A atención xerontolóxica experimentou un cambio significativo nas últimas décadas,

enfocándose non só en aspectos físicos, senón tamén na promoción do benestar emocional, a

socialización e a estimulación cognitiva en persoas maiores. Dentro deste contexto, a música
emerxeu como unha ferramenta terapéutica integral que non só entretén, senón que tamén
pode contribuír de maneira significativa a mellorar a calidade de vida das persoas maiores.

Neste sentido, a música demostrou ter un impacto positivo ao evocar emocións,

espertar recordos e proporcionar unha vía de expresión emocional para aqueles que poden
enfrontar desafíos emocionais na súa etapa de vida, incidindo directamente en infinidade de
factores durante a vellez.

Seguindo a Pérez-Fuentes et al. (2018), o benestar emocional durante esta etapa vital
é esencial para lograr unha calidade de vida óptima, do mesmo xeito que as relacións sociais,
as cales se atopan intrínsecamente ligadas á satisfacción vital (Fernández-Ballesteros, 2019).

Martínez-Cañavate (2020) pola súa banda, aborda a música como unha forma de
expresión universal, unha vía de comunicación e expresión que transcende as barreiras
lingüísticas e cognitivas, permitindo ás persoas maiores expresar as súas emocións e
experiencias. Á súa vez, López-Pousa et al. (2017) resaltan a súa capacidade para activar
procesos cognitivos mesmo en persoas con deterioración cognitiva, mantendo a mente activa
e atrasando o declive asociado co envellecemento, algo esencial para preservar a saúde
mental na vellez.

Cando falamos de aproveitar os valiosos efectos da música, estamos a falar da

musicoterapia, que seguindo a definición da Federación Mundial de Musicoterapia (WFMT,
2011):

“La musicoterapia es el uso profesional de la música y sus elementos como una intervención
en entornos médicos, educacionales y cotidianos con individuos, grupos, familias o
comunidades que buscan optimizar su calidad de vida y mejorar su salud y bienestar físico,
social, comunicativo, emocional, intelectual y espiritual. La investigación, la práctica, la
educación y el entrenamiento clínico en musicoterapia están basados en estándares
profesionales acordes a contextos culturales, sociales y políticos”.
 Dita definición destaca a musicoterapia como unha disciplina integral que responde
de maneira sensible ás complexidades da experiencia humana, demostrando ser eficaz en
moitos ámbitos, concretamente na estimulación cognitiva das persoas maiores.

En palabras de Sabbatella (2006), a musicoterapia con anciáns materialízase a través

da improvisación, o canto de cancións coñecidas e diversas técnicas que, en conxunto,
fomentan a expresión da vida a través da música. Este enfoque non só promove a interacción
social, senón que tamén esperta e reforza os recordos vinculados á música.

Cabe destacar que existen diversos enfoques e tipos de musicoterapia, e diferentes

autores contribuíron á conceptualización e desenvolvemento destes enfoques. Algúns dos
tipos de musicoterapia máis recoñecidos inclúen:

● Modelo de Nordoff y Robbins: Musicoterapia creativa o humanista: Creado

por Paul Nordoff e Clive Robbins, orixinouse ao observar melloras na
atención de nenos con discapacidade durante un concerto. Céntrase na
creación musical e a improvisación, buscando mellorar capacidades e
fomentar a integración. Os participantes exprésanse libremente, reflectindo
emocións no presente, destacando a improvisación como ferramenta clave
neste modelo participativo e creativo, sendo especialmente beneficioso para
aqueles con dificultades emocionais ou de comunicación.
● Modelo analítico: creado en 1975 por Mary Priestley, fusiona a psicanálise coa
musicoterapia, centrándose na comunicación verbal e non verbal que xorde
durante a creación de música simbólica improvisada. Este enfoque busca
fomentar a reflexión individual e grupal sobre emocións, necesidades non
expresadas e comportamentos. A música utilízase como unha ferramenta para
potenciar a creatividade e o autoconocimiento no ámbito persoal e grupal.
● Modelo de Benenzon: creado por Rolando Benenzon, este modelo fusiona a
musicoterapia coas teorías humanista e psicanalista, diferenciándose pola súa
base nos efectos biolóxicos do son. Destaca dous principios fundamentais: o
de Identidade Sonora (ISO), que representa a vivencia sonora única de cada
individuo, estruturándose co tempo e sendo dinámico. Benenzon distingue
tipos de ISO, como o Universal, Gestáltico, Grupal e Complementario; e o do
Obxecto Intermediario, un instrumento de comunicación terapéutico sen xerar
 estados de alarma. Benenzon aplica este modelo en autismo, coma e
Alzheimer, utilizando instrumentos musicais como obxectos intermediarios
para abrir canles de comunicación. Estes instrumentos deben ser cotiáns,
relacionados co ISO cultural, facilmente manipulables e combinables para
favorecer interaccións.
● Modelo Conductista, tamén coñecido como Behavioural Music Therapy
(BMT), xurdiu en Estados Unidos a partir dun artigo de 1968 dos Dr. Clifford
Madsen e Dr. Vance Cotter. A profesora Jayne Standley da Universidade de
Florencia aplicou con éxito este método, especialmente para fortalecer a
aprendizaxe da succión en bebés. Este enfoque céntrase en utilizar a música
como terapia exclusivamente para pacientes con condutas sociais
distorsionadas. A súa aplicación abarca diversos campos como a educación, a
clínica, a atención socio-sanitaria e a xeriatría. A implementación considera o
diagnóstico dos pacientes, o seu historial clínico, a súa historia sonoro-musical
e o estado específico da conduta para tratar.
● Modelo de Imaxes Guiadas con Música (G.I.M), creado pola musicoterapeuta
e violinista Helen Bonny na década dos 70, combina elementos da corrente
conductista con técnicas psicoterapéuticas. Este enfoque busca inducir ao
paciente a un estado de relaxación profunda mediante un repertorio musical
específico adaptado ás súas necesidades terapéuticas. En catro fases, similares
a unha sonata, o paciente explora e resolve as súas emocións ou experiencias
problemáticas. A sesión inclúe a exposición inicial, o desenvolvemento dunha
narrativa guiada con música, a re-exposición que conduce a experiencias
internas e, finalmente, a coda, onde o paciente expresa as súas sensacións a
través de debuxos ou poemas. Este método aplícase en diversas áreas
terapéuticas, como o tratamento de pacientes neuróticos, adiccións e enfermos
terminais, e pode levar a cabo tanto de maneira individual como grupal.

Cabe mencionar que a musicoterapia vai ligada moi significativamente a outro

concepto, a reminiscencia, especialmente no contexto da estimulación cognitiva en persoas
maiores. Autores como Oliver Sacks (2015), afirman que “la música evoca emociones, y las
emociones pueden devolver memorias… [la música] devuelve el sentido de la vida cuando ya
nada más lo puede hacer.”
 Neste sentido, a musicoterapia intégrase eficazmente en propostas de estimulación
cognitiva na vellez. Este enfoque non só salienta o aspecto terapéutico da música, senón que
tamén subliña o seu potencial para desencadear recordos e promover a activación cognitiva.
(Ruíz, 2012).

Doutra banda, a reminiscencia, explorada por Fernández (2012), implica reflexionar

sobre a propia experiencia vital para compartir recordos. Esta ferramenta de estímulo
cognitivo utiliza a historia de vida de cada individuo como base, permitindo que a música se
converta nun vehículo poderoso para evocar recordos significativos.

A proposta de Fernández (2012) de explorar recordos específicos na reminiscencia

alíñase coa musicoterapia como unha ferramenta para activar e potenciar a memoria en
persoas maiores.

En conxunto, estes dous enfoques apoian a proposta de implementación dun proxecto

de musicoterapia para persoas maiores usuarias dun centro de día, enriquecendo a experiencia
dos anciáns e contribuíndo ao seu benestar integral cunha intervención integral que aborda
non só as necesidades físicas, senón tamén os aspectos emocionais e sociais. A música
preséntase como unha ferramenta valiosa para enriquecer a experiencia da vellez, fortalecer a
conexión emocional e social, e mellorar a calidade de vida dos adultos maiores.