UNANG SELEKSYON
PAGHULI SA MGA TINUTURING NA PASAWAY
Maikling kwento ni Greg Bituin Jr.
"Galing lang ako sa botika upang bumili ng facemask,
pero ubos na raw at walang stock. Kaya umuwi na ako.
Sa paglalakad ay bigla na lang akong hinuli at pinalo ng
yantok ng pulis. Pasaway daw ako at hindi sumusunod,
dahil wala raw akong suot na facemask." Ito ang kwento
ni Ka Kiko sa ilan pang nakakulong sa presintong iyon.
"Halos ganyan din ang nangyari sa akin. Wala rin akong
mabilhan. Tapos sabi nila, dapat social distancing.
Sinunod ko iyon. Pero silang mga alagad ng batas ang
hindi sumusunod, dahil mismong dito sa kulungan ay
walang social distancing. Para tayong sardinas dito." Ito
naman ang sabi ni Efren na nakilala ni Ka Kiko sa loob.
Tahimik lang na nakikinig si Ka Dodong sa kanilang
usapan. Subalit siya'y nagtanong. "Ikaw naman, anong
kwento mo?"
Ayaw sana niyang sumabat sa usapan, ngunit nais na
rin niyang ikwento ang nangyari sa kanya. Aniya, "May
facemask ako, subalit wala akong quarantine pass.
Taga-Malabon ako subalit nais kong bumili ng isda sa
Navotas. Hinuli ako't ikinulong. Di pa alam ng pamilya ko
ang nangyari sa akin."
Matitindi na ang mga usapan sa piitang iyon. Ikinulong
sila sa salang walang suot na facemask, walang
quarantine pass, at mga pasaway daw sila.
Sumabat naman si Ka Lito na isang manggagawa. Ang
kwento niya, bilang lider-manggagawa, hindi niya
kinakalimutan ang Pandaigdigang Araw ng Paggawa na
sumasapit tuwing unang araw ng Mayo. Tiniyak nilang
may social distancing at sila’y nagpahayag sa social
media ng mga panawagang tulad ng Free Mass Testing
Now! na nakasulat sa kanilang plakard. Ayon pa sa
kanya, walang masama roon dahil "Taon-taon naman ay
ipinagdiriwang namin ang Mayo Uno. Ganoon din
ngayon, na naka-facemask kami, nag-alkohol, at nag-
social distancing, ngunit hinuli pa rin."
Sumabat uli si Ka Kiko, "Ano bang maaasahan natin sa
ganitong gobyernong walang pakundangan sa
karapatang pantao. Iyon ngang sundalong si Winston
Ragos na sinita ng limang pulis ay pinaslang ng pulis, na
may sayad din yata, dahil walang facemask. Meron pang
batang pinalo ng yantok ng pulis dahil walang facemask.
May hinuli ring twalya, imbes facemask, ang isinuot.
Paano na ang due process at karapatang pantao?”
Narinig sila ng pulis na nagba-bantay sa kanila. "Mga
pasaway kasi kayo, kaya dapat kayong hulihin."
Sinagot tuloy ni Ka Kiko ang pulis na bantay. "Paano
kami naging pasaway? Naubusan nga ng facemask sa
botika, pasaway?"
"Mas pasaway kayong mga pulis. Sabi ninyo, dapat
social distancing, pero dito sa kulungan, naka-social
distancing ba kami? Ang hepe n’yo ngang si Debold
Sinas, nakapag-manyanita pa. Nagkasayahan nang
hindi naman nag-social distancing. Tapos, di nakasuhan.
Basta pulis, lusot sa kaso kahit lumabag." Dagdag
naman ni Efren.
Maya-maya, nakita rin ng mga kamag-anak ni Ka
Dodong ang kanyang kinaroroonan. Akala nila'y
tuluyang nawala ang kanilang ama. Ayon sa isang dating
bilanggong pulitikal, isa itong kaso ng desaparesido
dahil sapilitang siyang iwinala, at si Ka Dodong ay
resurfaced pagkat muling nakita.
Ilang araw naman ang lumipas, dumating na ang
abugadong sumaklolo kay Ka Lito. Laya na siya. Subalit
paano ang ibang walang abugado?
Ang sabi ni Atty. Juan sa mga nabilanggo, "Hindi kayo
mga pasaway, dahil ang palpak ay ang plano sa
kwarantinang ito. Dapat maging makatao. Kung wala
kayong facemask, bakit kayo ikukulong? Ang dali-dali,
magbigay lang sila ng facemask, wala na sanang
problema. Ang problema, imbes na mga doktor o kaya’y
mga espesyalista sa karamdaman ang manguna sa
pagbaka sa coronavirus na ito, bakit pulis at militar ang
nangunguna? Anong malay ng mga iyan sa problema sa
kalusugan? Ang dapat, serbisyong medikal, hindi militar.
Checkup at hindi checkpoint. Kung walang facemask,
dapat magbigay ng facemask. Tulong, hindi kulong.
Paano na lang kung maipasa ang Anti-Terror Bill? Baka
mas tumindi pa ang mga paglabag sa karapatang
pantao..."
Bukod sa mga bilanggo, medyo naliwanagan din ang
ilang pulis. Humingi ng pasensya. "Sumusunod lang
naman kami sa utos mula sa itaas. Sabi nga ni
Presidente, shoot them dead laban sa mga pasaway.
Mabait pa kami dahil hindi namin kayo pinatay.
Sumusunod lang po kami sa utos."
Napailing na lang ang mga bilanggo at ang abugado sa
palsong paliwanag ng pulis.
Bago umalis kasama ng abugado, isinigaw ni Ka
Lito, "Karapatang pantao, ipaglaban! Free mass
testing now!" na ikinagulat man ng mga naroon ay
hinayaan na lang silang makaalis.
* Unang nalathala sa pahayagang Taliba ng Maralita,
ang opisyal na publikasyon ng pambansang samahang
Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod
(KPML), isyu ng Hunyo 16-30, 2020, pahina 18-19.
Pagsulat sa Journal
Panuto: Sa inyong Journal Notebook, sagutin
ang mga sumusunod na katanungan. Kopyahin
muna ang tanong bago ang sagot.
1. Ano ang paksa ng kuwento?
2. Sino-sino ang tinuturing na mga pasaway?
3. Ano ang nais ipabatid ng mga tinuturing na
mga pasaway?
4. Kung ikaw ay isa sa mga tauhan sa kwento,
sasang-ayon ka ba sa kanilang katwiran?
Bakit?
IKALAWANG SELEKSYON
KARAPATANG SIBIL
Kinikilala ng bayan ang mga karapatang sibil ng
mga mamamayan. Ito ay sumasakop sa kalayaan nating
makamit ang kaginhawaan at makipag-ugnayan sa isa’t
isa. Kabilang sa karapatang sibil ay karapatan sa
pananalita at pamamahayag, kalayaan sa relihiyon,
paninirahan at paglalakbay, magkaroon ng ari-arian,
maiwasan ang pagka-alipin, at iba pa. May karapatan
ang bawat isa, maging anuman ang katayuan nito sa
lipunan, laban sa di-makatuwirang pagdakip at lihim na
pagpapabilanggo. Ang writ of habeas corpus ang
kautusang mula sa hukuman na nagsisiguro sa
karapatang ito. Dagdag pa rito ang kautusang Miranda
(Miranda Rule) na buod ng mga karapatan ng
nasasakdal. Itinadhana ang mga ito at ipinagtibay.
Kabalikat ng karapatang ito ay ang prinsipyo ng isang
nakasuhang mananatiling inosente hanggang hindi
napapatunayang nagkasala (innocent until proven guilty) 8. Ano ang ginamit ng sumulat ng seleksyon upang
at nang walang pasubali (beyond reasonable doubt). ipaabot ang mensahe nito?
Maipatutupad ito kung isasailalim sa isang mablis, a. Binanggit ang pinagmulan ng paksa.
hayagan, at patas na paglilitis. Ang pagdadaos ng b. Nakasaad ang mga suliranin ng paksa.
mabilis na paglilitis at pagkakaloob ng hustisya ay ayon c. Tinalakay ang sanhi at mga bunga ng paksa.
na rin sa kasabihang “justice delayed is justice denied.” d. Nagbigay ng mga halimbawa tungkol sa paksa.
Bilang ng mga Salita: 166 (Pilipinas: Ugat ng Lahing Pilipino 6,
Inocencio, et. Al (2006). Wizard Publishing Haws, Inc., Tarlac, Tarlac.)
9. Saan matatagpuan ang pangunahing ideya ng
seleksyon? Ito ay makikita sa
Isulat ang titik ng tamang sagot sa inyong Journal ______________________ ng seleksyon.
Notebook. a. gitna
Mga Tanong: b. simula
1. Alin sa sumusunod ang HINDI saklaw ng karapatang c. katapusan
sibil? HINDI saklaw ng karapatang sibil ang karapatan d. simula at katapusan
_________________
a. na maipahayag ang saloobin 10. Alin sa sumusunod ang isa pang magandang
b. na makapagbiyahe saan man nais pamagat para sa seleksyon?
c. na magpatayo ng titirhan saan man a. Pagkilala sa Ating Karapatan
d. sa malayang pagsamba at pananalig b. Mga Halimbawa ng Karapatan
c. Mga Dulot ng Sibil na Karapatan
2. Alin sa sumusunod ang sinasabi sa seleksyon? d. Sibil na Karapatan sa Malayang Bansa
a. Ang karapatan ay ayon sa katayuan natin sa lipunan.
b. Kilala ang ating bayan sa pagpaptupad ng Miranda
Rule.
c. Maraming mga karapatang sibil na kinikilala ang ating
bayan. Pagsulat sa Journal
d. Mahusay na naipatutupad ang karapatang sibil sa
ating bayan. Isulat sa iyong journal notebook ang sagot
sa mga tanong na ito.
3. Paano kaya ipinapakita ng ating bayan ang pagkilala
sa karapatang sibil? A. Ibahagi ang aral na nakuha sa unang
a. Hindi ito nilalabag sa ating bansa. seleksyong binasa.
b. Pinag-aaralan ang mga ito ng lahat ng mamamayan.
c. Inililimbag at ipinapaabot sa lahat ang tungkol dito. B. Ibahagi ang nakuhang kaalaman sa
d. May mga kautusang nagsisiguro sa pagkilala ng mga
ikalawang seleksyong binasa.
ito.

4. Ano ang panlaban natin sa di-makatuwirang pagdakip

at lihim na pagpapabilanggo? (Literal)
a. Ito ay napapaloob sa Miranda Rule.
b. Lilitisin at ikukulong ang nagkasala.
c. Makatarungan na paglilitis ang kasunod nito.
d. Tamang panangga rito ang writ of habeas corpus.

5. Ano ang nasasaad sa writ of habeaus corpus?

(Literal)
a. Laban ito para hindi masampahan ng kaso.
b. Ito ay panangga sa di-makatwirang pagkadakip.
c. Nakalahad dito ang karapatan laban sa paglilitis.
d. Ipinapahayag nito ang karapatan na madama ang
kaginhawahan

Kabalikat ng karapatang ito ay ang prinsipyo ng isang

nakasuhangmananatiling inosente hanggang hindi
napapatunayang nagkasala.

6. Ano ang kahulugan ng pangungusap sa loob ng

kahon?
a. Tunay na inosente ang nasasakdal na may prinsipyo.
b. Kabalikat ng taong nakasuhan ang kanyang prinsipyo.
c. May kabalikat ang taong nakasuhan lalo kung
inosente.
d. May proteksyon ang nasasakdal hangga't hindi
nasisiguro ang sala.

7. Ano ang layunin ng sumulat ng seleksyon?

a. Hatid nito ang isang balita.
b. Gusto nitong magbigay ng aral.
c. Nais nitong magbigay ng kaalaman.
d. Hangad nitong magbigay ng pananaw.