)ACOUSTICS( ‫اکوستیک‬

Prepared by: Naeemullah Zaheer

Prepared to: 5th CLASS
‫‪Contents‬‬

‫‪1‬‬ ‫د مهندسي او ساختماني اکوستیک دندې او موخې‬

‫‪2‬‬ ‫د اکوستیک ډولونو معرفي‬

‫‪Contents‬‬

‫‪3‬‬ ‫فزیکي ‪ ،‬هندسي او فزیولوژیکي اکوستیک‬

‫د غږ فزيکي خواص (غږ او د غږ څپي) ‪4‬‬

 ‫د مهندسي او ساختماني اکوستیک دندې او موخې‬
‫‪ ‬د انسانانو لپاره د کار‪ ،‬ژوند او استراحت نورمال شرایطو برابرول او رامنځ ته کول د مهمو‬
‫ټولنیزو دندو څخه عبارت دي چې د هرې متمدنې ټولنې د علم او تخنیک په مقابل کې قرار‬
‫لري‪ .‬د نوموړو دندو پلي کول په ډیرو علمي مسایلو د روانشناسی او حفظ الصحوي‪ ،‬وظیفوي‬
‫تکنالوژي او علمي کارونو تنظیم‪ ،‬ساختماني او مهندسي برخو پورې اړوند دي‪.‬‬
‫‪ ‬په دې پراخو ستونزو کې مهندسي د نورو تخنیکي برخو ترڅنګ مهم ځای لري چې په دې‬
‫صورت کې د دوی مهمه دنده د خلکو د بېالبېلو ټولنیزو پروسو د ترسره کولو لپاره د مناسب‬
‫چاپېلایر جوړول دي‪ .‬نو د انسانانو چاپیلایر باید د داسي ځانګړتیا لرونکي وي چې د یوې‬
‫ځانګړي دندې ترسره کولو پر مهال د انسان د بدن ارګانیزمونو (غړو) د کار بشپړولو ته‬
‫ځواب ویونکي وي چې نوموړي چاپیلایر کوالی شي د اماکنو په شکل جوړ شي لکه‪ :‬مسکوني‬
‫کوټې‪ ،‬د تدریس کوټې‪ ،‬دفترونه‪ ،‬تولیدي څانګي‪ ،‬او یا هم سرخالصي فضاوې لکه جادې‪،‬‬
‫میدانونه‪ ،‬پارکونه‪ ،‬ورزشي ستدیومونه او نور چې په دې مواردو یا په نورو ټولو مواردو کې‬
‫د چاپیلایر څرنګوالي ځانګړتیا د لید شرایطو‪ ،‬حرارتي او اکوستیک شرایطو پواسطه اماکن‬
‫ټاکل کیږي‪.‬‬
 ‫موخې‪...‬ادامه‬ ‫د مهندسي او ساختماني اکوستیک دندې او‬
‫‪ ‬د چاپیلایر اکوستیکي رژیم د غږیز حس (اوریدل) یا د ګډوډ غږونو کچې له خوا ټاکل‬
‫کیږي چې په اماکنو او یا د هغې په بهر کې رامنځته کیږي‪.‬‬
‫‪ ‬د مناسب اکوستیکي رژیم ټاکلو مسایل په دې او یا په هغه چاپیلایر کې په یو بېل‬
‫ساختماني فزیک چې د ساختماني‪ -‬مهندسي اکوستیک په نوم یادیږي‪ ،‬مطالعه کیږي‪ .‬هغه‬
‫برخه چې په کې د اماکنو غږیز مسایل او یا په ودانیو کې د شور او زوږ اندازه ښکته‬
‫راوړل کیږي مطالعه کیږي د اکوستیک (غږ پوهنې) په نوم یادیږي‪.‬‬
‫‪ ‬د ساختماني فزیک هغه برخه چې د وینا (ویلو او اوریدلو) او موسیقی په اماکنو کې د‬
‫اوریدلو کچې شرایط ټاکي‪ ،‬د مهندسي‪ -‬ساختماني پالن جوړونې حل برابروي او‬
‫همدارنګه د لوړو غږونو د مخنیوي لپاره ساختماني مواد ټاکي تر څو د اوریدلو مناسب‬
‫شرایط چمتو کړي او ځانګړي وړاندیزونه وړاندې کوي د مهندسي اکوستیک څخه‬
‫عبارت دی‪.‬‬
 ‫د مهندسي او ساختماني اکوستیک دندې او موخې‬
‫‪...‬ادامه‬

‫‪ ‬غږ پوهنه یا اکوستیک د فزیک علم یوه برخه ده چې موضوع ېي په ګازونو‪ ،‬مایعاتو او‬
‫جامداتو کې د میخانیکي څپو مطالعه ده چې د هغې جملې څخه نوسانونه‪ ،‬غږ‪ ،‬د غږ الندې او‬
‫د غږ پورته غږونه دي‪ .‬د اکوستیک کاروونې د ورځني ژوند په ډیرو اړخونو کې لیدل کیږي‬
‫او د هغې تر ټول ساده بېلګه د غږ صنعت دی او همدارنګه د میخانیکي شور کنترول دی‪.‬‬
‫‪ ‬شور او زوږ د هغه ډول غږ څخه عبارت دی چې په ځانګړو حالتو کې د خنډ سبب ګرځي‪.‬‬
‫نوموړي غیرمنظم غږونه (آوازونه) د مخنیوي لپاره سپارښتنه کیږي تر څو د ودانیو د ډیزاین‬
‫په وخت کې داسي مناسب شرایط رامنځ ته شي چې په اماکنو کې د غږ د ننوتو مخه ونیول‬
‫شي‪.‬‬
‫‪ ‬د وقایوي طب ډاکټران لوړ غږونه (شور او زوږ) د روغتیا ساتلو لپاره ضررناک عامل ګڼي‪،‬‬
‫ځکه چې شور د انسان په بدن او ذهن باندې فلج کوونکی اغیز لري او د زړه او شریاني‬
‫ناروغیو المل ګرځي او د انسان عصبي سیستم خرابوي او همدارنګه د انسان د کار وړتیا د‬
‫‪ ۱۵-۱۰٪‬په اندازه ښکته راوړي‪.‬‬
 ‫د مهندسي او ساختماني اکوستیک دندې او موخې‬
‫‪...‬ادامه‬

‫‪ ‬په ښارونو کې د شور اصلي سرچینه ښاري ترانسپورت دی‪ ،‬د هغې شور او‬
‫زوږ اندازه چې په عمومي ترانسپورتي سرکونو کې پیښیږي د ټول ښار د ‪۸۰٪‬‬
‫شور او زوږ څخه زیات دی‪ .‬خارجي متخصصین د څیړنو په نتېجه کې دې‬
‫پایلي ته رسیدلي دي چې په المان کې ‪ ،٪۵۷‬په سویس کې ‪ ،٪۵۱‬په پولنډ کې‬
‫‪ ٪۷۲‬او د چیک په هیواد کې ‪ ٪۴۳‬خلک په خپلو ښارونو کې د غږونو‬
‫انعکاساتو له نه متوازن کیدو شکایت کوي‪.‬‬
‫‪ ‬د انسان دوستی او اقتصادیت له نظره د شور او زوږ سره مبارزه معقوله ده‪،‬‬
‫نوموړی معقولیت په دې حقیقت پورې محدود دی چې د ګټې اخیستو په پروسه‬
‫کې د شور او زوږ څخه د دفاع په اړه د الزمو تدابیرو پلي کولو په صورت کې‬
‫د کار قیمت ‪ ۴-۷.۲‬ځلو پورې اضافه دی نسبت هغو تدابیرو ته چې د ودانیو د‬
‫طرحریزی په پروسه کې باید په نظر کې ونیول شي‪.‬‬
 ‫د مهندسي او ساختماني اکوستیک دندې او موخې‬
‫‪...‬ادامه‬

‫‪ ‬د استوګنیزو ودانیو په ساحه کې د ښاري شور کچه (مقدار) د اداري قوانینو په‬
‫مراعات کولو‪ ،‬د شور تولید سرچینې له منځه وړلو‪ ،‬د ښار جوړونې مسایلو او‬
‫موضوعاتو په نظر کې نیولو سره‪ ،‬په ودانیو کې د سم تخنیکي او ساختماني‬
‫تدابیرو سره کوالی شو کم کړو‪ .‬په عملي ډول د شور او زوږ کچې راټیټولو‬
‫ستونزې په تفصیل سره د ساختماني اکوستیک برخې کې مطالعه کیږي‪.‬‬
‫‪ ‬اکوستیک د یوناني کلمې ‪ Akustikos‬څخه اخېستل شوي ده چې د اوریدلو‬
‫مانا لري‪ ،‬او د غږ په اړه علم دی؛ په ګازاتو‪ ،‬مایعاتو او په جامدو جسمونو کې‬
‫د غږونو څپي او اهتزازونه چې د انسان غوږ ېې د اوریدو توان لري او‬
‫اکوستیک په فزیک کې هغه بحث دی چې په ټیټو فریکونیسو کې څپي او‬
‫اهتزازت او د هغې متقابله اړیکه د موادو سره مطالعه کوي‪.‬‬
 ‫‪...‬ادامه‬‫د مهندسي او ساختماني اکوستیک دندې او موخې‬
‫‪ ‬مهندسي اکوستیک د هغې علم څخه عبارت دی چې په مهندسي چاپیلایر کې د غږ انتشار یا‬
‫خپریدل‪ ،‬د غږ ځانګړتیا اندازه او څرنګوالی تنظیم او د غږ د خپریدو جهت یا طرف د‬
‫مهندسي‪ -‬ساختماني تدابیرو په مرسته مطالعه کوي‪ .‬مهندسي اکوستیک د یو علم په ډول‪،‬‬
‫په یوه مهندسي چاپیلایر کې د فزیکي او هندسي پیښو په پام کې نیولو سره د غږ خپریدل‬
‫ارزوې نو مهندسي اکوستیک په فزیکي‪ ،‬هندسي او فزیولوژیکي اکوستیک باندې والړ دی‪.‬‬
‫‪ ‬فزيکي اکوستيک په مختلفو چاپیریالو کې د غږ خپریدل او د غږیزو څپو د ذراتو اهتزازي‬
‫حرکت خپریدل مطالعه کوي ځکه چې د غږ خپریدلو سیستم یو څپه ایز سیستم دی چې د‬
‫فزیک له نظره د څپي په ډول مطالعه کیږي‪.‬‬
‫‪ ‬هندسي اکوستيک په مختلفو چاپیریالو کې د غږ تشعشعي خپریدل مطالعه کوي‪.‬‬
‫‪ ‬فزيولوژيکي اکوستيک د انسانانو د اوریدو حالت او د غږ مالومول مطالعه کوي‪.‬‬
 ‫‪...‬ادامه‬‫د مهندسي او ساختماني اکوستیک دندې او موخې‬
‫مهندسي اکوستيک الندې موضوعات مطالعه کوي‪:‬‬
‫‪ ‬د کوټي په فضا‪ ،‬د ودانیو په داخل او په ساختماني موادو کې د غږ خپریدلو قانوني کول‬
‫‪ ‬د کوټو او بندو اماکنو اکوستیک‬
‫‪ ‬د خالصو تاسیساتو اکوستیک (پرته له احاطي) لکه د سپورت لوبغالي او نور‬
‫‪ ‬د ښارجوړونې په مسایلو کې د غیرمتوازن غږونو یا د شور او زوږ سره د مبارزي تدابیر‬
‫‪ ‬د غږ ننوتو مخنیوي لپاره د غږ (آواز) عایق تنظیم کول‬
‫‪ ‬د ودانیو په داخل کې د غیر متوازن غږونو د مخنیوي لپاره تدابیر‬
 ‫د غږ فزيکي خواص (غږ او د غږ څپي)‬
‫غږ د میخانیکي اهتزازتو څخه عبارت دی چې په مختلفو مادي چاپیریالو کې د‬
‫خارجي قواوو تر اغیز الندې منځ ته راځي‪ .‬مادي چاپیلایر د هغه چاپیلایر څخه‬
‫عبارت دی چې د ارتجاعیت او کثافت ځانګړتیا لرونکی وي‪ ،‬میخانیکي اهتزازت‬
‫په طولي او عرضي شکل (هغه څپي چې د انعکاس په جهت باندې منطبق وي او‬
‫هغه څپي چې د په انعکاس په جهت باندې متقاطع وي) سره خپریدالی شي‪.‬‬

‫عرضي څپي‬
‫دا هغه څپي دي چې د ذراتو اهتزاز جهت د هغې د خپریدو په جهت باندې‬
‫عمود وي یا هغه دي چې اهتزاز رامنځ ته کوي او د خپریدو په جهت باندې‬
‫عمود وي‪ .‬د بېلګي په ډول‪ ،‬هغه څپي چې په اوبو کې د تیږې د غورځولو‬
‫یا د پړي د اهتزازي حرکت څخه منځ ته راځي‪.‬‬
 ‫طولي څپي‬
‫هغه څپي دي چې د اهتزاز او د خپریدو جهت یو پر بل باندې منطبق وي‪ .‬یانې هغه قوه ده چې‬
‫اهتزاز رامنځ ته کوي د خپریدو جهت په امتداد واقع وي لکه هغه څپه چې په فنر کې تشکیلیږي‪.‬‬
‫طولي څپي په ګازاتو او مایعاتو کې خپریږي په داسي حال کې چې عرضي څپي په جامدو جسمونو‬
‫کې منځ ته راځي‪.‬‬
‫غږ خپل نوم د هغې مادي چاپیلایر له مخې ترالسه کوي چې په هغې کې خپریږي‪ ،‬د بېلګې په‬
‫توګه‪ ،‬د هوا غږ هغه غږ دی جې په هوا کې خپریږي‪ ،‬یا ساختماني غږ هغه غږ دی چې په سختو‬
‫شیانو کې خپریږي‪.‬‬
‫هغه فضا چې په کې د غږ څپې خپریږي د غږ ساحه بلل کیږي‪ .‬د چاپیریالي غږیزو څپو د خپریدو‬
‫په صورت کې چې په هغې کې څپې خپریږي د پاتې حرکت څخه پرته یوازې د ذراتو حرکت د‬
‫چاپیلایر یوې ذرې څخه د چاپیلایر بلې ذرې ته ترسره کیږي یانې د هوا مالیکولونه‪ ،‬اوبه او جامد‬
‫جسمونه د غږ انتقال له یوې ذرې څخه بلې ذرې ته ترسره کیږي‪.‬‬
 ‫هارمونيکي اهتزازت‬
‫د ساده میخانیکي اهتزازتو څخه عبارت دی چې د سینوسویید ‪ y  Sin‬قانون په‬
‫اساس حرکت کوي‪ .‬میخانیکي څپي په منظم او متوازن صورت په فضا کې خپریږي‬
‫یانې د میخانیکي څپو د څپې طول د وخت په یوه ټاکله موده کې‪ ،‬تکراریږي ( د‬
‫الندې شکل مطابق)‬
‫‪ ‬د اهتزازي حرکت زاویې څخه عبارت ده چې په رادیان سره اندازه کیږي‪.‬‬
 ‫‪ T‬يا پريود‬
‫د هغې وخت څخه عبارت دی چې یو بشپړ اهتزازي دوران په کې ترسره شي‪.‬‬
‫‪T t‬‬ ‫د هغه وخت څخه عبارت دی چې د هغې اهتزاز یو دور بشپړوي‪.‬‬
‫‪cycle‬‬

‫فاز يا د دوران مرحله‬

‫‪ ‬هغه زاویه ده چې نظر د نوسان موقعیت ته تغیر کوي او د ‪ T‬وخت څخه وروسته د فاز یا‬
‫د دوران مرحلې په نوم سره یادیږي یا په بل عبارت د اهتزاز فاز د هغه زاویې څخه عبارت‬
‫دی چې د اهتزازي نقطي حالت او موقعیت د حرکت په مسیر کې د اهتزازي حرکت د پیلیدو‬
‫څخه وروسته ټاکي‪.‬‬
 ‫د څپې اوږدوالی‬
‫د څپې اوږدوالی د هغه فاصلې څخه عبارت دی چې د څپې د دوو نقطو ترمنځ وي او د یو‬
‫فاز لرونکي وي‪ .‬د څپې اوږدوالی په متر سره اندازه کیږي په بل عبارت د څپې د دوو نقطو‬
‫ترمنځ فاصله چې یو بشپړ نوسان ښیې او د ‪ ‬په حرف سره ښودل کیږي‪ .‬که چیري نوساني‬
‫حرکت په ‪ f‬سره او پریود په ‪ T‬سره ولرو چې په ثابت سرعت ‪ v‬سره په چاپیلایر کې‬
‫خپریږي‪ ،‬د څپې اوږدوالی د پورته تعریف په اساس په الندې ډول لیکل کیږي‪:‬‬

‫‪  V .T ........,   V . 1 f ........,   V f‬‬

 ‫امپليتود (لمنه يا د نوسان ميدان)‬

‫د اهتزاز د تعادل او انحرافي حالتونو ترمنځ فاصله (تزاید اعظمي او تنزل اعظمي) د‬
‫امپلیتود په نوم یادیږي‪ ،‬یا په بل عبارت هغه فاصله چې د څپې د تعادل حالت‬
‫(نورمال) څخه د یو بشپړ نوسان په طرف تغیر کوي‪.‬‬
 ‫فريکوينسي‬
‫د هغو دورانونو شمیر مالومول چې د هغې اهتزازي نقطه د یوې ثانېي په موده کې بشپړوي د فریکوینسی په نوم‬
‫یادیږي‪ .‬د فریکوینسی واحد (‪ )Hz‬هرتز دی چې په یوه ثاینه کې د یوې څپې خپریدل یا یو نوسان او بشپړ نوسان‬
‫‪1Hz  1‬‬ ‫دی‪ ،‬د هرتز په نوم یادیږي‪:‬‬
‫‪sec‬‬
‫د هارمونیکي اهتزازونو پریود او فریکوینسي د الندې اړیکي لرونکي دي‪f  1 ، f  cylces .‬‬
‫‪T‬‬ ‫‪t‬‬

‫هغه غږ چې مونږ ېي اورو د مختلفو موادو د څپو انعکاس دی‪ .‬هغه میخانیکي څپې چې د ‪20-20000Hz‬‬
‫ترمنځ وي د خپریدو ساحي په نوم یادیږي یانې هغه ساحه چې د ‪ 20-20000Hz‬هرتزو ترمنځ وي د اکوستیک‬
‫ساحي په نوم یادیږي چې د نورمال انسان غوږ پواسطه اوریدل کیږي‪ ،‬او نوموړي فریکوینسی د ‪ ۱.۷‬سانتي مترو‬
‫څخه تر ‪ ۱۷‬مترو پورې د څپې اوږدوالي لرونکي دي‪.‬‬

‫هغه اهتزازي غږونه چې د ‪ ۲۰‬هرتزو څخه کمه فریکوینسي ولري د غږ څخه ښکته اهتزازونه دي او هغه‬
‫اهتزازي غږونه چې د ‪ ۲۰۰۰۰‬هرتزو څخه زیاته فریکوینسي ولري د غږ څخه پورته اهتزازونو په نوم یادیږي‪.‬‬
The frequency of a wave is directly proportional to the energy of
the wave. Waves with high frequencies have high energy. Waves
with low frequencies have low energy.
The amplitude of a wave is proportional to the amount of energy
it carries. A high-amplitude wave carries a significant quantity of
energy, whereas a low-amplitude wave conveys a small amount
of energy.
What is a wave energy in physics?
As a wave travels, it carries with it kinetic energy. This energy is determined by its
amplitude and its frequency.
Is high amplitude high frequency?
When studying waves, high amplitude and high frequency are not the same thing, even
though they often occur together. High amplitude means that the wave has a large
displacement from equilibrium while high frequency means that the wave can oscillate
through many cycles in a given time.
 The wave phase formula
 To calculate the wave phase in an arbitrary position, you need to
identify how far this position is from the beginning of your wave cycle.
In the simplest case, if your wave can be approximated by a sine or
cosine function, your wave equation can be simplified as:

 Here, A is the maximum amplitude of the wave, x is the value on the

horizontal axis, which repeats from 0 to 2π for sine/cosine functions,
and y is the wave height at x. The phase of any point x can be
determined using the equation below:
 The wave phase formula
Sometimes a wave can be represented by an expression such as

In these cases, the wave is out of phase by radians.

The phase difference in waves

 The phase difference of waves occurs when two waves move and their cycles do not coincide.

The phase difference is known as the cycle difference between two waves at the same point.

 Overlapping waves that have the same cycle are known as waves in phase, while waves with

phase differences that do not overlap are known as out-of-phase waves. Waves that are out

of phase can cancel each other out, while waves in phase can amplify each other.
 The phase difference formula
If two waves have the same frequency/period, we can calculate their phase difference. We will
need to calculate the difference in radians between the two crests that are next to each other,
as in the following figure.

Fig. 2 - The difference in phases between two waves i(t) and u(t) that vary regarding time (t) causes a space
difference in their propagation
 The phase difference formula
This difference is the phase difference:

Here is an example of how to calculate the wave phase and the wave phase difference.

Example:

A wave with a maximum amplitude A of 2 metres is represented by a sine function. Calculate the
wave phase when the wave has an amplitude of y = 1

Using the relationship and solving for x gives us the following equation:
 Example:

This gives us:

Converting the result to radians, we get:

Now let’s say another wave with the same frequency and amplitude is out of phase with the first
wave, with its phase at the same point x being equal to 15 degrees. What is the phase difference
between the two?
 Example:

https://www.studysmarter.co.uk/explanations/physics/waves-physics/phase-difference/
 ‫ریزونانس څپې‬

‫ که چیري یو قدرت په دوامداره توګه د څپي په سیستم باندې تاثیر وکړي (فشار‬
‫ هغه وخت چې‬.‫ د څپي سیستم مجبور دی چې جبري نوسانات رامنځ ته کړي‬،)‫واچوي‬
‫د نوي څپه ایز سیستم پریود د مخکني سیستم څخه په یوه ټاکلي اندازه زیات وي د‬
.‫ مختلف امپلیتود لري خو د پریود وخت ېې یو ډول دی‬.‫ریزونانس شرایط منځ ته راځي‬
Resonance is a phenomenon that occurs when an object or system is
subjected to an external force or vibration that matches its natural
frequency. When this happens, the object or system absorbs energy from the
external force and starts vibrating with a larger amplitude.
Resonance is a phenomenon that occurs when the matching
vibrations of another object increase the amplitude of an object's
oscillations.
 Swing. A playground Resonance is a phenomenon in which an external force and
swing is one of the a vibrating system force another system around it to
familiar examples of vibrate with greater amplitude at a specified frequency of
resonance. operation. The frequency at which the second body starts
 Guitar. A guitar oscillating or vibrating at higher amplitude is called the
produces sound resonant frequency of the body.
entirely by vibration.
 Pendulum.
 Singer Breaking A
Wine Glass
 Bridge.
 Music system playing
on the high heavy
beat.
 Singing in shower.
 Radio.
 ‫تکراري څپي‬
‫‪A periodic wave is the name given to any repeating pattern with constant wavelength and‬‬
‫‪frequency. We can describe a periodic wave by characteristics such as amplitude, frequency and‬‬
‫‪time period. Examples include sound waves (longitudinal) light waves (transverse) water waves‬‬
‫‪and AC generators.‬‬
‫‪ ‬د هغو څپو چې مختلف امپلیتود او دور ولري د ګرافونو راټولو په وخت کې تکراري څپي منځ ته راځي‪ .‬تکراري څپي (دوراني څپي) د‬
‫هارمونیکي څپو په ډول وویشو‪ -‬هغه څپي چې ‪ f‬فریکوینسي ولري‪ .‬د غږ څپي په دریو کتګوریو یا ځانګړنو ویشل شوي دي‪:‬‬
‫تون اساسی (یو هارمونیک) ‪– f‬‬
‫اوبرتون اول (دوه هارمونیک)‪2f-‬‬
‫اوبرتون دوم (درې هارمونیک)‪3f-‬‬
‫اوبرتون‪ :‬د یوې پردې فرعي غږ چې د هغې اصلي غږ څخه پورته وي غوږ ته رسیږي‪.‬‬
‫د موسیقي ټون د اصلي یا لومړي هارمونیکي ټون پواسطه له خوا ټاکل کیږي (یا د هغې هارمونیکي څپو پواسطه چې د یوې فریکونسی‬
‫لرونکي وي)‬
‫د موسیقی غږ‪ :‬د اساسي فریکونیسو او اوبرټونونو ترکیب دی‪.‬‬
 ‫ ديسونانس څپي‬،‫کانسونانس څپې‬
:‫ کانسونانس څپې‬
‫هر کله چې څو موسیقي غږونه وي یانې د هغو لومړیو فریکوینسیو د یو ځای کیدو څخه جوړ دي چې لومړی هارمونیک په‬
.‫هغه کې په کم شمیر شتون ولري‬
sound good together when played at the same time are called consonant.
A combination of two (or more) tones of different frequencies that
results in a musically pleasing sound.
‫ ديسونانس څپي‬
‫د موسیقی غږ دی چې د مختلفو فریکوینسو څخه جوړ دی چې په هغه کې اساسي تونونه زیات وي د دیسونانس په نوم‬
.‫یادیږي‬
dissonant can sound harsh or unpleasant when played at the same time.
A combination of two (or more) tones of different frequencies that
results in a musically displeasing sound.
 ‫شور او زوږ‬
‫‪ ‬هغه څپي چې په لوړو فریکوینسیو سره یو د بل څخه په کافي اندازه توپیر ولري شور بلل کیږي‪ .‬هغه‬
‫اهتزازونه چې تصادفي امپلیتود او فاز ولري هیڅکله به د غږیزو اهتزازتو په شکل تکرار نشي او تل‬
‫مبارزي ته اړتیا لري‪ ،‬یانې هغه باید له منځه یوړل شي‪ .‬دا ډول څپي یا اهتزازت د ترانسپورتي وسایط غږ‪،‬‬
‫هغه غږونه چې د تولیدي پروسو په جریان کې منځ ته راځي غږ او نور دي‪.‬‬
‫‪ ‬سینوسیوییدي او هارمونیکي اهتزازونه په طبعیت کې نه لیدل کیږي‪ ،‬مګر یوازې ورته هارمونیکي‬
‫اهتزازونه لکه د ټرانسفارمر غږ‪ ،‬برقي موتورونه‪ ،‬د هغې په ډول نور کوالی شو چې په طبیعت کې‬
‫مشاهده کړو‪ .‬هارمونیکي اهتزازت په پیریودیکي او غیرپریودیکي اهتزازونو ویشل شوي دي‪.‬‬
‫‪ ‬پيريوديک اهتزازونه‪ :‬هغه اهتزازونو ته ویل کیږي چې د وخت ټاکلي دورې څخه وروسته تکراریږي لکه‬
‫د پمپونو اواز‪ ،‬کمپرسور‪ ،‬میخانیکي څټک او نور‪.‬‬
‫‪ ‬غيرپريوديکي اهتزازونه‪ :‬هغه اهتزازونو ته ویل کیږي چې د یوې تاکلي دورې وخت څخه وروسته تکرار‬
‫نشي لکه د څټک ګوزارونه‪ ،‬د مرمې ډزې‪ ،‬چاودنې او نور‪.‬‬
‫غږ د خپريدو اساسي قوانين‬
‫غږیزې څپې د حرکت په وخت کې د دریو عمده ځانګړتیاوو لرونکي وي چې نوموړي‬
‫ځانګړتیاوې عبارت دې له انحراف یا دیفریکشن‪ ،‬انکسار یا ریفریکشن او تداخل یا‬
‫انترفرینس څخه‪.‬‬
‫د غږیزو څپو انحراف یا دیفریکشن ‪Diffraction‬‬

‫غږیزې څپې په یوه مادي محیط کې د خپریدو پر مهال په هغه صورت کې چې‬
‫د خنډ سره مخامخ کیږي نو نوموړي خنډونه څپې د خپل حرکت مسیر څخه‬
‫بدلوي‪ ،‬د خپل الرې یا مسیر څخه د خنډونو سره د مخامخ کیدو په صورت کې‬
‫د غږیزو څپو کږیدل د غږیزو څپو انحراف یا دیفریکشن په نوم یادیږي‪.‬‬
‫د غږیزو څپو انحراف یا دیفریکشن ‪Diffraction‬‬
 Reflection ‫د غږ انعکاس یا‬

.‫) د غږ انعکاس کیدو یوه ښه بېلګه ده‬echo( ‫ د غږ انعکاس‬.‫غږ کیدای شي چې منعکس شي‬
Sound reflection occurs when sound waves bounce back from
the surface of a solid or liquid. Many fascinating phenomena,
such as echo and reverberation, are caused by sound reflection.
Reflection of Sound is the phenomenon of striking of sound with
a barrier and bouncing back in the same medium. It is the most
common phenomenon observed by us in our daily life. Let’s take
an example, suppose we are sitting in an empty hall and talking
to a person we hear an echo sound which is created by the
reflection of the sound.
Echo
An echo is the reflection of sound heard by us. If the distance is lesser than 17 m
we hear an echo.
 ‫د غږیزو څپو انکسار یا ریفریکشن ‪Refraction‬‬

‫‪ ‬د غږیزو څپو د لګیدو په وخت کې (هغه وخت چې د یو محیط څخه بل‬
‫محیط ته تیریږي ) لکه د نورې څپو د انکسار قانون د غږیزو څپو د انکسار‬
‫لپاره هم صدق کوي‪.‬‬
‫‪ ‬د غږ انکسار غیر معمول دی‪ ،‬خو تاسو کوالی شي چې نوموړي پیښه د‬
‫اوړي په ارام ماښام وختونو کې تجربه کړئ‪ .‬ځیني وختونه ممکن لیري او یا‬
‫نور غږونه واورئ چې په عادي ډول د اوریدو وړ نه وي‪ .‬نوموړي پیښه د‬
‫غږیزو څپو د انکسار یا کږیدو په سبب کیدای شي چې یوې سیمي ته داخله‬
‫شي په کوم ځای چې د هوا کثافت مختلف وي‪.‬‬
 ‫د غږیزو څپو انکسار یا ریفریکشن ‪… Refraction‬‬

‫‪ ‬د غږیزو څپو وارده زاویه‪ :‬هغه زاویه ده چې د دوو محیطونو ترمنځ د تماس په‬
‫نقطه باندې فرضي عمود سره په لومړي محیط کې منځ ته راځي‪.‬‬
‫‪ ‬د غږیزو څپو د انکسار زاویه‪ :‬هغه زاویه ده چې د دوو محیطونو ترمنځ د تماس په‬
‫نقطه باندې د فرضي عمود سره په دویم محیط کې منځ ته راځي‪.‬‬

‫ترمنځ تناسب مساوي په ‪ n‬یا د انکسار په ضریب سره دی‪:‬‬ ‫‪sin ‬‬ ‫د ‪ sin‬او‬
‫‪sin ‬‬
‫‪n‬‬
‫‪sin ‬‬
‫په الندې حالت کې بشپړ داخلي انکسار صورت نیسي‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫‪  90 , sin  ‬‬
‫‪0‬‬

‫‪n‬‬
 ‫د غږیزو څپو تداخل یا انترفرینس‬
‫‪ ‬د دوو حالتونو دیفریکشن او ریفریشکن څخه عالوه د غږیزو څپو انترفرنس حالت هم شتون‬
‫لري‪ :‬د غږیزو څپو قوت او ضعیف والي حالت د انترفرینس یا د غږیزو څپو تداخل په نوم‬
‫یادیږي‪ ،‬نوموړي پیښه په دوو حالتونو کې صورت نیسي‪:‬‬
‫‪ ‬لومړی‪-‬هغه وخت چې د غږیزو څپو د فریکونسیو ترمنځ تناسب ‪ ۲:۳ ،۱:۳ ،۱:۲ ،۱:۱‬وي‪.‬‬
‫‪f1 1 2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪f 2 2 3‬‬
‫‪ ‬دویم‪ -‬هغه وخت چې د غږیزو څپو د اهتزازونو ترمنځ د فاز تفاوت ثابت وي‪،‬‬
‫‪ ‬د هغو غږیزو څپو سرچیني د تداخل څپو شرایط رامنځ ته کوي د غږ کګیرینټ سرچینو په‬
‫نوم یادیږي‪.‬‬

‫‪Interference is a fundamental concept in wave physics, including sound waves. It‬‬

‫‪refers to the superposition of two or more waves that results in a new wave pattern.‬‬
‫‪This can occur when two sound waves of similar frequencies interact, leading to‬‬
‫‪constructive or destructive interference.‬‬
 ‫ادامه‬...‫انترفرینس‬ ‫د غږیزو څپو تداخل یا‬
When two or more sound waves from different sources are present at the same
time, they interact with each other to produce a new wave. The new wave is the sum
of all the different waves. Wave interaction is called interference.
Constructive interference
occurs when the phase
difference between the
waves is an even multiple
of π )180°). ‫جفت‬

This type of interference occurs

when the difference is an odd
multiple of π.
‫طاق‬
 ‫د غږيزو څپو اساسي پارامترونه او کميتونه‬
‫‪ .۱‬غږیزه ساحه‪:‬‬
‫د هغې فضاېي ساحي څخه عبارت ده چې په هغه کې غږیزي څپې خپریږي‪.‬‬
‫‪ .۲‬آزاده غږیزه ساحه‪:‬‬
‫د هغې غږیزې ساحي څخه عبارت ده چې په هغه کې د غږ انعکاس یافته (منعکسه) څپي شتون نه لري‪.‬‬
‫غږیزه ساحه د دوو مشخصو پواسطه مالومیږي‪ :‬غږیز فشار ‪ ،P‬د محیط نوساني ذرات یا اهتزازي‬
‫سرعت ‪.v‬‬
‫د غږیز فشار واحد ‪ Pa‬پاسکال دی او یو پاسکال عبارت د هغه فشار څخه دی چې یو نیوټن قوه په یوه‬
‫‪M 1‬‬ ‫متر مربع ساحه باندې په مساوي ډول وویشل شي‪1N ،‬‬
‫‪1Pa  1Kgr.‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬
‫‪sec M‬‬ ‫‪M2‬‬

‫‪V‬‬
‫‪M‬‬ ‫په یو محیط کې د ذراتو د ګرځیدو سرعت واحد متر پر ثانیه دی‬
‫‪sec‬‬
 ‫غږیز فشار‬
‫په یوه غږیزه ساحه کې د اتموسفیر فشار او په یوه ځانګړي نقطه کې د فشار ترمنځ‬
‫تفاوت د غږیز فشار څخه عبارت دی‪ ،‬غږ فشار کیدای شي مثبت او منفي هم شي‪ .‬په‬
‫انقباضي ساحه کې غږیز فشار مثبت و په غیرانقباضي (انبساطي) مرحله یا ساحه کې‬
‫فشار منفي منل کیږي‪.‬‬
‫د چاپیریال د ذراتو دوراني سرعت ‪ V‬د چاپیریال د ذراتو د حرکت متوسط مربع یي‬
‫لحظوي سرعت کمیت څخه عبارت دی چې د غږیزو څپو د خپریدو په صورت کې په‬
‫هغه چاپیریال کې وي‪.‬‬
‫د چاپیریال د ذراتو دوراني سرعت یانې ‪ V‬باید د غږ له سرعت یانې ‪ C‬سره توپیر‬
‫ولري‪ ،‬د غږ سرعت ‪ C‬د هغې فاصلي څخه عبارت ده چې د غږ څپه ېې په یو وخت‬
‫یانې ‪ t‬کې وهي‪ .‬د غږ د خپریدو سرعت د چاپیریال د کثافت یا تراکم تابع دی‪ .‬په‬
‫ګازاتو کې د غږ سرعت په ‪ M‬سره د الندې فورمول له خوا ټاکل کیږي‪:‬‬
‫‪Sec‬‬
 ‫‪....‬ادامه‬‫غږیز فشار‬
‫‪Pac‬‬
‫‪C  .‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪Cp‬‬
‫په‬ ‫دی‬ ‫مساوي‬ ‫چې‬ ‫دی‬ ‫ضریب‬ ‫ادیابات‬ ‫د‬ ‫‪‬‬
‫‪C‬‬
‫‪ Pac‬د چاپیلایر ستاتیکي فشار د پاسکال په واحد سره (‪)Pa‬‬
‫‪v‬‬

‫د ګاز کثافت یا تراکم په کیلوګرام پر مترمکعب ( ‪ ) Kg‬دی‬

‫‪3‬‬
‫‪‬‬
‫‪M‬‬
‫‪ Cv‬د ثابت حجم په صورت کې د چاپیلایر ځانګړی حرارتي ظرفیت (مخصوصه حرارت)‬
‫‪ C p‬د ثابت فشار په صورت کې د چاپیلایر حرارتي ظرفیت (مخصوصه حرارت)‬
 ‫‪....‬ادامه‬‫غږیز فشار‬
‫په هوا کې د غږ سرعت د نورمال فشار په صورت کې د الندې فارمول پواسطه‬
‫په آسانی سره ټاکل کیږي‪ M  :‬‬
‫‪C  20.04 237  Tc ........ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ Sec ‬‬
‫په غږیزه ساحه کې د چاپیریال د ذراتو دوراني سرعت (اهتزازي یا نوساني) او په‬
‫هوا کې د غږ سرعت ترمنځ اړیکه د الندې فورمول پواسطه ښودل کیږي‪:‬‬
‫‪Pcp‬‬ ‫‪m‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪.......... .....  ‬‬
‫‪ .C‬‬ ‫‪ sec ‬‬
‫‪ Pcp‬د غږ مربع یي متوسط فشار دی د پاسکال په واحد سره ‪Pa‬‬
‫‪ Kg ‬‬
‫‪ M 3 ‬‬ ‫‪ ‬د چاپیلایر کثافت یا ترکمیت په‬

‫‪M ‬‬
‫‪ Sec ‬‬ ‫په هوا کې د غږ سرعت دی په‬ ‫‪C‬‬
 ‫‪....‬ادامه‬‫غږیز فشار‬
‫‪ .C‬د ضرب حاصل د اکوستیکي (غږیز) ځانکړي مقاومت څخه عبارت دی چې‬
‫د هغې ترمنځ د غږ خپریدل الس ته راځي‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Sec ‬‬
‫‪ .C B  420.105  Pa.‬‬ ‫د هوا لپاره‬
‫‪‬‬ ‫‪M ‬‬

‫د غږ متوسط مربع یي فشار کمیت د الندې فارمول پواسطه ټاکل کیږي‪:‬‬

‫‪ 0.0000204 2  Pa ‬‬

‫‪Pmax‬‬ ‫‪N‬‬
‫‪PCP ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪M‬‬
 ‫د غږ انرژی شدت ‪I‬‬
‫د غږ انرژی متوسط جریان څخه عبارت دی او د وخت په واحد کې د عمود‬
‫سطحي واحد څخه د غږیزو څپو د خپریدو په جهت تیریږي‪ .‬د هغې مقیاس‬
‫‪Watt ‬‬
‫واحد ‪  M ‬دی‪ ،‬په آزاده غږیزه ساحه کې د غږ شدت د الندې فورمول پواسطه‬ ‫‪2‬‬

‫‪I‬‬
‫‪PCP‬‬
‫‪2‬‬

‫‪.......... .......... .....‬‬

‫‪Watt ‬‬ ‫ټاکل کیږي‪:‬‬
‫‪ .c‬‬ ‫‪ M 2 ‬‬
‫‪P‬‬
‫‪V‬‬ ‫څرنګه چې‬
‫‪ .c‬‬
‫‪Watt ‬‬
‫‪I  P.V .......... .......... .....  2 ‬‬
‫‪M ‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ PCP‬د غږ متوسط مربع یی فشار کمیت دی د پاسکال په واحد سره ‪Pa‬‬
‫د چاپیلایر اکوستیکي (غږیز) ځانګړي مقاوت څخه عبارت دی چې غږیزې څپې په هغه کې انتشار مومي‪.‬‬ ‫‪.c‬‬
 ‫د غږ انرژی کثافت يا تراکميت ‪Density‬‬
‫د غږ انرژی تراکمیت یانې ‪ ‬یو سکالری کمیت دی او د غږ انرژی هغې شدت څخه‬
‫عبارت دی چې د ټاکلي غږیزې ساحي لرونکي وي یا په بل عبارت د غږ انرژی کثافت‬
‫په في واحد حجم کې د غږیزي انرژی شدت څخه عبارت دی‪ ،‬د هغې واحد ژول پر‬
‫مترمکعب دی چې د الندې فورمول په واسطه ترالسه کیږي‪:‬‬
‫‪I‬‬ ‫‪ Joul ‬‬
‫‪  .......... ..........  3 ‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪M ‬‬
‫‪2‬‬
‫‪I P‬‬
‫‪   CP‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪ .c‬‬

‫‪F‬‬
‫‪P‬‬
‫‪S‬‬
‫ طاقت‬،‫د غږیزو څپو قدرت (توان‬
F .dx
W  F .V
dt
F  P.S
W  P.S.V
I  P.V ; ‫چون‬

W  I .S .......... .......... ...Watt 

W Watt 
I .......... .........  2 
S M 
 ‫طاقت)‪ ...‬ادامه‬ ‫د غږیزو څپو قدرت (توان‪،‬‬

‫د غږ سرچینه د مختلفو الرو له امله د غږ نامنطم (غیرمساوي) خپریدل لري د غږیزي‬

‫انرژی د خپریدو جهت یا مسیر د مسیر ضریب ‪( ‬د مسیر د ټاکلو ضریب) پواسطه‬
‫موندل کیږي‪.‬‬
‫‪ ‬ضریب د الندې فورمول پواسطه ترالسه کیږي‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫‪P‬‬
‫‪‬‬
‫‪PCP‬‬
‫‪ - P‬هغه غږیز فشار دی چې د غږ سرچیني څخه په ټاکلي فاصله په مطلوب لوري‬
‫اندازه کیږي‪.‬‬
‫‪ PCP‬د غږ فشار متوسط مربع یي کمیت دی چې د غږ خپریدل نظر ټولو ممکنه الرو ته‬
‫په نظر کې نیولو سره د هغې ورته فاصلي الندې چې ‪ P‬اندازه کوي‪.‬‬
 ‫طاقت)‪ ...‬ادامه‬ ‫د غږیزو څپو قدرت (توان‪،‬‬

‫د تړل شوي غږ لپاره چې د څو فریکونسیو څخه تشکیل شوی وي د غږ فشار اندازه د بېلو‬
‫فریکونیسو تونونو غږیز فشار مجموعي او یا د څو فریکوینسیو غږیز فشار اندازې مجموعي‬
‫څخه په الس راځي‪.‬‬
‫‪PCP‬‬
‫‪L  20Log‬‬ ‫د غږیز فشار اندازه د الندې لوګاریتمي فشار پواسطه ترالسه کوالی شو‪:‬‬
‫‪P0,CP‬‬
‫په دې ځای کې‪ - PCP :‬د غږیز فشار مربع یي متوسط کمیت دی‬
‫‪ P0,CP‬د غږ فشار اوسط مربع مقدار چې د پیل څخه محاسبه کیږي‪.‬‬
‫‪ -∆L‬هغه کمیتونه چې باید د غږ فشار په لوی مقدار کې اضافه شي په (‪ )dB‬دیسی بل سره‬
‫د دې لپاره چې د غږ فشار وسطي یا مجموعي مقدار د غږ دوه یا څو چنده پیداکړو د الندې‬
‫نوموګرام څخه استفاده کیږي‪:‬‬
‫طاقت)‪ ...‬ادامه‬ ‫د غږیزو څپو قدرت (توان‪،‬‬
‫جدول‪ .‬د یو شمیر غږیزو سرچینو فشار اندازه‪:‬‬
‫تبصره‬ ‫د غږ فشار اندازه په (ديسی بل) سره‬ ‫غږيزه سرچينه‬

‫خبري اترې‪:‬‬
‫په ‪ ۰.۳‬متره فاصله‬ ‫‪۴۰‬‬ ‫په ډير ټيټ غږ سره‬
‫په ‪ ۱‬متر فاصله‬ ‫‪۶۰‬‬ ‫په عادي او متوسط غږ سره‬
‫په ‪ ۱‬متر فاصله‬ ‫‪۷۵‬‬ ‫په لوړ غږ سره‬
‫د ډیر لوړ غږ په صورت کې‪:‬‬
‫‪۹۰‬‬ ‫د ميخانيکي څانګو شور او زوږ‬
‫د موټرو ترمنځ په الرو کې‬ ‫‪۱۰۵-۱۰۲‬‬ ‫د اوبدلو څانګو شور او زوږ‬
‫د الوتکې انجینونه‪:‬‬
‫په ‪ ۳‬متره فاصله کې‬ ‫‪۱۲۰-۱۳۰‬‬ ‫راکټونه‬
‫په ‪ ۳‬متره فاصله کې‬ ‫‪ ۱۴۰‬او زیات‬ ‫د جنګي جيټ الوتکې (ريکتيف)‬
THANK YOU