Φύλλο εργασίας Λατινικά

Φύλλο εργασίας Λατινικά Ενότητα 20 (νέα μορφή)
Κείμενο Ι
Claudius quinquagesimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili quodam casu. Exclusus ab
insidiatoribus Caligulae, recesserat in diaetam, cui nomen est Hermaeum. Paulo post rumore
caedis exterritus prorepsit ad solarium proximum et inter vela praetenta foribus se abdidit.
Discurrens miles pedes eius animadvertit; eum latentem adgnovit; extractum imperatorem eum
salutavit. Hinc ad commilitones suos eum adduxit. Ab his in castra delatus est tristis et trepidus,
dum obvia turba quasi moriturum eum miseratur. Postero die Claudius imperator factus est.
Παρατηρήσεις
Α1. Στις παρακάτω προτάσεις να σημειώσετε ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ με βάση την εισαγωγή του
σχολικού σας εγχειριδίου.
ΣΩΣΤΟ ΛΑΘΟΣ
Η λατινική γλώσσα δεν ανήκει στην ινδοευρωπαϊκή οικογένεια
γλωσσών.
Η ρωμαϊκή λογοτεχνία είναι αυτοφυής.
Η γενέθλιος χρονολογία της ρωμαϊκής λογοτεχνίας θεωρείται
το 240 π.Χ.
Η κλασική εποχή τοποθετείται έως περίπου τον θάνατο του
Αυγούστου.
Η διαίρεση της ρωμαϊκής λογοτεχνίας σε χρυσό αιώνα, αργυρό
αιώνα κ.λπ. θεωρείται επιστημονικά αποδεκτή.
Α2. Να αντιστοιχίσετε τις λατινικές λέξεις της Στήλης Α με τις ετυμολογικά συγγενείς της Στήλης
Β που προέρχονται από τη νέα ελληνική γλώσσα.
ΣΤΗΛΗ Α ΣΤΗΛΗ Β
1. diaeta a) κούρσα
2. velum b) τέντα
3. praetendo c) δίαιτα
1
4. discurro d) βέλο
5. imperator e) ιμπεριαλισμός
B1. Δίπλα από κάθε λέξη να γράψετε τον τύπο που ζητείται:
aetatis: κλητική ενικού
imperium: γενική ενικού
recesserat: γ΄ ενικό οριστικής ενεστώτα στην ίδια φωνή
exterritus: β΄ ενικό οριστικής παρακειμένου ε.φ.
adgnovit: γ΄ πληθυντικό οριστικής ενεστώτα ε.φ.
Β2. Να επιλέξετε την ορθή απάντηση από τις προτεινόμενες σύμφωνα με τη γραμματική
λειτουργία των λέξεων στο κείμενο.
Claudius quinquagesimo anno aetatis suae imperium cepit.
1. Αφαιρετική ενικού
2. Δοτική ενικού
Exclusus ab insidiatoribus Caligulae
2. Γενική ενικού
cui nomen est Hermaeum.
1. Ονομαστική ενικού
2. Αιτιατική ενικού
inter vela praetenta foribus se abdidit.
1. Δοτική πληθυντικού
2. Αφαιρετική πληθυντικού
Postero die Claudius imperator factus est.
1. Αφαιρετική ενικού
Β3. Να βρεθούν στο κείμενο τα ουσιαστικά γ΄ κλίσης αρσενικού γένους και να κλιθούν στον
αριθμό που βρίσκονται.
Β4. Να γίνει χρονική αντικατάσταση των παρακάτω τύπων από το κείμενο:
ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ miseratur
ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ
ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ
ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ factus est
2
ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ
Σ. ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ
Γ1. Να επιλέξετε την ορθή απάντηση από τις προτεινόμενες με βάση τη συντακτική λειτουργία
των υπογραμμισμένων λέξεων στο κείμενο.
1. Γενική του χρόνου

2. Γενική διαιρετική στο anno
Exclusus ab insidiatoribus Caligulae…
1. Χρονική μετοχή
2. Αιτιολογική μετοχή
exterritus prorepsit ad solarium proximum
1. Εμπρόθετος προσδιορισμός κίνησης σε τόπο

2. Εμπρόθετος προσδιορισμός στάσης σε τόπο
Discurrens miles pedes eius animadvertit
1. Αντικείμενο της μτχ. discurrens

2. Αντικείμενο του ρήματος
Ab his in castra delatus est tristis et trepidus
1. Εμπρόθετος της προέλευσης

2. Εμπρόθετος του ποιητικού αιτίου
Γ2. Στις παρακάτω προτάσεις του κειμένου η παθητική σύνταξη να μετατραπεί σε ενεργητική.
1. Ab his in castra delatus est tristis et trepidus.

2. Postero die Claudius imperator factus est.
Γ3. Η παρακάτω πρόταση του κειμένου να μεταφερθεί στον πλάγιο λόγο με εξάρτηση από το
Suetonius tradit. Στη συνέχεια να μεταφερθεί στον πλάγιο λόγο με εξάρτηση από το ρήμα
fertur. Ποια αλλαγή παρατηρείται;

Κείμενο I
Brenno duce Galli, apud Alliam flumen deletis legionibus Romanorum, everterunt urbem Romam
praeter Capitolium, pro quo immensam pecuniam acceperunt. Tum Camillus, qui diu apud
Ardeam in exilio fuerat propter Veientanam praedam non aequo iure divīsam, absens dictator
est factus; is Gallos iam abeuntes secutus est: quibus interemptis aurum omne recepit. Quod illic
appensum civitati nomen dedit: nam Pisaurum dicitur, quod illic aurum pensatum est. Post hoc
factum rediit in exilium, unde tamen rogatus reversus est.
Α1. Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση από τις προτεινόμενες με βάση την εισαγωγή του
κειμένου.
Η κλασική εποχή ανήκει:
3
1. Στην αριστοκρατική αξιολόγηση
2. Στην ιστορική διάκριση
3. Στην περιγραφική διαίρεση
Η σχέση του Ρωμαίου λογοτέχνη με το ελληνικό πρότυπο είναι:
1. Τυφλή μίμηση
2. Δημιουργική πρόσληψη
3. Ανάμειξη στοιχείων
Ο Μάρκος Τύλλιος Κικέρων υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους:
1. Ρήτορες
2. Ιστορικούς
3. Ποιητές
Εθνικός ποιητής των Ρωμαίων θεωρείται ο:
1. Οβίδιος
2. Οράτιος
3. Βεργίλιος
Η Αινειάδα είναι έργο του:
1. Βεργιλίου
2. Ορατίου
3. Βιτρουβίου
Α2. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου να γράψετε μια λέξη ετυμολογικά
συγγενή με τη νέα ελληνική:
duce, dictator, dedit
B1. Δίπλα από κάθε λέξη να γράψετε τον τύπο που ζητείται:
duce: ονομαστική ενικού
aurum: αφαιρετική ενικού
civitati: αιτιατική ενικού
nomen: ονομαστική πληθυντικού
exilium: αιτιατική πληθυντικού
Β2. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθεμιά από τις παρακάτω αντωνυμίες του
κειμένου:
is: αφαιρετική πληθυντικού αρσενικού γένους
quibus: γενική ενικού θηλυκού γένους
hoc: αιτιατική ενικού ουδετέρου γένους
Β3. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου.
abeuntes: β΄ ενικό Παρατατικού Οριστικής
secutus est: γ΄ πληθυντικό Σ. Μέλλοντα Οριστικής
recepit: β΄ πληθυντικό Παρατατικού Υποτακτικής ε.φ.
dedit: α΄ πληθυντικό Μέλλοντα Υποτακτικής ε.φ.
dicitur: β΄ ενικό Μέλλοντα Οριστικής στη φωνή που βρίσκεται το ρήμα
Β4. Να κλιθούν οι παρακάτω συνεκφορές του κειμένου στον αριθμό που βρίσκονται.
4
ΟΝΟΜ.
ΓΕΝ.
ΔΟΤ.
ΑΙΤ. Aliam flumen
ΚΛΗΤ.
ΑΦΑΙΡ. aequo iure
Γ1. Να μετατραπεί η ενεργητική σε παθητική σύνταξη στις παρακάτω προτάσεις:

Quod illic appensum civitati nomen dedit.
Is aurum omne receipt.
Γ2. Με βάση τη συντακτική λειτουργία των λέξεων στο κείμενο να επιλέξετε την ορθή απάντηση
από τις προτεινόμενες.
Apud Alliam flumen deletis legionibus
1. Παράθεση στο Alliam

2. Επεξήγηση στο Alliam
qui diu apud Ardeam in exilio fuerat
1. Εμπρόθ. προσδ. του τόπου

2. Εμπρόθ. προσδ. της κατάστασης
is Gallos iam abeuntes secutus est.
1. Χρονική μετοχή
2. Αιτιολογική μετοχή
Quod illic appensum civitati nomen dedit.
1. Έμμεσο αντικείμενο του dedit

2. Αντικείμενο της μτχ. appensum
Nam Pisaurum dicitur
1. Υποκείμενο ρήματος
2. Κατηγορούμενο στο civitas
Γ3. Να αναλυθεί η παρακάτω μετοχή του κειμένου στην αντίστοιχη δευτερεύουσα πρόταση με
όλους τους δυνατούς τρόπους: deletis legionibus

Κείμενο I
Imitemur nostros Brutos, Camillos, Decios, Curios, Fabricios, Scipiones, innumerabiles alios qui
hanc rem publicam stabiliverunt; quos equidem in deorum immortalium coetu ac numero
repono. Amemus patriam, pareamus senatui, consulamus bonis; praesentes fructus neglegamus,
posteritatis gloriae serviamus; id esse optimum putemus, quod est rectissimum; speremus quae
5
volumus, sed feramus quod acciderit; arbitremur denique corpus virorum fortium magnorumque
hominum esse mortale, animi vero motus et virtutis gloriam sempiternam esse.
Α1. Στις παρακάτω προτάσεις να σημειώσετε ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ με βάση την εισαγωγή του
σχολικού σας εγχειριδίου.
Στις ρίζες της ρωμαϊκής γραμματείας βρίσκεται ένα κορυφαίο
ελληνικό είδος, το δράμα.
Το τέλος της ρωμαϊκής λογοτεχνίας τοποθετείται τον 5 μ.Χ.αι.

ο
Η ρωμαϊκή λογοτεχνία έχει στενή συνάφεια με την ελληνική
γλώσσα και γραμματεία.
Οι Ρωμαίοι διατηρούν σταθερά τα ελληνικά είδη και δεν
αλλοιώνουν τα στοιχεία τους.
Στη ρωμαϊκή λογοτεχνία προβάλλονται τα πάτρια ήθη (mos
maiorum).
Α2. Με ποιες λατινικές λέξεις του κειμένου συνδέονται ετυμολογικά οι παρακάτω λέξεις της
ελληνικής;
νούμερο, βούλομαι, φέρω
Β1. Δίπλα από κάθε λέξη του κειμένου να γράψετε τον τύπο που ζητείται:
deorum: κλητική πληθυντικού αριθμού
coetu: γενική ενικού
numero: αιτιατική πληθυντικού
senatui: αιτιατική ενικού
posteritatis: δοτική ενικού
Β2. Να επιλέξετε την ορθή απάντηση από τις προτεινόμενες με βάση τη γραμματική λειτουργία
των λέξεων στο κείμενο.
Imitemur nostros Brutos.
1. α΄ πληθυντικό Οριστικής Ενεστώτα

2. α΄ πληθυντικό Υποτακτικής Ενεστώτα
pareamus senatui.
6
1. δοτική ενικού
2. γενική ενικού
presentes fructus neglegamus
2. αιτιατική πληθυντικού
posteritatis gloriae serviamus
1. δοτική ενικού
Animi vero motus et virtutis gloriam semptiternam esse.
1. αιτιατική πληθυντικού
Β3. Να συμπληρώσετε στον παρακάτω πίνακα τις λέξεις στους άλλους βαθμούς διατηρώντας
τον αριθμό, την πτώση και το γένος.
ΘΕΤΙΚΟΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ
bonis
magnorumque
rectissimum
fortium
B4. Να γίνει χρονική αντικατάσταση των παρακάτω ρημάτων του κειμένου:
ΕΝΕΣΤ. imitemur volumus arbitremur
ΠΑΡΑΤ.
ΜΕΛΛ.
ΠΑΡΑΚ.
ΥΠΕΡΣ.
Σ. ΜΕΛΛ.
Γ1. Να επιλέξετε την ορθή απάντηση από τις προτεινόμενες με βάση τη συντακτική λειτουργία
των λέξεων στο κείμενο:
quos equidem in deorum immortalium coetu ac numero repono.
7
1. Γενική υποκειμενική στο coetu
2. Γενική αντικειμενική στο coetu
consulamus bonis
1. Αντικείμενο στο consulamus

2. Δοτική προσωπική χαριστική στο consulamus
posteritatis gloriae serviamus
1. Γενική αντικειμενική στο gloriae

2. Γενική κτητική στο gloriae
id esse optimum putemus
1. Υποκείμενο του esse

2. Αντικείμενο του putemus
arbitremur denique corpus virorum fortium magnorumque hominum esse mortale
1. Κατηγορούμενο στο corpus

2. Επιθετικός προσδιορισμός στο corpus
Γ2. Στις παρακάτω προτάσεις του κειμένου να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε
παθητική.
qui hanc rem publicam stabiliverunt.
Amemus patriam.
Γ3. Imitemur nostros Brutos… qui hanc rem publicam stabiliverunt. Να μεταφέρετε την
παραπάνω πρόταση στον πλάγιο λόγο, αφού την εξαρτήσετε από τα:
Cicero admonet…
Cicero admonuit…

Κείμενο I
Aegrotabat Caecina Paetus, maritus Arriae, aegrotabat et filius. Filius mortuus est. Huic Arria
funus ita paravit, ut ignoraretur a marito; quin immo cum illa cubiculum mariti intraverat, vivere
filium simulabat, ac marito persaepe interroganti, quid ageret puer, respondebat: «Bene quievit,
libenter cibum sumpsit». Deinde, cum lacrimae suae, diu cohibitae, vincerent prorumperentque,
egrediebatur; tum se dolori dabat et paulo post siccis oculis redibat. Scribonianus arma in Illyrico
contra Claudium moverat; fuerat Paetus in partibus eius et, occiso Scriboniano, Romam
trahebatur. Erat ascensurus navem; Arria milites orabat, ut simul imponeretur. Non impetravit:
conduxit piscatoriam naviculam ingentemque navem secuta est.
Α1. Να διαλέξετε τη σωστή απάντηση από τις προτεινόμενες που βρίσκονται στην παρένθεση
με βάση την εισαγωγή του σχολικού σας εγχειριδίου.
Η δικτατορία του Σύλλα (82-79 π.Χ.) και η ……………… (αυτοκτονία/ δολοφονία) της κυρίαρχης
πολιτικής μορφής των χρόνων αυτών, του Ιουλίου Καίσαρα, οριοθετούν μία περίοδο γεμάτη
εξωτερικές κατακτήσεις, κυρίως όμως εξοντωτικές έριδες για την εξουσία, ένα κλίμα που
δημιουργεί ταυτόχρονα κεντρομόλες και φυγόκεντρες γραμματειακές τάσεις, αρχικά στο χώρο
της………….. (ποίησης/ πεζογραφίας). Ο Ρωμαίος λογοτέχνης, έχοντας κατακτήσει την εθνική
του αυτοσυνειδησία, επικεντρώνει το ενδιαφέρον του στη ρωμαϊκή ιστορία, παρελθούσα και
σύγχρονη, στη γλώσσα και τη γραμματεία, το δίκαιο και τον πολιτισμό του. Η έντονη συμμετοχή
του στα εσωτερικά τεκταινόμενα αποτυπώνεται …………….(σε ρητορικούς λόγους/ στην
ποίηση). Ταυτόχρονα η απογοήτευση τον ωθεί προς μία φιλοσοφική φυγή από την
8
πραγματικότητα: με υπόστρωμα ελληνικές φιλοσοφικές προσλήψεις εμβαθύνει σε χώρους
θεολογικής, κοσμολογικής, ανθρωπολογικής και κυρίως πολιτικής σκέψης με κέντρο αναφοράς
……………..(τη Ρώμη/ την Ελλάδα). Το εύρος αυτών των κατακτήσεων περιλαμβάνει σχεδόν όλα
τα λογοτεχνικά γένη. Ο κορυφαίος εκπρόσωπος της πεζογραφίας είναι ο……………… (Μάρκος
Τύλλιος Κικέρων/ Πλίνιος).
Α2. Να αντιστοιχίσετε τις λατινικές λέξεις της Στήλης Α με τις ετυμολογικά συγγενείς της Στήλης
Β που προέρχονται από τη νέα ελληνική γλώσσα.
1. siccis a) ναύτης
2. navem b) σέκος
3. ageret c) αγωγή
Β1. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:
funus: την αιτιατική ενικού αριθμού
filium: την κλητική ενικού αριθμού
lacrimae: τη γενική πληθυντικού αριθμού
dolori: την αφαιρετική ενικού αριθμού
oculis: την αιτιατική πληθυντικού αριθμού
Β2. Να συμπληρώσετε στον πίνακα τους υπόλοιπους βαθμούς των επιρρημάτων του κειμένου.
bene
diu
libenter
Β3. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθέναν από τους παρακάτω ρηματικούς
τύπους:
ageret: γ΄ πληθ. ενεστώτα οριστικής π.φ.
sumpsit: α΄ πληθ. παρατατικού υποτακτικής ε.φ.
egrediebatur: το απαρέμφατο μέλλοντα (να ληφθεί υπ’ όψιν το υποκείμενο)
dabat: γ΄ πληθ. οριστικής υπερσυντελίκου ε.φ.
redibat: τη μετοχή ενεστώτα στη δοτική ενικού
9
Β4. egrediebatur: να γράψετε όλες τις μετοχές του ρήματος (στην ονομαστική πτώση και στα
τρία γένη).
Γ1. Να συμπληρώσετε τα κενά, ώστε να φαίνεται ο συντακτικός ρόλος των λέξεων:
mariti είναι ……………………….στο ………………
vivere είναι ……………………….στο ………………
paulo είναι ………………………..στο ………………
Scriboniano είναι …………….……..στο ………………
naviculam είναι …………………………στο ………………
Γ2. paulo post: να δηλώσετε τον χρόνο με ισοδύναμη έκφραση.

Γ3. (Puer) libenter cibum sumpsit: να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική.

Κείμενο I
Cum P. Cornēlius Nasīca ad Ennium poetam venisset eique ab ostio quaerenti Ennium ancilla
dixisset eum domi non esse, Nasica sensit illam domini iussu id dixisse et illum intus esse. Accipe
nunc quid postea Nasica fecerit. Paucis post diebus cum Ennius ad Nasicam venisset et eum a
ianua quaereret, exclamavit Nasica se domi non esse, etsi domi erat. Tum Ennius indignatus
quod Nasica tam aperte mentiebatur: «Quid?» inquit «Ego non cognosco vocem tuam?» Visne
scire quid Nasica responderit? «Homo es impudens. Ego cum te quaererem, ancillae tuae credidi
te domi non esse; tu mihi ipsi non credis?»
A1. Για καθεμιά από τις παρακάτω προτάσεις να σημειώσετε ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ με βάση την
εισαγωγή του σχολικού σας εγχειριδίου.
Οι μετακλασικοί συγγραφείς δεν κινούνται πλέον στη σκιά των
μεγάλων Ρωμαίων προκατόχων τους.
Χαρακτηριστικά των μετακλασικών κειμένων είναι ο
ρητορισμός στο ύφος και ο ρεαλισμός ως προς το περιεχόμενο.
Η περίοδος των λεγόμενων «σκοτεινών χρόνων» διαρκεί είκοσι
χρόνια.
Στην «Δεύτερη Σοφιστική» περίοδο το ενδιαφέρον στρέφεται
στους προκλασικούς.
Κατά τη διάρκεια του κλασικιστικού αιώνα υπάρχει ενδιαφέρον
10
για κάθε ειδολογική περιοχή.
Α2. Να συμπληρώσετε με συντομία τα κενά των παρακάτω προτάσεων με βάση την εισαγωγή
του σχολικού σας εγχειριδίου.
1. Η περίοδος των «σκοτεινών χρόνων» είχε διάρκεια…………………….

2. Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος συντάσσει μια………………………………..
3. Κατά τη διάρκεια του κλασικιστικού αιώνα η ρητορεία λόγω των πολιτικών συνθηκών
γνωρίζει…………………
4. Ο Βαλέριος Φλάκκος γράφει τα………………………
5. Ο Σίλιος ο Ιταλικός γράφει για ……………………….
Α3. Με ποιες λέξεις της λατινικής γλώσσας από το κείμενό σας συγγενεύουν οι παρακάτω λέξεις
της νέας ελληνικής;
Ιανουάριος, δομή, εντός
B1. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθένα από τα παρακάτω ουσιαστικά:
diebus: γενική πληθυντικού
vocem: δοτική ενικού
ostio: αιτιατική πληθυντικού
domini: κλητική ενικού
domi: γενική πληθυντικού
B2. Να γίνει πλήρης γραμματική αναγνώριση των παρακάτω αντωνυμιών του κειμένου και στη
συνέχεια να γραφούν στον άλλο αριθμό.
Γραμματική αναγνώριση Άλλος αριθμός
ei
illam
quid
se
ipsi
B3. mentiebatur: Να γράψετε το απαρέμφατο και τη μετοχή σε όλους τους χρόνους (για τους
περιφραστικούς τύπους να λάβετε υπ’ όψιν το υποκείμενο).
Β4. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθένα από τα παρακάτω ρήματα:
Accipe: γ΄ πληθυντικό προστακτικής μέλλοντα ενεργητικής φωνής
Venisset: απαρέμφατο μέλλοντα παθητικής φωνής
Scire: β΄ ενικό προστακτικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής
Responderit: β΄ ενικό οριστικής παρατατικού ενεργητικής φωνής
11
Credis: γ΄ πληθυντικό οριστικής παρακειμένου ενεργητικής φωνής
Γ1. Να μεταφερθούν στον ευθύ λόγο οι παρακάτω προτάσεις του κειμένου.

Nasica sensit illam domini iussu id dixisse et illum intus esse.
exclamavit Nasica se domi non esse.
Γ2. Να διαλέξετε τη σωστή απάντηση από τις προτεινόμενες με βάση τη συντακτική λειτουργία
Eique ab ostio quaerenti Ennium ancilla dixisset…
1. επιθ.μτχ. ως επιθ.προσδ. στο ei

2. χρον.μτχ.
Nasica sensit illam domini iussu id dixisse
1. αφαιρετική του τρόπου

2. αφαιρετική του εσωτ. αναγκαστικού αιτίου
tum Ennius indignatus
1. αιτιολ.μτχ
2. χρον.μτχ.
Paucis post diebus cum Ennius ad Nasicam venisset
1. αφαιρετική του μέτρου

2. αφαιρετική του χρόνου
Homo es impudens.
1. Επιθ.προσδ.στο homo
2. Κατηγορούμενο
Γ3. Accipe nunc quid postea Nasica fecerit. Στην παραπάνω περίοδο λόγου να εντοπίσετε τη
δευτερεύουσα πρόταση και να δικαιολογήσετε τον χρόνο του ρήματος με βάση τους κανόνες
της ακολουθίας των χρόνων.

Κείμενο I
Cato attulit quodam die in curiam ficum praecocem ex Carthagine ostendensque patribus
«Interrogo vos» inquit «quando hanc ficum decerptam esse putetis ex arbore». Cum omnes
recentem esse dixissent, «Atqui ante tertium diem» inquit «scitote decerptam esse Carthagine.
Tam prope a muris habemus hostem! Itaque cavete periculum, tutamini patriam. Opibus urbis
nolite confidere. Fiduciam, quae nimia vobis est, deponite. Neminem credideritis patriae
consulturum esse, nisi vos ipsi patriae consulueritis. Mementote rem publicam in extremo
discrimine quondam fuisse!» Statimque sumptum est Punicum bellum tertium, quo Carthago
deleta est.
A1. Για καθεμιά από τις παρακάτω προτάσεις να επιλέξετε τη σωστή απάντηση από τις
προτεινόμενες με βάση την εισαγωγή του σχολικού σας εγχειριδίου.
1. Κατά την κλασική εποχή ο ρωμαίος λογοτέχνης:

1. Προχωρά στη φάση υψηλής δημιουργίας.
2. Επικεντρώνεται στη ρωμαϊκή ιστορία.
3. Παράγει έργα που χαρακτηρίζονται από ρητορισμό στο ύφος.
2. Κατά την κλασική εποχή επιδιώκεται:
1. Στροφή στο πλασματικό.
2. Στροφή στο πραγματικό.
3. Σύζευξη πραγματικού και πλασματικού.
12
3. Ο ρωμαίος καλλιτέχνης κατά την κλασική εποχή:
1. Δεν μπορεί να φτάσει σε ταλέντο τους έλληνες κολοσσούς των ελληνιστικών,
κλασικών και αρχαϊκών χρόνων.
2. Ανταγωνίζεται αποτελεσματικά τους έλληνες κολοσσούς των ελληνιστικών,
κλασικών και αρχαϊκών χρόνων.
3. Δεν ανταγωνίζεται κανέναν λογοτέχνη.
4. Ο Κάτουλλος ανταγωνίζεται τον:
1. Καλλίμαχο
2. Εμπεδοκλή
3. Θεόκριτο
5. Οι νεωτερικοί ποιητές της κλασικής εποχής δημιουργούν ποιήματα τα οποία διακρίνονται
για :
1. Τη συντομία τους.
2. Το απλό ύφος τους.
3. Τη μεγάλη έκτασή τους.
Νέας ελληνικής;
1. Καρπός
2. Άλμπουρο
3. Μουράγιο
4. Μνήμη
5. Εξτρεμισμός
Β1. Να επιλέξετε την ορθή απάντηση από τις προτεινόμενες με βάση την γραμματική λειτουργία
1. Cato attulit quodam die in curiam ficum

1. Αιτιατική ενικού θηλυκού γένους β΄ κλίσης
2. Αιτιατική ενικού ουδετέρου γένους β΄ κλίσης
2. …decerptam esse putetis ex arbore.
1. Αφαιρετική ενικού θηλυκού γένους γ΄ κλίσης
2. Αφαιρετική ενικού αρσενικού γένους γ΄ κλίσης
3. tam a muris habemus hostem.
1. Δοτική πληθυντικού ουδετέρου γένους β΄ κλίσης
2. Αφαιρετική πληθυντικού αρσενικού γένους β΄ κλίσης
4. Neminem credideritis
1. β΄ πληθυντικό υποτακτικής Παρακειμένου
2. β΄ πληθυντικό οριστικής Σ. Μέλλοντα
5. quae nimia vobis est
1. δοτική πληθυντικού
2. αφαιρετική πληθυντικού
Β2. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις να γράψετε τον τύπο που ζητείται:
attulit: γ΄ ενικό ενεστώτα οριστικής ε.φ.
ostendens: β΄ πληθυντικό υποτακτικής παρακειμένου ε.φ.
decerptam esse: β΄ ενικό συντελεσμένου μέλλοντα οριστικής ε.φ.
dixissent: β΄ ενικό προστακτικής ενεστώτα ε.φ.
sumptum est: α΄ πληθυντικό οριστικής παρατατικού π.φ.
Β3. Να μεταφέρετε τις παρακάτω αντωνυμίες του κειμένου στον άλλο αριθμό (να διατηρήσετε
την πτώση και το γένος).
quodam
vos
hanc
13
quae
ipsi
B4. Να συμπληρώσετε στον παρακάτω πίνακα στους άλλους βαθμούς τα επίθετα και τα
επιρρήματα του κειμένου. (για τα επίθετα να διατηρήσετε τον αριθμό, την πτώση και το γένος).
extremo
nimia
recentem
prope
Γ1. Να χαρακτηριστούν συντακτικά οι παρακάτω όροι του κειμένου:

 ostendensque
 patribus
 Carthagine
 opibus
 in discrimine
Γ2. Opibus urbis nolite confidere: Να εκφραστεί η απαγόρευση με άλλο τρόπο.
Γ3. Να μεταφέρετε στον ευθύ λόγο τις παρακάτω προτάσεις του κειμένου:
 Quando hanc ficum decerptam esse putetis ex arbore.
 Omnes dixissent ficum recentem esse.
 Ficum decerptam esse Carthagine

Κείμενο I
Plinius Marcellino suo salutem.

Tristissimus haec tibi scribo: Fundani nostri filia minor mortua est. Ea puella nihil umquam
festivius, nihil amabilius nec longiore vita dignius vidi. Nondum annos XIII impleverat, et iam illi
anilis prudentia, matronalis gravitas erat et tamen suavitas puellaris. Ut illa patris cervicibus
inhaerebat! ut nos amicos paternos et amanter et modeste complectebatur! ut nutrices, ut
paedagogos, ut praeceptores diligebat! quam studiose, quam intellegenter lectitabat! ut parce
ludebat! Qua illa patientia, qua etiam constantia novissimam valetudinem tulit!
A1. Για καθεμιά από τις παρακάτω προτάσεις να επιλέξετε τη σωστή απάντηση από τις
1. Το κίνημα των «Νέο- Νεωτερικών» επιδιώκει:

1. τον ρητορισμό στο ύφος και τον ρεαλισμό στο περιεχόμενο.
2. τη σύζευξη πραγματικού και φανταστικού.
14
3. την αινιγματικότητα και το καινοφανές.
2. Ο «τελευταίος των Ρωμαίων» και «πατέρας του Μεσαίωνα» θεωρείται ο:
1. Βοήθιος
2. Νεμεσιανός
3. Συμφόσιος
3. Κατά την ύστερη αρχαιότητα παρατηρείται:
1. Μείξη ειδών σε ευρεία έκταση.
2. Δημιουργία νέων ειδών.
3. Όλα τα παραπάνω
4. Στον χώρο της πεζογραφίας την περίοδο της ύστερης αρχαιότητας διαπρέπει ο:
1. Πορφύριος
2. Αμμιανός Μαρκελλίνος
3. Συμφόσιος
5. Η παρηγοριά της φιλοσοφίας είναι έργο του:
1. Αυσόνιου
2. Βοήθιου
3. Κλαυδιανού
Νέας ελληνικής;
1. Σκαρίφημα
2. Μινόρε
3. Φεστιβάλ
4. Βίντεο
5. Πασιέντσα
1. Marcellino: γενική ενικού

2. suo: ο ίδιος τύπος στο θηλυκό γένος
3. salutem: κλητική ενικού
4. scribο: γ΄ πληθυντικό οριστικής παρακειμένου στην ίδια φωνή
5. filia: δοτική πληθυντικού
6. nihil: γενική ενικού
7. festivius: ο ίδιος τύπος στον θετικό βαθμό
8. impleverat: ο ίδιος τύπος στην άλλη φωνή
9. cervicibus: κλητική ενικού
10. complectembatur: μετοχή μέλλοντα
Β2. Να συμπληρώσετε τον πίνακα με τις λέξεις στους άλλους βαθμούς (να διατηρήσετε τον
αριθμό, την πτώση και το γένος).
Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός
amabilius
longiore
dignius
novissimam
minor
15
B3. Να γίνει γραμματική αναγνώριση των παρακάτω ουσιαστικών και να μεταφερθούν στον
άλλο αριθμό:
1. prudentia
2. gravitas
3. patris
4. amicos
5. nutrices
Γ1. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω τύπων του κειμένου:
1. tibi
2. Fundani
3. puella
4. cervicibus
5. studiose
Γ2. Στα παρακάτω παραδείγματα να μεταφερθεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική:
1.Qua illa patientia, qua etiam constantia novissimam valetudinem tulit.
2.Tristissimus haec tibi scribo.
3.Ea puella nihil festivius vidi.

Κείμενο I
Cum Accius ex urbe Roma Tarentum venisset, ubi Pacuvius grandi iam aetate recesserat, devertit
ad eum. Accius, qui multo minor natu erat, tragoediam suam, cui «Atreus» nomen est, ei
desideranti legit. Tum Pacuvius dixit sonora quidem esse et grandia quae scripsisset, sed videri
tamen ea sibi duriora et acerbiora. «Ita est» inquit Accius «ut dicis; neque id me sane paenitet;
meliora enim fore spero, quae deinceps scribam. Nam quod in pomis est, idem esse aiunt in
ingeniis: quae dura et acerba nascuntur, post fiunt mitia et iucunda; sed quae gignuntur statim
vieta et mollia, non matūra mox fiunt sed putria».
A1 α). Για καθεμιά από τις παρακάτω προτάσεις να επιλέξετε τη σωστή απάντηση από τις
1. Οι «νεωτερικοί» ποιητές της κλασικής εποχής δημιουργούν ποιήματα που διακρίνονται για:
1. τη συντομία τους.
2. τη σύζευξη πραγματικού και φανταστικού.
3. την αινιγματικότητα και το καινοφανές.
2. Η δικτατορία του Σύλλα και η δολοφονία του Ιουλίου Καίσαρα οριοθετούν μια περίοδο:
1. γεμάτη εξωτερικές κατακτήσεις.
2. με εξοντωτικές έριδες για την εξουσία.
3. όλα τα παραπάνω.
3. Ο Μάρκος Τύλλιος Κικέρων υπήρξε:
1. επικός ποιητής.
2. ρήτορας.
3. ιστοριογράφος.
4. Το έργο «Ωδές» ανήκει στον:
1. Πορφύριο.
2. Οβίδιο.
3. Οράτιο.
5. Η παρηγοριά της φιλοσοφίας είναι έργο του:
1. Αυσόνιου
16
2. Βοήθιου
3. Κλαυδιανού
A1 β) Ποια είναι τα γενικά χαρακτηριστικά του Ρωμαίου λογοτέχνη της εποχής των χρόνων του
Κικέρωνα;
Α2. Να γράψετε για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου μια λέξη με ετυμολογική
συγγένεια από τα νέα ελληνικά.
1. sonora
2. duriora
3. pomis
4. gignuntur
1. Accius: γενική ενικού

2. urbe: γενική πληθυντικού
3. recesserat: β΄ ενικό οριστικής παρατατικού στην ίδια φωνή
4. eum: γενική ενικού θηλυκού γένους
5. minor: τον ίδιο τύπο στον θετικό βαθμό
6. desideranti: μετοχή μέλλοντα (ονομαστική ενικού και στα τρία γένη)
7. scripsisset: β΄ ενικό προστακτικής ενεστώτα στην ίδια φωνή
8. acerbiora: τον ίδιο τύπο στον υπερθετικό βαθμό
9. dicis: β΄ ενικό προστακτικής ενεστώτα στην ίδια φωνή
10. esse: απαρέμφατο μέλλοντα
Β2. Να συμπληρώσετε τον πίνακα με τα επίθετα στους άλλους βαθμούς (να διατηρήσετε τον
αριθμό, την πτώση και το γένος).
grandi
minor
duriora
meliora
matura
B3. Να αναγνωρίσετε το είδος των παρακάτω αντωνυμιών του κειμένου και να τις μεταφέρετε
στον άλλο αριθμό.
1. eum
2. qui
3. suam
4. me
5. idem
Γ1. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω τύπων του κειμένου:
1. aetate
2. natu
3. cui
17
4. sibi
5. id
Γ2. Ei desideranti legit: Να αναλυθεί η μετοχή σε δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση που να
δηλώνει:
1. αντικειμενική αιτιολογία
2. αιτιολογία ως αποτέλεσμα εσωτερικής λογικής διεργασίας
Γ3. « Ita est, ut dicis; neque id me sane paenitet; meliora enim fore spero, quae deinceps
scribam.» Να μεταφερθεί η παραπάνω πρόταση στον πλάγιο λόγο με εξάρτηση από το Accius
dixit

Κείμενο I
Cum Octavianus post victoriam Actiacam Romam rediret, homo quidam ei occurrit corvum
tenens; eum instituerat haec dicere: «Ave, Caesar, victor imperator». Caesaris multum interfuit
corvum emere; itaque viginti milibus sestertium eum emit. Id exemplum sutorem quendam
incitavit, ut corvum doceret parem salutationem. Diu operam frustra impendebat;
quotiescumque avis non respondebat, sutor dicere solebat «Oleum et operam perdidi». Tandem
corvus salutationem didicit et sutor, cupidus pecuniae, eum Caesari attulit. Audita salutatione
Caesar dixit: «Domi satis salutationum talium audio». Turn venit corvo in mentem verborum
domini sui: «Oleum et operam perdidi». Ad haec verba Augustus risit emitque avem tanti, quanti
nullam adhuc emerat.
A1 α). Για καθεμιά από τις παρακάτω προτάσεις να σημειώσετε ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ με βάση την
εισαγωγή του σχολικού σας εγχειριδίου.
1. Βασικό χαρακτηριστικό της ρωμαϊκής λογοτεχνίας είναι η στενή συνάφειά της με την
ελληνική γλώσσα και γραμματεία.
2. Η φράση «Η Ελλάδα ενώ κατακτήθηκε, εισήγαγε τις τέχνες στο αγροτικό Λάτιο» ανήκει στον
Οβίδιο.
3. Το ιδανικό της κατοχής δύο γλωσσών ενσαρκώνεται σε όλους τους ρωμαίους λογοτέχνες.
4. Πολλές ελληνικές λέξεις διατηρούνται ακόμα και σήμερα σε ρωμανικές γλώσσες.
5. Ο Πλαύτος επηρεάστηκε από την αττική τραγωδία.
Α1 β). Τι γνωρίζετε για την τριάδα των κορυφαίων ρωμαίων ελεγειακών ποιητών των χρόνων
του Αυγούστου;
Α2. Με ποιες λατινικές λέξεις του κειμένου είναι ετυμολογικά συγγενείς οι παρακάτω λέξεις της
νέας ελληνικής;
1. ινστιτούτο
2. μίλι
3. κοστούμι
4. όπερα
1. rediret: β΄ ενικό Υποτακτικής Παρακειμένου ε.φ.

2. occurit: β΄ ενικό Προστακτικής Ενεστώτα ε.φ.
3. instituerat: γ΄ πληθυντικό Υποτακτικής Υπερσυντελίκου π.φ.
4. dicere: β΄ ενικό Προστακτικής Ενεστώτα ε.φ.
5. emere: απαρέμφατο μέλλοντα π.φ.
1. corvum: γενική πληθυντικού

2. milibus: ονομαστική πληθυντικού
3. exemplum: αιτιατική πληθυντικού
18
4. avis: αφαιρετική ενικού
5. mentem: γενική πληθυντικού
Β3. Να σημειώσετε ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ για καθεμιά από τις παρακάτω προτάσεις με βάση την
γραμματική λειτουργία των λέξεων στο κείμενο.
1. Eum instituerat haec dicere. Το haec είναι ονομαστική θηλυκού γένους.

2. Ave, Caesar, victor imperator. Το victor είναι ονομαστική ενικού.
3. Id exemplum sutorem quondam incitavit. Το exemplum είναι ονομαστική ενικού.
4. Tandem corvus salutationem didicit. Το didicit βρίσκεται σε χρόνο Ενεστώτα.
5. Ad haec verba Augustus risit. Το verba είναι αφαιρετική πληθυντικού.
Γ. Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση από τις προτεινόμενες με βάση τη συντακτική λειτουργία
ut corvum doceret parem
1. Επιθετικός προσδιορισμός στο salutationem

2. Κατηγορηματικός προσδιορισμός στο ssalutationem
3. Κατηγορούμενο στο salutationem
Domi satis salutationum talium audio.
1. Αντικείμενο στο audio

2. Γενική διαιρετική στο satis
3. Γενική αντικειμενική στο satis
Tum venit corvo in mentem verborum domini sui.
1. Αντικείμενο στην φράση venit in mentem

2. Γενική αντικειμενική στο domini
3. Γενική κτητική στο domini
Ad haec verba Augustus risit.
1. Εμπρόθετος επιρρ. προσδιορισμός της αιτίας

2. Εμπρόθετος επιρρ. προσδιορισμός του τρόπου
3. Εμπρόθετος επιρρ. προσδιορισμός της αναφοράς
Emitque avem tanti
1. Γενική της αξίας στο emit

2. Γενική της ιδιότητας
3. Γενική του ποσού

Κείμενο I
Pleni omnes sunt libri, plenae sapientium voces, plena exemplorum vetustas; quae iacerent in
tenebris omnia, nisi litterarum lumen accederet. Quam multas imagines fortissimorum virorum –
non solum ad intuendum, verum etiam ad imitandum – scriptores et Graeci et Latini nobis
reliquerunt! Quas ego, cupidus bene gerendi et administrandi rem publicam, semper mihi
proponebam. Colendo et cogitando homines excellentes animum et mentem meam
conformabam. Sic enim – laudem et honestatem solum expetendo, omnes cruciatus corporis et
omnia pericula mortis parvi esse ducendo – me pro salute vestra in tot ac tantas dimicationes
obicere potui.
Α1 α). Στο παρακάτω απόσπασμα από την εισαγωγή του σχολικού σας εγχειριδίου να
συμπληρώσετε τα κενά με τις λέξεις που απουσιάζουν.
Η λατινική γλώσσα ήταν η διάλεκτος των 1……………, δηλ. των κατοίκων της περιοχής του Λατίου,
στην οποία βρίσκεται και η Ρώμη. Η διάλεκτος αυτή, όπως και άλλες διάλεκτοι της αρχαίας
Ιταλίας (π.χ. η Φαλισκική, και η Οσκο-ουμβρική), ανήκει στην 2…………………. γλωσσική
19
οικογένεια. Το πρώτο μεγάλο δάνειο των Ρωμαίων από τους Έλληνες ήταν 3…………………..από
την αποικία της Κύμης υιοθέτησαν τον 8ο/7ο αι. π.Χ. μια παραλλαγή ελληνικού δυτικού
αλφαβήτου. Συνεπώς το «λατινικό» αλφάβητο, που σήμερα έχει γίνει παγκόσμιο κτήμα, είναι
στην πραγματικότητα 4………………… Η συστηματική καλλιέργεια της Λατινικής και η παραγωγή
αξιόλογων κειμένων έγινε μετά την ιστορική «συνάντηση» των Ρωμαίων με τους Έλληνες που
πραγματοποιήθηκε το 5……………………..
Α1 β).Να παρουσιάσετε την εξέλιξη της ποίησης την εποχή της Ύστερης αρχαιότητας.
Α2. Με ποιες λατινικές λέξεις του κειμένου είναι ετυμολογικά συγγενείς οι παρακάτω λέξεις της
νέας ελληνικής;
1. Μινιμαλισμός
2. Κουλτούρα
3. Ουμανισμός
4. Πλέον
5. Μνήμη
Β1. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου να γράψετε τον τύπο που ζητείται:
1. pleni: τον ίδιο τύπο στον συγκριτικό βαθμό

2. libri: κλητική ενικού
3. exemplorum: αιτιατική πληθυντικού
4. lumen: γενική ενικού
5. bene: τον ίδιο τύπο στον υπερθετικό βαθμό
1. accederet: γ΄ πληθυντικό υποτακτικής παρακειμένου

2. intuendum: απαρέμφατο μέλλοντα
3. proponebam: β΄ ενικό υποτακτικής υπερσυντελίκου παθητικής φωνής
4. colendo: α΄ πληθυντικό οριστικής παρακειμένου ενεργητικής φωνής
5. obicere: β΄ πληθυντικό προστακτικής μέλλοντα ενεργητικής φωνής
Β3. Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις του κειμένου από τη Στήλη Α με τη γραμματική τους
αναγνώριση από τη Στήλη Β. Ένα στοιχείο της Στήλης Β περισσεύει.
1. omnes a) ονομαστική πληθυντικού θηλ.γένους
2. plenae b) γενική ενικού
3. tenebris c) ονομαστική πληθυντικού αρσ.γένους
4. imagines d) αφαιρετική πληθυντικού
e) αιτιατική πληθυντικού
5. corporis
f) δοτική πληθυντικού
Γ1. Στα παρακάτω παραδείγματα του κειμένου να αντικαταστήσετε το γερούνδιο με τον

κατάλληλο τύπο του γερουνδιακού (γερουνδιακή έλξη).
1. Cupidus bene gerendi et administrandi rem publicam.

2. Colendo et cogitando homines excellentes.
3. Laudem et honestatem solum expetendo.
20
Γ2. quae iacerent in tenebris Omnia, nisi litterarum lumen accederet: Να γίνει αναγνώριση του
υποθετικού λόγου και να μεταφερθεί στα άλλα είδη.

Κείμενο I
Omnia sunt excitanda tibi uni, C. Caesar, quae iacere sentis perculsa atque prostrata impetu belli
ipsius, quod necesse fuit: constituenda iudicia, revocanda fides, comprimendae libidines,
propaganda suboles; omnia quae dilapsa iam diffluxerunt, severis legibus vicienda sunt. In tanto
civili bello, in tanto ardore animorum et armorum, quassata res publica multa perdidit et
ornamenta dignitatis et praesidia stabilitatis suae; multaque uterque dux fecit armātus, quae
idem togatus fieri prohibuisset. Quare subveniendum reipublicae est et omnia nunc belli vulnera
tibi sananda sunt, quibus praeter te mederi nemo potest.
Α1. Να επιλέξετε την ορθή απάντηση από τις προτεινόμενες με βάση την εισαγωγή του
σχολικού σας εγχειριδίου:
1.Καλλιτέχνης του είδους των απομνημονευμάτων θεωρείται ο:
Α) Κορνήλιος Νέπως
Β) Σαλλούστιος Κρίσπος
Γ) Ιούλιος Καίσαρ
2. Ο Ρωμαίος λογοτέχνης την κλασική εποχή επικεντρώνει το ενδιαφέρον του:
Α) στη γλώσσα και τη γραμματεία
Β) στο δίκαιο και τον πολιτισμό του
Γ) όλα τα παραπάνω
3. Κορυφαίος εκπρόσωπος της πεζογραφίας την κλασική εποχή είναι ο:
Α) Μάρκος Τύλλιος Κικέρων
Β) Σαλλούστιος Κρίσπος
Γ) Ιούλιος Καίσαρ
4. Η συνωμοσία του Κατιλίνα γράφτηκε από τον:
Α) Οβίδιο
Β) Σαλλούστιο
Γ) Βεργίλιο
5. Την ιστορική βιογραφία κατά την κλασική εποχή εγκαινιάζει ο:
Α) Κικέρων
Β) Νέπως
Γ) Βάρρων
Α2. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου να γράψετε μια λέξη στα νέα ελληνικά
με κοινή ετυμολογική ρίζα:
21
1. perculsa
2. impetus
3. constituenda
4. subveniendum
5. vulnera
B1. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου να γράψετε τον τύπο που ζητείται:
1. uni: γενική ενικού

2. impetu: γενική δοτική ενικού
3. iudicia: γενική ενικού
4. fides: αιτιατική ενικού
5. suboles: γενική πληθυντικού
Β2. Να συμπληρώσετε τα επίθετα στους άλλους βαθμούς λαμβάνοντας υπόψη τον αριθμό, την
πτώση και το γένος του κάθε επιθέτου.
severis
multa
armatus
B3. dilapsa: να γράψετε τα απαρέμφατα και τις μετοχές όλων των χρόνων του παραπάνω τύπου.
Γ1. Να διαλέξετε τη σωστή απάντηση από τις προτεινόμενες με βάση τη συντακτική λειτουργία
των λέξεων στο κείμενο:
1. Omnia sunt excitanda tibi uni. To uni είναι:
α) Κατηγορηματικός προσδιορισμός στο tibi
β) Επιθετικός προσδιορισμός στο tibi
2. Multaque uterque dux fecit armatus. To armatus είναι:

α) Επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου
β) Επιθετικός προσδιορισμός στο dux
3. Quae idem togatus fieri. To fieri είναι:

α) Ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο στο ρήμα
β) Τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο στο ρήμα
4. Omnia nunc belli vulnera tibi sananda sunt. Το vulnera είναι:

α) Υποκείμενο στο sananda sunt
β) Αντικείμενο στο sananda sunt
5. Quibus praeter te mederi nemo potest. To mederi είναι:

α) Υποκείμενο του potest
β) Αντικείμενο του potest
Γ2. Στα παρακάτω παραδείγματα να μετατρέψετε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική.
1. Omnia sunt excitanda tibi uni, C. Caesar

2. Omnia severis legibus vincienda sunt
22
Κριτήριο Αξιολόγησης Λατινικών Γ΄Λυκείου
Ενότητες 33-35
Κείμενο Ι
Omnia sunt excitanda tibi uni, C. Caesar, quae iacēre sentis perculsa atque prostrāta impetu belli
ipsīus, quod necesse fuit: constituenda iudicia, revocanda fides, comprimendae libidines,
propaganda suboles; omnia quae dilapsa iam diffluxērunt, sevēris legibus vicienda sunt. In tanto
civīli bello, in tanto ardōre animōrum et armōrum, quassāta res publica multa perdidit et
ornamenta dignitātis et praesidia stabilitātis suae; multaque uterque dux fēcit armātus, quae
idem togātus fieri prohibuisset. Quare subveniendum reipublicae est et omnia nunc belli vulnera
tibi sananda sunt, quibus praeter te medēri nemo potest.
[Lectio XXXIII]
Κείμενο ΙΙ
Cum Africānus in Literno esset, complūres praedōnum duces forte salutātum ad eum
venērunt. Tum Scipio, cum se ipsum captum venisse eos existimasset, praesidium
domesticōrum in tecto conlocāvit. Quod ut praedōnes animadvertērunt, abiectis armis ianuae
appropinquavērunt et clarā voce Scipiōni nuntiavērunt (incredibile audītu!) virtūtem eius
admirātum se venisse. Haec postquam domestici Scipiōni rettulērunt, is fores reserāri eosque
intromitti iussit. Praedōnes postes ianuae tamquam sanctum templum venerāti sunt et cupide
Scipiōnis dextram osculāti sunt. Cum ante vestibulum dona posuissent, quae homines deis
immortalibus consecrāre solent, domum revertērunt.
[Lectio XXXIV]
Κείμενο ΙΙΙ
Unum fuisse Homēro servum, tres Platōni, nullum Zenōni tradunt. Nemo vero eos miserētur,
quod infeliciter vixerint. Menēnius Aggrippa, qui inter patres ac plēbem publicae gratiae
sequester fuit, aere collāto funerātus est. Atilius Rēgulus, cum Poenos in Africā funderet, ad
senātum scripsit mercenarium suum discessisse et ab eo desertum esse rus; id senātui publice
curāri placuit, quoniam Rēgulus aberat. Scipiōnis filiae ex aerario dotem accepērunt, quia nihil
illis reliquerat pater. Aequum mehercule erat populum Rōmānum tribūtum Scipiōni conferre,
cum a Carthagine semper tribūtum ipse exigeret. O felīces viros puellārum, quibus populus
Rōmānus loco soceri fuit!
[Lectio XXXV]
1. Να μεταφραστούν τα επιτονισμένα αποσπάσματα των παραπάνω κειμένων.

Μονάδες 20
Εισαγωγή-Λεξιλογικές παρατηρήσεις
2. Να επιλέξετε τη σωστή κάθε φορά απάντηση από τις προσφερόμενες.
1. Η λατινική υπερίσχυσε των υπολοίπων ιταλικών διαλέκτων εξαιτίας:
α. της πλαστικότητας της γλώσσας της
β. της ανάπτυξης πλούσιας λογοτεχνικής παραγωγής
γ. της πολιτικής κυριαρχίας των Ρωμαίων στην ιταλική χερσόνησο
2. Στο πρώτο μισό της κλασικής περιόδου κυριαρχεί:
α. η ποίηση του Καλλιμάχου
23
β. ο κικερώνειος λόγος
γ. η ποίηση του Βεργιλίου
3. Η Αινειάδα του Βεργιλίου:
α. μιμείται την Οδύσσεια του Ομήρου
β. μιμείται την Ιλιάδα του Ομήρου
γ. εμπεριέχει στοιχεία και από τα δύο έργα
4. Την έκρηξη του Βεζουβίου περιγράφει στο έργο του ο:
α. Πλίνιος ο Πρεσβύτερος
β. Πλίνιος ο Νεότερος
γ. Τάκιτος
5. Ο Κομμοδιανός γράφει:
α. Απολογητικό
β. βιβλικό έπος
γ. Βεργιλιοκέντρωνα
Μονάδες 10
3. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις, να γράψετε μία ομόρριζή της λέξη της νεοελληνικής
γλώσσας: impetu, perdidit, conlocāvit, admirātum, filiae
Μονάδες 10
Γραμματικές παρατηρήσεις
4. α) Να μεταφερθούν τα παρακάτω αποσπάσματα στον άλλο αριθμό, αφού γίνουν όλες οι

απαραίτητες αλλαγές:
1. is fores reserāri eosque intromitti iussit

2. Praedōnes postes ianuae tamquam sanctum templum venerāti sunt
Μονάδες 6
β) Να γραφεί το τρίτο ενικό υποτακτικής μέλλοντα καθώς και το απαρέμφατο του ίδιου χρόνου
των αποθετικών ρημάτων που απαντούν στα κείμενα.
Μονάδες 8
5. α) Να γραφούν τα παραθετικά των επιθέτων στην πτώση, τον αριθμό και το γένος που
βρίσκονται καθώς και των επιρρημάτων τα οποία απαντούν στο δεύτερο κείμενο.
Μονάδες 8
β) Να αντιστοιχίσετε τους όρους της στήλης Α με τη γραμματική αναγνώριση στη στήλη Β. Δύο
στοιχεία της στήλης Β περισσεύουν.
Στήλη Α Στήλη Β
1) omnia α) απαρέμφατο ενεστώτα
2) ipsīus β) ονομαστική πληθυντικού ουδετέρου
3) fides
24
γ) αιτιατική πληθυντικού ουδετέρου
δ) ονομαστική ενικού
4) vixerint
ε) γ’ πληθυντικό υποτακτικής παρακειμένου
5) fieri
6) deis στ) γ’ πληθυντικό οριστικής μέλλοντα
7) solent ζ) γενική ενικού ουδετέρου

8) clarā
η) δοτική πληθυντικού
θ) γ’ πληθυντικό οριστικής ενεστώτα
ι) αφαιρετική ενικού
Μονάδες 8
Συντακτικές παρατηρήσεις
6. α) Με βάση τη συντακτική λειτουργία των λέξεων στο κείμενο να επιλέξετε την ορθή
απάντηση από τις προτεινόμενες.
1. quod necesse fuit: Το necesse είναι:

α) επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου
β) κατηγορούμενο στο quod
2. quae dilapsa iam diffluxerunt: Το dilapsa είναι:

α)επιρρηματική χρονική μετοχή
β) επιρρηματική αιτιολογική μετοχή
3. In tanto civili bello, in tanto ardore animorum et armorum, quassata res publica multa perdidit
et ornamenta dignitatis et praesidia stabilitatis suae: Το armorum είναι:
α)Γενική υποκειμενική στο ardore
β) Γενική αντικειμενική στο ardore
4. quae idem togatus fieri prohibuisset: Το togatus είναι:

α)επιθετικός προσδιορισμός στο idem
β) επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου στο idem
5. complures praedonum duces forte salutatum ad eum venerunt: Το praedonum είναι:

α) γενική κτητική στο duces
β) γενική του περιεχομένου στο duces
6. cum se ipsum captum venisse eos existimasset: Το se είναι:

α) αντικείμενο του venisse
β) αντικείμενο του captum
25
7. id senatui publice curari placuit: Το senatui είναι:
α) αντικείμενο στο curare
β) δοτική προσωπική στο placuit
Μονάδες 7
β) Να μετατραπεί η σύνταξη στην αντίστροφη στις παρακάτω προτάσεις, αφού γίνουν οι
απαραίτητες αλλαγές:
1.
1. Omnia sunt excitanda tibi uni, C. Caesar
2. Tum Scipio praesidium domesticorum in tecto conlocavit.
3. Scipionis filiae ex aerario dotem acceperunt, quia nihil illis reliquerat pater.
Μονάδες 8
7. Να γίνει συντακτική αναγνώριση των παρακάτω προτάσεων (είδος, εισαγωγή, εκφορά,
συντακτικός ρόλος) (μονάδες 12) και στη συνέχεια να συμπτυχθούν στις αντίστοιχες μετοχές
(μονάδες 3).
1. Haec postaquam domestici Scipioni rettulerunt,

2. quoniam Regulus aberat
3. cum a Carthagine semper tributum ipse exigeret
Μονάδες 15
Ενότητες 37-38 & 40

Κείμενο Ι
In eum locum res deducta est, ut, nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit, salvi esse nequeamus.
Equidem, ut veni ad urbem, non destiti omnia et sentire et dicere et facere, quae ad concordiam
pertinerent; sed tantus furor omnes invaserat, ut pugnare cuperent, etsi ego clamabam nihil esse
bello civili miserius. Omnia sunt misera in bellis civilibus, sed nihil miserius quam ipsa victoria:
ea victores ferociores impotentioresque reddit, ut, etiamsi natura tales non sint, necessitate
esse cogantur. Bellorum enim civilium exitus tales sunt semper, ut non solum ea fiant, quae
velit victor, sed etiam ut victor obsequatur iis, quorum auxilio victoria parta sit.
[Lectio XXXVII]
Κείμενο ΙΙ
Caecilia, uxor Metelli, dum more prisco omen nuptiale petit filiae sororis, ipsa fecit omen. Nam in
sacello quodam nocte cum sororis filia persedebat expectabatque dum aliqua vox congruens
proposito audiretur. Tandem puella, longa mora standi fessa, rogavit materteram, ut sibi
paulisper loco cederet. Tum Caecilia puellae dixit: «Ego libenter tibi mea sede cedo». Hoc
dictum paulo post res ipsa confirmavit. Nam mortua est Caecilia, quam Metellus, dum vixit,
multum amavit; postea is puellam in matrimonium duxit.
[Lectio XXXVIII]
Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat ut Caius Marius quam celerrime hostis
iudicaretur. Cuius voluntati nemo obviam ire audebat; solus Quintus Mucius Scaevola augur de
hac re interrogatus sententiam dicere noluit. Quin etiam cum Sulla minitans ei instaret, dixit is
Sullae: «Licet mihi ostendas agmina militum, quibus curiam circumsedisti; licet mortem
26
miniteris, numquam tamen ego hostem iudicabo Marium. Etsi senex et corpore infirmo sum,
semper tamen meminero urbem Romam et Italiam a Mario conservatam esse.
[Lectio XL]
1. Να μεταφραστούν τα επιτονισμένα αποσπάσματα των παραπάνω κειμένων.

Μονάδες 20
2. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως Σωστές (Σ) ή Λανθασμένες (Λ), σύμφωνα με τις
ιστορικές σας γνώσεις για τη λατινική γλώσσα.
1. Ο Οράτιος σπούδασε ποίηση στην Αλεξάνδρεια.

2. Ο Βάρρων ήταν πολυγραφότατος συγγραφέας.
3. Οι Μεταμορφώσεις του Οβιδίου έχουν έκταση 250 βιβλία.
4. Ο Μαρτιάλης έγραψε δεκαέξι εκτενείς σάτιρες.
5. Στο έργο του Πλίνιου του Πρεσβύτερου αποτυπώνεται η αθλιότητα των κατοίκων της
Ρώμης.
6. Ο Αύλος Γέλλιος ήταν μαθητής του Λεύκιου Απουλήιου.
7. Ο Γάιος και ο Παπιανός έθεσαν μερικές από τις βάσεις της ιουστινιάνειας νομοθεσίας.
8. Το περιεχόμενο των μετακλασικών κειμένων είναι ιδεαλιστικό.
9. Ο χριστιανισμός αποτελεί τη νέα επίσημη θρησκεία του ρωμαϊκού κράτους κατά τη
μετακλασική εποχή.
10. Στην ύστερη αρχαιότητα το αλφαβητάριο και το αίνιγμα έχουν ευχάριστο και ψυχαγωγικό
περιεχόμενο.
Μονάδες 10
3. Να αντιστοιχίσετε τις νεοελληνικές λέξεις της στήλης Α με τις ομόρριζές τους λατινικές λέξεις
της στήλης Β. (Δύο στοιχεία της στήλης Β περισσεύουν.)
Α Β
1. velit
α. ένδειξη
2. ostendas
β. νυκτόβιος
3. cederet
γ. κάθισμα 4. nocte
δ. άβουλος 5. dicere
6. audebat
ε. έντονος
7. sede
Μονάδες 10
4. α) In eum locum res deducta est, ut, nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit, salvi esse
nequeamus. Equidem, ut veni ad urbem, non destiti omnia et sentire et dicere et facere, quae ad
concordiam pertinerent; sed tantus furor omnes invaserat, ut pugnare cuperent, etsi ego
clamabam nihil esse bello civili miserius. Omnia sunt misera in bellis civilibus, sed nihil miserius
27
quam ipsa victoria: όλες οι αντωνυμίες του παραπάνω αποσπάσματος να μεταφερθούν στην
ίδια πτώση του άλλου αριθμού, όπου είναι δυνατόν.
Μονάδες 8
β) Equidem, ut veni ad urbem, non destiti omnia et sentire et dicere et facere, quae ad
concordiam pertinerent; sed tantus furor omnes invaserat, ut pugnare cuperent: Να γραφεί το
δεύτερο ενικό προστακτικής ενεστώτα και μέλλοντα των απαρεμφάτων που απαντούν στο
απόσπασμα.
Μονάδες 8
5. α) Να γραφούν τα παραθετικά των επιθέτων τα οποία απαντούν στα δύο πρώτα κείμενα,
στους υπόλοιπους βαθμούς διατηρώντας αναλλοίωτα το γένος, τον αριθμό και την πτώση.
Μονάδες 8
β) Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου να σημειώσετε τον τύπο που ζητείται:
ΟΡΟΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟΣ ΤΥΠΟΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗ
Αιτιατική πληθυντικού (να ληφθεί

locum
υπόψη το νόημα του χωρίου)
deus Κλητική ενικού
casus Γενική πληθυντικού
vox Αφαιρετική ενικού
Γ’ ενικό υποτακτικής παρακειμένου

congruens
ενεργ. φωνής
ο αντίστοιχος τύπος στην οριστική

noluit
ενεστώτα
Μονάδες 6
6. α) Να αντιστοιχίσετε τους κειμενικούς όρους ΣΤΗΛΗΣ Α την κατάλληλη συντακτική λειτουργία

της ΣΤΗΛΗΣ Β. Δύο στοιχεία της ΣΤΗΛΗΣ Β περισσεύουν.
Α Β
α. necessitate 1. δοτική προσωπική χαριστική
β. libenter 2. γενική της ύλης
28
3. επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου
4. αφαιρετική εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου

γ. bello
5. αφαιρετική (οργανική) του τρόπου
δ. fessa
ε. militum 6.αφαιρετική συγκριτική
στ. sibi
7. αφαιρετική κατηγορηματική της ιδιότητας
ζ. corpore
8.γενική περιεχομένου
9. επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου
Μονάδες 7
β) Να γίνει συντακτική αναγνώριση των παρακάτω προτάσεων (είδος (μονάδα 1), εισαγωγή
(μονάδα 1), εκφορά (μονάδα 1), συντακτικός ρόλος (μονάδα 1))
1. etsi ego clamabam nihil esse bello civili miserius

2. ut Caius Marius quam celerrime hostis iudicaretur
Μονάδες 8
7. α) Να μεταγραφούν οι παρακάτω προτάσεις ώστε ο ευθύς λόγος να μετατραπεί σε πλάγιο:
1. Tum Caecilia puellae dixit: «Ego libenter tibi mea sede cedo».
2. dixit is Sullae: «licet mortem miniteris, numquam tamen ego hostem iudicabo Marium.
Μονάδες 7
β) Να γίνουν οι απαραίτητες αλλαγές στις παρακάτω προτάσεις ώστε να δηλώνουν κάθε φορά
τη ζητούμενη χρονική σχέση
1. ut veni ad urbem: παράλληλη διάρκεια (μονάδες 2) σε σχέση με την πρόταση εξάρτησης.

2. dum vixit: προτερόχρονο (μονάδες 2) σε σχέση με την πρόταση εξάρτησης.
3. dum more prisco omen nuptiale petit filiae sororis: προτερόχρονο (μονάδες 2) και σχέση
αιτιατού – αιτίου (μονάδες 2) σε σχέση με την πρόταση εξάρτησης.
Μονάδες 8
Διαγώνισμα Λατινικών Γ΄Λυκείου
(Ενότητες 43-45)
Κείμενο
Num ad hostem veni et captiva in castris tuis sum ? In hoc me longa vita et infelix senecta traxit,
ut primum exsulem deinde hostem te viderem? Qui potuisti populari hanc terram, quae te genuit
atque aluit ? […] nisi filium haberem, libera in libera patria mortua essem. Ego nihil iam pati
possum nec diu miserrima futura sum: at contra hos, si pergis, aut immatura mors aut longa
servitus manet.
29
Nescio enim quis possit diligere eum, quem metuat, aut eum, a quo se metui putet. Coluntur
tamen simulatione dumtaxat ad tempus. Quodsi forte, ut fit plerumque, ceciderunt, tum
intellegitur, quam fuerint inopes amicorum. Hoc est quod Tarquinium dixisse ferunt exulantem.
[…]
Caesar ex captivis cognoscit quae apud Ciceronem gerantur quantoque in periculo res sit. Tum
cuidam ex equitibus Gallis persuadet ut ad Ciceronem epistulam deferat. […] Legatum monet ut,
si adire non possit, epistulam ad amentum tragulae adliget et intra castra abiciat. […] Haec casu
ad turrim adhaesit et tertio post die a quodam milite conspicitur et ad Ciceronem defertur.
Να μεταφράσετε στα νέα ελληνικά τα παραπάνω αποσπάσματα.
Μονάδες 40
Β1. α. Να τοποθετήσετε τις παρακάτω λέξεις στους άλλους βαθμούς, διατηρώντας την πτώση το
γένος και τον αριθμό, όπου χρειάζεται: primum, libera (το: 2ο), diu, inopes, intra (: το
παραγόμενο επίθετο, στην ονομαστική ενικού στο θηλυκό γένος).
Μονάδες 5
Β1. β. Να γραφούν οι ζητούμενοι τύποι.
longa και infelix: το επίρρημα στον θετικό βαθμό
filium: η κλητική ενικού
tempus: η κλητική πληθυντικού
inopes: η γενική πληθυντικού
Hoc: η δοτική ενικού και η αιτιατική πληθυντικού στο ίδιο γένος
quis: η αιτιατική ενικού και πληθυντικού στο θηλυκό γένος
cuidam: η ονομαστική ενικού στο ουδέτερο γένος
casu: η δοτική πληθυντικού
turrim: η αφαιρετική ενικού
Μονάδες 9
Β2. α. Να γραφούν οι ζητούμενοι ρηματικοί τύποι.
manet: το α’ ενικό Οριστικής Παρατατικού της Ενεργητικής Περιφραστικής Συζυγίας
possum: το α’ πληθυντικό Υποτακτικής Υπερσυντελίκου
pergis: το απαρέμφατο Παρακειμένου στην ίδια φωνή
metuat: ο ίδιος τύπος στον Παρατατικό
ferunt: το β’ ενικό Προστακτικής Ενεστώτα στην παθητική φωνή
persuadet: το γ’ πληθυντικό Οριστικής Μέλλοντα στην παθητική φωνή
abiciat: το β’ πληθυντικό Οριστικής Ενεστώτα στην παθητική φωνή
adire: η γενική ενικού της μετοχής Ενεστώτα
Μονάδες 8
Β2. β. «pati»: Να γραφούν οι τύποι που δανείζεται το ρήμα (από το οποίο προέρχεται o
παραπάνω ρηματικός τύπος) από την Ενεργητική Φωνή.
Μονάδες 6
Β3. «Ego nihil iam pati possum nec diu miserrima futura sum»: Να μεταφερθούν οι κλιτοί τύποι
της παραπάνω περιόδου στον άλλο αριθμό ώστε να προκύπτει λογικά αποδεκτό νόημα.
Μονάδες 2
Γ1. α. Να αναγνωρίσετε τον συντακτικό ρόλο των παρακάτω λέξεων/ φράσεων: exsulem,
mortua, a quo, dumtaxat, amicorum, ex captivis.
Μονάδες 6
Γ1. β: «ut primum exsulem deinde hostem te viderem»: i) Να αναγνωρίσετε πλήρως την
πρόταση συντακτικά (είδος [1 μ.], εισαγωγή [1μ.], εκφορά [2 μ.], συντακτική λειτουργία [1 μ]).
ii) Να την μετατρέψετε στην αντίστοιχη αναφορική επιρρηματική, διατηρώντας τη χρονική
βαθμίδα. (1 μονάδα)
Μονάδες 6
Γ1. γ. «nisi filium haberem, libera in libera patria mortua essem»: i) Να αναγνωρίσετε τον
υποθετικό λόγο (3 μονάδες) και στη συνέχεια να κάνετε τις απαραίτητες μετατροπές ώστε να
δηλώνεται η ανοιχτή υπόθεση στο παρελθόν. (1 μονάδα)
30
ii) Να συμπτύξετε την υποθετική πρόταση στην αντίστοιχη μετοχή. (1 μονάδα)
Μονάδες 5
Γ1. δ. Στο δεύτερο κείμενο να εντοπίσετε τις δευτερεύουσες πλάγιες ερωτηματικές και να
αναφέρετε τον τρόπο εισαγωγής και τον συντακτικό τους ρόλο.
Μονάδες 4
Γ2. α. «exulantem»: Να αναλύσετε τη μετοχή χρησιμοποιώντας τον σύνδεσμο cum με όλους
τους δυνατούς τρόπους.
Μονάδες 2
Γ2. β. «Num ad hostem veni?»: Να κάνετε την απαραίτητη αλλαγή ώστε να διατυπωθεί άλλου
είδους ρητορική ερώτηση.
Μονάδα 1
Γ2. γ. «quae te genuit atque aluit», «Haec […] a quodam milite […] ad Ciceronem defertur»: Να
γίνει αλλαγή σύνταξης στις παραπάνω προτάσεις.
Μονάδες 4
Γ2. δ. Οι παρακάτω φράσεις να δηλωθούν ισοδύναμα:
i) ex equitibus Gallis:
ii) tertio post die:
Μονάδες 2
Κείμενο Ι
Fit magna caedes. Sedulius, dux et princeps Lemovīcum, occiditur; dux Arvernōrum vivus in fugā
comprehenditur; signa militaria LXXIIII (septuaginta quattuor) ad Caesarem referuntur; magnus
numerus hostium capitur atque interficitur;
[Lectio XVI]
Κείμενο ΙΙ
Prope Tiberim fluvium Hercules boves refecisse fertur et ipse de viā fessus ibi dormivisse. Tum
Cacus pastor, fretus viribus, boves quosdam in speluncam caudis traxit aversos. Ubi Hercules, e
somno excitātus, gregem aspexit et partem abesse sensit, pergit ad proximan speluncam;
[Lectio XVIII]
dum obvia turba quasi moritūrum eum miseratur. Postero die Claudius imperator factus est.
[Lectio XX]
Μονάδες 20
Β1. Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράμμα που αντιστοιχεί σε καθεμία από τις φράσεις της
στήλης Α΄ και δίπλα σε αυτό τον αριθμό της λέξης ή φράσης από τη στήλη Β΄ που συμπληρώνει
ορθά το νόημά της, σύμφωνα με το περιεχόμενο της εισαγωγής του σχολικού βιβλίου.
31
Στήλη Α΄ Στήλη Β΄
i. αρχαϊκή εποχή·
α. Στην περιγραφική διαίρεση δεν
ii. ύστερη αρχαιότητα·
περιλαμβάνεται η αναφορά σε:
iii. αυτοκρατορική εποχή.
i. η στιβαρότητα, η λογική και συντακτική
οργάνωση·
β. Στα φυσικά χαρακτηριστικά της Λατινικής
ii. η λογική και συντακτική οργάνωση, η τάση για
δεν περιλαμβάνονται:
λιτό, συγκεκριμένο και κατανοητό λόγο·
iii. τα καλολογικά στοιχεία.
i. του Ιουλίου Καίσαρα·

γ. Συμβατικό πέρας της κλασικής εποχής
ii. του Οκταβιανού Αυγούστου·
θεωρείται ο θάνατος:
iii. του Τραϊανού.
i. ο Γάιος Ιούλιος Καίσαρ·

δ. Στους πεζογράφους των χρόνων του
ii. ο Κορνήλιος Νέπως·
Κικέρωνα δεν ανήκει:
iii. ο Τίτος Λίβιος.
i. ο Βαλέριος Κάτουλλος·
ε. Στους ποιητές των αυγούστειων χρόνων
ii. ο Προπέρτιος·
δεν ανήκει:
iii. Ο Οβίδιος.
Μονάδες 10
Β2. Postero die Claudius imperator factus est: Με ποιο τρόπο ο Κλαύδιος έγινε αυτοκράτορας
και ποιες ήταν οι συνέπειες του τρόπου με τον οποίο συνέβη, σύμφωνα με τις ιστορικές σας
γνώσεις;
Μονάδες 10
Β3. Με ποια λατινική λέξη του κειμένου συνδέεται ετυμολογικά καθεμία από τις παρακάτω
λέξεις της Νέας Ελληνικής;
i. βιοπάλη ii. φλοίσβος iii. ρεβέρ iv. τρακτέρ v. τουρμπίνα
Μονάδες 5
32
Β4. Να επιλέξετε από τον πίνακα τη λατινική φράση που ταιριάζει και να συμπληρώσετε κάθε
περίοδο λόγου. Δύο στοιχεία περισσεύουν.
de facto, status quo, persona non grata, tabula rasa, modus vivendi, de profundis, carpe
diem
α. Μετά το απρόσμενο καρδιακό επεισόδιο που υπέστη, η υγιεινή διατροφή έγινε για τον
πατέρα μου……………..
β. Ο Οράτιος στην πιο διάσημη ωδή του προέτρεπε τη Λευκονόη «……………………………………»,
συμβουλεύοντάς την να αδιαφορεί για το αβέβαιο μέλλον και να ενδιαφέρεται μόνο για το
σήμερα.
γ. Υπάρχει απορία για το πώς θα κλείσουν ……………………………………. τα σύνορα της Ελλάδας,
ώστε να μη διαδοθεί η πανδημία από τους τουρίστες του εξωτερικού.
δ. Η ψυχή ενός μικρού παιδιού αποτελεί ……………………………………. και χρειάζεται εκπαίδευση
και εμπειρίες για να γίνει μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα.
ε. Το ……………………………………. μιας χώρας ορίζεται από την κυβερνητική της αρχή, το ισχύον
πολίτευμα και την ηθική διάπλαση των πολιτών της.
Μονάδες 5
Γ1.α. Να εντοπίσετε τα θηλυκά ουσιαστικά σε όλα τα παραπάνω αποσπάσματα και να τα

μεταφέρετε στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού.
(μονάδες 8)
β. Στο απόσπασμα γ (Lectio XX) να εντοπίσετε ένα δευτερόκλιτο και ένα τριτόκλιτο επίθετο
και να τα μεταφέρετε στη γενική πληθυντικού στο γένος που βρίσκονται. (μονάδες 2)
Μονάδες 10
Γ2. Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα με τις ζητούμενες πληροφορίες:
Αντίστοιχη πτώση άλλου

Είδος αντωνυμίας
αριθμού
ipse
quosdam
eius
suos
his
Μονάδες 10
Γ3.α. fit, referuntur, interficitur: Να γράψετε το β΄ ενικό οριστικής ενεστώτα και το απαρέμφατο
ενεστώτα στη φωνή που βρίσκονται οι τύποι.
(μονάδες 6)
33
β. Στο απόσπασμα β (Lectio XVIII) να εντοπίσετε ένα απαρέμφατο ενεργητικού παρακειμένου
και μια μετοχή παθητικού παρακειμένου. Στη συνέχεια να μεταφέρετε το πρώτο στον
αντίστοιχο τύπο μέλλοντα ενεργητικής φωνής, αφού λάβετε υπόψη σας το υποκείμενό του, και
τη δεύτερη στη μετοχή ενεργητικού ενεστώτα.
(μονάδες 2)
γ. Στο απόσπασμα γ (Lectio XX) να εντοπίσετε ένα αποθετικό ρήμα και να γράψετε το β΄ ενικό
οριστικής ενεστώτα και μέλλοντα στη φωνή που βρίσκεται.
(μονάδες 2)
Μονάδες 10
Δ1. Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση για τη συντακτική αναγνώριση των παρακάτω όρων:
i. επιθετικός προσδιορισμός στον όρο dux˙
α. vivus ii. αντικείμενο του ρήματος comprehenditur˙
iii. επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου στον όρο dux.
i. παράθεση στον όρο Tiberim˙
β. fluvium ii. επεξήγηση στον όρο Tiberim˙
iii. επιθετικός προσδιορισμός στον όρο Tiberim.
i. αντικείμενο του ρήματος sensit˙
γ. partem ii. υποκείμενο του απαρεμφάτου abesse˙
iii. κατηγορούμενο μέσω του abesse.
i. εμπρόθετος προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου στο ρήμα
delatus est˙
δ. ab his ii. εμπρόθετος προσδιορισμός της προέλευσης στο ρήμα delatus est˙
iii. εμπρόθετος προσδιορισμός του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου στο
ρήμα delatus est.
i. υποκείμενο του ρήματος factus est˙
ii. αντικείμενο του ρήματος factus est˙

ε. imperator
iii. κατηγορούμενο του υποκειμένου Claudius μέσω του συνδετικού
ρήματος factus est.
Μονάδες 10
34
Δ2. Prope Tiberim fluvium Hercules boves refecisse fertur:
Να ξαναγράψετε την παραπάνω πρόταση, αντικαθιστώντας το ρήμα fertur
α. με τη φράση Homines ferunt και
β. με τη φράση Hercules tradidit.
Σε κάθε περίπτωση να προχωρήσετε στις απαραίτητες αλλαγές και να δικαιολογήσετε την
πτώση του υποκειμένου του απαρεμφάτου.
Μονάδες 10
(Ενότητες 20, 31)

Κείμενο
Exclusus ab insidiatoribus Caligulae, recesserat in diaetam, cui nomen est Hermaeum. Paulo post
rumore caedis exterritus prorepsit ad solarium proximum inter vela praetenta foribus se abdidit.
dum obvius turba quasi moriturum eum miseratur. Postero die Claudius imperator factus est.
«Congrediamur, ut singularis proelii eventu cernatur, quanto miles Latinus Romano virtute
antecellat». Tum adulescens, viribus suis confisus et cupidate pugnandi permotus, iniusu consulis
in certamen ruit; et fortior hoste, hasta eum transfixit et armis spoliavit. Statim hostes fuga
salutem petiverunt. Sed consul, cum in castra revertisset, adulescentem, cuius opera hostes
fugati erant, morte multavit.
Μονάδες 40
2. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για κάθε μία από τις παρακάτω λέξεις:
Claudius: τη γενική και την κλητική ενικού αριθμού
castra: τη γενική πληθυντικού αριθμού
miles: την αφαιρετική ενικού αριθμού
fortior: την ονομαστική ουδετέρου γένους στον ίδιο βαθμό
eum: την ονομαστική πληθυντικού αριθμού στο ίδιο γένος
postero die: τη γενική πληθυντικού αριθμού
tristis: τον ίδιο τύπο στα άλλα δύο γένη
imperatorem: την ίδια πτώση στον άλλο αριθμό
hostes: την ονομαστική ενικού και την αιτιατική πληθυντικού αριθμού
certamen: την αιτιατική πληθυντικού αριθμού
cuius: τη δοτική πληθυντικού στο ίδιο γένος
adulescentem: τη γενική πληθυντικού αριθμού
viribus: την αιτιατική πληθυντικού αριθμού
commilitones: τη δοτική ενικού αριθμού
virtute: τη γενική του ίδιου αριθμού
Μονάδες 15
3. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθέναν από τους παρακάτω
ρηματικούς τύπους
exterritus: το απαρέμφατο ενεστώτα και παρακειμένου της ίδιας φωνής
prorepsit: τον ίδιο τύπο στον ενεστώτα
petiverunt: το απαρέμφατο ενεστώτα στην άλλη φωνή
permotus: το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής παρακειμένου στην ίδια φωνή
ruit: το β΄ πληθυντικό πρόσωπο υποτακτικής μέλλοντα
adgnovit: την αιτιατική του σουπίνο
35
factus est: τον ίδιο τύπο στην ενεργητική φωνή
confisus: το β΄ ενικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα
praetenta: τη γενική γερουνδίου
cernatur: τον ίδιο τύπο στον παρακείμενο
salutavit: τον ίδιο τύπο στην υποτακτική ενεστώτα και παρακειμένου
Congrediamur: το β΄ ενικό πρόσωπο υποτακτικής παρατατικού και μέλλοντα
spoliavit: τον ίδιο τύπο στο μέλλοντα
adduxit: το β΄ενικό πρόσωπο προστακτικής ενεστώτα στη παθητική φωνή
moriturum: τον ίδιο τύπο στον ενεστώτα
Μονάδες 15
4α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων: discurrens, opera, viribus,
ad commilitones, cupidate, singularis, cuius
Μονάδες 7
4β. «dum obvia turba quasi moriturum eum miseratur»: Να χαρακτηριστεί η δευτερεύουσα
πρόταση (2 μονάδες), να δηλωθεί η συντακτική της λειτουργία (2 μονάδες) και να
δικαιολογηθεί η εκφορά της (3 μονάδες).
Μονάδες 7
4γ. «cum in castra revertisset»: Να εισαχθεί η πρόταση με τον χρονικό σύνδεσμο postquam και
να γίνει η απαραίτητη αλλαγή.
Μονάδες 5
5α. Να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική:
«Statim hostes fuga salutem pertiverunt»
«Hinc ad commilitones suos eum adduxit»
Μονάδες 3
5β. Να αναλυθούν οι μετοχές σε αντίστοιχες δευτερεύουσες προτάσεις.
Tum adulescens, viribus suis confisus et cupidate pugnandi permotus, iniusu consulis in
certamen ruit.
Μονάδες 4
5γ. «cui nomen est Hermaeum»: Να γραφεί η ισοδύναμη εκφορά του υπογραμμισμένου όρου.
Μονάδες 4
(Ενότητες 21, 24, 25, 27, 29)

Κείμενο
Brenno duce Galli, apud Alliam flumen deletis legionibus Romanorum, everterunt urbem Romam
praeter Capitolium, pro quo immensam pecuniam acceperunt.
Accipe nunc quid postea Nasica fecerit. Paucis post diebus cum Ennius ad Nasicam venisset et
eum a ianua quaereret, exclamavit Nasica se domi non esse, etsi domi erat.
Cum omnes recentem esse dixissent, “Atqui ante tertium diem” inquit “scitote decerptam esse
Carthagine. Tam prope a muris habemus hostem! Itaque cavete periculum, tutamini patriam.
Opibus urbis nolite confidere. Fiduciam, quae nimia vobis est, deponite.”
“Ita est” inquit Accius “ut dicis; neque id me sane paenitet; meliora enim fore spero, quae
deinceps scribam. Nam quod in pomis est, idem esse aiunt in ingeniis: quae dura et acerba
nascuntur, post fiunt mitia et iucunda; sed quae gignuntur statim vieta et mollia, non matura
mox fiunt sed putria”.
Caesaris multum interfuit corvum emere; itaque viginti milibus sestertium eum emit. Id
exemplum sutorem quendam incitavit, ut corvum doceret parem salutationem. Diu operam
frustra impendebat; quotiescumque avis non respondebat, sutor dicere solebat “Oleum et
operam perdidi”.
36
Από τα παρατιθέμενα αποσπάσματα να μεταφράσετε το πρώτο, τρίτο και πέμπτο.
Μονάδες 30
1. α) Να δώσετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις ακόλουθες λέξεις ή
συνεκφορές.
deletis legionibus→ την ονομαστική πληθυντικού
urbem Romam→ τη γενική ενικού
domi→ την αφαιρετική ενικού
tertium diem→ την αφαιρετική πληθυντικού
id exemplum→ την αιτιατική πληθυντικού
sutorem quendam→ τη δοτική πληθυντικού
parem salutationem→ τη γενική πληθυντικού
avis→ τη δοτική και αφαιρετική ενικού
Μονάδες 8
β) Να τοποθετήσετε τα ακόλουθα επίθετα και επιρρήματα στη σωστή θέση του πίνακα και
έπειτα να συμπληρώσετε τον πίνακα με τον κατάλληλο τύπο των βαθμών του αντίστοιχου
επιθέτου ή επιρρήματος.
immensam, recentem, prope, nimia, meliora, acerba, putria, multum
Μονάδες 12 (8*1,5)
2. Να δώσετε τους ζητούμενους τύπους για καθένα από τα ακόλουθα ρήματα του κειμένου.
acceperunt→ το γ’ πληθυντικό της υποτακτικής παρατατικού και υπερσυντελίκου ε.φ.
fecerit→ το β’ ενικό και το β’ πληθυντικό της προστακτικής ενεστώτα ε.φ.
37
quaereret→ το α’ πληθυντικό της υποτακτικής ενεστώτα και μέλλοντα ε.φ.
decerptam esse→ τον μέλλοντα της προστακτικής της π.φ.
tutamini→ το γ’ ενικό της υποτακτικής ενεστώτα και παρατατικού π.φ.
confidere→ το β’ πληθυντικό της οριστικής μέλλοντα και συντελεσμένου μέλλοντα
nascuntur→ τις μετοχές ενεστώτα, μέλλοντα και παρακειμένου στην ονομαστική ενικού
ουδετέρου γένους
gignuntur→ το γ’ πληθυντικό της υποτακτικής παρακειμένου ε.φ. και π.φ.
emit→ το α’ ενικό της υποτακτικής ενεστώτα και παρακειμένου ε.φ.
doceret→ το απαρέμφατο του μέλλοντα της ε.φ. και της π.φ.
Μονάδες 10
3 α) Να γίνει πλήρης συντακτικός χαρακτηρισμός (είδος, εισαγωγή, εκφορά, συντακτική

λειτουργία) των ακόλουθων δευτερευουσών προτάσεων.
 quid postea Nasica fecerit
 ut corvum doceret parem salutationem
 quotiescumque avis non respondebat
Μονάδες 12
β) Να χαρακτηριστούν συντακτικά οι ακόλουθες λέξεις από το κείμενο: deletis, se, recentem, a
muris, quae, Caesaris, sestertium, sutorem.
Μονάδες 8
4 α) Στις ακόλουθες δύο προτάσεις να εκφράσετε την απαγόρευση με όλους τους δυνατούς
κατά περίπτωση τρόπους.
 Tutamini patriam.
 Opibus urbis nolite confidere.
Μονάδες 3
β) Στην πρόταση “Atqui ante tertium diem … scitote decerptam esse Carthagine” να
αντικαταστήσετε το τοπωνύμιο Carthagine με το Africa κάνοντας παράλληλα τις απαραίτητες
αλλαγές.
Μονάδες 2
γ) Να μεταγράψετε την παρακάτω φράση με τέτοιο τρόπο ώστε να παραμείνει νοηματικά
ισοδύναμη (δήλωση του χρόνου) και να εξηγήσετε τη μετατροπή που κάνατε.
 paucis post diebus
Μονάδες 2
6. α) Να μεταφέρετε τις παρακάτω προτάσεις από την ενεργητική στην παθητική φωνή.
 Brenno duce Galli, apud Alliam flumen deletis legionibus Romanorum, everterunt urbem
Romam praeter Capitolium.
 Id exemplum sutorem quendam incitavit…
Μονάδες 6
β) Να μετατρέψετε τη σύνταξη της ακόλουθης πρότασης σε απαρεμφατική χρησιμοποιώντας
την εξάρτηση που δίνεται στην παρένθεση.
 Brenno duce Galli, apud Alliam flumen deletis legionibus Romanorum, everterunt urbem
Romam praeter Capitolium. (Scriptor narrat…)
Μονάδες 3
γ) deletis legionibus: Να αναλύσετε τη μετοχή στην αντίστοιχη δευτερεύουσα πρόταση με
όλους τους δυνατούς τρόπους.
38
Μονάδες 4
Κείμενο Ι
KEIMENO 22 (XXII)
Imitemur nostros Brutos, Camillos, Decios, Curios, Fabricios, Scipiōnes, innumerabiles alios qui
hanc rem publicam stabilivērunt; quos equidem in deōrum immortalium coetu ac numero
repōno. (1) Amēmus patriam, pareamus senatui, consulamus bonis; praesentes fructus
neglegamus, posteritatis gloriae serviamus; id esse optimum putēmus, quod est
rectissimum; sperēmus quae volumus, sed feramus quod acciderit; arbitrēmur denique corpus
virōrum fortium magnorumque hominum esse mortale, animi vero motus et virtūtis gloriam
sempiternam esse
Κείμενο ΙΙ
KEIMENO 23 (XXIII)
Aegrotabat Caecina Paetus, maritus Arriae, aegrotabat et filius. Filius mortuus est. Huic Arria
funus ita paravit, ut ignoraretur a marito; quin immo cum illa cubiculum mariti intraverat, vivere
filium simulabat, (2) ac marito persaepe interroganti, quid ageret puer, respondebat: «Bene
quievit, libenter cibum sumpsit». Deinde, cum lacrimae suae, diu cohibitae, vincerent
prorumperentque, egrediebatur; tum se dolori dabat et paulo post siccis oculis redibat.
Scribonianus arma in Illyrico contra Claudium moverat; fuerat Paetus in partibus eius et, occiso
Scriboniano , Romam trahebatur. Erat ascensurus navem ; Arria milites orabat, ut simul
imponeretur. Non impetravit: conduxit piscatoriam naviculam ingentemque navem secuta est.
ΚΕΙΜΕΝΟ 24 (XXIV)
Cum P. Cornēlius Nasῑca ad Ennium poētam venisset eique ab ostio quaerenti Ennium ancilla
dixisset eum domi non esse, Nasica sensit illam domini iussu id dixisse et illum intus esse. Accipe
nunc quid postea Nasῑca fecerit. Paucis post diēbus cum Ennius ad Nasῑcam venisset et eum a
ianua quaereret, exclamavit Nasica se domi non esse, etsi domi erat. Tum Ennius indignatus
quod Nasῑca tam aperte mentiebatur: “Quid?” inquit “Ego non cognosco vocem tuam?” Visne
scire quid Nasῑca responderit? “Homo es impudens. Ego cum te quaererem, ancillae tuae credidi
te domi non esse; tu mihi ipsi non credis?”
Κείμενο ΙV
ΚΕΙΜΕΝΟ 25 (ΧXV)
Cato attulit quodam die in curiam ficum praecocem ex Carthagine ostendensque patribus
«Interrogo vos» inquit «quando hanc ficum decerptam esse putetis ex arbore». Cum omnes
recentem esse dixissent, «Atqui ante tertium diem» inquit «scitote decerptam esse Carthagine.
Tam prope a muris habemus hostem! Itaque cavete periculum, tutamini patriam. Opibus urbis
nolite confidere. (3) Fiduciam, quae nimia vobis est, deponite. Neminem credideritis patriae
consulturum esse, nisi vos ipsi patriae consulueritis. Mementote rem publicam in extremo
discrimine quondam fuisse!». Statimque sumptum est Punicum bellum tertium, quo Carthago
deleta est.
Κείμενο V
KEIMENO 26 (XXVI)
C. Plinius Marcellino suo salūtem.
Tristissimus haec tibi scribo: Fundani nostri filia minor mortua est. Ea puella nihil umquam
festivius, nihil amabilius nec longiōre vita dignius vidi. Nondum annos XIII impleverat, et iam illi
anīlis prudentia, matronalis gravitas erat et tamen suavitas puellaris. Ut illa patris cervicibus
39
inhaerēbat! ut nos amīcos paternos et amanter et modeste complectebatur! ut nutrīces, ut
paedagōgos, ut praeceptōres diligēbat! quam studiōse, quam intellegenter lectitabat! ut parce
ludēbat! Qua illa patientia, qua etiam constantia novissimam valetudinem tulit!
Κείμενο VI
ΚEIMENO 27 (XXVII)
ad eum. Accius, qui multo minor natu erat, tragoediam suam, cui «Atreus» nomen est, ei
desideranti legit. Tum Pacuvius dixit sonora quidem esse et grandia quae scripsisset, sed videri
tamen ea sibi duriora et acerbiora. «Ita est» inquit Accius «ut dicis; neque id me sane paenitet;
meliora enim fore spero, quae deinceps scribam. (4) Nam quod in pomis est, idem esse aiunt in
ingeniis: quae dura et acerba nascuntur, post fiunt mitia et iucunda; sed quae gignuntur statim
vieta et mollia, non matura mox fiunt sed putria».
Κείμενο VII
ΚEIMENO 28 (XXVIII)
Aesopi nostri Licinus servus tibi notus Roma Athenas fugit. Is Athenis apud Patronem Epicureum
paucos menses pro libero fuit, inde in Asiam abiit. Postea Plato quidam Sardianus, cum eum
fugitivum esse ex Aesopi litteris cognovisset, hominem comprehendit et in custodiam Ephesi
tradidit. (5) Tu hominem investiga, quaeso, summaque diligentia vel Romam mitte vel Epheso
rediens tecum deduc. Noli spectare quanti homo sit. Parvi enim preti est, qui tam nihili
est. Sed, propter servi scelus et audaciam, tanto dolore Aesopus est adfectus, ut nihil ei gratius
possit esse quam recuperatio fugitivi.
A. Να μεταφράσετε τα πέντε αριθμημένα και εντόνως σημειωμένα χωρία των παραπάνω
κειμένων.
Μονάδες 20
Β. Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις για τη Λατινική γλώσσα και Λογοτεχνία να χαρακτηρίσετε
ως Σωστές ή Λανθασμένες τις παρακάτω προτάσεις:
1. Το 240 π.Χ. ο Λίβιος Ανδρόνικος χρησιμοποιώντας σατούρνιο στίχο μεταφράζει την Ιλιάδα του
Ομήρου.
2. Η σχέση της «παράγωγης» ρωμαϊκής λογοτεχνίας με την πρότυπη ελληνική βασίζεται σε δύο
πυλώνες: τη δημιουργική πρόσληψη (imitatio) και τον ανταγωνισμό (aemulatio).
3. Το τέλος της κλασικής εποχής της ρωμαϊκής λογοτεχνίας διαδέχεται ο επιγονισμός και μια
περίοδος εσωστρέφειας που φθείρουν σημαντικά την ποιότητα της λογοτεχνικής παραγωγής.
4. Τα Έργα και Ημέραι του Ησιόδου είναι το λογοτεχνικό πρότυπο των βουκολικών Εκλογών
(Eclogae) του Βιργιλίου.
5. Κατά την περίοδο της κλασικιστικής πρόζας ξεχωρίζουν οι λογοτεχνικές μορφές του
επιστολογράφου Τακίτου και του ιστορικού Πλίνιου του Νεότερου.
Mονάδες 10
Γ. Με ποιες λέξεις των παραπάνω κειμένων είναι ετυμολογικά συγγενείς οι παρακάτω της
νεοελληνικής;
Κείμενο 22 → φερέφωνο
Κείμενο 23 → ομοσπονδία
Κείμενο 24 → ουμανισμός
Κείμενο 25 → πατριαρχία, καρποφόρος
Κείμενο 26 → σκαρίφημα, ενδελεχής
Κείμενο 27 → είδος
Κείμενο 28 → σερβίτσιο, φευγαλέος
Mονάδες 10
Δ1. Στους παρακάτω ονοματικούς τύπους:
40
• να γράψετε την ονομαστική και την γενική του ενικού και πληθυντικού αριθμού,
• να προσδιορίσετε το γένος τους,
• να αναγνωρίσετε την κλίση τους.
Κείμενο 22 → coetu
Κείμενο 23 → funus, partibus
Κείμενο 24 → domi
Κείμενο 25 → ficum, arbore
Κείμενο 26 → cervicibus
Κείμενο 27 → natu
Κείμενο 28 → menses, preti
Μονάδες 5
Δ2. Να γράψετε την πτώση που ζητείται για κάθε ονοματικό τύπο που ακολουθεί:
Κείμενο 22 → Decios: κλητική ενικού
Scipiones: ονομαστική ενικού

deorum immortalium: δοτική πληθυντικού
praesentes fructus: αφαιρετική ενικού
virorum fortium: αιτιατική ενικού
Κείμενο 23 → funus: γενική πληθυντικού
siccis oculis: κλητική ενικού

piscatoriam naviculam: αφαιρετική πληθυντικού
ingentem navem: αφαιρετική ενικού
Κείμενο 24 → ostio: αιτιατική πληθυντικού
paucis diebus: γενική πληθυντικού

homo impudens: αφαιρετική ενικού
Κείμενο 25 → ficum praecocem: αφαιρετική ενικού
opibus: γενική ενικού

extremo discrimine: αιτιατική πληθυντικού
Κείμενο 26 → anilis prudentia: δοτική ενικού
suavitas puellaris: αφαιρετική ενικού

amicos paternos: γενική ενικού
nutrices: κλητική ενικού
Κείμενο 27 → grandi aetate: γενική πληθυντικού
pomis: ίδια πτώση στον άλλο αριθμό

ingeniis: γενική ενικού
Κείμενο 28 → Patrone: κλητική ενικού
quidam Plato Sardianus: αιτιατική ενικού

scelus: αιτιατική πληθυντικού
tanto dolore: ίδια πτώση στον άλλο αριθμό
Mονάδες 13
Δ3. Να αναγνωρίσετε το είδος των παρακάτω αντωνυμιών και να τις κλίνετε στο γένος και τον
αριθμό που ζητείται:
Κείμενο 22 → alios (να κλιθεί το ουδέτερο γένος στον ενικό αριθμό)

id (να κλιθεί το αρσενικό γένος στον πληθυντικό αριθμό)
Κείμενο 23 → quid (να κλιθεί το θηλυκό γένος στον ενικό αριθμό)
Κείμενο 25 → quodam (να κλιθεί το ουδέτερο γένος στον ενικό αριθμό)
neminem (να κλιθεί το ουδέτερο γένος στον πληθυντικό αριθμό)
Κείμενο 26 → haec (να κλιθεί το ουδέτερο γένος στον ενικό αριθμό)
Κείμενο 27 → idem (να κλιθεί το θηλυκό γένος στον ενικό αριθμό)
Μονάδες 7
41
Δ4. Να κάνετε παραθετική αντικατάσταση των επιρρημάτων που παράγονται από τους
παρακάτω τύπους των κειμένων:
Κείμενο 22 → optimum, fortium

Κείμενο 23 → ingentem
Κείμενο 25 → recentem, nimia
Κείμενο 26 → minor, amabilius
Κείμενο 27 → mitia, mollia, matura
Mονάδες 5
Δ5. Να γράψετε τους παρακάτω ρηματικούς τύπους που ζητούνται:
Κείμενο 22:
1. imitemur: χρονική αντικατάσταση στα απαρέμφατα (να ληφθεί υπ’ όψιν το υποκείμενο του
ρήματος στο απόσπασμα)
2. serviamus: να κλιθεί η Προστακτική Ενεστώτα και Μέλλοντα Ενεργητικής Φωνής
3. feramus: χρονική αντικατάσταση στο ίδιο πρόσωπο στην Υποτακτική Μέσης Φωνής (να
ληφθεί υπ’ όψιν το υποκείμενο του ρήματος στο απόσπασμα)
4. volumus: χρονική αντικατάσταση στο β’ πληθυντικό της Οριστικής
Κείμενο 23:
5. quievit: χρονική αντικατάσταση στα απαρέμφατα (να ληφθεί υπ’ όψιν το υποκείμενο του
6. secuta est: χρονική αντικατάσταση στο ίδιο πρόσωπο στην Υποτακτική (να ληφθεί υπ’ όψιν το
υποκείμενο του ρήματος στο απόσπασμα)
Κείμενο 24:
7. quaererem: να γραφούν τα απαρέμφατα όλων των χρόνων της Ενεργητικής Φωνής (να
Κείμενο 25:
8. ostendens: χρονική αντικατάσταση στο γ’ πληθυντικό της Υποτακτικής Ενεργητικής Φωνής (να
9. scitote: να κλιθεί η Προστακτική Ενεστώτα
Κείμενο 28:
10. notus: να κλιθεί η Προστακτική Μέλλοντα
Mονάδες 10
Ε1. Να αναγνωρίσετε πλήρως (είδος, εισαγωγή, εκφορά, συντακτική λειτουργία) τις παρακάτω
προτάσεις των κειμένων:
Κείμενο 27 → cum Accius ex urbe Roma Tarentum venisset

Κείμενο 28 → ut nihil ei gratius possit esse quam recuperatio fugitivi
Μονάδες 2
Ε2. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τους παρακάτω όρους των κειμένων: → να σημειώνετε πού
αποδίδεται κάθε όρος
Κείμενο 22 → deorum
Κείμενο 23 → dolori, paulo
Κείμενο 24 → iussu
Κείμενο 25 → opibus
Κείμενο 26 → tristissimus, vita
Κείμενο 27 → natu, me
Κείμενο 28 → pro libero
Μονάδες 10
42
Ε3. Να αναγνωρίσετε το είδος των παρακάτω μετοχών και έπειτα να τις αναλύσετε σε
δευτερεύουσες προτάσεις:
Κείμενο 22 → praesentes fructus

Κείμενο 23 → occiso Scriboniano
Κείμενο 24 → Tum Ennius indignatus […] inquit
Κείμενο 25 → ostendens patribus inquit
Μονάδες 4
Ε4. Ισοδύναμες συντακτικές δομές:
Κείμενο 22 → deorum immortalium: Να μετατραπεί ο επιθετικός προσδιορισμός σε

δευτερεύουσα (αναφορική) πρόταση.
Amemus patriam: α) Να μετατραπεί σε απαρεμφατική σύνταξη με ρήμα εξάρτησης το debeo.
β) Να μετατραπεί έτσι η πρόταση ώστε να δηλώνει την απαγόρευση (με 2 τρόπους).
Κείμενο 23 → Bene quievit, libenter cibum sumpsit: Να συνδεθούν οι προτάσεις υποτακτικά,

μετατρέποντας τη δεύτερη σε χρονική που θα εκφράζει μια σχέση αιτίας – αιτιατού ανάμεσα
στην κύρια και την δευτερεύουσα.
contra Claudium: Να αντικαταστήσετε την πρόθεση με άλλες ισοδύναμες.
Κείμενο 24 → Visne scire quid Nasica responderit?: Να μετασχηματιστεί η ευθεία ερώτηση σε

πρόταση που να εκφράζει απαγόρευση (με 2 τρόπους).
domi: Να δηλωθούν οι υπόλοιπες εκφάνσεις του τόπου.
Κείμενο 25 → ficum praecocem: Να μετατραπεί ο επιθετικός προσδιορισμός σε δευτερεύουσα

(αναφορική) πρόταση.
Κείμενο 26 → Εa puella: Να δηλωθεί η σύγκριση με τον άλλο τρόπο.
Κείμενο 27 → qui multo minor natu erat: Να αναλύσετε την περίπτωση σύγκρισης που υπάρχει
στο απόσπασμα.
Κείμενο 28 → propter scelus et audaciam: Να δηλωθεί το αίτιο με τους υπόλοιπους τρόπους.
Μονάδες 10
Ε5. Μετατροπή Ευθέος Λόγου σε Πλάγιο και το αντίστροφο:
Κείμενο 23 → Ε. Λ. Aegrotabat Caecina Paetus, maritus Arriae, aegrotabat et filius.

Π. Λ. Εξάρτηση από τη φράση: Caesar scripsit …
Κείμενο 27 → Π. Λ. Tum Pacuvius dixit sonora quidem esse et grandia quae scripsisset,
sed videri tamen ea sibi duriora et acerbiora.
Ε. Λ.:
Μονάδες 4
Ενότητες 23-30-48
Κείμενο Ι
Deinde, cum lacrimae suae, diu cohibitae, vincerent prorumperentque, egrediebatur; tum se
dolori dabat et paulo post siccis oculis redibat. Scribonianus arma in Illyrico contra Claudium
moverat; fuerat Paetus in partibus eius et, occiso Scriboniano, Romam trahebatur.
Κείμενο ΙΙ
43
Et si habet Asia suspicionem quandam luxuriae, Murenam laudare debemus, quod Asiam vidit
sed in Asia continenter vixit… Meruisse vero stipendia in eo bello virtutis fuit; patre imperatore
libentissime meruisse pietatis fuit; finem stipendiorum patris victoriam ac triumphum fuisse
felicitatis fuit.
Si quid durius ei videbatur, quod imperandum militibus esset, a cerva sese monitum esse
praedicabat. Ea cerva quodam die fugit et perisse credita est. Cum aliquis Sertorio nuntiavisset
cervam inventam esse, Sertorius eum iussit tacere; praeterea praecepit ut eam postero die
repente in eum locum emitteret, in quo ipse cum amicis futurus esset.
1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση των παραπάνω αποσπασμάτων.

Μονάδες 20
Β1. Να αντιστοιχίσετε τους συγγραφείς τους στήλης Α΄ με τα έργα τους στη στήλη Β΄. (Στη στήλη
Β΄ δύο έργα περισσεύουν.)
Στήλη Α΄ Στήλη Β΄
α. Επιστολές (Epistulae)
1. Οβίδιος β. Περί των επιφανών ανδρών (De viris illustribus)
2. Βιργίλιος γ. Παραμυθητικοί (Consolationes)
3. Οράτιος δ. Σατιρικόν (Satiricon)
4. Κοϊντιλιανός ε. Μενίππειες σάτιρες (Satutae Menippeae)
5. Σουητώνιος στ. Επωδοί (Epodi)
6. Στάτιος ζ. Μεταμορφώσεις (Metamorphoseon libri)
7. Σενέκας ο Νεότερος η. Αχιλληίδα (Achilleis)
8. Αυγουστίνος θ. Πολιτεία του Θεού (De civitate dei)
9. Βιτρούβιος ι. Εκλογαί (Eclogae)
10. Βάρρων ια. Η παιδεία του ρήτορα (Institutio oratoria)
ιβ. Για την αρχιτεκτονική (De architectura)
Μονάδες 10
Β2. Με ποια λατινική λέξη του κειμένου συνδέεται ετυμολογικά καθεμία από τις παρακάτω
λέξεις της Νέας Ελληνικής;
i.οφθαλμίατρος →
ii. περιουσία →
iii. διάταση →
44
iv. έμβιος →
v. μέρος →
vi. κερατοειδής →
vii. επεμβαίνω →
viii. Δίας →
ix. διαφυγή →
x. ιδέα →
Μονάδες 10
Γ1. α. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις ή φράσεις:
suae: τον ίδιο τύπο στο α΄ πρόσωπο για πολλούς κτήτορες
diu: τον ίδιο τύπο στον συγκριτικό βαθμό
oculis: την κλητική ενικού αριθμού
arma: τη γενική πληθυντικού αριθμού
stipendia: την αιτιατική πληθυντικού αριθμού
finem: τη γενική πληθυντικού αριθμού
durius: την αφαιρετική ενικού στο ουδέτερο γένος στον συγκριτικό βαθμό
quodam die: τη γενική πληθυντικού αριθμού
postero: τον ίδιο τύπο στον υπερθετικό βαθμό
Μονάδες 9
β. praeterea praecepit ut eam postero die repente in eum locum emitteret, in quo ipse cum
amicis futurus esset.: να μεταφέρετε τους κλιτούς τύπους της παραπάνω περιόδου λόγου στον
άλλο αριθμό.
Μονάδες 6
Γ2. α. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθέναν από τους παρακάτω ρηματικούς
τύπους:
το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής συντελεσμένου μέλλοντα της

vincerent:
ίδιας φωνής.
dabat: το α΄ ενικό πρόσωπο της υποτακτικής ενεστώτα στην άλλη φωνή
redibat: τη γενική γερουνδίου
vixit: το α΄ πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής μέλλοντα της ίδιας φωνής
monitum esse: το β΄ ενικό πρόσωπο της υποτακτικής παρατατικού της ίδιας φωνής
praecepit: το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο της προστακτικής μέλλοντα της ίδιας φωνής
futurus esset: το β΄ πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής παρακειμένου
Μονάδες 7
β. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθέναν από τους παρακάτω ρηματικούς τύπους:
45
fuisse: το γ΄ ενικό πρόσωπο της υποτακτικής σε όλους τους χρόνους (για τους περιφραστικούς
τύπους να λάβετε υπόψη το υποκείμενο του απαρεμφάτου) (μονάδες 5)
egrediebatur: τις μετοχές όλων των χρόνων στην ονομαστική πληθυντικού αριθμού του
ουδετέρου γένους (μονάδες 3)
Μονάδες 8
Δ1. α. «occiso Scriboniano», «patre imperatore»: Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις φράσεις

(μονάδες 2) και να τις αναλύσετε στις αντίστοιχες δευτερεύουσες προτάσεις με όλους τους
δυνατούς τρόπους. (μονάδες 5)
Μονάδες 7
β. «Murenam laudare debemus», «quod imperandum militibus esset»: να αναγνωρίσετε το
είδος της σύνταξης (μονάδες 2) σε καθεμία από τις παραπάνω προτάσεις και να τις
μετατρέψετε στην αντίστροφη σύνταξη. (μονάδες 6)
Μονάδες 8
Δ2. α. «Cum aliquis Sertorio nuntiavisset cervam inventam esse», « Sertorius eum iussit
tacere»: Να μετατρέψετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ αποδίδοντάς τον σε διαλογική μορφή
ανάμεσα στον Σερτώριο και στον συνομιλητή του.
Μονάδες 8
β. Si quid durius ei videbatur, quod imperandum militibus esset, a cerva sese monitum esse
praedicabat.: Να αναγνωρίσετε το είδος των δευτερευουσών προτάσεων της παραπάνω
περιόδου λόγου (μονάδες 2) και να αιτιολογήσετε την έγκλιση εκφοράς τους (μονάδες 2). Στη
συνέχεια να μετασχηματίσετε τον υποθετικό λόγο που υπάρχει στην περίοδο έτσι, ώστε να
δηλώνει το αντίθετο του πραγματικού διατηρώντας την ίδια χρονική βαθμίδα. (μονάδες 3)
Μονάδες 7
Κείμενο Ι
Plinius Marcellino suo salutem. Tristissimus haec tibi scribo: Fundani nostri filia minor mortua
est. Ea puella nihil umquam festivius, nihil amabilius nec longiore vita dignius vidi. Nondum
annos ΧΙΙΙ impleverat, et iam illi anilis prudentia, matronalis gravitas erat et tamen suavitas
puellaris. Ut illa patris cervicibus inhaerebat! ut nos amicos paternos et amanter et modeste
complectebatur! ut nutrices, ut paedagogos, ut praeceptores diligebat! quam studiose, quam
intellegenter lectitabat! ut parce ludebat! Qua illa patientia, qua etiam
constantia novissimam valetudinem tulit!
Κείμενο ΙΙ
ad eum. Accius, qui multo minor natu erat, tragoediam suam, cui «Atreus» nomen
est, ei desideranti legit. Tum Pacuvius dixit sonora quidem esse et grandia quae scripsisset, sed
videri tamen ea sibi duriora et acerbiora. «Ita est» inquit Accius «ut dicis; neque id me sane
paenitet; meliora enim fore spero, quae deinceps scribam. Nam quod in pomis est, idem esse
aiunt in ingeniis: quae dura et acerba nascuntur, post fiunt mitia et iucunda; sed quae gignuntur
statim vieta et mollia, non matura mox fiunt sed putria».
Aesopi nostri Licinus servus tibi notus Roma Athenas fugit. Is Athenis apud Patronem Epicureum
paucos menses pro libero fuit, inde in Asiam abiit. Postea Plato quidam Sardianus,
cum eum fugitivum esse ex Aesopi litteris cognovisset, hominem comprehendit et in custodiam
Ephesi tradidit. Tu hominem investiga, quaeso, summaque diligentia vel Romam mitte vel Epheso
46
rediens tecum deduc. Noli spectare quanti homo sit. Parvi enim preti est, qui tam nihili est. Sed,
propter servi scelus et audaciam, tanto dolore Aesopus est adfectus, ut nihil ei gratius possit esse
quam recuperatio fugitivi.
Α1. Να μεταφραστούν τα αποσπάσματα:

 Ea puella nihil umquam festivius … ut praeceptores diligebat!
 Cum Accius ex urbe Roma Tarentum venisset … deinceps scribam.
 Aesopi nostri Licinus servus … in custodiam Ephesi tradidit.
Μονάδες 20
Β1. Να χαρακτηρίσετε τις διατυπώσεις που ακολουθούν ως σωστές ή λανθασμένες.

 Ο Οράτιος εκπροσωπεί τη λυρική ποίηση.
 Η Αινειάδα του Βιργιλίου μιμείται την Ιλιάδα του Ομήρου.
 Λογοτεχνικό πρότυπο των Γεωργικών είναι ο ελληνιστικός Θεόκριτος.
 Για την επίσημη έναρξη της pax Augusta ο Αύγουστος ανέθεσε τη σύνθεση του Ύμνου της
Εκατονταετίας στον Οβίδιο.
 Τα έργα του Προπέρτιου χαρακτηρίζονται από καθαρότητα και κομψότητα.
Μονάδες 10
Γ1. κορυφαίος, δικαστήριο, υπογεννητικότητα, απεγνωσμένος, υπόθεση: με ποια λέξη του
κειμένου συνδέεται ετυμολογικά η καθεμία από τις παραπάνω λέξεις της νέας Ελληνικής;
Μονάδες 10
Δ1.
α. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:
haec: γενική και αιτιατική ενικού αρσενικού

nos amicos: γενική πληθυντικού
filia: αφαιρετική πληθυντικού (δύο τύποι)
nutrices: κλητική ενικού και δοτική πληθυντικού
urbem: γενική και αιτιατική πληθυντικού
natu: γενική και στους δύο αριθμούς
Plato: αιτιατική ενικού (δύο τύποι)
preti: γενική ενικού
nihil: αιτιατική ενικού αρσενικού και γενική πληθυντικού ουδετέρου
ei: γενική πληθυντικού θηλυκού και αιτιατική ενικού ουδετέρου
Μονάδες 10
β. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:
tristis: τον συγκριτικό βαθμό του επιθέτου στην αφαιρετική ενικού αριθμού θηλυκού γένους και
τον θετικό βαθμό του επιρρήματος.
meliora: την δοτική ενικού στον υπερθετικό βαθμό.
matura: την γενική πληθυντικού αρσενικού γένους σε θετικό και υπερθετικό (δύο τύποι) βαθμό.
Μονάδες 05
Δ2.
α. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθέναν από τους παρακάτω ρηματικούς τύπους:
scribο: αιτιατική πληθυντικού ουδετέρου μετοχής ενεστώτα

diligebat: β’ ενικό προστακτικής ενεστώτα και στις δύο φωνές
mortua est: β’ ενικό οριστικής μέλλοντα
devertit: γενική πληθυντικού θηλυκού γερουνδιακού
fiunt: β’ ενικό υποτακτικής υπερσυντελίκου και προστακτικής ενεστώτα
47
gignuntur: γ’ ενικό υποτακτικής υπερσ. εφ και αφαιρετική σουπίνο
dixit: τον ίδιο τύπο σε ΕΠΣ και ΠΠΣ
fugit: γ’ πληθυντικό προστακτικής μέλλοντα στην άλλη φωνή
cognovisset: απαρέμφατο μέλλοντα ΠΦ και γενική γερουνδίου
noli: β’ πληθυντικό οριστικής και υποτακτικής ενεστώτα
possit: γ’ πληθυντικό οριστικής και υποτακτικής παρατατικού.
Μονάδες 11
β. complectebatur: να σχηματίσετε τα απαρέμφατα όλων των χρόνων. Να ληφθεί υπόψη το
υποκείμενο.
Μονάδες 04
Ε1.
α. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις λέξεις του κειμένου με έντονα στοιχεία.
Mονάδες 10
β. Cum Accius ex urbe Roma Tarentum venisset: να αιτιολογήσετε την δευτερεύουσα πρόταση.
Mονάδες 05
Ε2.
α. investiga: να δηλωθεί απαγόρευση με όλους τους δυνατούς τρόπους.
Mονάδες 02
β. Aesopi nostri Licinus servus tibi notus Roma Athenas fugit: να γίνει η πρόταση ευθεία
ερώτηση ώστε να μην είναι γνωστό το ποιόν της αναμενόμενης απάντησης.
Mονάδες 02
γ.
cum eum fugitivum esse ex Aesopi litteris cognovisset hominem comprehendit et in custodiam
Ephesi tradidit: να αναδιατυπωθεί η περίοδος ώστε η δευτερεύουσα να δηλώνει το σύγχρονο
στην ίδια χρονική βαθμίδα με την κύρια αλλά και το υστερόχρονο στο παρόν.
Mονάδες 04
δ. Accius tragoediam suam ei desideranti legit: να γίνει η σύνταξη απαρεμφατική με εξάρτηση
τα: Scriptor tradit, Accius narrat, και Fertur.
Mονάδες 03
ε. Accius tragoediam suam ei desideranti legit: να μετατραπεί η σύνταξη στην αντίθετή της.
Mονάδες 04
Κείμενο Ι
KEIMENO 29 (XXIX)
Cum Octavianus post victoriam Actiacam Romam rediret, homo quidam ei occurrit corvum
tenens; eum instituerat haec dicere: «Ave, Caesar, victor imperator». Caesaris multum interfuit
corvum emere; itaque viginti milibus sestertium eum emit. Id exemplum sutorem quendam
incitavit, ut corvum doceret parem salutationem. Diu operam frustra impendebat;
quotiescumque avis non respondebat, sutor dicere solebat «Oleum et operam perdidi». Tandem
corvus salutationem didicit et sutor, cupidus pecuniae, eum Caesari attulit. Audita salutatione
Caesar dixit: «Domi satis salutationum talium audio». Tum venit corvo in mentem verborum
domini sui: «Oleum et operam perdidi». Ad haec verba Augustus risit emitque avem tanti, quanti
nullam adhuc emerat.
Κείμενο ΙΙ
KEIMENO 30 (XXX)
48
Hic vero, iudices, et fuit in Asia et viro fortissimo patri suo, magno adiumento in periculis, solacio
in laboribus, gratulationi in victoria fuit. Et si habet Asia suspicionem quandam luxuriae,
Murenam laudare debemus, quod Asiam vidit sed in Asia continenter vixit. (1) Quam ob rem
accusatores non Asiae nomen Murenae obiecerunt, ex qua laus familiae, memoria generi,
honos et gloria nomini constituta est, sed aliquod flagitium ac dedecus aut in Asia susceptum
aut ex Asia deportatum. Meruisse vero stipendia in eo bello virtutis fuit; patre imperatore
libentissime meruisse pietatis fuit; finem stipendiorum patris victoriam ac triumphum fuisse
felicitatis fuit.
ΚΕΙΜΕΝΟ 31 (XXXI)
Bello Latino T. Manlius consul nobili genere natus exercitui Romanorum praefuit. Is cum
aliquando castris abiret, edixit ut omnes pugna abstinerent. Sed paulo post filius eius castra
hostium praeterequitavit et a duce hostium his verbis proelio lacessitus est: «Congrediamur, ut
singularis proelii eventu cernatur, quanto miles Latinus Romano virtute antecellat». (2) Tum
adulescens, viribus suis confisus et cupiditate pugnandi permotus, iniussu consulis in certamen
ruit; et fortior hoste, hasta eum transfixit et armis spoliavit. Statim hostes fuga salutem
petiverunt. Sed consul, cum in castra revertisset, adulescentem, cuius opera hostes fugati erant,
morte multavit.
Κείμενο ΙV
ΚΕΙΜΕΝΟ 32 (ΧXXII)
Pleni omnes sunt libri, plenae sapientium voces, plena exemplorum vetustas; quae iacerent in
tenebris omnia, nisi litterarum lumen accederet. Quam multas imagines fortissimorum virorum –
non solum ad intuendum, verum etiam ad imitandum – scriptores et Graeci et Latini nobis
reliquerunt! Quas ego, cupidus bene gerendi et administrandi rem publicam, semper mihi
proponebam. Colendo et cogitando homines excellentes animum et mentem meam
conformabam. (3) Sic enim – laudem et honestatem solum expetendo, omnes cruciatus
corporis et omnia pericula mortis parvi esse ducendo – me pro salute vestra in tot ac tantas
dimicationes obicere potui.
Κείμενο V
KEIMENO 33 (XXXIII)
Omnia sunt excitanda tibi uni, C. Caesar, quae iacere sentis perculsa atque prostrāta impetu belli
ipsius, quod necesse fuit: (4) constituenda iudicia, revocanda fides, comprimendae libidines,
propaganda suboles; omnia quae dilapsa iam diffluxerunt, severis legibus vincienda sunt. In
tanto civili bello, in tanto ardore animorum et armorum, quassata res publica multa perdidit et
ornamenta dignitatis et praesidia stabilitatis suae; multaque uterque dux fecit armatus, quae
idem togatus fieri prohibuisset. Quare subveniendum reipublicae est et omnia nunc belli vulnera
tibi sananda sunt, quibus praeter te mederi nemo potest.
Κείμενο VI
ΚEIMENO 34 (XXXIV)
Cum Africanus in Literno esset, complures praedonum duces forte salutatum ad eum venerunt.
Tum Scipio, cum se ipsum captum venisse eos existimasset, praesidium domesticorum in tecto
conlocavit. Quod ut praedones animadverterunt, abiectis armis ianuae appropinquaverunt et (5)
clara voce Scipioni nuntiaverunt (incredibile auditu!) virtutem eius admiratum se venisse. Haec
postquam domestici Scipioni rettulerunt, is fores reserari eosque intromitti iussit. Praedones
postes ianuae tamquam sanctum templum venerati sunt et cupide Scipionis dextram osculati
sunt. Cum ante vestibulum dona posuissent, quae homines deis immortalibus consecrare solent,
domum reverterunt.
A. Να μεταφράσετε τα πέντε αριθμημένα και εντόνως σημειωμένα χωρία των παραπάνω
κειμένων.
Μονάδες 20
49
Β. Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις για τη Λατινική γλώσσα και Λογοτεχνία να χαρακτηρίσετε
ως Σωστές ή Λανθασμένες τις παρακάτω προτάσεις:
1. Από την αποικία του Τάραντα οι Ρωμαίοι υιοθέτησαν τον 8ο/7ο αιώνα π.Χ. μια παραλλαγή
ελληνικού δυτικού αλφαβήτου.
2. Σύμφωνα με την περιοδολόγηση της ρωμαϊκής λογοτεχνίας βάσει ιστορικών κριτηρίων, η
κλασική εποχή εκτείνεται περίπου μέχρι και το 14 μ.Χ., τον θάνατο δηλαδή του Οκταβιανού
Αυγούστου.
3. Καθώς ο λατινικός γραπτός λόγος εξελίσσεται και ωριμάζει, παρατηρούμε ότι τελειοποιείται
μεν αισθητικά, γίνεται δε «καθρέφτης» της ρωμαϊκής κοινωνίας και φορέας των ιδανικών της.
4. Την ίδια εποχή με τον Κικέρωνα διαπρέπει στο είδος της ιστορικής βιογραφίας ο Κορνήλιος
Νέπως.
5. Ο στωικός Λουκρήτιος (96 – 53 π.Χ.) συνθέτει το – κοσμολογικού περιεχομένου – φιλοσοφικό
έπος De rerum natura.
Μονάδες 10
Γ. Με ποιες λέξεις των παραπάνω κειμένων είναι ετυμολογικά συγγενείς οι παρακάτω της
νεοελληνικής;
Κείμενο 29 → άσπονδος, επέκταση
Κείμενο 30 → μοιρολατρία
Κείμενο 31 → πυγμαχία, κολόνα
Κείμενο 32 → μαντείο, σκαρίφημα
Κείμενο 33 → αστάθεια, επούλωση
Κείμενο 34 → δωροδοκία
Μονάδες 10
Δ1. Να γράψετε την πτώση που ζητείται για κάθε ονοματικό τύπο που ακολουθεί:
Κείμενο 29
homo quidam: γενική πληθυντικού
parem salutationem: ονομαστική ενικού
avis: αφαιρετική ενικού
domi: γενική πληθυντικού
Κείμενο 30
iudices: κλητική ενικού
viro fortissimo: αφαιρετική πληθυντικού
magno adiumento: αιτιατική πληθυντικού
familiae: ίδια πτώση στον άλλο αριθμό
finem: αιτιατική πληθυντικού
Κείμενο 31
nobili genere: γενική και αιτιατική πληθυντικού
his verbis: αφαιρετική ενικού
singularis proelii: αιτιατική ενικού
eventu: αιτιατική πληθυντικού
miles Latinus: αφαιρετική πληθυντικού
morte: κλητική ενικού
Κείμενο 32
omnes libri: γενική πληθυντικού
multas imagines: αφαιρετική πληθυντικού
homines excellentes: αφαιρετική ενικού
salute vestra: γενική ενικού
tantas dimicationes: γενική πληθυντικού
Κείμενο 33
tibi uni: γενική ενικού
fides: δοτική ενικού
50
severis legibus: γενική πληθυντικού
tanto civili bello: αιτιατική ενικού
uterque dux: γενική και δοτική ενικού
Κείμενο 34
praedonum: κλητική ενικού
clara voce: γενική πληθυντικού
fores: κλητική ενικού
sanctum templum: αφαιρετική πληθυντικού
postes: γενική πληθυντικού
Μονάδες 15
Δ2. Να αναγνωρίσετε το είδος των παρακάτω αντωνυμιών και να τις κλίνετε στο γένος και
τον αριθμό που ζητείται:
Κείμενο 29 → nullam (να κλιθεί στο γένος που βρίσκεται στον ενικό αριθμό)
talium (να κλιθεί το θηλυκό γένος στον ενικό αριθμό)
Κείμενο 30 → aliquod (να κλιθεί το αρσενικό γένος στον ενικό αριθμό)
Κείμενο 33 → uterque (να κλιθεί το ουδέτερο γένος στον πληθυντικό αριθμό)
Κείμενο 34 → ipsum (να κλιθεί το θηλυκό γένος στον ενικό αριθμό)
Μονάδες 2,5
Δ3. Να μεταφέρετε τις παρακάτω φράσεις στον αντίθετο αριθμό, αφού πρώτα κάνετε όλες τις
απαραίτητες αλλαγές. Προσοχή: μην παρεμβείτε γραμματικά σε τύπους που, αν
μετασχηματιστούν, αλλοιώνουν νοηματικά την πρόταση.
Κείμενο 29 → Id exemplum sutorem quendam incitavit, ut corvum doceret parem salutationem.
Κείμενο 30 → Quam ob rem accusatores non Asiae nomen Murenae obiecerunt, sed aliquod
flagitium ac dedecus aut in Asia susceptum aut ex Asia deportatum.
Κείμενο 32 → Quas ego, cupidus bene gerendi et administrandi rem publicam, semper mihi
proponebam.
Μονάδες 3
Δ4. Να κάνετε παραθετική αντικατάσταση των παρακάτω επιθέτων και έπειτα των αντίστοιχων
παραγόμενων επιρρημάτων:
Κείμενο 29 → cupidus
Κείμενο 30 → fortissimo, magno
Κείμενο 31 → nobili
Κείμενο 32 → plenae, parvi
Κείμενο 33 → severis, multa
Κείμενο 34 → sanctum, dextram
Μονάδες 2,5
Δ5. Να γράψετε τους παρακάτω ρηματικούς τύπους που ζητούνται:
Κείμενο 29:
1. instituerat: χρονική αντικατάσταση στα απαρέμφατα (να ληφθεί υπ’ όψιν το υποκείμενο του
2. doceret: να κλιθεί το γερούνδιο
3. impendebat: χρονική αντικατάσταση στο ίδιο πρόσωπο στην Υποτακτική (να ληφθεί υπ’ όψιν
το υποκείμενο του ρήματος στο απόσπασμα)
4. didicit: να κλιθεί η μετοχή Ενεστώτα στο θηλυκό γένος στον ενικό αριθμό
5. attulit: να κλιθεί η Προστακτική Ενεστώτα και Μέλλοντα
Κείμενο 30:
6. obiecerunt: να κλιθεί το σουπίνο
7. deportatum: να κλιθεί η Προστακτική Ενεστώτα και Μέλλοντα
Κείμενο 31:
8. congrediamur: χρονική αντικατάσταση στα απαρέμφατα (να ληφθεί υπ’ όψιν το υποκείμενο
του ρήματος στο απόσπασμα)
9. cernatur: χρονική αντικατάσταση στα απαρέμφατα (να ληφθεί υπ’ όψιν το υποκείμενο του
10. transfixit: χρονική αντικατάσταση στο ίδιο πρόσωπο στην Υποτακτική (να ληφθεί υπ’ όψιν το
υποκείμενο του ρήματος στο απόσπασμα)
Μονάδες 5
51
Δ6. Να χαρακτηρίσετε κάθε πρόταση ως Σωστή ή Λανθασμένη αναλόγως τη γραμματική
ορθότητα κάθε τύπου:
1. Κείμενο 32 → Ο τύπος cogitando είναι αφαιρετική γερουνδίου.
2. Κείμενο 33 → Η μετοχή perculsa προέρχεται από το ρ. percelo.
3. Κείμενο 33 → Η μετοχή quassata προέρχεται από το ρ. quasso, εφετικό του ρ. quatio.
4. Κείμενο 34 → Το σουπίνο που προέρχεται από το ρ. rettulerunt είναι rellatum.
Μονάδες 2
Ε1. Να αναγνωρίσετε πλήρως (είδος, εισαγωγή, εκφορά, συντακτική λειτουργία) την παρακάτω
πρόταση:
Κείμενο 31 → cum in castra revertisset
Μονάδες 3
Ε2. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τους υπογραμμισμένους όρους των κειμένων που σας έχουν
δοθεί: → να σημειώνετε πού αποδίδεται κάθε όρος
Κείμενο 29 → pecuniae
Κείμενο 30 → gratulationi, Asiae
Κείμενο 31 → pugna, viribus
Κείμενο 32 → mortis
Κείμενο 33 → stabilitatis
Μονάδες 7
Ε3. Να αναγνωρίσετε το είδος των παρακάτω μετοχών και έπειτα να τις αναλύσετε σε
δευτερεύουσες προτάσεις:
Κείμενο 29 → audita salutatione
Κείμενο 34 → abiectis armis
Μονάδες 4
Ε4. Ισοδύναμες συντακτικές δομές:
Κείμενο 29
Tandem corvus salutationem didicit et sutor, cupidus pecuniae, eum Caesari attulit: Να
ξαναγράψετε την περίοδο τρέποντας την πρώτη πρόταση σε χρονική (που να εκφράζει το
προτερόχρονο) εισαγόμενη:
α) με τον χρονικό σύνδεσμο ut
β) με τον ιστορικό – διηγηματικό cum
quotiescumque avis non respondebat, sutor dicere solebat: Να τρέψετε τη δευτερεύουσα
πρόταση της περιόδου στην αντίστοιχη μετοχή.
Κείμενο 30
patre imperatore: Να αναγνωριστεί η ιδιαίτερη αυτή συντακτική δομή και έπειτα να αναλυθεί
σε ισοδύναμη δευτερεύουσα πρόταση.
Κείμενο 31
fortior hoste: Να δηλωθεί ο β’ όρος σύγκρισης με τον άλλο τρόπο.
cuius opera: Να δηλωθεί η ίδια σχέση με άλλη ισοδύναμη έκφραση.
edixit ut omnes pugna abstinerent:
1. Αφού μεταφέρετε το ρ. εξάρτησης edixit στον αντίστοιχο τύπο του ενεστώτα, να μεταγράψετε
την περίοδο κάνοντας όλες τις απαιτούμενες αλλαγές.
2. Να αντικαταστήσετε το ρ. edixit με τον αντίστοιχο τύπο του ρ. iubeo (στο ίδιο πρόσωπο,
αριθμό, χρόνο και έγκλιση) και να επιφέρετε όλες τις απαιτούμενες αλλαγές.
Congrediamur, ut singularis proelii eventu cernatur, quanto miles Latinus Romano virtute
antecellat: Να μεταφέρετε το ρ. εξάρτησης congrediamur στον παρατατικό και στη συνέχεια να
επιφέρετε όλες τις απαιτούμενες αλλαγές στις δευτερεύουσες προτάσεις.
Κείμενο 32
Colendo et cogitando homines excellentes│animum et mentem meam conformabam: Να
μετατρέψετε τα γερούνδια colendo και cogitando σε ρήματα, τα οποία θα ανήκουν σε
52
δευτερεύουσες χρονικές προτάσεις εισαγόμενες με τον ιστορικό – διηγηματικό cum. Ρήμα
εξάρτησης των χρονικών προτάσεων θα είναι το conformabam.
Κείμενο 33
severis legibus: Να αναλυθεί ο επιθετικός προσδιορισμός σε δευτερεύουσα πρόταση.
Κείμενο 34
cum ante vestibulum dona posuissent: Να συμπτυχθεί η δευτερεύουσα χρονική πρόταση σε
μετοχή.
Μονάδες 10
Ε5. Μετατροπή Ευθέος Λόγου σε Πλάγιο:
Κείμενο 32
Ε. Λ. Colendo et cogitando homines excellentes animum et mentem meam conformabam.
Π. Λ. Εξάρτηση από τη φράση: Cicero dixit …
Κείμενο 33
Ε. Λ. Omnia sunt excitanda tibi uni, C. Caesar, quae iacere sentis perculsa atque prostrāta impetu
belli ipsius, quod necesse fuit.
Π. Λ. Εξάρτηση από τη φράση: Cicero dixit C. Caesari …
Μονάδες 6
53

Φύλλο εργασίας Λατινικά

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Φύλλο εργασίας Λατινικά

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Φύλλο εργασίας Λατινικά Ενότητα 20 (νέα μορφή)

Η λατινική γλώσσα δεν ανήκει στην ινδοευρωπαϊκή οικογένεια

Η ρωμαϊκή λογοτεχνία είναι αυτοφυής.

Η γενέθλιος χρονολογία της ρωμαϊκής λογοτεχνίας θεωρείται

Η κλασική εποχή τοποθετείται έως περίπου τον θάνατο του

Η διαίρεση της ρωμαϊκής λογοτεχνίας σε χρυσό αιώνα, αργυρό

αιώνα κ.λπ. θεωρείται επιστημονικά αποδεκτή.

imperium: γενική ενικού

recesserat: γ΄ ενικό οριστικής ενεστώτα στην ίδια φωνή

exterritus: β΄ ενικό οριστικής παρακειμένου ε.φ.

adgnovit: γ΄ πληθυντικό οριστικής ενεστώτα ε.φ.

ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ factus est

1. Γενική του χρόνου

1. Εμπρόθετος προσδιορισμός κίνησης σε τόπο

1. Αντικείμενο της μτχ. discurrens

1. Εμπρόθετος της προέλευσης

1. Ab his in castra delatus est tristis et trepidus.

Φύλλο εργασίας Λατινικά Ενότητα 21 (νέα μορφή)

aurum: αφαιρετική ενικού

civitati: αιτιατική ενικού

nomen: ονομαστική πληθυντικού

exilium: αιτιατική πληθυντικού

quibus: γενική ενικού θηλυκού γένους

hoc: αιτιατική ενικού ουδετέρου γένους

secutus est: γ΄ πληθυντικό Σ. Μέλλοντα Οριστικής

recepit: β΄ πληθυντικό Παρατατικού Υποτακτικής ε.φ.

dedit: α΄ πληθυντικό Μέλλοντα Υποτακτικής ε.φ.

dicitur: β΄ ενικό Μέλλοντα Οριστικής στη φωνή που βρίσκεται το ρήμα

ΑΙΤ. Aliam flumen

ΑΦΑΙΡ. aequo iure

Γ1. Να μετατραπεί η ενεργητική σε παθητική σύνταξη στις παρακάτω προτάσεις:

Is aurum omne receipt.

1. Παράθεση στο Alliam

1. Εμπρόθ. προσδ. του τόπου

1. Έμμεσο αντικείμενο του dedit

Φύλλο εργασίας Λατινικά Ενότητα 22 (νέα μορφή)

Στις ρίζες της ρωμαϊκής γραμματείας βρίσκεται ένα κορυφαίο

ελληνικό είδος, το δράμα.

Το τέλος της ρωμαϊκής λογοτεχνίας τοποθετείται τον 5 μ.Χ.αι.

Η ρωμαϊκή λογοτεχνία έχει στενή συνάφεια με την ελληνική

γλώσσα και γραμματεία.

Οι Ρωμαίοι διατηρούν σταθερά τα ελληνικά είδη και δεν

αλλοιώνουν τα στοιχεία τους.

Στη ρωμαϊκή λογοτεχνία προβάλλονται τα πάτρια ήθη (mos

coetu: γενική ενικού

numero: αιτιατική πληθυντικού

senatui: αιτιατική ενικού

posteritatis: δοτική ενικού

1. α΄ πληθυντικό Οριστικής Ενεστώτα

ΘΕΤΙΚΟΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ

B4. Να γίνει χρονική αντικατάσταση των παρακάτω ρημάτων του κειμένου:

ΕΝΕΣΤ. imitemur volumus arbitremur

1. Αντικείμενο στο consulamus

1. Γενική αντικειμενική στο gloriae

1. Υποκείμενο του esse

1. Κατηγορούμενο στο corpus

Φύλλο εργασίας Λατινικά Ενότητα 23 (νέα μορφή)

filium: την κλητική ενικού αριθμού

lacrimae: τη γενική πληθυντικού αριθμού

dolori: την αφαιρετική ενικού αριθμού

oculis: την αιτιατική πληθυντικού αριθμού

ΘΕΤΙΚΟΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ

sumpsit: α΄ πληθ. παρατατικού υποτακτικής ε.φ.

egrediebatur: το απαρέμφατο μέλλοντα (να ληφθεί υπ’ όψιν το υποκείμενο)