Seminarium 2 Czynniki

2023/2024
Wpływ czynników fizycznych na

organizm człowieka
Seminarium 2
Ciśnienie
2
Człowiek jest ewolucyjnie przystosowany do życia w
dość wąskim zakresie parametrów fizykochemicznych
otoczenia. Każda istotna zmiana ciśnienia otoczenia, a
także ciśnień parcjalnych składników powietrza ma
wpływ na przebieg procesów fizjologicznych lub
patofizjologicznych.
Zgodnie z prawami fizyki, ciśnienie atmosferyczne

odgrywa bardzo istotną rolę w zachowaniu się gazów
zwartych w organizmie.
3
Ciśnienie atmosferyczne-ciśnienie występujące w atmosferze ziemskiej i przez nią
wywierane. Jest ono związane z ciężarem powietrza znajdującego się nad poziomem
na którym ciśnienie to jest mierzone.
Jednostką Ciśnienie jest

ciśnienie w wielkością
p=F/S układzie SI jest
paskal
skalarną.
Pa=N/m2
4
mmHg hekto paskal bar
JEDNOSTKI CIŚNIENIA
1 mmHg=133,322 Pa 1 hPa = 100 Pa 1 bar=1 atm
atmosfera tor mega paskal
1 atm=760mmHg
1 atm=105 Pa 1 mmHg=1 Tr 1 MPa=10 bar
5
Ciśnienie atmosferyczne wykazuje się zmiennością w czasie i przestrzeni.
Organizm człowieka jest przystosowany do funkcjonowania pod normalnym ciśnieniem
atmosferycznym p0 1000 hPa.
W warunkach środowiska ludzie mogą się zetknąć z ciśnieniem zarówno znacznie niższym jak i
o wiele wyższym od podanej wartości.
Ta pierwsza sytuacja występuje podczas wypraw

wysokogórskich, natomiast druga w trakcie
nurkowania i w trakcie prac podwodnych.
6
Prawa gazowe
Prawo Daltona mówi, że ciśnienie wywierane przez mieszaninę gazów (pTOTAL )jest
równe sumie ciśnień wywieranych przez składniki mieszaniny, gdyby każdy z nich
był umieszczony osobno w tych samych warunkach objętości i temperatury, jest
ono zatem sumą ciśnień cząstkowych (ciśnień parcjalnych).
Dla mieszaniny gazów: pTOTAL= p 1 + p 2 + p 3 + . . .+ p n
7
Prawa gazowe
Zgodnie z prawem Henry’ego przy stałej temperaturze stężenie gazu

rozpuszczonego w cieczy jest wprost proporcjonalne do ciśnienia
parcjalnego tego gazu będącego w kontakcie z cieczą:
C = p
gdzie:
C - stężenie rozpuszczonego gazu,
 – współczynnik rozpuszczalności gazu,
p – ciśnienie parcjalne (cząstkowe) gazu.
Zgodnie z prawem Henry’ego ilość gazu

rozpuszczającego się w cieczy jest przy stałej
temperaturze wprost proporcjonalna do
ciśnienia danego gazu nad powierzchnią
cieczy.
8
Prawa gazowe
Równanie Gazu Doskonałego wyraża ścisłą zależność pomiędzy bardzo istotnymi

parametrami określającymi stan gazu: liczbą jego moli, jego ciśnieniem, objętością i
temperaturą.
pV = nRT
gdzie: R=8.314 J/mol K jest uniwersalną stałą gazową
p – ciśnienie,
V – objętość,
n – liczba moli,
T – temperatura
Można przyjąć, że w ciele człowieka liczba moli i temperatura są stałe. Usuwając stałe z
równania, otrzymujemy
pV = const
Ta zależność mówi, że zwiększenie się objętości gazu powoduje zmniejszenie się jego ciśnienia.
9
Prawa gazowe
Prawo Boyle’a wyraża tą odwrotną zależność pomiędzy ciśnieniem a objętością
p1V1 =p2V2
Prawo Boyle’a mówi, że zmniejszenie objętości gazu powoduje wzrost jego ciśnienia jeśli
objętość się zwiększa, ciśnienie się zmniejsza.
10
Wpływ obniżonego ciśnienia (hipobarii) na
organizm człowieka
11
Wpływ obniżonego ciśnienia (hipobarii) na organizm człowieka
Obniżone ciśnienie może występować zarówno w warunkach sztucznych jak i naturalnych.

 W warunkach sztucznych, obniżone ciśnienie uzyskuje się w szczelnych, zamkniętych
przestrzeniach, najczęściej w celach naukowych lub terapeutycznych.
 Obniżone ciśnienie pochodzenia naturalnego występuje w atmosferze ziemskiej.
12
Hipobaria - stan obniżonego ciśnienia atmosferycznego
Na hipobarię narażeni są:
ludzie zatrudnieni przy pracach w bardzo wysokich

górach (np. w kopalniach)
personel lotniczy
himalaiści
Jedynym wysokim zbiornikiem

gazu na Ziemi jest atmosfera i tam
zmiany ciśnienia z wysokością są
wyraźne.
Ciśnienie atmosferyczne w
zależności od wysokości nad Z wzoru można wyliczyć, że
gdzie:
poziomem morza zmienia się ciśnienie na wysokości
p0 - ciśnienie nad
według wzoru: Mont Everestu jest równe
poziomem morza
1/3 ciśnienia na poziomie
p=p0e-0.125 h h – wysokość w km
morza
14
Powietrze, niezależnie od wysokości nad poziomem morza, ma taki sam skład procentowy.
Jednakże wraz z wysokością spada ciśnienie otoczenia.
W miarę wznoszenia się w górę obniża się ciśnienie atmosferyczne, a wraz z nim ciśnienie parcjalne
gazów znajdujących się w organizmie.
15
Zgodnie z prawem Henry’ego przy stałej temperaturze stężenie gazu

rozpuszczonego w cieczy jest wprost proporcjonalne do ciśnienia
parcjalnego tego gazu będącego w kontakcie z cieczą:
Obniżanie się parcjalne

ciśnienia tlenu w
pęcherzykach płucnych
powoduje zmniejszanie się
stopnia utlenowania
hemoglobiny i ogranicza
dostarczenie tlenu do tkanek, Działanie biochemiczne obniżonego ciśnienia-
hipoksja
powodując hipoksję.
16
Hipoksja wywołuje wiele zmian w organizmie, głównie o

charakterze adaptacyjnym, poprzez różne reakcje nerwowe. W
zależności od szybkości przemieszczania się człowieka na
znaczną wysokość mogą rozwijać się różne stany chorobowe.
17
Chorobę wysokościową (ang. high-altitude illness) można podzielić na trzy jednostki chorobowe:
ostrą chorobę wysokościowy

wysokościowy Wspólnym czynnikiem, który
wysokogórską obrzęk mózgu
obrzęk płuc może powodować
(AMS – (high- wystąpienie omawianych
(ang. highaltitu
ang. acute de pulmonary
altitude cerebr stanów jest hipoksja
mountain al edema, spowodowana
edema, HAPE)
sickness) HACE przebywaniem na dużej
wysokości
18
Zatory gazowe – embolie

 Część gazów zawartych w organizmie człowieka jest rozpuszczalna w cieczach i tkankach.
 Ilość rozpuszczonych gazów w płynach ustrojowych i tkankach, zgodnie z prawem Henry’ego,
jest wprost proporcjonalna (przy stałej temperaturze) do ich ciśnień cząstkowych (dotyczy to
przede wszystkim azotu).
 Podczas spadku ciśnienia powietrza zmniejszają się ciśnienia cząstkowe jego składników i dlatego
mogą być rozpuszczone we krwi i tkankach odpowiednio mniejsze objętości tych gazów. Nadmiar
gazów (zwłaszcza N2) uwalnia się w postaci pęcherzyków, które czopują małe naczynia
krwionośne. Ryzyko powstania zatorów gazowych jest duże przy gwałtownym obniżaniu ciśnienia
zewnętrznego.
19
Działanie mechaniczne obniżonego ciśnienia

Obniżenie ciśnienia w otoczeniu człowieka powoduje
rozprężenie gazów zawartych w :
1. przewodzie pokarmowym i oddechowym,
2. uchu środkowym, zatokach przynosowych nosa,
3. niedokładnie wypełnionych ubytkach zębowych.
Na skutek tego występują wzdęcia, kolki jelitowe, bóle
ucha i zębów. Podczas gwałtownego i dużego spadku
ciśnienia, rozprężające się nagle w płucach gazy mogą
doprowadzić do uszkodzeń tkanki płucnej.
20
Na wysokości 19.2 km ciśnienie spada do wartości

70 mmHg (90 hPa), przy której woda wrze w
temperaturze około 37C, czyli temperaturze ciała
człowieka. Po wzniesieniu na taką wysokość,
człowiekowi grozi ebulizacja czyli wrzenie płynów
ustrojowych. Ochronę przed tym stanowią
odpowiednie kombinezony.
21
Wpływ podwyższonego ciśnienia (hiperbaria) na
organizm człowieka
22
Wpływ podwyższonego ciśnienia (hiperbaria) na organizm człowieka
Ciśnienie hydrostatyczne - pochodzące od słupa wody, wzrasta liniowo co

10m o 1atm w wodzie słodkiej.
Ciśnienie absolutne - Mówiąc o ciśnieniu działającym na osobę nurkującą,

mówimy właśnie o ciśnieniu absolutnym, które jest sumą ciśnienia
atmosferycznego i hydrostatycznego. Wzór na ciśnienie absolutne ma postać:
p = p hydr + p atmo
23
Ze względu na odmienny charakter zaburzeń trzeba osobno
omówić szkodliwości związane z:
okresem wzrastania ciśnienia zewnętrznego (kompresja);
utrzymywaniem się zwiększonego ciśnienia (hiperbaria);
okresem zmniejszania się ciśnienia i powrót do ciśnienia

atmosferycznego (dekompresja)
24
Prawo Boyle’a wyraża odwrotną zależność pomiędzy ciśnieniem a

objętością
p1V1 =p2V2
Prawo Boyle’a mówi, że wzrost ciśnienia powoduje zmniejszenie
objętości gazu
25
Działanie biochemiczne zwiększonego ciśnienia – zatrucie azotem
(„upojenie głębinowe”)
 Azot stanowi 79% składu powietrza i wywiera ciśnienie cząstkowe równe 0,8 ciśnienia
atmosferycznego.
 Zwiększające się ciśnienie powoduje wnikanie azotu do krwi, powodując szybkie
nasycenie krwi azotem.
Najwolniej nasyca się azotem tkanka tłuszczowa, słabo ukrwiona, ale zatrzymująca 5-
krotnie więcej azotu niż woda.
 Wzrastające ciśnienie azotu nasycającego tkankę nerwową pod coraz większym

ciśnieniem cząstkowym powoduje :
 powstawanie halucynacji wzrokowych i słuchowych,

 euforię przy jednoczesnym obniżeniu zdolności
umysłowych i fizycznych,
 niezborność ruchów i osłabienie siły mięśniowej.
26
Działanie biochemiczne zwiększonego ciśnienia – zatrucie tlenem
Wzrost parcjalnego ciśnienia tlenu nie powoduje istotniejszych zaburzeń przy hiperbarii nie przekraczającej 34
atm. Nadwyżka tlenowa rozpuszcza się w osoczu w tak dużych ilościach, iż przy ciśnieniach powyżej 5atm tkanki
są zaopatrywane w tlen wyłącznie przez osocze, a oksyhemoglobina nie oddaje tlenu.
Objawy zatrucia tlenem:

 porażenie dróg oddechowych i tkanki płucnej,
 szum w uszach i drżenie mięśni,
 ból i zawroty głowy,
 ślinotok i drgawki,
 przyspieszenie akcji serca i wzrost ciśnienia tętniczego,
 drgawki typu padaczkowego i zgon.
27
Dekompresja
Zespół objawów dotykających osobę wystawioną na zbyt szybko

zmniejszające się ciśnienie otoczenia.
Choroba dekompresyjna może wystąpić w sytuacjach, gdy:
 nurek zbyt szybko wynurzy się na powierzchnię bez zastosowania
odpowiedniej prędkości i przystanków dekompresyjnych;
 samolot po wystartowaniu dla bezpieczeństwa w kontrolowany
sposób obniża w środku ciśnienie (samolot jest szczelny);
 robotnik opuszcza keson (stalowa lub żelbetowa skrzynia bez dna
umożliwiająca prowadzenie robót hydrotechnicznych w warunkach
bezwodnych na dnie jezior, rzek i mórz.
Choroba dekompresyjna objawia się z pewnym opóźnieniem, czasami

nawet po 36 godzinach, mimo, że w około połowie przypadków objawia się
już w ciągu godziny po zakończeniu nurkowania.
28
Dekompresja
Przy bardzo gwałtownym obniżaniu się ciśnienia atmosferycznego szybko

rozprężają się gazy znajdujące się w jamach ciała.
Pojawia się
 silne uczucie rozpierania klatki piersiowej,
 gazów jelitowych,
 duszność,
 bóle w obrębie zatok (zwłaszcza przy nieżytach jamy nosowej),
 upośledzenie słuchu.
29
Dekompresja
Przy nadmiernym przesyceniu tkanki gazem (głównie azotem) może

nastąpić jego wydzielanie w postaci pęcherzyków, które powodują
uszkodzenie tkanki w której powstały. Prowadzi to do tzw. choroby
dekompresyjnej, dawniej nazywanej kesonową. Jeżeli liczne pęcherzyki
gazu przedostaną się do krwiobiegu zamykają światło naczyń
włosowatych powodując niedotlenienie organów centralnych lub
mięśnia sercowego. Powoduje to tzw. ostrą postać choroby ciśnieniowej.
30
Dekompresja
Choroba kesonowa polega na tworzeniu się zatorów w naczyniach różnych narządów

w następstwie nie dość powolnego obniżania ciśnienia (dekompresji).
Postać choroby o przebiegu gwałtownym z zgonem spotyka się rzadko. Jest ona
wywołana zatorem tętnic płucnych, wieńcowych.
Częściej spotyka się ostrą chorobę kesonową. W tej postaci dominują objawy:
zaburzenia w obrębie układu ruchu,
tępe, łamiące bóle w mięśniach, ścięgnach oraz stawach,
okolice stawów są obrzmiałe, zaczerwienione,
wybroczyny.
Jeśli zatory tworzą się w obrębie mózgowia wówczas stwierdza się objawy
neurologiczne np:
podwójne widzenie,
przejściowa ślepota,
ubytki w polu widzenia,
afazje
31
Temperatura
32
Temperatura TEMPERATURA
 Temperatura jest związana ze średnią energią kinetyczną wszystkich cząstek tworzących dany układ.
Temperatura jest miarą energii wewnętrznej układu.
 Energia kinetyczna powstaje na skutek drgań i ruchu wszystkich cząsteczek wchodzących w skład
danego układu.
Skala Skala
Celcjusza Kelvina
T [K]
T =t+273
Ważne!
Δt [⁰C] = ΔT [K]
Temperatura
Temperatura jest skalarną wielkością fizyczną, jednym z parametrów
określających stan układu termodynamicznego, jest ona związana z
energią kinetyczną ruchu i drgań wszystkich cząsteczek tworzących dany
układ i jest miarą tej energii.
Temperatura ciała zależy od równowagi pomiędzy utratą ciepła a jego

pozyskiwaniem.
36
Dzięki fizjologicznemu mechanizmowi temperatura ciała ludzkiego jest

stała i wynosi około 37 °C. Ludzie są organizmami stałocieplnymi.
Dobowa zmienność temperatury

Wymiana ciepła TEMPERATURA
Równowaga cieplna
Utrzymanie stałej temperatury wiąże się z zapewnieniem równowagi pomiędzy ilością ciepła
uzyskiwanego przez organizm i oddawanego przez niego do otoczenia.
Aby utrzymać stałą temperaturę ciała organizm musi

utrzymywać równowagę pomiędzy ciepłem
uzyskiwanym w procesach metabolicznych i
pobieranym z otoczenia a energią cieplną traconą
poprzez promieniowanie, przewodnictwo, konwekcję i
parowanie wody.
TEMPERATURA
Można wymienić trzy mechanizmy odpowiedzialne

za przepływ ciepła:
Przewodnictwo cieplne jest wymianą ciepła
między materią, która się nie porusza, poprzez
fizyczny kontakt (stykanie się dwóch materiałów ze
sobą).
Konwekcja jest wymianą ciepła przez

makroskopowy ruch płynu.
Promieniowanie pojawia się wtedy, kiedy np.

mikrofale, promieniowanie podczerwone, światło
widzialne lub inny rodzaj promieniowania
elektromagnetycznego jest wysyłany (emitowany)
lub pochłaniany (absorbowany) przez ciało.
Skąd się bierze ciepło w organizmie?
Podstawowym mechanizmem wytwarzania ciepła w organizmie jest proces przemiany,

zwany metabolizmem zachodzący w każdej komórce organizmu. Zawartość ciepła w
organizmie znacznie wzrasta podczas pracy fizycznej. Może stać się od kilku do kilkunastu razy
większa od poziomu przemian podstawowych, związanych z podstawowymi procesami
życiowymi (oddychanie, trawienie, kontrola funkcjonowania organizmu, utrzymanie pozycji
ciała).
Wymiana ciepła między człowiekiem a jego otoczeniem

Wymiana ciepła między organizmem człowieka i jego środowiskiem odbywa się głównie
przez skórę, która u dorosłego człowieka ma powierzchnię około 1,8 m2
Mechanizmy transportu ciepła

 Przewodnictwo cieplne (kondukcja)
 Konwekcja
 Promieniowanie
 Parowanie
42
Przewodnictwo cieplne polega na przekazywaniu energii

pomiędzy obszarami o różnych temperaturach, od obszaru o
wyższej do obszaru o niższej temperaturze
Większość energii cieplnej produkowana jest w głębi ciała.

Ponieważ temperatura skóry jest nieco niższa niż temperatura
wnętrza ciała, ciepło transportowane jest w kierunku
powierzchni.
Tkanki ciała bardzo słabo przewodzą ciepło i większość

transportu energii cieplnej ku powierzchni zachodzi dzięki
przepływowi krwi.
Parowanie wody (pocenie się i oddychanie)
Duża część energii cieplnej tracona jest w procesie

odparowywania potu z powierzchni skóry. Proces parowania
pochłania bardzo dużo energii cieplnej, co pozwala na bardzo
wydajne chłodzenie powierzchni skóry.
Konwekcja
Dzięki energii cieplnej przekazywanej na zewnątrz ciała, warstwa
powietrza stykającego się ze skórą ogrzewa się. Ponieważ ciepłe
powietrze ma mniejszą gęstość niż zimne, ogrzane powietrze
unosi się ku górze, a jego miejsce zajmuje chłodniejsze powietrze
z otoczenia
Konwekcyjną wymianę ciepła
organizmu z otoczeniem
można przyspieszyć przez
wzmożony ruch powietrza
Tzw. gęsia skórka powoduje efekt odwrotny.

Sterczące włosy powodują spowolnienie
konwekcji
Promieniowanie
Energia przekazywana jest również do otoczenia za pośrednictwem

promieniowania elektromagnetycznego. Każdy przedmiot o
temperaturze wyższej od zera bezwzględnego (0 K) emituje
promieniowanie elektromagnetyczne. Ciało ludzkie promieniuje
głownie w zakresie podczerwieni.
Przyczyny pozyskiwania ciepła Przyczyny utraty ciepła

podstawowa przemiana materii promieniowanie do otoczenia
metabolizm skurczu mięśniowego przewodzenie do zimniejszych obiektów
metabolizm innych tkanek przewodzenie do powietrza
pochłanianie promieniowania z otoczenia wyparowanie potu
przewodzenie od obiektów cieplejszych wydalanie innych płynów
wydalone ciepłe powietrze
TEMPERATURA
Termoregulacja
TEMPERATURA
Efekty biologiczne niskich i wysokich temperatur zależą od

zakresu temperatur
 prędkości ochładzania
ogrzewania tkanek
czasu ekspozycji •
indywidualnej wrażliwości organizmu
Zimno i ciepło może spowodować zarówno zniszczenie tkanek jak i pobudzenie

procesów fizjologicznych
49
Hipotermia-obniżona temperatura TEMPERATURA
HIPOTERMIA
Definicja: Spadek temperatury (głębokiej – „core temperature”) < 35 C; lub jeśli nie można zmierzyć
– wtedy jeśli okoliczności wskazują na wyziębienie organizmu.
Rodzaje hipotermii:
• Przypadkowa ( w wyniku mimowolnego wychłodzenia) - dochodzi
do obniżania temperatury ciała na skutek oddziaływania czynników
fizycznych np. podczas przebywania w zimnej wodzie, w czasie
mroźnych zamieci śnieżnych, przy jednoczesnym braku ciepłego lub
wodoszczelnego ubrania
• Indukowana ( w wyniku zamierzonego działania) wywołana przez

środki krążeniowe rozszerzające naczynia i obniżające ciśnienie krwi,
leki przeciwgorączkowe i neuroleptyczne oraz narkotyki . Leki mogą
modyfikować temperaturę ciała specyficznie - działając na ośrodki
termoregulacji lub niespecyficznie - działając na inne ośrodki lub drogi
nerwowe .
Hipotermia-obniżona temperatura TEMPERATURA
Klasyfikacja hipotermii (tzw. szwajcarska)
 I – łagodna (32-35C) – zachowana

przytomność, dreszcze
 II – umiarkowana (28-32 C) – zaburzenia
przytomności, brak dreszczy
III – ciężka (24-28 C) – nieprzytomny,
zachowane oznaki życia
IV – NZK/resztkowe krążenie (low flow state) <24
 C brak lub minimalne oznaki życia
Hipertermia - podwyższona temperatura TEMPERATURA
Definicja: HIPERTERMIA przyjęcie energii cieplnej przekraczające

możliwości termoregulacji prowadzące do wzrostu temperatury głębokiej
Rodzaje hipertermii:
egzogenna (sportowcy, hutnicy, dekarze, górnicy, rolnicy…) Wysiłek
fizyczny nasila objawy !
endogenna
hipertermia złośliwa
polekowa (zespół serotoninowy, złośliwy zespół neuroleptyczny)
52
Hipertermia - podwyższona temperatura TEMPERATURA
Hipertermia – klasyfikacja
 Przegrzanie umiarkowane (heat stres) = I stopnia

Przegrzanie wyczerpujące (heat exhaustion) = II stopnia
Udar cieplny (heat stroke) = III stopnia
Przyspiesznia
54
Przykłady siły bezwładności
Siła bezwładności podczas ruszania pojazdu - gdy samochód rusza do

przodu (przyspiesza) siła bezwładności wciska pasażerów w fotel
Podział ruchów-przypomnienie PRZYSPIESZENIA
Wprowadzenie
coraz szybszych
środków
lokomocji,
szczególnie takich
jak samoloty i
rakiety do podróży
kosmicznych,
spowodowało
rozpoczęcie
badań nad
reakcjami
fizjologicznymi
ludzi na czynniki
związane z
ruchem.
Ruch prostolinijny z dowolną stałą prędkością nie wywiera żadnego wpływu
na organizm człowieka.
Wpływ przyspieszeń na organizm PRZYSPIESZENIA
 Ruch prostoliniowy Zmiany prędkości lub kierunku ruchu są

przez organizm człowieka odczuwalne
gdzie: a-przyspieszenie [m/s2]

∆V –zmiana prędkości [m/s] Zdolność człowieka do znoszenia
t -czas [s] przyspieszeń zależy od:
wartości przyspieszenia
czasu trwania przyspieszenia
zwrotu przyspieszenia względem
podłużnej osi ciała
kierunek i zwrot przyspieszenia
szybkość zmian przyspieszenia
kondycja i trening organizmu człowieka
57
57
Wartości liczbowe podane przed kierunkiem i zwrotem (np. 4G) oznaczają (cztero) krotność, w
stosunku do zwykłych warunków ziemskich, wzrostu w danej chwili ciężaru ciała, co
spowodowane zostało mechanicznym wzrostem obciążenia wszystkich tkanek ustrojowych.
Przeciążenie, jako efekt bezwładności, ma kierunek przeciwny do przyspieszenia.
58
PRZYSPIESZENIA
Przykłady przyspieszeń
 Przykłady przyspieszeń
Przyczyna przyspieszenia
Szybkobieżne windy 0,2 G
Alarmowe zatrzymanie windy 2,5 G
Lądowanie na spadochronie 3-4 G
Katapultowanie fotela z kabiny 10-15 G
samolotu
Start rakiety kosmicznej 15 G
Zderzenie samolotu możliwe do 20-100 G
przeżycia
59
PRZYSPIESZENIA
Czas trwania przyspieszenia
Przeciążenia – skutki w zależności od czasu trwania
 Przyspieszenie – czas trwania
Kategorie przyspieszeń Czas trwania

przyspieszenia [s]
udarowe Δt ≤ 0,05
krótkotrwałe 0,5 < Δt < 1
przedłużone 1 < Δt < kilka sekund
przewlekłe powyżej kilku sekund
60
PRZYSPIESZENIA
Kierunki działania przyspieszeń
Człowiek podlegający przyspieszeniu, doznaje przeciążenia, wówczas
duże znaczenie ma kierunek działania tych sił. Wyróżnia się następujące
kierunki :
w osi strzałkowej oznaczanym symbolem „x”,
w osi podłużnej: „z”,
w osi poprzecznej: „y”.
61
PRZYSPIESZENIA
Przyspieszenia działające na człowieka w kierunku osi podłużnej powodują
niekorzystne przemieszczanie krwi.
 +Gz
• Przeciążenia działają od głowy do stóp w
kierunku stóp
 Objawy
• odczucie pozornego zwiększenia masy ciała
• upośledzenie widzenia (niedotlenie siatkówki)
• duże zaburzenia czynności serca i utrata
przytomności
• „Black-out” oznacza utratę
przytomności przez pilota statku
powietrznego wskutek odpłynięcia
krwi z górnej części ciała (również z
mózgu) ku dołowi, czyli w kierunku
stóp.
62
PRZYSPIESZENIA
Przyspieszenia działające na człowieka w kierunku osi podłużnej powodują
niekorzystne przemieszczanie krwi.
 -Gz
• Przeciążenia działają od stóp do głów
Objawy
• Zwiększenie ciśnienia w tętnicy szyjnej
• Wylew krwi do mózgu
• Czerwona zasłona (red out) wynik
nadmiernego napływu krwi do głowy.
• Rozpieranie głowy
63
PRZYSPIESZENIA
Przyspieszenia w osi poprzecznej-nie wykazują znacznych przemieszczeń krwi
 +Gy -Gy
• przeciążenia działają w kierunku stóp
 Objawy
• Ze względu na nacisk na klatkę
piersiową występują utrudnienia w
procesie oddychania
64
PRZYSPIESZENIA
Organizm człowieka najlepiej toleruje przyspieszenia działające w kierunku

Gx, tj. plecy→ mostek; mostek → plecy
 –Gx i +Gx
Objawy
• zaburzenia w układzie oddechowym
• zaburzenia pracy serca
65

Seminarium 2 Czynniki

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Seminarium 2 Czynniki

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

2023/2024

Wpływ czynników fizycznych na

Zgodnie z prawami fizyki, ciśnienie atmosferyczne

Jednostką Ciśnienie jest

1 mmHg=133,322 Pa 1 hPa = 100 Pa 1 bar=1 atm

atmosfera tor mega paskal

Ta pierwsza sytuacja występuje podczas wypraw

Dla mieszaniny gazów: pTOTAL= p 1 + p 2 + p 3 + . . .+ p n

Zgodnie z prawem Henry’ego przy stałej temperaturze stężenie gazu

Zgodnie z prawem Henry’ego ilość gazu

Równanie Gazu Doskonałego wyraża ścisłą zależność pomiędzy bardzo istotnymi

Prawo Boyle’a wyraża tą odwrotną zależność pomiędzy ciśnieniem a objętością

Obniżone ciśnienie może występować zarówno w warunkach sztucznych jak i naturalnych.

Na hipobarię narażeni są:

ludzie zatrudnieni przy pracach w bardzo wysokich

Jedynym wysokim zbiornikiem

Zgodnie z prawem Henry’ego przy stałej temperaturze stężenie gazu

Obniżanie się parcjalne

Hipoksja wywołuje wiele zmian w organizmie, głównie o

ostrą chorobę wysokościowy

Zatory gazowe – embolie

Działanie mechaniczne obniżonego ciśnienia

Na wysokości 19.2 km ciśnienie spada do wartości

Ciśnienie hydrostatyczne - pochodzące od słupa wody, wzrasta liniowo co

Ciśnienie absolutne - Mówiąc o ciśnieniu działającym na osobę nurkującą,

utrzymywaniem się zwiększonego ciśnienia (hiperbaria);

okresem zmniejszania się ciśnienia i powrót do ciśnienia

Prawo Boyle’a wyraża odwrotną zależność pomiędzy ciśnieniem a

 Wzrastające ciśnienie azotu nasycającego tkankę nerwową pod coraz większym

 powstawanie halucynacji wzrokowych i słuchowych,

Działanie biochemiczne zwiększonego ciśnienia – zatrucie tlenem

Objawy zatrucia tlenem:

Zespół objawów dotykających osobę wystawioną na zbyt szybko

Choroba dekompresyjna objawia się z pewnym opóźnieniem, czasami

Przy bardzo gwałtownym obniżaniu się ciśnienia atmosferycznego szybko

Przy nadmiernym przesyceniu tkanki gazem (głównie azotem) może

Choroba kesonowa polega na tworzeniu się zatorów w naczyniach różnych narządów

Temperatura ciała zależy od równowagi pomiędzy utratą ciepła a jego

Dzięki fizjologicznemu mechanizmowi temperatura ciała ludzkiego jest

Dobowa zmienność temperatury

Aby utrzymać stałą temperaturę ciała organizm musi

Można wymienić trzy mechanizmy odpowiedzialne

Konwekcja jest wymianą ciepła przez

Promieniowanie pojawia się wtedy, kiedy np.

Skąd się bierze ciepło w organizmie?

Podstawowym mechanizmem wytwarzania ciepła w organizmie jest proces przemiany,

Wymiana ciepła między człowiekiem a jego otoczeniem

Mechanizmy transportu ciepła

Przewodnictwo cieplne polega na przekazywaniu energii

Większość energii cieplnej produkowana jest w głębi ciała.

Tkanki ciała bardzo słabo przewodzą ciepło i większość

Parowanie wody (pocenie się i oddychanie)

Duża część energii cieplnej tracona jest w procesie

Tzw. gęsia skórka powoduje efekt odwrotny.

Energia przekazywana jest również do otoczenia za pośrednictwem

Przyczyny pozyskiwania ciepła Przyczyny utraty ciepła

Efekty biologiczne niskich i wysokich temperatur zależą od

Zimno i ciepło może spowodować zarówno zniszczenie tkanek jak i pobudzenie

• Indukowana ( w wyniku zamierzonego działania) wywołana przez

Klasyfikacja hipotermii (tzw. szwajcarska)

 I – łagodna (32-35C) – zachowana

Definicja: HIPERTERMIA przyjęcie energii cieplnej przekraczające

 Przegrzanie umiarkowane (heat stres) = I stopnia