Promocja zdrowia – zasady, zadania i główne kierunki

działania
Czym jest zdrowie?

Zdrowie – według definicji Światowej

Organizacji Zdrowia – to stan pełnego
fizycznego, umysłowego i
społecznego dobrostanu. W
ostatnich latach definicja ta została
uzupełniona o sprawność do
prowadzenia produktywnego życia
społecznego i ekonomicznego, a
także wymiar duchowy.
Rodzaje zdrowia

 Zdrowie fizyczne - prawidłowe funkcjonowanie

organizmu, jego układów i narządów. Zdrowie
fizyczne wskazuje na równowagę między
procesami anabolicznymi i katabolicznymi.
Organizm jest uznawany za zdrowy, kiedy nie
przebiegają w nim procesy patologiczne
(choroby), a jego elementy działają prawidłowo.
Nie jest konieczne bycie bardzo wysportowanym,
aby móc powiedzieć, że jest się zdrowym
fizycznie.
 Zdrowie psychiczne
Zdrowie emocjonalne:
Człowiek zdrowy emocjonalnie
potrafi rozpoznawać i nazywać
emocje. Potrafi je również wyrażać
we właściwy sposób. Robi to
zgodnie z normami i zasadami
społecznymi. Zdrowie psychiczne
wiąże się również z utrzymaniem
równowagi psychicznej, a w niej
mieści się zarządzanie emocjami -
umiejętność radzenia sobie ze
stresem, napięciem, lękami, złością,
agresją i innymi emocjami.
Zdrowie umysłowe:
Mówi o poprawnym przebiegu
procesów myślowych. Pokazuje
zdolność do jasnego i
logicznego myślenia. Zdrowie
umysłowe wiąże się z
poprawnością działania układu
nerwowego, w szczególności
ośrodkowego układu
nerwowego.
 Zdrowie społeczne - mówi o możliwości adaptacji w
grupie. Wyraża zdolność człowieka do
nawiązywania, podtrzymywania i rozwijania
prawidłowych relacji z innymi ludźmi i zwierzętami.

 Zdrowie duchowe – w zależności od wiary danego

człowieka, jest to sposób wyrażania swoich wierzeń i
praktyk religijnych. Pokazuje sposób wyrażania
osobistego zbioru zasad, zachowań i sposobów
osiągania wewnętrznego spokoju i równowagi.
Istnieje wiele sposobów osiągania zdrowia
duchowego. Niektórzy nazywają zdrowie duchowe
spokojem wewnętrznym.
Podstawowe czynniki
wpływające na
zdrowie

 Uwarunkowania biologiczne
 Warunki środowiskowe
 Styl życia
 Opieka zdrowotna
Choroba

 Choroba jest takim stanem organizmu, kiedy to

czuje się on źle, a owego złego samopoczucia
nie można jednak powiązać z krótkotrwałym,
przejściowym uwarunkowaniem psychologicznym
lub bytowym, lecz z dolegliwościami wywołanymi
przez zmiany strukturalne lub zmienioną czynność
organizmu.
Miary rozpowszechnienia chorób

Chorobowość: liczba chorych w danej chwili na konkretną chorobę w określonej grupie

mieszkańców (np. na 100 tys. mieszkańców).

Zapadalność: liczba nowo zarejestrowanych przypadków danej choroby w przedziale czasu na

sto tysięcy osób badanej populacji. Jeśli zapadalność i chorobowość utrzymują się na stałym
poziomie, występuje zależność: chorobowość = zapadalność × średni czas trwania choroby.

Obciążenie chorobowe ludności: próba sprecyzowania rozmiaru utraty zdrowia z powodu

chorób, urazów i czynników zagrożenia według wieku, płci, w rozmieszczeniu w przestrzeni i w
czasie. Jest kompleksową miarą stanu zdrowia obejmującą analizę umieralności,
niepełnosprawności i czynników zagrażających zdrowiu.
Czynniki
chorobotwórcze
 Biologiczne: wirusy, bakterie,
pierwotniaki
 Fizykochemiczne:
promieniowanie, powietrze,
gleba, zanieczyszczenia
 Społeczne: nacisk społeczny,
nieodpowiednie warunki życia,
brak akceptacji, stres
 Genetyczne
Promocja zdrowia

 „Wiedza bez działania jest pusta, ale też działanie bez wiedzy jest
ślepe.” Jensen 1994

 Działania umożliwiające poszczególnym osobom i społeczności

zwiększenie kontroli nad czynnikami warunkującymi stan zdrowia i przez to
jego poprawę, promowanie zdrowego stylu życia oraz środowiskowych i
indywidualnych czynników sprzyjających zdrowiu.
PROMOCJA ZDROWIA

 to koncepcja, która pojawiła się z powstaniem kierunku myślenia w

medycynie „Zdrowie dla wszystkich do 2000 roku”. Pierwsze próby jej
definiowania podjęte zostały w 1974r., a następnie w 1986 roku na
Międzynarodowej Konferencji Promocji Zdrowia w Ottawie, gdzie powstał
dokument: Karta Ottawska Promocji Zdrowia.

 Promocja zdrowia to proces umożliwiający każdemu człowiekowi

zwiększenie oddziaływania na własne zdrowie w sensie jego poprawy i
utrzymania.
 Kształtowanie sprzyjającego zdrowiu
środowiska życia, pracy i nauki
CEL
STRATEGICZNY
: poprawa Stwarzanie warunków oraz kształtowanie
zdrowia i motywacji, wiedzy i umiejętności zdrowego
stylu życia, a także podejmowania działań
związanej z na rzecz zdrowia własnego i innych
nim jakości
życia ludności Zmniejszenie różnic w zdrowiu i dostępie do
świadczeń zdrowotnych
poprzez:
 1. Zwiększenie aktywności fizycznej ludności.
2. Poprawa sposobu żywienia ludności i jakości
zdrowotnej żywności.
3. Zmniejszenie rozpowszechnienia palenia tytoniu.
4. Zmniejszenie i zmiana struktury spożycia
alkoholu oraz zmniejszenie szkód zdrowotnych

CELE 5.
spowodowanych alkoholem.
Ograniczenie używania substancji
OPERACYJNE psychoaktywnych i związanych z tym szkód
zdrowotnych.
PROMOCJI 6. Zwiększenie skuteczności edukacji zdrowotnej
społeczeństwa oraz działań w zakresie promocji
ZDROWIA zdrowia.
7. Promocja zdrowia psychicznego i zapobieganie
występowaniu zaburzeń psychogennych.
8. Zmniejszenie narażenia na czynniki szkodliwe w
środowisku życia i pracy.
9. Poprawa stanu sanitarnego kraju.
10. Zmniejszenie częstości wypadków, szczególnie
drogowych.
 CELE OPERACYJNE PROMOCJI ZDROWIA

11. Zwiększenie sprawności i skuteczności pomocy doraźnej w nagłym zagrożeniu życia.

12. Zwiększenie dostępności i usprawnienie podstawowej opieki zdrowotnej.
13. Zapobieganie występowaniu oraz skutkom wcześniactwa i małej urodzeniowej masy ciała.
14. Usprawnienie wczesnej diagnostyki i czynnej opieki nad osobami z ryzykiem rozwoju niedokrwiennej
choroby serca.
15. Stwarzanie warunków umożliwiających osobom niepełnosprawnym włączenie się lub powrót do czynnego
życia.
16. Zwiększenie skuteczności zapobiegania chorobom zakaźnym.
PROMOCJA ZDROWIA PREWENCJA

Promocja zdrowia Prewencja

Punkt wyjścia Zdrowie Choroba
Cel Pomnażanie rezerw i Uniknięcie choroby
potencjału zdrowia

Grupa oddziaływania Cała populacja Grupa szczególnego ryzyka

Prewencja jest to przeciwdziałanie rozwojowi choroby,

czyli działania podejmowane w celu przerwania lub
zahamowania dalszego rozwoju choroby.
Podstawowe działania zapobiegawcze przeciwdziałające wystąpieniu
choroby
Profilaktyczne badania
Testy i badania Inne badania
lekarskie, laboratoryjne i
przesiewowe profilaktyczne
RTG
•stosunkowo proste i •W celu wczesnego
niekosztowne testy •Skierowane do różnych wykrycia najczęstszych
diagnostyczne w grup wiekowych chorób
badaniach dużych grup •Koszt pokrywa •Np. Badania
ludności w celu pracodawca mammograficzne w
wykrycia wczesnych kierunku wykrycia raka
stadiów chorobowych piersi
• są finansowane z •Badania cytologiczne
budżetu lokalnego •Badania poziomu PSA u
samorządu lub ze mężczyzn (badanie w
środków Narodowego celu wczesnego
Funduszu Zdrowia wykrycia raka prostaty)
•np. powszechne •Badania ciśnienia
badania lekarskie dzieci tętniczego krwi
w szkołach, badania w •Badania cholesterolu
kierunku próchnicy
zębów •Badania glukozy
•Są realizowane w
ramach programów
profilaktycznych
finansowanych przez NFZ
lub lokalne samorządy
Programy prewencji chorób –
przykłady z Europy i USA
Programy polityki zdrowotnej w Polsce

 Program polityki zdrowotnej służący wykonaniu programu

kompleksowego wsparcia dla rodzin „Za życiem” na lata 2017-2021
 Monitorowanie stanu zdrowia jamy ustnej populacji polskiej na lata
 Zapewnienie samowystarczalności RP w krew i jej składniki na lata 2016-2020
2021-2026
 Poprawa dostępności do świadczeń stomatologicznych dla dzieci i
 Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z wirusem HIV w Polsce
młodzieży w szkołach w 2018 r.
na lata 2017-2021

 Narodowy program ochrony antybiotyków na lata 2016-2020
 Program kompleksowej ochrony zdrowia prokreacyjnego w Polsce
na lata 2016-2020
 Program zapobiegania depresji w Polsce na lata 2016-2020
 Narodowy program leczenia chorych na hemofilię i pokrewne
skazy krwotoczne na lata 2019-2023
 Rządowy program badań przesiewowych noworodków w Polsce na
lata 2019-2022

 Program Profilaktyki i Leczenia Chorób Układu Sercowo-  Rządowy program kompleksowej ochrony zdrowia prokreacyjnego
Naczyniowego POLKARD na lata 2017-2021 w Polsce w 2021 r.

 Rządowy Program Polityki Zdrowotnej leczenie antyretrowirusowe
osób żyjących z wirusem HIV w Polsce na lata 2022-2026
 Rządowy program kompleksowej terapii wewnątrzmacicznej w
profilaktyce następstw i powikłań wad rozwojowych i chorób
dziecka nienarodzonego - jako element poprawy stanu zdrowia
dzieci nienarodzonych i noworodków na lata 2018-2023
 Program polityki zdrowotnej służący wykonaniu programu
kompleksowego wsparcia dla rodzin „Za życiem” na lata 2022-2026
 Rządowy program kompleksowej ochrony zdrowia prokreacyjnego
w Polsce w 2021-2023 r.
 WHO opracowała i rozpowszechniła szereg
projektów, które zostały przyjęte i
zaadoptowane do warunków istniejących
Programy w poszczególnych krajach oraz włączyły
jednostki i społeczności lokalne, a także
promocji określone siedliska do działań na rzecz
zdrowia zdrowia, rozwijając równolegle działania
na rzecz środowiska.
realizowane w
Europie i 1. „Zdrowe miasto”

Polsce 2. „Szkoła promująca zdrowie”

3. „Promocja zdrowia w miejscu pracy”
4. „Szpital promujący zdrowie”
 „Program Zdrowe Miasto” został wprowadzony przez Światową Organizację Zdrowia
(WHO) w 1988 roku w celu realizacji, na poziomie lokalnym, strategii „Zdrowie dla
wszystkich”, poprzez poprawę warunków zdrowotnych w miastach, ich stanu
środowiska naturalnego i zdrowia mieszkańców. Do Polski „Program Zdrowe Miasta”
trafił na początku lat 90.
 Program „Szkoła promująca zdrowie” realizowany jest w Polsce od 1991 r., zakłada
podejmowanie działań na rzecz zdrowia przez całe środowisko szkolne, celem jest
stworzenie właściwego środowiska fizycznego sprzyjającego zdrowiu,
bezpieczeństwu i dobremu samopoczuciu wszystkich uczniów i pracowników szkoły.
Podstawowym zadaniem programu jest propagowanie zdrowego stylu życia i
tworzenie nawyków prozdrowotnych
 Program „Szpital Promujący Zdrowie” powstał w 1988 roku w celu włączenia
koncepcji promocji zdrowia w organizacyjną strukturę i kulturę szpitala, aby ułatwić
współpracę i wymianę doświadczeń między uczestniczącymi w projekcie szpitalami
 rozwija, monitoruje i ocenia plan działań szpitala w zakresie promocji zdrowia,
dążąc aby promocja zdrowia stała się częścią kultury organizacji szpitala.
 prowadzi edukację zdrowotną pacjentów, ich rodzin i personelu
 „Promocja zdrowia w miejscu pracy” program ma na celu:

 Propagowanie zdrowego odżywiania się w pracy

 naświetlenie problemu szkodliwości palenia tytoniu, m.in.
poprzez proponowanie udziału w programach
motywujących do rozstania się z nałogiem czy
wprowadzenie całkowitego zakazu palenia na terenie
firmy
 Promowanie zdrowia psychicznego, poprzez np.
umożliwienie udziału w warsztatach uczących radzeniu
sobie ze stresem
 działania dążące do poprawy samopoczucia w miejscu
pracy, np. elastyczny czas pracy, praca w domu
 wspieranie aktywności fizycznej poprzez np. dostęp do
obiektów sportowych, oferowanie kursów sportowych
 dbałość o ogólny stan zdrowia poprzez np. zapewnienie
okresowych badań ciśnienia krwi czy poziomu cholesterolu
 dbałość o ogólny stan zdrowia poprzez np.
zapewnienie okresowych badań ciśnienia krwi czy
poziomu cholesterolu.
Światowa organizacja zdrowia (WHO)

 Organizacja międzynarodowa działająca w ramach ONZ zajmująca się

kwestią ochrony zdrowia
 Jest organem kierującym i koordynującym wszelkie zagadnienia
dotyczące ochrony zdrowia w systemie Narodów Zjednoczonych
 Głównymi zadaniami WHO są: promocja rozwoju zdrowia, w szczególności
pośród grup dotkniętych biedą i nieuprzywilejowanych, zapewnienie
światowego bezpieczeństwa zdrowotnego – przeciwdziałanie wszelkim
chorobom, w szczególności zakaźnym i epidemicznym oraz ustalanie norm
dotyczących składu lekarstw i jakości żywności
 Przyjęte deklaracje przez WHO

1. Ałma-Ata 1978
Deklaracja składa się z dziesięciu punktów i jest niewiążąca dla krajów członkowskich. Zgodnie z nią
realizacja idei
„zdrowie dla wszystkich” powinna być oparta na trzech filarach: profilaktyki zdrowotnej, eliminowania lub
ograniczenia czynników
chorobotwórczych oraz podstawowej opieki zdrowotnej. Podstawowa opieka zdrowotna zostaje określona
jako preferowana podstawa
krajowych systemów opieki zdrowotnej, zostaje zmieniony paradygmat opieki zdrowotnej z modelu
planowania medycznego na
model społeczny, w którym w tworzeniu systemu zapewniającego powszechny dostęp do opieki zdrowotnej
powinny mieć udział
miejscowe niepubliczne placówki oraz lokalne społeczności. Zgodnie z nią podstawowa opieka zdrowotna
powinna być oparta na
wiedzy i jej koszt powinien być akceptowalny zarówno dla lokalnej społeczności jak i administracji
państwowej.
2. Karta Ottawska
 uchwalona w 1986 roku
 wyróżnia pięć kierunków działań, których podjęcie uznaje się za konieczne dla stworzenia efektywnej strategii
promocji zdrowia. Są to:
- określenie zdrowotnej polityki społecznej w państwie (m.in. poprzez ustalenie i sukcesywną realizację programów
prozdrowotnej polityki społecznej, przy zapewnieniu realnych źródeł finansowania); tworzenie polityki Zdrowia
Publicznego
- tworzenie środowisk wspierających zdrowie (osiągane poprzez rozwijanie wiedzy i umiejętności działań na rzecz
zdrowia, angażowanie członków społeczeństwa poprzez sieć struktur społeczności lokalnych do aktywnego
uczestnictwa w sprawach dotyczących zdrowia)
- wzmacnianie działań społecznych
- rozwijanie umiejętności osobniczych (indywidualnych)
- reorientacja świadczeń zdrowotnych (odejście od modelów ekonomiki szpitalnej w kierunku holistycznego
ujmowania korzyści zdrowotnych, ekonomicznych i rozwojowych całego kraju)
3. Światowa Deklaracja Zdrowia
 przyjęta przez światową społeczność zajmującą się problematyką
zdrowotną na XXXI Światowym Zgromadzeniu Zdrowia w maju 1998
 Składa się z 5 postulatów dotyczących głównie poprawy i dalszego
rozwoju funkcjonowania systemów opieki zdrowotnej, tak aby
sprostać obecnym i przyszłym uwarunkowaniom zdrowotnym,
warunkom społeczno-ekonomicznym oraz potrzebom ludzi,
społeczności i krajów, których to dotyczy, poprzez odpowiednie
kierowanie działaniami publicznymi i prywatnymi oraz
inwestowanie w zdrowie.
4. Zdrowie dla wszystkich w roku 2000
 Przyjęta przez wszystkie kraje członkowskie WHO w 1977 r.
 Główne kierunki strategii „Zdrowie dla Wszystkich” (HFA 2000) były
następujące:
– propagowanie i upowszechnianie stylu życia i zachowań sprzyjających
zdrowiu
– zmniejszenie częstości występowania chorób i zaburzeń zdrowia, którym
można zapobiegać przez obniżanie poziomu czynników ryzyka i
ochroną środowiska
– zapewnienie podstawowej opieki zdrowotnej, która byłaby
odpowiednia do potrzeb, dostępna i akceptowana przez wszystkich
 Głównym osiągnięciem realizowanych działań było zbudowanie
podstawowej opieki zdrowotnej w krajach rozwijających się i
rozpoczęcie wdrażania programów z zakresu zdrowia publicznego
Kampanie społeczne w promocji zdrowia
 Kampanie społeczne są ważnym elementem marketingu społecznego,
obejmując celowe działania komunikacyjne ukierunkowane na
rozwiązanie lub ograniczenie problemów społecznych poprzez zmianę
postaw lub zachowań określonych grup docelowych. Według definicji
Fundacji Komunikacji Społecznej „kampania społeczna to zestaw
różnych działań zaplanowanych w konkretnym czasie, skierowanych do
określonej grupy docelowej, której celem jest doprowadzenie do wzrostu
wiedzy, zmiany myślenia, zachowania wobec określonego problemu
społecznego lub prowadzi do rozwiązywania problemu społecznego
blokującego osiąganie dobra wspólnego zdefiniowanego, jako dany cel
marketingowy. Kampanie społeczne dotykają wielu obszarów
społecznych, a jednym z nich jest zdrowie i zdrowy styl życia. Kampanie
w tym obszarze służą budowaniu świadomości, profilaktyce, promocji
zachowań prozdrowotnych, pomocy w walce z chorobą oraz poprawie
jakości życia chorych.
 „Planuję długie życie”

Działanie prowadzone na rzecz zwiększenia zgłaszalności społeczeństwa na badania profilaktyczne, ze szczególnym

uwzględnieniem:
zgłaszalności na badania w kierunku raka szyjki macicy kobiet w wieku 25-59, zgłaszalności na badania w kierunku raka
piersi kobiet w wieku 50-69,
zgłaszalności na badania w kierunku raka płuca oraz zgłaszalności na badania w kierunku raka jelita grubego w
zależności od stosowanego systemu
przeprowadzania badań, w tym:
 działania informacyjno-edukacyjne (m.in. realizacja akcji medialnych, edukacyjnych promujących programy
profilaktyczne, udział lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, pielęgniarek i położnych w akcjach informacyjnych,
produkcja i dystrybucja materiałów informacyjnych o programach profilaktycznych);
 realizacja kampanii medialnych w regionalnych stacjach telewizyjnych (emisja materiałów edukacyjno-reklamowych
przez cały rok na terenie całego kraju);
 prowadzenie kampanii informacyjnej lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej i promocja na poziomie lokalnym w
zakresie realizacji badań przesiewowych.
„Szczepimy się”

 Kampania informacyjna #SzczepimySię ma uświadamiać, informować i rozwiać

wszelkie wątpliwości na temat szczepionki. Jest szeroko komunikowana za
pomocą różnych środków masowego przekazu.
Do skorzystania ze szczepień Polacy zachęcani są w telewizji, radiu, Internecie oraz
na ulicach miast w całym kraju. Wszystko po to aby uświadamiać, że warto się
zaszczepić. Żeby Polacy mieli dostęp do rzetelnych i sprawdzonych informacji
uruchomiono portal gov.pl/SzczepimySie. Oprócz najważniejszych tematów dot.
szczepionek można znaleźć tam również wypowiedzi ekspertów.
 Materiały: spoty promocyjne, grafiki i elementy graficzne, plakaty i ulotki, animacje
informacyjne, wypowiedzi ekspertów, materiały dla szpitali
 Osoby promujące: Cezary Pazura, Mateusz i Stanisław Banasiukowie, Koło
Gospodyń Wiejskich, Ochotnicza Straż Pożarna
 Loteria Narodowego Programu Szczepień
 Kampania Cel kampanii Grupa docelowa
Czerniak to może Budowa świadomości na Każdy
być TO. Sprawdź TO. temat znamion, promocja
właściwego podejścia i
postawy
Dzień na U Zachęcenie Polek do Kobiety od 20 r.ż.
samobadania piersi,
corocznego badania USG

Rak’n’roll Gadaj. Badaj.

oraz mammografii
Zwrócenie uwagi mężczyzn Mężczyźni po 40 r.ż.
na konieczność
wykonywania
profilaktycznych badań w
kierunku raka prostaty i
przełamanie tabu związane
z mówieniem o tym
temacie.
Daj Włos. Zachęcenie osób, które Każdy, kto posiada
planują ścięcie długich długie, zdrowe
włosów, do oddania ich na włosy
cele dobroczynne
„Bez względu na
dystans, łączą nas
geny”
 Głównym celem kampanii
jest rejestracja nowych
potencjalnych Dawców,
ale także zwiększenie
świadomości Polaków na
temat idei dawstwa szpiku
kostnego.
 Kampania obejmuje
telewizję, działania
digitalowe oraz
outdoorowe
 Powstał spot reklamowy, w
którym wystąpili faktyczni
pacjenci i dawcy
 Program polityki zdrowotnej służący wykonaniu
programu kompleksowego wsparcia dla rodzin
„Za życiem” na lata 2022-2026.

 Cele programu obejmują przede wszystkim:

 odżywianie mlekiem kobiecym noworodków i niemowląt,
 wczesną rehabilitację dzieci.
 Przedmiotowy program jest skierowany do dzieci, u których
zdiagnozowano ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną
chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju
lub w czasie porodu.
 Dziękujemy za uwagę

Bibliografia:

 T.B.Kulik, M.Latalski Zdrowie publiczne, Lublin 2002

 „Programy promocji zdrowia i profilaktyki chorób – przykłady z Europy i USA”- Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej
Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu

 https://www.dkms.pl/dzialaj/historie-i-aktualnosci/nowa-kampania-spoleczna-bez-wzgledu-na-dystans-lacza-nas-geny

 https://www.gov.pl/web/szczepimysie/materialy-dla-mediow

 https://planujedlugiezycie.pl/

 https://www.raknroll.pl/rakntalk/

 Ministerstwo Zdrowia - Portal Gov.pl