Psychologia emocji i motywacji.

Wykład 5

Metody badań emocji w mózgu:

• uszkodzenia i lezje

• EEG

• fMRI

• neurochemia

Skąd było wiadomo, że mózg odpowiada za emocje? Z uszkodzeń i lezji właśnie, szczególnie po wojnach światowych bo medycyna
stała już na tyle wysokim poziomie, że delikwent mógł przeżyć i można było zaobserwować konsekwencje. I rzeczywiście
katalogowano te zmiany, ale dopiero po śmierci można było otworzyć czaszkę i powiedzieć, że dane schorzenie było związane z
lezją w danym miejscu.

EEG pokazuje czas, kiedy jest odpowiedź mózgu a fMRI pokazuje gdzie, w którym miejscu w mózgu.

Rozwój badań nad strukturami mózgowymi emocji

1. Kartezjusz.

Była teza, że emocje to odruchy, rodzaj reakcji na bodziec z zewnątrz. Sformułował w końcu koncepcję łuku odruchowego. Miał
działać na hydraulicznej zmianie ciśnienia w rurce nerwowej.

2. Tezy Barda i Canona (lata 20)

Badali koty i zajmowali się wściekłością pozorną. Wzgórze jako ośrodek ekspresji i emocji – to zidentyfikowali na podstawie swoich
badań. Powiązali zjawisko wściekłości pozornej ze wzgórzem.

3. Teoria Papeza.

Impulsy zmysłowe z ciała docierają do wzgórza i rozdzielają się na 3 szlaki:

- strumień ruchu (do prążkowia)

- strumień myśli (do kory nowej)

- strumień uczuć (do układu limbicznego)

4. Kontynuacja tezy Papeza przez MacLean’a

Podział przodomózgowia na 3 poziomy, z których każdy powstał na innym etapie ewolucji

- prążkowie (gady)

- układ limbiczny (ssaki) – autor argumentował, że te ssaki odróżniało od gadów to, że opiekują się nad swoim potomstwem a to
sprzyja do emocji, nie? A dalej doprowadziło do rozwoju społeczności.

- kora nowa (ssaki wyższe)

Co ta koncepcja wniosła? To, że mamy struktury w mózgu, które są silnie konserwowane, struktury, które są powiązane z silną
ewolucją i te związane z silnym rozwojem kory mózgowej.

Prążkowie odpowiada za podstawowe mechanizmy zachowania u ludzi i zwierząt. Głównie generowanie ruchu i zachowania
motoryczne. U jaszczurek odpowiada za podstawowe sygnały komunikacyjne. Zaburzenia prążkowia u ludzi to przykładowo
pląsawica Huntingtona.

Układ limbiczny to pojęcie raczej funkcjonalne a nie anatomiczne bo nie mają choćby jednorodnego pochodzenia. Ale wszystkie są
zaangażowane w przetwarzanie emocji. Jeśli idzie o zaburzenia to przykład to zespół Kluvera – Bucy’ego. U małp zwiększenie
popędu płciowego, utrata lęku, branie wszystkiego do ust, brak reakcji agresywnych. Co ciekawe wszystkie takie małpy były
odrzucane przez pozostałe ze względu na swoje specyficzne reagowanie. Nawet się nie broniły przed atakiem. To efekt uszkodzenia
ciała migdałowatego.

Inne badanie to przykładowo badania Hessa, które po elektrycznej stymulacji podwzgórza zaczynał atakować wszystko w polu
widzenia.

Padaczka psychomotoryczna stanowi rodzaj dowodu na odrębność układu limbicznego. Osoby w czasie aury, czyli stanu
poprzedzającego atak zgłaszały napływ pewnych emocji np. gniew, smutek.
Ciało migdałowate

LeDoux miał tezę, że ciało migdałowate jest emocjonalnym komputerem mózgu. Teza ta implikuje, że ciało migdałowate w głównej
mierze odpowiada za powstawanie emocji, czyli odruchów ciała. I to poniekąd jest prawda bo ono narzuca reakcje emocjonalną w
odpowiedzi na bodźce. Przy tym dostaje informację sensoryczną jeszcze nie przetworzoną przez korę. Bardzo szybko się tam
obserwuje warunkowanie na bodźce negatywne, które trudno wygasają.

Model LeDoux

Opisuje relacje między korą a układem limbicznym w powstawaniu emocji. Istnieją 2 główne szlaki nerwowe, które odpowiadają za
przekazanie informacji o znaczeniu emocjonalnym. Ilustracja dwóch dróg poniżej:

Dolna droga jest oczywiście szybsza. Rozmieszczenie anatomiczne też ma znaczenie. Nawet ono sprzyja szybkiemu przetwarzaniu
przez dolną drogę. We wzgórzu powstaje taki uproszczony obrazek, który ma np. powstrzymać mnie przed wdepnięciem w węża.

Bardziej dokładnie. Informacja wzrokowa idzie do wzgórza wzrokowego. Dalej w przypadku szlaku 1 informacja idzie do ciała
migdałowatego. Dochodzi do decyzji czy uruchomić automatyczny system nerwowy czy jakieś zachowanie emocjonalne a może
wydzielić hormony. Ale jednocześnie informacja idzie do kory czuciowej pierwotnej i kory czuciowej skojarzeniowej. Kora
czuciowa potem wysyła informację do ciała migdałowatego i masz albo wyciszenie albo wzmocnienie reakcji. Ale nie tylko. Bo jak
to zrobi to wysyła informację do kory czuciowej przynosowej i ta znowu do ciała migdałowatego. Tutaj ponownie może dojść do
wyciszenia bądź wzmocnienia reakcji.

Należy też zwrócić uwagę, że ciało migdałowate też wysyła informacje do kory. W końcu istotne jest by skupić się na tym co się
widzi by ocenić czy rzeczywiście widzę węża. Emocje wpływają więc na funkcje poznawcze.

Na rysunku masz jeszcze 4 drogę, która idzie z hipokampu. Chodzi o to, że mogą się uaktywnić wspomnienia, które mogą znowu
wpłynąć na ciało migdałowate a zatem na funkcje poznawcze.
Ten mechanizm dobrze ilustruje dlaczego Gage nie był w stanie kontrolować swoich reakcji emocjonalnych – nie masz reakcji
wyciszania z kory przedczołowej.

Funkcje ciała migdałowatego:

• określenie motywacyjnego znaczenia bodźca

• przypisywanie bodźcom wartości nagradzającej

• warunkowanie strachu

• samodrażnienie układu nagrody

• wywoływanie zmian wegetatywnych typowych dla reakcji emocjonalnej.

Też pamiętaj, że ciało migdałowate jest strukturą podwójną. Nie jest też jednolitą strukturą bo składa się z szeregu jąder. Na
wykładzie są wymienione:

• jądro boczne

• jądro podstawne

• jądro podstawne dodatkowe

• jądro środkowe
Na tym schemacie masz zilustrowaną drogę dolną. Zwróć uwagę, że ostateczną decyzję o reakcji podejmuje jądro środkowe. Droga
górna zaczyna się od kory słuchowej. Plus masz jeszcze wpływ hipokampa, który wysyła informację do jąder podstawnego i
podstawnego dodatkowego. Dlatego można powiedzieć, że ciało migdałowate to taki emocjonalny komputer mózgu.

Można też wyróżnić 2 układy pamięci. Jeden jest związany z ciałem migdałowatym i to jest utajona pamięć emocji. Drugi jest
związany z układem hipokampa i to jest jawna pamięć sytuacji emocjonalnej. Można zaobserwować dysocjację między obydwoma
typami pamięci.

Przypominam, że nawet jeśli masz uszkodzony hipokamp i żyjesz w cały czas w teraźniejszości to pewnych rzeczy nadal jesteś w
stanie się nauczyć. Jeśli osobę z uszkodzonym hipokampem zawsze będę witać uściskiem dłoni, gdzie między palcami mam szpilkę,
to po pewnym czasie ta osoba nie będzie chciała podać mi ręki. Bo na utajonym poziomie będzie pamiętać o bólu, który jest
kojarzony z moją twarzą.