ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMLERİ

VE ÇEVRE BOYUTU

6. HAFTA : ÇEVRE YÖNETİM

SİSTEMİNİN TARİHÇESİ ve
STANDARTLAR

Dersi Veren: Doç. Dr. Asude ATEŞ

ISO 14001‘İN TARİHÇESİ

¢ ISO 14000 Çevre Yönetim Sistemi Standardının

hazırlanması ilk olarak 1992 yılının haziran ayında
Rio'da yapılan dünya zirvesinde alınan kararlara ve
Rio Sözleşmesi'nde yer alan prensiplere
dayanmaktadır.

¢ Rio'da yapılan dünya zirvesinden yaklaşık 1 yıl sonra,

1993 yılında ISO tarafından, uluslararası çevre
yönetim standartlarını hazırlamak üzere, yaklaşık 50
farklı ülkenin temsilcilerinden oluşan bir teknik
komite kuruldu.
¢ Bu komitenin çalışmaları sonucunda, 1996 yılı
eylül ayında ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi
standardı yayınlanarak hayata geçirildi.
¢ Halen ISO 14000 standardının uygulaması
gönüllülük esasına dayanmakla birlikte, yakın
bir gelecekte gerek toplumun, gerek
uluslararası kuruluşların ve gerekse
devletlerin zorlaması ile standardın zorunlu
bir uygulamaya dönüşeceği tahmin
edilmektedir.
ÇEVRE YÖNETİMİNİN TARİHÇESİ
¢ 1972: BM İnsan Çevresi Konferansı, Stokholm 1972:
UNEP BM Çevre Programı Kuruldu
¢ 1984: WCED Çevre ve Kalkınma Dünya Komisyonu:
Ortak Geleceğimiz(1987)
¢ 1990: BCSD Sürdürülebilir Kalkınma İş Konseyi,
Değişen Yön(1992)
¢ 1991: ICC Sürdürülebilir Kalkınma ''Business Charter'',
16 Prensip
¢ 1984: Kimya Sektöründe Gönüllü Katılım Programı,
Kanada
¢ 1992: UNCED, Çevre ve Kalkınma Konferansı, Gündem
21 ve Rio Deklarasyonu
¢ 1991: BCSD'nin ISO ve IEC'e Çevre standartlarının
geliştirilmesini tartışmak için yakınlaşması ISO ile ilk
toplantı Ağustos 1991: SAGE
¢ 1994 ve sonrası:standartlar/programlar: BS7750,
EMAS,ISO
¢ Burada sürdürülebilirlik kavramı çevre
yönetimiyle hayata geçirilir. ISO 14000 serisi
standartları, ISO 9000 serisinden yola çıkılarak
hazırlanmıştır. Kalite yönetimi, proses sonu
muayene kavramından öte, tüm fonksiyonları
kapsar.

¢ Aynı yaklaşımla çevre yönetimi, sadece atığın

ortaya çıkmasından sonra kirliliğin önlenmesine
değil aynı zamanda, öncelikle kirlilik ortaya
çıkmadan önceki çevre koruma faaliyetlerine önem
verir.
¢Çevre yönetim sistemleri ve çevre denetimleri,
politika ve amaçların gerçekleştirilmesi için sistemli
bir yaklaşımın başlıca araçlarıdır.
¢ Bu araçların uygulanmasında çevre yönetim sistemi
ve denetleme konusunun açıklığa kavuşması
gereksinimi doğmuş olup, standardizasyon ve
belgelendirme konusunda uluslararası seviyede
çalışmalar ISO tarafından, Avrupa Birliği ve dünya
çapında uluslararası ticari anlaşmalarda istendiği
gibi, ortak bir zeminde buluşmak için ISO 14000
standartlarının geliştirilmesine başlanmıştır.
¢ ISO çevreyle ilgili stratejik danışma komitesini
(SAGE) 1991 yılında oluşturdu. Bu komite çevre
yönetim sistemi standardı konusunda çalıştı. 1993
yılında, ISO, TC 270 teknik komitesini kurdu.

¢ Bu komite ve alt komiteler ISO 14000 serisi

standartların hazırlanmasını gerçekleştirdi.
SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA

Gelecek nesillerin gereksinimlerini karşılama

yeteneğinin engellenmeden bugünün
gereksinimlerini karşılayabilen gelişme

* Çevre ve Gelişim Dünya Komisyonu,

1987
23
Sürdürülebilir Kalkınma (S.K.)

1- Doğal sermayeyi tüketmeyen

2- Gelecek kuşakların imkanlarını ellerinden almayan
3- Ekonomi ile Eko-Sistem arasındaki doğal dengeyi koruyan
4- Ekolojik açıdan sürdürülebilir nitelikte olan
bir ekonomik kalkınmadır.

Sürdürülebilir Kalkınmanın başarılı olabilmesi için

1-Toplumun bütün sektörlerinin katılımı teşvik edilmelidir.

2-Kirleten Öder Prensibi ile piyasaya gerekli sinyaller verilmelidir
3-Uluslar arası kuruluşlar borçlu ülkelere sermaye ve teknoloji akışını
kolaylaştıracak çevresel projeksiyon çabalarını desteklemelidir.

24
SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMADA SANAYİCİNİN GÖREV
VE SORUMLULUKLARI
1-Sürdürülebilir Kalkınma Prensipleri çerçevesinde işlerine devam
etmek
2- Arıtma tesisleri kurarak çevreye az zarar verici hale getirmek
3- Çevreye dost teknolojileri bulmak için araştırma yapan kişi ve
kuruluşları desteklemek
4- Tekrar kullanılabilir hammaddeleri seçmek
5- Kağıt, torba ve kağıt ambalaj sanayi teşvik edilmeli
6- Otomobil sanayiinde katalitik dönüştürücüler kullanılmalıdır
7- Yeni projelerde ÇED göz önünde bulundurulmalıdır
8- Eski teknolojiler kullanılmamalıdır.

25
 ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ VE TS EN ISO 14001
¢ ISO 14001, 14000 serisi standartlarından sadece birisidir.
¢ Uluslar arası Standardizasyon Organizasyonu tarafından
yayınlanmıştır.
¢ Üye ülkelerin oylaması ile kabul edilip yayınlanır.
¢ ISO çevreyle ilgili stratejik danışma komitesini (SAGE) 1991
yılında oluşturdu.
¢ 1993 yılında, ISO, TC 270 teknik komitesini kurdu.
¢ Bu komite ve alt komiteler ISO 14000 serisi standartların
hazırlanmasını gerçekleştirdi.
¢ ISO tarafından ilk standart 1996 yılında yayınlandı.
¢ TSE tarafından TS-EN-ISO 14001:1997 olarak 1997 yılında bire
bir çevrilerek yayınlandı
¢ ISO kuralı gereği standartlar her beş yılda bir gözden geçirilerek
gerektiğinde revize edilir.
¢ 1998 yılı gözden geçirmede olduğu gibi devamına karar
verilmiştir.
¢ 2004 yılında gözden geçirilerek revize edilmiş, ISO 14001:2004
olarak yayınlanmıştır.
 14000 SERİSİ STANDARDLAR
Çevre Yönetim Sistemi Çevre Performans
Çevre Yönetim Sistemi
Belgelendirme ile ilgili Değerlendirmesi
Tetkik Standartları 19011
Standardları14000 Standardları 14030

ISO 14001:2004
ISO 14031:1999
Çevre Yönetim
Çevre Performans
Sistemleri Özellikler ve
Değerlendirmesi Kılavuzu
Kullanım Kılavuzu

ISO 14004:2004
ISO 14032:1999
Çevre Yönetim Sistemleri
Çevre Performans
Genel Kılavuz Prensipler
Değerlendirmesi Örnekler
Sistemler ve Destekleyici
teknikler

27
 TS EN ISO 14001 STANDARDININ ANALİZİ

¢TS EN ISO 14001, politikadaki çevre mevzuatlarına

uyma ve sürekli iyileşme taahhütlerinden başka
mutlak bir çevre performansı şartı ortaya koymaz.
Mevzuatların yerini almaz, onları tamamlar.
¢ ISO 14001, kuruluşun en iyi teknolojiyi kullanması
gerektiğini belirtmez, amaç ve hedeflerin
belirlenmesinde teknolojik seçeneklerin dikkate
alınmasını belirtir.
¢ ISO 14001, işçi sağlığı ve güvenliği yönetimini
içermez, kuruluş isterse çevre yönetim sisteminin
içine alabilir. ISO 14001, ISO 9000 ile ortak yönetim
sistemi şartlarına sahiptir.
 STANDART MADDELERİNİN PLANLA-UYGULA-
KONTROL ET-ÖNLEM AL (GÖZDEN GEÇİRİLMESİ)
DÖNGÜSÜNE GÖRE DAĞILIMI
 STANDARDIN YAKLAŞIMI
¢ ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi standardının
asıl amacı önleyici olmasıdır.
¢ Sistem her ne kadar önleyicilik üzerine
kurulmuşsa da, gerekli kontrol
mekanizmalarını, düzeltici faaiyetleri ve geri
besleme (feedback) mekanizmalarını da
içermektedir.
Önleyici sistem yaklaşımı
¢ Hatalar ortaya çıkmadan önlenmeye
çalışıldığından çevre yönetim sisteminde
gelişme ve iyileşme sağlanmakta ve sonuçta
pazara girme süreci daha hızlı olmaktadır
ÖNLEYİCİ SİSTEM YAKLAŞIMI
•İlgili tarafların isteklerinin tespiti (pazar
araştırması)
•Tasarım ve geliştirme faaliyetleri
•Proses kontrol
•Pazarlama, satış ve ilgili tarafların
beklentilerinin karşılanması
İlgili Tarafların
İsteklerinin Tespiti
1 Tasarım ve
Geliştirme
Faaliyeti

Proses
Kontrol
4

3
Pazarlama, Satış
ve ilg.tarf. bekl.
Karşılanması
DÜZELTİCİ SİSTEM YAKLAŞIMI
¢ Uygunsuzlukları ortadan kaldırmak için
ilgili tarafların şikayetlerinin analizi veya
hatanın yakalanması beklendiğinden daha
yavaş tepki verir.
İlgili Tarafların
Şikayetleri Analizi
1 Düzeltici
Faaliyet

Proses Kontrol 4

3 Pazarlama, Satış
ve ilg. Tarf. Bekl.
giderilmesi
TS-EN-ISO 14000 SE R I S I ST A N D A R T L A R
• TS-EN-ISO 14001 Çevre Yönetimi -Çevre Yönetim
Sistemleri –Özellikler ve Kullanım Kılavuzu
• TS-ISO 14004 Çevre Yönetimi -Çevre Yönetim
Sistemleri –Prensipler, Sistemler ve Destekleyici
Teknikler İçin Genel Kılavuz
• TS-ISO 14010 Çevre Yönetimi -Çevre Denetim
Kılavuzu- Çevre İle İlgili Denetimin Genel
Prensipleri
• TS-ISO 14011 Çevre Yönetimi -Çevre Denetim
Kılavuzu- Denetim Kılavuzu Denetim Usulü-Kısım
1 – Çevre Yönetim Sistemlerinin Denetimi
• TS-ISO 14012 Çevre Yönetimi -Çevre
Denetçilerinin Haiz olması Gereken Özellikler
 TS-EN-ISO 14000 SERISI STANDARTLAR
• TS-ISO 14020 Çevre Etiketleri ve Beyanları
Genel l Prensipler
• TS-ISO 14021 Çevre Yönetim-Çevreyle İlgili
Etiketleme-Özbeyan Çevreyle İlgili İddialar-
Terimler ve Tarifler
• TS-ISO 14024 Çevre Etiketleri ve Beyanları - Tip
1: Çevre Etiketlemesi - Prensipler ve Yöntemler
• TS-ISO 14031 Çevre Yönetimi- Çevre
Performans Değerlendirilmesi- Kılavuz
• TS-ISO 14040 Çevre Yönetimi-Hayat Boyu
Değerlendirme Genel Prensipler ve
Uygulamalar
• TS-ISO/DIS 14050 Çevre Yönetimi- Terimler,
Tarifler