รายวิชา ส 21102 ประวัตศิ าสตร์เอเชีย 1

▪ เป็ นชื่อเมืองและอาณาจักรอยูใ่ นประเทศลาว

และทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศ
ไทย
▪ ปรากฏในกฎมณเฑียรบาลสมัยแผ่นดิน
สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ (พ.ศ.1991 -
2031) ว่าเป็ นเมืองท้าวพระยาประเทศราชใน
จานวน 20 เมืองที่ถวายราชบรรณาการ
ดอกไม้เงินดอกไม้ทองแก่กรุงศรีอยุธยา
▪ คาว่าเมืองประเทศราช คือ เมืองที่อยู่ห่างไกล
จากราชธานี อยู่น อกพระราชอาณาเขต การ
ปกครองเป็ นอิสระ มีรปู แบบวัฒนธรรมดัง้ เดิม
ของตนเอง เจ้าผูป้ กครองมีอานาจเด็ดขาดใน
ดินแดน แต่ตอ้ งแสดงตนว่าอ่อนน้อม และยอม
เป็ นเมื อ งประเทศราช ด้ว ยการส่ง เครื่ อ งราช
บรรณาหารเพื่อแสดงความจงรักภักดี

▪ การถวายต้น เงิ น ต้น ทองมาจากความเชื่ อ

ลัทธิไศเลนทร์ ที่ว่าพระเจ้าแผ่นดินเป็ นพระศิวะ
ที่ ป ร ะ ทั บ บ น เ ข า ไ ก ร ล า ส แ ล ะ เ มื อ ง ขึ้ น ก็
เปรียบเสมือนต้นไม้เงินต้นไม้ทองในป่ าหิ มพานต์
เชิงเขาไกรลาส
ผูค้ รองนครศรีโคตรบูรมีนามว่า พญาศรีโคตรรตะบอง
เป็ นพระราชบุตรเขยของพระเจ้าล้านช้าง พระองค์มคี วาม
เข้มแข็งในการออกศึกสงคราม จึงเป็ นที่โปรดปรานของ
กษัตริยล์ า้ นช้าง กษัตริยล์ า้ นช้างจึงให้ตงั้ หัวเมืองใหม่ที่ริม
ฝั ง่ แม่นา้ โขงตอนใต้ พญาศรีโคตรตะบองจึงได้ขว้าง
กระบองประจาตัวขึน้ ไปบนอากาศเพื่อเสี่ยงทายหาที่ตงั้
เมืองใหม่ กระบองได้ตกลงแถบบริเวณเซบังไฟริมฝั ง่ ซ้าย
แม่นา้ โขงตรงข้ามอาเภอธาตุพนม แล้วตัง้ ชือ่ เมืองใหม่ว่า
“ศรีโคตรบูร” ขึน้ เป็ นเมืองลูกหลวงของอาณาจักรล้าน
ช้าง

จากhttps://www.google.com/search?q=%E0%B8%9E%E0%B8%8D%E0%B8%B2%E0%B9%82%E0%B8%84%E0%B8%95
%E0%B8%A3%E0%B8%9A%E0%B8%AD%E0%B8%87&rlz=1C1NHXL_thTH683TH683&sxsrf=ACYBGNT5RVmi5PIVHOqD
8mKjc0FmIJoWqA:1575957106729&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwirmJzcsarmAhW47XMBHQz9A0cQ_AUoA
XoECAsQAw&biw=1707&bih=821#imgdii=WA5--J390sFoyM:&imgrc=z-OGwsqpP2S97M:
 ▪ ตัง้ เมืองอยู่ที่ฝั่งซ้ายแม่น้าโขงบริเวณ
เมืองท่าแขกเก่าในประเทศลาวปั จจุบนั
กษัตริยท์ รงพระนามว่า พระยาศรีโคตร
ครัง้ ที่หนึง่ บูรณ์ เมือ่ สิ้นพระชนม์แล้ว พระยานันท
เสน ผูเ้ ป็ นราชอนุชาได้ขนึ้ ครองราชย์
พระองค์ได้ร่วมสร้างพุทธเจดียเ์ ป็นที่
บรรจุพระอ ุรังคธาต ุของพระพุทธเจ้า
▪ หลังพระยานันทเสนสิ้นพระชนม์แล้ว นครโคตรบูรเกิดโรค
ระบาดใหญ่ ต้องย้ายข้ามแม่นา้ โขงมาสร้างเมืองใหม่ ที่ป่าไม้
รวกทางฝั่งขวาแม่น้าโขงเรียกชือ่ ว่า มร ุกขนคร อนุชา
ของพระยานันทเสนได้ขนึ้ ครองราชย์ ทรงพระนามว่า “พระ
ยาสมิตตธรรมิกราช”
▪ ในรัชกาลนีม ้ แี คว้นน้อยใหญ่มานอบน้อมเป็ นเมืองขึน้ มาก
หลาย
▪ พระองค์ได้ร่วมสร้างเสริมพระอุรงั คธาตุเจดียใ์ ห้สงู ขึน
้ กว่า ครัง้ ที่สอง
เมือ่ แรกสถาปนา
▪ ต่อมาได้ยา้ ยไปครองเมืองสาเกดนคร
▪ ส่วนเมืองมรุกข นคร มีผคู้ รองเมืองต่อมาอีกสามองค์ องค์
สุดท้ายมีพระนามว่า พระยานิร ุฏฐราช เป็ นมิจฉาทิฐิ ไม่
เลื่อมใสในพระบวรพุทธศาสนา เกิดอุทกภัยท่วมเมืองมรุก
ขนครถล่มกลายเป็ นบึงร้างไป
 ▪ ปรากฎในพงศาวดารเมืองหลวงพระบางว่า เมือ่ พระยา
ฟ้างุม้ ได้ขนึ้ ครองราชย์ประเทศล้านช้าง ณ เมืองดง
เชียงทอง (ประมาณปี พ.ศ.1884) แล้ว ได้ยกกองทัพ
มาปราบปรามหัวเมืองฝ่ ายใต้ เช่น เวียงจันทน์ เมืองไผ่
หนาม เมืองห้วยหลวง เป็ นต้น มีชอื่ เมืองโคตรบุรหรือ
โคตรบองรวมอยู่ในกลุม่ หัวเมืองที่ถกู ปราบปรามด้วย

▪ เมือ่ พระยาไชยเชษฐาธิราช ย้ายราชธานีจากเมืองดง

ครัง้ ที่สาม เชียงทอง (หลวงพระบาง) ลงมาตัง้ อยู่ทเี่ มือง
เวียงจันทน์ ได้สร้างเจดียไ์ ว้ที่เมืองโคตรบุรองค์หนึง่
เรียก พระธาต ุศรีโคตรบ ุร ต่อมาพระยานครหลวง
พิชติ ฯ ได้เป็ นผูค้ รองเมือง และทาการปฏิสงั ขรณ์พระอุ
รังคธาตุเจดีย์ เมือ่ ปี พ.ศ.2157 และปรากฎชือ่ เมือง
นครพนมขึน้ ในปี พ.ศ.2197 พระอุรงั คธาตุเจดียน์ นั้ ก็
คือ พระธาต ุพนม
พระธาตุพนม

▪ พระธาตุพนม จังหวัดนครพนม
▪ ภายในเจดียบ
์ รรจุพระอุระของพระพุทธเจ้า
จึงเรียกว่า พระอ ุรังคธาต ุเจดีย ์
▪ ที่ตงั้ ของโคตรบุรในจดหมายเหต ุจีน สมเด็จ ฯ กรมพระยาดารงราชานุภาพ ทรงกล่าวไว้ใน
หนังสือ แสดงบรรยายพงศาวดารสยามว่า โคตรบุรหรือพนม เป็ นอาณาจักรหนึง่ ตัง้ ราชธานี
อยู่ ณ เมืองนครพนม ประชาชนพลเมืองเป็นพวกลาวเดิม และคา "พนม" มีเชิงอรรถ
อธิบายว่าจีนเรียก “ฟูนนั ”

▪ ในพงศาวดารสมัยราชวงศ์จิ้น (พ.ศ.808 - 962) กล่าวว่า ฟูนน

ั เป็ นอาณาจักรหนึง่ ตัง้ อยูท่ ี่
อ่าวใหญ่แห่งหนึง่ ไกลจากอาณาจักรจามปา ไปทางตะวันตกไม่นอ้ ยกว่า 3,000 ลี้ และมีอาณา
เขตกว้างกว่า 3,000 ลี้ แม่นา้ ใหญ่ของอาณาจักรนีไ้ หลมาจากทิศตะวันตกหรือทิศตะวันตก
เฉียงเหนือไปลงทะเล
1 ลี้ (จีน) เท่ากับ 0.5 กิโลเมตร
▪ ต่ อ ม า ใ น ส มั ย ร า ช ว ง ศ์ เ ห ลี ย ง
( พ . ศ . 1045-1088)ก ล่ า ว ว่ า น ค ร
หลวงฟูนนั อยู่ห่างทะเล 500 ลี้ เข้าไปใน
แม่นา้ ใหญ่ไหลมาแต่ตะวันตก
▪ ต่อมาประมาณพุทธศตวรรษที่ 13 ฟูนน ั
ได้พ่ายแพ้แก่ประเทศราชของตนคือ เจน
ละ
▪ และอี ก ประมาณ 2-3 ศตวรรษชื่อ ของ
ฟูนนั ก็สญู หายไป
▪ ที่ ตั้ ง ของโคตรบุร ในจดหมายเหต กุ รี ก
จดหมายเหตุภ ูมิ ศ าสตร์ ฉ บั บ หนึ่ ง อายุ
ป ร ะ ม า ณ ปี พ . ศ . 650-750 คื อ
จดหมายเหต ุปโตเลอมี ชาวเมืองอเล็ ก
ซานเดรี ย กล่ า วถึ ง ดิ น แดนแคว้น หนึ่ง มี
อาณาเขตตัง้ แต่ราวอ่าวไทย เหยียดตรงไป
ทางทิศตะวันออกถึงประเทศเขมร และปาก
แม่ น ้า โขงที่ เ มื อ งไซ่ ง่ อ น กั บ ภูมิ ภ าคทาง
เหนือขึ้นไป ดินแดนนี้เรียกว่า เลสไท เลสไท
กับฟูนนั หรือโคตรบูร เป็ นอาณาจักรในรุ่น
ราวคราวเดียวกัน และมีอาณาเขตทับรอย
กัน
▪อาณาจักรโคตรบูร ปรากฏ
ข้อ มูล ทางประวั ติ ศ าสตร์
โดยเฉพาะจากตานานอุรังค
ธาตุ ไม่ ว่ า จะชื่ อ โคตรบู ร
หรื อ โคตรบอง ก็ ล ้ว นแต่
ความหมายเดี ย วกัน ซึ่ ง มี
ดิ น แดน อยู่ ร อบ สองฝั ่ ง
แม่ น ้ า โขง ตั้ ง แต่ จั ง หวั ด
อ ดุ ร ธ า นี ห น อ ง ค า ย
เวียงจันทน์ นครพนม ลง
จดเขตอ ุบลราชธานี
▪ ศาสนา
▪ นับถือศาสนาพุทธ
▪ มีการสร้างเจดียพ
์ ระอุรงั คธาตุ หรือ พระ
ธาต ุพนม
▪ วัฒนธรรม
▪ ในโคตรบูร จดหมายเหตุจีนเล่าว่า มีเงิน ทองคา และแพร เป็ นสินค้า
▪ ชนชัน
้ สูงมีเครื่องนุง่ ห่ม ทอด้วยไหมยกเงินยกทอง คนจนมีผา้ นุง่ พวกผูห้ ญิงใช้ผา้ คลุมศีรษะ
▪ ภาชนะต่าง ๆ ทาด้วยเงิน
▪ กษัตริยป ์ ระทับอยูใ่ นพลับพลาหลายชัน้ มีเสาระเนียดกัน้ ล้อม
▪ บ้านเรือนอยูย ่ กสูงจากพื้นดิน
▪ กษัตริยท ์ รงใช้ชา้ งเป็ นพาหนะ เรือสาหรับใช้ ยาว 80 - 90 ฟุต กว้าง 6 - 7 ฟุต หัวท้ายเรือทารูป
หัวและหางปลา
▪ ประชาชนนับถือเทวะ รูปเทวะเหล่านัน ้ หล่อสร้างด้วยสาริด มีสองสีม่ อื บ้าง หรือแปดมือบ้าง ในมือถือ
วัตถุตา่ ง ๆ
 อาณาจั ก รโคตรบู ร เป็ นอาณาจั ก รที่ มี ค วามส าคั ญ ของภาค
ตะวัน ออกเฉี ย งเหนือ ของประเทศไทย มีอ าณาเขตรอบสองฝั ่ง แม่น ้า โขง
(ก่ อ นที่ ป ระเทศไทยจะเสี ย ดิ น แดนฝั ่ ง ซ้า ยให้แ ก่ ฝ รั ่ง เศส ) มี อ าณาเขต
ครอบคลุมตั้งแต่จังหวัดอุดรธานี หนองคาย เวียงจันทน์ นครพนม ลงจด
เขตอุบลราชธานี จากตานวนและพงศาวดารปรากฏการย้ายฐานที่ตั้งฐานี
3-4ครั้ง ประชาชนพลเมืองเป็ นพวกลาวเดิม มีการนับถือพระพุทธศาสนา
และมีเจดียโ์ บราณสถานที่สาคัญตามความเชือ่ ของศาสนาพุทธ นิกายเถรวาท
ซึ่งเป็ นที่บรรจุพระอุระของพระพุทธเจ้า หรือ พระธาตุพนม
อ้างอิง

▪ เริงวุฒิ มิตรสุริยัน. (2557). อุษาคเนย์ ประวัตศิ าสตร์อาเซียนฉบับประชาชน. (พิมพ์ครั้งที่ 1). กรุงเทพมหานคร :

สานักพิมพ์ยิปซี.

▪ วิกิพีเดีย (2562). อาณาจักรโคตรบูร. ค้นเมือ่ 3 ธันวาคม 2562. จาก

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AD%E0%B8%B2%E0%B8%93%E0%B8%B2%E0%B8%88%E0%
B8%B1%E0%B8%81%E0%B8%A3%E0%B9%82%E0%B8%84%E0%B8%95%E0%B8%A3%E0%B8%9A
%E0%B8%B9%E0 %B8%A3
▪
สุวนั ชัย จันทร์เพ็ง (2559). อาณาจักรศรีโคตรบูรณ์ . ค้นเมือ่ 3 ธันวาคม 2562. จาก
https://www.youtube.com/watch?v=gJ2O3U475m8