Đề: anh chị hãy phân tích và rút ra ý nghĩa phương pháp luận của mối quan hệ

biện chứng giữa vật chất và ý thức. Từ đó liên hệ cuộc sống, học tập của sinh
viên sư phạm hiện nay.
BÀI LÀM:
Vai trò quyết định của vật chất đối với ý thức:
Chủ nghĩa duy vật biện chứng khẳng định rằng, vật chất có trước ý thức có sau,
vật chất quyết định ý thức; còn ý thức là sự phản ánh vật chất vào trong bộ óc
con người.
Biểu hiện mối quan hệ này trong đời sống xã hội, đó là tồn tại xã hội quyết định
ý thức xã hội, tức là lĩnh vực vật chất quyết định lĩnh vực tinh thần.
Cụ thể hơn, trong đời sống xã hội thì nhân tố vật chất quyết định nhân tố ý thức.
Nhân tố vật chất bao gồm: Điều kiện vật chất, hoàn cảnh sống, điều kiện khách
quan, quy luật khách quan, khả năng khách quan,…
Nhân tố ý thức bao gồm: Tư tưởng, quan điểm, lý luận, đường lối, chính sách,
mục tiêu, phương hướng, giải pháp, biện pháp, cách thức hành động…
Vật chất quyết định ý thức thể hiện ở nội dung cơ bản sau:
Thứ nhất, vật chất quyết định nguồn gốc của ý thức: Không có vật chất sẽ không
có ý thức (“ có thực mới vực được đạo” , “ có bột mới gột nên hồ” , “phú quý
sinh lễ nghĩa”…)
Thứ hai, vật chất quyết định nội dung của ý thức: Nội dung của ý thức mang
tính khách quan, do thế giới khách quan quy định.
Thứ ba, vật chất quyết định bản chất của ý thức: Bản chất sáng tạo và bản chất
xã hội của ý thức cũng phải dựa trên những tiền đề vật chất nhất định.
Thứ tư, vật chất quyết định phương hướng tồn tại và kết cấu của ý thức: Tri thức
và các yếu tố của ý thức đều dựa trên sự phản ánh vật chất.
Sự tác động trở lại của ý thức đối với vật chất:
Sở dĩ ý thức có sự tác động trở lại đối với vật chất, bởi vì ý thức là ý thức của
con người, gắn liền với tính năng động, sáng tạo của nhân tố con người, nhân tố
chủ quan; mặt khác, ý thức là sự phản ánh sáng tạo đối với thế giới.
Nếu ý thức phản ánh phù hợp với vật chất thì nó sẽ thúc đẩy các quá trình vật
chất phát triển. Ngược lại, nếu ý thức phản ánh không phù hợp với vật chất thì
nó sẽ kìm hãm sự phát triển của các quá trình vật chất.
Tuy nhiên, tự bản thân ý thức không thể có sức mạnh đẻ tác động vào vật chất.
Muốn có sức mạnh để tác động vào vật chất thì ý thức phải được thâm nhập vào
con người và được tổ chức thực hiện trong thực tiễn. C.Mác viết:” Vũ khí của sự
phê phán cố nhiên không thể thay thế được sự phê phán của vũ khí, lực lượng
vật chất chỉ có thể đánh đổ bằng lực lượng vật chất; nhưng lý luận cũng sẽ trở
thành lực lượng vật chất, một khi nó thâm nhập vào quần chúng”.
Như vậy, chính ý thức quyết định thành công hay thất bại của con người trong
thực tiễn.
Ý nghĩa phương pháp luận:
Thứ nhất, vì vật chất quyết định ý thức nên trong nhận thức cần phải tôn trọng
các nguyên tắc tính khách quan; trong hoạt động thực tiễn cần phải xuất phát từ
thực tế khách quan, tôn trọng và hành động theo các quy luật khách quan.
Thứ hai, vì ý thức có sự tác động trở lại đối với vật chất nên cần phát huy tính
năng động chủ quan, nghĩa là phát huy tính tích cực, năng động, sáng tạo của ý
thức.
Thứ ba, cần phải chống lại bệnh chủ quan, duy ý chí là đã tuyệt đối hoá, thổi
phồng tính tích cực, sáng tạo của ý thức.
Thứ tư, cần phải chống lại bệnh bảo thủ, trì truệ là đã hạ thấp tính tích cực, sáng
tạo của ý thức.
Thứ năm, khi xem xét các hiện tượng xã hội cần phải tính đến cả điều kiện vật
chất lẫn nhân tố tinh thần, cả điều kiện khách quan lẫn nhân tố chủ quan.
Liên hệ của sinh viên hiện nay trong học tập, đời sống
-Vật chất tác động ý thức:
+ là sinh viên của trường ĐH Sư Phạm Thành Phố Hồ Chí Minh tôi được
tiếp cận với nhiều trang thiết bị hiện đại để phục vụ cho quá trình học tập
như máy chiếu để thuyết trình bài học để bài học trở nên sinh động, dễ
hiểu, rèn luyện khả năng tự học, tư duy phản biện, chủ động trong bài
học,… nếu như ở cấp phổ thông trang thiết bị của nhà trường còn hạn chế
thiếu máy chiếu, vi tính,… nên việc thuyết trình cho bài học còn hạn chế,
chưa có sự chủ động trong tìm kiếm kiến thức và khả năng thuyết trình
hạn chế.
+ Tại trường ĐH Sư Phạm Thành Phố Hồ Chí Minh có nhiều câu lạc bộ
nơi mà sinh viên có thể tham gia để học tập, rèn luyện. Chẳng hạn, câu lạc
bộ võ thuật An Long Đô nơi mà ngoài học võ thuật ra tôi còn học tập
được đức tính kỷ luật, khiêm tốn, sức khoẻ, sự hoà nhập,…
- Ý thức tác động lại vật chất:
+ trước khi đăng ký học phần, tôi luôn lắng nghe cách thức đăng ký từ
thầy cô để ý thức đúng việc đăng ký đúng mã học phần, các điều kiện từ
các học phần,… để tránh sai sót cũng như là lãng phí thời gian, tiền bạc.
+Nhờ hiểu biết được cách sử dụng tủ lạnh mà chúng ta có thể điều chỉnh
nhiệt độ xuống 0 độ c để tạo ra nước đá.