TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

______***______***______***______

BÀI TẬP LỚN

TRIẾT HỌC MÁC – LÊNIN

ĐỀ TÀI
“QUAN ĐIỂM CỦA CHỦ NGHĨA MÁC – LÊNIN VỀ MỐI QUAN
HỆ GIỮA VẬT CHẤT VÀ Ý THỨC.
SỰ VẬN DỤNG CỦA ĐẢNG TA HIỆN NAY”

HỌ VÀ TÊN: NGUYỄN THỊ NGỌC PHƯƠNG

MÃ SINH VIÊN: 11231129
HỌC PHẦN: TRIẾT HỌC MÁC – LÊNIN
LỚP HỌC PHẦN: LLNL1105(123)_57
LỚP CHUYÊN NGÀNH: BFI 65B
GIẢNG VIÊN: TS. NGUYỄN VĂN THUÂN

HÀ NỘI 2024
 MỤC LỤC

LỜI MỞ ĐẦU 2

NỘI DUNG CHÍNH 4

1. Khái niệm 4
1.1. Vật chất 4
1.2. Ý thức 4

2. Mối quan hệ biện chứng giữa vật chất và ý thức 5

2.1. Vật chất quyết định ý thức 5
2.2. Ý thức quyết định vật chất 7
2.3. Ý nghĩa phương pháp luận mối quan hệ biện chứng 9

3. Quá trình vận dụng trong xây dựng và phát triển kinh tế - xã
hội ở Việt Nam 10
3.1. Vận dụng vào thành tựu đạt được 10
3.2. Hạn chế và Giải pháp 11

KẾT LUẬN 13

TÀI LIỆU THAM KHẢO 14

1
 LỜI MỞ ĐẦU

Tầm quan trọng của đề tài:

Will Durant – nhà sử học, triết gia và tác giả người Hoa Kỳ từng chia sẻ: “Khoa
học cho chúng ta tri thức, nhưng chỉ có triết học mới cho chúng ta sự thông
thái”. Trải qua hàng nghìn năm lịch sử, con người đã đúc kết được những tri
thức văn hóa, phát triển thành khoa học với những phát minh, tiến bộ vượt bậc,
triết học ra đời đóng vai trò như nền tảng lí thuyết cho mọi khoa học khác trên
thế giới. Trong đó, sự ra đời của triết học Mác-Lênin được vínhư hình thức phát
triển cao nhất của chủ nghĩa duy vật – chủ nghĩa duy vật biện chứng. Chủ nghĩa
duy vật biện chứng đã khắc phục được những sai lầm và hạn chế của các quan
niệm sai lệch và giải quyết vấn đề cơ bản của triết học, làm tiền đề xác định thế
giới quan. Hơn hết, nghiên cứu về mối quan hệ giữa tư duy và tồn tại (hay vật
chất và ý thức) đóng vai trò quan trọng trong việc giải quyết những vấn đề thực
tiễn đời sống, mang tính định hướng cho mọi hoạt động thực tiễn của cá nhân
nói riêng và toàn bộ nhân loại nói chung nhằm xây dựng và phát triển xã hội,
đất nước. Với mục tiêu hàng đầu làphát triển đất nước theo khuynh hướng xã
hội chủ nghĩa, xây dựng một đất nước Việt Nam, Đảng và Nhà nước đã vận
dụng mối quan hệ biện chứng giữa vật chất và ý thức vào giải quyết những vấn
đề kinh tế và chính trị để xây dựng đường lối phát triển kinh tế xã hội giúp đất
nước phát triển bền vững, nâng cao chất lượng sống chongười dân. Khi hiểu
được tầm quan trọng của những lí luận triết học mang tính nền tảng, định hướng
tư duy và hành động, cùng với mong muốn cống hiến một phần sức lực vàocông
cuộc kiến thiết, cải thiện đất nước, em lựa chọn tìm tòi, nghiên cứu sâu vào
chuyên đề chủ nghĩa duy vật biện chứng nói chung và mối quan hệ giữa vật chất
và ý thức nói riêng. Đó là cơ sở để em chọn đề tài: “Quan điểm của chủ
nghĩa Mác – Lênin về mối quan hệ giữa vật chất và ý thức. Và sự vận dụng
của Đảng ta hiện nay”

Em thấy đề tài cũng giúp em cải thiện được bản thân em.
- Thứ nhất, vì vật chất quyết định ý thức nên nhận thức và hoạt động của
em phải xuất phát từ thực tế khách quan. Bản thân em phải nhận thức
được các điều kiện thực tiễn ảnh hưởng đến học tập, cuộc sống của mình
để tôn trọng và hành động theo quy luật khách quan. Ví dụ: Trong học
tập, em cần phải xác định được nội quy trường học, giờ học, thời khóa
biểu, những yếu tố thực tế để có ý thức chấp hành đúng quy định, tham

2
 gia các tiết học đầy đủ và hoàn thành các nhiệm vụ giảng viên đề ra.
Trong thời gian dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp, em nhận thức
được sự nguy hiểm của dịch bệnh để thực hiện các phương pháp phòng
tránh dịch, tuân thủ quytắc 5K, ở yên tại nhà để bảo vệ sức khỏe bản thân,
gia đình và cộng đồng.
- Thứ hai, ý thức cũng có sự tác động trở lại với vật chất nên cần phải phát
huy tính năng động, sáng tạo của ý thức. Em phải chủ động tìm kiếm
và trau dồi tri thức cho bản thân mình, bồi dưỡng những kỹ năng cần thiết
cho bản thân, không quá phụ thuộc vào người khác mà phải tự phát huy
tính sáng tạo, suy nghĩ mới lạ. Ví dụ: Trước mỗi giờ học, em phải chủ
động xem trước giáo trình của ngày hôm đó để đánh dấu những chỗ mình
vẫn chưa hiểu. Trong giờ học em thường xuyên tích cực phát biểu và thảo
luận để hiểu rõ hơn bài học. Sau giờ học em sẽ tìm thêm bài tập và tàiliệu
để luyện tập thêm, trau dồi thêm kiến thức. Ngoài ra để cải thiện kỹ năng
mềm em cũng tích cực tham gia các hoạt động ngoại khóa, các phong trào
của các tổ chức xã hội.Không chỉ bồi dưỡng kiến thức, em còn cố gắng
rèn luyện đạo đức, phẩm chất của mình qua việc đọc sách, tập yoga, tham
gia các buổi trao đổi, thảo luận, nghiên cứu khoa học.
- Thứ ba, em phải tiếp thu chọn lọc các ý kiến mới, không để bản thân
thụ động, bảo thủ, không chủ quan trước mọi tình huống. Ví dụ: Khi
tham gia thảo luận nhóm, em sẽ lắng nghe và tiếp thu những điều hay mà
các thành viên góp ý cho mình để hoàn thành công việc theo kế hoạch.
Hay khi đăng ký học phần, em không chủ quan vào năng lực của mình
mà đăng ký quá nhiều môn tránh cho bản thân không kham nổi. Trong
cuộc sống, trước khi đánh giá một người nào đó, em phải tiếp xúc với
người đó và lắng nghe những đánh giá của những người xung quanh về
người đó, không thể chủ quan “trông mặt mà bắt hình dong”, không thể
chỉ dựa vào cảm xúc cá nhân mà đánh giá người đó.

3
 NỘI DUNG CHÍNH
1. Khái niệm
1.1. Vật chất
- Vật chất là một phạm trù triết học rất phức tạp và đã có rất nhiều quan
niệm khác nhau về nó. Nhưng theo Lenin, ông đã định nghĩa rằng :"Vật
chất là một phạm trù triết học dùng để chỉ thực tại khách quan đem lại
cho con người trong cảm giác, được cảm giác của chúng ta chép lại,
chụp lại, phản ánh và tồn tại không lệ thuộc vào cảm giác"
- Là phạm trù chung nhất, vật chất cới tư cách là phạm trù triết học dùng để
chỉ vật chất nói chung, vô tận, vô hạn, không sinh ra không mất đi. Còn
các đối tượng, các dạng vật chất khoa học cụ thể nghiên cứu đều có gới
hạn, có sinh ra và mất đi
- Vật chất là phạm trù triết học dùng để chỉ thực tại khách quan mà con
người biết được qua cảm giác, được cảm giác chụp lại, chép lại, phản
ánh, tồn tại không phụ thuộc cảm giác. Nghĩa là vật chất là cái mà con
người có thể nhận biết được, chỉ có cái chưa biết nhưng rồi con người sẽ
biết thông qua nhận thức.
- Trước hết, Lênin trong định nghĩa vật chất đã dùng định nghĩa đặc biệt
khác với thông thường. Nghĩa là đem đối lập giữa vật chất với ý thức để
định nghĩa. Nghĩa là tất cả những gì bên ngoài độc lập với ý thức con
người đều là vật chất.
- Quan niệm về vật chất của các nhà triết học duy vật trước Mác đã đặt nền
móng cho khuynh hướng dùng chính giới tự nhiên để giải thích giới tự
nhiên song nó cũng bộc lộ nhiều hạn chế như: đồng nhất vật chất với vật
thể, không hiểu bản chất của ý thức cũng như mối quan hệ giữa ý thức
với vật chất, không có cơ sở xác định sự biểu hiện của vật chất trong đời
sống xã hội, nên khi giải quyết các vấn đề xã hội và các vấn đề khác
không có cơ sở theo quan điểm duy vật. Những hạn chế đó tất yếu dẫn
đến quan điểm duy vật không triệt để: khi giải quyết những vấn đề về giới
tự nhiên, các nhà duy vật đứng trên quan điểm duy vật, nhưng khi giải
quyết những vấn đề về xã hội họ đã "trượt" sang quan điểm duy tâm

1.2. Ý thức
- Là sự phản ánh thế giới khách quan lên bộ óc con người dựa trên cơ sở
hoạt động thực tiễn, là hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan. Đây là
phản ánh tích cực chủ động sáng tạo hình ảnh chủ quan
- Thứ nhất: Bản chất của ý thức là sự phản ánh thực Tại khách quan trên cơ
sở hoạt động thực tiễn. Ý thức không phải là huyền bí, mà bản chất của

4
 nó là sự phản ảnh tức là có cả cái phản ảnh (ý thức) và cái được phảnvánh
(vật chất). Ở đây cái được phản ánh sẽ quyết định cái phản ánh.
- Thứ hai: Hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan: Hình ảnh chủ quan
nghĩa là ý thức là hình ảnh chứ không phải là bản thân sự vật. Nghĩa là
bản thân sự vật được di chuyển vào óc người và được cải biến trong đó.
Vì thế nội dung phản ảnh mang tính khách quan. Mức độ cải biến đến đâu
là do chủ thể.
- Thứ ba: Đây là phản ánh tích cực chủ động, sáng tạo: Tích cực chủ động
là con người không thụ động chờ đợi hoàn cảnh khách quan mà chủ động
tác động vào khách quan để khách quan bộc lộ thuộc tính. Con người
nhận thức để cải tạo thế giới khách quan theo mục đích của mình. Ví dụ:
đổ dấm vào đá, đá sủi bọt. Tính sáng tạo là ý thức phản ánh sự vật và đi
sâu vào bản chất sự vật, dự kiến được xu hướng phát triển của sự vật để
con người chủ động đón trước. Mác nói: con người tái tạo tự nhiên theo
quy luật của cái đẹp. Ví dụ: nước ta đưa ra những mục tiêu đến năm 2020
nước ta trở thành 1 nước cơ bản là 1 nước công nghiệp
- Ý thức có kết cấu phức tạp bao gồm nhiều thành tố có quan hệ gắn bó
chặt chẽ với nhau. Đó là: Tri thức, tình cảm ý chí… Trong đó, tri thức là
quan trọng nhất. Mác nói: Tri thức là phương thức tồn tại của ý thức.

2. Mối quan hệ biện chứng giữa vật chất và ý thức

Theo chủ nghĩa duy vật biện chứng, vật chất và ý thức có mối quan hệ biện
chứng, trong đó vật chất quyết định ý thức, còn ý thức tác động tích cực trở lại
vật chất:
2.1. Vật chất quyết định ý thức
- Thứ nhất, vật chất quyết định nguồn gốc của ý thức.
Vật chất tồn tại khách quan, độc lập với ý thức nên vật chất là cái có
trước, là tính thứ nhất. Ý thức chỉ là hình thức phản ánh của vật chất vào
trong bộ óc con người nên ý thức là cái có sau, là tính thứ hai. Phải có sự
vận động của vật chất trong tự nhiên (bộ óc người và thế giới khách quan)
và vật chất trong xã hội (lao động và ngôn ngữ) thì mới có sự ra đời ý
thức.
Ví dụ, nếu một người nào đó sinh ra mà bộ não không hoạt động được,
hay không có bộ não thì không thể có ý thức được. Cũng như câu chuyện
cậu bé sống trong rừng cùng bầy sói không được tiếp xúc với xã hội loài
người thì hành động của cậu ta sau khi trở về xã hội cũng chỉ giống như
những con sói. Tức là hoàn toàn không có ý thức.

5
- Thứ hai, vật chất quyết định nội dung của ý thức.
Dưới bất kỳ hình thức nào, ý thức đều là phản ánh hiện thực khách quan.
Nội dung của ý thức là kết quả của sự phản ánh hiện thực khách quan
trong đầu óc con người. Sự phát triển của hoạt động thực tiễn là động lực
mạnh mẽ nhất quyết định tính phong phú và độ sâu sắc nội dung của ý
thức con người qua các thế hệ.
Ví dụ: Ở Việt Nam, nhận thức của các học sinh cấp 1, 2, 3 về công nghệ
thông tin là rất yếu kém, sở dĩ như vậy là do về máy móc cũng như đội
ngũ giáo viên giảng dạy còn thiếu. Nhưng nếu vấn đề về cơ sở vật chất
được đáp ứng thì trình độ công nghệ thông tin của các em cấp 1, 2, 3 sẽ
tốt hơn rất nhiều.

- Thứ ba, vật chất quyết định bản chất của ý thức.
Bản chất của ý thức là phản ánh tích cực, sáng tạo hiện thực khách quan,
tức là thế giới vật chất được dịch chuyển vào bộ óc con người và được cải
biên trong đó. Phản ánh và sáng tạo là hai thuộc tính không tách rời trong
bản chất của ý thức. Vậy nên vật chất là cơ sở để hình thành bản chất của
ý thức.

- Thứ tư, vật chất quyết định sự vận động, phát triển của ý thức.
Mọi sự tồn tại, phát triển của ý thức đều gắn liền với sự biến đổi của vật
chất. Vật chất thay đổi thì ý thức cũng phải thay đổi theo. Vật chất luôn
vận động và biến đổi nên con người cũng ngày càng phát triển cả về thể
chất lẫn tinh thần, thì dĩ nhiên ý thức cũng phát triển cả về nội dung và
hình thức phản ánh.
Ví dụ: Tục ngữ có câu “có thực mới vực được đạo”, nghĩa là có ăn uống
đầy đủ thì mới có sức để đi theo đạo, hoàn cảnh sẽ quyết định lối suy
nghĩ, đời sống vật chất phải được đáp ứng thì chúng ta mới hướng tới đời
sống tinh thần. Điều này đã chứng minh cho quan niệm vật chất có trước,
ý thức có sau, vật chất quyết định ý thức
Trong đời sống xã hội, vai trò quyết định của vật chất đối với ý thức được
biểu hiện ở vai trò của kinh tế đối với chính trị, đời sống vật chất đối với
đời sống tinh thần, tồn tại xã hội đối với ý thức xã hội. Trong xã hội, sự
phát triển của kinh tế xét đến cùng quy định sự phát triển của văn hóa; đời
sống vật chất thay đổi thì sớm muộn đời sống tinh thần cũng thay đổi
theo.

6
 Ví dụ: Trước khi thực hiện một trận đánh chúng ta làm quyết tâm thư;
thực hiện phê bình và phê bình; rút ra các nhược điểm để tiến bộ, khắc
phục những mặt tiêu. Thực hiện giáo dục nhận thức thông qua các phong
trào, thực tiễn tư tưởng cục bộ phương và đạo đức giả. Hay, giữa vật chất
và ý thức chỉ có những mặt đối lập tuyệt đối trong phạm vi nhận tluận.
Bên ngoài lĩnh vực đó, sự phân biệt là tương đối. Vì vậy một chính sách
đúng là cơ sở để kết hợp hai điều này.

2.2. Ý thức quyết định vật chất

- Thứ nhất, tính độc lập tương đối của ý thức thể hiện ở chỗ ý thức là
sự phản ánh thế giới vật chất vào trong đầu óc con người nhưng khi đã
ra đời thì ý thức có “đời sống” riêng, không lệ thuộc máy móc vào vật
chất mà tác động trở lại thế giới vật chất
Ví dụ: Nếu tâm trạng của người công nhân mà không tốt thì làm giảm
năng suất của một dây chuyền sản xuất trong nhà máy. Nếu không có
đường lối cách mạng đúng đắn của đảng ta thì dân tộc ta cũng không thể
giảng thắng lơị trong hai cuộc kháng chiếnchống Pháp và Mĩ cũng như
Lê - Nin đã nói “Không có lý luận cách mạng thì cũngkhông thể có
phong trào cách mạng”

- Thứ hai, sự tác động của ý thức đối với vật chất phải thông qua hoạt
động thực tiễn của con người.
Nhờ hoạt động thực tiễn, ý thức có thể làm biến đổi những điều kiện,
hoàn cảnh vật chất để phục vụ cho cuộc sống con người. Còn tự bản thân
ý thức thì không thể biến đổi được hiện thực. Con người dựa trên những
tri thức về thế giới khách quan, hiểu biết những quy luật khách quan, từ
đó đề ra mục tiêu, phương hướng, biện pháp và ý chí quyết tâm để thực
hiện thắng lợi mục tiêu đã xác định. Đặc biệt là ý thức tiến bộ, cách mạng
một khi thâm nhập vào quần chúng nhân dân - lực lượng vật chất xã hội,
thì có vai trò rất to lớn. “Vũ khí của sự phê phán cố nhiên không thể thay
thế được sự phê phán của vũ khí, lực lượng vật chất chỉ có thể bị đánh đổ
bằng lực lượng vật chất; nhưng lý luận cũng sẽ trở thành lực lượng vật
chất, một khi nó thâm nhập vào quần chúng”.
Ví dụ: Hiểu tính chất vật lý của thép là nóng chảy ở hơn 8000 độ C thì
con người tạo ra các nhà máy gang thép để sản xuất cách loại thép với đủ
các kích cỡ chủng loại, chứ không phải bằng phương pháp thủ công xa
xưa.

7
 - Thứ ba, vai trò của ý thức thể hiện ở chỗ chỉ đạo hoạt động, hành
động của con người, nó có thể quyết định làm cho hoạt động của con
người đúng hay sai, thành công hay thất bại.
Ý thức không trực tiếp tạo ra hay làm thay đổi thế giới mà nó trang bị cho
conngười tri thức về hiện tượng khách quan để con người xác định mục
tiêu, kế hoạch, hành động nên làm. Sự tác động của ý thức đối với vật
chất diễn ra theo hai hướng: Tích cực và tiêu cực. Tích cực: Khi phản ánh
đúng đắn hiện thực, ý thức sẽ là động lực thúc đẩy vật chất phát triển.
Tiêu cực: Khi phản ánh sai lạc hiện thực, ý thức có thể kìm hãm sự phát
triển của vật chất.
Ví dụ: Chủ trương đổi mới cơ chế quan liêu bao cấp, cản trở phát triển
con người – khủng hoảng kinh tế xã hội, động lực

- Thứ tư, xã hội càng phát triển thì vai trò của ý thức ngày càng to lớn,
nhất là trong thời đại ngày nay, khi mà tri thức khoa học đã trở thành
lực lượng sản xuất trực tiếp.
Tính năng động, sáng tạo của ý thức mặc dù rất to lớn nhưng không thể
vượt quá tính quy định của những tiền đề vật chất đã xác định, phải dựa
vào các điều kiện khách quan và năng lực chủ quan của các chủ thể hoạt
động.
Ví dụ: Có nhận thức đúng đắn về thực tế kinh tế đất nước, từ sau Đại hội
VI, Đảng ta chuyển nền kinh tế tự cung, quan liêu sang nền kinh tế thị
trường để phát triển đất nước như hôm nay. Điều này cho thấy ý thức đã
phản ánh được thực tiễn và đưa ra mục tiêu, phương hướng để tác động
lại vật chất, tạo sự phát triển cho vật chất.

à Tổng quan lại , Quan hệ vật chất và ý thức là quan hệ hai chiều tác động
biện chứng qua lại, trong đó vật chất quyết định ý thức còn ý thức tác động trở
lại thực tiễn thông qua hoạt động nhận thức của con người.
Bởi vì, ý thức có tính độc lập tương đối, tính năng động sáng tạo có thể
tác động trở lại vật chất thông qua hoạt động của con người, vì vậy cùng
với việc xuất phát từ hiện thực khách quan, cần phát huy tính năng động
chủ quan, tức là phát huy mặt tích cực của ý thức, hạn chế mặt tiêu cực
của ý thức.
Ví dụ: Trước khi thực hiện một trận đánh chung ta làm quyết tâm thư;
thực hiện tự phê bình và phê bình; rút ra các nhược điểm để tiến bộ, khắc

8
 phục những mặt tiêu cực. Thực hiện giáo dục nhận thức thông qua các
phong trào, thực tiễn tư tưởng cục bộ địa phương và đạo đức giả.

2.3. Ý nghĩa phương pháp luận mối quan hệ biện chứng

Từ mối quan hệ giữa vật chất và ý thức trong triết học Mác - Lênin, rút ra
nguyên tắc phương pháp luận là tôn trọng tính khách quan kết hợp với phát huy
tính năng động chủ quan. Trong nhận thức và hoạt động thực tiễn, mọi chủ
trương, đường lối, kế hoạch, mục tiêu đều phải xuất phát từ thực tế khách quan,
từ những điều kiện, tiền đề vật chất hiện có.

2.3.1. Phải luôn xuất phát từ hiện thực khách quan trong mọi hoạt động
- Trong quá trình nhận thức, học tập, nghiên cứu, con người phải bắt đầu từ
việc quan sát, xem xét, phân tích đối tượng vật chất. Qua việc tác động
vào chúng, ta sẽ bắt đối tượng vật chất phải bộc những thuộc tính, quy
luật của nó. Khi đó, ta sẽ thu nhận được tri thức. Bằng việc lặp đi lặp lại
nhiều lần chu trình trên, con người sẽ có kiến thức ngày càng phong phú
về thế giới.
- Để sản xuất vật chất, cải tạo thế giới khách đáp ứng nhu cầu của mình,
con người phải căn cứ vào hiện thực khách quan để đánh giá tình hình, từ
đó xác định phương hướng, biện pháp, lộ trình kế hoạch. Muốn thành
công, con người phải tuân theo những quy luật khách quan vốn có của sự
vật, hiện tượng. Phải luôn đặt mình, cơ quan, công ty trongnhững hoàn
cảnh, điều kiện thực tế, nhất là về vật chất, kinh tế.
- Cần luôn nỗ lực loại bỏ bệnh chủ quan, duy ý chí trong cuộc sống. Đó là
việc tránh xa thói quen chỉ căn cứ vào nhu cầu, ước muốn, niềm tin
củamình để hành động mà không nghiên cứu, đánh giá đầy đủ tình hình
các đối tượng vật chất.
2.3.2. Phát huy tính năng động, sáng tạo, sức mạnh to lớn của yếu tố con
người
- Trong nhận thức và hoạt động thực tiễn, con người phải luôn chủ động,
phát huy hết trí thông minh, khả năng suy nghĩ của mình. Phải luôn tìm
tòi, sáng tạo ra cái mới trên cơ sở tích lũy, kế thừa những cái cũ phù hợp.
Có như vậy, con người mới ngày càng tài năng, xã hội ngày phát triển.
- Con người phải không ngừng rèn luyện, tu dưỡng, nâng cao thể lực, trí
lực để nâng cao năng lực nhận thức và lao động của mình. Phải kiên trì,
nỗ lực vượt qua khó khăn, không bỏ cuộc giữa chừng.

9
 - Tuyệt đối không được thụ động, trông chờ, ỷ lại trong mọi tình huống.
Điều ngày cũng đồng nghĩa với việc tránh sa vào lười suy nghĩ, lười lao
động.
- Không được tuyệt đối hóa vai trò của các điều kiện vật chất trong nhận
thức và hoạt động thực tiễn. Vật chất có vai trò quyết định, chi phối
nhưng không có nghĩa là những thiếu hụt đối tượng vật chất sẽ khiến con
người thất bại trong việc tìm ra giải pháp khả thi

3. Quá trình vận dụng trong xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội ở
Việt Nam
Thế giới xung quanh ta có vô vàn sự vật và hiện tượng phong phú và đa dạng.
Nhưng dù phong phú và đa dạng đến đâu thì cũng quy về hai lĩnh vực: vật chất
và ý thức. Có rất nhiều quan điểm triết học xoay quanh vấn đế về mối quan hệ
giữa vật chất và ý thức, nhưng chỉ có quan điểm triết học Mác - Lênin là đúng
và đầy đủ đó là: vật chất là cái có trước, ý thức là cái có sau. Vật chất quyết
định sự ra đời của ý thức, đồng thời ý thức tác động trở lại vật chất. Trước năm
1986, đất nước ta đã gặp rất nhiều khó khăn bởi một nền kinh tế trì trệ, một hệ
thống quản lý yếu kém cũng là do một phần không nhận thức đúng và đầy đủ về
mối quan hệ giữa vận chất và ý thức. Vấn đề này đã được nhận thực đúng sau
đổi mới ở đại hội VI, và quả nhiên đã giành rất nhiều thắng lợi sau khi đã
chuyển nền kinh tế từ cơ chế quan liêu bao cấp sang cơ chế thị trường có sự
quản lý của nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa.

3.1. Vận dụng vào thành tựu đạt được

Những thành tựu của công cuộc đổi mới của nước ta trong thời gian qua đã và
đang tạo ra thế và lực mới, cả ở bên trong và bên ngoài để chúng ta bước vào
thời kìphát triển mới. nhiều tiền đề cần thiết cho công nghiệp hoá, hiện đại hóa
đó được tạora. Quan hệ của nước ta với các nước ta với các nước trên thế giới
mở rộng hơn baogiờ hết. Khả năng giữ vững độc lập tự chủ và hội nhập với
cộng đồng thế giới tăngthêm. Cách mạng khoa học và công nghệ phát triển
nhanh với trình độ ngay càng cao,thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế
và đời sống xã hội. Các nước đều có cơhội phát triển. Tuy nhiên do ưu thế về
vốn công nghệ thị trường thuộc về các nướcphát triển, khiến cho các nước chậm
phát triển và đang phát triển đứng trước nhữngthách thức to lớn. Nguy cơ tụt
hậu về kinh tế so với nhiều nước trong khu vực vẫn làthách thức to lớn và gay
gắt do điểm xuất phát của nước ta quá thấp, lại phải đi lên từmôi trường cạnh
tranh quyết liệt. Trước tình hình đó, cùng với xu thế phát triển của thời đại.

10
Đảng và nhà nước ta cầntiếp tục tiến hành và đẩy mạnh công cuộc đổi mới toàn
diện đất nước, trong đó đổi mới kinhtế đóng vai trò then chốt, giữ vị trí chủ đạo.
Đồng thời đổi mới về chính trị cũng mang tínhcấp bách bởi giữa đổi mới kinh tế
và đổi mới chính trị có mối liên hệ ràng buộc chặt chẽ vớinhau không thể tách
rời nhau. Chính vì vậy tìm hiểu mối quan hệ giữa vật chất và ý thức sẽ cho phép
chúng ta vận dụng nó vào mối quan hệ kinh tế và chính trị của đất nước, giúp
cho công cuộc xây dựng nền kinh tế nước ta ngày càng giàu mạnh.

Xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam là sự nghiệp rất khó và phức tạp, có thể
coi nó như một công cuộc kháng chiến trường kỳ của Đảng, Nhà nước và nhân
dân ta. Những diễn biến phức tạp của tình hình thế giới, những biến động nhiều
của đất nước ta trong quá trình đổi mới toàn diện xã hội càng đòi hỏi Đảng và
nhà nước ta phải kiên trì, kiên định, giữ vững lòng tin, quyết tâm khắc phục khó
khăn đồng thời phải tỉnh táo, thông minh nhạy bén để thích ứng kịp thời với tình
hình thực tế biến đổi từng ngày, từng giờ.

3.2. Hạn chế và Giải pháp

3.2.1. Những bất cập, những tiêu cực trong Đảng và trong Nhà nước cần
phải được nhận diện và loại bỏ triệt để
- Một là, sự suy thoái về tư tưởng chính trị. là việc phai nhạt lý tưởng
cách mạng, nhận thức lệch lạc sai trái, dẫn đến suy thoái về tư tưởng
chính trị
- Hai là, tham nhũng, suy thoái về đạo đức, lối sống. không quan tâm tới
mục đích tập thể, chỉ chạy theo danh lợi, lợi dụng chức quyền, dẫn tới
tham nhũng, làm thiệt hại, kìm hãm sự phát triển kinh tế-xã hội
- Ba là, sự kiêu ngạo cộng sản; vô tổ chức, vô kỷ luật. Do kiêu ngạo
cộng sản, họ thường tự cao, tự đại và khi mắc khuyết điểm, sai lầm thì
tìm mọi cách che giấu, lấp liếm, không dám thừa nhận, khiến cho đảng và
nhà nước dần bị tiêu vong.
3.2.2. Trên cơ sở đó, chỉ ra phương thức xây dựng Đảng và Nhà nước
trong sạch, vững mạnh, hoạt động hiệu quả
Trên cơ sở nhận diện rõ những biểu hiện tiêu cực trong đội ngũ đảng viên và
cán bộ chính quyền, V.I. Lê-nin đã chỉ ra những phương thức cơ bản để xây
dựng Đảng và Nhà nước trong sạch, vững mạnh, hoạt động hiệu quả. Đó là:
- Thực hiện công tác xây dựng Đảng và đổi mới, cải cách bộ máy nhà
nước, cần rà soát thực hiện sáp nhập, tinh gọn bộ máy, bảo đảm chất
lượng kiểu mẫu và phải hoạt động phù hợp với trình độ khoa học hiện
đại.

11
- Thực hành nghiêm các nguyên tắc xây dựng Đảng. Bảo đảm nguyên
tắc tập trung dân chủ là thuộc tính cơ bản của đảng cách mạng. Phải thực
hành kỷ luật đảng hết sức nghiêm minh, đồng thời mỗi cán bộ, đảng viên
phải ra sức phấn đấu trau dồi tri thức, rèn luyện tác phong, tăng cường
phẩm chất đạo đức cộng sản.
- Thực hành nghiêm tự phê bình và phê bình để tạo sự đoàn kết thống
nhất, củng cố và phát triển. Tự phê bình và phê bình phải là một nội dung
quan trọng, thường xuyên trong sinh hoạt đảng.
- Xây dựng cơ chế kiểm soát quyền lực chặt chẽ, hiệu quả. Phải xây
dựng hệ thống pháp luật khoa học, phù hợp nhằm bảo đảm hoạt động của
Đảng và của Nhà nước theo đúng quy định của Hiến pháp và pháp luật.
Hơn nữa, để kiểm soát tốt quyền lực, cần thực hành dân chủ rộng rãi, gắn
bó chặt chẽ với nhân dân và phát huy vai trò giám sát của nhân dân đối
với hoạt động của Đảng và Nhà nước.
- Đồng thời, Đảng, Nhà nước phải phòng ngừa và kiên quyết đấu tranh
chống các biểu hiện tiêu cực, suy thoái về tư tưởng chính trị và về đạo
đức

12
 KẾT LUẬN
Quán triệt phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí
Minh, vận dụng thành thạo phép duy vật duy vật biện chứng vào việc nghiên
cứu và quản lý kinh tế, phát huy mạnh mẽ hơn nữa quan hệ biện chứng giữa
kinh tế và chính trị trong công cuộc đổi mới nhằm tăng trưởng nền kinh tế quốc
dân, nhất định chúng ta sẽ trở thành những cán bộ quản lý kinh tế giỏi góp phần
xứng đáng vào công cuộc đổi mới kinh tế đất nước, tạo điều kiện cho nền kinh
tế Việt Nam cất cánh, để từ cao hơn nữa vị trí Việt Nam trên chiến trường quốc
tế, góp phần củng cố hơn nữa sự ổn định về chính trị của đất nước. Đó là đường
lối là trách nhiệm của những nhà quản lí kinh tế, chính trị của chúng ta, nâng
cao hơn nữa vị trí Việt Nam trên chiến trường quốc tế, góp phần củng cố hơn
nữa sự ổn định về chính trị của đất nước. Đó là đường lối là trách nhiệm của
những nhà quản lí kinh tế, chính trị.

Theo nghiên cứu về quan niệm duy vật biện chứng về mối quan hệ giữa vật chất
và ý thức, cũng như việc xây dựng lối sống tích cực của sinh viên hiện đại ở
Việt Nam. Trước thời đại hội nhập xã hội ngày càng phát triển, điều này xuất
phát từ thực tế khách quan của việc sinh viên phải biết cách vận dụng các quy
tắc khách quan vào thực tế. Tôn trọng các quy luật khách quan, tự nhiên và xã
hội, đặc biệt là từ điều kiện vật chất, là cần thiết cho hoạt động nhận thức và
thực hành, đặc biệt là từ điều kiện vật chất để đưa ra quyết định hiệu quả.

Ngày nay, sinh viên cần có hành vi đúng mực, nhanh nhạy, sáng tạo, nghiêm
túc, luôn học hỏi, rèn luyện bản thân, giản dị, khiêm tốn, thật thà dung cảm,
không ngại thử sức những điều mới, lạc quan và lý tưởng hoài bão. Đặc biệt,
loại bỏ những cá nhân lạc hậu, không tiến thủ, tham lam, vô ý thức, không có nề
nếp, lười biếng và chỉ quan tâm đến lợi ích cá nhân. Những cá nhân này cũng có
thể buông thả lợi dụng người khác làm việc trái pháp luật gây hại.

13
 TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. PGS.TS. Phạm Văn Đức (2021) Giáo trình Triết học Mác Lê-nin (dành
cho bậc đại học hệ không chuyên lý luận chính trị)

2. Ls. Nguyễn Minh Hải (2021) Phân tích mối quan hệ biện chứng giữa vật
chất và ý thức ý nghĩa phương pháp luận

3. Triết học (2015) Quan hệ giữa vật chất và ý thức và vận dụng vào việc
xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta hiện nay

4. Website tham khảo:

http://vjes.vnies.edu.vn/sites/default/files/baiso4_05_2021.pdf

https://tulieuvankien.dangcongsan.vn/van-kien-tu-lieu-ve-dang/gioi-thieu-
van-kien-dang/ve-moi-quan-he-giua-dang-va-nha-nuoc-trong-giai-doan-hien-
nay-gs-ts-nguyen-huu-khien-hoc-vien-ct-hcqg-ho-chi-871

http://tuoitrekontum.org.vn/hoat-dong/ly-luan-tre/mot-so-van-de-ly-luan-ve-
moi-quan-he-cua-dang-voi-nha-nuoc-trong-qua-trinh-dang-lanh-dao.html

https://www.academia.edu/38009644/M%E1%BB%91i_quan_h%E1%BB%
87_v%E1%BA%ADt_ch%E1%BA%A5t_v%C3%A0_%C3%BD_th%E1%BB
%A9c_cho_v%C3%AD_d%E1%BB%A5

https://www.tapchicongsan.org.vn/web/guest/chinh-tri-xay-dung-dang/-
/2018/824220/nhung-thanh-tuu-va-mot-so-han-che%2C-bat-cap-trong-phuong-
thuc-lanh-dao%2C-cam-quyen-cua-dang.aspx

14