil re­ va­
zis Ze (1973_93), saqarTvelos er-
kis in-tis direqtori (1973_80). dakrZalulia saburTalos TianobisaTvis me­ brZo­ li, da­ i­
Ru­
pa afxazeTSi. ibrZoda moxa­
panTeonSi. lised soxumSi, oCamCiresTan, kodorTan. iyo Tbilisis sa­
mirzoevebi ivane da gabrieli, XIX s. 70-ian wlebSi Zmebma xelmw. un-tis iuridiuli fak-tisa da fizkulturis aka-
m-ma, gamdidrdnen ra Tevzis rewviTa da bambis saqsovi fab­ demiis III kursis studenti, sportis ostati samTo-saTxi­
rikidan miRebuli SemosavliT, orTaWalaSi SeiZines miwis lamuro saxeobaSi. dajildoebulia vaxtang gorgaslis I
didi nakveTi da abano, ris Semdegac am nakveTze mdebare erT- xarisxis ordeniT. dakrZalulia saburTalos panTeonSi.
erT quCas abanos mflobelis gvari ewoda. 1879 i. mirzoe­ vi mi­Cu­ri­ni iva­ ne vla­ di­me­
ris Ze (1855_1935), rusi bi­ o­lo­gi.
qalaqis TviTmmarTvelobaSi I klasis `xmosnis~ uflebiT sar­ ssrk-Si xilken­ kro­va­ni da sxva kul­ tu­
re­bis mecn. se­leq­ci­is
geblobda. fu­Zem­de­
be­
li. ssrk mecn. akad. sapatio wevri (1935), sakavS.
mirian III, qarTlis mefe IV s-Si. mis dros, 337 wlis axlo sas.-sam. mecn. akad. akademikosi (1935). m-ma dasabami misca
periodSi, qarTlSi qristianoba saxelmw. religiad gamocxad­ samxreTuli kulturebis _ vazis, gargaris, blisa da sxvaTa
gavrcelebas Crd-iT.
da. qarTulma marTlmadidebelma eklesiam pirveli qristiani
mi­cke­vi­Ci adam (1798_1855), po­ e­
ti, romantikosi, po­ lone­­­
mefe m. III wmindanad Seracxa. mociqulTa swori mefis mirianis
Tis erov­ n.-gan­ma­
Ta­vi­
suf­ le­be­li mo­ Zra­
o­bis moR­va­
we. qarTv.
xsenebis dRea 14 oqtomberi.
saz-ba poetis Semoqmedebas mis sicocxleSive gaecno. misi
mi­ro­ta­Ze gi­ or­
gi le­va­
nis Ze (1970_92), sa­ qar­
Tve­
los er-
poema „farisi“ (Targmna s. razmaZem, 1829) gansakuTrebiT
TianobisaTvis me­ brZo­li, Tav­ dac­vis sa­
mi­
nis­
tros la­ za­
re­
Tis popularuli iyo 1832 w. SeTqmulTa Soris.
eqi­
mi. qarTvelTa da afxazTa Rirseuli STamomavali (cnobi- mixeil nikolozis Ze r o m a n o v i (1832_1909), didi
li qirurg-urologis, prof. s. arSbas SviliSvili). daiRupa mTavari, imp. nikoloz I-is meoTxe vaJi. gen.-feldmarSali
afxa­zeT­Si, sof. aTa­ras­
Tan. dajildoebulia vaxtang gorgas- (1878). kavk. mefisnacvali da kavk. armiisa da samx. olqis
lis I xarisxis ordeniT. sardali (1862_81). rus.-osmaleTis (1877_78) omis dros iyo
mircxulava (fsevd. _ m a S a S v i l i) alio andrias Ze kavk. armiis mTavarsardali, 1881_1905 _ saxelmw. sabWos Tav-
(1903_71), poeti. sxvadasxva dros iyo lit. dajgufebis _ re.
`proletaruli mwerlobisa~ da saqarTv. mweralTa fede­ mogilevski solomon grigolis Ze (1885_1925), Cekisti.
raciis p/mg mdivani, saqarTv. mweralTa kavSiris pirveli xelmZRvanelobda sruliad ruseTis Cekas (sagangebo komisia)
mdivani, Jurn. „mnaTobisa“ da „droSis“ redaqtori, saqarTv. ucxoeTis gany-bas. 1922-idan iyo amierkavkasiis sfsr Ce-
wignis palatis direqtori. avtoria leqsebisa, poemebisa, kas Tav-re. 1924 ajanyebis CaxSobis erT-erTi organizatori.
lit. werilebisa. dakrZalulia didubis panTeonSi. daiRupa saaviacio katastrofis dros TbilisSi.
mircxulava didim lavrentis Ze (1912_97), diriJori da mo­lo­ko­vi va­ si­li ser­ ge­
is Ze (1895_1982), mfri­ na­
vi, avi­
a­
pedagogi, saqarTv. sax. artisti (1958), ssrk saxelmw. (1951), ci­is gen.-ma­i­
or­ i, sabW. kav­ Si­
ris gmi­
ri (1934). monawileobda
z. faliaSvilis sax. (1986) premiebis laureati. 1936_38 yinulmWrel „Celiuskinis“ ekipaJis gadarCenaSi.
muSaobda Tbilisis marjaniSvilis TeatrSi, 1937_97 _ mo­nti­ni pet­ re va­ si­
lis Ze (1883_1905), re­ vo­
lu­ ci­u­ri mo­

308
Zra­
o­bis monawile kav­ ka­
si­
a­
Si. baqosa da kavkasiis kavSiris
komitetis wevri. arCeuli iyo rsdmp I konferenciis delega-
tad tamerforsSi. mokles Savrazmelebma baqoSi. misi neSti
qarTvelma rkinigzelebma TbilisSi gadmoasvenes.
moreti karlo vladimeris (biajos) Ze (1899_1977), mSene­
bel-inJineri, warmoSobiT italieli. saqarTv. dams. inJineri
(1964), „TbilmSenis“ trestis mmarTveli (1938-idan). misi
xelmZRvanelobiT aaSenes „imelis“ Senoba, funikulioris
zeda sadguri, cirkis Senoba, kinoTeatri „rusTaveli“ da
sxv. saqarTv. sas.-sam. in-tis kompleqsis agebisTvis mieniWa
ssrk ministrTa sabWos premia (1972). dakrZalulia sabur-
Talos panTeonSi.
mo­saS­vi­li ilo (ilia) oni­ si­
mes Ze (1896_1954), mwe­
ra­
li.
ssrk saxelmw. premiis laureati (1951). SemoqmedebiTi saqmia­
noba daiwyo 1920-idan. werda leqsebs; misi piesebi warmate-
biT idgmeboda qarTuli Teatris scenaze. amagi dasdo qarT.
sabavSvo mwerlobasac. nayofierad muSaobda lit. TargmanSic.
dakrZalulia didubis panTeonSi.
mo­se xo­ne­li, mwe­ra­li (moRvaweobis xanad XI_XIII ss. fa­
r­
glebia miCneuli). vefxistyaosnis ukanasknel bib­liografiul
strofSi moixsenieba „amirandarejanianis“ avtorad. gadmoce-
miT iyo Tamar mefis mdivan-mwignobari.
nikoloz musxeliSvilis Zegli.
e nci k l o p e d i a
mosiZe vaxtang mixeilis Ze (1929_99), fiziologi, saqarTv.
mecn. akad. w.-kor. (1988), saqarTv. mecn. dams. moRvawe (1986),
niu-iorkis akad. wevri. saqarTv. saxelmw. premiis laureati
(1996), Tbilisis sapatio moqalaqe (1998). saqarTv. mecn.
akad. fiziol. in-tis direqtori (1991_99). m. iyo tvinis
Seswavlis saerTaS. da tvinisa da qcevis Semswavleli evr.
organizaciebis wevri. dakrZalulia saburTalos panTeonSi.
mostkovi mixeil abramis Ze (1900_56), mecnieri
hidroteqnikisa da hidroenergetikis dargSi. saq. ssr mecn.
akad. w.-kor. (1955), ssrk saxelmw. premiis laureati (1951).
aRzarda mravali qarTv. specialisti.
mo­su­liS­vi­li fo­ re (qris­te­fo­re) ni­
ko­lo­zis Ze (1916_44),
qar­Tve­li ja­ris­ka­
ci. ital. erovn. gmi­ ri. monawileobda ssrk-
germ. (1941_45) omSi. 1941 tyved Cavarda, 1944 Tavi daaRwia
tyveobas da ital. partizanebs SeuerTda. erT-erTi sabr-
Zolo operaciis dros alyaSi moqceuli partizanebis me­
Tauris nacvlad warudga germanelebs. kvlav tyved Cavardnas
sikvdili amjobina da Tavi moikla. dajildoebulia italiis
resp. umaRlesi samx. jildoTi _ oqros medliT „mxedruli
mamacobisaTvis“ (1970).
mraviani asqanaz artemis Ze (1885/86_1929), sabWoTa
saxelmw. da part. muSaki. muSaobda erevanSi, TbilisSi, baqosa
da peterburgSi. iyo ssrk cak-is wevri, 1923-idan _ somxeTis
saxkomsabWos Tav-ris moadgile da ganaTlebis sax. komisari.
mrevliSvili aleqsandre romanozis Ze (1866_1933), fer-
mweri, grafikosi, Tanamedrove qarT. realisturi mxatvrobis
erT-erTi fuZemdebeli. muSaobda, agreTve, wignis grafikaSi,
portretis JanrSi. gaaforma i. gogebaSvilis „deda ena“,
„bunebis kari“, qarT. xalx. zRaprebi.
mrevliSvili mixeil nikolozis Ze (1904_80), mwerali.
saqarTv. Teatr. saz-bis prezidiumis Tav-re (1959_62), Jurn.
„literaturnaia gruzias“ mT. redaqtori (1962_69), inten-
siurad muSaobda dramaturgiaSi. werda, agreTve, novelebs,
lit.-public. werilebs.
mu­ra­vi­o­vi (k a r s k i) ni­
ko­loz ni­ ko­lo­zis Ze (1794_1866),
rus. armiis in­ fan­te­
ri­is ge­ne­
ra­li. kavk. me­
fis­
nac­va­
li da ja­
re­bis mTa­
var­sar­da­
li (1854_56). yirimis omis dros (1853_56)
xelmZRvanelobda yarsis aRebas. avtoria naSromisa „omi
kavkasiisaTvis 1855 wels“.
musxeliSvili nikoloz (niko) ivanes Ze (1891_1976), ma­­
Tematikosi da meqanikosi. maT. da meqan. qarTuli samecn.
skolis fuZemdebeli, sazogado moRvawe, saqarTv. mecn. akad.
erT-erTi damfuZnebeli. ssrk (1939) da saqarTv. (1941) mecn.
akad. akademikosi, saqarTv. mecn. akad. prezidenti (1941_72),
sapatio prezidenti (1972_76). orgzis ssrk saxelmw. premiis
laureati (1941, 1947). m. avtoria fundamenturi Sromebisa
analizur geometriasa da Teor. meqanikaSi. miRebuli aqvs
turinis mecn. akad. saerTaS. premia (1969), m. lomonosovis
sax. oqros medali (1972) da sxv. 1977 misi saxeli ewoda
saqarTv. mecn. akad. gamoTvliTi maT. in-ts. m-is Zegli dgas i.
WavWavaZis gamzirze (moqandake T. RviniaSvili). dakrZalulia
mTawmindis panTeonSi.
mu­s­xeliS­vi­li ros­ tom ilias Ze (1888_1923), ge­ ne­
ra­
li.
daamTavra Tbilisis kadetTa skola da peterburgis samx.
akademia. 1918_21 msaxurobda demokr. saqarTv. regularul
jar­ Si. iyo 1922 bolSevikebis winaaRmdeg fSav-xev­ su­re­
Tis
ajan­ye­
bis mTa­va­
ri or­ ga­
ni­za­
to­ ri. ajanyebis damarcxebis Sem-
deg daapatimres da gausamarTleblad daxvrites 1923 wlis
20 maiss `samxedro centris~ sxva 14 wevrTan erTad Tbi-
lisSi, axland. vakis parkis teritoriaze.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
muSTaidi, m i r - f e T e - a R a s e i d T a v r i z e l i (g. 1892),
iranis sasuliero da polit. moRvawe, warmoSobiT azer-
baijaneli. Tavrizis mujTahidi (sas. wodeba). gadmosaxlda
ra TbilisSi, muSTaidma (qalaqSi cnobili iyo am saxeliT)
rus. mTavrobis mier naCuqar miwis nakveTze, mtkvris marcx.
sanapiroze, Tavisi gardacvlili meuRlis, qarTveli qalis,
ninos pativsacemad XIX s. 30_40-ian wlebSi gaaSena didi
baRi, r-ic dResac „muSTaidis“ saxels atarebs.
muxaZe giorgi mixeilis Ze (1886_1963), samSeneblo meqani-
kis qarTuli skolis erT-erTi fuZemdebeli. saqarTv. mecn.
akad. w.-kor. (1946), teq. mecn. doqtori, profesori (1931),
saqarTv. mecn. da teq. dams. moRvawe (1941).
muxaZe grigol mixeilis Ze (1879_1948), mecnieruli, praqti-
kuli qirurgiisa da transfuziologiis fuZemdebeli saqarT-
veloSi. saqarTv. mecn. akad. (1944) da ssrk med. mecn. akad.
(1944) akademikosi. safuZveli Cauyara Tsu-Si samkurn. fak-tis
daarsebas. misi TaosnobiT Seiqmna sisxlis gadasxmis samecn.-
kvl. in-ti. 1946 m-m daaarsa eqsper. da klinikuri qi­ rurgiis
in-ti, r-sac gardacvalebamde xelmZRvanelobda. misi Zegli
dgas hematologiisa da transfuziologiis (yof. sisxlis ga-
dasxmis) in-tisa (moqandake n. kandelaki) da i. javaxi­ Svilis
sax. Tbilisis saxelmw. un-tis klinikuri saavadmyofos (yof.
mixeilis saavadmyofo) ezoSi (moqandake s. kakabaZe).
309
mujiriSvili Tamaz avTandilis Ze (1971_93), saqarT-
velos erTianobisaTvis mebrZoli. msaxurobda erovn. gvar­
diis dmanisis batalionSi. ibrZoda samaCablosa da afxa­
zeTSi, daiRupa sof. iaSTxvasTan. dajildoebulia vaxtang
gorgaslis III xarisxis ordeniTa da medliT „mxedruli
mamacobisaTvis“.
mRvimeli (namdv. gvari _ q u C u k a S v i l i) Sio ilari-
onis Ze (1866_1933), qarTuli sabavSvo mwerlobis erT-erTi
fuZemdebeli. saqarTv. dams. mwerali (1923). mis sabavSvo
leqsebze aRizarda araerTi Taoba. dakrZalulia didubis pan-
TeonSi.
mSveliZe Salva mixeilis Ze (1904_84), kompozitori, pe­
dagogi da sazogado moRvawe. saqarTv. sax. artisti (1958),
ssrk saxelmw. (1941, 1947) da z. faliaSvilis sax. (1971)
premiebis, agreTve, indoeTis j. nerus sax. premiis (1973)
laureati. qarTuli epikuri simfonizmis fuZemdebeli. sxva­
dasxva dros iyo Tbilisis operisa da baletis Teatris
di­reqtori, saqarTv. kompozitorTa kavSiris Tav-re da sxv.
aris cnobili operebisa da simf. nawarmoebebis avtori.
dakrZalulia didubis panTeonSi.
mciriSvili spiridon, mweral Wola (bikenti) lomTa-
TiZis fsevdonimi.
`muSTaidis~ baRi.
 e nci k l o p e d i a
310
nadiraZe kolau (nikoloz) galaqtionis Ze

n (1895_1990), poeti. „cisferyanwelebis“ Tval-

saCino warmomadgeneli. patriotizmi n-is poezi­
is erT-erTi mTavari Temaa. 1985 gamovida leq­
sebis krebuli, r-Sic daibeWda misi gaxmaurebuli
an­­
tisabW. leqsi „25 Tebervali 1921 wels“. dakrZalulia
didubis panTeonSi.
nadiraZe jurxa Salvas Ze (1929_94), arqeologi. ist.
mecn. doqtori. saqarTv. ant. da elinisturi xanis kulturi­
sa da arqeol. mkvlevari. saqarTv. xelovn. muzeumis wina­
feod. xanis arqeol. gany-bis gamge (1964_94). n-is xel­
mZ­
RvanelobiT gaTxares da Seiswavles modinaxes (saCxeris
r-ni), mcxeTisjvris (xaSuris r-ni), sairxis (saCxeris r-ni)
ant. da adrefeod. xanis samarxebi da namosaxlarebi.
naTaZe grigol iasonis Ze (1878_1951), istorikosi, msof­
lio medievistikis pirveli mkvlevari saqarTveloSi. profe-
sori (1926), saqarTv. mecn. dams. moRvawe (1941). muSaobda
Tsu-Si (1919-idan), ekuTvnis 40-mde naSromi. ikvlevda Zv.,
Sua da ax. istoriis sakiTxebs.
naTiSvili aleqsandre nikolozis Ze (1878_1959), anato-
mi, mecnieruli anatomiis fuZemdebeli da umaRlesi samed.
ganaTlebis erT-erTi organizatori saqarTveloSi. saqarTv.
mecn. akad. akademikosi (1944), saqarTv. mecn. dams. moRvawe
(1941). 1918 airCies Tsu-Si Tavissave daarsebul adamianis
anat. kaTedris gamged. manve Tbilisis samxatvro akademiaSi
da fizkulturis in-tSi daaarsa plast. anatomiis kaTedra,
1946 _ eqsper. morfologiis in-ti (1959-idan n-is saxelo-
bisaa) da sxv. misi Zegli dgas morfologiis in-tis ezoSi.
na­ka­Si­Ze ilia pet­ res Ze (1866_1923), mwe­ ra­
li, pub­ li­
cis­ ti, kri­ti­ko­
si, sazogado moRvawe. miwer-mowera hqonda
l. tolstoisTan duxoborebis Sesaxeb, ris gamoc saqarT-
velodan gadaasaxles. 1903 dabrunda samSobloSi da moR-
vaweoba gaagrZela TbilisSi. lit.-krit. werilebi miuZRvna
vaJa-fSavelas, S. aragvispirels, gandegils, d. kldiaSvils
da sxv.
nakaSiZe (qaliSvilobaSi _ a n T a Z e) nino iosebis asuli
(1872_1963), mwerali, sazogado moRvawe. i. nakaSiZis meuRle.
1910_20 redaqtorobda Jurn. „nakaduls“. didi wvlili mi-
uZRvis, agreTve, qarT. sabavSvo mwerlobisa da Jurnalisti-
kis ganviTarebis saqmeSi. iyo pirveli qarT. sabavSvo Teatris
erT-erTi damaarsebeli.
na­ne­iS­vi­li viq­ tor iva­ nes Ze (1878_1940), pro­ fe­si­
o­na­
li
re­vo­lu­ci­
o­ne­
ri, sabWoTa part. da sa­ xel­mw. mu­Sa­
ki. erTxans
moRvaweobda TbilisSi, monawileobda aralegaluri bolSevi-
kuri gazeTis „brZolis“ rus. da qarT. gamocemebis momzade-
baSi. 1922_24 partiul samuSaoze iyo ruseTsa da yazaxeTSi,
1925-idan _ xelmZRvanel Tanamdebobaze ssrk vaWrobis sax.
komisariatis sistemaSi, 1931-idan _ savaWro akad. direq-
tori.
na­ne­iS­vi­li vla­ di­mer var­de­
nis Ze (1903_78), sabW. kav­Si­ris
gmi­ri (1940), avi­ a­
ci­is ge­
n.-le­i­
te­
nan­
ti (1944). monawileobda
ssrk-fineTis (1939_40), ssrk-germaniis (1941_45) omebSi.
me-2 sahaero armiis sardlis moadgile. 1948_63 iyo sxva-
dasxva Tanamdebobaze ssrk SeiaraRebul ZalebSi. dakrZalu-
lia saburTalos panTeonSi.
na­ri­ma­no­vi na­ ri­man qer­
ba­lai na­
jaf-oR­lu (1871_1925), sab-
WoTa sa­ xel­ mw. moRvawe, mwe­ ra­
li, pub­li­cis­ti. daibada Tbi­
lisSi, erTxans cxovrobda saqarTveloSi (swavlobda goris
sasuliero seminariaSi). 1920 n. iyo azerb. samx. revkomis,
Semdeg saxkomsabWos Tav-re. avtoria azerb. enis saxelmZR-
vanelosi, romanebisa da dramebis.

iakob n i k o l a Z e .
i. WavWavaZis saflavis Zegli `m w u x a r e s a q a r T v e l o ~.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
311
 e nci k l o p e d i a
312
nasiZe sulxan ivanes Ze (1927_96), kompozitori, saqarTv. (`qaliSvili xidobnidan~), jemala (`maia wyneTeli~), Ta­ vadi
sax. artisti (1980), SoTa rusTavelis sax. saxelmw. premiis avTandili (`rac ginaxavs, veRar naxav~) da sxv. dakrZalulia
laureati (1973). konservatoriis profesori (1979-idan), saburTalos panTeonSi.
saqarTv. kompozitorTa kavSiris Tav-re (1992_96). n. iyo nioraZe giorgi yaflanis Ze (1886_1951), qarTuli arqeo­
Tanamedrove qarT. musikis TvalsaCino warmomadgeneli, gan- lo­ giis erT-erTi fuZemdebeli, saqarTv. mecn. akad. w.-kor.
sakuTrebiT nayofierad muSaobda simf. da kameruli musikis (1946). saqarTv. mecn. dams. moRvawe (1944). 1935 dainiSna
sferoSi. dakrZalulia didubis panTeonSi. arqeol. in-tis direqtorad, xolo 1933_43 ganagebda enimkis
nekrasovi nikoloz aleqsis Ze (1821_77/78), rusi poeti. arqeol. gany-bas. n-m Seiswavla das. da aRm. saqarTvelos ar-
n-is poeziam xeli Seuwyo rev.-demokr. ideebis gavrcelebas qeol. Zeglebi, qarTul-winaaziur kulturaTa urTierToba.
rogorc ruseTSi, ise saqarTveloSi. n-s piradad icnobda n. niSnianiZe SoTa giorgis Ze (1929_99), poeti. SoTa rus­
nikolaZe, r-ic mis „sovremennikTan“ TanamSromlobda. n-is Tavelis sax. saxelmw. premiisa (1975) da g. tabiZis sax.
leqsebis qarT. enaze Targmna daiwyo XIX s. 80_90-iani pre­miis (1977) laureati. iyo saqarTv. mweralTa kavSiris
wlebidan. Tav-re (1984_86), Jurn. „saunjis“ mT. redaqtori (1977_81).
ni­za­mi gan­je­vi ili­ as ibn iu­
suf (1141_1203 an 1209), azer­­ SemoqmedebiTi individualo­ biT mkveTrad gamorCeulma niSan-
ba­
i­
ja­ne­
li po­et
­ i, hu­
ma­
nis­ti. wer­da spars. ena­
ze. avtoria poe­ Tvisebebma poets sayovelTao aRiareba moutana. dakrZalulia
mebisa „xosrov da Sirini“, „leili da majnuni“, „isqandername“ didubis panTeonSi.
da sxv. mis Semoqmedebas kargad icnobda XII_XIII ss. qarTveli noneSvili ioseb eliozis Ze (1918_80), poeti, g. tabiZis
sazogadoeba. sax. premiisa (1978) da SoTa rusTavelis sax. saxelmw. premi-
nikifore irbaxi, ix. n. ColoyaSvili. is (1981, sikvdilis Semdeg) laureati. gaz. „literaturuli
nikolaZe iakob ivanes Ze (1876_1951), moqandake, Taname- saqarTvelos“ mT. redaqtori (1963_66). mweralTa kavSiris
drove qarTuli qandakebis fuZemdebeli. o. rodenis mowafe. gamgeobis mdivani (1966_80), mSvidobis dacvis saqarTv. resp.
saqarTv. sax. mxatvari (1946), ssrk samxatvro akad. namdvili komitetis Tav-re (1973_80). poetis bevri leqsi simRerad
wevri (1947), Tbilisis samxatvro akad. erT-erTi damaarse- iqca. dakrZalulia didubis panTeonSi.
beli da pirveli profesori (1922). gansakuTrebiT sain- nucubiZe Salva isakis Ze (1888_1969), filosofosi, li­
teresoa n-is qandakeba ilia WavWavaZis saflavze _ „mwuxare teraturaTmcodne, kulturis istorikosi, mTargmneli.
saqarTvelo“ (1913). 1944 Seqmna CaxruxaZis skulpturuli saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1944), saqarTv. mecn. dams.
portreti (ssrk saxelmw. premia, 1946). n-is biusti dgas moRvawe (1961), Tsu-is erT-erTi damaarsebeli, iyo misi pro-
misive sax. quCaze (moqandake T. RviniaSvili). TbilisSi arse- reqtori da fundamenturi b-kis direqtori. ikvlevda qarT.
bobs n-is saxl-muzeumi (mis.: ogiust rodenis 6). dakrZalu- filos. azrovnebis istorias. belgieli mecnieris ernest
lia mTawmindis panTeonSi. honigmanis paralelurad da misgan damoukideblad scada
nikolaZe niko iakobis Ze (1843_1928), sazogado moRvawe, daem­tkicebina dionise areopagelisa da V s. qarTv. palesti-
publicisti, kritikosi, erovn.-ganmaT. moZraobis erT-erTi neli moRvawis petre iberis identurobis sakiTxi. rusulad
meTauri. TergdaleulTa „meore dasis“ wevri. foTis qalaq- Targmna vefxistyaosani, „abdulmesiani“, „Tamariani“ da sxv.
isTavi (1894_1912). xels uwyobda saqarTveloSi vaW­ ro­
ba- dakrZalulia Tsu-is ezo-savaneSi. mis saflavze dgas biusti
mrewvelobis aRmavlobas, xelmZRvanelobda Tbilisis wyal­ (moqandake o. farulava).
sadenis proeqtis ganxorcielebas, wamoayena miner. abano­ e­
bis mSeneblobis proeqti. TbilisSi daaarsa gaz. „obzori“
(1878), „novoe obozrenie“ (1887). dakrZalulia mTawmindis
panTeonSi.
nikoloz I (nikoloz pavles Ze r o m a n o v i) (1796_1855),
ruseTis imperatori (1825_55). taxtze asvlisTanave deka-
bristebis ajanyeba CaaxSo da maTi xelmZRvaneloba sikvdiliT
dasaja.
nikoloz mixeilis Ze r o m a n o v i (1859_1919), didi
mTa­vari, didi mTavris mixeil nikolozis Zis ufrosi vaJi.
gen.-adiutanti. iyo kavk. grenaderTa diviziis me-16 sameg­
relos polkis, Semdgom _ grenaderTa diviziis meTauri. is­
torikosi. rus. ist. saz-bis Tav-re (1909_17).
niniZe viqtor aTanases Ze (1888_1975), msaxiobi da reJi­
sori, saqarTv. sax. artisti (1941). Tbilisis sankulturis
Teatris erT-erTi damaarsebeli da xelmZRvaneli (1928_62).
ozurgeTSi Camoayaliba profesiuli Teatri (1921).
ninoSvili (namdv. gvari _ i n g o r o y v a) egnate Tomas Ze
(1859_94), mwerali. saTave daudo XIX s. 90-iani wlebis
qarT. demokr. mwerlobas. popularuli iyo misi TiTqmis yve-
la moTxroba. n. iyo saqarTveloSi pirveli s.-d. organizaci-
is _ „mesame dasis“ _ erT-erTi damaarsebeli. cxra aprilis
sax. baRSi dgas n-is biusti (moqandake i. nikolaZe).
ninua vaxtang daviTis Ze (1916_82), msaxiobi, saqarTv. sax.
artisti (1967). 1948_82 iyo marjaniSvilis Teatris msa­
xiobi. didi ostatobiT asrulebda saxasiaTo rolebs. 1940-
idan iReben kinoSi. misi ekranuli saxeebidan aRsaniSnavia So­ Ta skulpturuli kompozicia `w m i n d a n i n o ~.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
313
obo­la­Ze aleq­ san­
dre ki­ mo­Tes Ze (1884_1923), bis daarsebaSi. leqsebis garda dawerili aqvs prozauli

o re­vo­lu­ci­u­ri mo­ Zra­

o­bis mo­ na­
wi­le sa­
Si. monawileobda Tbilisis muSaTa gaficvebSi,
avrcelebda aralegalur literaturas. 1922_23
xelmZRvanelobda bolSevikebis winaaRmdeg mowyo-
qar­ Tve­
lo­ nawarmoebebi, poema. monawileoba miiRo „mamebisa“ da „Svile­
bis“ lit. paeqrobaSi, rogorc Zv. Taobis warmomadgenelma.
dakrZalulia qaSveTis wminda giorgis eklesiaSi.
orbeliani vaxtang vaxtangis Ze (1812_90), poeti-roman­
bili ajanyebis CaxSobas xevsureTsa da ozurgeTis mazraSi. tikosi. erekle II-is SviliSvili, 1832 SeTqmulebis erT-er-
olRa, o­ lga Tedores asuli, c e c i l i a b a d e n e l i (1839_ Ti meTauri. misi Txzulebebi ibeWdeboda `ciskarSi~, `droe-
91), di­di mTav­ ris _ mixeil nikolozis Zis meuRle. baSi~, `iveriaSi~, `TeatrSi~, `mwyemsSi~. dakrZalulia sionis
onaSvili goCa biWikos Ze (1969_94), saqarTvelos er- taZarSi.
TianobisaTvis mebrZoli, ibrZoda samaCabloSi, Semdeg _ af­ orbeliani sulxan-saba (1658_1725), mwerali, mecnieri,
xa­
zeTSi. darCa soxumSi manam, sanam bolo milicielma ar le­qsikografi, saxelmw. moRvawe. mefe vaxtang VI-is aRmzr­
datova qalaqi da Wuberis uReltexilis (svaneTi) gavliT deli. 1703-idan, vaxtang VI-is davalebiT, ax. polit. orien-
dabrunda TbilisSi. taciis Ziebis misiiT imogzaura safrangeTsa da italiaSi. mis
oni­a­ni em­zar (1963_92), saqarTvelos erTianobisaTvis me-
brZoli, ib­ rZo­ da mo­ xa­
li­sed afxa­ zeT­Si, qarTvel maSvelTa
korpusis quTaisis razmSi. daiRupa sof. koCaris ganTavisuf­
lebis dros. dajildoebulia vaxtang gorgaslis I xarisxis
ordeniT.
oniaSvili oTar daviTis Ze (1915_68), mecnieri samSeneb­
lo meqanikis dargSi, garsTa teq. Teoriis qarT. skolis
fu­Zemdebeli. saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1960), saqarTv.
mecn. da teq. dams. moRvawe (1964). flobda mraval ucxo enas.
dakrZalulia didubis panTeonSi.
ora­xe­laS­vi­li iva­ ne (ma­
mia) di­ mit­ris Ze (1881_1937), sab­
Wo­Ta sa­xelmw. da par­ t. mu­Sa­
ki. 1920_21 iyo saq. kp(b) ck-is
Tav-re, 1921_25 _ saqarTv. revkomis Tav-re, saq. kp(b) ck-is
mdivani, amierkavk. sfsr saxkomsabWos Tav-re, 1926_29 da
1931 _ sak. kp(b) amierkavk. samxareo komitetis pirveli
mdivani. 1932-idan moskovSi moRvaweobda. iyo represirebuli
sabW. reJimis mier.
ora­xe­laS­vi­li (qaliSvilobis gvari _ m i q e l a Z e) ma­
ri­am pla­to­ nis asu­li (1887_1937), re­ vo­lu­ ci­
u­ri mo­ Zra­ob­is
aqt. mo­na­wi­le saqarTvelosa da kavkasiaSi, sabWoTa part.
da sa­xelmw. mu­ Sa­
ki, saq. kompartiis ck-is mdivani, saqarTv.
ganaTlebis sax. komisari, araerTi polit.-saganmanaTleblo
Jurnalis redaqtori. iyo represirebuli sabW. reJimis
mier.
or­be­li io­ seb ab­ ga­
ris Ze (1887_1961), aRmo­ sav­
leT­ mcod­
ne, sazogado moRvawe. ssrk mecn. akad. aka­ de­
mi­ko­
si (1935),
somx. mecn. akad. aka­ de­mi­
ko­
si da mi­ si pir­ ve­
li pre­ zi­
den­ti
(1943_47). daibada quTaisSi. 1920-idan muSaobda ermitaJSi,
sadac Seqmna aRmosavleTmcodneobis gany-ba. 1934_51 iyo er-
mitaJis direqtori, 1956_61 _ ssrk mecn. akad. aziis xalxTa
in-tis leningradis gany-bis xelmZRvaneli. n. maris uaxloesi
TanamSromeli. sulxan-saba orbelianis Zegli.
or­be­li le­ on ab­ga­ris Ze (1882_1958), fi­ zi­o­lo­ gi, ssrk saxelTanaa dakavSirebuli qarT. prozis, qarT. dokumenturi
mecn. akad. (1935), somx. mecn. akad. (1943), ssrk med. mecn. prozis Semdgomi ganviTareba; qarT. leqsis reformacia. avto-
akad. (1944) aka­ de­
mi­ko­si. sa­
med. sa­msa­
xu­ris gen.-pol­ kov­ni­
ki. i. ria „qarTuli leqsikonisa“ („sityvis kona“). masve ekuTvnis
pavlovis uaxloesi TanamSromeli da mowafe. miRebuli aqvs igav-arakTa kreb. `sibrZne-sicruisa~. besikis moedanze, skver-
ssrk saxelmw. premia (1941), i. pavlovis sax. premia (1937) da Si, dgas o-is Zegli (moqandake t. sixaruliZe). dakrZalulia
sxv. iyo sazRvargareTis qveynebis mecn. akademiebis da saz-bebis moskovSi, vsesviatskoes Zvel eklesiaSi.
sapatio wevri. orlovski konstantine ivanes Ze (1810_76), Tbilisis gu-
orbeliani grigol dimitris (zurabis) Ze (1804_83), poe­ bernatori XIX s. 60_70-ian wlebSi, namdvili saidumlo
ti-romantikosi. sazogado moRvawe, rus. armiis infanteri- mrCeveli. 1834-idan muSaobda saqarTveloSi mTavarmmarTvelis
is generali. o. iziarebda 1832 SeTqmulTa jgufis ideebs, kancelariaSi Cinovnikad. 1844 dainiSna kavk. mxaris mTavari
risTvisac daapatimres. 1859-idan msaxurobda kavk. mefisnacv- sammarTvelos kancelariis ufrosad, 1860 _ Tbilisis vice-
lis sabWos Tav-red. 1863_65 iyo mefisnacvlis movaleobis gubernatorad, 1862 _ gubernatorad da am Tanamdebobaze
Semsrulebeli, 1860_64 _ Tbilisis general-gubernatori, muSaobda gardacvalebamde.
1864_67 _ gubernatori. o-s mniSvnelovani damsaxureba mi- orjonikiZe grigol (sergo) konstantines Ze (1886_1937),
uZRvis qarTvelTa Soris wera-kiTxvis gamavrcelebeli saz- sabWoTa part. da saxelmw. moRvawe. saqarTv. demokr. resp.
 e nci k l o p e d i a
314
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
315
aneqsiis praqtikuli xelmZRvaneli. 1922_26 sak. kp(b) am-
ierkavk. samxareo komitetis pirveli mdivani, 1930-idan ssrk
sax. meurneobis umaRlesi sabWos Tav-re, 1932-idan _ mZi­
me mrewvelobis sax. komisari. cxovreba TviTmkvlelobiT
daamTavra. da­krZalulia moskovSi, wiTel moedanze, kremlis
kedelTan.
osipenko polina denisis asuli (1907_39), samxedro mfri-
navi, maiori, sabW. kavSiris gmiri (1938). cnobilia o-s Zirs
dauSvebeli gadafrenebi, m. S. marSrutiT: moskovi _ Soreuli
aRmosavleTi (1938; v. grizodubovasa da m. raskovasTan er-
Tad). daiRupa samsaxurebrivi movaleobis Sesrulebis dros.
ocxe­li io­ seb iva­nes Ze (1865_1919), pe­ da­
go­gi, sa­
xal­xo
ganaT­le­bis moR­va­
we. daamTavra quTaisis vaJTa gimnazia (1885),
Semdeg _ novorosiis (odesa) un-tis fiz.-maT. fak-ti. 1892
quTaisSi daaarsa kerZo „saCvenebeli sabavSvo baRi mosamzade-
beli klasiT“. 1900 o. daniSnes quT. skolis inspeqtorad.
1905 misi SemweobiT es skola gadakeTda quT. kerZo qarT.
gimnaziad, r-sac gardacvalebamde edga saTaveSi. pedagogikaSi
i. gogebaSvilis mimdevaria. avtoria algebris, fiz., geom.
saxelmZRvaneloebisa.
ocxeli petre grigolis Ze (1907_37), scenografi, qarT.
saTeatro mxatvrobis erT-erTi fuZemdebeli. warmatebiT
TanamSromlobda k. marjaniSvilTan. gaaforma saetapo dadgme-
bi (k. guckovis „uriel akosta“, f. Sileris „yaCaRebi“, S.
dadianis „kakal gulSi“ da sxv.). 1939 londonSi Teatr.
mxatvarTa saerTaS. gamofenaze o-s eskizebi oqros medliT
dajildovda. 1937 represiebis msxverpli.
oZe­laS­vi­li ar­ se­
na, a r s e n a m a r a b d e l i (da­axl. 1797_
1842), ba­ton­ymo­bis wi­na­aR­
mdeg me­ brZo­ li gle­ xi. Tavad zaal
baraTaSvilTan konfliqtis gamo Wabuki o. tyeSi gaiWra. igi
ver urigdeboda glexobis Cagvras, ymebiT vaWrobas, ebrZoda
marbiel mTielTa urdoebs, koloniuri politikis gamtare­
bel Cinovnikebs. Zalze popularuli iyo saqarTvelosa da
mis mosazRvre mxareSi. o-is saxeli xalxma misive sicocx-
leSi ukvdavyo. Seiqmna xalx. eposi „arsenas leqsi“. Tavisu-
flebisaTvis mebrZoli gmiri aseve ukvdavyo qarT. mwerlobam
da kinoxelovnebam (i. WavWavaZe, a. wereTeli, m. javaxiSvili,
s. SanSiaSvili, g. leoniZe, m. Wiaureli). mcxeTaSi dgas o-is
Zegli (moqandake e. maCabeli).

qalaqis xedi darejanis sasaxlidan.

 e nci k l o p e d i a
316
pavlovi ivane petres Ze (1849_1936), rusi vawe, romelmac adamianuri msxverplis fasad udidesi Zvrebi

p fi­ziologi, sanqt-peterb. saimperatoro mecn.

akademiis akademikosi (1907), nobelis premiis
laureati (1904). umaRlesi nervuli moqmedebis
materialisturi moZRvrebis, saWmlis monelebis
moaxdina ruseTis ist. ganviTarebaSi da ganavrco imperiis
sazRvrebi.
pet­re ibe­ri (411_491), Te­
ti­a­
nu­li ne­ op­
la­to­niz­mis fu­
o­lo­
Zem­
de­
gi da fi­
be­
li da fi­
lo­so­fo­
los.-Te­
si, qris­
ol. az­
mecnieruli fiziologiis fuZemdebeli. 1936 misi saxeli rov­ ne­
bis T­val­sa­
Ci­
no warmo­ mad­
ge­
ne­
li. iberiis mefis buzmaris
ewoda ssrk mecn. akad. fiziol. in-ts. Svili da bakur didis SviliSvili. nucubiZe _ honigmanis
paiWaZe boris solomonis Ze (1915_90), sportsmeni (fex- Teoriis mixedviT, p. i. „areopagitikis“ avtoradaa miCneuli.
burTi), ssrk sportis dams. ostati (1944), saqarTv. fiz- man ierusalimSi aaSena qarTvelTa monasteri da Seqmna sko-
kulturisa da sportis dams. moRvawe (1967), Tbilisis la. XII_XIII ss. mijnaze qarTulma eklesiam igi wmindanad
sapatio moqalaqe (1988). 1936_51 iyo Tbilisis „dinamos“ Seracxa.
fexburTelTa gundis centr. Tavdamsxmeli (1940_51 _ kapi- petriaSvili vasil moses Ze (1842_1908), qimikosi, ag-
tani), sakavS. Cempionatebis orgzis meore da oTxgzis mesame roqimiis erT-erTi fuZemdebeli saqarTveloSi. profesori
priziori. aRiares XX s. saqarTvelos saukeTeso fexburTe- (1879). iyo novorosiis (odesa) un-tis reqtori (1907).
lad. 1990-idan p-is saxelobisaa Tbilisis erovn. stadioni. 1870-idan muSaobda org. qimiis dargSi. dainteresebuli iyo
iqve dgas misi biusti (moqandake a. kiknaveliZe). sas.-sam. produqtebis teqnol. da agroqim. sakiTxebiT. Tana-
pa­pa­ni­ni iva­ ne di­mit­ris Ze (1894_1986), ar­ qti­kis mkvle­ mSromlobda qarT. periodul presasTan, gaz. „droebasTan“.
va­ ri, geogr. mecn. doqtori (1938), kon­ trad­ mi­
ra­li (1943), urTierToba hqonda a. wereTelTan, i. gogebaSvilTan, n. niko-
or­ gzis sa­bWo­ Ta kav­Si­
ris gmiri (1937, 1940). 1937_38 xelmZ- laZesTan, s. mesxTan da sxv.
Rvanelobda pirvel modreife sadgur „CrdiloeT poluss“. pikaso pablo (1881_1973), frangi mxatvari, erovnebiT es­
misi saxeli daerqva koncxs taimiris n.-k-ze. pa­
neli. mSvidobis msoflio sabWos wevri (1950), mSvidobis
pas­ke­vi­Ci (p a s k e v i C - e r i v a n s k i) iva­
ne Te­ do­res Ze (1782_ saerTaS. premiis (1950) da `xalxTa Soris mSvidobis ganmt-
1856), ru­ si sa­ mxed­ro moR­ va­
we, gen.-fel­ dmar­ Sa­
li (1829), kavk. kicebisaTvis~ saerTaS. leninuri premiis (1962) laureati.
mTa­ var­mmar­
Tve­­li (1827_30). rus.-iranis (1826_28) da rus.- p-s SemoqmedebaSi, r-mac didi gavlena moaxdina XX s. mxat-
osmaleTis (1828_29) omebis dros iyo kavk. jarebis mTavar- vrobaze, mravalmxriv aisaxa mowinave saz. miswrafebebi. igi
sardali. CaaxSo pol. ajanyeba da ungr. revolucia. mudam grZnobda da exmaureboda epoqis mtkivneul problemebs,
pas­te­ri lui (1822_95), fran­ gi mik­ ro­ bi­
o­lo­ gi da qi­ mi­ ibrZoda progr. idealebisaTvis.
ko­ si. Ta­na­
med­ro­ ve mik­
ro­bi­ol. da imu­ no­lo­ gi­is fu­ Zem­
de­be­
li. pi­ro­go­vi ni­ ko­
loz iva­ nes Ze (1810_81), ru­ si me­cni­er
­ i, eqi­
parizis mecn. akad. da safr. akad. („ukvdavTa“) wevri, sanqt- mi, pe­da­go­
gi, sazogado moRvawe. sanqt-peterb. saimperatoro
peterb. saimperatoro mecn. akad. sapatio wevri (1893); Sei- mecn. akad. w.-kor. (1847). samx.-sa­ ve­le qi­rur­ gi­
is fu­ Zem­
de­be­
muSava qaTmis Wirisa (1879) da jilexis (1881) sawinaaRmdego li. msoflioSi pirvelma daayena osteoplastikis sakiTxi,
profilaqtikuri vaqcina, xolo 1885 _ cofis sawinaaRmdego gamoiyena eTeris narkozi savele pirobebSi da sxv.
meTodi (antirabiuli vaqciniT acra). TbilisSi pasteris pi­sa­re­vi di­ mit­ri iva­nes Ze (1840_68), ru­ si re­ vo­lu­ ci­o­
pirveli sadguri gaixsna 1889. ner-de­ mok­ra­
ti, pub­ li­
cis­ti, lit-ris kri­ ti­ko­si, fi­ lo­ so­
pa­ta­ri­Ze zurab aleqsandres Ze (1928_82), part. da sa­ fos-ma­ te­ri­
a­
lis­ ti. popularobiT sargeblobda qarTv. „Terg­
xelmw. muSaki. daamTavra politeq. in-ti (1952). iyo WiaTur- daleulTa“ wreSi.
marganecis trestis mTavari inJineri, ssrk umaRlesi sabWos pla­to­ni (Zv. w. 428 an 427_348 an 347), ber­ Ze­
ni fi­ lo­
wevri, saqarTv. umaRlesi sabWos deputati, 1972_75 _ saq. kp so­­
fo­ si, obi­eq­
tu­ri ide­ a­
liz­mis kla­ si­
ko­
si, sok­ ra­
tes mo­ wa­
ck-is mdivani, 1975-idan _ saqarTv. ministrTa sabWos Tav-re. fe, aris­ to­te­
les mas­ wav­le­
be­
li. icnobda egviptel qurumTa
daiRupa avtokatastrofis dros. dakrZalulia saburTalos sibrZnes. aTenSi daaarsa skola-akademia. misi nawarmoebebi
panTeonSi. Targmnilia qarTulad (b. bregvaZe).
pa­u­lu­Ci fi­ li­pe osi­pis Ze (1779_1849), warmo­ So­biT ita­­ plexanovi giorgi valentinis Ze (1856_1918), marqsizmis
li­ e­
li mar­ ki­zi. rus. armiis gen.-adiutanti, gen.-leite­ nanti. rusi Teoretikosi da pirveli propagandisti. lit-ris kri-
saqarTv. mTavarmmarTveli da jarebis mTavarsardali (1811_12). tikosi, mecnier-filosofosi. ruseTisa da saerTaS. muSaTa
CaaxSo kaxeTis 1812 ajanyeba. imave wels gaiwvies sanqt-pe­ da social. moZraobis moRvawe.
terburgSi. samx. karieris dasawyisSi masTan muSaobda a. Wav- pribili ivane antonis Ze (1782_1866), eqimi. erovnebiT
WavaZe. C­
e­
xi. saqarTveloSi Camovida 1808. 1816 dainiSna saqarTv.
pe­rov­ska­ia so­ fio le­ vis asu­li (1853_81), ru­ si re­vo­lu­­
ci­ saeqimo sammarTvelos inspeqtorad, 1822 _ Tbilisis samx.
o­ ne­
ri, „narodnaia volias“ ganmkargulebeli komisiis wevri. a. hospitlis mTavar eqimad. 1840 gamocdis gareSe miiRo medi-
Jeliabovis meuRle. monawileobda rus. imperator aleq­san­dre cinisa da qirurgiis doqtoris wodeba. dakrZalulia solo-
II-ze Tavdasxmis momzadebaSi, risTvisac sikvdiliT dasajes. lakSi, Zvel kaTolikur sasaflaoze.
pe­te­fi San­
­­­­­ dor (1823_49), un­ gre­ li po­ e­
ti, re­ vo­lu­ ci­
oner- puSkini aleqsandre sergeis Ze (1799_1837), rusi mwera-
de­ mok­ra­ti. 1848_49 ungr. rev. erT-erTi xelmZRvaneli. 26 li, poeti, axali rusuli literaturis fuZemdebeli. misi
wlis p. daiRupa rus kazakebTan brZolisas. misi saxeli poezia imTaviTve popularuli iyo saqarTveloSi. cnobili
msoflio lit-raSi darCa rogorc rev., Tavisuflebisa da qarTv. poetebi Targmnidnen mis leqsebs. p. 1829 saqarT-
siyvarulis mgznebare momRerali. qarTveli mkiTxveli p-s veloSi Camovida. miRebuli STabeWdilebebi aisaxa mis araerT
icnobs gr. abaSiZis SesaniSnavi TargmanebiT. nawarmoebSi. TbilisSi, Tavisuflebis moedanze, misive sax.
petre I d i d i (1672_1725), ruseTis mefe (1682-idan), impe­ skverSi, dgas p-is biusti (moqandake f. xodoroviCi).
ratori (1721-idan). mefe aleqsi mixeilis Zis vaJi. p. I is-
toriaSi Sevida rogorc progresuli saxelmw. da samx. moR-
aleqsandre puSkinis biusti.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
317
 e nci k l o p e d i a
318
Jeli­a­bo­vi an­ dria iva­ nes Ze (1851_81), ru­ si saTaTbiros deputati (1906). 1917 Teb. rev. Semdeg Tbili-

J re­vo­lu­ci­
o­ne­
ri, „narodnaia volias“ aRmasrule-
beli komitetis wevri. aqtiurad monawileobda
rus. impe­rator aleq­ san­
dre II-ze Tav­
mzadebaSi, risTvisac sikvdiliT dasajes.
das­
xmis mo­
sis muSaTa da jariskacTa deputatebis sabWos aRmaskomis,
1917 w. 22 noembridan _ saqarTv. erovn. sabWos Tav-re. 1921
martidan _ emigranti da qarT. polit. emigraciis lideri.
dakrZalulia safrangeTSi, levilis qarTvelTa saZmo sasa-
Jvania zurab besarionis Ze (1963_2005), politikosi da flaoze.
sazogado moRvawe. iyo „saqarTvelos mwvaneebis“ Tav-re, ev- Jore­si Jan (1859_1914), sa­ fran­
ge­
Ti­sa da sa­
er­
TaS. so­ci­al.
ropis mwvaneTa organizaciis TanaTavmjdomare (1992), saqar­ mo­Zra­o­
bis moR­ va­
we, is­
to­
ri­ko­
si, gamoCenili ora­ to­ri. 1904
Tvelos „moqalaqeTa kavSiris“ generaluri mdivani (1993), daaarsa gaz. „iumanite“. iyo mravaltomiani koleqt. naSromis,
saqarTvelos parlamentis Tav-re (1995_99, 1999_2001 „socialisturi istoriis“ (1789_1900) gamocemis organiza-
oqt.). 2002 saTaveSi Caudga „gaerTianebul demokratebs“. tori da redaqtori. mokla frangma Sovinistma r. vilenma.
2003 dainiSna saxelmw. ministrad, 2004 _ premier-minis- Jukovski vasili andrias Ze (1783_1852), rusi poeti. ro-
trad. mas ekuTvnis evrosabWoSi saqarTvelos miRebasTan mantizmis fuZemdebeli ruseTSi. man mniSvnelovani gavlena
dakavSirebiT saparlamento asambleaze warmoTqmuli fraza: moaxdina rus. literaturaze, iTvleba a. puSkinis winamorbe-
„me var qarTveli da, maSasadame, var evropeli“. dakrZalulia dad da maswavleblad. J. popularuli iyo qarTv. roman-
didubis panTeonSi. tikosTa Sorisac. misi leqsebi Targmnes a. WavWavaZem, v.
Jva­ni­a ni­
na av­
qsen­
tis asu­ li (1917_90), eko­no­mis­
ti. 1964_90 orbelianma, gr. orbelianma.
Tbi­li­sis sa­qa­
la­qo sa­ bWos aR­ mas­
ko­ mis Tav-ris mo­ ad­
gi­
le. JRenti besarion (beso) daviTis Ze (1903_76), kritikosi,
1938_56 iyo komkavSirul da partiul samuSaoze, 1957_64 literaturaTmcodne. filol. mecn. doqtori (1975). iyo
_ Tbilisis abreSumsaqsovi f-kis direqtori. 1952_53 repre- saqarTv. mweralTa kavSiris pasuxismgebeli mdivani (1932_37)
sirebuli iyo rogorc „megrelTa nacionalisturi jgufis“ da gamgeobis mdivani (1958_76), saqarTv. lit. fondis direq-
wevri. 2002 J-s saxeli ewoda Tbilisis moxucTa pansionat tori (1943_46). muSaobda SoTa rusTavelis sax. qarT.
`savanes~. lit-ris ist. in-tSi (1964_76), kiTxulobda leqciebs Tsu-
Jordania andro dimitris Ze (1904_74), sportsmeni (fex- Si. misi gamokvlevebi qarT. lit-ris problemebs eZRvneba.
burTeli) da mwvrTneli, qarT. fexburTis didi moamage. ssrk dakrZalulia didubis panTeonSi.
sportis dams. ostati (1947) da dams. mwvrTneli (1960), JRen­ti dimitri daviTis Ze (1951_94), ganaT­ le­bis sis­
te­mis
saqarTv. fizkulturisa da sportis dams. moRvawe (1973). mu­Sa­
ki. eko­ no­
mi­kur ur­Ti­
er­
To­ba­
Ta sa­xelmw. in-tis erT-er­ Ti
1945_47, 1954, 1959_61 xelmZRvanelobda Tbilisis „dina- da­ma­
ar­se­
be­
li da proreqtori.
mos“, 1948_51 _ Tbilisis „spartaks“. JRen­ti Ten­ giz gi­gos Ze (1887_1937), re­vo­
lu­ ci­
u­ri mo­Zra­
Jordania Tevdore (Tedo) daviTis Ze (1854_1916), istori­ o­bis mo­ na­
wi­le saqarTvelosa da ukrainaSi. 1921-idan iyo ba-
kosi, filologi, pedagogi. iyo saekl. muzeumis gamge, qarT­ Tumis olqis samx. komisari, partiis aWaris saolqo komite-
velTa Soris wera-kiTxvis gamavrcelebeli saz-bis (1880- tis pirveli mdivani. iyo represirebuli sabW. reJimis mier.
idan), saqarTv. saistorio da saeTnografio saz-bis (1907) JRenti suliko ilias Ze (1925_2000), kinodramaturgi,
wevri. Sekriba da gamoaqveyna didZali dokumenturi da epi- xelovnebis dams. moRvawe. misi Seqmnili scenarebiT gadaRe-
grafikuli masala. dakrZalulia didubis panTeonSi. bulia mxatvruli filmebi: „jariskacis mama“, „Rimilis bi-
Jordania noe nikolozis Ze (1869_1953), politikuri da Webi“, „Wiakokona“, „sinaTle Cvens fanjrebSi“, „cimbireli
sazogado moRvawe, saqarTv. demokratiuli respublikis Tav- papa“, „wuTisofeli“, „nergebi“, „Cemi megobari Zia vano“,
re (1918_21), publicisti. saqarTveloSi pirveli s.-d. orga- „raWa Cemi siyvaruli“, „mSobliuro Cemo miwav“, „fesvebi“,
nizaciis _ `mesame dasis~ _ damaarsebeli da lideri. rsdmp „don-kixoti“ da sxv. misi Semoqmedeba aRniSnulia araerTi
ck-is wevri menSevikebisagan (1907-idan). rus. I saxelmw. saerTaS. premiiT.

`mefarne~.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
319
 e nci k l o p e d i a
320
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
radiani (namdv. gvari _ S e w i r u l i) Salva
r di­
mitris Ze (1905_77), kritikosi, literaturaT­
mco­d­
ne. filol. mecn. doqtori (1943), profesori
(1944). monawileobda saqarTv. mweralTa kavSiris
SeqmnaSi. 1929_32 iyo mweralTa kavSiris pasuxis­
mgebeli mdivani, 1937_42 _ gaz. „literaturuli saqarTve­
los“ redaqtori. 1930-idan Tsu-Si kiTxulobda leqciebs.
1949_56 iyo SoTa rusTavelis sax. qarT. lit-ris ist.
in-tis direqtori. avtori mravali samecn. da lit.-krit.
naSromisa. dakrZalulia didubis panTeonSi.
ra­zi­kaS­vi­li Te­ do pav­ les Ze (1869_1922), mwe­ ra­ li. va­Ja-
fSa­ve­la­sa da ba­Ca­nas Zma. aRizarda samocianelTa Semoqme­debiT
principebze. misi nawarmoebebis mTavari Temebia pat­ rio­ tizmi,
adamianis raoba da misi amqveyniuri daniSnuleba. avtoria
leqsebis, moTxrobebis, public. werilebis. gansakuTrebiT
popularulia misi sabavSvo moTxrobebi. r. xalx. sityviere-
bis cnobili Semkrebi iyo, Seadgina xalx. leqsikoni. dakrZa-
lulia didubis panTeonSi.
razmaZe andria mixeilis Ze (1889_1929), maTematikosi, Tsu-
is erT-erTi damaarsebeli, Tanamedrove maT. mecnierebis fuZe­
mdebeli saqarTveloSi. safuZveli Cauyara qarT. maT. termi-
nologias da variaciaTa aRricxvas. dakrZalulia Tsu-is ezo-
savaneSi, sadac dgas misi biusti (moqandake b. avaliSvili).
ramiSvili nino Salvas asuli (1910_2000), baletis msaxio­
bi, baletmaisteri. saqarTv. (1948) da ssrk (1963) sax. artis­
SoTa rusTavelis sax. (1973) da ssrk (1949) saxelmw. premie­
laureati, Tbilisis sapatio moqalaqe (1981). i. suxiSvilTan
erTad Camoayaliba axland. qarTuli nacionaluri baletis
saxelmw. akad. dasi. iyo misi wamyvani mocekvave, qoreografi
da samxatvro xelmZRvaneli. didi Rvawli dasdo qarT. cekvis
popularizacias. dakrZalulia didubis panTeonSi.
ras­ko­va ma­ ri­
na mi­ xe­i­lis asu­ li (1912_43), mfri­ na­
vi Stur-
mani. ma­io
­­ri (1942). sabW. kav­ Si­ris gmi­ ri (1938). monawileob-
da Zirs dauSvebel gadafrenebSi, m. S. marSrutiT: moskovi _
Soreuli aRmosavleTi (1938; v. grizodubovasa da p. osipen-
kosTan erTad). ssrk-germ. omis (1941_45) dros iyo qalTa
bombdamSeni polkis meTauri.
ratili (namdv. gvari _ n a v r a t i l i) ioseb ivanes Ze
(1840_1912), Cexi momRerali (tenori) da lotbari. 1880-
idan Tbilisis operis Teatris solisti iyo. saTaveSi Caud-
ga xalx. simRerebis gunds (e. w. „qarTul xoros“), r-mac
didi wvlili Seitana xalx. simReris propagandis saqmeSi.
dakrZalu­ lia didubis panTeonSi.
re­a­di ni­ ko­loz an­ dri­ as Ze (1792_1855), rus. armiis ka­ va­
ri­is ge­ ne­
ra­
li, kav­ ka­si­is ome­bis mo­ na­wi­
le. 1854 iyo kavkasiis
mefisnacvlis movaleobis Semsrulebeli (n. mu­ ra­vi­o­vis Camo­
svla­ mde). samoqalaqo nawilis mmarTveli (1855).
re­nin­ge­ri sta­ nis­ lav (d. 1876, ma­ mis sa­ xe­
li da garda­
le­ bis Ta­ ri­
Ri uc­ no­ bia), soc.-de­ mokr. mo­ Zra­o­
bis erT-er­ Ti pi­
o­ne­
ri samxr. kav­ ka­si­a­
Si (m. S. sa­ qar­Tve­lo­ Si). warmo­ mav­lo­biT
po­lo­ ne­
li. Tbi­ lis­ Si im­ yo­fe­
bo­da 1893_97.
reuti ioseb antonis Ze (1786_1855), rus. armiis gen.-leite­
nanti, amierkavkasiis mxaris mTavari sammarTvelos sabWos mud-
mivi wevri (1849_55), Tav-ris _ v. bebuTovis _ aryofnis dros
asrulebda mis movaleobas. 1846-idan Tavmjdomareobda „Tbili-
sis gareubnebis momwyob komisias“. gardaicvala TbilisSi.
rTve­la­Ze gi­ or­ gi da­ vi­
Tis Ze (1872_1933), re­ voluciuri
mo­Zra­o­bis moR­ va­
we samxr. ­ kav­ka­
si­a­
Si (m. S. sa­ qar­ Tve­lo­ Si).
aqtiur monawileobas iRebda baqos muSaTa sagaficvo moZ-
raobaSi. 1918 monawileobda saqarTv. demokr. resp. winaaRm-
deg bolSevikebis mier inspirirebul duSeTis mazris glexTa
ajanyebaSi. 1922 airCies saq. kp(b) sakontrolo komisiis,
1923 _ umaRlesi sasamarTlos wevrad.
riJinaS­vi­li ab­ ram (ic­ ka) io­se­bis Ze (1886_1906), profe-
sionali re­ vo­lu­ci­ o­ne­
ri. rsdmp kavk. kavSiris davalebiT rev.
propagandas eweoda quTaisis polkisa da kazakTa aseulis
jariskacebs Soris. mokles kazakebma.
SoTa rusTavelis Zegli.
21. q e
321
risakovi nikoloz ivanes Ze (1861_1881), „narodovoleci“.
Ca­
moaxrCves rus. imperator aleqsandre II-ze TavdasxmaSi
monawileobisaTvis.
robaqiZe grigol tites Ze (1880_1962), mwerali, sazogado
moRvawe. 1932 r. SemoqmedebiTi mivlinebiT gaemgzavra germa-
niaSi, xolo 1934-idan, iZulebiT, emigraciaSi aRmoCnda. r-is
Semoqmedeba uaRresad mravalferovania (poezia, proza, eseis-
tika). saqarTveloSi Tu ucxoeTSi yofnisas man dawera bevri
mniSvnelovani nawarmoebi (dramebi, romanebi, filos. narkveve-
bi), udidesi mxatvruli ostatobiT Seqmna n. baraTaSvilis,
vaJa-fSavelas, i. WavWavaZis, a. wereTlis da sxva qarTvel
mweralTa lit. da n. Jordanias, i. stalinis, v. ulianovis
(leninis), a. hitleris da sxvaTa polit. portretebi. dakrZa-
lulia safrangeTSi, levilis qarTvelTa saZmo sasaflaoze.
ro­be­spi­e­ri maq­ si­
mi­
li­ en ma­
ri izi­ dor de (1758_94), sa­
fran­ ge­
Tis di­di re­ vo­lu­ci­is moR­ va­
we, ia­
ko­
bi­
nel­Ta diq­ ta­
tu­
ris erT-er­ Ti Te­o­re­ti­ko­
si, or­ga­ni­
za­
to­ri da mo­Ta­ve. iakobi­
nelTa diqtaturis damxobis Semdeg sikvdiliT dasajes.
ro­de­ni re­ ne fran­ sua o g i u s t (1840_1917), fran­ gi mo­
qa­
n­­
da­ke. misma Semoqmedebam epoqa Seqmna qandakebis istoriaSi,
im­
pulsi misca sxvadasxva saxis mimdinareobaTa ganviTarebas.
r-Tan swavlobda da muSaobda i. nikolaZe.
ro­ze­ni grigol vla­ di­
me­ris Ze (1782_1841), rusi samx. moR­
vawe, baroni, infanteriis ge­ ne­
rali (1826). kavkasiis mTavar­
mmarTveli da jarebis mTavarsardali (1831_38). xelmZRvanelob­
ti, da kavk. mTielTa erovn.-ganmaT. brZolis CaxSobas. sicocxlis
bis bolo wlebSi iyo moskovis senatori.
ro­slavliovi mixeil ivanes Ze, qveiTi jaris gen.-maio-
ri. 1864_70 iyo Tbilisis ufr. policmaisteri, 1870_73 _
Tbilisis vice-gubernatori, Semdeg _ erevnis gubernatori.
rostomaSvili ivane pavles Ze (1852_1924), pedagogi,
Jurnalisti, enciklopedisti, sazogado moRvawe. gamosca
„rusul-qarTuli enciklopediuri leqsikoni“, albomi „qarT-
velTa tomi“, „gamosadegi cnobari“ 6 wignad. dakrZalulia
didubis panTeonSi.
rtiSCevi nikoloz Tedores Ze (1754_1835), ruseTis sam­
xed­ro da saxelmw. moRvawe, infanteriis generali, senatori.
ka­
vkasiis mTavarmmarTveli da jarebis mTavarsardali (1812_16).
monawileobda rus.-SvedeTis (1788_90), rus.-osmaleTis
(1806_12), rus.-iranis (1804_13) omebSi. ruseTis mxridan xeli
moa­wera gulistanis sazavo xelSekrulebas (1813), r­ iT
­ ac gana-
mtkica aRm. saqarTvelos da Crd. azerbaijanis SeerTeba ruseT-
Tan.
rusTaveli (r u s T v e l i) SoTa (XII_XIII ss. mijna), hu­
le­ ma­
nisti poeti, udidesi moazrovne. vefxistyaosnis avtori.
Cvenamde moRweuli misi erTaderTi nawarmoebi Sesulia msof-
lio lit-ris saganZurSi. daarsebulia r-is sax. saxelmw.
premia (1965). misi saxelobisaa qarT. lit-ris in-ti, Tbili-
sis saxelmw. akad. Teatri, kinoTeatri, saqarTv. Teatrisa da
cva­
kinos un-ti. r-is moedanze dgas Zegli [moqandake k. mera-
biSvili, 1942 (1989 Zegli Camoisxa brinjaoSi da Ca­ tarda
arqit. nawilis rekonstruqcia)]. r-is iubile orjer aRiniSna
saqarTveloSi _ 1937 da 1966 (es ukanaskneli, iuneskos gada­
wyvetilebiT, _ msoflio masStabiT). poemas swavlobs mecnie­
rebis dargi _ rusTvelologia. qarT. lit-raSi samudamod
damkvidrda rusTveluri Sairis leqsTwyobis forma.
ru­xa­Ze zo­ ia ma­
Tes asu­ li (1923_44), par­ ti­za­
ni, ssrk-ger­m.
omis (1941_45) monawile, simferopolSi moqmedi antifaSis-
turi organizaciis wevri. faSistebma erTi Tvis saSineli
wamebis Semdeg WaSi CaaxrCves. r-is gmirobaze Seiqmna kinosu­
raTi, daiwera poema „ambavi erTi qaliSvilisa“ (i. noneSvi­
li). misi saxelobisaa baRi daviT aRmaSeneblis gamzirze
(yof. `artos baRi~).
rCeuliSvili guram mixeilis Ze (1934_60), mwerali. misma
lit. memkvidreobam (moTxrobebi, novelebi, miniaturebi, piesa)
mniSvnelovani kvali datova Tanamedrove qarT. prozis ganvi-
TarebaSi. daiRupa tragikulad. 1962 reJ. g. Sengelaiam r-is
moTxrobis mixedviT gadaiRo mxatvruli filmi „alaverdo-
ba“. dakrZalulia vakis sasaflaoze.
 e nci k l o p e d i a
322
sa­ad­ i (XIII s. da­
sa­
wyi­si _ 1292), spar­ sul-ta­ biol. gany-bis akademikos-mdivani. avtoria naSromis „saqarT­

s ji­­
ku­ri lit-ris kla­ si­
ko­si, di­
daq­ ti­ko­
si, mwe­ra­
li da mo­ az­rov­
ne. misi nawarmoebebi („busTani“,
„golesTani“) Targmnilia qarTulad. s-m sicocx-
le daasrula Sirazis gareubanSi. misi saflavi
wminda salocav adgilad iqca.
saakaZe giorgi siauSis Ze, d i d i m o u r a v i (daaxl.
1570_1629), polit. da samx. moRvawe, erTxans _ qarTlis fa­
q­
tobrivi gamgebeli. 1625 martyofis velze daamarcxa yizil­
baSebi. ibrZoda saqarTv. gaerTianebisaTvis. iZulebiT gadaix-
vewa osmaleTSi, sadac RalatiT mokles. TbilisSi, s-is moe-
danze, dgas misi Zegli (moqandake m. berZeniSvili).
sa­a­ka­Ze pa­
a­
ta gi­ gis Ze (g. 1625), g. sa­
or­ a­ka­Zis me­or
­ e vaJi.
mZevlad iyo iranSi Sah abas I-is karze. 1625, qarTl-kaxeTSi
ajanyebis dawyebis Semdeg, Sahis brZanebiT Tavi mohkveTes da
mamas gaugzavnes saqarTveloSi, tani kaTolike misionere-
bma daasaflaves ispaanSi. mogvianebiT g. saakaZem, Tbiliseli
vaWrebis daxmarebiT, neStis narCenebi farulad Camoasvena
saqarTveloSi da sagvareulo monasterSi, erTawmindaSi,
dakrZala.
sabaSvili mixeil nikolozis Ze (1900_79), niadagmcodne,
saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1955), saqarTv. mecn. dams.
moRvawe (1961). 1946_58 iyo saqarTv. mecn. akademiis niadag­
mcodneobis, agroqim. da melioraciis in-tis direqtori (1981
in-ts misi saxeli ewoda), 1963_76 _ saqarTv. mecn. akad.
daviT sarajiSvilis Zegli.
velos ssr niadagebi“ (1965). dakrZalulia saburTalos pan-
TeonSi.
savaneli xarlampi ivanes Ze (1842_90), momRerali, sagundo
diriJori, pedagogi da sazogado moRvawe. qarTuli prof. mus.
ganaTlebis erT-erTi fuZemdebeli. didi amagi dasdo qarT.
vokaluri skolis Seqmnas. Camoayaliba Se­ reuli oTxxmiani
gundi, r-ic iTvleba saqarTv. samusiko ganaTlebis dasawyisad.
s-is mier daarsebuli samusiko saswavleblis bazaze Seiqmna
Tbilisis konservatoria.
saiaTnova (namdv. saxeli da gvari _ aruTina s a i a d i a n i)
(daaxl. 1712_22 _ daaxl. 1795_1801), Tbiliseli aSuRi.
erov­ nebiT somexi, profesiiT xelosani. Txzavda da mReroda
qarT., somx. da azerb. enebze. s. iTvleba qarTulenovani
aSuRuri poeziis fuZemdeblad. gadmocemis Tanaxmad, daiRupa
1795 aRa-mahmad-xanis mier Tbilisis aoxrebis dros. i. gri-
SaSvilis cnobiT, 1914 w. 15 maiss, TbilisSi, surb-gevorqis
eklesiis kedelTan, moxda s-s Zeglis kurTxeva.
sa­lia ka­ lis­tra­ te zo­ si­mes Ze (1901_86), is­ to­ ri­
ko­
si, uc­
xo­eT­Si mcxov­ re­bi qar­ Tve­ lo­ lo­gi, levenis, oslos, bordos
da bambergis un-tebis sapatio doqtori. xmelTaSua zRvis
qveynebis akad. wevri (1968) da saqarTv. mecn. akad. sapatio
wevri (1983). 1921 wavida sazRvargareT da daamTavra berlinis
germ. enis in-ti, parizis sorbonis un-tis ist.-lit. fak-ti
(1927). 1948-idan gamoscemda Jurn. „bedi qarTlisas“. ikvlev-
da saqarTv. istoriis, qarT. lit-ris istoriis sakiT­ xebs da
sxv. mis naSroms „qarTveli eris istoria“ (1980) mieniWa sa-
frangeTis mecn. akad. premia (1980). 1988 w. 27 Teb. misi fer-
fli dakrZales didubis panTeonSi. n. da k. saliebma ramdenime
aTasi tomisgan Semdgari piradi b-ka da mravali xelnaweri
dokumenti gadasces k. kekeliZis sax. xelnawerTa in-ts.
salia (qaliSvilobaSi _ q u r c i k a S v i l i) nino mixeilis
asuli (1898_1989), istorikosi, ucxoeTSi mcxovrebi qarT-
velologi, qvelmoqmedi. 1926-idan cxovrobda safrangeTSi.
1948 misi iniciativiTa da saxsrebiT parizSi gamodioda
Jurn. „bedi qarTlisa“. s. ikvlevda saqarTv. istoriis,
qarTuli kulturis sakiTxebs, exmareboda ucxoeTSi myof
qarTvelologebs. dakrZalulia didubis panTeonSi.
sa­ma­si arag­ve­li, arag­ ve­
li me­brZo­lebi, r-eb­mac aRa-mah­
mad-
xa­
nis ur­ do­ e­
bis wi­ na­
aR­mdeg 1795 krwa­ ni­
sis brZolaSi gmi­ ru­lad
Se­swi­res si­co­cxle sa­ mSob­ los. maT ukvdavsayofad aR­ marTulia
obeliski vaxtang gorgaslis quCaze, maTive saxelobis baRis
win. am gmirTa mamacuri Tavdadeba farTod aisaxa xalxur si-
tyvierebaSi. 2008 qarTulma marTlmadidebelma eklesiam s. a.
wminda mowameebad Seracxa. maTi xsenebis dRea 24 seqtemberi.
sa­na­ko­ev ­ i (s a n a y o e v i) vla­
di­mer ar­
je­va­
nis Ze (1884_1937),
bol­ Se­vi­
ku­ri or­ ga­
ni­za­
ci­ is erT-er­ Ti damaarsebeli yof. samxr.
ose­Tis ao-Si. 1919_20 monawileobda saqarTv. demokr. resp.
winaaRmdeg wamowyebul brZolaSi. 1922_24 iyo saolqo
komitetis p/mg mdivani, Semdeg _ ganaTlebis sax. komisari,
samecn.-kvl. in-tis direqtori.
sarajiSvili daviT zaqarias Ze (1848_1911), gamoCenili
mrewveli da sazogado moRvawe. koniakis samrewv. warmoebis
fuZemdebeli saqarTvelosa da ruseTSi. cnobili qvelmoq-
medi. qim. da filos. mecn. doqtori, „warmomavlobiT tfili-
sis sapatio moqalaqe“. s. aqtiurad monawileobda qarTvelTa
Soris wera-kiTxvis gamavrcelebeli saz-bis, saistorio-saeT-
nogr. saz-bis, saTavadaznauro bankis da sxva erovn. wamowyebe-
bis ganxorcielebaSi. TbilisSi arsebobs misi saxelobis saz-
ba, aseve saaqcio saz-ba „daviT sarajiSvili da eniseli“. 1990
giorgi saakaZis Zegli.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
323

324
koniakis qarxnis teritoriaze daidga s-is Zegli (moqandake a.
gomarTeli). s-is Zegli dgas evropis moedanzec (moqandake T.
kikaliSvili). dakrZalulia qaSveTis eklesiis ezoSi.
sarajiSvili vano (ivane) petres Ze (1879_1924), momRera­
li, „saqarTvelos bulbuli“, saqarTv. sax. artisti (1923),
qar­ Tuli prof. vokaluri xelovn. erT-erTi fuZemdebeli.
gamodioda saopero Teatris scenaze, Tanabari warmatebiT as-
rulebda lir. da dram. partiebs, sistematurad monawileobda
sakoncerto programebSi. misi saxelobisaa Tbilisis saxelmw.
konservatoria. dakrZalulia Tbilisis operisa da baletis
Teatris baRSi, aqvea misi biusti (moqandake o. farulava).
sarajiSvili petre mixeilis Ze (1894_1984), nevropaTo­
logi, ssrk med. mecn. akad. akademikosi (1967), saqarTv. mecn.
dams. moRvawe (1945). 1958_84 xelmZRvanelobda Tbilisis
klin. da eqsper. nevrologiis in-ts. 1975-idan iyo saqarTv.
nevropaTologTa da fsiqiatrTa samecn. saz-bis Tav-re, 1967-
idan _ epilefsiis sakavS. problemuri komisiis Tav-re. dakrZa-
­ tragikuli movlenebis gamosaZieblad Seqmnil komisias, r-mac
lulia saburTalos panTeonSi.
sa­rTa­nia eq­ vTi­me ku­tu­los Ze (1876_1933), re­ vo­
lu­ ci­u­
ri
mo­Zra­ o­
bis aqt. mo­ na­
wi­
le.
sa­xo­kia Te­ do ti­ mo­
Tes Ze (1868_1956), mwe­ ra­li, mTar­ gmne­
li, eT­ nog­
ra­
fi, leq­ si­
kog­ra­fi. aqtiurad iRvwoda lit. da
ped. sarbielze. evr. klasikosTa miseuli Targmanebi qarT.
mTargmnelobiTi lit-ris mniSvnelovani SenaZenia. Sekriba
da gamoaqveyna „qarTuli andazebi“, „qarTuli xatovani sit­
yva‑Tqmani“ da sxv.
sa­ja­ia ka­ lis­tra­ te gri­go­lis Ze (1895_1938), re­ vo­
lu­ ci­ur
­i
mo­Zra­ o­
bis aq­
ti­u­ri mo­na­
wi­
le ru­ seT­
sa da sa­qar­Tve­lo­Si. eqi­
mi,
med. mecn. doq­ to­ri (1935), pro­ fe­
so­ri. 1918 odesis olqis
revkomis Tav-re, 1921 _ baTumis revkomis Tav-ris moadgile,
1922 _ saq. kp(b) Sorapnis samazro komitetis mdi­ vani.
sajaia nugzar raJdenis Ze (1942_2002), gen.-leitenanti
(2001). saqarTvelos prezidentis TanaSemwe erovn. uSiSroebis
sakiTxebSi, erovn. uSiSroebis sabWos mdivani (1995_2002).
semionovi vasili nikolozis Ze, amierkavk. mxaris mTa-
vari sammarTvelos sabWos wevri (1842), namdvili samoqalaqo
mrCeveli, saswavlo olqis mzrunveli (1848_52).
svaniZe givi gedeonis Ze (1921_99), hidrologi da hid­
roenergetikosi, saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1993),
ssrk (ruseTis) mecn. akad. w.-kor. (1981). misma gamokvlevebma
hidrologiuri procesebis modelirebis dargSi dasabami mis-
ca axal samecn. mimarTulebas mdinareuli Camonadenis regu-
lirebis TeoriaSi. dakrZalulia saburTalos panTeonSi.
svaniZe tariel (buxuti) varlamis Ze (1950_91), saqarTv.
erovn. gvardiis polkovniki, Tbilisis garnizonis pirveli
komendanti. daiRupa samsaxurebrivi movaleobis Sesrulebis
dros. dakrZalulia saburTalos panTeonSi.
sver­dlovi ia­ kob mi­ xe­
i­
lis Ze (part. fsevd. _ a n d r e i,
m a q s i da sxv.) (1885_1919), ko­ mu­nis­
tu­ri par­ti­i­
sa da sabWoTa
saxelmw. moR­ va­
we. profesionali revolucioneri. sruliad
ruseTis cakis Tav-re (1917). misi iniciativiT Seiqmna skola,
sadac agitatorebs da instruqtorebs amzadebdnen (SemdgomSi
sverdlovis sax. komunisturi un-ti).
sviatopolk-mirski dimitri ivanes Ze, rus. armiis in-
fanteriis gene­ ra­
li, gen.-adiutanti. 1863_68 quTaisis gen.-
gubernatori, XIX s. 80-ian wlebSi _ kavk. mefisnacvlisa
da kavk. armiis mTavarsardlis moadgile. misi damtkicebulia
qarTvelTa Soris wera-kiTxvis gamavrcelebeli sazogadoebis
wesdeba 1879 w. 31 marts.
simonoviCi Tedore filipes Ze (g. 1815), rus. armiis
e nci k l o p e d i a
gen.-maiori. warmoSobiT serbi. imereTis mmarTveli (1810_13),
saqarTv. samoqalaqo gubernatori (1813-idan), amave dros as-
rulebda samx. gubernatoris funqciebs.
si­xa­ru­li­Ze iva­ ne aleq­sis Ze (1896_1964), eqi­mi-of­
Tal­
mo­lo­ gi. med. mecn. doqtori (1946), profesori (1947), sa­
qarTv. mecn. dams. moRvawe (1958). 1943-idan ganagebda Tbili-
sis samed. in-tis Tvalis sneulebaTa kaTedras. qarTul enaze
Seadgina ofTalmologiis saxelmZRvanelo.
slepcovi vasili aleqsis Ze (1836_78), rusi mwerali.
1873_74 cxovrobda TbilisSi. dawera „naSromi kavkasiis Se­
saxeb“ (1874).
sobCaki anatoli aleqsandres Ze (1937_2000), ruseTis
polit. da sazogado moRvawe. iurid. mecn. doqtori, profe-
sori. Tbilisis sapatio moqalaqe (1996). ssrk umaRlesi sab-
Wos deputati (1989_91). sanqt-peterburgis meri (1991_96).
xelmZRvanelobda 1989 w. 9 aprils TbilisSi momxdari
obieqturad warmoaCina am tragediis gamomwvevi mizezebi.
sozonovi egor sergeis Ze (1879_1910), rusi revolu-
cioner-teroristi, eseri. eserTa „mebrZoli organizaciis“
davalebiT 1904 peterburgSi mokla rus. Sinagan saqmeTa
ministri viaCeslav pleve, risTvisac samudamo katorRa
miusajes. iqve sicocxle TviTmkvlelobiT daasrula.
solomon II (1772_1815), imereTis mefe (1789_1810). krwa­
nisis omis (1795) monawile, erekle II-is SviliSvili, igi­
ve daviT arCilis Ze. 1810 rus. sardlobam quTaisSi s. II
taxtidan Camoagdo da imereTSi rus. mmarTvelobis SemoReba
gamoacxada. dakrZaluli iyo trapizonSi wminda giorgis sax.
berZnebis eklesiis galavanTan. 1990 gadmoasvenes saqarTve­
loSi da dakrZales gelaTSi. qarTulma marTlmadidebelma
eklesiam s. II wmindanad Seracxa. wminda mefis solomonis
xse­nebis dRea 20 Tebervali.
solomoni (Zv. ebr. S e l o m o) (g. daaxl. Zv. w. 928),
israelis samefos mefe Zv. w. 965_928. daviTis Ze da Tanam-
marTveli (Zv. w. 967_965). memkvidreobiT miiRo Zlieri da
mdidari saxelmwifo, r-ic s-is mefobis dros kidev ufro
gaZlierda. aaSena iahves taZari da samefo rezidencia ieru-
salimSi. tradiciulad s. iTvleba bibliis wignebis (qebaTa
qeba, solomonis igavebi, eklesiaste) avtorad.
spandariani su­ ren span­
da­
ris Ze (1882_1916), rev. mo­
Zra­o­
bis mo­ na­
wi­
le ru­ seT­
sa da kav­
ka­
si­
a­
Si, somx. lit-ris kri­ti­ko­
si, pub­ li­cis­
ti. 1910-idan Cabmuli iyo rev. moZraobaSi Tbi-
lisSi. 1912 daapatimres da miusajes samudamo gadasaxleba
cimbirSi. aqvs lit.-krit. statiebi da Sromebi esTetikis
sakiTxebze.
spar­ta­ki (g. Zv. w. 71), Zv. rom­ Si mo­
na­
Ta udi­
de­
si ajan­ye­
bis
be­
la­ di, warmoSobiT Trakieli. s. iyo Zv. drois erT-erTi
udidesi mxedarTmTavari. ajanyebulebi damarcxdnen, s. gmiru-
lad daiRupa. am ajanyebam mZlavrad Searyia monaTmflobe-
luri romis saxelmwifo.
stalini (j u R a S v i l i) ioseb besarionis Ze (1879_1953),
saerTaSoriso komunisturi moZraobis erT-erTi xelmZR-
vaneli, marqsizm-leninizmis Teoretikosi da propagandisti,
ssrk erT-erTi mTavari Semqmneli da Semdgom misi erTpirovnu-
li mmarTveli. sabW. kavSiris marSali (1943), sabW. kavSiris
generalisimusi (1945). sak kp(b) ck-is gen. mdivani (1922),
imavdroulad ssrk saxkomsabWos Tav-re (1941; 1946-idan _
ssrk ministrTa sabWos Tav-re), faSizmis damarcxebis erT-
erTi mTavari organizatori. mis saxels ukavSirdeba sabW.
totalitaruli reJimis gaZliereba da masobrivi represiebi.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
325
dakrZalulia moskovSi, wiTel moedanze, kremlis kedelTan. sumbaTaSvil-iuJini aleqsandre ivanes Ze (1857_1927),
sta­nis­lav­ski (namdv. gva­ ri _ a l e q s e e v i) kon­
stan­ti­ne dramaturgi, msaxiobi. warmoSobiT qarTveli. rsfsr sax. ar-
ser­ ge­
is Ze (1863_1938), ru­ si msa­xi­o­
bi, reJiso­ ri, pe­da­go­ tisti (1922). 1863_77 saqarTveloSi cxovrobda. avtoria
gi, Te­ atr. moR­va­
we, Te­o­re­ti­
ko­si. safuZveli Cauyara Teatr. ocamde piesisa. saqarTvelos uZRvna ist. drama „Ralati“
xelovnebis Semswavlel Tanamedrove mecnierebas, Seqmna sko- (1903). scenaze pirvelad gamovida 1876 TbilisSi, araerT­
la, moZRvreba msaxiobis saSemsruleblo teqnikaze, sasceno xel iyo gastrolebze saqarTveloSi mcire Teatris dasTan
Semoqmedebis meTodologiaze, r-ic stanislavskis sistemis erTad (1923-idan _ direqtori). dakrZalulia moskovSi, `no-
saxeliTaa cnobili. vodeviCies~ sasaflaoze.
sta­xa­no­vi aleq­ si gri­ go­lis Ze (1905/06_77), cno­ bi­
li sun­du­ki­a­ni ga­ bri­el mkrti­ Cis Ze (1825_1912), so­me­
xi mwe­­
donbaseli meSaxte-novatori. qva­ nax­
Si­
ris mopovebis re­ kor­ d­ ra­
li, dra­ ma­
tur­ gi. daibada, swavlobda da moRvaweobda Tbi-
sme­ni. social. Sromis gmiri (1970). lisSi. Tbilisis somx. Teatris erT-erTi organizatori. lit.
sturua Tengiz konstantines Ze (1934_2000), inJineri, saqmianoba XIX s. 60-iani wlebidan daiwyo. farTod iyenebda
Tbilisis saaviacio q-nis mTavari metalurgi (1960_74), q-na Tbilisur folklors. piesebs qarTulad Tavad Targmnida.
„saqsofmanqanis“ direqtori (1974_96). 1996-idan sicocx- dakrZalulia TbilisSi.
lis bolomde iyo saaqcio saz-ba „orbeli-transis“ sameT- surgulaZe akaki nestoris Ze (1913_91), istorikosi, sa­
valyureo sabWos TanaTav-re da sapatio prezidenti. didi qarTv. mecn. akad. w.-kor. (1974), saqarTv. mecn. dams. moRvawe
wvlili Seitana Tbilisis (kerZod, lilos dasaxlebis) ga- (1967), saqarTv. saxelmw. premiis laureati (1982). Zi­ riTadad
naSenianebasa da keTilmowyobaSi. ikvlevda saqarTv. da, saerTod, samxr. kavk. sazogadoebrivi
stu­rua iva­ ne (va­
no) Tev­ do­res Ze (1870_1931), re­ vo­lu­ ci­ azris ganviTarebis, erovn.-ganmaT. moZraobis problemebs da
o­ne­
ri. sabWoTa sa­ xel­ mw. da part. moR­ va­
we. kompartiis wevri sxva sakiTxebs. dakrZalulia saburTalos panTeonSi.
1896-idan. Tbilisis s.-d. organizaciis erT-erTi damaarse- sur­gu­la­Ze ser­ go kon­ stan­ti­nes Ze (1879_1923), re­ vo­
beli. 1917 oqt. rev. Semdeg xelmZRvanelobda samtrediis lu­ ci­ur
­ i mo­ Zra­
ob­is mo­ na­
wi­
le ruseTsa da sa­ qar­
Tve­lo­ Si.
bolSevikur organizacias. wlebis manZilze ekava part. da aqtiurad monawileobda guriis glexTa rev. gamosvlebSi.
adm. sapasuxismgeblo Tanamdebobebi. 1922_24 iyo miwaTmo- samoqalaqo omis Semdeg sapasuxismgeblo Tanamdebobebi ekava
qmedebis saxalxo komisari, Semdeg _ sak. kp(b) amierkavk. cimbirSi. 1921 dabrunda saqarTveloSi. daiRupa TianeTis
samxareo komitetis partkolegiis sakontrolo komisiis mazris aRmaskomis prezidiumis Tav-ris Tanamdebobaze yof-
Tav-re. nisas.
su­vo­ro­vi aleq­ san­
dre va­ si­
lis Ze (1730_1800), ru­ si mxe­ suxiSvili ilia (iliko) ilias Ze (1907_85), mocekvave
dar­ TmTa­va­
ri da samx. Te­ o­re­
ti­ko­si, ge­
ne­ra­
li­ si­
mu­
si (1799). da qoreografi, saqarTv. (1948) da ssrk (1958) sax. artisti,
feldmarSali (1794). 1799 xelmZRvanelobda cnobil Svei- SoTa rusTavelis sax. (1972) da ssrk saxelmw. (1981) pre-
cariis laSqrobas, r-ic samx. xelovnebis ubadlo nimuSi miebis laureati, Tbilisis sapatio moqalaqe (1981). n. ra-
gaxda (am laSqrobaSi s-s axlda p. bagrationi). miSvilTan erTad Camoayaliba axland. qarTuli nacionaluri
sulakauri arCil samsonis Ze (1927_97), mwerali. SoTa baletis saxelmw. akad. dasi, iyo misi samxatvro xelmZR-
rusTavelis sax. saxelmw. premiis laureati (1971). gamomc. vaneli da direqtori. mniSvnelovani wvlili Seitana qarT.
„nakadulis“ direqtori (1973_82), Jurn. „mnaTobis“ mT. qoreogr. kulturis popularizaciaSi. dakrZalulia didubis
redaqtori (1982_97). werda prozaul nawarmoebebs, leqsebs, panTeonSi.
poemebs. dakrZalulia didubis panTeonSi. sxir­tla­Ze iri­ ne ar­ka­
dis asu­ li (1928_44), fa­ Siz­mis­
gan
su­li­aS­vi­li da­ viT sok­ ra­tis Ze (1884_1964), re­ vo­lu­ci­u­ po­lo­ ne­
Tis gan­ Ta­
vi­suf­
le­ bis­
Tvis me­ brZo­
li, batalion „zon-
ri mo­ Zra­o­
bis mo­na­
wi­le sa­qar­Tve­
lo­ Si, mwe­ra­li da sazogado tis“ mekavSire. gmirulad daiRupa varSavis cnobili ajanye-
moRvawe. 1908-idan sazRvargareT (JenevaSi) gaemgzavra swav- bis dros. dajildoebulia „mamacobis jvriT“. dakrZalulia
lis gasagrZeleblad. samwerlo moRvaweoba s-ma jer kidev varSavaSi, povonzskis panTeonSi.
emigraciaSi (1908_17) yofnis dros daiwyo. dakrZalulia sxirtlaZe simon melitonis Ze (1912_74), mwerali, peda-
didubis panTeonSi. gogi, sazogado moRvawe, saqarTv. dams. maswavlebeli (1963).
sulxaniSvili nikoloz (niko) paatas Ze (1871_1919), aqveynebda werilebs qarT. mwerlobis istoriidan da peda-
kompozitori, lotbari, momRerali. safuZveli Cauyara Tana- gogikis sakiTxebze. dakrZalulia saburTalos panTeonSi.
medrove qarT. prof. sagundo musikas da TviTonve Seqmna am sxu­lu­xia gri­ gol pet­ res Ze (1909_42), ssrk-ger­ ma­
ni­
is
Janris pirveli klasikuri nimuSebi. dakrZalulia didubis omis (1941_45) mo­ na­
wi­
le, sabW. kav­Si­ris gmi­
ri (1945, sik­vdi­
panTeonSi. lis Sem­ deg). umcrosi serJanti.
 e nci k l o p e d i a
326
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
327

sololakis erT-erTi kuTxe

 e nci k l o p e d i a
328
tabiZe galaktion vasilis Ze (1891_1959), poe- saTvis“ saerTaS. leninuri premiisa (1957) da ssrk saxelmw.

t ti, saqarTv. sax. poeti (1933), saqarTv. mecn. akad.

aka­
demikosi (1944). iyo Jurn. „mnaTobis“ erT-erTi
damaarsebeli (1924), gamosca „galaktion tabiZis
Jur­nali“ (1922_23). gamorCeulma poeturma xed-
premiebis (1942, 1949, 1952) laureati. SoTa rusTavelis
sax. saxelmw. premiis laureati (1966). 1944-idan ssrk mwe­
ralTa kavSiris mdivani. saqarTvelos miuZRvna leqsebis cik­
li. Targmna qarTv. poetebis leqsebi.
vam t-s imTaviTve daumkvidra „genialuri galaktionisa“ da tovstonogovi giorgi aleqsandres Ze (1915_88), reJi­
„poetebis mefis“ saxeli. 1999 galaktionis saxeli ewoda sori, pedagogi, Teatris Teoretikosi. ssrk (1957) da
yofil veris xids. TbilisSi aris t-is saxl-muzeumi (mis.: saqarTv. (1974) sax. artisti. Tbilisis sapatio moqalaqe
k. marjaniSvilis 4). i. WavWavaZis gamzirze dgas misi Zegli (1983). sasceno moRvaweoba daiwyo 1931 Tbilisis mozard
(moqandake d. miqataZe). dakrZalulia mTawmindis panTeonSi. mayurebelTa rus. TeatrSi rogorc msaxiobma, 1938_46 iyo
tabiZe tician iustines Ze (1895_1937), poeti. „cisferyan- Tbilisis a. griboedovis sax. Teatris reJisori. 1946-idan
welebis“ jgufis erT-erTi moTave. redaqtorobda Jurn. „ru- ruseTSia. misi saxeli mieniWa sanqt-peterburgis did akad.
bikonsa“ (1923) da „barrikads“ (1922_24). t-is saukeTeso dram. Teatrs, r-sac t. xelmZRvanelobda 1956-idan gar-
leqsebma XX s. klasikur poezias Cauyara safuZveli. imsx- dacvalebamde.
verpla 1937 represiebma. TbilisSi aris t-is bina-memoriali tolstoi lev nikolozis Ze (1828_1910), rusi mwerali.
(mis.: a. griboedovis 18). anCisxatis eklesiis mimdebare teri- grafi. rus. mecn. akad. sapatio akademikosi (1900). t-s pi-
toriaze, t. tabiZis sax. skverSi, dgas misi biusti (moqandake rad werilebsa da 1851_53 CanawerebSi xSirad moixsenieba
m. berZeniSvili). saqarTvelo da qarTvelebi. 1851 t. ramdenime Tve cxovrobda
ta­gi-za­de ali ma­ me­
dis Ze (1889_1966), re­ vo­
lu­ ci­
u­ri mo­
Z­
rao­ TbilisSi, axland. daviT aRmaSeneblis gamzirze (#54), aqve
bis mo­ na­
wi­
le ami­ er­kav­
ka­si­a­
Si. da­i­
ba­
da Tbi­
lis­Si. monawileobda muSaobda Tavis pirvel moTxrobaze „bavSvoba“. masTan piradi
Tbilisis muSaTa rev. gamosvlebSi. saqarTv. gasab­ Woebis Semdeg urTierToba da mimowera hqonda i. nakaSiZes, n. nakaSiZes, b.
muSaobda xelmZRvanel part. da saxelmw. Tanamdebobebze. iyo gegiZes, g. dadians da sxv. t-s Txzulebebis Targmna saqarT-
azerb. ssr umaRlesi sabWos Tav-re. veloSi 1873-idan daiwyo.
ta­tiS­vi­li erek­ le (irak­ li) di­ mit­ris Ze (1884_1946),
to­ro­Se­li­Ze Ta­ maz So­ Tas Ze (1956_93), sa­ qarTvelos er-
li­ te­ra­tu­
raT­ mcod­ ne, mTar­ gmne­
li, sa­er­TaS. sa­
mar­
Tlis spe­ ci­
TianobisaTvis me­brZo­ li, ka­pi­
ta­ni. rkinigzis me-8 specdaniS-
a­
lis­ ti, da­ sav­
lu­ ri ene­ bi­sa da lit-ris swav­ le­bis erT-er­ Ti
nulebis qvedanayofis meTauris moadgile. da­ i­
Ru­ pa afxa­zeT­
Si,
pi­
o­ne­
ri sa­ qar­Tve­lo­ Si. 1923_27 Tbilisis un-tSi saerTaS.
so­xum­
hes­
Tan. dajildoebulia vaxtang gorgaslis I xarisxis
sajaro da kerZo samarTlis, 1927-idan _ ingl. enisa da
ordeniT. dakrZalulia saburTalos ZmaTa sasaflaoze.
lit-ris, xolo aRmosavleTmcodneobis fak-tis daarsebidan
(1945) aRmosavleTis diplomatiis ist. kurss kiTxulobda. to­ro­Se­li­Ze ma­ la­qia gi­or­gis Ze (1880_1937), par­ ti­u­
eweoda mTargmnelobiT saqmianobas. misi Targmnili e. pos li da sa­ bW. sazogado moRvawe, Jur­ na­
lis­
ti. 1921_22 iyo
„siCume“ da f. nicSes „ase ubnobda zaraTuStra“ qarT. mTarg- saqarTv. sax. meurn. umaRlesi sabWos Tav-re, 1928_31 _ Tsu-
mnelobiTi lit-ris erT-erTi saukeTeso nimuSebia. is reqtori, 1931_36 _ saq. ssr sagegmo komisiis Tav-re,
tatiSvili irakli iakobis Ze (1902_80), paTolog-anato­ 1934_35 _ mweralTa kavSiris Tav-re, 1936 _ ganaTlebis sax.
mi, saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1960), saqarTv. mecn. dams. komisari. iyo rep­ re­
si­re­
bu­li sabW. reJimis mier.
moRvawe (1960). 1953_61 iyo Tbilisis saxelmw. samed. in-tis trocki (namdv. gvari _ b r o n S t e i n i) lev daviTis Ze
proreqtori, 1961_63 _ saqarTv. mecn. akad. samedicino mecn. (1879_1940), revolucioneri. 1917 oqt. gadatrialebis aqt.
gany-bis akademikos-mdivani da prezidiumis wevri. dakrZalu- monawile. masobrivi represiebis erT-erTi organizatori. iyo
lia saburTalos panTeonSi. petrogradis sabWos Tav-re, 1917_18 _ sagareo saqmeTa sax.
tel­ma­ni ernst (1886_1944), ger­ ma­
ni­
i­
sa da sa­ er­Ta­
S. mu­ komisari, 1918_24 _ samx.-sazRvao saqmeTa sax. komisari da
Sa­Ta mo­ Zra­
o­bis moR­ va­
we. germaniis kompartiis ck-is Tav-re. respublikis rev. samx. sabWos Tav-re, 1919_26 _ sak. kp(b)
daiRupa buxenvaldis sakoncentracio banakSi. politbiuros wevri. 1927 garicxes kom. partiidan, 1929 _
ter-gukasovi (t e r g u k a s o v i) arzas artemis Ze (1819_ gaasaxles ssrk-idan, 1940 _ mokles meqsikaSi sabW. spec.
81), generali. monawileobda rus.-osmaleTis omSi (1877_78). samsaxurebis davalebiT.
xelmZRvanelobda erevnis razms, romelmac aiZula osmale- tur­ge­ne­vi iva­ ne ser­ge­is Ze (1818_83), ru­ si mwe­ ra­
li. da-
Tis jari moexsna alya q. baiazeTisaTvis. 1879 dainiSna kavk. sabami misca ax. rus. lit. mimarTulebas, r-is mTavar sagans
armiis II korpusis meTaurad. Seadgens xalxi. misi Txzulebebis qarT. Targmanebi ibeWdebo-
te­re­ver­ko gi­ or­ gi semionis Ze (1888_1912), ukrainis erT- da XIX s. 70_80-iani ww. qarT. presaSi („iveria“, „droeba“,
erTi pirveli planeristi. 1907 Camovida TbilisSi. 1910_12 „kvali“, „jejili“ da sxv.).
sakuTari xeliT damzadebuli planerebiT Seasrula 30 ga- tuskia iona iraklis Ze (1901_63), kompozitori, pedagogi
frena. daiRupa sahaero katastrofis dros TbilisSi. da sazogado moRvawe. saqarTv. sax. artisti (1962). 1935_37
te­te­laS­vi­li giorgi (gia) aleqsandres Ze (1962_91), saqarTv. kompozitorTa kavSiris Tav-re, 1932-idan _ Tbili-
erovn. mo­ Zra­o­bis mo­ na­
wi­ le. qveynis SigniT momxdari da- sis konserv. pedagogi (1950-idan _ profesori), reqtori
pirispirebis msxverpli. (1952_62). qarT. kameruli da simf. musikis erT-erTi fuZe­
ti­ul ­ e­ne­vi iva­ ne vla­ di­me­
ris Ze (1892_1978), sa­ bWo­Ta mxe­ mdebeli. dakrZalulia didubis panTeonSi.
dar­ TmTa­va­
ri, ar­ mi­
is ge­ ne­ra­
li (1940). sabW. kavSiris gmiri tuCkovi sergei aleqsis Ze (1767_1839), samxedro mwera-
(1978). ssrk-germ. omis (1941_45) dros iyo samxreTis, sare­ li, rus. armiis gen.-leitenanti (1829). SvedeTsa (1788_90)
zervo da amierkavk. frontebis, agreTve 28-e armiis jarebis da poloneTTan (1792_94) warmoebuli omebisa da samamulo
sardali. omis (1812) monawile. 1802-idan xelmZRvanelobda samoqalaqo
tixonovi nikoloz semionis Ze (1896_1979), rusi poeti, administracias saqarTveloSi. avtoria „samxedro leqsikoni-
sazogado moRvawe, „xalxTa Soris mSvidobis ganmtkicebi- sa“ (naw. 1_2).

galaktion tabiZis Zegli.

Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
329
 e nci k l o p e d i a
330
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
331
ubilava elizbar mixeilis Ze (1917_97), mwe­

u rali, saqarTv. dams. Jurnalisti (1979). werda

leq­sebs, moTxrobebs, narkvevebs, romanebs.
ubi­la­va vla­
ti, ssrk-ger­
di­
mer mi­
xe­
il
­ is Ze (1914_42), po­
m. omis (1941_45) mo­ na­
wi­
le, da­
i­
e­
Ru­
pa
om­Si.
uznaZe dimitri nikolozis Ze (1886/87_1950), fsiqologi,
saqarTveloSi mecn. fsiqologiis, fsiqoteqnikis, Sromis,
bavSvisa da ped. fsiqologiis fuZemdebeli. Tbilisis un-tis
(1918) da saqarTv. mecn. akad. (1941) erT-erTi damaarsebeli.
u-isa da misi mowafeebis gamokvlevebis Sedegad ganwyobis
„mcire Teoria“ gadaiqca ganwyobis zogadfsiqologiur „did“
Teoriad, r-ic ZiriTad fsiqol. kanonzomierebebs Seiswavlis.
1951 fsiqol. in-ts, r-ic u-is daarsebuli iyo, ewoda misi
saxeli. dakrZalulia Tsu-is ezo-savaneSi. mis saflavze dgas
biusti (moqandake g. oCiauri).
ui­a­ra­Ro (namdv. sa­ xe­
li da gva­ ri _ kon­dra­te da­ vi­Tis Ze
T a T a r a S v i l i) (1872_1929), mwe­ ra­
li. amxelda Tanamed­
rove saz-bis mankierebas. public. werilebi mimarTuli iyo
carizmis winaaRmdeg. werda moTxrobebs. cnobilia ist. moTx­
robiT „mameluki“ (1912). gadaRebulia amave saxelwodebis
fil­ mi.
uk­le­ba ki­ ri­le ni­ki­
fo­ res Ze (1913_97), sa­bWo­ Ta kav­Si­
ris
gmi­ri (1945). gadamdgari gvardiis maiori. mSe­ ne­
be­li inJine­
ri.
ukrainka lesia (namdv. saxeli da gvari _ larisa pet­ res
asuli k o s a C i) (1871_1913), ukraineli poeti. mZime avadmyo-
fma sicocxlis bolo ramdenime weli gaatara saqarTvelo-
Si (Tbilisi, Telavi, quTaisi, xoni, surami). gardaicvala
suramSi. dakrZalulia kievSi.
uli­a­no­vi vladimer ilias Ze, ix. v. i. le­ ni­ni.
umikaSvili petre iosebis Ze (1838_1904), sazogado moR-
vawe, folkloristi, redaqtor-gamomcemeli. Sekriba qarT.
fol­ kloris mdidari koleqcia, r-is nawili gamoqveynda
1937. dakrZalulia didubis panTeonSi.
uri­dia re­ vaz var­la­mis Ze (1953_90), saqarTvelos er-
TianobisaTvis mebrZoli. wmin­ da ilia mar­
Tlis saz-bis wev­ ri,
saqarTv. uzenaesi sabWos dacvis TanamSromeli. da­ i­
Ru­pa cxin­
val­ Si. dakrZalulia saburTalos ZmaTa sasaflaoze.
uric­ki mo­ se so­lo­mo­nis Ze (1873_1918), re­vo­lu­ ci­ur
­ i mo­
Zra­ob­is monawile ru­ seT­Si. 1917 oqt. dReebSi SeiaraRebuli
ajanyebis samx. revkomis wevri, 1918 _ petrogradis rev.
dacvis komitetis wevri, 1918 martidan _ petrogradis sa-
gangebo komisiis wevri. mokla eserma.
uSa­ko­vi Te­ do­re Te­
do­ res Ze (1744_1817), rus. flo­ tis me­
Ta­u­
ri, ad­ mi­
ra­ li (1799). 1768_74 da 1787_91 rus.-osmaleTis
omis monawile. 1790-idan meTaurobda Savi zRvis flots.
xmelTaSua zRvis laSqrobis (1798_1800) dros u-ma Tavi
gamoiCina rogorc flotis niWierma meTaurma.
uCaneiSvili irakli grigolis Ze (1929_92), msaxiobi,
saqarTv. sax. artisti (1979). 1958_67 muSaobda kinostu-
dia „qarTul filmSi“, 1967_70 _ rusTavis, 1970_92 _
Tbilisis marjaniSvilis TeatrSi. hqonda unikaluri tembris
xma. aris ramdenime simReris avtori. gadaRebulia filmebSi.
dakrZalulia saburTalos panTeonSi.

Zveli Tbilisi. m u x r a n i s x i d i . 1 9 1 1
 e nci k l o p e d i a
332

zaqaria faliaSvilis Zegli.

Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
fab­ri­ci­u­si ian fri­ cis Ze (1877_1929), ru­
f se­
Tis sa­
wi­
le­
mo­
qa­
la­
qo omisa da rev. mo­ Zra­ob­is mo­
. 1928-idan kavk. armiis sardlis moadgile.
dakrZalulia TbilisSi.
falavandiSvili nikoloz iosebis Ze (g. 1855),
saqarTv. samoqalaqo gubernatori (1832_38), amierkavk. mxaris
na­
mTavari sammarTvelos sabWos wevri (1853), gansakuTrebul
davalebaTa Cinovniki (1862), namdvili samoqalaqo mrCeveli
(1831). iyo muslimanuri provinciebis momwyobi komitetis
wevri.
faliaSvili zaqaria petres Ze (1871_1933), kompozito­ ri,
diriJori, pedagogi, sazogado moRvawe, qarT. sakompozitoro
skolis fuZemdebeli. saqarTv. sax. artisti (1925), „qarTuli
filarmoniuli sazogadoebis“ erT-erTi damaarsebeli (1905),
Seqmna erovnuli stilis klasikuri nimuSebi. f-is operebi
„abesalom da eTeri“ (1919) da „daisi“ (1923) Sesulia msof-
lio mus. kulturis saganZurSi da farTodaa aRiarebuli.
1937 misi saxeli ewoda Tbilisis operisa da baletis Teatrs.
gaxsnilia f-is saxl-muzeumi (mis.: d. baqraZis 10). dakrZalu-
lia Tbilisis operisa da baletis Teatris baRSi, aqvea misi
Zegli (moqandake m. berZeniSvili).
fanaskertel-­ci­ciSvili zaza, ix. zaza fanaskertel-
ciciSvili.
fanjikiZe guram ivanes Ze (1933_97), mwerali, SoTa rus­
Tavelis sax. saxelmw. premiis laureati (1981), saqarTv.
sa­
xelmw. premiis laureati (1990). 1974_77 iyo almanax
„ganTiadis“, xolo 1977_79 _ Jurn. „ciskris“ mT. redaqto-
ri, 1979_92 _ gamomc. „sabWoTa saqarTvelos“ direqtori,
1992-idan gardacvalebamde _ saqarTv. mweralTa kavSiris
Tav-re. f-is proza Tanamedroveobis mtkivneul, aqtualur
problemebs exeba. dakrZalulia didubis panTeonSi.
farnavaz I, qarTlis (iberiis) samefos pirveli mefe da
farnavazianTa samefo dinastiis damaarsebeli. mefobda Zv.
w. IV s. miwurulsa da III s. I naxevarSi. arsebobs versia,
rom f. I-ma SemoiRo qarT. damwerloba. gaatara reformebi
da Seqmna saxelmw. mmarTvelobis sistema. qeTevan dedoflis
gamzirze dgas f. I-is Zegli (moqandake e. amaSukeli).
faRava irakli yaramanis Ze (1918_88), pediatri, saqarTv.
mecn. akad. w.-kor. (1967), saqarTv. mecn. dams. moRvawe (1967).
1967_78 iyo pediatriis samecn.-kvl. in-tis direqtori
(1997-idan f-s saxelobisaa), saqarTv. pediatrTa samecn. saz-
bis Tav-re (1975_88). dakrZalulia saburTalos panTeonSi.
feraZe grigol romanozis Ze (1899_1942), istorikosi,
Teologi, cnobilia arqimandrit feraZis saxeliTac. moR-
vaweobda inglisSi, safrangeTSi, germaniaSi, poloneTsa da
sxva qveynebSi. aris mravali Sromis avtori da mTargmneli.
exmareboda e. TayaiSvils safrangeTSi gatanili qarTuli gan-
Zeulobis dacvaSi. daiRupa osvencimis sakoncentracio bana-
kis gazis kameraSi (Tavisi surviliT Sevida mravalSviliani
mamis nacvlad). qarTulma marTlmadidebelma eklesiam f.
wmindanad Seracxa. mowame grigol arqimandritis xsenebis
dRea 6 dekemberi.
fig­ne­ri ve­ ra ni­
ko­lo­zis asu­li (1852_1942), ru­ si re­vo­
lu­ ci­o­
ne­
ri. „narodnaia volias“ aRmasrulebeli komitetis
wevri. 1883 daapatimres. 20 weli Sliselburgis cixis gan-
calkevebul sakanSi ixdida sasjels. 1917 oqt. rev. Semdeg
salit. moRvaweobas eweoda.
fi­lia me­ li­ton gla­ xu­
nas Ze (1884_1931), re­vo­
lu­ci­
u­ri mo­
Zra­o­
bis aqt. mo­
na­
wi­
le saqarTveloSi. aralegalur wreebSi cno-
bili iyo „JorJis“ da „avgustulias“ saxeliT. partiis davalebiT
1910_25 cxovrobda da moRvaweobda sazRvargareT. 1926 dabrunda
ssrk-Si. 1927_31 iyo gaz. „muSis“ p/mg redaqtori.
fi­o­le­to­vi iva­ ne ti­
mo­Tes Ze (1884_1918), ru­ se­
Tis rev.
mo­Zra­o­
bis monawile. 1918 aprilidan iyo baqos saxkomsabWos
sax. meurn. saqmeTa komisari. daxvrites rogorc erT-erTi
baqoeli komisari.
zaqaria faliaSvilis Zegli.
333
fir­do­u­si ha­ qim abu l-ya­ sem tu­ si (daaxl. 940 _
1020_1030), spar­
ne­
sul-ta­ ji­ ku­ri po­ ez
­ i­
is udi­de­
si warmo­
li. iran. erovn. eposis „Sahnames“ avtori. didia misi roli
spars. da mTlianad aRm. mwerlobis ganviTarebaSi. „Sahname“
Targmnilia msoflios mraval enaze, m. S. qarTulad.
firosmanaSvili niko (nikoloz) aslanis Ze (n i k o f i ­
mad­ge­
r o s m a n i) (1862_1918), TviTmyofadi mxatvari. biogr. cnobebi
Zalze mwiria. dRemde ucnobia misi saflavi. f-is Semoqmedeba
naTlad metyvelebs mxatvris interesTa mravalferovnebaze,
mis Camoyalibebul msoflmxedvelobaze, samyaros uCveulo aR­
qmis unarze. luvrSi mowyobili personaluri gamofenis Semdeg
(1967) f. msoflio naivuri xelovnebis klasikosad aRiares.
TbilisSi aris f-is muzeumi (mis.: n. firosmanis 29). vaxtang
gorgaslis quCaze dgas misi Zegli (moqandake e. amaSukeli).
fifia egnate kalistrates Ze (1901_79), qirurgi, saqarTv.
mecn. akad. akademikosi (1969), saqarTv. mecn. dams. moRvawe
(1955), saqarTv. saxelmw. premiis laureati (1977). 1940_79
ganagebda Tbilisis saxelmw. samed. in-tSi hospitaluri qirur­
giis safakulteto kaTedrebs, imavdroulad _ k. erisTavis
sax. eqsper. da klinikuri qirurgiis in-tis da gr. muxaZis sax.
hematologiisa da transfuziologiis in-tis qirurg. gany-bebs.
dakrZalulia saburTalos panTeonSi. Tevdore mRvdlis quCis
skverSi dgas f-s biusti (moqandake k. merabiSvili).
fifia vaxtang egnates Ze (1929_90), qirurgi, saqarTv. mecn.
akad. w.-kor. (1988), saqarTv. mecn. dams. moRvawe (1982). 1989_90
iyo k. erisTavis sax. eqsper. da klinikuri qirurgiis in-tis
direqtori. saqarTveloSi pirvelma daiwyo gulis mankis qirurg.
mkurnaloba. miniWebuli aqvs saqarTv. mecn. akad. i. TarxniSvilis
sax. premia (1980). dakrZalulia saburTalos panTeonSi.
fi­fia Te­ mur Sal­ vas Ze (1958_96), sa­ zo­ga­
do moR­
va­
we, sa­
qa­
r­T­
velos sa­ xelmw. kancelariis mu­ Sa­
ki, adgilobrivi mmarTvelobisa
da regionuli politikis sakoordinacio samsaxuris ufrosi.
focxveraSvili konstantine (kote) giorgis Ze (1880_1959),
kompozitori, musikaTmcodne da sagundo diriJori. saqarTv.
sax. artisti (1933). 1901 ruseTSi Camoayaliba qarT. gundi,
r-ic propagandas uwevda qarT. simReras. 1921_35 iyo saqarTv.
saxelmw. akad. gundis da meCongure qalTa ansamblis organi-
zatori da xelmZRvaneli. aris damoukidebeli saqarTvelos
saxelmw. himn „didebis“ (1919), 2 operis, simf. poemebis da
sagundo simRerebis avtori. dakrZalulia didubis panTeonSi.
focxiSvili moris Tomas Ze (1930_93), poeti. 1979_82
iyo Jurn. „ciskris“ redaqtori, 1982-idan _ gamomc. „na­
kadulis“ direqtori, bolo wlebSi xelmZRvanelobda saqarTv.
saxelmw. wignis palatas. miRebuli aqvs galaktion tabiZis
(1976), akaki wereTlis (1993) premiebi; a. Svaiceris mSvidobis
medali (1983). mis leqsebze dawerilia araerTi popularuli
simRera. dakrZalulia mcxeTaSi, samTavros taZris ezoSi.
fran­gu­li­a­ni iva­ ne si­mo­nis Ze (1887_1970), re­ vo­lu­ci­u­
ri
mo­Zra­
ob­is mo­ na­
wi­
le. jan­ mrTe­ lo­ bis dac­ vis erT-er­Ti or­ ga­
ni­
za­to­ri sa­ qar­
Tve­
lo­ Si. saqarTv. dams. eqimi (1945). 1957_62
iyo saqarTv. janmrTelobis dacvis saministros sanitariisa
da higienis samecn.-kvl. in-tis direqtori.
furcelaZe anton nikolozis Ze (1839_1913), mwerali, kri-
tikosi, Jurnalisti. 1871-idan iyo Jurn. „guTnis dedis“ redaq-
tori. mniSvnelovani wvlili Seitana XIX s. 60-iani wlebis
qarT. sazogadoebrivi da lit.-krit. azrovnebis istoriaSi.
misi ist. romanis mixedviT gadaRebulia filmi „maci xvitia“.
fxakaZe omar longinozis Ze (1944_93), sportsmeni (velo­
sporti), ssrk sportis dams. ostati (1965), saqarTv. dams.
mwvrTneli (1980). ssrk velosportis istoriaSi pirveli
msoflio Cempioni sprintSi (1965), XX olimpiuri TamaSebis
brinjaos medalosani (1972), msoflio Cempionatebis vercxlis
(1969) da brinjaos (1966) medalosani. msoflios oTxgzis
rekordsmeni (1965_67), evr. Tasis mflobeli (1966), ssrk
aTgzis (1963_64, 1966_73) Cempioni da Tasis oTxgzis mflo-
beli (1963_65, 1969).
 e nci k l o p e d i a
334

niko f i r o s m a n a S v i l i . ` m e e z o v e ~ .
niko firosmanaSvilis (f i r o s m a n i ) Zegli.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
335
 e nci k l o p e d i a
336
qav­Ta­ra­Ze me­ rab pla­ to­ nis Ze (1962_93), eko­ is manZilze iyo kontrdazvervis departamentis saerTaSoriso

q lo­
uf­
le­
gi­
ro­
o­
u­ri po­
sis mo­
bis Se­
li­
ad­
sru­
ci­
gi­
le­
is swra­
le. da­
bi­
los ZmaTa sasaflaoze.
iR
fi re­
­ u­
pa sa­
a­
gi­re­
msa­
xu­
bis in­
reb­
s dros. dakrZalulia saburTa-
speq­
ri­
ci­
vi mo­
is
va­
terorizmTan brZolis sammarTvelos operatiuli gany-bis
ufrosi.
qiaCeli leo (namdv. saxeli da gvari _ leon mixeilis Ze
S e n g e l a i a) (1884_1963), mwerali. iyo saqarTv. mweral-
qavTaraZe petre pavles Ze (1889_1966), nevropaTologi, Ta kavSiris Tav-ris moadgile, Jurn. „lomisis“ redaqtori,
saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1960), saqarTv. mecn. dams. 1939_52 _ prozaikosTa seqciis Tav-re. werda novelebs, ro-
moRvawe (1941). 1918-idan muSaobda Tsu-is nervul sneule- manebs. 1941 mieniWa ssrk saxelmw. premia. misi nawarmoebebis
baTa kaTedraze. 1931_53 xelmZRvanelobda Tbilisis saxelmw. mixedviT gadaRebulia filmebi, Tbilisis Teatrebis scenebze
samed. in-tis pediatriis, sanitaria-higienis, stomatologi- idgmeboda speqtaklebi. dakrZalulia mTawmindis panTeonSi.
is, xolo 1953-idan _ samkurn. fak-tebis nervul sneulebaTa qinqlaZe oTar danielis Ze (1922_92), filologi, ped.
kaTedrebs. gamosca nevropaTol. saxelmZRvaneloebi studen- mecn. doqtori (1969), profesori (1971), saqarTv. mecn. dams.
tebisTvis. moRvawe (1984), saqarTv. dams. Jurnalisti. 1969_74 ped. moR-
qanTaria meliton varlamis Ze (1920_93), sabWoTa kav- vaweobas eweoda Tsu-Si, imavdroulad, 1971_73, iyo rusTave-
Siris gmiri (1946). monawileobda litvis, belorusiis, po- lis Teatris direqtori, 1976_85 _ saqarTv. ganaTlebis minis­
loneTis ganTavisuflebasa da berlinis aRebaSi. 1945 w. 30 tri, gaz. „zaria vostokas“ da Jurn. „droSis“ redaqtori da
aprils, serJant m. egorovTan erTad, raixstagis gumbaTze sxv. dakrZalulia saburTalos panTeonSi.
aR­marTa gamarjvebis droSa. qiqoZe geronti dimitris Ze (1885_1960), mwerali, kriti­
qar­Tve­liS­vi­li al­ bert (ro­ man) ni­ko­
lo­ zis Ze (1950_93), kosi, literaturaTmcodne, mTargmneli. rogorc mravalmxriv
saqarTvelos erTianobisaTvis mebrZoli, ka­ pi­ta­ni. rkinigzis ganaTlebuli pirovneba da mkvlevari, aRiarebuli iyo qarT.
me-8 specdaniSnulebis qvedanayofis meTauris moadgi­ le. da­i­ krit. azrovnebisa da stilis metrad. dakrZalulia didubis
Ru­ pa afxazeTSi, so­ xum­hes­Tan. dajildoebulia vaxtang gor- panTeonSi.
gaslis I xarisxis ordeniT. qobulaZe sergo solomonis Ze (1909_78), grafikosi,
qar­Tve­liS­vi­li (l a v r e n t i e v i) lav­ ren­ti io­ se­
bis Ze Teat­ ris mxatvari, fermweri. saqarTv. sax. mxatvari (1958),
(1890_1938), re­ vo­
lu­ ci­
u­ri mo­ Zra­ob­is aqt. mo­ na­
wi­
le. kom­ ssrk samxatvro akad. w.-kor. (1958), SoTa rusTavelis sax.
par­ti­ i­
sa da sabWoTa saxelmw. moR­ va­
we. ZiriTadad muSaobda saxelmw. premiis (1979, sikvdilis Semdeg) laureati; gaa-
ruseTsa da ukrainaSi. 1923_28 iyo saq. kp(b) ck-is mdivani,
saq. ssr saxkomsabWos Tav-re, 1930_31 _ amierkavk. samxareo
komitetis, saq. kp(b) ck-is pirveli mdivani. iyo represire-
buli sabW. reJimis mier.
qar­Tle­liS­vi­li le­ van (1968_93), saqarTvelos erTiano-
bisaTvis mebrZoli, batalion „gordas“ ocmeTauri. ibrZoda
samaCablosa da afxazeTSi, da­ iR
­ u­pa so­ xumis dacvis dros.
dajildoebulia vaxtang gorgaslis I xarisxis ordeniT da
medliT „sabrZolo damsaxurebisaTvis“.
qe­bu­ri­a be­ sa­ri­on sa­
vles Ze (1870_1958), pir­ ve­li qarTve­
li mfri­ nav-kon­struq­ to­ri. ssrk dams. mfri­ na­
vi (1931). 1908
pirvelad ifrina sakuTari konstruqciis planeriT TbilisSi
(saburTaloze). 1923 q-s xelmZRvanelobiT gaixsna sahaero
trasa moskovi_Tbilisi, Tbilisi_baqo, Tbilisi_quTaisi_ba-
Tumi. Zv. aeroportis win, moedanze, dgas b. qeburias Zegli
(moqandake T. Wyonia).
qe­Te­van dedofali (g. 1624), ka­ xe­
Tis me­ fis da­ viT I-is
me­
uR­ le, aSo­ Tan mux­ ran­
ba­
to­ nis asu­ li. Sah-aba­ sis karze mZev-
lad myofma gamahmadianebas sikvdili amjobina da am uka-
nasknelis brZa­ ne­
biT igi sa­ Si­
ne­li wa­ me­
biT mo­ kles. neStis
wm. nawilebi avgustinelma berebma sparseTidan gaitanes sx-
vadasxva adgilas _ saqarTveloSi (daculi iyo alaverdis
taZarSi, Semd­ gom daikarga), indoeTSi, romsa da belgiaSi.
2003 q. d-is neStis wm. nawilebi Camoasvenes sergiev-posa-
didan (rus. federacia), dabrZanebulia wminda qeTevan wame-
bulis sax. taZarSi (avWala). qar­ Tul­ ma marTlmadidebelma
ek­
le­ si­
am qe­
Te­van de­ do­fa­
li wmin­ da­nad Se­ ra­cxa. wminda did-
mowamis, saqarTvelos mnaTobis, kaxeTis dedoflis qeTevanis
xsenebis dRea 26 seq­ temberi.
qvliviZe zurab (1968_2005), Sinagan saqmeTa saministros
kri­ minaluri departamentis TanamSromeli. daiRupa 2005 w.
saqarTvelosa da aSS-is prezidentebis winaaRmdeg teraqtis
mcdelobaSi braldebul v. aruTinianis dakavebis dros. wleb- besarion qeburias Zegli.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
forma opera „ambavi tarielisa“ da baleti „sinaTle“ (ssrk
saxelmw. premiebi, 1947, 1948). daasuraTa SoTa rusTavelis
vefxistyaosani. 1952_59 iyo Tbilisis samxatvro akademiis
reqtori. dakrZalulia didubis panTeonSi.
qsov­re­li ser­ go dur­ miS­
xa­nis Ze (1963_93), saqarTvelos
erTianobisaTvis mebrZoli, ka­ pi­
ta­ni. rkinigzis me-8 spec-
daniSnulebis qvedanayofis aseulis meTauri. da­ iR­ u­
pa afxa­
zeT­Si, so­xum­
hes­
Tan. dajildoebulia vaxtang gorgaslis I
xarisxis ordeniT.
quTaTelaZe apolon yaramanis Ze (1899_1972), fermweri
da pedagogi, ssrk sax. mxatvari (1970), ssrk samxatvro akad.
w.-kor. (1967). Tbilisis samxatvro akad. reqtori (1959_72).
Seqmna ist. xasiaTis ferweruli tiloebi. 1999 Tbilisis
samxatvro akademias ewoda q-is saxeli. akademiis Senobis win
dgas misi biusti (moqandake l. vardosaniZe).
quTaTelaZe iovel grigolis Ze (1887_1963), farmako­
qimikosi, saqarTveloSi umaRlesi farmacevtuli ganaTlebis,
qim.-farmacevtuli mrewv. da farmakoqim. mecnierebis fuZemde-
beli. saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1946), saqarTv. mecn.
dams. moRvawe (1941). 1932 TbilisSi daaarsa farmakoqimiuri
in-ti (1964-idan misi saxelobisaa), r-sac gardacvalebamde
ganagebda.
quTaTelaZe kalistrate severianis Ze (1909_83), qi-
mikosi, saqarTv. mecn. akad. w.-kor. (1967), saqarTv. mecn. dams.
moRvawe (1958), silikatebis dargis samecn. skolis fuZe­
mdebeli saqarTveloSi. saqarTv. saSen masalaTa samecn.-kvl.
in-tis damaarsebeli da direqtori (1958_73). dakrZalulia
saburTalos panTeonSi.
quTaTeli (namdv. gvari _ q u T a T e l a Z e) aleqsandre
nikolozis Ze (1898_1982), mwerali. gansakuTrebiT popu-
laruli iyo misi romani-epopea „pirispir“. Targmna esqiles
„promeTe“, goeTes „faustis“ I wigni da sxv. dakrZalulia
didubis panTeonSi.
qumsiaSvili nikoloz (niko) giorgis Ze (1892_1942),
momRerali (dram. tenori), saqarTv. sax. artisti (1941).
22. q e
337
apolon q u T a T e l a Z e . ` T a m a r m e f i s n a d i r o b a ~ .
1924-idan _ Tbilisis saopero Teatris solisti (1932_33
miwveuli iyo leningr. saopero TeatrSi). mReroda mTa-
var partiebs. hqonda ulamazesi tembris, farTo diapazonis
Zlieri xma. TbilisSi aris q-is saxl-muzeumi (mis.: z. Jvanias
2). dakrZalulia didubis panTeonSi.
qurdiani arCil grigolis Ze (1903_78), arqiteqtori,
saqarTv. xelovn. dams. moRvawe (1961), ssrk sax. arqiteqtori
(1970), ssrk arqit. akademiisa (1950) da ssrk mSeneblobisa
da arqit. akad. (1957) namdv. wevri, ssrk samxatvro akad.
w.-kor. (1980); ssrk saxelmw. premiis laureati (1941). iyo
Tbilisis mT. arqiteqtori (1936_44), saqarTv. arqiteqtor-
Ta kavSiris Tav-re (1959_62).
qurdiani zaqaria aleqsandres Ze (1909_83), arqiteqtori,
saqarTv. dams. inJineri (1965). iyo Tbilisis mT. arqiteqtori
(1944_53). Seadgina Tbilisisa (1932_33; 1948_52) da quTai-
sis ganviTarebisa da rekonstruqciis gen. gegmebi da sxv.
qurdiani solomon zaqarias Ze (1867_1937), metyeve-
seleqcioneri, profesori (1914). Tsu-is daarsebis erT-er-
Ti iniciatori. 1929-idan saqarTv. centr. satyeo sacdel
sadgurs ganagebda. misi iniciativiT saqarTv. sas.-sam. in-tis
satyeo-sameurn. fak-tis bazaze Seiqmna amierkavk. (1931), Sem-
deg _ Tbilisis satyeo-teq. in-ti (1933). avtoria saxelm­
ZRvanelosi „dendrologia“ (1931). iyo represirebuli sabW.
reJimis mier. saqarTv. agr. un-tis ezo-savaneSi dgas misi
biusti (moqandake b. avaliSvili).
qurxuli iliko (ilia) petres Ze (1885_1954), moxetiale
musikosi (mestvire, mevioline, momRerali). fexiT Semoiara
mTeli saqarTvelo. simReriT emsaxureboda Tavis ideas _
musika xalxs. eweoda musikis, kerZod, qarT. musikis propa-
gandas. Seiswavla xalx. sakravebis agebuleba. dakrZalulia
saburTalos panTeonSi.
quCiSvili (namdv. gvari _ C x e i Z e) giorgi andu­ yafaris
Ze (1886_1947), mwerali, qarTuli mwerlobis rev.-demokr.
frTis warmomadgeneli. werda leqsebs, poemebsa da moTxrobebs.
dakrZalulia didubis panTeonSi.
 e nci k l o p e d i a
338
RambaSiZe Salva qsenofontes Ze (1899_1955),

R msaxiobi, ax. qarT. Teatris erT-erTi fuZemde-

beli, qarT. realisturi aqtioruli skolis
mimdevari, k. marjaniSvilis mowafe da misi mxa­
tvruli mimarTulebis gamgrZelebeli. 1921_28
iyo rusTavelis Teatris, xolo 1928_55 _ marjaniSvilis
Teatris msaxiobi, imavdroulad (1937_47) _ misi direqtori
da samxatvro xelmZRvaneli. Seqmna mravali STambeWdavi saxe
qarTul kinoSi. dakrZalulia didubis panTeonSi.
Rlon­ti mi­ xe­
il vla­ di­
me­
ris Ze (1904_54), sa­
mxed­
ro moR­
va­
we, ge­ n.-le­
it­ e­
nan­
ti (1954). ssrk-germ. (1941_45) omis
monawile, ibrZoda Crd. kavk., ukr. IV da belor. I fronte-
bze. omis Semdeg muSaobda armiis Stabis ufrosad.
RoRoberiZe avTandil (basa) nikolozis Ze (1922_80),
sportsmeni (fexburTi), ssrk sportis dams. ostati (1951),
Tbilisis „dinamos“ kapitani (1951_60), rekordsmeni Catare-
buli sezonebis (17), ssrk Cempionatebze Catarebuli mat-
Cebis (343) da gatanili golebis (127) raodenobiT. ssrk
Cempionatebis orgzis (1951, 1953) meore da oTxgzis mesame
prizi­ori. Sedioda ssrk pirveli da olimpiuri nakrebi gun-
debis SemadgenlobaSi. Tbilisis b. paiWaZis sax. erovn. sta-
dionis ezoSi dgas R-is biusti (moqandake g. jafariZe).
RoRoberiZe levan daviTis Ze (1896_1937), sabWoTa part.
muSaki. ibrZoda sabW. wyobilebis dasamyareblad saqarT-
veloSi. iyo Tbilisis revkomis Tav-re (1921), Tbilisis
saqalaqo komitetis mdivani (1922). saq. ssr saxkomsabWos
Tav-ris moadgile, partiis aWaris saolqo komitetis mdivani
(1926_30), saq. da amierkavk. cak-is wevri. saqarTv. komparti-
is centr. komitetis I mdivani (1930). iyo represirebuli
sabW. reJimis mier.
RuduSauri oTar nasyidas Ze (1925_91), travmatolog-
orTopedi, saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1974), saqarTv.
mecn. dams. moRvawe (1982), ssrk saxelmw. (1986) da leni­ nuri
(1978) premiebis laureati. 1970_72 da 1975_91 iyo saqarTv.
jandacvis saministros travmatologiisa da orTopediis
samecn.-kvl. in-tis direqtori. 1972_75 _ Tbilisis samed.
in-tis reqtori, 1971-idan _ saqarTv. travmatologTa da or-
TopedTa samecn. saz-bis Tav-re, 1975-idan _ travmatologTa
da orTopedTa msoflio asociaciis wevri. R-is sax. erovnu-
li samedicino centris ezoSi dgas misive biusti (moqandake
o. farulava). dakrZalulia saburTalos panTeonSi.

Rvinis aRmarTi
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
339

340
yavlaSvili SoTa dimitris Ze (1926_95), ar­
y qi­
teqtori, saqarTv. dams. arqiteqtori (1972),
SoTa rusTavelis sax. (1981) da ssrk (1987) sa­
xelmw. pre­
bis arqite­
miebis laureati; aRmosavleTis qveyne­
qturis saerTaS. akad. akademikosi, Tbi­
lisis sapatio moqalaqe (1985). iyo Tbilisis mT. arqiteq-
tori (1970_73 da 1980_90), q. foTis mT. arqiteqtori
(1991_95). mis namuSevarTa Soris gansakuTrebiT TvalsaCinoa
„Zveli Tbilisis“ rekonstruqcia-regeneracia. dakrZalulia
didubis panTeonSi. n. baraTaSvilis quCaze dgas misi qandakeba
(moqandake T. kikaliSvili).
yazbegi (namdv. gvari _ C o f i k a S v i l i) aleqsandre mi­
xeilis Ze (1848_93), mwerali. iyo axlad aRdgenili qarT.
saTeatro dasis wevri. qarT. scenaze 70-ze meti roli ganasa­
xiera. werda piesebs, r-ebic warmatebiT idgmeboda ganaxle-
buli qarT. Teatris scenaze. aqtiurad TanamSromlobda i.
WavWavaZis „iveriasTan“. werda romanebs da moTxrobebs. Sesani-
Snavad asaxa qarTvel mTielTa yofa da cxovreba, Seqmna ukv-
davi saxeebi. misi nawarmoebebis mixedviT gadaRebulia filmebi.
dakrZalulia daba stefanwmindaSi (yof. yazbegi).
yaryaraSvili goCa (ivane) nodaris Ze (1965_92), saqarT-
velos erTianobisaTvis mebrZoli, polkovniki. pirveli saar­
mio korpusis pirveli brigadis batalionis meTauri. ibrZoda
samaCabloSi, afxazeTSi. daiRupa q. gagrasTan. dajildoebu-
lia vaxtang gorgaslis I xarisxis ordeniT. dakrZalulia
saburTalos panTeonSi.
e nci k l o p e d i a
yauxCiSvili simon giorgis Ze (1895_1981), filologi da
istorikosi, saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1969), saqarTv.
mecn. dams. moRvawe (1961). bizantinologiis qarT. skolis
damaarsebeli. qarT. bizantinistikaSi umniSvnelovanesi Srome-
bis avtori. „qarTlis cxovrebis“ mkvlevari da misi akad.
teqstis oTxtomeulis gamomcemeli. dakrZalulia didubis
panTeonSi.
yifiani daviT daviTis Ze (1951_2001), sportsmeni (fex-
burTi), ssrk sportis dams. ostati (1981). 1971_82 iyo
Tbilisis `dinamos~ Tavdamsxmeli. ssrk Cempioni (1978), ssrk
Tasis orgzis mflobeli (1976, 1979). Tbilisis `dinamos~
SemadgenlobaSi moipova evr. qveynebis Tasis mflobelTa Tasi
(1981). iyo g. fedotovis sax. bombardirTa klubis wevri
(106 goli). 1977 daasaxeles ssrk saukeTeso fexburTelad,
8-jer Sevida ssrk 33 saukeTeso fexburTelis siaSi. 2001-
idan saqarTvelos Tass fexburTSi ewoda d. yifianis saxeli.
daiRupa avtokatastrofis dros. dakrZalulia saburTalos
panTeonSi.
yifiani dimitri ivanes Ze (1814_87), sazogado moRvawe,
mwerali, mTargmneli. Tbilisis guberniis Tavad-aznaurTa wi­
namZRoli (1864_70), Tbilisis qalaqisTavi (1876_79), qarT-
velTa Soris wera-kiTxvis gamavrcelebeli saz-bis Seqmnis
mTavari iniciatori da pirveli Tav-re (1879_82). ebrZoda
carizmis rusifikatorul, koloniur politikas, risTvisac
igi gadaasaxles q. stavropolSi da muxanaTurad mokles. a.
wereTelma mis xsovnas uZRvna SesaniSnavi leqsi „ganTiadi“.
2007 qarTulma marTlmadidebelma eklesiam y. wmindanad Se-
racxa. saqarTvelosTvis wamebuli wminda dimitri yifianis
xsenebis dRea 26 aprili. dakrZalulia mTawmindis panTeonSi.
yifSiZe nikoloz andrias Ze (1888_1954), Terapevti, sa­ qarTv.
mecn. akad. akademikosi (1946), saqarTv. mecn. dams. moRvawe
(1946). 1931_50 iyo Tbilisis saxelmw. samed. in-tis Sinagan
sneulebaTa, 1950_54 _ Terapiis kaTedris gamge, 1950_54 _
saqarTv. TerapevtTa samed. saz-bis Tav-re. 1954 misi saxeli
ewoda Tbilisis centr. klinikur saavadmyofos.
yorRanovi grigol gabrielis Ze, kerZo mesakuTre, man
1861 veris xidis midamoebSi moawyo pirveli wyalsaqaCi, r-ic
wyals awvdida mtkvris marjvena napirze mdebare 33 quCas,
m. S. golovinis prospeqts. aRsaniSnavia, rom wyali miewode-
boda umTavresad saxelmw. dawesebulebebs da SedarebiT mdi-
darTa saxlebs. yorRanovis wyalsadenma iarseba 25 weli.
yorRanovi grigol nikolozis Ze (1886_1918), saqarTve­
los bolSevikuri organizaciisa da baqos komunis wevri. dai-
bada TbilisSi. 1918 aprilidan iyo baqos saxkomsabWos samx.-
sazRvao saqmeTa sax. komisari. daxvrites rogorc erT-erTi
baqoeli komisari.
yuSitaSvili vasil pavles Ze (1894_1962), reJisori, sa­
qarTv. sax. artisti (1958). 1919_33 moRvaweobda safrangeTsa
da aSS-Si. parizSi xelmZRvanelobda „Teatr atelies“. mniSv­
nelovani roli Seasrula qarT. sareJisoro xelovn. profe-
siuli donis amaRlebaSi. eweoda ped. moRvaweobasac. dakrZa-
lulia didubis panTeonSi.
SoTa yavlaSvilis Zegli.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
341
SavguliZe giorgi vladimeris Ze (1910_59), Sa­rva­Si­Ze gi­ or­
gi mi­xe­
i­
lis Ze (1846_1918), afxa­ zi po­e­
ti,

S msaxiobi, sa­qarTv. sax. artisti (1955), ssrk

saxelmw. premiis laureati (1952). muSaobda mar-
janiSvilis TeatrSi, sadac Seqmna mravali Rirs­
SesaniSnavi scenuri saxe Tanamedrove Tu klasikur
dra­ma­
tur­gi, pub­li­
cis­ti, sazogado moRvawe. afxaz mTavarTa
sagvareulo Stos warmomadgeneli. S-is msoflmxedveloba
Camoyalibda XIX s. qarT., rus. da evr. azrovnebis wiaRSi.
70-iani wlebidan misi leqsebi, poemebi, public. werilebi da
repertuarSi. igi mravalmxrivi niWiT dajildoebuli msaxio- sxv. ibeWdeboda qarT. presaSi.
bi iyo. mniSvnelovani wvlili miuZRvis qarT. kinematografiis Sartava Jiuli kalistrates Ze (1944_93), partiuli da
ganviTarebaSic. dakrZalulia didubis panTeonSi. saxelmwifo moRvawe, gen.-maiori (1993), teq. mecn. kandi-
SavTeli ioane, ix. ioane SavTeli. dati (1992). sxvadasxva dros eweoda komkavSirul, part. da
SaviSvili mixeil kalistrates Ze (1894_1958), arqiteq­ sameurn. saqmianobas. 1985_87 iyo saq. kp rusTavis saqalaqo
tori, saqarTv. xelovn. dams. moRvawe (1947), ssrk arqit. komitetis I mdivani, 1988_92 _ sax. kontrolis resp.
akad. (1950) da ssrk mSeneblobisa da arqit. akad. (1956) komitetis Tav-re, 1993 _ afx. avt. resp. Tavdacvis sab-
w.-kor., saqarTv. arqiteqtorTa kavSiris Tav-re (1945_47). Wosa da ministrTa sabWos Tav-re. wamebiT mokles 1993 w.
na­
muSevrebi: adm. saxli cxinvalSi (1937), Tbilisis samed. 27 seqtembers, soxumis dacemis dRes. dajildoebulia vax-
in-tis (1940) da saqarTv. teq. un-tis mTavari adm. korpusi tang gorgaslis I xarisxis ordeniT. 2004 mieniWa saqarTv.
(1954), quTaisis dram. Teatri (1955) da sxv. dakrZalulia erovnuli gmiris wodeba. TbilisTan axlos iyo misi saxelo-
didubis panTeonSi. bis axalgazrduli qalaqi.
SalikaSvili SoTa vladimeris Ze (1911_90), inJiner-mSe­ SatberaSvili giorgi ivanes Ze (1910_65), mwerali.
nebeli, saqarTv. dams. inJineri (1963), sapatio gzaTmSenebe­ 1935_36 politikuri braldebiT gadasaxlebuli iyo alma-
li. xelmZRvanelobda Savi zRvis gzatkecilis, saqarTv. aTaSi. TbilisSi dabrunebisTanave gaagrZela lit. moRvaweoba.
sam­
xedro gzis da sxv. samSeneblo samuSaoebs, saburTalos werda leqsebs, moTxrobebs, dramebs. misi piesebi idgmeboda
masivis ganaSenianebas. mis saxels atarebs didube _ diRmis Tbilisis TeatrebSi. dakrZalulia didubis panTeonSi.
damakavSirebeli xidi. Sa­ti­lo­vi aleq­ san­dre ni­ko­
lo­zis Ze (1868_1949), eqi­ mi-
SalikaSvili jon (malxaz) dimitris Ze (d. 1936), armi- of­Tal­ mo­
lo­gi, pro­fe­
so­ri (1933), sa­
qarTv. dams. eqi­
mi (1941).
is generali. evropaSi mokavSireTa samx. Zalebis sardali
1933_47 ganagebda Tbilisis samed. in-tis Tvalis sneulebaTa
(1990_93). aSS armiis Stabebis ufrosTa komitetis Tav-re
(1993_97). qarTveli emigrantis polkovnik dimitri iosebis
Ze SalikaSvilis da maria aleqsandres as. beliaevas vaJi.
SaniZe akaki gabrielis Ze (1887_1987), enaTmecnieri, SoTa
rusTavelis sax. saxelmw. premiis laureati (1987). Tsu-
is erT-erTi damaarsebeli (1918) da saqarTv. mecn. akad.
damfuZnebeli namdvili wevri (1941), ssrk mecn. akad. w.-
kor. (1939), saqarTv. mecn. akad. vice-prezidenti (1948_50),
saqarTv. (1943) da somx. (1967) mecn. dams. moRvawe, Tbili-
sis sapatio moqalaqe (1979). safuZveli Cauyara saqarT-
veloSi enaTmecn. kvleva-Ziebas, saTave daudo qarT. mecn.
folklo­ ristikas da a. S. mas ekuTvnis ax. qarT. enis pirveli
mecnieruli gramatika. S-m mniSvnelovani wvlili Seitana
rusTvelologiaSic. dakrZalulia Tsu-is ezo-savaneSi. mis
saflavze dgas biusti (moqandake b. avaliSvili).
SanSiaSvili sandro ilias Ze (1888_1979), poeti, drama-
turgi. saqarTv. xelovn. dams. moRvawe (1930). ssrk saxelmw.
premiis laureati (1949). man didi amagi dasdo qarT. dra-
maturgias. avtoria piesebis „anzori“, „latavra“ (am uka-
nasknelis mixedviT z. faliaSvilma Seqmna amave saxelw. ope­
ra), libretosi d. arayiSvilis operisaTvis „Tqmuleba SoTa
rusTavelze“ da sxv. dakrZalulia didubis panTeonSi.
Sa­ra­Si­Ze lu­ ar­sab ka­
lis­tra­tes Ze (1923_91), eqi­mi-paTo­
mor­fo­lo­ gi. med. mecn. doqtori (1960), profesori (1963),
sa­
qarTv. mecn. dams. moR­ va­
we (1984). 1975_77 iyo onkologiis
samecn.-kvl. in-tis, 1977_88 _ onkologiuri centris direq-
tori. S-m SeimuSava ujredebis momwifebis indeqsi da maTi
natifi Senebis origin. sqema. dakrZalulia saburTalos pan-
TeonSi.
Sardeni Jan (1643_1713), frangi mogzauri, iuveliri da
Zvirfasi qvebiT movaWre. 1671_79 imogzaura aRm. qveynebSi,
moiara das. da aRm. saqarTvelo da vrclad aRwera sakuTari
TvaliT nanaxi uamravi faqti Tu movlena. sakuTari STabe-
Wdilebebi Seavso, agreTve, cnobebiT, r-ebic amokriba berZen,
romael da sparsel istorikosTa naSromebidan da Seqmna
vrceli Txzuleba „mogzauroba sparseTsa da aRmosavleTis
sxva qveynebSi“. aqve vxvdebiT Zv. Tbilisis pirvel grafikul
Canaxatebsac.
taras SevCenkos Zegli.
 e nci k l o p e d i a
342
kaTedras, iyo saqarTv. ofTalmologTa samecn. saz-bis Tav-re ministri, 1946-idan _ ssrk mecn. akad. okeanologiis in-tis
(1933_49). direqtori (amJamad misi saxelobisaa).
Sa­um ­ i­a­ni ste­ fa­ne gi­ or­gis Ze (1878_1918), re­ vo­lu­ ci­
u­ri Smid­ti oto iulis Ze (1891_1956), maTematikosi, ast­ ro­
mo­Zra­ o­
bis erT-er­ Ti xel­ mZRva­ne­
li kav­ ka­
si­a­
Si. Jur­ na­lis­ti, nomi, geofizikosi, saxelmw. da sazogado moRvawe. ssrk mecn.
lit. kri­ ti­ko­si. rsdmp kavkasiis kavSiris komitetis erT-er- akad. akademikosi (1935), sabW. kavSiris gmiri (1937). 1929_38
Ti xelmZRvaneli, 1917 Teb. rev. Semdeg _ baqos sabWos Tav- xelmZRvanelobda eqspediciebs yinulmWrel gemebze „gior-
re, 1918 aprilidan _ baqos saxkomsabWos Tav-re da sagareo gi sedovi“, „sibiriakovi“, „Celiuskini“, modreife sadgur
saqmeTa komisari. daxvrites rogorc erT-erTi baqoeli ko­ „CrdiloeT polus-1-is“ organizebas da misi personalis („pa-
mi­sari. paninelebis“) yinulis beltidan moxsnis operacias. 1924_41
Se­var­de­ni­Ze ka­ xa­
ber ge­ de­va­
nis Ze (1968_98), sa­ xel­ mwi­
fo S. iyo didi sabWoTa enciklopediis mTavari redaqtori.
dac­­vis spe­ ci­al
­ u­ri sa­ msa­
xu­ris Ta­ nam­
Sro­me­
li. ufr. leite­ SoSitaiSvili badri Salvas Ze (1946_2004), Tbilisis
nanti. da­ i­
Ru­pa sa­ qar­Tve­
los pre­ zi­dent­ze, e. Se­ var­ dna­
Ze­
ze, meri 1995 w. 8 dek-idan 1998 w. 7 agv-mde. specialobiT _
gan­xor­ ci­ e­
le­bu­li teraq­ tis dros. dajildoebulia vaxtang mSenebeli inJineri. muSaobda `kavsaxtransproeqtSi~ ufros
gorgaslis II xarisxis ordeniT da medliT „mxedruli mama- inJinrad. 1984_91 iyo saq. kp Tbilisis saqarxno raikomis
cobisaTvis“. dakrZalulia saburTalos panTeonSi. pirveli mdivani, 1994-idan _ Tbilisis premieris moadgile,
Se­vCen­ko ta­ ras gri­ go­ris Ze (1814_61), uk­ ra­
in­e­
li po­ e­ 1998-idan _ saqarTv. mrewv. ministri, 2000-idan _ ekon.,
ti, mxat­ va­
ri, re­ vo­ lu­ci­o­ner-de­ mok­ra­ti. ax. ukr. lit-ris
mrewv. da vaWrobis ministris pirveli moadgile.
da salit. enis fuZemdebeli, ukr. poeziasa da mxatvroba-
SuSiaS­vi­li Te­
­ do ki­ ri­les Ze (1885_1918), revoluciuri
Si ax. mimarTulebis _ realizmis damamkvidrebeli. 2005 i.
moZraobis monawile saqarTveloSi. 1918 saqarTv. demokr.
WavWavaZis gamziris dasawyisSi mdebare skvers ewoda S-s
resp. wi­ na­
aR­mdeg mi­mar­
Tu­ li, bolSevikebis mier inspirire-
saxeli, 2007 ki iqve daidga misi Zegli (moqandakeebi v. da
buli, du­ Se­
Tis glex­ Ta ajan­ye­
bis samx.-rev. Sta­
bis wev­
ri.
o. Cepelikebi).
SColkini kiril ivanes Ze (1911_68), rusi fizikosi, ssrk
Selkovnikovi boris martinis Ze (1837_78), rus. armiis
generali. 1855-idan ibrZoda kavk. mTielTa winaaRmdeg. mona­ mecn. akad. w.-kor. (1953), samgzis social. Sromis gmiri (1949,
wileobda rus.-osmaleTis (1877_78) omSi, gansakuTrebiT Tavi 1951, 1953), leninuri da oTxgzis ssrk saxelmw. pre­ miebis
gamoiCina alajis simaRlisTvis warmoebul brZolaSi. Semdeg laureati. daibada TbilisSi. dakrZalulia moskovSi `novode-
dainiSna erzerumis olqis samx. gubernatorad. dakrZalulia viCies~ sasaflaoze. TbilisSi, m. TamaraSvilis quCaze, dgas
TbilisSi. S-is biusti (moqandake g. ToiZe).
Sengelaia demna konstantines Ze (1896_1980), mwerali, SCor­si ni­ ko­loz aleq­ san­
dres Ze (1895_1919), ruseTis sa­
sa­qarTv. mecn. akad. akademikosi (1969). 1919-idan intensi- mo­qa­
la­qo omis (1918_20) monawile. 1918 Seqmna partiz. razme-
urad TanamSromlobda qarT. Jurnal-gazeTebis redaqciebTan. bi ukrainaSi, iyo kievis komendanti, 1919-idan _ diviziis
S-s romanebi da moTxrobebi gamoirCeva soc.-polit. prob- meTauri. daiRupa korostenis rkinigzis dacvis dros.
lematikis warmoCeniT, miTosis, fantastikis da realobis
SerwymiT. am nawarmoebebis mixedviT gadaRebulia kinofilme-
bi. dakrZalulia didubis panTeonSi.
Sengelaia nikoloz mixeilis Ze (1901_43), kinoreJisori
da kinodramaturgi. ssrk saxelmw. premiis laureati (1941).
gamoirCeoda gansakuTrebuli reJisoruli xedviT, daxvewili
kinematografiuli azrovnebiT. misi SemoqmedebisaTvis damaxa-
siaTebelia Zlieri temperamenti da poeturoba. S-s „eliso“
axali sityva iyo qarT. kinematografiaSi. S. Tavisi filme-
bis umravlesobis scenaris Tanaavtoric iyo. dakrZalulia
didubis panTeonSi. kinostudia „qarTuli filmis“ ezoSi
dgas misi biusti (moqandake v. TofuriZe).
Se­nge­lia ale­ ko pet­ res Ze (1914_75), po­ e­
ti. pirveli leq­
si gamoaqveyna 1938, pirveli wigni „leqsebi“ _ 1940. avtoria
mravali krebulisa, sabavSvo wignebisa da sxv. mis leqsebze
araerTi popularuli simReraa Seqmnili.
Se­re­me­te­vi ser­ gei aleq­ sis Ze (1837_96), rus. armiis gen.-
adi­u­tan­ ti, grafi. kav­ ka­si­
is mTa­ var­mmar­Tve­
li da jarebis mTa-
varsardali (1890_96).
Se­ro­zia ka­ lis­ tra­ te (ka­le) nes­ to­ ris Ze (1895_1942), re­
vo­lu­ ci­o­ne­
ri, kompar­ ti­is mu­Sa­ki.
SeSeliZe Tengiz tarasis Ze (1943_97), inJiner-mSenebeli.
1967 daamTavra saqarTv. politeq. in-ti (axland. teq. un-ti).
1977-idan iyo q. Tbilisis saqarxno raisabWos aRmaskomis
sabinao sammarTvelos ufrosi, 1994-idan _ gldanis r-nis
gamgeobis Tav-ris pirveli moadgile. daiRupa tragikulad.
Sir­So­vi pet­ re pet­ res Ze (1905_53), rusi oke­ a­
no­lo­gi,
hid­ro­ bi­o­lo­ gi, po­ la­re­Tis mkvle­ va­ri. ssrk mecn. akad. aka­ de­
mi­ko­si (1939), sa­ bWo­ Ta kav­Si­ris gmi­ ri (1938). monawileobda
arqt. eqspediciebSi, 1942_48 iyo ssrk sazRvao flotis Jan Sardenis quCa.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
Ca­i­kov­ski pet­ re ili­ as Ze (1840_93), ru­ si
C kom­po­zi­
to­ ri. rus. klasikuri musikis erT-erTi
udidesi warmomadgeneli. misma Semoqmedebam msof-
lio aRiareba moipova da mZlavri gavlena moaxdina
XIX_XX ss. msoflio mus. kulturaze. 1886_91
xuTjer ewvia saqarTvelos. C-s saukeTeso operebi mis si­
cocxleSive daidga Tbilisis saopero Teatris scenaze. Tbi-
lissa da borjomSi muSaobda ramdenime mniSvnelovan nawarmo­
ebze, maT Soris balet „mZinare mzeTunaxavze“, „maknatunaSi“
ki gamoiyena qarT. „iavnanas“ melodia. C-s saxelobisaa mosk. da
kievis konservatoriebi, moskovSi tardeba misi sax. saerTaS.
konkursebi.
Ca­la­Ze kor­ ne­li alekos Ze (1949_95), polkovniki. ibrZoda
samaCablosa da afxazeTSi. iyo soxumis komendanti, Tbi­ li­sis
Si­
na­gan sa­
qme­Ta mTa­ va­ri sam­mar­Tve­los uf­ ro­
sis I mo­ ad­gi­
le.
da­
i­Ru­pa sa­msa­
xu­ reb­
ri­ vi mo­va­
le­o­bis Se­
sru­le­bis dros. da-
jildoebulia vaxtang gorgaslis II xarisxis ordeniT.
CantlaZe Tengiz vasilis Ze (1933_88), msaxiobi da re-
Jisori, saqarTv. sax. artisti (1982). 1962-idan gardacvale-
bamde iyo Tavisive daarsebuli miniatiurebis Teatris direq-
tori, samxatvro xelmZRvaneli da msaxiobi. C-Tvis damaxasi-
aTebeli iyo imitaciisa da gardasaxvis gansakuTrebuli una­
ri, lirizmi, iumori. dakrZalulia saburTalos panTeonSi.
Ca­nCi­ba­Ze por­ fi­le gi­ or­gis Ze (1901_50), gen.-pol­ kovni­­
ki
(1945), sabW. kav­ Si­
ris gmi­ ri (1945). ssrk-germ. omis (1941_45)
dros sardlobda me-2 gvardiuli armiis jarebs, monawileob-
da mosk. da stalingradis brZolebSi, yirimis, belorusiis
ganTavisuflebaSi da sxv. C-is biusti dgas cotne dadianis
quCaze (moqandake b. saxvaZe).
Ca­pa­e­vi va­sili iva­ nes Ze (1887_1919), ruseTis sa­ mo­qa­
la­qo
omis (1918_20) monawile. 25-e msrolelma diviziam, r-sac C.
meTaurobda, Tavi gamoiCina a. kolCakis winaaRmdeg gamarTul
brZolebSi. daiRupa TeTrgvardielebTan brZolisas md. ura-
lis gadacurvis dros. C-s mieZRvna d. furmanovis nawarmoebi
„Capaevi“ da g. da s. vasilievebis amave saxelw. filmi.
CaCava konstantine vladimeris Ze (1919_79), mean-ginekolo-
gi, ssrk med. mecn. akad. akademikosi (1974), ssrk saxelmw.
premiis laureati (1968). saqarTv. mecn. dams. moRvawe (1967).
1965-idan gardacvalebamde iyo perinataluri medicinisa da
meanoba-ginekologiis samecn.-kvl. in-tis direqtori (1981-
idan misi saxelobisaa). C. iyo saqarTv. mean-ginekologTa
samecn. saz-bis Tav-re (1971_79). dakrZalulia didubis pan-
TeonSi.
Ca­xru­xa­Ze, XII_XIII ss. po­ e­
ti. iTvleba „Ta­ ma­
ri­
a­
nis“ av­
to­rad, r-ic Sinaarsisa da mxatvruli formis mxriv metad
mniSvnelovani nawarmoebia klasikuri xanis qarT. mwerloba-
Si. SemoiRo Zv. qarTuli leqsTwyobis erT-erTi saxeoba _
„Caxruxauli“.
Cer­ni­a­xov­ski iva­ ne da­ni­
e­
lis Ze (1906_45), rusi mxedarT-
mTavari, ar­mi­is ge­ne­
ra­li (1944). orgzis sabW. kavSiris gmiri
(1943, 1944). ssrk-germ. omis (1941_45) dros iyo dasavle-
Tis, Semdeg _ belor. III frontis sardali. aRm. prusiis
dajgufebis ganadgurebis dros sasikvdilod daiWra.
Cer­ni­Sev­ski ni­ ko­ loz ga­ bri­e­
lis Ze (1828_89), ru­ si
revolucioner-de­ mok­ra­ti, ma­te­ri­
a­
lis­ti, fi­
lo­ so­fo­si, mwe­
ra­li da kri­ ti­ko­si. C. rus. xalxosnobis erT-erTi fuZemde-
belia. wamoayena glexuri rev. idea. man didi gavlena moax-
dina qarTvel „samocianelebze.“ peterb. un-tis bevri qarTv.
studenti piradad icnobda mas (n. nikolaZe, g. e. wereTeli).
C. Tvals adevnebda Tbilisis lit. cxovrebas. gamoaqveyna
recenzia aq gamosul rus. almanax „zurnaze“, maRali Se-
faseba misca r. erisTavis naSroms TuS-fSav-xevsureTze. mi-
343
mowera hqonda n. nikolaZesTan, g. CiCuasa da sxva qarTv.
moRvaweebTan.
CerqeziSvili elisabed (liza) aleqsandres asuli (1863_
1948), msaxiobi, qarT. realisturi samsaxiobo skolis erT-
erTi warmomadgeneli. saqarTv. sax. artisti (1926). moR-
vaweobda rusTavelis, Semdeg _ marjaniSvilis TeatrSi.
gadaRebulia kinoSi. C-is scenuri niWi upiratesad moxu-
ci qalebis saxasiaTo da komediuri rolebiT gamovlinda.
dakrZalulia didubis panTeonSi.
Cer­qe­ziS­vi­li va­ sil nikolozis Ze (1857_1910), qalaqis­
Tavi 1905, 1907_10 wlebSi. C-is qalaqis saTaveSi yofnis
dros Tbilisi gaizarda. mis sazRvrebSi Sevida teritoria
varazisxevidan bagebamde. dasva sakiTxi, rom qalaqs SeerTe-
boda saburTalo da axlomdebare adgilebi. misi winadadebiT
TbilisSi unda SemoRebuliyo savaldebulo ufaso swavleba.
mosaxleobaSi didi popularobiT sargeblobda. dasaflavebu-
lia didubis panTeonSi.
Ce­Ce­laS­vi­li oTar gri­ go­lis Ze (1923_59), mfri­ na­
vi, sa­
bWo­ Ta kav­
Si­ris gmi­ri (1945), gvar­ di­is pod­ pol­ kov­ni­
ki. ssrk-
germ. omis (1941_45) dros ibrZoda yirimis, Crd. kavkasiis,
ukr. II da I frontebze. monawileobda berlinis aRebaSi.
dai­Rupa avtokatastrofis dros.
Ce­xo­vi an­ ton pav­les Ze (1860_1904), ru­ si mwe­ ra­li, rusu-
li lit-ris saukeTeso tradiciebis gamgrZelebeli. C-ma
ramdenjerme imogzaura saqarTveloSi, kerZod TbilisSi. Jur­
nal-gaze­ Teb­Si ibeW­de­ bo­da mi­si mo­
Txro­ be­
bis Tar­ gma­
ne­bi. misi
pi­
e­se­
bi dRemde id­ gme­ba qarT. Teatrebis sce­ na­
ze.
CirgaZe Teimuraz vladimeris Ze (1928_99), eqimi-para­
zitologi, profilaqtikuri med. mecn. akad. wevri (1994),
Tbilisis sapatio moqalaqe (1995), 1957-idan muSaobda
saqarTv. jandacvis saministros s. virsalaZis sax. samed.
parazitologiisa da tropikuli med. samecn.-kvl. in-tSi
(1993-idan _ direqtori, 1998-idan _ sapatio direqtori).
C. paralelurad monawileobda filmebSic. mis mier Ses-
rulebuli rolebidan aRsaniSnavia vaJa („cisferi mTebi anu
daujerebeli ambavi“).
Citaia giorgi spiridonis Ze (1890_1986), qarTuli eT-
nografiuli skolis fuZemdebeli, saqarTv. mecn. akad. aka-
demikosi (1969). 1936-idan iyo enimkis eTnogr. seqciis
xel­ mZRvaneli (1938-idan _ gany-bis gamge), 1941-idan _ iv.
javaxiSvilis sax. istoriis in-tis eTnogr. gany-bis xel­
mZRvaneli. misi TaosnobiT Seiqmna Tsu-is eTnogr. kaTedra
(1940), saqarTv. ebraelTa istoriul-eTnogr. saxelmw.
muzeumi (1933), qarTuli xalx. xuroTmoZRvrebisa da yofis
saxelmw. muzeumi (1966), r-ic misi saxelobisaa. dakrZalu-
lia didubis panTeonSi.
Ci­ta­Ze Sio aleq­ sis Ze (1873_1906), sazogado moR­ va­
we, pe­
da­go­gi, pub­
li­cis­ti. mniSvnelovnad ganaviTara saqarTveloSi
ped. azrovneba. igi safuZvlianad icnobda das. evropul, rus.
da qarT. literaturas. aqvs ist.-lit. narkvevebi m. gorkis,
a. Cexovis, f. nicSes, n. baraTaSvilis msoflmxedvelobaTa
Sesaxeb. mokles kazakebma.
Ciq­va­na­ia ev­ se­
vi eg­ na­
tes Ze (1893_1919), re­ vo­lu­ci­ o­
ne­
ri,
1917 oq­ tom­bris Se­ ia­­
ra­Re­bu­
li ajan­ye­
bi­
sa da sa­ mo­qa­
la­ qo omis
mo­na­
wi­le. odesis dacvis ufrosi. qalaqis aRebis Semdeg de-
nikinelebma Seipyres da daxvrites.
Ciqobava arnold stefanes Ze (1898_1985), enaTmecnieri,
iberiul-kavkasiuri enaTmecnierebis qarTuli skolis fuZe­
mdebeli. saqarTv. mecn. akad. damfuZnebeli namdvili wevri
(1941), saqarTv. (1946), daRestnis (1968), yabardo-balyare-
Tis (1968), afx. (1978), CaCneT-inguSeTis (1981) mecn. dams.
moRvawe. 1950_52 iyo saqarTv. mecn. akad. enaTmecn. in-tis
direqtori (1986 misi saxeli ewoda), 1945_64 _ akademia-
 e nci k l o p e d i a
344
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
345

vardebis revoluciis moedani.

 e nci k l o p e d i a
346
sTan arsebuli qarT. enis ganmartebiTi leqsikonis komisiis ekava sxvadasxva sapasuxismgeblo Tanamdeboba.
Tav-re da gamocemis mT. redaqtori (t. 1_8, Tb., 1950_64; ColoyaSvili nikoloz, n i k i f o r e i r b a x i (i r b a q i)
saqarTv. saxelmw. premia, 1971). C. ikvlevda qarTul, qarT- (daaxl. 1585_1658), polit. moRvawe da di plomati, pirveli
velur da mTis iberiul-kavk. enebs. iyo berlinis un-tis qarTuli nabeWdi wignis _ `qarTul-italiuri leqsikonis~ _
sapatio doqtori, didi britaneTis filol. saz-bis sapa- erT-erTi gamomcemeli romSi (1629). am faqtis aRsaniSnavad
tio wevri da sxv. mravali premiis laureati. dakrZalulia romSi dResac arsebobs memorialuri dafa. misi mravalmxrivi
oqroyanaSi, sakuTar agarakze. saqmianoba mimarTuli iyo saqarTv. polit. da kult. aRor­
Ci­qo­va­ni vax­ tang vla­di­
me­
ris Ze (1919_44), uf­ ro­ si le­
i­
te­ Zinebisaken.
nan­
ti, sa­bWo­ Ta kav­Si­
ris gmi­ri (1944). ssrk-germ. (1941_45) Co­lo­yaS­vi­li qa­ i­
xos­ro (qa­
qu­ca) io­
se­bis Ze (1888_1930).
omSi ibrZoda volxovis, Semdeg _ ukr. II frontze. 1924 ag­ vis­
tos ajan­ ye­
bis aq­
ti­u­
ri mo­na­
wi­le, SeiaraRebuli
Ciqovani simon ivanes Ze (1902/03_66), poeti, qarT. poeziis winaaRmdegobis moTave. ajanyebis damarcxebis Semdeg Ta­
gamoCenili ostati. „futurist-lefelTa“ jgufis erT-erTi vis razmelebTan (SeficulebTan) erTad wavida emigraciaSi.
meTauri, mweralTa kavSiris Tav-re (1944_51); redaqtorobda 2005-mde dakrZaluli iyo safrangeTSi, levilis qarTvelTa
Jurn. „mnaTobs“ (1954_60), miniWebuli hqonda ssrk. saxelmw. saZmo sasaflaoze. saflavis qvaze qarT. da frang. enebze
premia (1947). dakrZalulia mTawmindis panTeonSi. amokveTili iyo: „qaquca ColoyaSvili _ erovnuli gmiri“.
Cka­lo­vi va­ le­ri pav­les Ze (1904_38), gamo­ Ce­
ni­li rusi 2005 C-is neSti TbilisSi Camoasvenes da mTawmindis pan-
mfri­na­
vi, sa­ bWo­Ta kav­Si­
ris gmi­ ri (1936). 1930-idan samx.- TeonSi dakrZales.
sahaero Zalebis mfrinav-gamomcdeli, 1937 g. baidukovTan da CoCua Teofile beJanis Ze (1878_1928), revoluciuri moZ-
a. beliakovTan erTad Zirs dauSveblad gadafrinda moskovi- raobis monawile saqarTveloSi. 1900-idan iyo Tbilisis s.-d.
dan vankuveramde (aSS) Crd. polusis gavliT. daiRupa axali organizaciis aqtiuri wevri, 20-ian wlebSi _ Coxatauris
TviTmfrinavis gamocdis dros. bolSevikuri komitetis wevri. 1925-idan eweoda ped. saqmi-
Cod­riS­vi­li za­ qa­
ria iosebis Ze (1869_1915), re­ vo­lu­
ci­u­ anobas TbilisSi.
ri mo­Zra­ob­is mo­na­
wi­
le sa­qar­
Tve­
lo­ Si, „Tbilisis bolSevikebis Co­xe­li ko­ ba xar­si­
e­
lis Ze (1893_1971), sa­ kol­me­
ur­neo mo­
literaturuli biuros“ wevri, xelmZRvanelobda part. lit- Zra­ob­is or­ ga­
ni­
za­
to­ ri saqarTveloSi. muSaTa SeiaraRebuli
ris gamocemas. rev. moRvaweobisaTvis araerTxel daapatimres. brZolebis erT-erTi xelmZRvaneli. ramdenjerme iyo dapatim-
gardaicvala xersonis gub. nikolaevis sakatorRo cixeSi. rebuli. 1921_25 iyo sof. zemo qedis Temkomis, 1926_31 _
Cod­riS­vi­li mi­ xe­
il (mixa) io­ se­
bis Ze (1853_1929), mu­ Sa- komunis, 1932_48 _ kolmeurneobis Tav-re.
re­vo­
lu­ ci­o­ne­
ri. beWdavda da avrcelebda aralegalur lite­ CubinaSvili giorgi nikolozis Ze (1885_1973), xelovne-
raturas. 1917_20 iyo Tbilisis bolSevikuri komitetis bis istorikosi, qarT. xelovnebaTmcodneobis fuZemdebeli.
wevri, 20-ian wlebSi _ Tbilisis sabWos deputati, Semdeg saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1941), saqarTv. mecn. dams.
moRvawe (1946). 1918-idan moRvaweobda Tsu-Si, iqve daaarsa
xelovnebaTmcodneobis kabineti (1923). iyo saqarTv. sam­
xatvro akad. erT-erTi damfuZnebeli da pirveli reqtori
(1922_28), 1941-idan _ Tavisive daarsebuli qarT. xelovn.
istoriis in-tis direqtori (amJamad misi saxelobisaa). C-ma
gamoikvlia qarT. xuroTmoZRvrebis istoriis ZiriTadi etape-
bi da maxasiaTeblebi, Seiswavla qarT. oqromqandakebloba,
qarT. samonastro kompleqsebis ist. mniSvneloba da sxv.
dakrZalulia Tsu-is ezo-savaneSi, sadac dgas misi biusti
(moqandake k. bakuraZe).
Cu­bi­ni­Ze To­ ma am­
ba­
kos Ze (1876_1918), re­ vo­lu­ci­u­
ri moZ­
ra­ob­is mo­na­
wi­le sa­qar­Tve­
lo­Si. muSaTa SeiaraRebuli brZo­
lebis erT-erTi xelmZRvaneli. ramdenjerme iyo dapatimre-
buli. aqtiurad monawileobda 1918 saqarTv. demokr. resp.
winaaRmdeg mimarTul, bolSevikebis mier inspirirebul duSe-
Tis glexTa ajanyebaSi.
CxeiZe nino (nuca) platonis asuli (1881_1963), msaxio-
bi, saqarTv. sax. artisti (1925). pirveli qarTv. tragikosi
msaxiobi qali. moRvaweobda Tbilisis, quTaisis da sxva Te-
atrebSi. 1927-idan iRebdnen kinoSi, Seqmna SesaniSnavi kine-
matografiuli saxeebi. dakrZalulia didubis panTeonSi.
CxeiZe uSangi viqtoris Ze (1898_1953), msaxiobi, saqarTv.
sax. artisti (1933). iyo Tbilisis qarT. dramis, rusTavelis
da marjaniSvilis Teatrebis msaxiobi. sayovelTao aRiareba
moipova rogorc uniWieresma dram. msaxiobma. C-is samsaxiobo
ostatoba gamoirCeoda temperamentiT, araCveulebrivi sce-
nuri momxibvlelobiT da farTo artistuli diapazoniT. Se-
qmna mTeli galerea romantikul-heroikuli xasiaTis gmire-
bisa. iRebdnen kinoSi. dakrZalulia mTawmindis panTeonSi.
Cxik­va­Ze noe aleq­ sis Ze (1883_1920), po­e­ti. axalgazrdobi-
danve dauaxlovda rev.-demokr. mwerlobas. leqsebTan erTad
CaxruxaZe. mis SemoqmedebaSi mniSvnelovani adgili uWiravs satiras.
moqandake iakob n i k o l a Z e .
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
347
cabaZe giorgi (gogi) gabrielis Ze (1924_86), ci­ci­a­no­vi (c i c i S v i l i) pav­ le di­ mit­ris Ze (1754_1806),

c kompozitori, saqarTv. sax. artisti (1973),

Tbilisis sapatio moqalaqe (1983). nayofierad
muSaobda operetis, saestrado simRerisa da ro-
mansis JanrSi. misi Semoqmedebis wyaro iyo qarT.
rus. armiis in­ fan­te­
mTavarmmarTveli da ja­
ri­is ge­
re­
ne­ra­li (1804), senatori. saqarTv.
bis mTa­ var­sar­da­li (1802_06). c.
iyo kavkasiaSi rus. carizmis politikis aqtiuri gamtare-
beli. misi mmarTvelobis dros Sevida ruseTis mfarvelobaSi
qalaquri folklori. werda musikas kinofilmebisaTvis. c. odiSis samTavro (1803) da imereTis samefo (1804). mokles
Tavisi simRerebis ubadlo Semsrulebelic iyo. p. meliqi­ baqos cixis misadgomebTan. dakrZalulia sionis taZarSi.
Svilis quCaze, saxelmw. filarmoniasTan, skverSi, dgas c-is cuc­qi­ri­Ze kon­ stan­ti­ne za­ qa­
ri­
as Ze (1912_45), sabW. kav­ Si­
biusti (moqandake g. wulaZe). dakrZalulia didubis pan- ris gmi­ ri (1945), ma­ i­or
­ i (1943). 1938 monawileobda xasanis
TeonSi. tbasTan gamarTul brZolaSi. ssrk-germ. omis (1941_45) dros
cagareli arCil lukas Ze (1913_88), geologi, saqarTv. daiRupa berlinis misadgomebTan.
mecn. akad. akademikosi (1969), saqarTv. mecn. dams. moRvawe cqi­tiS­vi­li le­ van bon­dos Ze (1969_93), saqarTvelos er-
(1966), saqarTv. saxelmw. premiis laureati (1973). iyo ge- TianobisaTvis mebrZoli, vice-polkovniki. mobiluri Zalebis
ologiuri in-tis direqtori (1979_81), saqarTv. mecn. akad. sa­mxed­ro na­ wi­
lis meTauris moadgile, Sta­ bis uf­ ro­si. da­
i­
dedamiwis Semswavlel mecnierebaTa gany-bis akademikos- Ru­ pa sa­
om­a­
ri mo­ qme­de­
be­
bis dros das. sa­ qar­Tve­
lo­ Si. dajil-
mdivani (1980_88), londonis geol. saz-bis sapatio wevri. doebulia vaxtang gorgaslis I xarisxis ordeniT.
dakrZalulia saburTalos panTeonSi. cxa­ka­ia mi­ xe­
il (mi­ xa) gri­ go­lis Ze (1865_1950), ko­ mu­
nis­
cet­ki­ni kla­ ra (1857_1933), germaniisa da sa­er­Ta­S. mu­
Sa­Ta tu­ ri par­ ti­is da sabWoTa sa­ xelmw. moR­ va­
we. 1892_93 iyo
mo­Zra­
o­bis moR­va­
we, II internacionalis da ger­ ma­
ni­is ko­mu­n. saqarTveloSi pirveli s.-d. organizaciis _ „mesame dasis“
par­ti­
is erT-er­ Ti da­
ma­
ar­
se­
be­
li, msof­ lio qal­
Ta rev. mo­ Zra­o­ _ erT-erTi damaarsebeli. 1903_05 xelmZRvanelobda rsdmp
bis aqt. moR­ va­
we. dakrZalulia moskovSi, kremlis kedelTan. kavk. kavSiris komitets. 1907_17 emigraciaSi iyo. 1923_24
cimakuriZe aleqsandre grigolis Ze (1882_1954), fermwe­ da 1929_30 iyo saq. ssr cakis prezidiumis Tav-re.
ri, peizaJisti, saqarTv. xelovn. dams. moRvawe (1941). pirveli cxvedaZe nikoloz (niko) zebedes Ze (1845_1911), sazogado
im ostatTagani, r-Ta xelovnebaSi peizaJi sabolood dam- moRvawe, pedagogi, publicisti. qarTvelTa Soris wera-kiTx-
kvidrda rogorc qarT. ferweris damoukidebeli Janri. ped. vis gamavrcelebeli saz-bis erT-erTi damfuZnebeli. qalaqis
moRvaweobas eweoda m. ToiZis sax. samxatvro studiaSi, iyo saTaTbiros wevri xmis uflebiT (1889_92). 1898 saTaveSi
Tbilisis samxatvro akademiis profesori. 1926_30 Seqmna Caudga Tbilisis qarT. gimnaziis, faqtobrivad momavali qarT.
seria `Tbilisi~. dakrZalulia didubis panTeonSi. un-tisaTvis gaTvaliswinebuli Senobis agebis saqmes. avtoria
cincaZe konstantine maqsimes Ze (1888_1937), ibrZoda kav­ publicisturi statiebisa. dakrZalulia didubis panTeonSi.
ka­
siaSi sabW. xelisuflebis dasamyareblad. nacional-uk­ cxra Zma, 1905 w. 18 dek. mu­ Sa­Ta Se­
ia­­
ra­Re­
bu­
li ajan­ ye­
bis dros
lonisti. saqarTv. ssr sagangebo komisiis Tav-re (1921_22). me­
fis dra­ gu­neb­
Tan da ka­ za­keb­
Tan brZo­ la­Si daRupuli me­ brZo­
li
saqarTv. umaRlesi sasamarTlos Tav-re (1924_27). ssrk raz­ mis 9 wev­ ri: g. dvali, g. eliava, m. kalaZe, t. laziaSvili,
saxelmw. uSiSroebis sapatio TanamSromeli (1925). iyo v. mTvaraZe, i. niniZe, g. cincaZe, v. xucurauli, g. jaSi.
represirebuli sabW. reJimis mier.
cincaZe sulxan Tevdores Ze (1925_91), kompozitori,
saqarTv. (1961) da ssrk (1985) sax. artisti, ssrk (1950),
SoTa rusTavelis sax. saxelmw. (1981) da z. faliaSvi-
lis sax. (1977) premiebis laureati. 1944_46 iyo saqarTv.
saxelmw. si­ mebiani kvartetis solisti (Celo), Tbilisis
saxelmw. kon­ servatoriis profesori, reqtori (1965_84),
saqarTv. kom­pozitorTa kavSiris Tav-re (1984_91). man Rrma
kvali datova qarT. musikis istoriaSi. c-is saxeli ewoda
saqarTv. saxelmw. simebian kvartets (1997). dakrZalulia
didubis panTeonSi.
cincaZe Salva raJdenis Ze (1900_37), qimikosi da agroqi-
mikosi, agroqimiis erT-erTi fuZemdebeli saqarTveloSi. qim.
mecn. doqtori [analizuri qimia, 1929 (germania), agroqimia,
1932 (safrangeTi), 1936 (ssrk)]. 1935-idan iyo Tsu-is anali-
zuri qimiis kaTedris profesori; 1936 saqarTv. sas.-sam.
in-tSi daaarsa agroqim. kaTedra. farTod aris cnobili e. w.
cincaZis nazavi, cincaZis reaqtivi da sxv. iyo represirebuli
sabW. reJimis mier.
cis­ka­riS­vi­li le­ van aleq­san­
dres Ze (1967_92), saqarT-
velos erTianobisaTvis mebrZoli, po­ li­
ci­
is le­it
­ e­
nan­
ti. ibr-
Zoda samaCablosa da afxa­ zeT­Si. da­
i­
Ru­
pa sof. kol­ xi­das­
Tan.
dajildoebulia vaxtang gorgaslis I xarisxis ordeniT.
ciskariSvili mixeil apolonis Ze (1928_97), hidromSe­
nebeli, saqarTv. dams. inJineri (1979). social. Sromis gmiri
(1979), ssrk sapatio energetikosi (1981), saqarTv. saxelm-
wifo premiis laureati (1982). iyo „alazanmSenis“ mmarTveli
(1968_72), „engurmSenis“ mSeneblobis ufrosi (1972_79),
„saqhidroenergomSenis“ mmarTveli da engurhesis kaskadis
aleqsandre c i m a k u r i Z e .
mSeneblobis ufrosi.
`baniani saxli feTxainis ubanSi~
 e nci k l o p e d i a
348
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
349
ZerJin­ski fe­ liqs ed­mun­
dis Ze (1877_1926),

Z poloneli revolucioneri, sabWoTa sa­

part. moR­
na­
wi­
va­
we, ruseTis rev. mo­Zra­
o­
xelmw. da
bis aqt. mo­
le. 1917 oqt. SeiaraRebuli ajanyebis erT-
erTi organizatori. imave wels dainiSna sruliad
ruseTis sagangebo komisiis Tav-red, 1924 _ ssrk sax. meurn.
umaRlesi sabWosa da gaerTianebuli saxelmw. polit. sam-
marTvelos Tav-red. iyo sabWoTa sadamsjelo organoebis xe-
lmZRvaneli da organizatori. dakrZalulia moskovSi, wiTel
moedanze, kremlis kedelTan.
Zne­la­Ze bo­ ris da­
vi­Tis Ze (1901_23), sa­qar­
Tve­los kom­
kav­­
Si­ris erT-er­ Ti da­ ma­
ar­
se­
be­
li. 1919 airCies Tavissave
Camoya­libebul organizacia „spartakis“ Tbilisis komite-
tis xelmZRvanelad, 1920 _ saqarTv. komkavSiris ck-is mdi-
vnad, 1921 _ saq. kp duSeTis samazro komitetis mdivnad.
mis saxels atarebda Savnabadaze gaSenebuli komkavSiruli
qalaqi da moswavle axalgazrdobis resp. sasaxle.
ZoweniZe giorgi samsonis Ze (1910_76), geologi, saxelmw.
moRvawe, saqarTv. (1955) da ssrk (1968) mecn. akad. akade-
mikosi, misi pirveli vice-prezidenti (1955_58), iyo saq.
ssr umaRlesi sabWos prezidiumis Tav-re (1959_76), Tsu-is
reqtori (1958_59). miniWebuli aqvs ssrk saxelmw. (1950)
da leninuri (1972) premiebi. bulgareTis, londonis geol.
da aSS geogr. saz-bebis wevri. dakrZalulia saburTalos
panTeonSi.

Zveli Tbilisi. riyis quCa. 1890-iani wlebi.

350
wereTeli akaki rostomis Ze (1840_1915), poe­
w ti, sazogado moRvawe. ax. qarT. lit-risa da
salit. enis erT-erTi reformatori, mravalmxrivi
moRvawe, „Tergdaleulebis“ erT-erTi mesveuri.
poetis leqsebi mis sicocxleSive iqca simRere-
bad. misive nawarmoebebis mixedviT gadaRebulia filmebi. 1922
z. faliaSvilis sax. Tbilisis operisa da baletis Teatris
baRSi, 1957 ki _ Tsu-is ezo-savaneSi daidga w-is biustebi
(moqandakeebi i. nikolaZe, v. Tofu­ riZe); 1958 rusTavelis
gamzirze aRmarTes i. WavWavaZisa da w-is Zegli (moqandakeebi:
S. miqataZe, v. TofuriZe); 1990 w-is Zegli daidga aseve akaki
wereTlis gamzirze (moqandake b. avaliSvili). dakrZalulia
mTawmindis panTeonSi.
wereTeli giorgi eqvTimes Ze (1842_1900), mwerali, pub-
licisti, sazogado moRvawe, erovn.-ganmaT. moZraobis erT-er-
Ti meTauri, „mamebisa“ da „Svilebis“ brZolis aqt. monawile.
gaz. „droebis“ (1866_69), Jurn. „krebulis“ (1871_73), gaz.
„kvalis“ redaqtori. didi amagi dasdo axlad aRorZinebul
qarT. Teatrs, qarTvelTa Soris wera-kiTxvis gamavrcelebel
saz-bas. dakrZalulia didubis panTeonSi.
wereTeli giorgi vasilis Ze (1904_73), enaTmecnieri, aR-
mosavleTmcodne, aRmosavleTmcodneobis skolis fuZemdebeli
saqarTveloSi. saqarTv. (1946) da ssrk (1968) mecn. akad.
akademikosi, saqarTv. mecn. akad. vice-prezidenti (1967_70),
saqarTv. mecn. dams. moRvawe (1961). w-s didi wvlili miuZR­
vis semitologiis ganviTarebaSi. iyo didi britaneTisa da
irlandiis samefo saazio saz-bis (1964) da pol. orienta­
listTa saz-bis sapatio wevri (1966). w-is saxelobisaa
Ta­visive daarsebuli aRmosavleTmcodneobis in-ti. dakrZa-
lulia Tsu-is ezo-savaneSi. mis saflavze dgas biusti (mo-
qandake g. oCiauri).
wereTeli mixeil (mixako) giorgis Ze (1878_1965), mecnie­
ri, publicisti, polit. moRvawe. Tbilisis, briuselis da
berlinis un-tebis profesori. ucx. enebze aqveynebda gamo­
kvlevebs qarTv. erisa da qarT. enis warmoSobis sakiTxebze,
urartus istoriasa da enaze. nayofierad ikvlevda rusT-
velologiis sakiTxebs. 1903 sxva cnobil qarTvel moR-
vaweebTan erTad parizSi daaarsa Jurn. `saqarTvelo~, xolo
1907 v. CerqeziSvilsa da g. gvazavasTan erTad qarTv. xalxis
saxeliT Seadgina peticia haagaSi gasagzavnad. XX s. 20-iani
wlebidan imyofeboda polit. emigraciaSi. gardaicvala miun­
xenSi. anderZis Tanaxmad, misi cxedari dawves.
wereTeli so­ so kon­stan­ti­nes Ze (1958_83), fer­ mwe­
ri.
daamTavra Tbilisis samxatvro akademia. da­ iR
­ u­
pa 1983 w. 18
no­em­
bers axal­ gaz­
rde­
bis jguf­ Tan er­
Tad sa­zRvar­ ga­
reT ga­
qce­
vis mcdelobis dros, rasac tragikuli Sedegebi mohyva. w-is
daRupvis Semdeg gaimarTa misi personaluri gamofenebi. mas
eZRvneba dokumenturi filmi „dabruneba“ (reJ. d. kandelaki).
2002 daibeWda misi albomi (red. z. wereTeli). dakrZalulia
saburTalos panTeonSi.
wik­la­ur ­ i an­ dria va­
si­
lis Ze (1883_1958), Tbilisis sa­
or­ Tqlmav­
lo de­ pos me­
man­
qa­
ne-in­
struq­to­
ri, so­ ci­al. Sro­mis
gmi­ri (1943). erT-erTma pirvelma danerga rkinigzaze pro-
gresuli sawarmoo meTodebi.
winamZRvriSvili mixeil doroTes Ze (1882_1956), Tera-
pevti, mecn. Terapiisa da kardiologiis erT-erTi fuZemde-
beli saqarTveloSi, saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1946),
saqarTv. mecn. dams. moRvawe (1943). 1946 w-ma saqarTv. mecn.
akad. sistemaSi daaarsa ssrk-Si pirveli klinikuri da eqsper.
kardiologiis in-ti, r-sac xelmZRvanelobda gardacvale-
T b i l i s i . e nci k l o p e d i a
bamde. w. avtoria Sinagan sneulebaTa pirveli qarTuleno-
vani ortomiani saxelmZRvanelosi, iyo saqarTv. TerapevtTa
samecn. saz-bis Tav-re (1950_56). w-is biusti dgas misive
saxelobis kardiologiis samecn.-kvl. centris ezoSi (mo-
qandake m. berZeniSvili).
wu­la­Ze ser­ gi va­si­
lis Ze (1916_77), mwe­ ra­
li, mTar­gmne­
li,
me­
cni­
e­
r-fsiqiatri, sorbonis un-tis med. doqtori (1951).
1921-idan imyofeboda emigraciaSi, 1925-idan cxovrob­ da
parizSi. 1958 ojaxTan erTad sacxovreblad gadmo­ vida Tbi-
lisSi. muSaobda Tbilisis fsiqol. da fsiqiatriis in-tebSi.
nayofierad iRvwoda mTargmnelobiT sarbielzec, frang. enaze
Targmnida Zveli da Tanamedrove qarTv. mwerlebis nawarmoe-
bebs (iakob curtavelis „SuSanikis wameba“, n. baraTaSvilis,
i. abaSiZis, g. tabiZis da sxvaTa leqsebi). gansakuTrebiT
aRsaniSnavia vefxistyaosnis Targmani (1964, parizi; 1966,
Tbilisi), r-sac safr. akademiis langluas sax. premia mieni-
Wa. dakrZalulia saburTalos panTeonSi.
wu­lu­ki­Ze aleq­ san­
dre (sa­ Sa) gri­go­lis Ze (1876_1905),
pro­fe­
si­
o­na­
li re­vo­lu­ci­
o­ne­
ri. „mesame dasis“ rev. frTis aqt.
wevri, leninur-iskruli organizaciebis erT-erTi fuZemde-
beli amierkavkasiaSi, kerZod, saqarTveloSi. gaz. „prole-
tariatis brZolis“ erT-erTi damaarsebeli da redaqtori.
qarT. marqsistuli lit. kritikis pioneri.
wulukiZe aleqsandre petres Ze (1888_1967), qirurg-
urologi. mecn. urologiis erT-erTi fuZemdebeli saqarT-
veloSi. ssrk med. mecn. akad. w.-kor. (1946), saqarTv. mecn.
akad. akademikosi (1955). 1949_53 iyo eqimTa daxelovnebis
in-tis direqtori, 1953_65 _ Tavisive iniciativiT daarse-
buli urologiis samecn.-kvl. in-tis direqtori (1967 misi
saxeli ewoda). qarT. enaze Seadgina urologiis pirveli
saxelmZRvanelo (1949).
wur­wu­mia aleq­ san­
dre pe­ xus Ze (1910_41), mfri­ na­
vi, ma­
i­
o­ri (1941), sa­bWo­
Ta kav­Si­ris gmi­ ri (1944, sikvdilis Sem-
deg). ssrk-germ. omis (1941_45) dros Tavi gamoiCina sahaero
brZolebSi.
wur­wu­mia jambul (1961_93), saqarTvelos erTianobisaT-
vis mebrZoli, maiori. msaxurobda saqarTv. Sinagan saqmeTa
saministros sistemaSi. daiRupa afxazeTSi, kodorTan. werda
leqsebs. mis novelaSi „apokalifsis mxedari“ afxaz gogonasa
da naxevrad afxazi vaJis siyvarulis fonze warmoCenilia
afxazur-qarTuli tragedia. dajildoebulia vaxtang gorgas-
lis I xarisxis ordeniT.
wuwunava aleqsandre raJdenis Ze (1881_1955), reJisori,
Teatraluri da sazogado moRvawe. saqarTv. sax. artisti
(1934). qarT. erovn. saopero reJisuris fuZemdebeli. pirveli
qarT. operebis damdgmeli. 1918_55 saTaveSi edga Tbilisis
operis Teatrs (direqtori, mT. reJisori, samxatvro xel­
mZRvaneli). ssrk saxelmw. premiis laureati (1947). didia
w-s wvlili qarT. kinoxelovnebaSic. kinostudia „qarTuli
filmis“ ezoSi dgas misi biusti (moqandake b. avaliSvili).
dakrZalulia didubis panTeonSi.
akaki wereTlis Zegli.

352
Wabukiani vaxtang mixeilis Ze (1910_92), mo-
W cekvave, baletmaisteri da pedagogi, profesiuli
baletis fuZemdebeli saqarTveloSi, XX s. msof-
lio baletis aRiarebuli varskvlavi. saqarTv.
(1941) da ssrk (1950) sax. artisti, leninuri
(1958) da ssrk saxelmw. (1941, 1948, 1951) premiebis lau-
reati. SeimuSava da daamkvidra mamakacis cekvis gmiruli,
vaJkacuri stili. 1992 W-is saxeli mieniWa Tbilisis qo-
reogr. saswavlebels. TbilisSi aris W-is saxl-muzeumi (mis.:
daviT aRmaSeneblis gamziris 83/23). dakrZalulia mTawmindis
panTeonSi.
WavWavaZe aleqsandre garsevanis Ze (1786_1846), poeti-
romantikosi. rus. armiis gen.-leitenanti. 1832 SeTqmulebis
monawile; 1842_43 asrulebda amierkavk. mxaris samoqalaqo
sammarTvelos ufrosis movaleobas. misi saxli TbilisSi
warmoadgenda lit.-kulturul salons, sadac Tavs iyrida
imdroindeli qarTv. da ucx. inteligencia. daiRupa tragiku-
lad. dakrZalulia kaxeTSi, SuamTis axal monasterSi.
WavWavaZe zurab nikolozis Ze (1953_89), erovn.-ganmaT.
moZraobis moRvawe. filol. mecn. kandidati (1986). 1981-idan
muSaobda samecn. Targmanis kolegiis redaqtorad, 1984-idan
sicocxlis bolomde _ saqarTv. mweralTa kavSirTan arse-
buli mxatvruli Targmanis mT. saredaqcio kolegiaSi. iyo
araformaluri polit. organizaciis _ ilia WavWavaZis saz-
bis erT-erTi organizatori, Semdeg _ misi gamgeobis wevri.
1989 w. 21 oqt. sof. boriTTan (xaragaulis r-ni) momxdar
saavt. katastrofaSi W. mZimed daSavda da 21 dek. garda-
icvala. dakrZalulia yvarelSi, sagvareulo eklesiaSi.
WavWavaZe ilia grigolis Ze (1837_1907), mwerali, qarT.
erovn.-ganmaT. moZraobis sulisCamdgmeli. poeti, publi-
cisti, beletristi, dramaturgi, mTargmneli, salit. enis
reformatori da kanonmdebeli, farTo diapazonis mkvle­
vari. „TergdaleulTa“ erT-erTi mesveuri. saTavadaznauro
saadgilmamulo bankis (1875), qarT. dram. saz-bis (1881-idan)
da qarTvelTa Soris wera-kiTxvis gamavrcelebeli saz-bis
(1885-idan) Tav-re. 1863 daaarsa Jurn. „saqarTvelos moam-
be“, 1877-idan redaqtorobda Tavissave daarsebul periodul
gamocemas _ `iverias~. iyo saxelmwifo sabWos wevri (1906).
W-is nawarmoebebis mixedviT gadaRebulia filmebi. mokles
sof. wiwamurTan. dakrZalulia mTawmindis panTeonSi. mis sa-
flavze dgas Zegli „mwuxare saqarTvelo“ (1913; moqandake i.
nikolaZe. arqit. p. mamraZe); rusTavelis gamzirze ki _ W-
isa da a. wereTlis Zegli (1958; moqandakeebi: S. miqataZe, v.
TofuriZe). misi biusti dgas Tsu-is ezo-savaneSi (moqandake
v. TofuriZe), i. WavWavaZis gamzirze (moqandake m. berZeni­
Svili) da i. WavWavaZis sax. saxelmw. un-tis ezoSi (moqandake
e. amaSukeli). TbilisSi aris W-is saxl-muzeumi (mis.: g.
CubinaSvilis 22). misi saxelobisaa saxelmw. un-ti, saqarTv.
parlamentis erovn. b-ka; 1987 qarTulma marTlmadidebelma
eklesiam igi wmindanad Seracxa. wminda ilia marTlis xse­
nebis dRea 2 agvisto.
WankotaZe Salva lavrentis Ze (1902_65), aviaciis gen.-
maiori. 1938_41 da 1951_65 iyo saq. ssr samoqalaqo avia-
ciis sammarTvelos ufrosi. ssrk-germ. omis (1941_45) dros
meTaurobda gansakuTrebuli daniSnulebis aviaeskadrilias,
aviajgufs, polks, divizias. 1946-idan iyo ssrk samoqalaqo
aviaciis mTavari sammarTvelos ufrosis moadgile. mis saxels
atarebs xeivani aeroportis dasaxlebaSi, aqve dgas misi bi-
usti (moqandake g. wulaZe).
e nci k l o p e d i a
Wanturia giorgi (gia) oTaris Ze (1959_94), erovn.-gan-
maT. moZraobis moRvawe. 1981 iatakqveSeTSi aRadgina erovn.-
demokr. partia. 1983 antisabW. saqmiano­ bisaTvis daapatimres
da gadaasaxles. 1985 dabrunda da mravali antisabW. aqcia
moawyo. saqarTv. damoukideblobis aRdgenis Semdeg kvlav
daapatimres (1991). 1993_94 ganagrZobda aqtiur polit.
saqmianobas, gaxda polit. teroris msxverpli. dakrZalulia
qaSveTis eklesiis ezoSi, sadac dgas misi biusti (moqandake
g. wulaZe).
Wiaureli mixeil ediSeris Ze (1894_1974), kinoreJisori,
ssrk sax. artisti (1948), ssrk saxelmw. premiebis (1941,
1943, 1946, 1947, 1950) laureati. 1921 TbilisSi daaarsa
satiris Teatri. kinematografiaSi mosvlamde dram. scenaze
Seasrula 60-mde roli, dadga 30-mde speqtakli. gadaRebu-
lia kinofilmebSi. SemdgomSi TviTon iyo kinofilmebis mxat-
vari, reJisori. gadaiRo pirveli qarT. xmovani filmi („ar-
sena“) da araerTi saetapo filmi („diadi ganTiadi“, „fici“,
„giorgi saakaZe“, „berlinis dacema“, „oTaraanT qvrivi“ da
sxv.). TbilisSi aris v. anjafariZisa da m. W-is saxl-muzeumi
(mis.: v. anjafariZis 16). dakrZalulia mTawmindis panTeonSi.
Wi­Wi­na­Ze be­ sa­
ri­on aleq­ sis Ze (1887_1937), inJiner-hid­
rom­Se­ne­
be­
li da sazogado moRvawe, profesori (1928),
Sromis gmiri (1929). muSaobda za­ he­
sis (1922_27), ri­on­
he­
sis
(1927_30) mSe­ neb­
lo­ bis da amierkavk. energet. sammarTvelos
ufrosad (1930_34), moskovSi _ sakavS. trest „hidroener-
goproeqtis“ mmarTvelad. iyo represirebuli sabW. reJimis
mier.
Wi­Wi­na­Ze da­ viT aleq­ san­
dres Ze (1902_68), no­ va­
tori mWe­
de­li, par­ ti­u­
li da sa­ me­ur­neo mu­ Sa­
ki.
WiWinaZe zaqaria egnates Ze (1854_1931), sazogado moR-
vawe, qarT. mwerlobis da istoriis mkvlevari, gamomcemeli.
xalxosani. didi wvlili miuZRvis qarT. xelnawerTa Seg-
rovebaSi, wignebis gamocemasa da gavrcelebaSi. aris mravali
narkvevisa da werilis avtori. dakrZalulia mTawmindis pan-
TeonSi.
Wo­ve­li­Ze Ta­ mar ar­ ka­dis asu­ li (1972_89), 51-e saS. sko­
lis XI klasis mo­ swav­le, da­ iR
­ u­
pa 1989 wlis 9 ap­ ri­
lis Ra­
mes. dakrZalulia kukiis sasaflaoze, wm. ninos eklesiaSi.
WonqaZe daniel giorgis Ze (1830_60), mwerali. krit. re-
alizmis warmomadgeneli. misi erTaderTi nawarmoebia „sura-
mis cixe“, r-sac safuZvlad udevs xalx. legenda. nawarmoe-
bis mixedviT orjer gadaiRes kinofilmi.
Wre­laS­vi­li ste­ fa­ne Tev­ do­res Ze (1857_1917), sazoga-
do moR­ va­
we, xal­ xo­sa­
ni, pub­ li­cis­ti. qalaqis saTaTbiros
wevri xmis uflebiT. iyo balneologiuri kurortis mow-
yobis iniciatori, Tbilisis funikulioris pirveli direq-
tori. 1899_1906 TanamSromlobda gazeT „iveriasTan“. werda
„sanosa“ da „tatalas“ fsevdonimebiT.
skulpturuli kompozicia `i l i a d a a k a k i ~.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
353

23. q e

354
xa­be­iS­vi­li so­ li­ko ev­ ti­xis Ze (1935_95), par­­
x ti­u­
li da sa­ zo­ga­do moR­ va­
we. 1964-idan komkavSi­
ruli da partiuli muSaki, iyo quTaisis qalaqkomis
mdivani, saq. kp ck-is saorganizacio gany-bis gamge,
1982_85 _ ck-is mdivani, 1992-idan _ e. Sevard-
naZis fondis „demokratia da aRorZinebis“ direqtorTa sabWos
Tav-re. mis saxelTanaa dakavSirebuli mesxeT-javaxeTis miwaze
aWarlebis Camosaxleba, gudauris kompleqsis mSenebloba da
sxv. iyo alpinisti _ sportis ostati. daiRupa teraqtis
Sedegad.
xa­ra­ba­Ze aTa­ na­
se ga­bri­e­
lis Ze (1882_1966), pe­ da­
go­gi, me­
To­
dis­ti. ped. mecn. kandidati (1951), sa­ qarTv. dams. mas­
wav­le­be­
li
(1944). ma­Te­
ma­
ti­kis qarT. ori­ gin. sa­
sko­lo sa­xel­mZRva­ne­
lo­ e­
bis
av­
to­ ri. dajildoebulia i. gogebaSvilis sax. medliT (1965).
xa­ra­­Ze evgeni kiriles Ze (1907_2001), astronomi, sazoga-
do da saxelmw. moRvawe. saqarTv. (1955) da ssrk (1984) mecn.
akad. akademikosi. saqarTv. mecn. akademiis vice-prezidenti
(1972_77), prezidenti (1978_86). saerTaS. astron. kavSiris
vice-prezidenti (1976_82). saqarTv. mecn. akad. abasTumnis
astrofizikuri observ. damaarsebeli da misi direqtori
(1932_92), sapatio direqtori (1992_2001). x-is Srome-
bi ZiriTadad eZRvneba galaqtikis agebulebas. misi saxeli
ewoda abasTumnis astrofiz. observatorias (2001) da erT-
erT mcire cTomils. dakrZalulia didubis panTeonSi.
xa­Ca­tu­ri­a­ni aram ili­ as Ze (1903_78), somexi kom­ po­
zi­to­
ri, diriJori, pedagogi, sazogado moRvawe. ssrk (1954) da
saqarTv. (1973) sax. artisti, somx. mecn. akad. namdv. wevri
(1963), leninuri (1959) da ssrk saxelmw. (1941, 1943, 1946,
1950, 1971) premiebis laureati. x-is Semoqmedeba XX s.
musikis erT-erTi mniSvnelovani monapovaria. cnobilia misi
baletebi „gaiane“ (1942), „spartaki“ (1954), safortepiano da
saviolino koncertebi, musika speqtaklebisa da kinofilmebi-
saTvis. x-is musikaze gavlena iqonia Tbilisurma qalaqurma
folklorma (x. daibada saqarTveloSi da 18 weli icxovra
TbilisSi).
xaxanaSvili aleqsandre solomonis Ze (1864_1912),
mecnie­ri, sazogado moRvawe, filologi, istorikosi. mosk.
saimperatoro arqeol. saz-bis namdv. wevri (1899). qarT.
xalx. sityvierebis, Zv. qarT. xelnawerebis, Zv. da Sua sauk.
saqarTv. istoriis mkvlevari da moamage. x-is iniciativiT da
mater. daxmarebiT moskovSi Seiqmna qarT. kulturis moyva­
rulTa saz-ba. dakrZalulia didubis panTeonSi.
xe­Ta­gu­ro­vi (x e T a g a T i) kos­ ta (kon­ stan­
ti­ne) le­ va­
nis
Ze (1859_1906), osi po­ e­
ti, mxat­ va­
ri, sa­zo­ga­
do moR­ va­
we,
osu­ ri lit-ris fu­ Zem­
de­be­
li. werda rus. da osur enebze.
x-is Txzulebebi ramdenjerme gamoica qarT. enaze.
xer­gi­a­ni mi­ xe­
il be­ sa­
ri­o­nis Ze (1932_69), alpi­­ nis­
ti, ssrk
sportis dams. ostati (1963), saerTaS. klasis sportis os-
tati (1967), alpinizmSi _ ssrk samgzis da kldeze cocvaSi
ssrk Cempionatebis Svidgzis Cempioni. gamoirCeoda mTaze asv-
lisa da kldeze cocvis ubadlo ostatobiT, ris gamoc ing-
lisis dedofalma mas `kldis vefxvi~ uwoda (1960). daiRupa
italiaSi, mwv. su-altoze (dolomitis alpebi). dakrZalu-
lia mestiaSi, sadac gaxsnilia x-is memorialuri muzeumi.
misi saxeli ewoda Turqestanis qedze 4960 m simaRlis
mwvervals.
xer­xe­u­li­Ze­eb ­ i, c x r a Z m a x e r x e u l i Z e, spar­se­le­bis
wi­na­
aR­
mdeg ga­ mar­Tul ma­ rab­dis brZo­ la­Si (1625) gmi­ ru­ lad
da­Ru­pu­li me­om­re­
bi. x-is mamacuri Tavdadebis ambavi farTod
aris asaxuli qarTul zepirsityvierebaSi. maT SesaniSnavi
leqsi miuZRvna lado asaTianmac. 2008 qarTulma marTlma-
didebelma eklesiam cxra Zma xerxeuliZe wminda mowameebad
Seracxa. maTi xsenebis dRea 16 agvisto.
xeCuaSvili gigo (grigol) gasparis Ze (T e Z m i s x e v e l i)
(1879_1960), poeti. muSaobda stambaSi asoTamwyobad. XX s.
dasawyisSi misi leqsebi da moTxrobebi ibeWdeboda sxva-
dasxva Jurnal-gazeTebSi.
xvedeliani iakob romanis Ze (1906_78), inJiner-Tboteqniko-
si, saqarTv. dams. inJineri (1960), dams. racionalizatori
e nci k l o p e d i a
(1967), social. Sromis gmiri (1966). 1948_78 iyo g. dimitro-
vis sax. ¹31-e saaviacio qarxnis direqtori. miRebuli aqvs
saqarTv. saxelmw. premia (1975). dakrZalulia saburTalos
panTeonSi.
xvingia mixeil vladimeris Ze (1924_94), mecnieri manqanaT-
mSeneblobisa da manqanaTmcodneobis dargSi, saqarTv. mecn. akad.
akademikosi (1988). saqarTv. mecn. dams. moRvawe (1979). 1988_94
iyo saqarTv. mecn. akad. gamoyenebiTi meqanikis, manqanaTmSeneblo-
bisa da marTvis procesebis gany-bis akademikos-mdivani.
xviCia ipolite aleqsandres Ze (1910_85), msaxiobi, sa­
qarTv. sax. artisti (1960). moRvaweobda rusTavelis Te-
atrSi, asrulebda ZiriTadad komediur rolebs. 1956-idan
iRebdnen kinofilmebSi. gamodioda estradazec. x-s Semoq-
medeba mayurebels xiblavda Tavisi ubraloebiTa da bunebrivi
iumoriT. dakrZalulia saburTalos panTeonSi.
xi­zaniS­vi­li omar Sal­ vas Ze (1938_84), par­ ti­
u­li da sa­
me­­
ur­ neo mu­
Sa­ki. iyo Tbilisis metropolitenis sammarTvelos
ufrosi, 1980_84 _ saqarTv. kompartiis q. Tbilisis gldanis
raikomis pirveli mdivani. misi uSualo TaosnobiTa da ini-
ciativiT ganxorcielda gldanis r-nis keTilmowyoba da ekon.
ganviTareba. dakrZalulia saburTalos panTeonSi.
xim­Si­aS­vi­li se­ li­ m (so­ lo­mon) abdulis Ze (1755_1815),
axal­­cixis faSa, sardali, sulTnis veziri, safuZveli daudo
osmalTa batonobisagan samxr. saqarTvelos daxsnas. 1815 w. 3
ivniss x-s sajarod mokveTes Tavi xixanis ist. cixis Ziras,
sof. bakoSi. sikvdilis win misi bolo sityva iyo: `me mWriT
Tavs, magram getyviT, gurjistani samudamod osmalos ar Ser-
Ceba, amis xsovnas me Cems Svilebs davutoveb~. 1990 baTumSi
daarsda sruliad saqarTvelos selim ximSiaSvilis saz-ba.
xmel­nic­ki bog­ dan mi­xe­
il
­ is Ze (1595_1657), uk­ ra­
i­
ne­
li sa­
xelmw. da samx. moR­ va­
we. uk­ra­
i­
nis het­ma­
ni (1648). x. saTaveSi
Caudga ukr. xalxis ganmaT. oms (1648_54) polonelebis wi-
naaRmdeg. misi iniciativiT 1654 ukraina ruseTs SeuerTda.
xom­le­li (namdv. gvari _ f a n c x a v a) ro­ ma­
noz spi­ri­
do­
nis
Ze (1861_1928), kritikosi, publicisti, Jurnalisti. 1890
iyo qarT. wignebis mbeWdavi amxanagobis daarsebis erT-erTi
moTave. aRsaniSnavia x-is wvlili rusTvelologiuri kvlevis
istoriaSi, agreTve misi werilebis seria qarTveli mwerlebis
Sesaxeb, memuarebi da a. S. dakrZalulia didubis panTeonSi.
xorava akaki aleqsis Ze (1895_1972), Teatrisa da kinos
msaxiobi, sazogado moRvawe, pedagogi, Tanamedrove realis-
turi Teatr. xelovnebis gamoCenili ostati, gmirul-romant.
planis msaxiobi. saqarTv. (1934) da ssrk (1936) sax. ar-
tisti. xuTgzis ssrk saxelmw. premiis laureati (1941, 1943,
1946 _ orjer, 1951), profesori (1947). SoTa rusTavelis
sax. saqarTv. Teatr. in-tis erT-erTi damaarsebeli da direq-
tori. mravali wlis manZilze iyo saqarTv. Teatr. saz-bis
Tav-re (erT-erTi damaarsebeli). misi saxeli ewoda msaxiobis
saxls. TbilisSi aris x-s saxl-muzeumi (mis.: s. janaSias 4).
misi biusti dgas kinostudia „qarTuli filmis“ ezoSi (mo-
qandake n. kandelaki). dakrZalulia mTawmindis panTeonSi.
xo­Sa­ra­u­li (x o S u r a u l i) na­ di­ra sa­Ri­ras Ze, sa­
xal­xo
gmi­ri sof. ba­ ca­
li­go­dan. yizilbaS dampyrobTa winaaRmdeg ka­
xe­Tis ajan­ye­
bis (1660) erT-erTi monawile. xevsurTa jaris
winamZRoli. wamebiT mokles Sahis karze.
xu­da­do­vi ni­ ko­
loz aleq­ san­dres Ze (1849_1907), Tbi­
li­ se­
li eqi­ mi da sazogado moRvawe, qalaqis saTaTbiros
wevri xmis uflebiT, Jurn. „iveriis“ TanamSromeli. mokles
Savrazmelebma (aRsaniSnavia, rom misi uSualo mkvleli te­
roristma meore dResve mokla). x-ma 1893_96 mtkvris marcx.
mxares, naZaladevis r-nSi, gaaSena tye-parki, r-sac misi saxe­
li ewoda.
xuciSvili vasil minas Ze (1887_1905), revoluciuri moZ-
raobis moRvawe. monawileobda Tbilisis muSaTa gaficvebsa
da demonstraciebSi, muSaobda baqos rsdmp ck-is aralegalur
stambaSi, Semdeg iyo TbilisSi Txinvalis quCaze mdebare ara-
legaluri stambis asoTamwyobi. 1905 w. 23 dek. Savrazmeleb-
ma saxli gadawves, x. ki mokles.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
ja­bi­Ze da­ viT va­si­
lis Ze (1917_82), sa­ bWo­ Ta
j kav­
Si­
ris gmi­
le, mfri­na­
ri (1946), kapitani, ssrk-fi­
(1939_40) da ssrk-ger­ m. (1941_45) ome­
ne­
bis mo­
Tis
na­
vi, sahaero eskadriliis meTauri. Caat-
ara 100-ze meti sahaero brZola. piradad Camoagdo
wi­
mtris 27 TviTmfrinavi. iyo Tsu-is profesori, specialobiT
istorikosi. dakrZalulia saburTalos panTeonSi.
javaxiSvili ivane aleqsandres Ze (1876_1940), isto-
rikosi da sazogado moRvawe. Tbilisis un-tis daarsebis
iniciatori (1918). ssrk mecn. akad. akademikosi (1939). Tsu-
is reqtori (1919_26), saqarTv. saist. da saeTnogr. saz-bis
Tav-re (1921_31), SoTa rusTavelis sax. muzeumis direqtori
(1937-idan). Rrma kvali datova mecn. qarTvelologiaSi. ar
darCenila ist.-filol. mecnierebis arc erTi dargi, r-Siac
mas fuZemdebluri naSromebi ar daetovebinos. misi saxelo-
bisaa Tsu, saqarTv. mecn. akad. ist. da eTnologiis in-ti;
dawesebulia j-is sax. stipendiebi, premia. 1977_98 gamoica
j-is Sromebis Tormettomeuli. dakrZalulia Tsu-is ezo-
savaneSi, iqve dgas misi Zegli (moqandake T. RviniaSvili).
ivane javaxiSvilis Zegli.
javaxiSvili mixeil sabas Ze (1880_1937), mwerali. gaz.
„iveriisa“ (1904) da „glexis“ redaqtori. erT-erTma pirvelma
Cauyara safuZveli XX s. qarT. realistur romans. avtori
romanebisa, moTxrobebisa, public., lit.-krit. narkvevebisa.
misi nawarmoebebis mixedviT idgmeba speqtaklebi. marjaniSvi-
lis TeatrSi 1974 daidga „kvaWi kvaWantiraZe“ (reJisorebi d.
aleqsiZe, n. gaCava), 1983 _ „jayos xiznebi“ (reJ. T. CxeiZe).
355
gadaRebulia telefilmebi. iyo represirebuli sabW. reJimis
mier.
jam­bu­li (j a m b u l j a b a e v i) (1846_1945), ya­
xal­xo po­ e­
za­
xi sa­
ti (akini), ssrk saxelmw. premiis laureati (1941).
1937 imogzaura saqarTveloSi, daeswro vefxistyaosnis 750
wlis iubiles. j-is simRerebi Targmnilia mraval enaze, m.
S. qarTuladac.
janaSvili mose giorgis Ze (1855_1934), istorikosi, fi­
lologi, pedagogi. daamTavra zaqaTalis samazro saswavle-
beli, Tbilisis sas. seminaria. iyo Tbilisis politeq. in-tis
leqtori, saeklesio muzeumis gamge. 1884 gamoaqveyna „sa­
qarTvelos mokle istoria“. aRwerili aqvs qarT. xelna­
werebi, Seiswavla eklesiebis istoria. avtoria mravali
saenaTmecnie­ ro, lit., wyaroTmcodneobiTi naSromisa. dakrZa-
lulia mTawmindis panTeonSi.
janaSia simon nikolozis Ze (1900_47), istorikosi,
saqarTv. (1941) da ssrk (1943) mecn. akad. akademikosi,
saqarTv. mecn. dams. moRvawe (1946). saqarTv. mecn. akad. erT-
erTi da­ maarsebeli, misi pirveli vice-prezidenti (1941-
idan), 1936_41 iyo ssrk mecn. akad. saqarTvelos filialis
enimkis direqtori, 1941_43 ori in-tis _ istoriisa da
enaTmecnierebis in-tebis direqtori, 1943_47 _ ist. in-
tis direqtori; orgzis ssrk saxelmw. premiis laureati
(1943, 1947). j. ikvlevda Zv. da adrind. Sua sauk. saqarT-
velos istoriis problemebs, qarT. kult. istoriisa da
ist. geografiis sakiT­ xebs. j-m ax. etapi Seqmna qarTvelTa
eTnogenezis problemis kvle­ vaSi, xelmZRvanelobda arqeol.
kvleva-Ziebebs da sxv. misi saxelobisaa saqarTv. erovnuli
muzeumi. dakrZalulia mTa­ wmindis panTeonSi.
janeliZe aleqsandre ilarionis Ze (1888_1975), geologi,
qarT. geol. skolisa da saqarTveloSi geol. ganaTlebis erT-
erTi fuZemdebeli, saqarTv. mecn. akad. damfuZnebeli namd-
vili wevri (1941), akad. prezidiumis wevri, vice-prezidenti
(1951_55), saqarTv. mecn. dams. moRvawe (1946). 1942_45 iyo
Tsu-is reqtori, 1925_55 _ Tavisive daarsebuli geol. in-tis
direqtori (1976-idan misi saxelobisaa), 1937_75 _ saqarTv.
geol. saz-bis Tav-re. geol. in-tis ezoSi dgas j-is Zegli
(moqandake r. davlianiZe). dakrZalulia didubis panTeonSi.
ja­ne­li­Ze ius­ ti­ne iv­li­a­
nes Ze (1883_1950), qi­ rur­gi, ssrk
med. mecn. akad. aka­de­
mi­
ko­si (1944), rsfsr mecn. dams. moRvawe
(1936), med. samsaxuris gen.-le­ itenanti (1943), social. Sro­
mis gmi­ri (1945), ssrk saxelmw. premiis laureati (1949).
1947 airCies qirurgTa sakavS. saz-bis gamgeobis Tav-red.
moRvaweobda leningradSi (axland. sanqt-peterburgi).
jan­jRa­va vla­ di­
mer ni­ ko­lo­ zis Ze (1907_82), sa­ mxed­ro
moR­va­
we, ge­n.-le­
i­
te­nan­
ti (1953), sabW. kavSi­ ris gmi­
ri (1945).
ssrk-germ. omis (1941_45) monawile. j-m 65-e armiis Semad-
geneli Tavisi diviziiT pirvelma gadalaxa md-ebi visla da
oderi. 1954_58 iyo saq. ssr Sinagan saqmeTa ministri, 1962-
idan gardacvalebamde _ saq. ssr dosaafis ck-is prezidiumis
Tav-re. dakrZalulia saburTalos panTeonSi.
ja­fa­ri­Ze pro­ ko­fi af­ra­si­
on­is Ze (part. fsevd. _ a l i o ­
S a) (1880_1918), ko­ mu­
nis­tu­ri par­ ti­
is­a da sabWoTa sa­xel­mw.
moR­va­
we. 1918-idan baqos sabWos aRmaskomis Tav-re, baqos
saxkomsabWos Sinagan saqmeTa da sasursaTo saqmeTa sax.
komisari. daxvrites rogorc erT-erTi baqoeli komisari.
jafariZe revaz andrias Ze (1923_99), mwerali, SoTa
rusTavelis sax. (1983) da saqarTv. (1993) saxelmw. premie-
bis laureati. avtori romanebisa, moTxrobebisa, krit. da
public. werilebisa. 1958 reJ. T. abulaZem j-is scenaris
mixedviT gadaiRo filmi „sxvisi Svilebi“. dakrZalulia
didubis panTeonSi.
 e nci k l o p e d i a
356
jiblaZe giorgi nikolozis Ze (1913_89), filologi, lite­
raturaTmcodne, lit-ris kritikosi, esTetikosi, saqarTv.
mecn. akad. akademikosi (1960), vice-prezidenti (1980-idan),
ssrk ped. mecn. akad. namdv. wevri (1966), saqarTv. mecn. dams.
moRvawe (1963). saqarTv. saxelmw. premiis laureati (1987).
miRebuli aqvs i. gogebaSvilisa da k. uSinskis sax. premiebi.
j. iyo saqarTv. ganaTlebis (1953_60), saqarTv. umaRlesi
da saS. spec. ganaTlebis (1963_80) ministri. ikvlevda qarT.
lit-ris, esTetikis Teor. problemebs.
ji­qia vla­ di­mer ga­ bri­e­
lis Ze (1893_1937), re­ vo­
lu­ci­
u­ri
mo­Zra­ o­
bis mo­Rvawe, rus. sa­ mo­qa­
la­qo omis monawile, hid­ ro­­
mSene­ be­
li. 1919_21 iyo petrogradis samx. olqis samx. komis-
ari, 1922 _ saqarTv. samx.-sazRv. saqmeTa sax. komisari, 1930
_ trest „zakenergostrois“ mmarTveli, 1932_34 _ rionhesis
mSeneblobis ufrosi, 1934_36 _ trest „saqhidroeleqtro­
mSenis“ mmarTveli da xramhesis mSeneblobis ufrosi. iyo
repre­ si­
rebu­
li sabW. reJimis mier.
jiqia sergi simonis Ze (1898_1993), aRmosavleTmcodne,
Turqologi, Turqologiis fuZemdebeli saqarTveloSi,
saqarTv. mecn. akad. akademikosi (1969), saqarTv. mecn. dams.
moRvawe (1961). iyo Tsu-is aRmosavlur enaTa da Turqologi-
is kaTedrebis gamge (1936_73), xolo 1960-idan gardacvale-
bamde _ aRmosavleTmcodneobis in-tis Turqologiis gany-bis
gamge. misi fundamenturi naSromebi exeba Turq. filologias,
enis istorias da Turq.-qarT. enobriv kontaqtebs.
jorbenaZe viqtor nikolozis Ze (1924_98), arqiteq­ tori.
muSaobda „TbilqalaqproeqtSi“. misi iniciativiT da saxsre-
biT Seiqmna „qalaquri interieris muzeumi X I X s a u k u -
n i s a~, r-ic misive saxelobis quCaze mdebareobs. aqvea misi
saxl-muzeumi.
jorjaZe arCil konstantines Ze (1872_1913), politikuri
da sazogado moRvawe, publicisti, filosofosi, sociolo-
gi, esTetikosi, saqarTv. socialist-federalistTa partiis
erT-erTi organizatori da lideri. 1903_05 safrangeTSi
redaqtorobda gaz. „saqarTvelos“. 1905, saqarTveloSi dab-
runebis Semdeg, Seqmna „saerTo niadagis Teoria“. ikvlevda
xelovnebisa da saz-bis urTierTmimarTebas, xelovn. Teoriis,
filosofiisa da sociologiis problematikas. dakrZalulia
didubis panTeonSi.
jor­ji­aS­vi­li (j o i a S v i l i) ar­sen pav­
les Ze
(1881_1906), re­ vo­lu­ ci­
o­ne­
ri. aqtiur monawileobas iRebda
muSaTa gaficvebSi, avrcelebda rev. literaturas. Tbilisis
mebrZoli razmis gadawyvetilebiT, ba­ ri­
a­
tin­skis (axland. g.
Wanturias) qu­ Ca­
ze yum­ ba­
ra es­ ro­ la da mokla kavk. samx.
Stabis ufrosi ge­ n. gri­
az­no­vi, risTvisac Tbilisis guberniis
cixeSi CamoaxrCves.
juRaSvili ioseb besarionis Ze, ix. i. b. stalini.

hazira (namdv. saxeli da gvari _ a b r a m a b r a -

h m o v i) (1845_1922), Tbiliseli mgosani, dairis

dakvris ostati, aSuRi. man Tavisi dastiT mTeli
saqarTvelo Semoiara. amasTan werda piesebsa da
moTxrobebs.

qalaqis erT-erTi kuTxe.

Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
357

gamoyenebuli literatura

b a l a x a S v i l i i., Zveli Tbilisi, Tb., 1951.

b e n d i a n i S v i l i a., Tbilisis saqalaqo TviTmmarTveloba (1875_1917 ww.), Tb., 1960.
b e J a n i S v i l i g., rusTavelis prospeqti da moedani, Tb., 1967.
b e r i Z e v., XVIII saukunis Tbilisi vaxuStis gegmis mixedviT. _ «analebi» (iv. javaxiSvilis sax.
istoriis institutis Sromebi), t. 1, Tb., 1947.
b e r i Z e v., Tbilisis xuroTmoZRvreba (1801_1917 wlebi), I_II, Tb., 1960_63.
b e r i Z e T., Zveli Tbilisis gareubnebis istoria, Tb., 1977.
b e r i Z e T., Zveli Tbilisis suraTebi, Tb., 1980.
b e r Z n i S v i l i mamisa, Tbilisis garegani saxe XVIII saukuneSi (qarTuli dokumenturi masalis
mixedviT), Tb., 1965.
b e r Z n i S v i l i maqsime, masalebi XIX saukunis pirveli naxevris qarTuli sazogadoebriobis
istoriisaTvis, naw. 1_2, Tb., 1980_83.
g a b i s o n i a o., Tbilisis quCebis cnobari, Tb., 2007.
g e r s a m i a T., Zveli Tbilisi, Tb., 1984.
g r i S a S v i l i i., Zveli tfilisis literaturuli bohema, tf., 1927.
g r i S a S v i l i i., literaturuli narkvevebi, Tb., 1957.
d o l i Z e l., generlebi saqarTvelodan, Tb., 2003.
d o n d u a d., saqarTvelos dedaqalaqi tfilisi, tf., 1923.
z a r d a l i S v i l i g., Tbilisisa da misi midamoebis toponimia, Tb., 1978.
Tbilisi _ 1500. saiubileo krebuli. p/mg redaqtori prof. s. JRenti, Tb., 1958.
Tbilisi (ekonomikur_geografiuli gamokvleva). redaqtori saqarTv. mecn. akademiis w._kor. v. jaoSvili,
Tb., 1989.
Tbilisi. enciklopedia. mT. redaqtori a. sayvareliZe, Tb., 2002.
Tbilisis istoria, t. I. redaqtorebi m. dumbaZe, v. guCua, Tb., 1990.
Tbilisis quCebi. cnobari _ atlasi. Semdgeneli n. iakobaSvili, Tb., 1996.
Tbilisis quCebis 1940, 1955, 1960, 1974, 1986 wlebis cnobarebi.
Tbilisis centraluri saxelmwifo arqivis masalebi (g. beJaniSvilis piradi fondi #156; 1931_94
ww.).
k a r b e l a S v i l i m., k i n w u r a S v i l i s., j a n b e r i Z e n., Tbilisis xuroTmoZRvruli gzamkvlevi,
Tb., 1958.
k v i r k v e l i a T., Zveli Tbilisi, Tb., 1984.
k v i r k v e l i a T., ZvelTbilisuri dasaxelebani, Tb., 1985.
k v i r k v e l i a T., Zveli Tbilisis quCebsa da quCabandebSi, Tb., 1989.
literaturuli Tbilisi. megzuri. avtor-Semdgeneli b. kandelaki, Tb., 1991.
m a n i a m., evropeli arqiteqtorebi TbilisSi, Tb., 2006.
m e s x i a S., g v r i t i S v i l i d., d u m b a Z e m., s u r g u l a Z e a., Tbilisis istoria, Tb., 1958.
358 e nci k l o p e d i a

mTeli tfilisi 1925 da 1926 wels. cnobaTa wigni, tf., [1926].

saqarTvelo. enciklopedia, t. 1, mT. redaqtori a. sayvareliZe, Tb., 1997.
«tfilisis sabWos moambe», 1923, #3.
t y e S e l a S v i l i o., Tbilisi. megzuri, Tb., 1977.
t y e S e l a S v i l i o., Tbilisis quCebi (mokle istoria), Tb., 1986.
t y e S e l a S v i l i o., Tbilisis quCebis cnobari (Zveli da axali saxeldebani), Tb., 1996.
ukvdaveba, naw. 1_2, Tb., 1996 _2004.
qarTvel wmindanTa cxovrebani, Tb._aTeni, 2003.
qarTuli sabWoTa enciklopedia. mT. redaqtori ir. abaSiZe, t. 1_11, Tb., 1975_87; spectomi _
saqarTvelos ssr, Tb., 1981.
j a n a S v i l i m., saqarTvelos deda-qalaqi tfilisi, quT., 1899.
j a S i n., socialisturi Tbilisis xuroTmoZRvreba, Tb., 1983.
Б а д р и а ш в и л и Н. И., Тбилиси, Тб., 1957.
Большая Советская Энциклопедия. Гл. редактор А. М. Прохоров, т. 1—30, М., 1969—78.
В е й с с е н г о ф С. А., По вопросу благоустройства Тифлиса, Тфл., 1879.
Д ж а в р и ш в и л и К. В., Тбилиси. Краткий путеводитель, Тб., 1961.
И о с е л и а н и П. И., Описание древностей города Тифлиса, Тфл., 1866.
«Кавказский календарь». 1846–1917. Ежегодник, вып. 1—72, Тфл., 1845–1916.
«Кавказский календарь». Алфавитный список улиц, переулков, проездов и площадей гор. Тифлиса,
составленный строительным отделением Городской управы в 1903 г., Тфл., 1907.
К в и р к в е л и я Т. Р., Архитектура Тбилиси, М., 1985.
Путеводитель по Тифлису. Cост. К. Н. Бегичев, Тфл., 1896.
Путеводитель по Тифлису. С планом города и театров. Сост. А. А. Лебедев, Тфл., 1904.
Русский биографический словарь, С.-Пб., 1896–1918.
Сборник сведений о Кавказе, т. 6. Тифлис по однодневной переписи 25-го марта 1876 года, Тфл., 1880.
Справочник по городу Тбилиси, Тб., 1940.
Тифлис и его окрестности. Путеводитель, под ред. И. А. Асланишвили, Тфл., 1925.
Улицы Тифлиса, Тфл., 1926.
Ц и н ц а д з е В. Г., Тбилиси. Архитектура старого города и жилые дома первой половины Х1Х столетия,
Тб., 1958.
Ч р е л а е в С. Т., Тифлис в XIX столетии. – «Весь Кавказ», 1903, №1, стр. 53–62.
Ч х е т и я Ш. К., Тбилиси в XIX столетии, Тб., 1939.
Энциклопедический словарь Ф. А. Брокгауза и И. А. Ефрона, т. 1–82, доп. тт. 1–4, С.-Пб., 1890–1907.

merab b e r Z e n i S v i l i . `m u z a ~.
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
359
360 e nci k l o p e d i a

ZiriTadi Semoklebani

agv. _ agvisto, agvistos gvi­and. _ gvi­ an­

de­ li
agr. _ agraruli gub. _ gubernia (saxelwodebasTan)
ad­gil. _ ad­ gi­lob­ ri­vi d. _ daibada (TariRTan)
adm. _ ad­mi­nis­tra­ ci­u­li dams. _ dam­sa­xu­ re­ bu­li
adm.-ter. _ ad­ mi­nis­tra­ ci­ul-te­ ri­to­ ri­u­
li das. _ dasavleTi (msazRvrelad)
ad­rind. _ ad­ rin­ de­li daRm. _ daRmarTi
avton. _ avtonomiuri, avtonomiisa dawy. _ da­
wye­ bi­Ti (sko­ la)
azerb. _ azerbaijaneli, azerbaijanisa, dek. _ dekemberi, dekembrisa
azerbaijanuli de­mogr. _ de­ mog­ ra­ fi­u­li
aT. _ aTa­si de­mokr. _ de­ mok­ ra­ti­ u­ li
aTaswl. _ aTas­ wle­ u­
li depart. _ departamenti (saxelwodebasTan)
akad. _ aka­de­mia, aka­de­mi­is­a, aka­de­mi­u­
ri dialeqt. _ dialeqtikuri
akad. _ akademikosi (mxolod gvarTan) didaqt. _ didaqtikuri
alp. _ al­ pu­ri di pl. _ di p­lo­ ma­
ti­ ur­i
amer. _ amerikeli, amerikisa, amerikuli dog­ mat. _ dog­ ma­ti­ ku­ ri
amierkavk. _ amierkavkasiisa d. p. _ da­
sax­ le­ bu­ li pun­ qti (sa­ xel­ wo­
de­bas­
Tan)
anTropol._ anTropologiisa, anTropologiuri dram. _ dra­ ma­tu­ li
ant. _ an­
ti­ ku­ri dsT _ da­
mo­ u­ki­de­ bel sa­ xel­ mwi­fo­Ta Ta­na­
me­
gob­
ro­ba
ao _ avtonomiuri olqi (saxelwodebasTan) ebr. _ eb­
ra­e­li, eb­ ra­u­li
apr. _ aprili, aprilisa evol. _ evo­lu­ ci­ i­
sa, evo­ lu­ ci­ ur­i
arab. _ arabTa, arabeTisa, arabuli evr. _ ev­
ro­ pe­li, ev­ ro­ pi­sa, ev­
ro­ pu­li
arq. _ arqauli eTn. _ eT­ni­
ku­ ri
ar­qe­
ol. _ ar­ qe­o­lo­ gi­is­a, ar­ qe­ol
­ o­ gi­
u­ri eTnogr. _ eTnografiisa, eTnografiuli
arqit. _ arqiteqtori (gvarTan), arqiteqturisa, ekon. _ eko­no­ mi­ki­sa, eko­ no­mi­ku­ri, eko­no­
mi­
u­ri
arqiteqturuli enaTmecn. _ enaTmecnierebisa, enaTmecnieruli
afx. _ afxa­ zi, afxa­ ze­Ti­ sa, afxa­ zu­ ri enim­ki _ enis, is­ to­ ri­i­sa da ma­ te­ri­a­
lu­ri kul­ turis
aqt. _ aq­
ti­ u­ri in­sti­ tu­ ti
aRm. _ aRmosavleTi (msazRvrelad) erT. _ er­Te­u­li
aSS _ amerikis SeerTebuli Statebi erovn. _ erov­ nu­ li
ax. _ axa­li eq­
sper. _ eq­ spe­ri­ men­ tu­ li
ax­
land. _ ax­ lan­ de­li vert. _ vertikaluri
ax. st. _ axali stiliT (TariRTan) vet. _ ve­
te­ ri­na­ri­ i­sa, ve­
te­ri­ na­
ru­ li
ax. w. _ axali welTaRricxviT (TariRTan) z. d. _ zRvis donidan (cifrobriv monacemebTan)
baT. _ ba­
Tu­ mis zo­ol. _ zo­ o­lo­ gi­i­sa, zo­ o­lo­ gi­ur
­i
balneol. _ balneologiuri zo­o­teq. _ zo­ o­teq­ ni­ki­sa, zo­ o­teq­ni­ku­
ri
berZn. _ berZnuli Tav-re _ Tav­ mjdo­ ma­re
bibl. _ bib­ li­ u­ri Targm. _ Targmani, Targmnili
bibliogr. _ bibliografia, bibliografiuli Teatr. _ Teatrisa, Teatraluri
bizant. _ bizantieli, bizantiisa, bizantiuri Teb. _ Tebervali, Tebervlisa
bi­
ogr. _ bi­ og­ ra­fi­ u­
li Te­ol. _ Te­o­lo­ gi­i­sa, Te­ o­
lo­ gi­u­
ri
b-ka _ bib­li­ oT­ e­
ka Te­or. _ Te­o­ri­ u­li
bo­tan. _ bo­ta­ ni­
ki­sa, bo­ta­ ni­ku­ ri Tsu _ Tbilisis saxelmwifo universiteti
burJ. _ burJuaziuli Turq. _ TurqeTisa, Turquli
g. _ gardaicvala (TariRTan) Txz. _ Txzuleba, TxzulebaTa
gaerT. _ gaerTianebuli ianv. _ ianvari, ianvrisa
ga­
e­ro _ ga­
er­ Ti­a­
ne­bu­li ere­ bis or­ ga­
ni­
za­
cia ide­al. _ ide­ a­
lis­ tu­ ri
gaz. _ gazeTi (saxelwodebasTan) ivl. _ ivlisi, ivlisisa
gamz. _ gamziri ivn. _ ivnisi, ivnisisa
gamomc. _ gamomcemloba imp. _ imperatori (saxelTan)
gamoc. _ gamo­ ce­ma im­
port. _ im­ por­ tu­ li
gan­maT. _ gan­ ma­Ta­
vi­suf­ le­ be­li in­
do­ evr. _ in­
do­ ev­ro­ pu­li
gany-ba _ gan­ yo­fi­le­ ba in­
tens. _ in­ ten­ si­ u­ri
gas. _ ga­
sas­ vle­ li in-ti _ in­
sti­ tu­ ti
gen. _ generali (gvarTan), generaluri iran. _ iraneli, iranisa, iranuli
geogr. _ geografiisa, geografiuli iron. _ iro­ ni­ul­i
geol. _ geologiisa, geologiuri ist. _ is­
to­ ri­ i­
sa, is­ to­ ri­u­li
germ. _ ger­ ma­
ne­li, ger­ ma­ni­is­a, ger­ma­
nu­li ital. _ italieli, italiisa, italiuri
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
361
kavk. _ kav­ ka­si­el
­ i, kav­ ka­si­is­a, kav­
ka­
si­ur
­i na­
to _ Crdi­ lo-at­ lan­ ti­ku­ri xel­ Sek­
ru­ le­bis
kaTol. _ kaTolikuri or­ ga­ niza­ cia
kand. _ kan­di­ da­ti, kan­ di­da­tisa nax. _ na­
xe­va­ ri (I nax., II nax.)
ka­
pit. _ ka­pi­ ta­lu­ ri noemb. _ noemberi, noembrisa
ka­
pi­tal. _ ka­pi­ ta­lis­ tu­ ri observ. _ observatoria
kv. _ kvar­ ta­ li olimp. _ olim­ pi­u­ri
kvadr. _ kvad­ ra­ tu­ li ope­rat. _ ope­ ra­ ti­ u­li
klim. _ kli­ ma­
ti­ sa, kli­ ma­tu­ ri opt. _ op­
ti­ ki­sa, op­ ti­ ku­ri
klin. _ klinikuri, klinikisa op­tim. _ op­ ti­ mis­ tu­ ri
kolx. _ kolxuri org. _ organuli
kom. _ ko­ mi­ku­ ri ori­ gin. _ ori­ gi­ na­
lu­ ri
komp. _ kompozitori osm. _ osmaleTisa, osmaluri
kompartia _ komunisturi partia ofic. _ ofi­ ci­ a­lu­ ri
kompl. _ kom­ pleq­ su­ ri oqt. _ oqtomberi, oqtombrisa
ko­mun. _ ko­ mu­ na­lu­ ri pa­
Tol. _ pa­ To­ lo­ gi­i­sa, pa­
To­ lo­ gi­
u­ri
konserv. _ konservatoria par­lam. _ par­ la­ men­ ti­sa, par­ la­men­
tu­ ri
konst. _ kon­ sti­ tu­ ci­ is­a, kon­ sti­ tu­ci­ur­i patr. _ pat­ ri­ o­tu­ li
ko­op. _ ko­ o­ pe­ra­ci­ is­a, ko­ op­e­ra­ci­
u­li ped. _ pe­
da­ go­ gi­ki­sa, pe­da­go­gi­
u­ri
kosm. _ kos­ mo­ si­sa, kos­ mo­ su­ri pe­
sim. _ pe­ si­mis­ tu­ ri
kp(b) _ komunisturi partia (bolSevikebisa) peterb. _ peterburgi, peterburgisa
kreb. _ kre­ bu­ li plast. _ plas­ ti­ ku­ ri
kult. _ kul­ tu­ ru­li (sa­ zRvrul­ Tan), kulturisa p/mg _ pa­ su­ xis­ mge­ be­
li
kur. _ kurorti (saxelwodebasTan) pol. _ po­
lo­ ne­li, po­ lo­ ne­
Ti­sa, po­lo­nu­ri
kust. _ kus­ ta­ ru­ li po­ligr. _ po­ lig­ ra­ fi­ i­
sa, po­lig­ ra­fi­u­
li
laT. _ laTinuri po­lit. _ po­ li­ ti­ ku­ri
li­ ber. _ li­ be­ra­ lu­ ri po­pul. _ po­ pu­ la­ ru­ li
lingv. _ lin­ gvis­ ti­ ki­sa, lin­ gvis­ ti­ku­ri, praqt. _ praq­ ti­ ku­ li
lingvisturi pri­ vil. _ pri­ vi­ le­ gi­ u­
ri
lit. _ literaturuli, literatura pri­ mit. _ pri­ mi­ ti­ u­li
(bibliografiaSi) progr. _ prog­ re­ su­ li
lit-ra _ li­ te­ ra­tu­ ra (teq­ st­ Si) prov. _ pro­ vin­ ci­ i­
sa, pro­ vin­ci­ul
­i
magn. _ mag­ ni­tu­ ri prosp. _ pros­ peq­ti
maT. _ ma­Te­ ma­ti­ ki­sa, ma­Te­ ma­ti­ku­ri prof. _ pro­ fe­ si­u­li
ma­
nuf. _ ma­nu­ faq­ tu­ ri­ sa, ma­nu­faq­ tu­ru­li Jurn. _ Jurnali (saTaurTan)
ma­
ter. _ ma­te­ ri­ a­
lu­ ri re­gul. _ re­ gu­ la­ ru­ li
ma­
te­ ri­
al. _ ma­
te­ ri­a­
lis­ tu­ ri red. _ redaqtori
maqs. _ maq­si­ ma­lu­ ri, maq­ si­mu­mi rev. _ re­
vo­ lu­ ci­ i­
sa, re­vo­lu­ ci­ur­i
md. _ mdinare (saxelwodebasTan) revkomi _ revoluciuri komiteti
megr. _ me­gru­ li re­konstr. _ re­ kon­ struq­ cia, re­kon­ struq­ ci­
i­sa
med. _ me­di­ ci­ ni­sa relig. _ religiisa, religiuri
me­
trol. _ me­ tro­ lo­ gi­ is­a, me­tro­ lo­ gi­
u­ri reJ. _ reJisori
me­
qan. _ me­ qa­ ni­
ku­ ri resp. _ res­ pub­ li­ ka, res­ pub­li­ ki­
sa, res­
pub­li­ ku­
ri
mecn. _ me­cni­ e­
re­bi­sa, me­ cni­ er­ u­li r-is _ romlis
mT. _ mTa­ va­ ri (Ta­ nam­de­ bo­bas­Tan) r-ic _ ro­me­ lic (mokldeba yve­ la brun­ va­Si)
mi­
Tol. _ mi­ To­ lo­ gi­i­sa, mi­ To­ lo­ gi­
u­ri r-ebic _ romlebic (mokldeba yvela brunvaSi)
min. _ mi­ ni­ ma­
lu­ ri, mi­ ni­mu­mi rvawl. _ rvaw­ li­ an­i
mi­
ner. _ mi­ne­ra­ lu­ ri rkp(b) _ ruseTis komunisturi partia
mis. _ mi­sa­ mar­ Ti (bolSevikebisa)
mist. _ mi­ sti­ ku­ ri r-ni _ ra­
i­o­ ni
mkr-ni _ mikroraioni r-nu­ li _ ra­i­o­ nu­ li
moTxr. _ moTxroba (saTaurTan) ro­ mant. _ ro­ man­ ti­ ku­ li
mo­num. _ mo­ nu­ men­tu­ ri rsdmp _ ruseTis social-demokratiuli muSaTa
mosk. _ moskovi, moskovisa partia
mosw. _ mo­ swav­ le rus. _ ruseTis, ru­ su­ li
moZv. _ mo­ Zve­ le­ bu­li rC. _ rCe­ul­i
msof. _ msof­ lio s. _ saukune (TariRTan)
mus. _ mu­ si­ ka­
lu­ ri sa­
avt. _ saa­
vto­ mo­ bi­lo
musl. _ mus­ li­ ma­nu­ri sa­
art. _ sa­ ar­ ti­ le­ rio
mcx. _ mcxov­ re­bi sabW. _ sa­
bWo­ Ta
mwv. _ mwvervali (saxelwodebasTan) saerTaS. _ saerTaSoriso
nakv. _ na­kve­ Ti saz. _ sazogado, sazogadoebrivi
namdv. _ na­mdvi­ li saz-ba _ sa­
zo­ ga­do­ e­ba (sa­xel­ wo­ de­bas­
Tan)
362 e nci k l o p e d i a

sazRv. _ sa­
zRvao temp-ra _ tem­ pe­ra­tu­ ra
sainJ. _ sainJinro te­rit. _ te­ ri­to­ ria, te­ ri­ to­ri­ u­
li
sa­ist. _ sa­
is­to­ rio term. _ ter­ mi­ni
sakavS. _ sakavSiro teq. _ teq­ ni­ki­sa, teq­ ni­ku­ri
salit. _ saliteraturo teq­ton. _ teq­ to­ ni­ku­ri
sa­marT. _ sa­mar­ Tlis, sa­ mar­Tleb­ ri­vi trad. _ tra­ di­ ci­i­
sa, tra­ di­ci­ul­i
samed. _ samedicino transp. _ tran­ spor­ ti, tran­ spor­ ti­ sa
sa­me­
urn. _ sa­
me­ur­ neo uni­vers. _ uni­ ver­ sa­lu­ ri
samecn. _ samecniero un-ti _ uni­ ver­ si­te­ ti
samecn.-kvl._ samecniero-kvleviTi ucx. _ ucxo­ u­ri
samkurn. _ samkurnalo fak-ti _ fa­ kul­ te­ ti
sa­moq. _ sa­ mo­qa­la­ qo far­ mak. _ far­ ma­ko­ lo­ gi­i­sa, far­ ma­
ko­lo­ gi­
u­ri
samrewv. _ samrewvelo fe­der. _ fe­ de­ra­ ci­i­
sa, fe­ de­ra­ci­u­
li
samS. _ sa­ mSe­neb­ lo feod. _ feodaluri
samx. _ sa­ mxed­ ro fiz. _ fi­ zi­ki­sa, fi­ zi­ku­ ri
samxr. _ sa­ mxre­ Ti (msazRvrelad) fi­zi­ol. _ fi­ zi­o­lo­ gi­i­sa, fi­ zi­o­
lo­ gi­ur­i
sa­nit. _ sa­ ni­ta­ riu­ li fizkult. _ fizkulturis, fizkulturuli
sas. _ sa­ su­li­ er
­o fi­lol. _ fi­ lo­ lo­ gi­i­sa, fi­ lo­ lo­ gi­ur
­i
sas.-sam. _ sa­
sof­ lo-sa­ me­
ur­ neo fi­los. _ fi­ lo­ so­fi­ i­
sa, fi­ lo­ so­fi­ u­
ri
sasw. _ sa­ swav­ lo f-ka _ fabrika
sa­uk. _ sa­ u­ku­ne, sa­ u­
ku­ nis (mxo­ lod Sua sa­uk­u­
ne­
eb-­ fsevd. _ fsevdonimi
Tan) q. _ qalaqi (saxelwodebasTan)
saq. _ saqarTvelos (ssr-Tan) qarT. _ qarTuli
saqarTv. _ saqarTvelosi qarTv. _ qar­ Tve­ li
saq. kp _ saqarTvelos komunisturi partia qv. _ qve­mo
sacxovr. _ sacxovrebeli qim. _ qi­ mi­i­
sa, qi­mi­u­ri
sax. _ sa­ xal­ xo qirurg. _ qirurgiisa, qirurgiuli
sax. _ sa­ xe­lo­ bis q-na _ qar­ xa­na
sa­xelw. _ sa­xel­ wo­ de­ba qrist. _ qris­ ti­ a­
nu­li
saxv. _ sa­ xvi­Ti (sa­ zRvrul­ Tan) qronol. _ qronologiuri
s.-d. _ so­ ci­al-de­ mok­ra­ti­ u­li (par­tia) qse _ qar­ Tu­ li sa­ bWo­ Ta en­ cik­lo­ pe­dia
seqt. _ seq­ tem­ be­ri, seq­tem­ bri­ sa quT. _ qu­ Ta­i­
si, qu­ Ta­ i­
sis
svan. _ sva­ nu­ri yof. _ yo­ fi­li
simf. _ sim­ fo­ ni­
is­a, sim­ fo­ ni­u­ri Sdr. _ Se­a­
da­ re
si­non. _ si­ no­ni­ mi Ses. _ Se­sax­ ve­vi
sis­tem. _ sis­ te­ma­tu­ ri, sis­ te­ mu­ri SnS. _ Se­niS­ vna
skkp _ sabWoTa kavSiris komunisturi partia Sps _ Se­zRu­ du­ li pa­ su­ xis­mgeb­lo­ bis sa­ zo­ga­
do­
e­
ba
somx. _ somxeTisa, somxuri Crd. _ CrdiloeTi (msazRvrelad)
sof. _ sofeli (saxelwodebasTan) ca­ki _ cen­ tra­ lu­ ri aR­ mas­ru­ le­ be­
li ko­ mi­
te­ti
soc. _ so­ ci­a­
lu­ ri centr. _ centraluri
so­ ci­
al. _ so­ci­a­
lis­ tu­ ri ck _ cen­ tra­ lu­ ri ko­ mi­te­ti
sox. _ so­ xu­mis cxr. _ cxrili
spars. _ spar­ su­ li Zv. _ Zve­li
spec. _ spe­ ci­a­
lu­ ri Zv. st. _ Zveli stiliT (TariRTan)
spi _ saqarTvelos politeqnikuri instituti Zv. w. _ Zveli welTaRricxviT (TariRTan)
sport. _ sportuli w. _ weli
ss. _ sa­ u­ku­ne­e­bi, sa­u­ku­ne­eb­is w.-kor. _ wevr-ko­ res­ pon­ den­ti
ssrk _ sabWoTa socialisturi respublikebis wl. _ wli­ u­ri
kavSiri wm. _ wmin­ da
st. _ sta­ tia xelmZRv. _ xel­ mZRva­ ne­
li
stand. _ stan­ dar­ tu­ li xe­lovn. _ xe­ lov­ ne­
bi­sa
statist. _ statistikisa, statistikuri jg. _ jgu­ fi
stu _ sa­ qar­ Tve­ los teq­ ni­ku­ri uni­
ver­
si­
te­ti he­
si _ hid­ ro­ e­leq­ tro­ sad­ gu­ri
sur. _ suraTi hid­ro­ teq. _ hid­ro­ teq­ni­ki­sa, ¸hid­ ro­teq­ ni­ku­
ri
sfsr _ sabWoTa federaciuli socialisturi horiz. _ horizontaluri
respublika
t. _ tomi (wignisa)
tab. _ ta­ bu­la

qalaqis xedi kldisubnidan

Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
363
T b i li s i s g e g m a v a x u S t i b at oniSvilis m ixed v iT . 1 735 .
sqematuri
rukebi
 e nci k l o p e d i a
366

rogor visargebloT sqematur rukebze

datanili obieqtebis saZiebliT

saZiebeli aris sqematur rukebze datanili obieqtebis anbanze

gawyobili CamonaTvali.
sqematuri rukebis gverdebi dayofilia ujredebad. maTi indeqsis
ganmsazRvreli asoebi da cifrebi miwerilia rukis CarCosTan.
saZiebelSi obieqtis gaswvriv aRniSnulia sqematuri rukis gverdis
nomeri, aso da cifri, anu indeqsi im ujredisa, romelSic mdebareobs
obieqti (mag., Tamar abakelias quCa 78 g1). ubnebis, moednebis, baRebis
da sxvaTa mdebareoba mocemulia mxolod rukis gverdebis miTiTebiT
(mag., avWala 1_2,7).
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
367
sqematur rukebze datanili obieqtebis
saZiebeli

a III quCa 97 b1
IV quCa 97 g1, 85 g7
mar aba­
Ta­ ke­li­as qu­Ca 78 g1
abanoTubani 92 VI quCa 97 b1, 85 b7

aba­nos qu­Ca 92 a2 VIII quCa 97 e1, 86 a8

abanos I Sesaxvevi 92 a3 IX quCa 98 b1

abanos II Sesaxvevi 92 a4 X quCa 97 v1, 86 a8

abanos I Cixi 92 a3 XI quCa 98 a2, 86 a7

abanos II Cixi 92 b3 XII quCa 98 b2, 86 a7

abas­Tum­nis qu­Ca 56 g2 XIII quCa 98 b2

XIV quCa 98 b2, 86 b7
dre aba­Se­lis qu­Ca
aleq­san­ 62 e6
I quCis I gasasvleli 97 d3
dre aba­Se­lis Cixi
aleq­san­ 62 d6
I quCis II gasasvleli 97 g2
gi abaS­vi­lis qu­Ca
gi­or­ 99 a7, 86 e5
aba­Sis qu­Ca 58 b5 II quCis I gasasvleli 97 d2
III quCis I gasasvleli 97 g1, 85 g8
irakli abaSiZis gasasvleli 62 a4
III quCis II gasasvleli 97 d1, 85 d8
gri­gol aba­Si­Zis qu­Ca 79 b4
IV quCis I gasasvleli 85 g8
viT aba­Si­Zis qu­Ca
da­ 65 v5
IV quCis II gasasvleli 85 g7
va­sil aba­Si­Zis qu­Ca 78 e2
ae­roporti (saerTaSoriso) 114
li aba­Si­Zis qu­Ca
irak­ 63 d5 _ 61 e4
aeroportis dasaxleba 101 _ 102
ki­ta aba­Si­Zis qu­Ca 66 a3
aeroportis trasa 102 a4, 114 d4
me­med aba­Si­Zis qu­Ca 8 e6
av­Tan­di­lis qu­Ca 90 b1
ha­i­dar aba­Si­Zis qu­Ca 41 g3
avlabari 80 _ 82,
gri­gol abaSiZis Sesaxvevi 79 b5
92 _ 94
gri­gol abaSiZis Cixi 79 b5 80
avlabari M
va­sil abaSiZis I Cixi 78 e2
avlabris gasasvleli 80 g7
va­sil abaSiZis II Cixi 78 e2
avlabris moedani 80
irakli abaSiZis Cixi 62 g4
av­lab­ris qu­Ca 80 a6
xaz ab­du­Se­liS­vi­lis qu­Ca
mal­ 80 a5
avlabris Sesaxvevi 80 g7
xaz ab­du­Se­liS­vi­lis Cixi
mal­ 80 a5
avlabris I Cixi 80 b6
gia abe­sa­Zis qu­Ca 79 g7, 91 g1
avlabris II Cixi 80 g6
gia abesaZis I Cixi 79 g8
avtovagzali (centraluri) 106
gia abesaZis II Cixi 91 g1
avtovagzali `okriba~ 21
so­so ab­zi­a­ni­Zis qu­Ca 100 v3
avWala 1 _ 2, 7
xa­Ca­tur abo­vi­a­nis qu­Ca 91 d1
avWalis sasaflao 2, 7
abo Tbi­le­lis qu­Ca 91 g1
avWalis quCa 1 a1
re­na abJan­da­Zis qu­Ca 79 g3
gi­or­gi aTo­ne­lis qu­Ca 79 d5
zurab abulaZis qu­Ca 97 e1 _ 98 a1
gi­or­gi aTonelis Cixi 79 d4
Tengiz abulaZis qu­Ca 61 v1 _ 62 g2
akeTis quCa 13 a8
abu­se­ris­Ze tbelis I gasasvleli 95 v8
aku­ris qu­Ca 55 a4
abu­se­ris­Ze tbelis II gasasvleli 95 v8
aku­ris I Sesaxvevi 55 g4
abu­se­ris­Ze tbelis qu­Ca 95 v5, 107 v1
aku­ris II Sesaxvevi 55 g4
abu­se­ris­Ze tbelis I Cixi 95 v8
aleq­san­dre ala­daS­vi­lis qu­Ca 80 e5
abu­se­ris­Ze tbelis II Cixi 95 v8
aleq­san­dre ala­daS­vi­lis Sesaxvevi 80 e5
aga­ris qu­Ca 57 v4 _ 58 g3
alaznis gasasvleli 80 b8
el ag­la­Zis qu­Ca
ra­fi­ 43 b6, 21 d8
alaz­nis qu­Ca 80 a7
adigenis quCa 66 e6
alaz­nis Sesaxvevi 80 b8
aerodromis da­sax­le­ba 85 _ 86, 97 _ 98
al­ge­Tis qu­Ca 92 g5
aerodromis da­sax­le­bis:
aleqseevka 101
I quCa 97 d5
vladimer aleq­si-me­sxiS­vi­lis gasasvleli 45 e3
II quCa 97 d2
368 e nci k l o p e d i a

vladimer aleq­si-me­sxiS­vi­lis qu­Ca 45 g3 _ 46 a2 araratis Sesaxvevi 80 b7

aleq­si-me­sxiS­vi­lis di­mit­ri ara­yiS­vi­lis qu­Ca 63 a3 _ 62 e6
vladimer
I Sesaxvevi 45 g3
di­mit­ri arayiSvilis II Cixi 62 v5
aleq­si-me­sxiS­vi­lis ar­bos qu­Ca 19 b1 _ 18 e1
vladimer
II Sesaxvevi 45 d3
ar­bo­Si­kis qu­Ca 93 g4
mit­ri aleq­si­Zis qu­Ca
di­ 86 e4
ar­gve­Tis qu­Ca 45 e8
me­rab aleq­si­Zis qu­Ca 55 b7
ren­ti ar­da­zi­a­nis qu­Ca
lav­ 30 b8 _ 29 v8
al­va­nis qu­Ca 80 a5
qris­ re are­Si­Zis qu­Ca
te­fo­ 63 g3
heidar alievis sanapiro 30 b3, 64 v2
pet­re ar­ve­la­Zis qu­Ca 95 a1, 82 v8
heidar alievis saxelobis skveri 92
ar­Tvi­nis qu­Ca 66 e1 _ 67 d1
ak ali­xa­ni­a­nis qu­Ca
isa­ 92 d1, 80 e8
ar­Tvi­nis I Cixi 67 b1
amaR­le­bis gasasvleli 90 b2
ar­Tvi­nis II Cixi 67 b1
amaR­le­bis qu­Ca 90 e1
ar­ma­zis qu­Ca 80 g7
amaR­le­bis Sesaxvevi 90 d2
ar­ma­zis Sesaxvevi 80 b8
amaR­le­bis I Cixi 90 g2
arsenali 67
amaR­le­bis II Cixi 90 b2
ar­se­na­lis mTis quCa 66 v5 – 67 a6
amaR­le­bis III Cixi 90 b2
ar­se­na­lis xevi 67
bro­la­u­ris qu­Ca
am­ 41 d7
sokrat arSbas quCa 42 b1
pet­re ami­ra­naS­vi­lis qu­Ca 13 g6
ar­Cil me­fis qu­Ca 5 a5 _ 4 d5
va ami­ra­naS­vi­lis qu­Ca
Sal­ 100 e6
guram asa­Ti­a­nis qu­Ca 45 b5
kon­stan­ ne ami­ra­ji­bis qu­Ca
ti­ 83 a8 _ 82 e4
la­do asa­Ti­a­nis qu­Ca 91 d2 – 90 e2
anak­li­is qu­Ca 57 b8
mixeil asa­Ti­a­nis qu­Ca 40 g8
ana­nu­ris qu­Ca 64 g3
guram asa­Ti­a­nis I Sesaxvevi 45 e7
ana­pis 414-e qar­Tu­li
guram asa­Ti­a­nis II Sesaxvevi 45 v8
di­vi­zi­is qu­Ca 13 d3 _ 14 d7
la­do asaTianis I Sesaxvevi 91 g2
elefTer an­dro­ni­kaS­vi­lis gasasvleli 7 b2
la­do asaTianis II Sesaxvevi 90 e2
elefTer an­dro­ni­kaS­vi­lis qu­Ca 7 b2, 1 b1
askanis quCa 91 d2
elefTer andronikaSvilis I Sesaxvevi 7 b1
askanis Sesaxvevi 91 d3
elefTer andronikaSvilis II Sesaxvevi 1 v5 _ 2 a2
askanis I Cixi 91 d2
elefTer andronikaSvilis III Sesaxvevi 1 g2
askanis II Cixi 91 d2
elefTer andronikaSvilis IV Sesaxvevi 1 b1
askanis III Cixi 91 d3
elefTer andronikaSvilis I Cixi 7 g1
askanis IV Cixi 91 d3
elefTer andronikaSvilis II Cixi 1 v4
askeris Sesaxvevi 92 e6
elefTer andronikaSvilis III Cixi 1 v4
pav­le a­slanid­is qu­Ca 55 a4
elefTer andronikaSvilis IV Cixi 1 e3
as­pin­Zis qu­Ca 67 b4
elefTer andronikaSvilis V Cixi 1 e3
as­pin­Zis I qu­Ca 67 g4
elefTer andronikaSvilis VI Cixi 1 d2
as­pin­Zis II qu­Ca 67 g4
elefTer andronikaSvilis VII Cixi 1 d2
aspinZis Sesaxvevi 67 a5
elefTer andronikaSvilis VIII Cixi 1 d2
asu­re­Tis qu­Ca 33 d2
viT an­dRu­la­Zis qu­Ca
da­ 83 b8, 95 g2
as­xis qu­Ca 58 g7
ko­loz an­Te­la­vas qu­Ca
ni­ 80 a2
ate­nis qu­Ca 63 g4
ko­loz anTelavas Sesaxvevi
ni­ 80 a2
ato­cis qu­Ca 58 d7
anTimoz iverielis gasasvleli 79 e7
Te­do­re afa­na­si­e­vis qu­Ca 95 a1
an­
ton ka­Ta­li­ko­sis qu­Ca 79 g8
afxa­ze­Tis qu­Ca 58 a4
an­
ton ka­Ta­li­ko­sis Cixi 79 g8
afxazeTis I Sesaxvevi 57 e5
ana an­to­nov­ska­i­as qu­Ca 40 b7, 52 b2
afxazeTis II Sesaxvevi 58 a4
iuri anuas quCa 30 b7
afxazeTis III Sesaxvevi 58 a4
ve­ri­ko an­ja­fa­ri­Zis qu­Ca 64 g2
konstantine afxazis quCa 79 b8, 91 v2
zurab anjafariZis quCa 94 d4
konstantine afxazis I Cixi 79 b8
Sio arag­vis­pi­re­lis qu­Ca 66 e5
konstantine afxazis II Cixi 91 e1
Sio aragvispirelis Sesaxvevi 66 e5
konstantine afxazis III Cixi 91 e2
Sio aragvispirelis Cixi 66 e4
aRdgomis moedani 79
ara­le­Tis qu­Ca 18 e7
awyu­ris qu­Ca 93 v2 – 94 v3
ara­ra­tis qu­Ca 80 a7
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
369
awyuris Sesaxvevi 94 v3 ba­ku­ri­a­nis qu­Ca 54 b6
aWa­ris qu­Ca 57 v3 – 58 a3 bakurcixis qu­Ca 54 b5
axa­l­ar­se­na­lis I qu­Ca 67 a6 baladanis qu­Ca 108 g5
axa­l­ar­se­na­lis II qu­Ca 67 a6
me­li­ton
axa­l­ar­se­na­lis Cixi 67 b6 da an­dria ba­lan­Ci­va­Ze­e­bis qu­Ca 55 a5 – 53 e6
axal­da­bis qu­Ca 22 v1, 18 g8
jorj balanCinis quCa 12 v1
axaldabis Sesaxvevi 18 e8
bam­bis ri­gi (q.) 91 e1
axaldabis Cixi 22 v1, 18 e8
banakis dasaxleba 82
axali kukia 57 _ 58, 66
ba­na­kis da­sax­
le­bis:
axalubnis quCa 80 e2, 67 e8
I quCa 82 e8
axal­qa­la­qis qu­Ca 44 e3
II quCa 82 e8
axal­ci­xis qu­Ca 66 g2
III quCa 82 d7
ele­ne ax­vle­di­a­nis aR­mar­Ti 79 v4 – 80 a5
I Sesaxvevi 82 e8
gi ax­vle­di­a­nis qu­Ca
gi­or­ 65 b7, 64 v5
vaJa ba­ne­TiS­vi­lis qu­Ca 100 v5
ele­ne ax­vle­di­a­nis qu­Ca 79 v4 – 80 g4
ni­ko­
loz ba­ra­TaS­vi­lis aR­mar­Ti 79 v4 – 80 b8
ele­ne axvledianis Sesaxvevi 80 a4
ni­ko­
loz ba­ra­TaS­vi­lis mo­e­da­ni 79
ele­ne axvledianis II Cixi 80 b4
ni­ko­
loz ba­ra­TaSvilis qu­Ca (gldani) 3 d8
ele­ne axvledianis xevi 79 v3 – 80 b2
ni­ko­
loz ba­ra­TaS­vi­lis qu­Ca (kala) 79 g5
aleqsandre axmetelis gasasvleli 17 v1
ni­ko­
loz ba­ra­TaSvilis xidi 79
axmetelis Teatri M 8 ba­ra­le­Tis qu­Ca 2 d7
aleqsandre ax­me­te­lis qu­Ca 18 b1 – 17 a1 baraleTis Sesaxvevi 2 d7
ax­me­tis qu­Ca 93 b1 baraleTis Cixi 2 d7
axmetis Cixi 93 b1 aleq­san­dre ba­ra­mi­Zis qu­Ca 13 g6
beg­lar axos­pi­re­lis gasasvleli 91 g1 ba­ri­sa­xos qu­Ca 1 d2
beg­lar axos­pi­re­lis qu­Ca 91 g1 ba­ri­sa­xos Sesaxvevi 1 d1
beg­lar axospirelis I Cixi 91 g1 barisaxos Cixi 1 d1
beg­lar axospirelis II Cixi 91 g1 va­sil bar­no­vis qu­Ca 65 a8 – 63 e5
beg­lar axospirelis III Cixi 91 g1 va­sil barnovis I Cixi 65 a8 – 64 v8
ax­ta­lis gasasvleli 33 e6 va­sil barnovis II Cixi 64 b6
ax­ta­lis qu­Ca 33 e8 va­sil barnovis III Cixi 64 a5 _ 63 v6
axu­Tis qu­Ca 67 d4 ba­qos qu­Ca 56 b5
mi­rza fa­Ta­li axun­do­vis qu­Ca 92 a3 aka­ki baq­ra­Zis qu­Ca 30 b2, 21 v2
mi­rza fa­Ta­li axun­do­vis Sesaxvevi 92 b3 da­viT baq­ra­Zis qu­Ca 30 v6 – 31 d5
aja­me­Tis qu­Ca 66 d5 di­mit­ri baq­ra­Zis qu­Ca 64 e6
kote baq­ra­Zis qu­Ca 83 b8, 95 g2
b di­mit­ri baqraZis Sesaxvevi 64 e6
ger­cel ba­a­zo­vis qu­Ca 92 b4 kote baqraZis Sesaxvevi 95 b1

daviT ba­a­zo­vis quCa 91 e2 di­mit­ri baqraZis Cixi 64 e6

bagebi 49, 59 _ 60 baR­da­Tis qu­Ca 106 d1

ba­gi­ne­Tis qu­Ca 23 b8 baRis quCa 30 g2, 21 g8

baR­na­ris qu­Ca 2 a8
va­xuS­ti bag­ra­
ti­o­nis qu­Ca 43 b6 – 44 b3
naTia baSaleiSvilis quCa 64 b8, 77 a2
irakli bag­ra­
ti­o­nis qu­Ca 42 a7 – 41 e7
ba­Ca­nas qu­Ca 80 b6
pet­re bag­ra­
ti­o­nis qu­Ca 67 a3
baCanas Cixi 80 b6
pet­re bag­ra­
ti­o­nis Cixi 67 g3
baxvis Sesaxvevi 80 a4
pet­re bag­ra­
ti­o­nis I Cixi 67 g3
bax­ma­ros qu­Ca 33 g8 – 34 a8
pet­re bag­ra­
ti­o­nis II Cixi 67 g3
baxmaros Sesaxvevi 33 d8
pet­re bag­ra­
ti­o­nis III Cixi 67 e3
bax­tri­o­nis qu­Ca 54 b3 – 53 b4
va­xuS­ti bag­ra­
ti­o­nis xidi 43
er­mi­le be­di­as qu­Ca 37 g7
bag­rat III-is qu­Ca 5 a7 _ 4 b6
be­Ta­ni­is qu­Ca 81 a5
ba­di­a­u­ris qu­Ca 93 a1, 81 b8
beT­le­mis aR­mar­Ti 91 g2
badiauris Sesaxvevi 93 a1
beT­le­mis qu­Ca 91 d2
ba­za­le­Tis qu­Ca 63 g4 beTlemis Cixi 91 d3
ba­Tu­mis qu­Ca 44 g5 – 43 e7 aka­ki be­li­aS­vi­lis qu­Ca 21 v2, 12 d1
baTumis Sesaxvevi 44 a6 be­sa­ri­
on be­lin­skis qu­Ca 64 e7, 77 g2
baTumis Cixi 43 v6 an­dria benaSvilis gasasvleli 66 e1

24. q e
370 e nci k l o p e d i a

an­
dria benaSvilis quCa 66 g2 lu­
ar­sab bocvaZis quCa 64 d3
WiWiko bendelianis gora (q.) 33 b3 an­gia boWoriSvilis quCa 8 g7
za­
za bendelianis quCa 55 a7 vaxtang boWoriSvilis quCa 55 g3, 43 a7
Wi­Wi­ko bendelianis quCa 32 a2 – 33 b3 vaxtang boWoriSvilis I Sesaxvevi 55 g3
Wi­Wi­ko bendelianis Sesaxvevi 32 b2 vaxtang boWoriSvilis II Sesaxvevi 55 b3
Wi­Wi­ko bendelianis I Cixi 32 b2 vaxtang boWoriSvilis III Sesaxvevi 55 b2
Wi­Wi­ko bendelianis II Cixi 33 b3 vaxtang boWoriSvilis IV Sesaxvevi 55 b2
eka beJaniS­vi­lis I gasasvleli 23 d6 boWormis quCa 93 g4 – 94 a5
eka beJaniS­vi­lis II gasasvleli 23 v5 – 24 a5 nodar boxuas quCa 12 e3
eka beJaniS­vi­lis qu­Ca 22 d7 – 24 g4 bJoli­e­Tis qu­Ca 18 e8
eka beJaniSvilis Sesaxvevi 23 e6 brolosnis quCa 54 d1, 42 g8
eka beJaniSvilis Cixi 23 v5 ma­ri bro­ses qu­Ca 65 e8, 79 a1
ber­bu­kis qu­Ca 55 a5 ma­ri broses Cixi 78 v1, 65 v8
gi­or­
gi be­
ri­aS­vi­lis qu­Ca 99 a5 Ten­giz bu­a­Ci­Zis qu­Ca 39 g8
da­
viT be­
ri­aS­vi­lis qu­Ca 67 b4 sa­mu­el bu­a­Ci­Zis quCa 13 b8
da­
viT beriaSvilis I Cixi 67 b4 bugeulis quCa 34 b7
da­
viT beriaSvilis II Cixi 67 b3 bu­da­peS­tis qu­Ca 41 g4 – 40 v2
ivane beritaSvilis quCa 40 v2, 28 g8 bulaCauris quCa 42 g6
vu­kol be­
ri­Zis qu­Ca 78 e7 burebis Sesaxvevi 80 b3
berZenTa dasaxleba 92 _ 93 be­sik burkiaSvilis quCa 63 g6
ni­
ko­loz ber­Ze­niS­vi­lis qu­Ca 62 b2 mi­xe­il bur­Zglas qu­Ca 53 v1 – 52 v1
berZnis qu­Ca 92 v6 – 93 b8 jorj buSis qu­Ca 81 v8, 95 a2
berZnis Sesaxvevi 93 a7 _ 92 v7 mi­xe­il buxaiZis quCa 66 e7, 80 g2
berZnis Cixi 93 b8 mi­xe­il buxaiZis I Sesaxvevi 66 v8, 80 a2
besikis gasasvleli 78 g4 mi­xe­il buxaiZis II Sesaxvevi 66 v8, 79 v1
besikis moedani 78
besikis quCa (mTawminda) 78 e3 g
besikis quCa (oqroyana) 88 v3 – 89 a2 gi­or­gi gabaSvilis moedani 39

qa da beS­qen opiz­re­bis qu­Ca

be­ 92 v5 gi­or­gi gabaSvilis quCa 39 v8

beqas quCa 41 v7 eka­te­ri­ne gabaSvilis quCa 65 a8, 78 a1

beRleTis quCa 80 e3, 68 b8 vladimer gabaSvilis quCa 53 a8

bzifis quCa 81 a5 viqtor gabeskirias moedani 80

bzifis Sesaxvevi 81 b5 tor gabeski­rias quCa

viq­ 80 b3

biWvinTis quCa 1 e3 tor gabeskirias Cixi

viq­ 80 b3

biWvinTis Sesaxvevi 1 e4 gabriel episkoposis quCa 80 a6

biWvinTis I Cixi 1 e4 ri gagarinis quCa

iu­ 42 a3, 30 b2

biWvinTis II Cixi 1 e5 gagris quCa 2 g6

biWvinTis III Cixi 1 e4 galavnis quCa 80 v1 – 81 g4

biWvinTis IV Cixi 1 d4 galaktionis xidi 65

bneli Cixi 91 v2 galis quCa 64 a6 _ 63 v8

bneli xidi 57 b5 galis Cixi 64 a7 _ 63 v7

bogvis quCa 19 b6 da­viT ga­mre­ke­lis qu­Ca 54 b2, 42 a7

bodavis I quCa 67 g4 irak­li ga­mre­ke­lis qu­Ca 39 g5 – 38 v6

bodavis II quCa 67 d4 da­viT ga­mre­ke­lis Sesaxvevi 54 b1

bodbis quCa 93 g4 stan­ti­ne gamsaxurdias gamziri

kon­ 55 b8, 42 v8

bolnisis quCa 107 b4 zviad gamsaxurdias sanapiro 65 a2, 93 b7

bolnisis Cixi 107 b3 konstantine gamsaxurdias saxelobis skveri 63

bolo aRmarTi 90 a2 irak­li gamyreliZis quCa 41 d3

zaur bolqvaZis quCa 54 e4 pet­re ga­myre­li­Zis qu­Ca 13 g7

borbalos quCa 78 b2 Ta gamcemliZis quCa

So­ 79 v2 _ 80 a1

aleq­san­
dre borodinis quCa 92 e1, 80 e8 Ta gamcemliZis Sesaxvevi
So­ 80 a2 – 79 v1

borjomis quCa 56 a4 ganTiadis quCa 81 a4

botanikuri baRi 90 _ 92 gardabnis gzatkecili 111 b7, 117 v3

botanikuri quCa 92 a2 gareTubani 78 _ 79

botanikuri Cixi 92 a4 garekaxeTis quCa 94 g4

ze­in
­ab bocvaZis quCa 77 v1, 64 v8 mariam gariyulis quCa 13 g7
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
371
va gafrindaulis quCa
zez­ 43 d4 le­van go­Tu­as qu­Ca 42 e7, 30 g8
na gafrindaSvilis quCa
no­ 21 v3, 18 g2 le­van go­Tu­as Sesaxvevi 42 d4
xe­il ga­xo­ki­Zis qu­Ca
mi­ 99 g6, 74 a7 iva­ne go­ki­e­lis qu­Ca 100 v4
xe­il ga­xo­ki­Zis I Sesaxvevi
mi­ 99 g6 go­ma­re­Tis qu­Ca 33 g8 – 34 b8
xe­il ga­xo­ki­Zis II Sesaxvevi
mi­ 99 g5 gomareTis Sesaxvevi 33 g8
xe­il ga­xo­ki­Zis III Sesaxvevi
mi­ 99 b3 gom­bo­ris qu­Ca 45 a3, 33 g8
ge­gu­Tis qu­Ca 33 b3 go­mis qu­Ca 91 d3
gi ge­de­va­niS­vi­lis qu­Ca
gi­or­ 67 e8 gomis I Sesaxvevi 91 e3
gi ge­de­va­niS­vi­lis Cixi
gi­or­ 67 e8 gomis II Sesaxvevi 91 e3
ge­za­Tis qu­Ca 82 v4 ham­let go­naS­vi­lis qu­Ca 80 g7
ge­la­Tis qu­Ca 80 b6 gor­dis qu­Ca 34 e5 – 35 d6
gelaTis I Cixi 80 b7 go­ris qu­Ca 44 a7
gelaTis II Cixi 80 a7 goris Sesaxvevi 44 a6
Sal ge­lo­va­nis gamziri
mar­ 30 b2, 17 a4 maq­sim gor­kis qu­Ca 66 e8
ar­Cil ge­lo­va­nis qu­Ca 38 d8 maq­sim gorkis Sesaxvevi 66 e7
rza ge­lo­va­nis qu­Ca
mi­ 41 e3, 29 e8 maq­sim gorkis I Cixi 66 e7
ger­ge­tis qu­Ca 78 d8, 90 d2 maq­sim gorkis II Cixi 66 e6
gvazauris I gasasvleli 22 v1, 19 b8, 23 b2 goq­Cis quCa 79 d5
gvazauris II gasasvleli 23 g1, 19 g7 loz go­ci­ri­Zis qu­Ca
ni­ko­ 66 d5
gvazauris quCa 22 v2 – 24 a1 vaso goZiaSvilis saxelobis baRi 40
gvazauris I Sesaxvevi 18 v8 – 19 b7 va­so go­Zi­aS­vi­lis qu­Ca 21 a1, 16 a4
gvazauris II Sesaxvevi 19 b6 vaso go­Zi­aS­vi­lis I Sesaxvevi 16 v5, 21 a3
gvazauris I Cixi 23 b1 va­so go­Zi­aS­vi­lis III Sesaxvevi 16 e5
gvazauris II Cixi 23 b1 vaso go­Zi­aS­vi­lis I Cixi 16 v5
gvazauris III Cixi 23 g1, 19 g8 va­so go­Zi­aS­vi­lis II Cixi 21 a2, 16 v5
gvazaurisxevis quCa 23 b2 vaso go­Zi­aS­vi­lis III Cixi 21 a2
raJden gve­ta­Zis qu­Ca 43 d2 va­so go­Zi­aS­vi­lis IV Cixi 21 a3
viT gi­viS­
da­ vi­lis qu­Ca 58 b5 te­ren­ti gra­ne­lis qu­Ca 66 g3
giorgi brwyinvalis qu­Ca 5 e8 te­ren­ti granelis Sesaxvevi 66 e3
gi­or­gi Wyondidelis qu­Ca 32 g6, 22 e4 te­ren­ti granelis Cixi 66 d3
gldani 3, 7 – 9 gremis Sesaxvevi 80 b3
gldani (sof.) 3 gremis I Cixi 80 b3
gldanis quCa 8 g1, 3 g6 gremis II Cixi 80 b3
gldanisxevi 3 aleq­san­dre gri­bo­e­do­vis qu­Ca 78 e3, 65 b8
gldanisxevi (md.) 3, 6 aleq­san­dre griboedovis Sesaxvevi 78 g1
gldanisxevis quCa 3 a8 grigol xanZTelis quCa (avWala) 1 d2
mixeil glinkas qu­Ca 19 e3, 13 g8 grigol xanZTelis quCa (kala) 79 d8, 91 d1
herman gmaineris qu­Ca 25 b6 grigol xanZTelis I Cixi 91 d1
gmir­Ta mo­e­da­ni 55, 64 grigol xanZTelis II Cixi 79 d8
gmir kursantTa quCa 8 a4 io­seb gri­SaS­vi­lis qu­Ca 92 a3 – 93 a6
aleqsi gobroniZis qu­Ca 8 b8, 15 b4 groz­nos quCa 57 g6
go­ga­Se­nis qu­Ca 18 e7 groznos Sesaxvevi 57 d7
go­ga­Se­nis Sesaxvevi 18 e7 pet­re gru­zin­skis qu­Ca 32 v3
kob gogebaSvilis I gasasvleli
ia­ 64 d8, 77 b2 pet­re gruzinskis Sesaxvevi 32 v1 – 33 b3
kob gogebaSvilis II gasasvleli
ia­ 64 g8, 77 b1 gu­da­may­ris qu­Ca 13 b8, 20 b2
kob gogebaSvilis quCa
ia­ 77 e1, 64 a7 gudamayris Sesaxvevi 13 g8
kob gogebaSvilis I Sesaxvevi
ia­ 77 d1 gudarexis gasasvleli 96 a8
kob gogebaSvilis I Cixi
ia­ 77 b1 gu­da­re­xis qu­Ca 96 a6, 108 a2
kob gogebaSvilis II Cixi
ia­ 77 b1 gudarexis Sesaxvevi 96 a8, 108 a1
kob gogebaSvilis III Cixi
ia­ 64 b8 gudarexis I Cixi 96 a6
mose gogiberiZis qu­Ca (diRomi) 17 d3 gudarexis II Cixi 108 a1
se go­gi­be­ri­Zis qu­Ca (kukia)
mo­ 66 d8
gudarexis III Cixi 108 a1
viq­tor gog­li­Zis qu­Ca 64 d3
gudarexis IV Cixi 108 a1
aleqsi go­go­la­u­ris qu­Ca 31 g7
gu­da­u­Tis qu­Ca 30 e4
ko­loz go­go­lis qu­Ca
ni­ 57 a5 – 56 v3
gu­da­u­ris qu­Ca 64 g6
le­van go­Tu­as gasasvleli 42 g3
372 e nci k l o p e d i a

gudauris Cixi 64 g6 ra­maz da­vi­TaS­vi­lis II gasasvleli 67 g2

la­do gu­di­aS­vi­lis mo­e­da­ni 91 ra­maz da­vi­TaS­vi­lis III gasasvleli 67 e2
la­do gu­di­aS­vi­lis qu­Ca 79 b6 ra­maz da­vi­TaS­vi­lis qu­Ca 66 v3 – 67 v2
la­do gudiaSvilis Sesaxvevi 79 b5 da­viT ga­re­je­lis qu­Ca 19 v3, 13 d8
guT­nis quCa 92 v2 – 93 e2 daisis gasasvleli 23 g2
guTnis I Sesaxvevi 93 d2 daisis quCa 23 d6
guTnis II Sesaxvevi 93 d1 daisis I Sesaxvevi 23 g3
guTnis I Cixi 93 a2 daisis II Sesaxvevi 23 g3
guTnis II Cixi 93 a2 dampalos dasaxleba 99
dimitri gulias moedani 105 dampalos (navTluRis) sasaflao 86, 99

mit­ri gu­li­as qu­Ca

di­ 105 v4 – 106 g4 vitali daraselias qu­Ca 42 a2
dimitri gulias xidi 106 darialis quCa 61 v2
va­sil gu­li­saS­vi­lis qu­Ca 3 d7 da­
rkve­Tis qu­Ca 33 g3
gulrifSis quCa 45 b4 daxuruli daRmarTi 91 e1
gulrifSis Sesaxvevi 45 g3 de dge­bu­a­Zis qu­Ca
or­ 65 b1
gia gu­lu­as qu­Ca 93 d8, 105 v4 dedaenis baRi 79
gu­ma­Tis qu­Ca 67 g4 dedofliswyaros quCa 93 a1, 81 a7
gumaTis Sesaxvevi 67 e4 dedofliswyaros I Se­saxvevi 81 a7
gu­maT­he­sis qu­Ca 112 d6 dedofliswyaros II Se­saxvevi 81 a7
gum­bris qu­Ca 80 g3 dekabristebis gasasvleli 92 v5
gum­bris Sesaxvevi 80 d3 dekabristebis moedani 92
gum­bris I Cixi 80 d3 delisi 36 _ 40, 48 _ 51
gum­bris II Cixi 80 d3 delisi M 39
an gu­ni­as I gasasvleli
va­le­ri­ 77 g1 delisis moedani 39
an gunias II gasasvleli
va­le­ri­ 77 g1 delisis quCa 40 g6
an gu­ni­as qu­Ca
va­le­ri­ 77 e1 delisis I quCa 40 a5 – 39 v4
an gunias Sesaxvevi
va­le­ri­ 77 d1 delisis II quCa 39 v5 – 40 a4
13 delisis III quCa 39 v5 – 40 a3
gu­ra­miS­vi­li M
delisis III Sesaxvevi 39 v5
viT gu­ra­miS­vi­lis gamziri
da­ 23 a4, 13 d3
delisis I Cixi 40 g4
viT gu­ra­miS­vi­lis Cixi
da­ 13 b7
delisis II Cixi 40 b5
gi gur­ge­ni­Zis qu­Ca
gi­or­ 57 b1
delisis III Cixi 40 a4
gi gurgeniZis Sesaxvevi
gi­or­ 57 b2
demetre Tavdadebulis quCa 5 v5
la gur­gu­li­as qu­Ca
ino­ 64 g7
de­pos qu­Ca 32 b7
mia gu­ri­e­lis qu­Ca
ma­ 39 d5
depos Sesaxvevi 32 d6
gu­ri­is qu­Ca 65 a8
ra­fi­el dva­
lis quCa 72 e8 – 73 a5
gur­ja­a­nis qu­Ca 80 d6
dvi­ris qu­Ca 18 e7
gurjaanis Sesaxvevi 80 e8
did­go­ris qu­Ca (vaSlijvari) 17 a6 _ 16 a1
gurjaanis Cixi 80 d7
did­go­ris qu­Ca (navTluRi) 108 a4
gu­ja­re­Tis I qu­Ca 81 v8, 94 e1
didgoris I Cixi 108 a3
gu­ja­re­Tis II quCa 81 v6 – 82 g8
didgoris II Cixi 108 a2
didi diRomi 5 _ 4, 11 _ 10
d
didi xeivnis quCa 105 e2 – 106 g4
`d~ quCa 98 g2 di­di ji­xa­i­Sis gasasvleli 32 v4
da­ba­xa­nis qu­Ca 92 a3 di­di ji­xa­i­Sis qu­Ca 32 v5, 23 e7
Sal­va da­di­a­nis qu­Ca 79 b8, 91 b2 di­di ji­xa­i­Sis I Sesaxvevi 32 e2
ne da­di­a­nis qu­Ca
cot­ 57 g6, 23 a4 di­di ji­xa­i­Sis II Sesaxvevi 32 e1, 23 v8
ne da­di­a­nis I Sesaxvevi
cot­ 44 v7 di­di ji­xa­i­Sis I Cixi 32 v5
ne da­di­a­nis II Sesaxvevi
cot­ 44 v7 di­di ji­xa­i­Sis II Cixi 23 e7
Teofane daviTaias quCa 84 a2, 70 a4 didube 21 _ 22, 30 _ 31,
da­viT aR­ma­Se­neb­lis gamziri 66 g8, 55 v3 42 _ 44, 55 _ 56
da­viT aR­ma­Se­neb­lis Cixi 66 g8 didube M 22
da­vi­
T aRmaSeneblis xeivani di­du­bis dasaxlebis qu­Ca 22 b5
17 a4, 1 a3
di­du­bis eklesia 43
leo da­vi­TaS­vi­lis qu­Ca 101 v6
didubis panTeoni 43
maz da­vi­TaS­vi­lis I gasasvleli
ra­ 67 a3
di­du­bis II Sesaxvevi 43 g1, 31 b8
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
373
di­du­bis III Sesaxvevi 31 b8 di­on ev­doS­vi­lis qu­Ca
iro­ 44 b2 – 43 d4
di­du­bis V Sesaxvevi 31 b8 evropis moedani 92
didxevis daRmarTi 79 e1 ia eka­la­Zis qu­Ca 65 a7
dirsiWala 106 _ 108 el­da­ris qu­Ca 98 a6
dir­si­Wa­lis qu­Ca 107 g4 31
eleqtrodepo M
ndr di­u­mas qu­Ca
aleq­sa­ 79 g7 elia 67 _ 68,
ndr di­u­mas I Cixi
aleq­sa­ 80 _ 81
79 g7
fridrix engelsis quCa 75 d8
ndr di­u­mas II Cixi
aleq­sa­ 79 g7
en­gur­he­sis qu­Ca 112 d6
diRmis sasaflao 16
nugzar endelaZis moedani 60
diRmiswyali (md.) 10, 21
enislis quCa 45 v2
di­Rom­ba­ris qu­Ca 66 v2 – 67 a2
abel enu­qi­Zis qu­Ca 99 e8, 112 b1
di­Rom­ba­ris Sesaxvevi 66 v2
erev­nis qu­Ca 80 g5
diRomi 12, 17 _ 18, 21 _ 22
erek­le II-is mo­e­da­ni 79
diRomi-7 6
erek­le II-is quCa 79 e7
diRomi-8 1
erek­le II-is Sesaxvevi 79 e8
diRomi-9 1
erek­le II-is I Cixi 79 e8
dma­ni­sis qu­Ca 80 d6
erek­le II-is II Cixi 79 e8
dma­ni­sis Sesaxvevi 80 e6
ko­loz dob­ro­li­u­bo­vis qu­Ca
ni­ gi­or­gi eris­Ta­vis qu­Ca 66 g1
45 e2
stan­ti­ne eris­Ta­
kon­ vis quCa 80 d6
lo­mon do­daS­vi­lis mo­e­da­ni
so­ 106
ra­fi­el eris­Ta­vis qu­Ca 63 e4
lo­mon do­daS­vi­lis qu­Ca
so­ 106 e2 – 107 v3
so­
lo­mon do­daS­vi­lis I Cixi stan­ti­ne erisTavis Sesaxvevi
kon­ 80 e5
107 d3
so­
lo­mon do­daS­vi­lis II Cixi stan­ti­ne erisTavis Cixi
kon­ 80 d6
107 d3
do­e­sis qu­Ca anas­ta­sia eris­Tav-xoS­ta­ri­as qu­Ca 77 v1, 64 g7
93 v1 – 94 v2
dolabauri anas­ta­sia eris­Tav-xoS­ta­ri­as Cixi 64 v8
93 _ 94
erovnuli stadioni 56
do­la­ba­u­ris gasasvleli 94 a5 – 93 v5
er­wos qu­Ca 19 a3 – 18 e3
do­la­ba­u­ris mo­e­da­ni 93
ser­gei ese­ni­nis qu­Ca 100 e5
dolabauris I qu­Ca 94 a5 – 93 v5
sa­ndro eu­lis quCa 37 g8, 49 g3
dolabauris II qu­Ca 94 b5
ef­rem mci­ris quCa 93 a6 – 92 v6
dolabauris III qu­Ca 94 b4
eqi­mis gasasvleli 94 v6, 106 v2
dolabauris I Cixi 94 a6
eqi­mis qu­Ca 107 g4
dolabauris II Cixi 94 b6
eqimis Sesaxvevi 106 v2
dolabauris III Cixi 93 v5
dolabauris xevi efrem eSbas quCa 84 e7
94 d8
dolabauris I xevi 93 e6
v
dolabauris II xevi 94 g6
dolabauris III xevi vag­zlis mo­e­da­ni 56
94 g5
vag­zlis mo­e­da­ni M 56
gi do­li­Zis qu­Ca
gi­or­ 57 b7
vag­zlis quCa 117 a5
viq­tor do­li­Zis quCa 54 v5 – 53 d7
va­zi­a­nis qu­Ca 18 e7
simon do­li­Zis quCa 59 e3
vazisubani 69 _ 71, 83 _ 84
xaTuna donduas quCa 57 d6
va­zi­sub­nis dasaxleba 84
doqis Sesaxvevi 79 v1 _ 80 a1
va­zi­sub­nis qu­Ca 41 d1 – 40 v3
dar dum­ba­Zis gamziri
no­ 14 e2 – 15 b1
vake 51 _ 54, 60 _ 63
zaal dum­ba­Zis quCa 90 d1, 78 g6
io­na va­ke­lis qu­Ca 41 b4
ser­gi dur­mi­Si­Zis qu­Ca 95 b3, 83 e8
vakis parki 60 _ 61
durnukis Sesaxvevi 92 g5
vakis sasaflao 60
du­tu me­gre­lis qu­Ca 80 b8
va­nis qu­Ca 31 g7
du­Se­Tis qu­Ca 80 b7
vaJa-fSa­ve­la M 38

vaJa-fSa­ve­las gamziri 42 a6, 49 g1

e
vaJa-fSa­ve­las quCa (varkeTilis
ebraelTa sasaflao 96, 108; 104 74 e6
dasaxleba)
edi­sis qu­Ca 18 e7
vaJa-fSa­ve­las quCa (oqroyana) 88 e4
374 e nci k l o p e d i a

vaJa-fSa­ve­las II Sesaxvevi 39 e7 ver­cxlis II Cixi 79 g6

vaJa-fSa­ve­las III Sesaxvevi 39 b8 ver­cxlis III Cixi 79 g6
vaJa-fSa­ve­las IV Sesaxvevi 39 a8 ver­cxlis IV Cixi 79 g6
vaJa-fSa­ve­las Cixi 40 a7 emil ver­har­nis qu­Ca 66 e4
va­ra­zis­xe­vis qu­Ca 64 g1 emil ver­har­nis Sesaxvevi 66 v4
vardebis baRi 65 _ 66 emil ver­har­nis I Cixi 66 v4
vardebis revoluciis moedani 65 emil ver­har­nis II Cixi 66 v4
vardebis revoluciis parki 8 ria ve­Sa­pu­ris gasasvleli
za­qa­ 57 b3
var­de­va­nis qu­Ca 1 v3 – 2 a1 ria ve­Sa­pu­ris qu­Ca
za­qa­ 57 a3
var­de­va­nis Cixi 2 a1 ria veSapuris Sesaxvevi
za­qa­ 57 b3
vardis moedani 80 ria veSapuris Cixi
za­qa­ 57 b3
vardisubani 64 ve­Za­Txe­vis qu­Ca 66 e5
var­di­sub­nis qu­Ca 19 a2 – 18 e1 ve­Za­Txe­vis Sesaxvevi 66 e6
li­te var­Ta­ga­vas quCa
i po­ 8 b4 ve­Zi­nis I gasasvleli 78 g4
li­te var­Ta­ga­vas I Sesaxvevi
i po­ 8 b4 ve­Zi­nis II gasasvleli 78 g4
varkeTili 72 _ 74, 85 _ 86, ve­Zi­nis III gasasvleli 78 g4
97 _ 99
ve­Zi­nis IV gasasvleli 78 b4
varkeTili M 97
ve­Zi­nis qu­Ca 78 g4
varkeTili-3 72 _ 74, 85 _ 86, 99
veZisi 29 _ 30, 40 _ 42
varkeTilis dasaxleba 74
simon vir­sa­la­Zis qu­Ca 79 b2
varkeTilis zemo plato 85 – 86
di­mer vo­ro­ni­nis qu­Ca
vla­ 44 b7
var­ci­xis qu­Ca 66 b8
ki va­sa­Zis quCa
aka­ 7 v6 – 8 b7 z
vaSlijvari 16, 21
za­ar­bri­u­ke­nis mo­e­da­ni 66, 79
vaSlijvrisken mimavali gza 28, 16
ak zav­ri­e­vis qu­Ca
ki­ri­ 83 v6 – 84 a5
vaS­lo­v­nis qu­Ca 64 v6 – 65 a6
zaza fanaskertel-ciciSvilis
to vaC­na­Zis qu­Ca
na­ 79 b5 quCa (varkeTili) 98 g1, 86 v8
vax­ta­ng gor­gas­lis moedani 91 zaza fanasker­
tel-ciciS­vilis
quCa (saburTalo) 53 b5 – 54 b4
vax­ta­ng gor­gas­lis quCa 91 v2, 107 d8
giorgi za­zi­aS­vi­lis qu­Ca 57 b5
vax­ta­ng gor­gas­lis Sesaxvevi 105 e4
giorgi za­zi­aS­vi­lis II Sesaxvevi 57 d6
vax­ta­ng gor­gas­lis I Sesaxvevi 91 v2
giorgi za­zi­aS­vi­lis III Sesa­xvevi 57 d6
vax­ta­ng gor­gas­lis II Sesaxvevi 92 d3
mon zal­das­ta­niS­vi­lis gasasvleli
so­lo­ 78 a1 _ 77 v1
vax­ta­ng gor­gas­lis III Sesaxvevi 92 d3
mon zal­das­ta­niS­vi­lis qu­Ca
so­lo­ 65 a8, 78 a2
vax­ta­ng gor­gas­lis I Cixi 92 e4
mon zal­das­ta­niS­vi­lis Se­saxvevi
so­lo­ 78 a1 – 77 v2
vax­ta­ng gor­gas­lis II Cixi 92 e4
mi­xe­il zan­du­
ke­lis quCa 65 a8 – 64 d7
vax­ta­ng gor­gas­lis III Cixi 106 a6
zar­zmis qu­Ca 7 e7
vax­
tang VI-is quCa 80 b6
ef­rem zaqaraias qu­Ca 46 a2 _ 47 g1, e2
vax­
tang VI-is Cixi 80 b6
ef­rem zaqaraias I Sesaxvevi 46 b3
mir ve­zi­ro­vis qu­Ca 92 v5 _ 93 b7
ef­rem zaqaraias II Sesaxvevi 46 g3
mer ve­ku­as qu­Ca
vla­di­ 79 g5
ef­rem zaqaraias III Sesaxvevi 46 v2 – 47 a1
ilia ve­ku­as qu­Ca 8 b8 – 9 b1
ser­go za­qa­ri­a­Zis qu­Ca 40 g5 – 39 v6
ve­lis­ci­xis qu­Ca 13 g6
gla­xo za­xa­ro­vis qu­Ca 93 g4
vere 63 _ 65, 76 _ 77
zahesis xidi 1
vere (md.) 48, 64
ze­ganis qu­Ca 67 g5
veris baRi 64 _ 65
ze­ganis Sesaxvevi 67 g5
veris baRis daRmarTi 64 v5 _ 65 a4
ze­ganis Cixi 67 g5
veris gasasvleli 65 b7
zedadgaris Sesaxvevi 92 b3
veris sasaflao 63 _ 64, 76 _ 77
ze­daz­
nis gasasvleli 23 e8
ve­ris Se­sax­ve­vi 64 e4
ze­daz­
nis qu­Ca 32 g1, 23 v8
ver­
cxlis qu­Ca 79 d7
ze­daz­
nis Cixi 23 e8
ver­
cxlis Sesaxvevi 79 g6
ze­dam­zis gasasvleli 34 v6
ver­
cxlis I Cixi 79 g6
ze­dam­zis qu­Ca 34 e8
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
375
ze­dam­zis I Sesaxvevi 34 e7 – 35 a7 mi­xe­il Ta­ma­raS­vi­lis qu­Ca 61 d1, 40 a8
ze­dam­zis II Sesaxvevi 34 e6 – 35 a7 Ta­mar me­fis gamziri 55 g8 – 56 v3
zedaubnis quCa 45 v1 _ 46 b1 Tamar mefis xidi 55
zedaubnis I Sesaxvevi 46 a1, 34 a8 iva­ne Tar­xniS­vi­lis gasasvleli 64 g5
zedaubnis II Sesaxvevi 46 b1, 34 b8 iva­ne Tar­xniS­vi­lis qu­Ca 64 d5
elizbar zedginiZis qu­Ca 78 g3 iva­ne Tar­xniS­vi­lis Cixi 64 d5
elizbar zedginiZis I Cixi 78 g3 oTar Taq­Ta­qiS­vi­lis qu­Ca 62 e3
elizbar zedginiZis II Cixi 78 b4 me Ta­ya­iS­vi­lis qu­Ca
eq­vTi­ 63 v3
ze­ka­ris qu­Ca 33 g2 sesilia TayaiSvilis quCa 72 e4, 86 d1
zemo avWala 1 – 2 Tbilisis gasasvleli 88 g5
zemo avWalis sasaflao 2 Tbilisis meria 42
zemo aleqseevka 101 Tbilisis sakrebulo 79
zemo vere 63 _ 64, 76 _ 77 Tbilisis saxelmwifo samedicino
universiteti 40
zemo veZisi 29 _ 30, 40 _ 42
Tbilisis saxelmwifo
zemo veZisis quCa 30 b7 – 29 g7, universiteti 64
40 v3
Tbilisis saxelmwifo
zemo veZisis I Cixi 41 a2 universitetis baRi 64
zemo veZisis II Cixi 41 a2 – 40 v1 Tbilisis saxelmwifo
universitetis maRlivi korpusi 49
zemo metalurgebis da­saxleba 112
Tbilisis quCa 89 a6 _ 88 e2
zemo samgoris arxi 75 _ 74
Tbilisis I Sesaxvevi 88 v6
zemo ubani 79
Tbilisis II Sesaxvevi 88 e5
zemo foniWala 116
Tbilisis III Sesaxvevi 88 e5
zes­ta­
fo­nis qu­Ca 32 b1 – 31 g1
Tbilisis wyalsacavi 14, 74
zes­ta­
fo­nis Sesaxvevi 32 a1
Tev­
do­re mRvdlis quCa 56 e3, 31 v8
zva­re­Tis qu­Ca 18 v6
Tev­
do­re mRvdlis I Cixi 44 g6
zi­a­ris qu­Ca 45 v1, 33 e8
Tev­
do­re mRvdlis II Cixi 44 a3
zig­za­gis I quCa 19 a6
Tez­mis qu­Ca 81 a4
zig­za­gis II qu­Ca 19 b6
TeT­nul­dis qu­Ca 57 d6
zigzagis I quCis Cixi 19 a6
TeT­nul­dis I Cixi 57 d7
zigzagis II quCis Cixi 19 g7
TeT­nul­dis II Cixi 57 e7
zin­di­sis qu­Ca 94 e3
TeT­ri wya­ros qu­Ca 108 g5
xai zi­Cis quCa
mi­ 78 e4
TeT­ri wya­ros Sesaxvevi 108 g5
zov­re­
Tis qu­Ca 41 v2
TeTri wyaros Cixi 108 g5
zoologiuri parki 54 _ 55, 63 _ 64
TeTrixevi (md.) 75, 100
Zme­bi zu­ba­laS­vi­le­bis qu­Ca 78 d3
TeTrixevis dasaxleba 75, 100 _ 101
Zme­bi zu­ba­laS­vi­le­bis Cixi 78 b1
TeTrixevis hesis dasa­xleba 75, 101
zug­di­
dis qu­Ca 44 a4 – 43 v2
Te­i­mu­raz I-is qu­Ca 5 g7
av­li ­pi zu­ra­baS­vi­lis qu­Ca 81 g7, 95 a2
Tek­la­Tis qu­Ca 58 g5
zRvisubani 13 – 14
Te­la­vis qu­Ca 93 g4, 81 g7

T Te­la­vis Sesaxvevi 93 b2
Te­la­vis Cixi 93 g3
re­vaz Ta­bu­kaS­vi­lis qu­Ca 79 g5, 65 g8
Te­le­Tis qu­Ca 92 e5
re­vaz Ta­bu­kaS­vi­lis Sesaxvevi 78 e1
Te­le­Tis I Sesaxvevi 92 d5
re­vaz Ta­bu­kaS­vi­lis I Cixi 78 v2 _ 79 a2
Te­le­Tis II Sesaxvevi 92 e6
re­vaz Ta­bu­kaS­vi­lis II Cixi 78 e1
Te­le­Tis III Sesaxvevi 92 d6
nand TavaZis qu­Ca
fer­di­ 39 v7
Te­le­Tis Cixi 92 d6
Ta­vi­suf­le­bis mo­e­da­ni 79
Ter­gis qu­Ca 64 a7 _ 63 v7
Ta­vi­suf­le­bis mo­e­da­ni M 79
aleq­san­dre TvalWre­li­Zis qu­Ca 99 e6, 74 d7
viT Tav­xe­li­Zis qu­Ca
da­ 50 e2, 38 e8
aleq­san­dre TvalWre­li­Zis I Sesaxvevi 99 e3
Ta­ma­ra­Se­nis gasasvleli 67 g2
aleq­san­dre TvalWre­li­Zis II Sesaxvevi 99 e2
Ta­ma­ra­Se­nis qu­Ca 67 b2
aleq­san­dre TvalWre­li­Zis III Sesaxvevi 99 e1
Ta­ma­ra­Se­nis Cixi 67 a2
376 e nci k l o p e d i a

dre TvalWre­li­Zis Cixi

aleq­san­ 99 e3 ilo­ris quCa 7 d5
Ti­a­ne­Tis gasasvleli 13 d7 stan­ti­ne ilu­ri­Zis I gasasvleli
kon­ 23 d6
Ti­a­ne­Tis gzatkecili 8 a4 – 3 e3 stan­ti­ne iluriZis II gasasvleli
kon­ 23 v6
Ti­a­ne­Tis qu­Ca 20 a3 – 13 g6 stan­ti­ne iluriZis III gasasvleli
kon­ 24 b6
Ti­xis Sesaxvevi 80 a1 stan­ti­ne ilu­ri­Zis quCa
kon­ 23 d6 – 24 g6
rgis Tmog­ve­lis qu­Ca
sa­ 93 a6 stan­ti­ne ilu­ri­Zis I Sesaxvevi
kon­ 23 e6
Tmog­vis I gasasvleli 23 v4 _ 24 a4 stan­ti­ne ilu­ri­Zis II Sesaxvevi
kon­ 23 v6
Tmog­vis II gasasvleli 23 e4 stan­ti­ne ilu­ri­Zis III Sesaxvevi
kon­ 23 v6 – 24 a6
Tmog­vis quCa 23 v5 stan­ti­ne ilu­ri­Zis I Cixi
kon­ 24 a6
Tmog­vis Cixi 23 e4 stan­ti­ne ilu­ri­Zis II Cixi
kon­ 24 b6
si­li­ tro Tod­ri­as qu­Ca
bis­ 34 a4 stan­ti­ne ilu­ri­Zis III Cixi
kon­ 24 g6
se To­i­Zis qu­Ca
mo­ 66 e7, 80 a3 ga­i­oz ime­daS­
vi­lis quCa 64 g8, 77 b2
se To­i­Zis Sesaxvevi
mo­ 79 v1 io­seb ime­daS­
vi­lis quCa 42 a2, 30 a7
To­len­jis qu­Ca 95 e3, 83 b7 imedis xeivani (dasaxleba) 110
viT To­ra­Zis qu­Ca
da­ 64 v7 ime­re­Tis I gasasvleli 32 v3
Tor­ni­ke eris­Ta­vis qu­Ca 21 v6 – 23 a4 ime­re­Tis II gasasvleli 32 v3
Tor­ni­ke eris­Ta­vis Cixi 22 e4 ime­re­Tis quCa 32 v5, 23 d7
var­lam To­fu­ri­as qu­Ca 50 a3, 38 a7 ime­re­Tis I Sesaxvevi 32 v5 – 33 a4
va­len­tin To­furiZis qu­Ca 16 v5 ime­re­Tis II Sesaxvevi 32 e3 – 33 a3
Tri­a­le­Tis qu­Ca 98 g6, 86 b7 ime­re­Tis IV Sesaxvevi 32 v3 – 33 a4
ho­va­nes Tu­
ma­ni­a­nis qu­Ca 91 d2 re­vaz ina­niS­vi­lis quCa 45 v5
ho­va­nes Tu­
ma­ni­a­nis Sesaxvevi 91 e2 pav­le in­go­roy­vas quCa 78 v8
ho­va­nes Tu­
ma­ni­a­nis I Cixi 91 d2 pav­le in­go­roy­vas Sesaxvevi 78 d5
ho­va­nes Tu­
ma­ni­a­nis II Cixi 91 e2 in­ter­na­tis quCa 47 e3
ho­va­nes Tu­
ma­ni­a­nis III Cixi 91 v2 in­ter­na­tis Sesaxvevi 47 e3
ho­va­nes Tu­
ma­ni­a­nis IV Cixi 91 v2 io­a­ne pet­ri­wis quCa (didi
diRomi) 5 e7
Txinvalisken mimavali gza 28 _ 25
Txin­va­lis qu­Ca 78 g3 ioane petriwis quCa (orxevi) 100 e6
Ti­na io­se­bi­Zis quCa 54 e2, 42 a4
i pla­ton io­se­li­an
­is quCa 54 e6

ial­bu­zis quCa 93 d4 i podromi 52 – 53

So­Ta ia­ma­ni­Zis quCa 44 a6 – 43 e7 mixeil i politov-ivanovis gasasvleli 7 d3

ia­ros­
lav­skis quCa 66 d1 mixeil i politov-ivanovis quCa 7 v7

iaRlujis quCa 92 d5 mixeil i politov-ivanovis Sesaxvevi 7 e5

­ o iaS­vi­lis quCa
pa­ol 78 e7, 90 e2 mixeil i politov-ivanovis I Cixi 7 e7

idu­ma­lis quCa 112 d6 mixeil i politov-ivanovis II Cixi 7 e8

iezidebis sasaflao 34 irgvlivi Sesaxvevi 92 a3 _ 91 v3

ie­
Tim gur­jis quCa 79 d6 gi­or­gi ire­maS­vi­lis quCa 13 e6

ie­
Tim gur­jis Cixi 79 d6 ave­tiq isaakianis quCa 14 d7

ie­
ru­sa­li­mis moedani 91 ga­bri­el isa­ka­Zis quCa 30 b8, 41 d1

ie­
ru­sa­li­mis quCa 91 d2 isani M 94

ie­
ru­sa­li­mis Sesaxvevi 91 d2 isnis gasasvleli 92 g1
ie­
ru­sa­li­mis Cixi 91 d2 is­nis quCa 92 b1
vaJa iverielis quCa 93 g3 ib­ra­him isfaha­nlis quCa 92 e3
ive­
ri­is quCa 79 g7 italiis quCa 79 b2
ive­
ri­is Cixi 79 g8 iva­ne iu­ma­
Se­vis quCa 102 d4, 115 b1
iv­re­Tis quCa 108 g5 iva­ne iumaSevis Cixi 102 v4
iv­ris quCa 80 a6 if­nis quCa 19 a6 – 18 d5
iv­ris Sesaxvevi 80 a6 ifnis Sesaxvevi 18 e6
iv­ris Cixi 80 a6 ifnis Cixi 18 e6
ko­loz izaS­
ni­ vi­lis quCa 92 v2, 80 v8 iyal­To-baxtrionis gora 53 – 54
ko­loz izaS­
ni­ vi­lis Cixi 92 v1 iyalTos gora (quCa) 54 d3
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
377
iyal­
Tos quCa 54 v2 don ke­di­as quCa
spi­ri­ 43 d1, 31 v8
iyal­
Tos Sesaxvevi 54 d3 ne­li ke­ke­li­Zis quCa
kor­ 64 a3 – 63 d7
iyal­
Tos I Cixi 54 d3 omar ke­lap­triS­vi­lis quCa 45 e7 – 46 b6
iyal­
Tos II Cixi 54 d4 omar ke­lap­triS­vi­lis Sesaxvevi 45 v6
ar­Cil ke­re­se­li­Zis quCa 43 d1
k iva­ne ke­re­se­li­Zis quCa 64 e7, 77 d2
kav­Tis­xe­vis quCa 32 g7 niko ke­cxo­ve­lis quCa 8 e4 – 9 a5
mer kav­sa­Zis quCa
vla­di­ 62 d3 kva­
li­Tis moedani 80
ka­i­Sa­u­ris quCa 80 v3, 68 g8 kva­
li­Tis quCa 80 d2
Zme­bi ka­ka­ba­Ze­e­bis quCa 65 a8, 77 v1 kva­
li­Tis I Sesaxvevi 80 d2
vasil ka­ka­ba­Zis gasasvleli 13 g5 kva­
li­Tis II Sesaxvevi 80 e1
daviT ka­ka­ba­Zis quCa 100 v5 kva­
li­Tis Cixi 80 d2
vasil ka­ka­ba­Zis quCa 13 g5 kva­
li­s quCa 78 d1, 65 g8
kar­pe ka­ka­ba­Zis quCa
po­li­ 78 b5 – 77 e1 kvalis Cixi 65 d8
daviT ka­ka­ba­Zis Cixi 100 v5 aka­ki kvan­
ta­li­an
­is quCa 17 a8 – 16 a3
kakabeTis quCa 95 v4, 83 g6 daviT kvaWantiraZis quCa 84 b6
kakabeTis Cixi 83 g7 kver­
na­u­lis quCa 19 a6 _ 18 e5
kak­li­
a­nis quCa 99 g6 kve­se­Tis quCa 81 a3
kala 79, 91 giorgi kvinitaZis quCa 56 a5 _ 55 v7
nes­tor ka­lan­da­riS­
vi­lis quCa 66 g4 ki­e­vis quCa 66 a6
beJan ka­lan­da­Zis saxelobis skveri 93 ki­ke­Tis quCa 80 v4, 68 d8
dre ka­lan­da­Zis quCa
aleq­san­ 82 e8 va­sil kikviZis saxelobis baRi 22 _ 23
beJan ka­lan­da­Zis quCa 93 b8, 104 v1 va­sil kik­vi­Zis quCa 57 d8
ka­la­to­zis quCa 80 b4 va­sil kik­vi­Zis Cixi 57 e8
ka­lo­ub­nis quCa 97 g2 – 99 a6 Zmebi kiknaveliZeebis quCa 61 v4
kamos quCa 103 g6 kisisxevis quCa 45 b5
sandro kan­de­la­kis quCa 8 g1 kisisxevis Sesaxvevi 45 g5
simon kandelakis quCa 42 b3 – 41 b4 ki­Si­ni­o­vis quCa 33 g2 – 34 b5
mer kan­ka­vas quCa
vla­di­ 66 d6 klde­ka­
ris quCa 47 g1, 35 d6
oTar ka­pa­na­Zis quCa 66 v1 da­viT kldi­aS­vi­
lis quCa 56 v8 – 57 b7
ka­ra­le­Tis quCa 22 a4 – 21 v3 loz kldi­aS­vi­
ni­ko­ lis quCa 62 v3
ia kar­ga­
re­Te­lis quCa 56 d6 kldisubani 91
kardanaxis Sesaxvevi 80 a5 knolevis quCa 23 d6
givi kartozias quCa 52 d2, 40 g8 knolevis I Sesaxvevi 23 d5
kas­pis quCa 93 v4, 81 e8 knolevis II Sesaxvevi 23 b3
viT kaWa­ra­
da­ vas quCa 94 d5 ka ko­ba­la­Zis quCa
ma­mu­ 45 v2
ne ka­Wa­ra­
iva­ vas quCa 7 d3 – 8 a2 pi­er ko­ba­xi­Zis quCa 65 a6
ne kaWaravas I Sesaxvevi
iva­ 7 d3 ermaloz ko­be­ri­Zis quCa 8 g1
ne kaWaravas Cixi
iva­ 7 d3 ermaloz ko­be­ri­Zis Cixi 8 b2
kaW­re­Tis gasasvleli 46 b3 ko­da­los quCa 45 v1 – 46 a1
kaW­re­Tis quCa 45 v1 – 46 g3 kodis Sesaxvevi 92 g4
kaxe­Tis gzatkecili 94 v4, 103 v5 ko­do­ris quCa 55 b4
kaxe­Tis gzatkecilis Sesaxvevi 101 d5 di­mer kokinakis quCa
vla­ 33 a1, 23 e7
kaxe­Tis gzatkecilis Cixi 97 e6 _ 99 b7 di­mer kokinakis Cixi
vla­ 23 e7
kaxe­Tis Sesaxvevi 94 e4 kon­do­lis quCa 46 a2
kaxe­Tis xevi 81 b7 kon­do­lis Sesaxvevi 46 d3
ko­loz kaxianis quCa
ni­ 45 e3 – 46 a6 kon­sti­tu­ci­is quCa 56 e6 – 57 b5
ko­loz kaxianis I Sesaxvevi
ni­ 45 v4 _ 46 a4 vasili kopcovis quCa 96 a4, 83 v6
ko­loz kaxianis II Sesaxvevi
ni­ 46 a4 kos­mo­nav­te­bis sa­na­pi­ro 21 v3, 55 v5
ko­loz kaxianis III Sesaxvevi
ni­ 46 a5 me­rab kos­ta­
vas quCa (vere) 65 a7 – 64 g1
ko­loz kaxianis I Cixi
ni­ 45 v4 me­rab kos­ta­
vas quCa (orxevi) 101 g5
ko­loz kaxianis II Cixi
ni­ 46 a4 _ 45 v4 me­rab kostavas I Sesaxvevi 64 d3
378 e nci k l o p e d i a

vax­tang ko­
te­tiS­
vi­lis quCa 78 e5 mi­tro­fa­ne la­Ri­Zis quCa 78 e2
vax­tang ko­
te­tiS­
vi­lis Sesaxvevi 78 d5 re­vaz la­Ri­Zis quCa 78 d1, 65 e8
koS­ko­va­nis quCa 94 b3 le­bar­dis quCa 58 b6
Sal­va kox­re­i­Zis quCa 32 g5 ste­fa­ne le­kiS­vi­lis quCa 13 v3 – 14 d4
kojris axali gza 90 e4 lentexis gasasvleli 66 e2
kojris gasasvleli 90 g3 le­n­texis quCa 66 e2
kojris gzatkecili 90 d6, 87 v8 giorgi leoniZis saxelobis baRi 79
koj­ris quCa 90 e2 gi­or­gi leoniZis quCa 79 a8 – 78 e8
ne kri­lo­vis quCa
iva­ 65 d1 gi­or­gi leoniZis Cixi 79 a8
krwanisi 104 _ 105 vax­tang leJavas quCa 60 d3
krwanisis I gasasvleli 104 v5 mi­xe­il ler­mon­to­vis quCa 91 g1 – 90 e1
krwanisis II gasasvleli 104 e5 ler­wmis quCa 107 e6
krwanisis III gasasvleli 104 g5 lesia ukrainkas quCa 78 v4
krwa­ni­sis quCa 105 g3 – 104 a7 le­Cxu­mis quCa 32 g8 – 33 g8
krwa­ni­sis Cixi 105 a5 – 104 d8 le­Cxu­mis I Sesaxvevi 32 v7
krwanisisxevi (md.) 104 _ 105 le­Cxu­mis II Sesaxvevi 32 v7
kukia 57 _ 58, 65 _ 66 le­Cxu­mis III Sesaxvevi 33 a7
kukiis sasaflao 57 – 58 lvovis quCa 41 v2
kumisis gasasvleli 80 a2 lvo­vis I Sesaxvevi 41 b3
ku­mi­sis quCa 79 v3 – 80 g2 lvo­vis II Sesaxvevi 41 b3
kumisis Sesaxvevi 80 a2 li­ax­
vis quCa 19 a3
viq­tor kup­ra­Zis quCa 85 d4, 73 a2 li­ax­
vis Cixi 19 e5
kur­sebis quCa 33 e5 li­ba­
nis quCa 2 d8
kus tbisken mimavali gza 60 – 61 libanis Sesaxvevi 2 d7
ris kuf­ti­nis quCa
bo­ 79 g8, 91 g1 libanis I Cixi 2 b5
ris kuf­ti­nis Cixi
bo­ 91 g1 li­ka­
nis quCa 45 g4 – 44 v3
lilo 102 _ 103, 115
l li­los Sesaxvevi 80 b3
la­go­
de­xis quCa 80 d8, 92 e1 ia­kin­Te li­saS­
vi­lis gasasvleli 33 v6
lagodexis Sesaxvevi 80 d8 ia­kin­Te li­saS­
vi­lis quCa 33 v8
laguna vere 64 ia­kin­Te li­saS­
vi­lis Sesaxvevi 33 v5
ser­gei la­zos quCa 7 g3 lisis tba 26 – 27
la­i­Tu­ris quCa 34 d6 – 35 e6 lisis tbis dasaxleba 28, 40
la­i­la­Sis quCa 58 b5 lisis tbisken mimavali gza 28 _ 27
lalionis quCa 57 a2 liublianis quCa 17 e1, 12 b3
lalionis Sesaxvevi 57 a1 li­xa­
u­ris quCa 53 v6
la­mis quCa 66 v2 – 67 b4 li­xa­
u­ris Sesaxvevi 54 a6
la­mis I Sesaxvevi 66 v4 li­xa­
u­ris Cixi 54 a6
la­mis II Sesaxvevi 67 a4 lixis gasasvleli 78 g4
la­mis III Sesaxvevi 67 a5 li­xis quCa 78 g4
la­mis I Cixi 66 v4 lixis Sesaxvevi 78 g4
la­mis II Cixi 67 a4 la lom­Ta­
Wo­ Ti­Zis quCa 23 b7 – 24 b7
la­mis­ya­nis quCa 35 b7 la lom­Ta­
Wo­ Ti­Zis I Sesaxvevi 23 d6
ko­loz lan­di­as quCa
ni­ 86 d1, 73 v8 la lom­Ta­
Wo­ Ti­Zis II Sesaxvevi 23 v7 – 24 a8
lan­Cxu­Tis quCa 58 b5 la lom­Ta­
Wo­ Ti­Zis Cixi 23 b7
la­re­xis quCa 67 b1, 58 g8 la lom­Ta­
Wo­ Ti­Zis I Cixi 24 a7
la­re­xis I Sesaxvevi 58 b8 la lom­Ta­
Wo­ Ti­Zis II Cixi 24 a7
la­re­xis II Sesaxvevi 58 g8 on lo­mi­na­Zis quCa
be­sa­ri­ 116 v5
la­re­xis I Cixi 58 b8 mi­xe­il lo­mo­no­so­vis quCa 41 b3
la­re­xis II Cixi 58 g8 ni­ko lo­mo­u­ris quCa 80 b5
lar­sis quCa 64 a6 – 63 v6 ni­ko lo­mo­u­ris Sesaxvevi 80 b5
larsis Sesaxvevi 64 a6 – 63 v7 ni­ko lo­mo­u­ris Cixi 80 b5
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
379
gri­gol lor­Tqi­
fa­ni­Zis gasasvleli 110 d2 ni­ko mar­is I Cixi 33 a8 _ 32 v8
gri­gol lor­Tqi­
fa­ni­Zis quCa 97 a6, 112 a3 ni­ko mar­is II Cixi 45 a1, 33 a8
ko lor­Tqi­
ni­ fa­ni­Zis quCa 92 v6 ma­ri­ja­nis quCa 50 d3, 38 g7
lotkini 33 _ 35, 45 _ 47 marneulis gzatkecili 116 a1
lot­ki­nis mTa 34 mar­ne­u­lis quCa 117 a5
lot­ki­nis mTis quCa 46 a2, 34 d8 mar­ne­u­lis Cixi 117 g5
lot­ki­nis xevi (q.) 46 a2, 34 d8 mar­tvi­lis quCa 93 b8
loWi­
ni (md.) 115 martyofisken mimavali gza 102
loWi­
nis gasasvleli 66 e5 mar­tyo­fis quCa 80 e8
loWi­
nis quCa 66 d5 mar­tyo­fis Sesaxvevi 80 v5 – 81 g5
loWi­
nis Sesaxvevi 66 e5 mar­tyo­fis I Cixi 80 v5
mer lu­
vla­di­ bov­skis quCa 33 e5 mar­tyo­fis II Cixi 80 v5
ar­tem lusinianis quCa 93 g5 gi­or­gi ma­ru­aS­
vi­lis quCa 57 e5
ar­tem lusinianis Cixi 93 g5 ma­ru­xis gmirebis quCa 62 v6 – 63 g7
marcxena sanapiro 21 v3, 106 e3
m marjaniSvilis Teatri 65
gi maz­ni­
gi­or­ aS­
vi­lis quCa 66 b7 stan­ti­ne mar­ja­niS­vi­lis moedani
kon­ 65
grigol maTiaSvilis quCa 83 e8 marjaniSvilis moedani M 65
vladimer maiakovskis quCa 55 v2, 43 e7 stan­ti­ne mar­ja­niS­vi­lis quCa (gldani)
kon­ 3 g7, 8 e1
evgenia ma­i­su­
ra­Zis quCa 99 b2, 74 d6 stan­ti­ne mar­ja­niS­vi­lis quCa (kukia)
kon­ 65 g4 – 66 d1
qa­ria ma­i­su­
za­ ra­Zis quCa 3 d7 stan­ti­ne mar­ja­niS­vi­lis Sesaxvevi
kon­ 66 d1
mal­
xa­zis Sesaxvevi 107 b4 marjvena sanapiro 21 v2, 93 b7
mamadaviTis eklesia 77 qe­Te­van ma­Ra­laS­vi­lis quCa 13 g5
me­rab mamardaSvilis gasasvleli 67 a2 ma­Ra­ros quCa 45 v2, 34 b8
me­rab ma­mar­
daS­vi­lis quCa 66 g2 – 67 b1 ma­Ra­ros Sesaxvevi 46 a1
me­rab ma­mar­
daS­vi­lis I Sesaxvevi 66 v1 ma­ro ma­yaS­vi­lis aRmarTi 90 a2
me­rab ma­mar­
daS­vi­lis II Sesaxvevi 66 v2 stan­ti­ne ma­yaS­vi­lis quCa
kon­ 64 v7, 77 e1
va­gan ma­ma­sax­li­so­
vis quCa 49 g3 stan­ti­ne ma­yaS­vi­lis Cixi
kon­ 64 v8
mam­ko­dis quCa (gldani) 8 b3 ma­ro ma­yaS­vi­lis Cixi 90 g3
mam­ko­dis quCa (elia) 81 b5 ivane maCablis quCa 79 a8, 91 a2
pet­re mam­ra­Zis quCa 57 g6 ma­Cxa­
a­nis quCa 34 d8
petre mam­ra­Zis xe­vi 57 g6 – 58 a4 macestis Sesaxvevi 80 b3
mamukas Sesaxvevi 108 b5 macestis Cixi 80 b3
mamuliSvilTa xidi 56, 44 aleqsi maWavarianis quCa 64 d6
dil ma­na­ga­Zis quCa
av­Tan­ 45 g4 maWris Sesaxvevi 92 d1
dre ma­na­ga­Zis quCa
aleq­san­ 2 b8 – 1 d2 maxaTas aRmarTi 47 v3
dre ma­na­ga­Zis I Cixi
aleq­san­ 1 e3 ma­xa­Tas quCa 80 d6
dre ma­na­ga­Zis II Cixi
aleq­san­ 1 e3 ma­xa­Tas Sesaxvevi 80 d6
dre ma­na­ga­Zis III Cixi
aleq­san­ 1 e3 vax­tang ma­xal­di­a­nis quCa 44 v7 – 45 g6
dre ma­na­ga­Zis IV Cixi
aleq­san­ 1 d3 vax­tang ma­xal­di­a­nis Sesaxvevi 44 v6
dre ma­na­ga­Zis V Cixi
aleq­san­ 1 d2 ma­xin­ja­u­ris quCa 44 d1, 32 b6
ma­na­vis quCa 107 g4 sof­rom mga­lob­liSvi­lis quCa 42 a3, 29 v8
man­gli­sis quCa 45 g8 kar­lo me­ba­RiS­vi­lis quCa 3 g8, 8 d1
ka­xa ma­niJaS­
vi­lis quCa 58 g7 megobrobis gamziri 74 g5
si man­jga­la­Zis quCa
ero­ 45 b8, 32 d7 megobrobis quCa 8 b3
si man­jga­la­Zis I Sesaxvevi
ero­ 44 e2 ti me­gre­li­Zis quCa
av­qsen­ 41 a3 _ 40 d4
si man­jga­la­Zis II Sesaxvevi
ero­ 44 e1 av­qsen­
ti me­gre­li­Zis Sesaxvevi 40 v3
ma­rab­
dis quCa 76 g1, 63 a8 me­ve­lis quCa 96 b5, 108 g1
re­vaz mar­
gi­a­nis quCa 38 b7 mevelis Sesaxvevi 96 b7
re­vaz mar­
gi­a­nis Sesaxvevi 38 g6 mevelis Cixi 96 b6
ma­re­
li­sis quCa 111 g5 meidnis quCabandi 91 v2
ko ma­ris quCa
ni­ 45 g1, 32 v6 melaanis I Sesaxvevi 81 v8
380 e nci k l o p e d i a

melaanis II Sesaxvevi 82 a8 mTawmindis panTeoni 77

melaanis III Sesaxvevi 94 b1, 82 a6 mTawmindis parki 77
melaanis IV Sesaxvevi 94 g1, 82 g7 mTawmindis quCa 78 g5
melaanis V Sesaxvevi 94 d1, 82 g6 mTawmindis Sesaxvevi 78 g5
melaanis VI Sesaxvevi 94 e1, 82 e8 mTisZiris quCa 83 g4 – 82 d1
melaanis I Cixi 82 b7 mTisZiris I Sesaxvevi 83 g3
melaanis II Cixi 82 b7 mTisZiris II Sesaxvevi 83 a3 – 82 e1
pet­re me­li­qiS­vi­lis quCa 64 e5 vano mi­delauris qu­Ca 8 g2
pet­re me­li­qiS­vi­lis Cixi 64 g4 milisxevi (md.) 10 – 12
merve legionis dasaxleba 96 Ta mi­lo­ra­vas qu­Ca
So­ 64 d7
gi me­rCu­lis qu­Ca
gi­or­ 92 d5 Ta mi­lo­ra­vas Cixi
So­ 64 d6
me­sxe­Tis quCa 96 a4, 83 g3 man mi­mi­noS­vi­lis quCa
ro­ 64 v6, 65 a5
me­sxe­Tis Sesaxvevi 82 v5 _ 83 a5 eliz­bar mi­nde­lis quCa 37 b8, 48 d3
So­Ta me­sxi­
as quCa 78 d1, 65 e8 giorgi mindelis xidi 12 – 13
So­Ta me­sxi­
as Cixi 65 d8 mirzaanis quCa 33 v6 _ 34 d6
ko­te me­sxis I aRmarTi 78 b4 mirzaanis Cixi 34 a6 _ 33 v5
ko­te me­sxis II aRmarTi 78 b3 mi­rza Sa­
fis quCa 92 b3
ko­te me­sxis quCa 78 g4 mirian mefis quCa 4 b6
xe­il me­sxis quCa
mi­ 45 b7 – 46 b7 giorgi mi­ro­ta­Zis quCa 55 a3
sergei me­sxis quCa 90 d1 alio mi­rcxu­
la­vas quCa 21 v7
ko­te me­sxis I Sesaxvevi 78 g4 di­dim mi­rcxu­
la­vas quCa 63 b3
ko­te me­sxis II Sesaxvevi 78 g4 mi­tin­gis quCa 45 v2
xe­il me­sxis I Sesaxvevi
mi­ 45 b7 Ta miqataZis quCa (gldani)
So­ 8 g1
xe­il me­sxis II Sesaxvevi
mi­ 45 g7 Ta miqataZis quCa (naZaladevi)
So­ 44 v4 – 45 g4
xe­il me­sxis III Sesaxvevi
mi­ 46 a7 Ta miqataZis Sesaxvevi
So­ 45 b4
kote me­sxis Cixi 78 b4 ev­ge­ni mi­qe­la­Zis quCa 18 b3, 17 a3
do me­sxiS­
la­ vi­lis quCa 80 g7 di­mer miqelaZis quCa
vla­ 95 a2, 83 b6
do me­sxiS­
la­ vi­lis Sesaxvevi 80 g5 Sal­va mi­qe­la­Zis quCa 38 e8
metexi 92 ar­Cil mi­Sve­
la­Zis quCa 61 e2
me­te­xis aR­mar­Ti 92 a1 iva­ne mi­Cu­
ri­nis quCa 66 v1, 57 v7
me­te­xis I gasasvleli 92 d2 iva­ne mi­Cu­
ri­nis Sesaxvevi 66 v1, 57 v8
me­te­xis II gasasvleli 92 d2 iva­ne mi­Cu­
ri­nis Cixi 66 v1
me­te­xis III gasasvleli 92 g2 adam mi­cke­
vi­Cis quCa 42 g8 – 41 b8
me­te­xis IV gasasvleli 92 g2 adam mi­cke­
vi­Cis Sesaxvevi 41 g8, 53 g2
me­te­xis quCa 92 b2, 80 g8 mna­To­bis quCa 67 a2 – 68 a2
me­te­xis xidi 91 _ 92 mna­To­bis Sesaxvevi 67 b2
slava metrevelis quCa 44 a8, 55 e1 mna­To­bis Cixi 67 e2
metromSenebelTa da­saxleba 82 _ 83 mo­li­Tis quCa 22 v2
na me­u­nar­gi­
io­ as quCa 57 b4 vasili molokovis gasasvleli 24 a8
na me­u­nar­gi­
io­ as Sesaxvevi 57 g3 va­si­li molokovis quCa 24 a8 – 23 v8
na me­u­nar­gi­
io­ as Cixi 57 g3 kar­lo mo­re­tis quCa 8 b3
mefe solomon brZenis quCa 92 b2 kar­lo moretis I Sesaxvevi 8 g4
me­frin­ve­leT­a qu­Ca 103 e8, 115 e1 kar­lo moretis II Sesaxvevi 8 b4
mefsalmune daviT mefis quCa 92 b1 ilo mo­saS­
vi­lis quCa 62 b3 _ 61 e2
meqanizaciis quCa 22 d7 mo­se xo­ne­lis quCa 92 g4
meqanizaciis Sesaxvevi 22 g6 mo­se xo­ne­lis Sesaxvevi 92 g5
meCeTi 92 mo­se xo­ne­lis Cixi 92 g4
me­jvris­
xe­vis quCa 45 a1 – 44 v1 vaxtang mos­iZis quCa 78 g5
mziuri (sabavSvo qalaqi) 63 mos­ko­vis gamziri 96 b5, 111 g5
mTa­va­ran­ge­lo­
zis quCa 80 d8 fo­re mo­su­liS­vi­lis quCa 8 b6
mTawminda 78 moswavle axalgazrdobis
sasaxlis baRi 78 _ 79
mTawmindisken mimavali gza 88, 77
mrgvali baRi 63
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
381
dre mrev­liS­
aleq­san­ vi­lis quCa 32 b7 – 31 d2 II Sesaxvevi 96 b3, 84 b8
xe­il mrev­liS­
mi­ vi­lis quCa 68 g8 VI Sesaxvevi 96 a1, 83 e8
mtkvari (md.) 1, 117 VII Sesaxvevi 84 g8 – 83 e8

mtkvris quCa 79 d4 VIII Sesaxvevi 83 v8

mukuznis gasasvleli 92 d2 navTluRis II dasaxleba 111 _ 112

navTluRis II dasaxlebis:
mukuznis Sesaxvevi 92 d1
II quCa 111 b2
muslimanebis sasaflao 19
III quCa 111 a2
ko­loz mus­
ni­ xe­liS­
vi­lis quCa 84 g5
IV quCa 111 d2
tom mus­
ros­ xe­liS­
vi­lis quCa 90 g2
V quCa 111 d2
tom mus­
ros­ xe­liS­
vi­lis Cixi 90 g2
VI quCa 111 d2
muSaTa quCa 46 a7 _ 45 v4 VII quCa 112 b2
muSTaidis baRi 55 VII quCis I Sesaxvevi 112 a3
muxaTgverdis (zurgovanis) VII quCis II Sesaxvevi 112 a3
dasaxleba 5
IV quCis Cixi 111 g2
muxaTgverdis sasaflao 4
na­vTlu­
Ris quCa 94 v4, 106 d1
muxaTgverdis tba 4
na­vTlu­
Ris Cixi 94 v6
muxaTis Sesaxvevi 92 d5
gri­gol na­TaZis quCa 22 v8 – 23 b7
giorgi muxaZis quCa 100 v4
aleq­san­dre na­TiS­vi­lis quCa 66 d6
gri­gol mu­
xa­Zis quCa 62 b4 – 61 e3
nakadulis I gasasvleli 111 d6
giorgi mu­
xa­Zis Cixi 100 e4 nakadulis II gasasvleli 111 d7
muxiani 8, 14 – 15 nakadulis III gasasvleli 111 d7
muxranTubani 79 nakadulis IV gasasvleli 111 d7
mux­ra­
nis quCa 19 d2 – 20 g6 nakadulis V gasasvleli 111 d7
mux­ra­
nis I Sesaxvevi 19 d3 nakadulis VI gasasvleli 111 g7
mux­ra­
nis II Sesaxvevi 19 e3 nakadulis quCa 111 d6
mux­ra­
nis III Sesaxvevi 20 b4 nakadulis I Cixi 111 e7

Tamaz mujiriSvilis quCa 67 v7 – 68 g7 nakadulis II Cixi 111 e7

nino da ilia nakaSiZeebis quCa 79 g6
Sio mRvi­me­
lis quCa 64 g3
nino da ilia nakaSiZeebis Sesaxvevi 79 d5
mSenebelTa dasaxleba 110
nino da ilia nakaSiZeebis Cixi 79 d5
Salva mSveliZis quCa 83 v2, 70 g7
tor na­ne­iS­vi­lis quCa
viq­ 95 a2 – 94 v1
mSrali xidi 79
di­mer na­ne­iS­vi­lis quCa
vla­ 8 d5
mcxe­
Tis gasasvleli 63 a6
na­rgi­zis quCa 108 g5
mcxe­
Tis quCa 63 e5 – 62 v6
na­rgi­zis Cixi 108 g5
mcxeTis II Sesaxvevi 63 b6 nasakiralis quCa 80 e6
mcxe­
Tis Cixi 63 g6 xan na­si­Zis quCa
sul­ 54 v6
mxatvarTa dasaxleba 25 na­tax­tris quCa 54 d5
mxatvarTa dasaxlebis quCa 83 v2, 70 b8 nafareulis quCa 63 v3
mxatvris quCa 38 e6 na­qa­la­
qe­vis quCa 35 b8
naqeralas quCa 80 v1, 68 a8
n naZaladevi 22 _ 24, 31 _ 35,
44 _ 47
na­gom­ris quCa 19 d6
naZaladevi M 44
nadikvris I dasaxleba 104
niabis quCa 80 v4, 68 e8
nadikvris II dasaxleba 105
niabis I Sesaxvevi 81 g2
na­dik­vris III quCa 105 g1, 104 g2
niabis II Sesaxvevi 81 g1
ko­lau na­di­ra­
Zis quCa 66 b5
niabis III Sesaxvevi 81 d1
jurxa nadiraZis quCa 49 v4 – 50 d3
niabis IV Sesaxvevi 81 d1
navTisxevi (md.) 101, 113
niabis V Sesaxvevi 81 d1
navTluRi 82-84, 94-100, 106-112
ni­aR­
vris quCa 78 d5
navTluRis I dasaxleba 83 _ 84, 96
ni­za­
mi gan­je­vis quCa 92 g5
na­vTlu­Ris I da­
sax­le­bis:
nikifore ir­ba­xis quCa 80 d8 – 81 a7
V quCa 96 e3
ia­kob ni­ko­la­Zis quCa 64 d3
XIII quCa 83 d5
ni­ko ni­ko­la­Zis quCa 65 a5 – 64 v5
I Sesaxvevi 96 b4
ia­kob ni­ko­la­Zis I Cixi 64 g2
382 e nci k l o p e d i a

viq­tor ni­ni­Zis quCa 108 a3 orxevis II gasasvleli 79 v5

eg­na­te ni­noS­vi­lis quCa 66 g3, 56 d3 or­xe­vis quCa 80 a5 – 79 v5
vaxtang ninuas quCa 31 v1, 22 e7 or­xe­vis I Sesaxvevi 80 a5

gi nioraZis quCa
gi­or­ 93 a2 orxevis II Sesaxvevi 79 v5
ose­Tis quCa 41 g4, 29 b7
gi nioraZis Sesaxvevi
gi­or­ 93 a2
osiauris gasasvleli 66 e2
gi nioraZis Cixi
gi­or­ 93 b1
osiauris quCa 66 e2
SoTa niSnianiZis gasasvleli 79 d5
osiauris Sesaxvevi 66 e2
SoTa niSnianiZis qu­Ca 79 g5
of­re­Tis Se­sax­ve­vi 93 a6
SoTa niSnianiZis Sesaxvevi 79 g5
oq­rom­Wede­lTa gasasvleli 79 g7
no­vo­ro­si­
is­kis quCa 44 v5 – 45 a5
oq­rom­Wede­lTa quCa 79 g7
seb no­neS­vi­lis quCa
io­ 14 g1, 8 v8 oqrosubani 56 _ 57
no­ri­os aR­mar­Ti 66 e1, 58 d7 oqroyana 76, 87 – 89
norios I Sesaxvevi 57 e8 oqroyanis quCa 90 g1
norios Cixi 57 e8 oqroyanis Cixi 90 g1
nosiris quCa 94 a2 oCam­Ci­ris quCa 42 g2
nos­tis quCa 45 v5 – 46 d5 oc­da­
eq­vsi ma­i­sis moe­dani 54 – 55
nos­tis Sesaxvevi 46 g4 pet­re da
io­seb ocxe­le­bis quCa 111 b5
nucubiZis plato 25 _ 26, 37 – 39
ar­se­na oZe­laS­vi­
lis quCa 78 d5
Sal­va nu­cu­bi­Zis quCa 41 b4 – 37 g7
ar­se­na oZelaSvilis Cixi 78 g3
oZi­sis quCa 80 e3

o p
ob­ser­va­to­ri­is quCa 80 v5 – 81 a5
bo­ris pa­iWa­Zis quCa 17 g7
ode­sis quCa 41 v1
pa­li­as­to­mis quCa 57 d8
goCa onaSvilis quCa 96 e3
pa­li­as­to­mis Cixi 57 d8
em­zar oni­a­nis quCa 83 a8, 94 v1
pan­ki­sis quCa 54 e5
oTar oni­aS­vi­lis quCa 42 a3 _ 41 a4
pankisis Sesaxvevi 54 d4
onis Sesaxvevi 91 d2
lui pas­te­ris quCa 56 g8
operisa da baletis Teatri 78
patara gldani 8
ri­am ora­xe­laS­vi­lis quCa
ma­ 103 g6, 115 a5
patara lilosken mimavali gza 74
or­
be­Tis quCa 35 b8, 47 e1
io­
seb da patara tba 3
le­on or­
be­le­bis quCa 96 g4, 84 e8 zurab pa­ta­
ri­Zis quCa 70 d7 _ 71 b5
io­
seb da pa­tar­
Ze­u­lis quCa 94 b4
le­on or­
be­le­bis Cixi 84 e8 patarZeulis Sesaxvevi 94 g4
orbelianTubani 79
pekinis aRmarTi 54 e4
gri­gol or­
be­li­a­nis moedani 79
pekinis gamziri 54 v4, 42 a3
vax­tang orbelianis quCa 79 g3
pekinis Sesaxvevi 54 v4
vax­tang orbelianis Sesaxvevi 79 g3
pekinis 1 Cixi 54 v4
vax­tang orbelianis Cixi 79 g3
pekinis II Cixi 54 e3
orTaWala 93 _ 94, 104 _ 107
San­dor pe­te­fis quCa 97 b1, 84 a2
or­
Ta­Wa­lis quCa 105 g2 – 104 a5
orTaWalis I Sesaxvevi 105 b2 pet­re ibe­ris quCa 5 g8

orTaWalis II Sesaxvevi 105 a2 petre-pavles sasaflao 81 _ 82

orTaWalis III Sesaxvevi 104 v2 va­sil pet­ri­aS­vi­lis gasasvleli 64 b5

orTaWalis IV Sesaxvevi 104 e3 va­sil pet­ri­aS­vi­lis quCa 64 b4
orTaWalis I Cixi 105 b2 pi­a­ti­gor­skis quCa 57 v7
orTaWalis II Cixi 105 a2 pablo pikasos quCa 38 e5
orTaWalis III Cixi 104 v2 pirveli maisis quCa 88 e4 – 89 b4
orTaWalis IV Cixi 104 e3 pirveli maisis I Sesaxvevi 88 v4
orTaWalis V Cixi 104 e3 pirveli maisis II Sesaxvevi 88 v3 _ 89 a4
or­
pi­ris quCa 92 a3 _ 91 v3 platonis quCa 79 d1
orpiris Sesaxvevi 91 v3 pu­ris moedani 91
orpiris Cixi 91 v3 puris Cixi 91 d1
orxevi 100 _ 101
aleq­san­dre puS­ki­nis saxelobis skveri 79
orxevi (md.) 100, 111
aleq­san­dre puS­ki­nis quCa 79 b7
orxevis I gasasvleli 80 a5
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
383
ri­wis quCa 78 g2
J rki­nigzis quCa 44 v8
zurab Jva­ni­as moedani 42 rkingizis centraluri vagzali 56
zurab Jva­ni­as quCa 78 e5 rki­nis rigi (q.) 91 v1
na Jva­ni­as quCa
ni­ 63 e7, 76 b1 gri­gol ro­ba­qi­Zis gamziri 21 v2, 17 a4
zurab Jva­ni­as Sesaxvevi 78 e4 ogi­ust ro­de­nis quCa 64 g4
zurab Jva­ni­as Cixi 78 e4 ros­to­vis quCa 57 e7
Jvelauris quCa 18 v6
iva­ne ros­to­maS­vi­lis quCa 108 b5
Jin­
va­lis quCa 19 b5
ru­is­pi­ris quCa 80 v1, 67 e8
Jone­
Tis quCa 80 v3, 68 d7
ruispiris Cixi 80 v1
noe Jordanias sanapiro 79 g1, 93 d6
SoTa rus­Ta­ve
­ ­lis gamziri 79 a7, 65 b7
dro Jor­da­
an­ ni­as quCa 116 v5
Ta rus­Ta­ve
So­ ­ ­lis gasasvleli 65 g8
Te­do Jor­da­
ni­as quCa 78 d4
78 d4 rusTavelis Teatri 78
Te­do Jor­da­
ni­as Sesaxvevi
Jan Jore­sis quCa 111 d2, 99 e7 Ta rus­Ta­ve
So­ ­ ­lis moedani 65

Jan Joresis Sesaxvevi 111 Fd1 rusTavelis moedani M 65

ri JRen­
di­mit­ tis gasasvleli 34 g8 SoTa rusTavelis quCa 74 e6
suliko JRentis gasasvleli 78 b3 SoTa rusTavelis Sesaxvevi 78 g1
ri­on JRen­
be­sa­ tis quCa 38 a7 rusTavis gzatkecili 116 a1 – 117 g8
ri JRen­
di­mit­ tis quCa 45 g2, 35 a8 rusTavis gzatkecilis I
suliko JRentis quCa 78 b3 gasasvleli 116 b1

ri JRentis Sesaxvevi
di­mit­ 34 a8 rusTavis gzatkecilis II
gasasvleli 117 a5
suliko JRentis I Sesaxvevi 78 b3
rusTavis gzatkecilis III
suliko JRentis II Sesaxvevi 78 b3
gasasvleli 117 b6
rusTavis gzatkecilis I Cixi 116 b1
r
rusTavis gzatkecilis II Cixi 116 g1
Sal­va ra­
di­a­nis quCa 63 b5 – 62 v5
rusTavis gzatkecilis III Cixi 116 g1
Te­do razikaSvilis quCa 80 g2
rusTavis gzatkecilis IV Cixi 116 g1
Te­do razikaSvilis Sesaxvevi 80 g3 rusTavis gzatkecilis V Cixi 116 d2
Te­do razikaSvilis Cixi 80 g3 rusTavis gzatkecilis VI Cixi 116 d2
dria raz­
an­ ma­Zis quCa (gldani) 8 b2 rusudanis Sesaxvevi 108 b5
dria raz­
an­ ma­Zis quCa (vake) 62 e5 zoia ruxaZis saxelobis baRi
(yof. artos baRi) 65
nino ramiSvilis quCa 63 a3 _ 62 v2
gu­ram rCe­u­liS­vi­lis daRmarTi 63 v8
ra­
tev­nis quCa 19 d3
gu­ram rCe­u­liS­vi­lis quCa 64 b7, 76 e1
ra­
tev­nis I Sesaxvevi 19 e4
gu­ram rCe­u­liS­vi­lis II Cixi 63 v8
ra­
tev­nis II Sesaxvevi 19 v4
gu­ram rCe­u­liS­vi­lis III Cixi 63 e8
ra­
tev­nis I Cixi 19 e4
gu­ram rCe­u­liS­vi­lis IV Cixi 76 e1
ra­
tev­nis II Cixi 19 e4
gu­ram rCe­u­liS­vi­lis V Cixi 76 e1
seb ra­
io­ ti­lis quCa 83 b5 – 82 v6
raWis quCa 45 e1, 33 v8 s
re­
vo­lu­ci­is quCa 1 d2 sa­a­dis quCa 91 v3
re­
vo­lu­ci­is Sesaxvevi 1 d2 saadis Cixi 91 v3
re­
xis I quCa 47 g4 gi­or­gi sa­a­ka­
Zis moedani 42, 54
rexis II quCa 47 d4 gi­or­gi sa­a­ka­
Zis quCa (naZaladevi) 45 g3, 23 g8
rexis III quCa 47 e4 gi­or­gi sa­a­ka­
Zis quCa (orxevi) 100 e5
rexis Sesaxvevi 47 e6 pa­a­ta sa­a­ka­
Zis quCa 67 a4

rva mar­tis quCa 78 a1 gi­or­gi saakaZis I Sesaxvevi 44 v1 _ 45 a1

gi­or­gi saakaZis II Sesaxvevi 44 v1 _ 45 a1
gi rTve­
gi­or­ la­Zis quCa 94 e8, 106 e3
gi­or­gi saakaZis III Sesaxvevi 44 e1, 32 v8
ri­
o­nis gasasvleli 7 g1
sabagiro gzebi:
ri­
o­nis quCa 7 b1, 2 d8
vakis parki _ kus tba 61
rionis I Sesaxvevi 7 g1
rusTaveli _ mTawminda 65, 77
rionis II Sesaxvevi 2 g8
universiteti _ bagebi 49
ri­
on­he­sis quCa 32 e5, 23 d8
io­a­ne sa­ba­nis­Zis quCa 92 v6
riye 79, 80
384 e nci k l o p e d i a

sabargos dasaxleba 82 _ 83, 94 _ 95 samreklos quCa 80 b5

sabargos dasaxlebis: samreklos I Sesaxvevi 80 g2
IV Sesaxvevi 94 v2 _ 95 a1 samreklos II Sesaxvevi 80 g4
VI Sesaxvevi 94 v1 samrewvelo dasaxleba 109

XII Sesaxvevi 82 v8 sa­mrew­ve­lo da­sax­le­bis:

sabargos xevi (q.) 94 v1, 82 e8 I quCa 109 a4

I quCis I gasasvleli 109 b4
mixeil sabaSvilis quCa 8 g2
I quCis II gasasvleli 109 b4
sabuis Sesaxvevi 80 b3
I quCis III gasasvleli 109 g4
saburTalo 25 _ 30, 36 _ 43,
48 _ 55, 59 I quCis IV gasasvleli 109 g4
saburTalos sasaflao 50 _ 51, 59 I quCis V gasasvleli 109 d4
sa­ga­re­jos quCa 55 b5 I quCis VI gasasvleli 109 d4
sadmelis quCa 13 g6 I quCis I Cixi 109 b4
pi sa­va­ne­lis quCa
xar­lam­ 90 d1 II quCa 108 v1 _ 110 b6

pi sa­va­ne­lis Cixi
xar­lam­ 90 g1 II quCis I gasasvleli 109 g3

sa­Te­mos quCa 80 v3 _ 81 a4 II quCis II gasasvleli 110 a5

aru­Tin saiaTnovas quCa 91 g1 II quCis III gasasvleli 110 a5

II quCis I Sesaxvevi 109 v4 _ 110 b4
aru­Tin saiaTnovas I Cixi 91 d1, 79 d8
II quCis I Cixi 109 e4
aru­Tin saiaTnovas II Cixi 91 d1, 79 d8
II quCis II Cixi 109 v4
sa­in­gi­los quCa 80 d2 _ 81 v4
II quCis III Cixi 109 v5
sa­in­gi­los Cixi 81 v4 _ 82 a4
sa­mtre­di­is quCa 31 a1 _ 30 b2
sairmis gora 52
sa­mur­za­ya­
nos quCa 58 g3
sa­ir­mis quCa 54 b1 _ 52 d1
sa­mu­ris quCa 80 b5
sairmis Cixi 53 e2
sa­mReb­ros quCa 91 v2 _ 92 a3
ni­
no da
sa­mReb­ros I Sesaxvevi 92 a2
ka­lis­
tra­te sa­li­e­bis quCa
66 v4 _ 67 d4 sa­mReb­ros II Sesaxvevi 92 a2
saltis Sesaxvevi 80 a3
sa­mReb­ros Cixi 92 a2
sa­lxi­nos quCa 58 g5
sa­mRe­re­Tis quCa 34 g8, 47 v3
samamulo omis gmirebis quCa 8 a4
sa­mSvil­dis quCa 57 e1
samarxaxevi (md.) 87
samxedro dasaxleba 14
samasi aragveli M 93 samxedro dasaxleba 100
samasi aragvelis baRi 92 – 93 samxedro dasaxleba 202 68
sa­ma­si arag­ve­lis moedani 93 samxedro dasaxlebis I quCa 100 e7
sa­ma­si arag­ve­lis quCa 93 b3 samxedro dasaxlebis II quCa 100 d7
sa­ma­si arag­ve­lis I Sesaxvevi 93 b4 sa­na­var­
dos quCa 33 e5 _ 34 e6
sa­ma­si arag­ve­lis II Sesaxvevi 93 g5 sanergis dasaxleba 35
sa­ma­si arag­ve­lis III Sesaxvevi 93 g5 sa­ner­gis quCa 33 a6
sa­ma­si arag­ve­lis Cixi 93 b4 sa­ner­gis I Sesaxvevi 33 a5
samasi aragvelis xidi 93 sa­ner­gis II Sesaxvevi 33 a5

96 sa­ner­gis III Sesaxvevi 33 a4

samgori M
samgoris dasaxleba 84 _ 85, 96 _ 97 sa­ner­gis I Cixi 33 a5

samgoris II dasaxleba 99 _ 100 sa­ner­gis II Cixi 33 a5

sanzona 19
sa­mgo­ris quCa (varkeTilis
dasaxleba) 74 v7 sa­nTlis Sesa­xvevi 79 v3 _ 80 a3
samgoris quCa (navTluRi) 96 v6, 109 a3 sanqt-pe­ter­bur­gis quCa 65 v4
samgoris I Sesaxvevi 75 d8 sarajiSvili M 13

samgoris II Sesaxvevi 75 d8 da­viT sarajiSvilis quCa 13 d3, 2 d8

samgoris III Sesaxvevi 75 g8 va­no sa­ra­jiS­vi­lis quCa 65 b8, 78 a2

samgoris IV Sesaxvevi 100 v1 pet­re sa­ra­jiS­vi­lis quCa 21 b1, 16 a2

samgoris Cixi 96 g8, 109 a1 va­no sa­ra­jiS­vi­lis I Cixi 78 b1

samebis sakaTedro taZari 80 va­no sa­ra­jiS­vi­lis II Cixi 78 b1

samedicino universiteti M 41 va­no sa­ra­jiS­vi­lis III Cixi 78 a2

samocdameSvide quCa 13 g6 me sa­rTa­

eq­vTi­ ni­as quCa 45 g2
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
385
sa­rTi­Wa­lis quCa 92 e1 su­ren spandarianis quCa 94 d4
sa­rTi­Wa­lis Sesaxvevi 92 v1 _ 93 a1 spartakis gasasvleli 80 b4
sa­rki­
ne­Tis quCa 57 v4 _ 58 b3 spar­ta­kis quCa 80 b3
sasoflo dasaxleba 6 spilenZis Sesaxvevi 92 b3
satelevizio anZa 77 sportis sasaxle 55
sa­qa­ne­las da­Rmar­Ti 65 b7 stambis Cixi 78 v2
sa­qa­ne­las quCa 65 b5 stan­ti­ne sta­­nislav­skis quCa
kon­ 30 v5 _ 31 g3
sa­qar­Tve­los er­Ti­a­no­bi­sa­Tvis Tsu-is studqalaqi 49
me­brZol­Ta quCa 85 d4, 99 b2
Tengiz sturuas quCa 115 e1, 103 g8
saqarTvelos mecnierebaTa
erovnuli akademia 65 aleq­san­dre su­vo­ro­vis quCa 35 b7

saqarTvelos parlamenti 78 ar­Cil su­la­ka­u­ris quCa 54 v2

da­viT su­li­aS­
vi­lis quCa 79 e1
saqarTvelos teqnikuri
universiteti 42, 55 ni­ko sul­xa­
niS­vi­lis quCa 79 g5
sa­qa­ris quCa 66 v1, 58 a8 ni­ko sulxaniSvilis I Cixi 79 d4
saqnavTobis dasaxleba 103 ni­ko sulxaniSvilis II Cixi 79 d4
saqsofmanqanis dasaxleba 103 sul­xan-sa­
bas quCa 79 a8 _ 78 v7
saqhidroenergomSenis dasaxleba 112 _ 113 aleq­san­dre sum­ba­
TaS­
vil-iuJinis quCa 45 b4
sa­yvi­
ris quCa 32 b6 ga­bri­el sun­du­
ki­a­nis quCa 66 b7
sa­Cxe­ris quCa 13 d6 ga­bri­el sundukianis Sesaxvevi 66 b6
sa­cxe­ni­sis quCa 97 e5 _ 98 v5 su­ra­mis quCa 56 d5
sa­Wi­la­os quCa 45 a4, 33 g8 surb-gevorqis eklesia 91
sa­xal­xo quCa 107 v3 _ 108 a2 surb-niSanis quCa 79 d7
saxalxos Cixi 107 v3 surb-niSanis Sesaxvevi 79 d6
saxalxos III Cixi 107 v2 aka­ki sur­gu­la­Zis quCa 44 v4
saxelmwifo kancelaria 78 ser­go sur­gu­la­Zis quCa 116 v4
Te­do sa­xo­ki­
as quCa 30 a8 ilia su­xiS­vi­lis quCa 85 e2 _ 86 d1
nugzar sajaias quCa 62 g2 sxvi­to­ris quCa 1 a1
se­va­nis quCa 80 e7 sxvitoris Sesaxvevi 1 a1
se­na­kis quCa 58 b6 iri­ne sxir­tla­Zis quCa 51 e1
svaneTisubani 58, 67 _ 68 si­mon sxir­tla­Zis quCa 41 v8, 53 v2
sva­ne­Tis quCa 32 g8 gri­gol sxu­lu­xi­as quCa 57 g8
sva­ne­Tisxevis quCa 32 e6 _ 33 a6
givi svaniZis quCa 52 a8, 51 e8 t
ri­el sva­ni­Zis quCa
ta­ 64 g5 ta­bax­me­lis quCa 92 g4
svi­ris quCa 33 e5 galaktion tabiZis quCa 79 a8, 91 a2
sinagoga 91 ti­ci­an ta­bi­Zis quCa 62 v6 _ 61 e4
sionis taZari 91 ti­ci­an tabiZis I Sesaxvevi 62 e6
si­o­nis quCa 91 e1 ti­ci­an tabiZis II Sesaxvevi 62 b5
sionis Sesaxvevi 91 e1 tan­Zi­is qu­Ca 41 b7, 53 b2
siR­na­Ris quCa 66 v3 _ 67 a3 ta­ri­e­lis quCa 78 b2
ivane sixaruliZis gasasvleli 13 g6 erek­le ta­tiS­vi­lis quCa 64 d5
ne si­xa­ru­li­Zis quCa
iva­ 13 g6 irak­li ta­tiS­vi­lis quCa 83 v8 _ 84 b8
sko­lis quCa 1 e4 erek­le tatiSvilis Cixi 64 d5
skolis Cixi 1 e4 ta­Si­ris quCa 58 b5
anatoli sobCakis quCa 79 a3 taS­ken­tis quCa 53 e2, 29 g7
sololaki 78 _ 79, 89 _ 91 taSkentis Sesaxvevi 41 d5
sololakis xeivani 90 e3 _ 91 d4 telegrafis Cixi 79 g3
somxeTis I gasasvleli 81 g3 gia te­te­laS­vi­lis quCa 65 e2
somxeTis II gasasvleli 81 d3 54, 55
teqnikuri universiteti M
somxeTis quCa 68 a8, 81 d4
teqselis xeivani 17
soRanluRis Sesa­
xvevi 92 d5
texili Sesaxvevi 92 g5
soxu­mis quCa 43 v4
te­xu­ris quCa 54 d8

25. q e
386 e nci k l o p e d i a

tvi­Sis quCa 83 g5 irakli uCaneiSvilis II Cixi 59 d5

ti­ba­a­nis gasasvleli 20 b1 irakli uCaneiSvilis III Cixi 59 b6
ti­ba­a­nis quCa 20 a4, 13 e8 uwe­ris quCa 1 e3
ti­ri­
fo­nis quCa 80 b3 uweris I Sesaxvevi 1 v3
ne ti­u­le­ne­vis quCa
iva­ 8 d1 uweris II Sesaxvevi 1 v3 _ 2 a3
ko­loz ti­xo­no­vis quCa
ni­ 3 g7 uweris Cixi 2 a1
gi tov­sto­
gi­or­ no­go­
vis quCa 56 d8 ujar­mis quCa 94 g6
lev tol­sto­is quCa 66 e8 ujar­mis I Sesaxvevi 94 g5
lev tolstois Sesaxvevi 79 d1 ujar­mis II Sesaxvevi 94 d5
maz to­ro­Se­li­Zis quCa
Ta­ 23 g5 ujar­mis Cixi 94 d5
tran­spor­tis quCa 21 v5 _ 22 a4
ne tur­ge­ne­vis quCa
iva­ 66 g5 f
na tus­ki­
io­ as quCa 54 g6 fabrikis Sesa­xvevi 92 e3
tyavis I Cixi 79 e8 ria fa­li­aS­vi­lis quCa
za­qa­ 64 a4 – 61 e3
tyavis II Cixi 79 e8 gu­ram fan­ji­ki­Zis quCa 42 a4 _ 41 g4
tyekul­tu­ris quCa 45 g8 gu­ram fan­ji­ki­Zis I Sesaxvevi 41 v4
tyekul­tu­ris I Sesaxvevi 45 g8 gu­ram fan­ji­ki­Zis II Sesaxvevi 41 e4
tyekul­tu­ris II Sesaxvevi 45 g8 fa­rav­
nis quCa 66 e1, 57 v8
tyekul­tu­ris III Sesaxvevi 45 e8 faravnis Sesaxvevi 66 e1, 57 e8
tyekul­tu­ris IV Sesaxvevi 45 e8, 57 e1 faravnis I Cixi 66 e1
tyvar­Ce­lis quCa 55 b6 faravnis II Cixi 66 v1
tyvi­
a­vis quCa 66 g8 faravnis III Cixi 57 v8
tyviavis Cixi 66 g8 far­na­vaz me­
fis gamziri 5 e8
tyi­bu­lis quCa 13 e6 fa­sa­na­u­ris quCa 64 g3
tyis Sesaxvevi 78 b3 irak­li fa­Ra­vas quCa 80 g7
feiqarTa quCa 18 g2, 13 g2
u grigol feraZis quCa 6 b5
elizbar da fe­ris­cva­
le­bis gasasvleli 92 d1
vla­di­
mer ubi­la­vebis quCa 93 v2
fe­ris­cva­
le­bis quCa 92 b1
ri uz­na­Zis quCa (kukia)
di­mit­ 79 g1, 56 b8
fe­ris­cva­
le­bis Sesaxvevi 80 b8
ri uz­na­Zis quCa (navTluRi)
di­mit­ 96 d2, 84 a4
fe­ris­cva­
le­bis Cixi 92 d1
uiaraRos I gasasvleli 45 v6
fe­rSlis Sesa­xvevi 106 e2
uiaraRos II gasasvleli 46 b6
filarmonia 64
uiaraRos III gasasvleli 46 d5
ton fi­li­as quCa
me­li­ 47 e1
ui­
a­ra­Ros quCa 45 v6 _ 46 v4
fir­do­u­sis quCa 92 b2
ukanxevi (md.) 59
fir­do­u­sis Cixi 92 b3
le uk­le­bas quCa
ki­ri­ 78 d5
ni­ko fi­ros­ma­nis moedani 57
le uklebas Cixi
ki­ri­ 78 d5
ni­ko fi­ros­ma­nis quCa (orxevi) 100 e5
pet­re umi­
kaS­vi­lis quCa 64 a7 _ 63 v7
ni­ko fi­ros­ma­nis quCa (oqrosubani) 57 b7 _ 56 v3
uni­ver­si­te­tis quCa 52 a4 _ 48 a5
Te­mur fi­fi­as quCa 43 e3 _ 44 a1
ur­
bni­sis quCa 80 b8, 92 b1
eg­na­te da
ure­kis quCa 13 d5 vax­tang fi­fi­e­bis quCa 44 d7
re­vaz uri­
di­as quCa 44 e6, 47 e3 fiqris gora 64
re­vaz uridias Cixi 46 g4 fo­Tis quCa 44 b4 _ 43 d6
uf­lis­ci­xis quCa 67 a1, 57 v8 foniWala 111, 116 _ 117
re uSa­ko­
Te­do­ vis quCa 83 g4 _ 82 d3 foniWala-3 116
irakli uCaneiSvilis I gasasvleli 59 e6 foraqaanTxevi (md.) 100
irakli uCaneiSvilis II gasasvleli 59 e5 fos­tis quCa 92 v2, 81 a8
irakli uCaneiSvilis III gasasvleli 59 e6 fostis Sesaxvevi 92 v1 _ 93 a1
irakli uCaneiSvilis IV gasasvleli 59 d3 fostis Cixi 81 a8
li uCa­
irak­ ne­iS­vi­lis quCa 60 a6 _ 59 a5 stan­ti­ne fo­cxve­
kon­ raS­
vi­lis quCa 56 d5 _ 57 a4
irakli uCaneiSvilis I Cixi 59 v5 mo­ris fo­cxiS­vi­lis quCa 2 b8
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
387
ne fran­gu­li­a­nis quCa
iva­ 103 d7 zurab qvliviZis Sesaxvevi 66 d4
funikuliori 77 – 78 leo qi­a­Ce­lis quCa 65 b7
funikulioris zeda sadguri 77 e6 qi­zi­yis quCa 99 a7 _ 100 v8
funikulioris qveda sadguri 78 b6 oTar qin­qla­Zis quCa 57 g6

ton fur­
an­ ce­la­Zis quCa 79 a5 qin­Zma­ra­
u­lis quCa 111 b5, 117 b1

fSa­
vis quCa 80 g2, 67 v7 qin­Zma­ra­
u­lis Sesaxvevi 111 b5
qin­Zma­ra­
u­lis II Sesa­xvevi 110 v6 _ 111 g4
omar fxakaZis quCa 49 b5
qin­Zma­ra­
u­lis Cixi 111 b3
fxo­vis quCa 79 b3
ti qi­qo­Zis quCa
ge­ron­ 78 v8, 90 v2
ser­go qo­bu­la­Zis quCa 83 e6 _ 84 b6
q
qo­bu­le­Tis quCa 63 e6
me­rab qav­Ta­
ra­Zis quCa 44 e3
qo­bu­le­Tis Sesaxvevi 63 d6
pet­re qav­Ta­
ra­Zis quCa 49 g3 _ 51 g1
qsnis quCa 19 b1 _ 18 d2
petre qavTaraZis Cixi 50 d3
ser­go qsov­re­lis I gasasvleli 23 v4
meliton qanTarias quCa 42 a2
ser­go qsovrelis II gasasvleli 24 a4
qa­re­lis quCa 54 d6
sergo qsov­re­lis quCa 23 a5 _ 24 b4
qar­Tvel­Ta da eb­ra­el­Ta Zmo­bis
xeivani (quCa) 8 a5 ser­go qsovrelis I Cixi 23 e4
al­bert qar­Tve­liS­vi­lis quCa 23 a5 ser­go qsovrelis II Cixi 23 e4
le­van qar­Tle­liS­vi­lis quCa 45 e3 ser­go qsovrelis III Cixi 23 e4
qar­Tlis quCa 23 e5 aleqsandre qu­Ta­Te­
laZis quCa 32 a2
qarTlis I Sesaxvevi 23 e5 apo­lon qu­Ta­Te­
la­Zis quCa 78 e1, 65 e8
qarTlis II Sesaxvevi 23 d5 io­vel qu­Ta­Te­
la­Zis quCa 63 v6

qarTlis I Cixi 23 e5 ka­lis­tra­te qu­Ta­Te­

la­Zis quCa 39 e8, 51 v3

qarTlis II Cixi 23 e5 aleq­san­dre qu­Ta­Te­

lis quCa 42 d7

qarTlis III Cixi 23 d4 qu­Ta­i­sis quCa 43 a6

qarTlis IV Cixi 23 d4 quTaisis Sesaxvevi 43 e4

qarTuli xalxuri ni­koloz qum­si­aS­vi­lis quCa 92 v5

xuroTmoZRvrebisa da yofis ni­koloz qum­si­aS­vi­lis I Sesaxvevi 92 e5
saxelmwifo muzeumi 60 _ 61
ni­koloz qum­si­aS­vi­lis II Sesaxvevi 92 e6
qaSveTis eklesia 78
solomon qur­di­a­nis gasasvleli 57 a1
besarion qe­bu­ri­
as dasaxleba 101
ar­Cil qur­di­a­nis quCa 43 e8, 44 a7
besarion qeburias dasaxlebis:
ria qur­di­a­nis quCa
za­qa­ 66 b8
I quCa 101 g6
solomon qur­di­a­nis quCa 57 g4, 45 a8
II quCa 101 g8
solomon qur­di­a­nis I Sesaxvevi 57 d4
III quCa 101 g6
solomon qur­di­a­nis II Sesaxvevi 57 g4
IV quCa 101 g6
ria qur­di­a­nis I Cixi
za­qa­ 66 g7
V quCa 101 d7
ria qur­di­a­nis II Cixi
za­qa­ 66 g8
ri­on qe­bu­ri­
be­sa­ as quCa 45 b5 ria qur­di­a­nis III Cixi
za­qa­ 66 g7
qe­dis ko­
mu­nis quCa 108 a4 qurTebis dasaxleba 58
qe­dis ko­
mu­nis Sesaxvevi 108 b5 ili­ko qur­xu­lis quCa 92 v1 _ 93 a2
qe­dis Se­sax­ve­vi 80 b4 iliko qur­xu­lis Sesaxvevi 93 a2
qedis I Cixi 80 b4 gi­or­gi qu­CiS­vi­lis quCa 64 d4
qedis II Cixi 80 b5 gi­or­gi qu­CiS­vi­lis Sesaxvevi 64 g4
qe­Te­
van dedoflis gamziri 92 g1 _ 96 b5
qer­Cis quCa 13 d1, 8 a4 R
qvayreli 55 Sal­va Ram­ba­Si­Zis quCa 64 e4
qvemo gomis Cixi 91 d2 Rvi­nis aR­mar­Ti 92 a1, 80 g8
qvemo gomis II Cixi 91 d3 mi­xe­il Rlon­tis quCa 103 g6
qvemo veZisi 30, 42 dil Ro­Ro­be­ri­Zis quCa
av­Tan­ 23 d6
qvemo metalurgebis dasaxleba 117 levan RoRoberiZis quCa 116 v6
qvemo samgoris arxi 74, 103 RrmaRele 7, 12 _ 13,
qvemo ubani 79, 91 18 _ 20,
22 _ 24
qvemo foniWala 111, 116 _ 117
RrmaRele M 19
qviS­xe­Tis quCa 19 a3 _ 18 e1
RrmaRelis gasasvleli 23 b3
zurab qvliviZis quCa 66 d6
RrmaRelis (zRvisubnis) sasaflao 19 _ 20, 24
388 e nci k l o p e d i a

Rrma­Re­lis quCa 23 a4 gi­or­gi Sat­be­raS­vi­lis I Sesaxvevi 63 e6

Rrma­Re­lis Sesaxvevi 23 b3 gi­or­gi Sat­be­raS­vi­lis II Sesaxvevi 63 d7
Rrma­Re­lis Cixi 23 a4 gi­or­gi Sat­be­raS­vi­lis II Cixi 63 b8, 76 b1
Rrma­Re­lis I Cixi 23 b2 giorgi SatberaSvilis xevis quCa 63 d8, 76 d1
Rrma­Re­lis II Cixi 23 g3 Sa­ti­lis qu­Ca 13 g4
oTar Ru­du­Sa­u­ris quCa 45 e7 Saq­ri­a­nis qu­Ca 80 e2
ka­xa­ber Se­var­de­ni­Zis qu­Ca 52 e3, 40 d8
y ta­ras Se­vCen­kos qu­Ca 78 e5
So­Ta yavlaS­vi­lis qu­Ca 79 d7 Semosavleli gza 1 a1 _ 3 v3
So­Ta yavlaSvilis Sesaxvevi 79 d7 dem­na Se­nge­la­i­as qu­Ca 8 d4
So­Ta yavlaSvilis Cixi 79 d7 loz Se­nge­la­i­as qu­Ca
ni­ko­ 19 g6
dre yaz­be­gis gamziri
aleq­san­ 42 a6, 51 g1 Tengiz SeSeliZis qu­Ca 13 a2, 8 b8
dre yaz­be­gis qu­Ca (lilo)
aleq­san­ 103 d7 Sil­dis qu­Ca 80 e1, 68 a8
dre yaz­be­gis qu­Ca (oqroyana)
aleq­san­ 88 e4 Sildis Sesaxvevi 68 a8
si­mon ya­ux­CiS­vi­lis qu­Ca 70 d7 Sildis Cixi 68 a8
yvar­lis mo­e­da­ni 83 Sin­di­sis qu­Ca 90 b2
yvar­lis qu­Ca 95 v2, 82 d2 Sindisis Sesaxvevi 90 b2
yvarlis Sesaxvevi 83 a5 Sindisis I Cixi 90 b2
yvarlis II Sesaxvevi 83 a5 Sindisis II Cixi 90 b1
yvarlis VI Sesaxvevi 82 v4 Sindisis III Cixi 90 b2
yvarlis I Cixi 83 a5 Si­ra­qis qu­Ca 94 b3
yvarlis II Cixi 83 a4 Siraqis Sesaxvevi 94 e4
yi­ri­mis qu­Ca 57 d6 So­vis qu­Ca 62 e3
yirimis I Sesaxvevi 57 e6 So­rap­nis qu­Ca 94 b3
yirimis II Sesaxvevi 57 v6 So­rap­nis II qu­Ca 81 g7
daviT yi­fi­a­nis qu­Ca 43 e7 badri SoSitaiSvilis quCa 62 v5
ri yi­fi­a­nis qu­Ca
di­mit­ 78 d4 Sro­Sis qu­Ca 63 e6
ri yifianis Cixi
di­mit­ 78 b4 Su­am­Tis qu­Ca 97 e3 _ 99 a7
ko­loz yif­Si­Zis qu­Ca
ni­ 61 v2 _ 62 g1 Surdulis Sesaxvevi 80 a2
va­sil yu­Si­taS­vi­lis qu­Ca 2 a1 _ 1 v1 Su­Sis qu­Ca 7 b2
Sxe­fis qu­Ca 90 g2
S
gi Sav­gu­li­Zis qu­Ca
gi­or­ 37 v7 C
a­ne Sav­Te­lis da­Rmar­Ti
io­ 79 e6 pet­re Ca­
i­kov­skis quCa 78 e6
a­ne Sav­Te­lis qu­Ca
io­ 79 e7 Ca­
i­lu­ris quCa 54 e7
a­ne Sav­Te­lis Sesaxvevi
io­ 79 e5 Ca­
i­sub­nis quCa 66 v7
Savi zRvis quCa 94 a5 Ca­
i­sub­nis Sesaxvevi 66 v7
Savi sofeli 93 Ca­
i­sub­nis Cixi 66 v7
xe­il Sa­viS­vi­lis qu­Ca
mi­ 49 v4, 37 v7 ne­li Ca­
kor­ la­Zis quCa 17 d8, 21 b1
Sav­na­ba­das qu­Ca 92 d5 Ten­giz Ca­
ntla­Zis quCa 100 v6, 75 d8
Savnabadas Cixi 92 d5 Ten­giz Ca­
ntla­Zis Cixi 100 v4 _ 101 g4
Sav­sof­lis qu­Ca 93 b4 fi­le Ca­
por­ nCi­ba­
Zis quCa 57 b8
jon SalikaSvilis quCa 12 b1, 6 a7 Carglis gasasvleli 13 d8
SoTa SalikaSvilis xidi 21 Ca­
rglis quCa 19 g6, 13 v3
ki Sa­ni­Zis qu­Ca
aka­ 64 g4 Car­
xis quCa 107 v2
sa­ndro San­
Si­aS­vi­lis qu­Ca 102 b8 _ 101 v8 Ca­
qvis quCa 44 e3
Sanxais dasaxleba 102 stan­ti­ne Ca­
kon­ Ca­vas quCa 12 b5
lu­ar­sab Sa­ra­Si­Zis qu­Ca 64 g4 Ca­
xru­xa­
Zis quCa 79 d7
Jan Sar­de­nis qu­Ca 91 e1 Ca­
xru­xa­
Zis I Sesaxvevi 79 d6
gi Sa­rva­Si­Zis qu­Ca
gi­or­ 95 a2 Ca­
xru­xa­
Zis II Sesaxvevi 79 d6
gi Sa­rva­Si­Zis Sesaxvevi
gi­or­ 95 b2 Ca­
xru­xa­
Zis Cixi 79 d5
gi SarvaSiZis Cixi
gi­or­ 95 g3 loz Cer­ni­Sev­skis quCa
ni­ko­ 66 g7
Jiuli Sartavas qu­Ca 42 e7, 30 b8 eli­sa­bed Cer­qe­ziS­vi­lis quCa 30 b8 _ 29 e8
gi Sat­be­raS­vi­lis qu­Ca
gi­or­ 63 v6, 76 a1 oTar Ce­Ce­laS­
vi­lis quCa 67 a1 _ 68 g1
oTar Ce­Ce­laS­
vi­lis I Sesaxvevi 58 b8
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
389
oTar Ce­
Ce­laS­vi­lis II Sesaxvevi 58 a8 ci­xis­Zi­ris II gasasvleli 108 d2
oTar Ce­
Ce­laS­vi­lis III Sesaxvevi 58 a8 ci­xis­Zi­ris III gasasvleli 108 d2
oTar Ce­
Ce­laS­vi­lis IV Sesaxvevi 58 a8 ci­xis­Zi­ris IV gasasvleli 108 g1
ton Ce­
an­ xo­vis gasasvleli 92 d2 ci­xis­Zi­ris V gasasvleli 108 b1
ton Ce­
an­ xo­vis quCa 92 b1 ci­xis­Zi­ris quCa 108 g5
raz Cirga­
Te­i­mu­ Zis quCa 64 e8, 77 e1 ci­xis­Zi­ris I Sesaxvevi 108 d4
giorgi Citaias moedani 66 ci­xis­Zi­ris II Sesaxvevi 108 d3
gi Ci­
gi­or­ ta­ia
­ s quCa 66 g2, 57 b5 ci­xis­Zi­ris I Cixi 108 d4
gi Ci­
gi­or­ ta­ia
­ s Cixi 57 g6 ci­xis­Zi­ris II Cixi 108 d3
Sio Ci­
ta­Zis quCa 78 e6 ci­xis­Zi­ris III Cixi 108 d3
Sio Ci­
ta­Zis Sesaxvevi 78 g6 ci­xis­Zi­ris IV Cixi 108 d3
Sio Ci­
ta­Zis Cixi 78 g6 cod­niskaris quCa 13 d5
ar­nold Ci­
qo­ba­vas quCa 66 d7 ia­kob cur­ta­
ve­lis quCa 92 g4
ar­nold Ciqobavas Sesaxvevi 66 d4 ia­kob cur­ta­
ve­lis Sesaxvevi 92 d5
vax­tang Ci­
qo­va­nis quCa 40 e3 stan­ti­ne cuc­
kon­ qi­ri­Zis quCa 80 a6
si­mon Ci­
qo­va­nis quCa 55 a7 _ 53 d7 stan­ti­ne cuc­
kon­ qi­ri­Zis Sesaxvevi 80 g5
va­le­ri Cka­lo­vis quCa 106 e3 _ 107 b3 cu­cxva­
Tis quCa 94 d4
­ os­ro Co­
qa­ix lo­yaS­vi­lis gamziri 61 d1 _ 60 b5 le­van cqi­tiS­vi­lis quCa 45 d4 _ 46 a2
­ os­ro Co­
qa­ix lo­yaS­vi­lis quCa 106 v3 _ 107 v4 cxemis quCa 78 b2
­ os­ro Co­
qa­ix lo­yaS­vi­lis III Se­saxvevi 107 v4 cxemis Sesaxvevi 78 b2
Teofile Co­
Cu­as quCa 83 v8 _ 84 b7 cxemis Cixi 78 b2
Co­
xa­ta­u­ris quCa 44 v7 loz cxve­da­
ni­ko­ Zis quCa 62 g5 _ 61 e5
ko­ba Co­
xe­lis quCa 108 b5 loz cxve­da­
ni­ko­ Zis I Sesaxvevi 61 v5
gi Cu­
gi­or­ bi­
naS­vi­lis quCa 66 g2, 56 e3 loz cxve­da­
ni­ko­ Zis II Sesaxvevi 61 e5
ma Cu­
To­ bi­
ni­Zis quCa 80 e6 _ 81 a6 loz cxve­da­
ni­ko­ Zis Cixi 62 a5 _ 61 e5
ma Cu­
To­ bi­
ni­Zis Sesaxvevi 80 v6 cxra ap­
ri­lis baRi 78 _ 79
CuRureTi 66, 79 _ 80 cxra ap­
ri­lis quCa 78 v5
CuRureTis xidi 79 cxra martis baRi 79
no Cxe­iZ
ni­ ­is quCa 66 e8, 79 v3 cxra Zmis moedani 58
gi Cxe­iZ
uSan­ ­is quCa 65 g2 cxra Zmis quCa 57 g6 _ 58 d4
noe Cxik­va­
Zis quCa 45 g7 cxra Zmis I Sesaxvevi 57 d6
noe Cxik­va­
Zis Sesaxvevi 45 b6 cxra Zmis II Sesaxvevi 57 e5

c Z
gi ca­ba­
gi­or­ Zis quCa 55 e3 _ 56 d1 Ze­ve­ris quCa 94 g3
Cil ca­gar­lis quCa
ar­ 54 a1 _ 53 b1 Zveli kukia 65 _ 66
ca­ge­
ris quCa 42 g5 Zmo­bis II quCa 45 g6
ca­iS
­ is quCa 58 d5 Zmo­bis Cixi 45 v6
ce­mis quCa 44 a2 gi­or­gi Zo­we­ni­Zis quCa 38 e6 _ 39 b3
aleqsandre cimakuriZis quCa 66 e8
Salva cin­
ca­Zis gasasvleli 32 e6 w
te cin­
ka­lis­tra­ ca­Zis quCa 79 g7
wa­vki­sis quCa 90 b2
sul­xan cin­
ca­Zis quCa 54 d1 _ 52 d2
wavkisis I Sesaxvevi 90 a2
Sal­va cin­
ca­Zis quCa 32 e6
wavkisis II Sesaxvevi 90 a2
Salva cin­
ca­Zis I Sesaxvevi 32 e6 _ 33 d7
89 _ 92
wavkisiswyali (md.)
Salva cin­
ca­Zis II Sesaxvevi 32 v5 _ 33 a6
wa­len­ji­xis quCa 95 e4, 83 a6
cirki 55
wa­len­ji­xis Sesaxvevi 95 d3
ci­
sar­tye­las quCa 32 g3
wa­len­ji­xis Cixi 95 e3
cisartyelas Sesaxvevi 32 b1
wa­lkis gasasvleli 92 v6
le­van cis­ka­riS­
vi­lis quCa 18 a3
wa­lkis quCa 92 v6
mixeil cis­ka­riS­
vi­lis quCa 112 d5
wa­lkis Cixi 92 v6
cis­k­ris quCa 80 g7
wa­Rve­ris quCa 45 b6
cis­k­ris Sesaxvevi 80 d7
aka­ki we­reT­lis gamziri 56 b2, 21 v3
ci­
xis­Zi­ris I gasasvleli 108 d3
wereTlis gamziri M 43
390 e nci k l o p e d i a

gi we­reT­lis ga­sas­
gi­or­ vle­li 61 b2, 52 b8 wyne­Tis gzatkecilis I Cixi 60 b5
akaki wereTlis saxelobis skveri 44, 56 wyne­Tis gzatkecilis II Cixi 59 v5
akaki we­reT­lis quCa (varkeTilis wyne­Tis gzatkecilis III Cixi 59 v3
dasaxleba) 74 v7
wyne­Tis quCa 61 e1, 52 a7
akaki we­reT­lis quCa (oqroyana) 88 a5
wyneTis Sesaxvevi 61 e1, 52 d8
gi we­reT­lis quCa
gi­or­ 80 g6
wyne­Tis I Cixi 52 d8
mixeil we­reT­lis quCa 2 g8, 7 e1
wyne­Tis II Cixi 52 g8
so­so we­reT­lis quCa 66 a7
wyne­Tis xevi 52
wer­na­qis quCa 94 e8
wernaqis Sesaxvevi 94 d8 W
we­ro­
ni­sis gasasvleli 33 e7
vax­tang Wa­bu­ki­an
­is quCa 42 e8, 54 d1
we­ro­
ni­sis quCa 33 e7, 47 v3 ilia Wav­Wa­ va­Zis gamziri 64 a3 _ 61 d1
we­ro­
ni­sis I Cixi 33 e7 ilia Wav­Wa­va­Zis moedani 61
we­ro­
ni­sis II Cixi 33 e7 aleq­san­dre Wav­Wa­va­Zis quCa 78 d1
zu­rab Wav­Wa­va­Zis quCa 65 e2
dria wik­la­u­ris quCa
an­ 44 v3 _ 45 b1
ilia Wav­Wa­va­Zis quCa (varkeTilis dasaxleba) 74 e7
xe­il wi­nam­ZRvriS­vi­lis quCa (gldani)
mi­ 3 g8, 8 e1 88 d4 _ 89 b4
ilia Wav­Wa­va­Zis quCa (oqroyana)
xe­il wi­nam­ZRvriS­vi­lis quCa (kukia)
mi­ 66 d8, 56 b2 aleq­san­dre Wav­Wa­va­Zis Sesaxvevi 78 b3
wi­na­na­u­ris quCa 104 v2 ilia WavWavaZis Sesaxvevi 88 e4
aleq­san­dre Wav­Wa­va­Zis I Cixi 78 b3
wi­na­na­u­ris II quCa 104 e2
aleq­san­dre Wav­Wa­va­Zis II Cixi 78 b3
wi­nan­dlis qu­Ca 93 e4 ilia Wav­Wa­va­Zis II Cixi 63 b3
winandlis Sesaxvevi 93 e2 Wa­la­di­dis quCa 58 b5
wi­naub­nis quCa 54 b6 Salva WankotaZis xeivani 102, 114
wi­wa­mu­ris quCa 32 a1, 23 b7 giorgi Wan­tu­ri­as quCa 78 v3 _ 79 b2
giorgi Wan­tu­ri­as Cixi 78 v3
wminda barbares dasaxleba 111, 116
Wi­aT
­ u­ris quCa 54 v7
wmin­da ni­ko­
lo­zis quCa 79 e1, 66 v8
mi­xe­il Wi­au
­ ­re­lis quCa 12 d6
wmin­da ni­ko­
lo­zis Se­saxvevi 66 v8
Wir­na­ xu­lis quCa 103 v5
wno­ris­
wylis quCa 98 e6
Wir­na­
xu­lis I Cixi 103 v5
wriulis II Sesaxvevi 79 v5
Wirnaxulis II Cixi 103 v6
wro­mis quCa 45 d4 _ 46 a5
be­sa­ri­
on Wi­Wi­na­Zis quCa 112 g7
wro­mis I Sesaxvevi 45 e4
da­viT Wi­Wi­na­Zis quCa 32 b4
wro­mis II Sesaxvevi 45 e5 za­qa­ria Wi­Wi­na­Zis quCa 78 v4
ser­gi wu­la­Zis II gasasvleli 108 g3 be­sa­ri­
on Wi­Wi­na­Zis Sesaxvevi 112 a1
be­sa­ri­
on Wi­Wi­na­Zis I Cixi 112 d6
sergi wulaZis III gasasvleli 108 d4
be­sa­ri­
on Wi­Wi­na­Zis II Cixi 112 d5
sergi wulaZis quCa 107 v3 _ 108 e5 be­sa­ri­
on Wi­Wi­na­Zis III Cixi 112 d5
ser­gi wu­la­Zis I Sesaxvevi 108 a3 be­sa­ri­
on Wi­Wi­na­Zis IV Cixi 112 d5
sergi wu­la­Zis II Sesaxvevi 108 b3 be­sa­ri­
on Wi­Wi­na­Zis V Cixi 112 d5
be­sa­ri­
on Wi­Wi­na­Zis VI Cixi 112 d4
sergi wu­la­Zis Cixi 108 g3
Ta­mar Wo­ve­li­Zis quCa 64 v6
aleqsandre wulukiZis quCa 97 b5, 84 e8 da­ni­el Won­qa­Zis quCa 90 e2, 78 b5
aleqsandre wulukiZis I Sesaxvevi 97 b2 da­ni­el Won­qa­Zis I Cixi 78 d7
aleqsandre wulukiZis II Sesaxvevi 97 b2 _ 96 e1 da­ni­el Won­qa­Zis II Cixi 78 b5
Wo­por­tis quCa 19 b4
aleqsandre wulukiZis III Sesaxvevi 85 a8
Wo­por­tis Sesaxvevi 19 b4
aleqsandre wulukiZis IV Sesaxvevi 85 a8
Wo­ro­xis quCa 65 v7 _ 66 a6
aleqsandre wulukiZis I Cixi 85 a8
aleqsandre wulukiZis II Cixi 97 a1 Wre­ba­los quCa 1 v4 _ 2 b1

dre wur­
aleq­san­ wu­mi­as quCa 80 e8 _ 81 g8 Wre­ba­los I Sesaxvevi 2 a3
jambul wurwumias quCa 112 e6 _ 113 a8 Wre­ba­los II Sesaxvevi 2 a3 _ 1 v2
aleqsandre wur­
wu­mi­as Sesaxvevi 81 b8 Wre­ba­los I Cixi 2 a3
dre wu­wu­na­vas quCa
aleq­san­ 100 v4 Wre­ba­los II Cixi 1 v3
wyal­sa­de­nis quCa 7 g5, 13 g2 ste­fa­ne Wre­laS­vi­lis quCa 94 v7
wyal­tu­bos quCa 21 v8, 30 g1 ste­fa­ne Wre­laS­vi­lis Sesaxvevi 94 e7
wya­
ros quCa 45 v8, 57 v1 ste­fa­ne Wre­laS­vi­lis Cixi 94 e6

wyne­Tis gzatkecili 60 b5, 48 a8

x
wyne­Tis gzatkecilis I gasasvleli 59 v3
ko xa­be­iS­vi­lis quCa
so­li­ 60 v2
wyne­Tis gzatkecilis II gasasvleli 59 e3
wyne­Tis gzatkecilis Sesaxvevi 59 v4 aTa­na­se xa­ra­
ba­Zis quCa 95 d2 _ 96 d2
aTa­na­se xa­ra­
ba­Zis Cixi 96 a1
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
391
xa­ra­ga­u­lis Ci­xi 80 g5 xre­si­lis quCa 32 g3
evgeni xaraZis quCa 13 d1, 8 a8 xudadovis tye 46, 58
xarfuxi 92 loz xu­da­do­
ni­ko­ vis quCa 45 a8 _ 47 v3
xar­fu­xis quCa 92 b4
xar­fu­xis Sesaxvevi 92 g4 j
xar­fu­xis Cixi 92 b4 gi­or­gi ja­ba­u­ris gasasvleli 67 a3
aram xa­Ca­tu­ri­
a­nis quCa 83 a8 giorgi jabauris quCa 67 a2
dre xa­xa­naS­vi­lis quCa
aleq­san­ 93 g4, 81 e8 giorgi jabauris Sesaxvevi 67 a2 _ 66 v2
da­viT ja­bi­Zis quCa 9 a3
xe­vi­sub­nis quCa 18 v4
ja­va­
xe­Tis quCa 97 e8, 85 d4
xe­vis quCa 107 v3
ja­va­
xe­Tis I Sesaxvevi 85 e8
xev­su­re­Tis quCa 44 d1, 32 v8
ja­va­
xe­Tis II Sesaxvevi 85 d6
xevZmari (md.) 9, 13
ja­va­
xe­Tis Cixi 97 e1
xevZmaris dasaxleba 13
xev­Zmaris quCa 13 e1 iva­ne ja­va­
xiS­vi­lis moedani 66
iva­ne ja­va­
xiS­vi­lis quCa 66 e8, 56 e6
kos­ta xe­Ta­
gu­ro­vis quCa 66 e8, 79 v4
mi­xe­il ja­va­xiS­vi­lis quCa 65 b7
xeivnis I quCa 105 e2, 93 v8 javis I gasasvleli 33 a1
xeivnis II quCa 93 d8, 106 g3 javis II gasasvleli 24 a8, 33 b1
xeivnis III quCa 105 v2, 94 a8
javis III gasasvleli 24 a8
xeivnis I Cixi 105 e2
ja­vis quCa 32 g1 _ 33 d1
xeivnis II Cixi 105 e1
javis I Sesaxvevi 32 d1
xe­il xer­gi­
mi­ a­nis quCa 8 g3
ja­vis II Sesaxvevi 33 a1, 24 a8
xer­Tvi­sis quCa 47 a1, 35 b6
Zme­bi xer­xe­u­li­Ze­e­bis quCa 92 e1
ja­vis III Sesaxvevi 33 a1, 24 b8
gi­go xe­Cu­aS­vi­lis quCa 1 v2 _ 2 a2 ja­vis IV Sesaxvevi 33 b1
xvan­Wka­ris quCa 13 e6 ja­vis V Sesaxvevi 33 b1
kob xve­de­li­a­nis quCa
ia­ 101 v6 ja­vis VI Sesaxvevi 33 b1
kob xve­de­li­a­nis Cixi
ia­ 101 e6 jam­bu­lis quCa 78 v2
xe­il xvin­gi­
mi­ as quCa 23 b8, 32 a1 jambulis Sesaxvevi 78 v1
i polite xviCi­
as quCa 54 v2, 42 d7 mo­se ja­naS­vi­lis quCa 63 v5
xi­dis­Ta­vis quCa 80 b6 si­mon ja­na­Si­as quCa 64 g4
xi­dis­Ta­vis I Sesaxvevi 80 b7 si­mon janaSias Cixi 64 g5
xi­dis­Ta­vis II Sesaxvevi 80 b7
aleq­san­dre ja­ne­li­Zis quCa 83 v7 _ 84 b6
ius­ti­ne ja­ne­li­Zis quCa 44 v3, 33 b8
xi­dis­Ta­vis I Cixi 80 b6
vla­di­mer jan­jRa­vas quCa 7 d2, 3 a8
xi­dis­Ta­vis II Cixi 80 g7 vla­di­mer jan­jRa­vas I Sesaxvevi 7 d2
xi­dis­Ta­vis III Cixi 80 b7 vla­di­mer jan­jRa­vas II Sesaxvevi 7 v2 _ 8 a1
xi­dis­Ta­vis IV Cixi 80 b6 vla­di­mer jan­jRa­vas III Sesaxvevi 3 a8, 8 g1
vla­di­mer jan­jRa­vas I Cixi 7 d2
xi­vis Se­sax­ve­vi 80 d5
vla­di­mer jan­jRa­vas II Cixi 7 e2
xivis Cixi 80 d5 revaz jafariZis gasasvleli 76 e2
xi­za­bav­ris quCa 8 a8 _ 7 v7 revaz jafariZis quCa 76 e1
omar xi­zaniS­vi­lis quCa 8 b8 _ 9 a1 revaz jafariZis I Sesaxvevi 76 g2
m xim­Si­aS­vi­lis quCa
se­li­ 45 a8 _ 44 v5
revaz jafariZis II Sesaxvevi 76 b2
revaz jafariZis Cixi 76 g2
dan xmel­
bog­ nic­kis quCa 108 a4 _ 111 a7
jva­re­di­ni quCa 91 e3
dan xmel­
bog­ nic­kis I Sesaxvevi 108 d6
gi­or­gi jib­la­Zis quCa 91 d1
dan xmelnickis II Sesaxvevi
bog­ 108 v6 ser­gi jiqias I gasasvleli 96 b3
dan xmel­
bog­ nic­kis Cixi 108 g5 ser­gi jiqias II gasasvleli 96 b2
xo­daS­nis quCa 79 d8 ser­gi jiqias III gasasvleli 96 b2
ro­ noz xom­le­
ma­ lis quCa 97 e1, 99 b2
vla­
di­mer ji­qi­as quCa 49 g3 _ 48 b3
ser­gi ji­qi­as quCa 96 b4, 84 g8
ro­ noz xom­le­
ma­ lis I Sesaxvevi 85 v8
viq­tor jor­be­na­Zis quCa 92 b2
ro­ noz xom­le­
ma­ lis II Sesaxvevi 86 a7 ar­Cil jor­ja­Zis quCa 78 v4 _ 79 a4
xo­nis quCa 58 b5 ar­Cil jor­ja­Zis Cixi 79 a4
ki xo­ra­
aka­ vas quCa 64 d6
ki xo­ra­
aka­ vas Cixi 64 g5
h
xornabujis quCa 19 v3, 13 d8 hospitlis moedani 106

di­ra xo­Sa­ra­u­lis quCa

na­ 31 g7, 42 e2 hos­pit­lis quCa 106 v4
di­ra xoSaraulis Sesaxvevi
na­ 30 v8 hos­pit­lis Sesaxvevi 106 e1, 94 e8
 e nci k l o p e d i a
392
Tbilisi. quCebi, gamzirebi, moednebi
393
 e nci k l o p e d i a
394
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
 qarTuli enciklopediis mTavari samecniero redaqcia

mTavari redaqtori z. abaSiZe. mTavari redaqtoris moadgile g. lorTqifaniZe. pasuxismgebeli

mdivani z. WeliZe. pasuxismgebeli mdivnis moadgile d. nioraZe. mrCeveli a. sayvareliZe. menejeri

k. romanovi. biologiis, medicinisa da soflis meurneobis redaqcia: s. baqraZe, n. wivwivaZe. dedami-

wis Semswavlel mecnierebaTa, ilustraciisa da kartografiis redaqcia c. vaSakiZe. ekonomi­kisa

da samarTlis redaqcia: l. abramiSvili, d. dekanoiZe. enis, literaturisa da xelovnebis redaqcia:

T. gersamia, i. abaSiZe, T. doliZe, m. TuSiSvili. istoriis redaqcia: m. zaldastaniSvili, l. maniava,

T. margvelaSvili. saqarTvelos isto­riisa da kulturis ZeglTa aRwerilobis redaqcia: T. dvali,

l. mowo­neliZe, T. rusiSvili. sazogadoebriv mecnierebaTa redaqcia T. alibegaSvili. samecniero

da saliteraturo kontrolis, sityvanis, bibliografiisa da dakompleqtebis redaqcia: n. gio­

Svili, z. gewaZe, m. silagaZe, r. fofxaZe, n. qafianiZe, i. Carkviani. fizika-maTematikis, qimiis da teq­

nikur mecnierebaTa redaqcia: i. lomiZe, f. inasariZe. samecniero biblioTeka g. qenqaZe.

mxatvari giorgi wereTeli

teq. redaqtori daviT nioraZe

koreqtorebi: leila saaTaSvili, nana meqvabiSvili

dakabadoneba karina xaraziSvili

operatorebi: i. mosiZe, n. giorgaZe, c. xiTarova