10

ARALING PANLIPUNAN

Ikaapat na Markahan - Modyul 2:

WEEK 3 & 4
Ang mga Karapatang Pantao at ang Pagkamamamayan

Sa pagtatapos mo sa modyul na ito, inaasahan na ikaw ay;

1
1. makakapagbigay ng mga halimbawa ng aktibong pakikilahok bilang isang mamamayan na nakabatay sa mga karapatang

pantao na iyong taglay;

2. mabigyan ng pagpapahalaga ang aktibong pakikilahok ng mga mamamayan upang matugunan ang iba’t-ibang isyu at

hamong panlipunan gamit ang taglay na karapatang pantao.

Subukin

Panuto: Basahin ng maigi ang mga katanungan at intindihin kung ano ang hinihingi nito. Piliin ang mga sagot sa pagpipilian at

isulat sa papel.
1. Ito ang dokumentong nagbigay daan sa pagpapalaya ng mga alipin sa Persia at pagbibigay karapatan sa kanila na pumili

ng pananampalataya sa panahon ng pananakop ng Imperyong

a. Magna Carta
b. Bill of Rights
c. Cyrus Cylinder
d. Declaration of the Rights of Man and of the Citizen
2. Ito ay binou matapos ang Unang Digmaang Pandaigdig na naglalayon na pangalagaan ang mga sundalong nasugatan at

maysakit laban sa anumang uri ng diskriminasyon

a. Bill of Rights
b. The First Geneva Convention
c. Universal Declaration of Human Rights
d. Declaration of the Rights of Man and of the Citizen
3. Ito ang dokumentong binalangkas ng Human Rights Commission ng United Nations na naglalaman ng talaan ng mga

pangunahing karapatang pantao

a. Bill of Rights
b. Universal Declaration of Human Rights
c. Artikulo III ng Konstitusyon ng Pilipinas, 1987

d. Declaration of the Rights of Man and of the Citizen

4. Ito ang pangunahing ahensiya ng pamahalaan na nangangalaga sa karapatang pantao ng mga Pilipino

a. Free Legal Assistance Group

b. Commission on Human Rights

c. Philippine Human Rights Information Center

d. Philippine Alliance of Human Rights Advocates

5. Ito ay isang non-governmental organization na may adbokasya na tulongan ang mga political prisoner at ang kanilang

pamilya sa pamamagitan ng suportang legal, pinansiyal at moral.

a. Task Force Detainees

b. Free Legal Assistance Group

c. Commission on Human Rights
d. Philippine Alliance of Human Rights Advocates
6. Ang mga sumusunod ay mga uri ng karapatan ayon sa aklat ni De Leon, et. al. (2014) maliban sa isa.
a. Naural Rights
b. Human Rights
c. Statutory Rights
d. Constitutional Rights
7. Ito ang karapatang pantao ng mga indibiduwal na may gulang na 17 at pababa.
2
a. Bill of Rights
b. Human Rights
c. Women’s Rights
d. Children’s Rights
8. Ito ang pinagsamang talaan ng mga karaptan ng mga tao na mabaabsa sa ating kasalukuyang saligang-batas.
a. Bill of Rights
b. Human Rights
c. Petition of Rights
d. Constitutional Rights
9. Ang mga sumusunod ay anatas ng kamalayan sa pag-unawa at pagsasakatuparan ng karapatang pantao ng mga

mamamayan ayon sa Facilitators Manual on Human Rights maliban sa isa.

a. Limitadong Pagkukusa
b. Kawalan ng Pagkilos at Interes
c. Militance, Pagsarili at Pagkukusa
d. Pagwawalang-bahala at Walang Pakialam
10. Ang karapatang makapag-asawa ay napapaloob sa aling uri ng constitutional rights.
a. Karapatang Sibil
b. Karapatang Politikal
c. Karapatan ng Akusado
d. Karapatang Sosyo-Ekonomik
11. Ang mga sumusunod ay mga mahahalagang payo na maari mong ibigay sa isang taong inaaresto batay sa kanyang

karapatng pantao maliban sa isa.

a. Humingi ng kopya at basahin ang warrant of arrest
b. Magpasama sa himpilan ng pulis ng kapamilya o kakilala
c. Sumama sa mga pulis sa himpilan nila nang may pagkukusa
d. Magbigay ng sinumpaang salaysay nang walang kasamang abogado

12. Ang pag-aasawa ay karapatan ng bawat isa. Ang mga sumusunod ay maarong gawin ng mga kasapi ng LGBTQ+ upang

mabigyang pagkilala ang mag-asawang LGBTQ+ sa lipunan maliban sa isa.

a. Gamitin ang kanilang karapatan sa pagboto upang ihalal ang mga mambabatas ng sumusporta sa kanilang nais
b. Magsama sa isang bubong kahit hindi kinikilala ng lipunan at hintayin na magbago ang pananaw ng mga tao
c. Magsagawa sila ng adbokasiya ukol sa karapatan ng mga LGBTQ+ upang malaman ng karamihan ang kanilang nais
d. Maging kapaki-pakinabang na mamamayan upang makilala at mapahalagahan ng karamihan ang kanilang kasarian
13. Ayon sa Karapatan ng mga Bata, ang pagtatrabaho ng mga bata nang may kaakibat na sahod ay isang uri ng pang-

aabusong pisikal at mental. Alin sa mga sumusunod ang pinaka-akmang paraan upang matigil na ang pang-aabuso na ito.
a. Hikayatin ang mga bata na mag-aral para hindi na sila kailangang magtrabaho
b. Isuplong ang mga magulang na gumagawa nito para sila ay maparusahan
c. Tulongan ng pamahalaan ang mga magulang na magkaroon ng maayos na pagkakitaan
d. wala sa pagpipilian
14. Ano ang pagkakapareho ng mga dokumentong; Universal Declaration of Human Rights (UDHR), Bill of Rights, at Children’s

Rights?
a. Ang UDHR ay talaan ng pangkalahatang karapatan ng tao sa boung mundo ayon sa United Nations
b. Ang Bill of Rights ay talaan ng karapatan ng mga mamamayan sa isang bansang kumukilala sa kanilang mga karapatan
c. Ang Children’s Rights tumutukoy sa karapatan ng mga kabataan.
d. Lahat ng mga dokumento ang naglalahad ng mga karapatang pantao.

3
15. Ayon sa Facilitators Manual on Human Rights Education ang militance, pagsasarili at pagkukusa ang pinakamataas na

antas ng kamalayan sap ag-unawa at pagsasakatuparan ng kanilang kamalayang pagkatao. Alin sa mga sumusunod ang

nagpapakita nito.
a. Wala kang pakialam sa mga batang namamalimos sa daan dahil ito ay nakasanayan na nila
b. Ang iyong nanay ay binubugbog ng iyong tatay at dahil sa takot ayaw mong magsumbong sa mga pulis
c. Nagpahayag ka nang suporta sa mga biktima ng pang-aabuso sa kapangyarihan ng mga pulis sa social media.
d. Aktibo kang nakisama sa isang pagpapahayag ng suporta sa mga biktima ng pagmamalabis ng mga taong nasa

kapangyarihan

Araln

Mga Karapatang Pantao

1
Sa aralin na ito tutuklasin ninyo ang mga pamamaraan upang maging aktibo kayo sa pakikilahok sa pagpapanatili ng kaayusan at

kaunlaran ng ating lipunan. Gagamitin ninyo ang mga karapatang pantao bilang gabay sa pagtuklas ng mga pamamraan na ito.

Balikan

Sa nakaraan natutunan ninyo ang kahukugan ng karapatang pantao, ang mga mahahalagang dokumento sa kasaysayan na

siyang nagbunsod sa pagkakalikha ng Universal Declaration of Human Rights at Bill of Rights. Gayundin ang mga karapatang

pantao natin bilang mga Pilipino na nakasaad sa ating saligang-batas.

Nasuri din ninyo ang bahaging ginagampanan ng mga karapatang pantao upang matugunan ang iba’t-ibang isyu at hamong

panlipunan.

Tuklasin

Gawain 1: Hularawan

Tignan ang mga larawan at kilalanin kung anong mga karapatang pantao ang ipinapakita nito.

Unang Larawan

Ikalawang Larawan

Pangatlong Larawan

Pang-apat na Larawan

Panlimang Larawan

4
 Suriin

Paksa: Ang Karapatang Pantao at Pagkamamamayan

Kaakibat ng pagkamamamayan ang mga taglay nitong karapatang pantao. Inilahad sa Saligang-batas ng 1987 ng Pilipinas ang

mahahalagang karapatang sibil, politikal, ekonomiko, sosyal, at kultural na nararapat na itaguyod ng pamahalaan para sa

mamamayan nito. Ang katipunan ng mga karapatang ito ay nagsisilbing pundasyon ng estado sa paggawa ng mga batas at polisiya

upang palakasin at mapangalagaan ang pagkamamamayan ng mga Pilipino.

Sa pagkilala ng pamahalaan ng mga karapatang pantao ng mamamayan, naging tungkulin nito na ipagkaloob ang paggalang

sa bawat indibiduwal, proteksiyon laban sa pang-aabuso ng mga karapatang ito, at pagsagawa ng mga positibong aksiyon upang

lubos na matamasa ng mamamayan ang ginhawang dulot ng mga karapatang pantaong ito.

Ang mamamayan ay
Antas 1 – Pagpapaubaya at Pagkakaila – walang pasubaling pagpapaubaya sa mga paglabag ng

karapatang pantao may iba’t ibang

Antas 2 – Kawalan ng pagkilos at interes – may limitadong kaalaman tungkol sa mga karapatang pantao antas ng kamalayan

ngunit may pagtanggi o kawalan ng interes na igiit ang mga karapatang ito dahil sa takot, panganib, o sa pag-unawa at

kakulangan sa pag-unawa ng mga kondisyong panlipunan, ekonomiko, at politikal ng bansa pagsasakatuparan

Antas 3 – Limitadong Pagkukusa – kakikitaan ng pagtaguyod ng karapatang pantao, paghanap ng mga ng kanilang mga
solusyong gamit ang karaniwang pamamaraan tulad ng paglalahad ng reklamo karapatang pantao.
Antas 4 – Militance, Pagsasarili, at Pagkukusa – may kamalayan, aktibo, at malayang pagtatanggol sa
Makikita ang mga
mga karapatang pantao sa pamamagitan ng matatag at sama-samang pagsisikap
antas na ito sa

sumusunod na

talahanayan batay

sa Facilitator’s

Manual on Human

Rights Education

(2003).Ang

pagkakaroon ng

kaalaman sa mga karapatang pantao ng mamamayan ay hindi dapat nagwawakas o tumitigil sa pagtukoy lamang ng mga

karapatang ito. Tungkulin din ng mamamayan na isa-alangalang at isakatuparan ang mga ito upang maging aktibo ang

mamamayan at matutong makiisa at makialam sa mga nangyayari sa kanilang lipunan. Ayon kay M.S. Diokno (1997), maliban sa

pagiging malaya, pinalalawak pa ng iba pang nakapaloob na karapatang pantao ang perspektiba ng tao na maging aktibong

mamamayan. Hindi lamang mahalaga ang pagkakaroon ng kaalaman sa mga karapatang pantao kundi ang aktuwal na paggiit at

pagsasakatuparan ng mga karapatang ito ang nararapat na mangibabaw. Ito ang tunay na pagpapakita ng pakikilahok ng tao

bilang mamamayan ng isang bansa.

Sa kasalukuyan, nahaharap ang mamamayang Pilipino sa samu’t saring suliranin at isyung panlipunan. Batay sa mga

paksang iyong tinalakay sa mga nakaraang modyul, ipinakita ang seryosong kalagayan ng mamamayan na tunay na nakaaapekto

sa pagkakaroon ng mas mabuti at matiwasay na pamumuhay. Bilang mga aktibong mamamayang mulat sa mga nangyayari sa

kanilang paligid, tungkulin nating tugunan ang mga ito para sa kapakanan ng lahat, at ang paggiit ng mga karapatang pantao ay

isang paraan nito

5
Gawain 2: Pagsusuri

Sagutin ang mga sumusunod na tanong.

1. Ano ang tungkulin ng pamahalaan sa pagkilala nito ng mga karapatang pantao ng mamamayan?

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________

2. Magbigay ng isang patunay na ginagampanan ng pamahalaan ang tungkulin nito sa pagkilala ng mga karapatang pantao ng

mamamayan.

_________________________________________________________________________________________________________________________________

__________________

3. Sa mga antas ng kamalayan sa pag-unawa at pagsasakatuparan ng karapatang pantaong mga mamamayan, alin ang

pinakamahalaga sa mga ito? Bakit?

_________________________________________________________________________________________________________________________________

__________________

4. Ano ang mga katangiang dapat taglayin ng isang aktibong mamamayang mulat sa mga taglay niyang karapatan?

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________

Pagyamanin

Gawain 3: Larawan Ko, Ikuwento Mo!

Balikan ang mga larawan sa Gawain 1: Hularawan. Magbigay ng maikling pagsasalarawan sa bawat isa.

Unang Larawan:

_________________________________________________________________________________________________________________________________

_____________________

Pangalawang Larawan:

_________________________________________________________________________________________________________________________________

_____________________

Pangatlong Larawan:

_________________________________________________________________________________________________________________________________

_____________________

Pang-apat na Larawan:

_________________________________________________________________________________________________________________________________

_____________________

Panlimang Larawan:

_________________________________________________________________________________________________________________________________

_____________________

Isaisip

6
Gawain 4: Kuwento Ko, Punan Mo!

Bilang mga mamamayan ng bansa mayroong tayong mga tungkulin na dapat gampanan at (1.)_______________ na dapat pangalagaan. Sa ating bansa,

lahat ng karapatang pantao ay nakalahad sa (2.)____________________ na nagsisilbing pundasyon ng estado sa pagsagawa ng mga batas at poliya upang

mapag-ibayo at pangalagaan ang pagiging Pilipino natin.

Ang kaalaman sa karapatang-pantao ay hindi sapat. Tungkulin ng mamamayan na (3)___________ at isakatuparan ang mga karapatang pantao na ito. Sa

ganung paraan, magiging (4)___________ mamamayan siya na may pakikialam at pakikiisa sa mga nangyayari sa lipunan.

Bilang mga aktibong mamamayang, tungkulin nating tugunan ang mga isyu at hamong panlipuan para sa (5.)__________ ng lahat.

Isagawa

Gawain 5: Sanhi at Solusyon

Pumili ng isa sa mga larawan mula sa Gawain 1: Hularawan. Sa diyagram sa ibaba, isulat sa ilalim ng sanhi ang mga dahilan kung

bakit nalalabag ang karapatang-pantao na pinili at sa ilalim naman ng solusyon ang mga bagay na maari niyong gawin upang

mapigilan o maiwasan ang mga paglabag sa karapatang pantao na inyong napili. Pagkatapos ng gawain, maaari ninyong ibahagi sa

klase ang inyong sagot.

Tayahin

1. Ang mga sumusunod ay mga uri ng karapatan na napapaloob sa saligang-batas ng 1987 maliban sa isa.

a. ekonomiko

b. kultural

c. politikal

d. tradisyonal
2. Ang mga sumusunod ay antas ng kamalayan sa pag-unawa at pagsasakatuparan ng karapatang pantao ng mga

mamamayan ayon sa Facilitators Manual on Human Rights maliban sa isa.

a. Limitadong Pagkukusa
b. Kawalan ng Pagkilos at Interes
c. Militance, Pagsarili at Pagkukusa
d. Pagwawalang-bahala at Walang Pakialam
3. Alin sa mga sumusunod na karapatang pantao dapat may kamalayan ang mga mag-aaral upang mapangalagaan ang

kanilang karaptan sa edukasyon?

a. Magkaroon ng ligtas at malusog na buhay, at legal at rehistradong pangalan
b. Magkaroon ng karapatan sa pag-alam ng impormasyong makabubuti sa kanilang kalusugan at pagkatao
c. Magkaroon ng proteksiyon laban sa lahat ng pang-aabusong pisikal, seksuwal, at mental. Gayundin ang child labor, drug

abuse, kidnapping, sale, at trafficking

d. Lahat na nabanggit ay dapat may kamalayan ang mga mag-aaral
4. Sa apat na antas ng kamalayan batay sa Facilitators Manual on Human Rights Education, alin sa kanila ang pinaka-

mahalaga na antas?
a. Limitadong Pagkukusa
b. Pagpapaubaya at Pagkakaila
c. Militance, Pagsasarili at Pagkukusa
d. Pagwawalang-bahala at Walang Pakialam

7
5. Bilang mag-aaral, alin sa mga sumusunod ang pinaka-angkop ng gawin mo upang pangalagaan ang karapatan ng mga

kapwa kabataan?
a. Igalang ang karapatan ng kapwa bata upang pamarisan ng iba
b. Magsagawa ng sampaksaan (symposium) sa loob ng paaralan tungkol sa karapatan ng mga bata
c. Maging mapagmatyag at isumbong sa mga guro o magulang ang mga paglabag sa karapatan ng mga bata
d. Lahat ng nabanggit ay mga angkop na gawain ng isang mag-aaral upang pangalagaan ang karaptan ng kapwa bata
6. Ang kawalan ng pakialam sa mga nangyayaring paglabag sa karapatang pantao bunsod ng kakaulangan sa kaalam dito

ay nabibilang saang antas ng kamalayan ayon sa Facilitators Manual on Human Rights Education?
a. Pagpapaubaya at Pagkakaila
b. Kawalan ng pagkilos at interes
c. Limitadong Pagkukusa
d. Militance, Pagsasarili at Pagkukusa
7. Alin sa mga sumusunod ang nagpapakita ng paggalang sa karapatan sa pribadong buhay ng isang tao sa loob ng social

media?
a. Pag-share ng mga larawan ng ibang tao na may pahintulot
b. Pakikialam sa password ng isang tao sa kanyang social media
c. Pag-share sa social media ng mga pribadong larawan ng isang tao
d. Pag-share ng mga kuwento tungkol sa isang tao kahit hindi ito kayang patunayan
8. Sa usapin ng child labor, alin sa mga sumusunod ang mabisang paraan upang ito ay mahinto nang tuluyan?
a. Pagwawalang-kibo dahil ito ay usaping pampamilya
b. Pagbibigay ng pera sa mga magulang ng mga batang nagtatrabaho
c. Pagkakaroon ng trabaho ng mga magulang na may sapat na sahod
d. Pagpapakulong sa mga magulang upang hindi na pamarisan ng iba
9. Ang mga taong mayroong ibang pananaw na politikal ay kung minsan nalalabag ang kanilang karapatan sa

pamamahayag at pagpupulong ng mapayapa. Alin sa mga non-governmental organization ang nagbibigay ng libreng abogado sa

mga bilanggong politikal?

a. Free Legal Assistance Group
b. Philiipine Alliance of Human Rights Advocate
c. Philippine Human Rights Information Center
d. KARAPATAN: Alliance for the Advancement of People’s Right
10. Alin sa mga sumusunod ang dapat ginagawa ng pamahalaan upang mapangalagaan ang karapatang pantao?
a. Paggawa ng batas na nangangalaga sa karapatang pantao
b. Pagbibigay proteksiyon sa mga nang-aabuso ng karapatang pantao
c. Wala sa mga nabanggit ay nangangalaga sa karapatang pantao
d. Lahat ng nabanggit ay nangangalaga sa karapatang pantao

Karagdagang Gawain

Gawain 6: Makibalita at Makialam

Pumili ng isang balita mula sa diyaryo o internet na may kinalaman sa paglabag sa karapatang pantao, ito man ay nagyari sa ating

bansa o sa labas ng bansa at sagutin ang mga katanungan sa ibaba.

1. Anong karapatang pantao ang nilabag?

2. Sino ang tao o grupo ng tao na naging biktima ng paglabag sa karapatang pantao?

3. Sino ang tao o grupo ng tao na lumabag sa karapatang pantao?

8
 4. Ano ang nangyari? Ano ang mahahalagang pangyayari na nagbunsod sa paglabag sa karapatang pantao?

5. Ano ang naging pahayag ng mga taong inaakusahang lumabag sa karaptang pantao?

6. Ano ang naging tugon ng mga biktima? Ano naman ang naging tugon ng pamahalaan o non-governmental organization? Sang-

ayon ka ba sa kanilang naging tugon?

7. Kung ikaw ay bibigyan ng pagkakataon na magpasya sa paglabag sa karapatang pantao, ano ang iyong maging pasya?

Pangatuwiran ang iyong pagpapasiya.

Susi sa Pagwawasto

Gawain 4: Kuwento Ko, Punan Mo!

1. karapatang-pantao

2. Bill of Rights

3. isaalang-alang
11. d 4. aktibong

12. b 5. kapakanan

13. c

14. d

15. d

Tayahin

1. d 6. a

2. d 7. a

3. d 8. c

4. c 9. a

5. d 10. a

Gawain 1: Hularawan

Unang Larawan. Karapatan sa isang patas at publikong paglilitis

Ikalawang Larawan. Karapatan ng pagpupulong sa mapayapang paraan

Ikatlong Larawan. Karapatan na magkaroon ng nasyonalidad

Ika-apat na Larawan. Karapatan ng tumulong at makibahagi sa pamahalaan

Panlimang Larawan. Karapatan ng mga bata laban sa pang-aabusong pisikal, seksuwal at mental