Government Property

NOT FOR SALE

NOT
5
ARALING
PANLIPUNAN
Katutubong Pilipino na Lumaban upang Mapanatili ang ating Kasarinlan

Quarter 3 - Module 8
Edukasyon sa Pagpapakatao- Grade 5
Alternative Delivery Mode
Quarter 3 – Module 8: Katutubong Pilipino na Lumaban upang Mapanatili ang
ating Kasarinlan
First Edition, 2020

Paunawa hinggil sa karapatang-sipi. Isinasaad ng Seksiyon 176 ng Batas Pambansa Bilang

8293: Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-sipi sa ano mang akda ng Pamahalaan ng
Pilipinas. Gayon pa man, kailangan muna ang pahintulot ng pamahalaan o tanggapan kung saan
ginawa ang isang akda upang magamit sa pagkakakitaan ang nasabing akda. Kabilang sa mga
maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang patawan ng bayad na royalty bilang
kondisyon.
Ang mga akda / materyales (mga kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng
produkto o brand names, tatak o trademarks, palabas sa telebisyon, pelikula atbp.) na ginamit sa
aklat na ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagtibay sa isang kasunduan ng
Kagawaran ng Edukasyon at ang kumakatawan sa paghiling ng pahintulot sa nagmamay-ari ng
mga akdang hiniram at ginamit dito. Hindi inaangkin ng kinakatawan ng tagapaglathala
(publisher) at mga may-akda ang karapatang-aring iyon.
Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon -Sangay ng Ozamiz
Tagapamanihala ng mga Paaralan: Jean G. Veloso, CESO VI
Development Team of the Module

Author: Michael P. Bartolaba, Mae Onyx Aquit-Ybañez

Arje P. Baco and Janice P. Aquit
Reviewers: Letecia D. Tatoy, EPS, Araling Panlipunan
Fernando D. Sumondong, PSDS
Selina O. Macas, PSDS
Jeffrey B. Ares, School Head
Illustrator and Layout Artist: Emelyn H. Reyes and Ronald A. Catedral, Teacher-III

Management Team
Chairperson: Jean G. Veloso, CESO VI
Schools Division Superintendent
Co-Chairpersons: Audie S. Borres, CESE
Assistant Schools Division Superintendent
Members Anacleta A. Gacasan, CID Chief ES
May P. Edullantes, EPS-LRMS
Latecia D. Tatoy, EPS, Araling Panlipunan
Fernando D. Sumondong, PSDS
 Desi G. Aninao, PDO II
Mary Ann Grace J. Manili, Librarian II

Printed in the Philippines by

Department of Education – Division of Ozamiz City
Office Address: IBJT Compound, Carangan, Ozamiz City
Telefax: (088) 545-09-88
E-mail Address: deped1miz@gmail.com

5
 ARALING
PANLIPUNAN
Quarter 3 – Modyul 8

This instructional material was collaboratively developed and reviewed by

teachers, school heads, Public Schools District Supervisors, and Education Program
Supervisors of the Department of Education - Ozamiz City Division. We encourage
teachers and other education stakeholders to email their feedback, comments, and
recommendations to the Department of Education - Ozamiz City Division at
deped1miz@gmail.com.

We value your feedback and recommendations.

Department of Education ● Republic of the Philippines

Talaan ng Nilalaman
Nilalaman ng Modyul……………………………………………………………….……..i
Icons na Ginamit sa Modyul……………………………...………………………………..ii
Aralin 1:
 Alamin……………………………………………………………………..

Subukin……………………………………………….……………………

Tuklasin…………………………………………….……………………...

Suriin……………………………………………………………………....

Pagyamanin……………………………………………...…………….…..

Isaisip…………………………………………….…….…………….……

Isagawa……………………………………………………..…………..…

Tayahin…………………………………………………………..………..

Karagdagang Gawain……………………………………………………..

Aralin 2:

Alamin……………………………………………………………………..

Subukin……………………………………………….……………………

Tuklasin…………………………………………….……………………...

Suriin……………………………………………………………………....

Pagyamanin……………………………………………...…………….…..

Isaisip…………………………………………….…….…………….……

Isagawa……………………………………………………..…………..…

Tayahin…………………………………………………………..………..

Buod……………………………………………………………………………..……..…
Susi ng Pagwawasto…………………………………………………………….....…...…
Sanggunian………………………………………………………………...……….
Ang Nalalaman

Naitanong mo ba sa iyong sarili kung ano ang naging buhay ng ating mga ninuno noon?
May kaibahan ba ang naging buhay nila noon at sa ngayon? Sa kasalukuyang panahon,
naitanong din mo ba na ikaw ay karapat dapat sa mga bagay na natatamasa mo ngayon lalo na
ang kalayaan ? Sa mga nakaraang aralin, napag alaman mo na may sariling kultura at paniniwala
ang mga sinaunang Pilipino ngunit maraming pangyayari na naganap sa kasaysayan ng Pilipinas
na nagpatibay at nagpapatatag sa ating bansa sa kasalukuyan .

Bilang isang Pilipino , nararanasan nating mamuhay nang masaya sa ating sariling bansa.
Nagagawa natin ito sapagkat naninirahan tayo sa isang bansang malaya. Subalit sa kasaysayan
ng Pilipinas dumating din ang panahon na tayo ay nasakop ng iba't ibang bansa sa pangunguna
ng bansang Espanya.

PAGE \* MERGEFORMAT vi
 Government Property

NOT FOR SALE

5
Araling Panlipunan
Quarter 3- Module 8
Katutubong Pilipino na Lumaban upang Mapanatili
ang ating Kasarinlan

Department of Education ● Republic of the Philippines

PAGE \* MERGEFORMAT vi
 5
Araling Panlipunan
Quarter 3 - Module 8
Katutubong Pilipino na Lumaban upang
Mapanatili ang ating Kasarinlan

This instructional material was collaboratively developed and reviewed

by teachers, school heads and education program supervisors of the
Department of Education – Ozamiz City Division. We encourage teachers and
other education stakeholders to email their feedback, comments, and
recommendations to the Department of Education – Ozamiz City Division at
deped1miz@gmail.com.

We value your feedback and recommendations.

Department of Education ● Republic of the Philippines

PAGE \* MERGEFORMAT vi
 Talaan ng Nilalaman

Tungkol Saan ang Modyul na Ito...................................................................................................i

Alamin.................................................................................................................................................ii

Icons ng Modyul...............................................................................................................................iii

Subukin............................................................................................................................................iii

Aralin 8: Pagsusuri ng Epekto ng Kolonyalismong Espanyol sa Pagkabansa at

Pagkakakilanlan ng mga Pilipino.

Alamin...................................................................................................................... 1

Balikan .................................................................................................................. 2

Tuklasin................................................................................................................... 2

Suriin ....................................................................................................................... 3

Pagyamanin ........................................................................................................... 4

Isaisip ...................................................................................................................... 5

Isagawa ….............................................................................................................. 6

Aralin 9: Napahahalagahan ang mga katutubong Pilipinong lumaban upang mapanatili ang
kanilang kasarinlan.

Subukin....................................................................................................................1

Alamin......................................................................................................................2

Balikan…………………………………………………………………………… 2

PAGE \* MERGEFORMAT vi
 Tuklasin...................................................................................................................3

Suriin .......................................................................................................................8

Pagyamanin ……………………………………………………………………...8

Isaisip …………………………………………………………………………….10

Isagawa .................................................................................................................11
Tayahin …………………………………………………………………………..11

Batayan sa Pagwawasto............................................................................................................12

References....................................................................................................................................

PAGE \* MERGEFORMAT vi
 Tungkol Saan ang Modyul na Ito

Ang modyul na ito ay nagsisimula sa pagpakikilala ng paksa at pagpauunawa sa mga

mag-aaral ng halaga ng pagkatuto mula rito sa bahaging Alamin. Sumunod nito ang Subukin
kung saan masusuri ang natututunan kaugnay sa bagong aralin na tatalakayin. Nakabatay sa
nilalaman ng babasahin sa Suriin ang mga paksa ng bahaging Subukin. Sinusundan ito ng
pag-uugnay ng pagkatuto mula sa mga nagdaang modyul at sa kasalukuyang modyul sa
bahaging Balikan.

Ang bahaging Tuklasin ay naglalahad ng bagong aralin sa pamamagitan ng iba’t ibang

gawain. Sa bahaging Suriin naman ay ang pagtatalakay sa mga mahahalaga at mararapat na
matutuhan ng mga mag-aaral upang malinang ang pokus na kompetensi.

Ang bahaging Pagyamanin ay mga gawain na magpapalawak ng natutuhan ng mga

mag-aaral at magbibigay ng pagkakataong mahahasa ang mga kasanayang nililinang.

Ang bahaging Isaisip naman ay magpoproseso ng mahahalagang natutunan sa aralin

at sa bahaging Isagawa naman mailalapat ang mahahalagang natututunan sa mga pangyayari
o sitwasyon sa totoong buhay.

Alamin

Sa mudyul na ito ay tungkol sa pagsusuri sa mga epekto ng kolonyalismong espanyol

sa pagkabansa at pagkakakilanlan ng mga Pilipino.

Paggamit ng Modyul

Upang makamit ang mga layunin sa modyol na ito, kailangang:

• Basahing mabuti at unawain ang nilalaman ng leksiyon.

• Unawaing mabuti at sundin ang mga panuto sa lahat ng mga Gawain .

PAGE \* MERGEFORMAT vi
 • Sagutin ang mga Gawain at pagsasanay.

Icons na Ginagamit sa Modyul

Ito ay ang bahaging naglalahad ng mga layunin o mithiing

Alamin
dapat matamo sa pag-aaral mo sa modyul na ito.

Ito ay pagtatasa sa antas ng iyong kaalaman sa tatalakaying

Subukin aralin. Sa pamamagitan nito masususuri kung ano na ang
iyong natutunan kaugnay sa bagong tatalakaying aralin.

Ito ay ang pagtatatag ng ugnayan sa pamamagitan ng

pagtatalakay sa mga mahahalaga mong natutunan sa
Balikan
nagdaang aralin na may koneksiyon sa tatalakaying bagong
aralin.

Ito ay paglalahad sa bagong aralin sa pamamagitan ng iba’t

Tuklasin ibang gawain

Ito ay ang pagtatalakay sa mga mahahalaga at nararapat

Suriin mong matutunan upang malinang ang pokus na kompetensi.

Ito ay ang mga gawain na magpapalawak sa iyong natutunan

at magbibigay pagkakataong mahasa ang kasanayang
Pagyamanin nililinang.

PAGE \* MERGEFORMAT vi
 Ito ay mga gawaing magpoproseso sa iyong mahahalagang
natutunan sa aralin.
Isaisip

Ito ay ang mga gawain na gagawin mo upang mailapat ang

iyong mahahalagang natutunan sa mga pangyayari o
Isagawa sitwasyon sa totoong buhay.

Tayahin Ito ay pagtatasa sa antas ng iyong kaalaman matapos

natatalakay ang aralin. Sa pamamagitan nito masusuri kung
ano na ang iyong natutunan.

Mga Sagot Ito ay nagbibigay ng mga tamang sagot sa Gawain at

pagtatasa.

PAGE \* MERGEFORMAT vi
 Aralin Katutubong Pilipinong
Lumaban Upang Mapanatili
9 ang Kanilang Kasarinlan

Subukin

Subukin natin kung taglay mo na ba ang sumusunod na kaalaman o kasanayan?

Panuto: Piliin ang tamang sagot. Titik lamang ang isulat sa sagutang papel.

1. Sinong pangulo ng Pilipinas ang nagdeklara ng kalayaan ng ating bansa?

a. Andres Bonifacio
b. Emilio Jacinto
c. Rodrigo Duterte
d. Emilio Aguinaldo
2. Sinong tatlong paring martir ang nagbuwis ng buhay sa pamamagitan ng garote?
a. Gomez, Burgos, Zamora
b. Gomez, Baltazar, Zamora
c. Gomez, Rizal, Zamora
d. Gomez, Burgos, Aguinaldo
3. Ilan taon nasakop ng Espanya ang Pilipinas?
a. 100 taon b. 200 taon c. 300 taon d. 400 taon
4. Kailan ipinahayag ni Aguinaldo ang ating kalayaan mula sa kamay ng mga Espanyol?
a. Hunyo 12, 1898
b. Hunyo 12, 1889

PAGE \* MERGEFORMAT vi
 c. Hunyo 12, 1988
d. Hunyo 12, 1998

5. Ano ang tawag sa sapilitamg pagtatrabaho ng mga Pilipino noong panahon ng

kolonyalismo?
a. Polo y serve b. monopoly c. prejudice d. polo y servicio
6. Bakit nakipaglaban ang mga katutubong Pilipino noon laban sa mga mananakop?
a. Upang hangaan ng mga tao
b. Upang ipakita ang kanilang talino at lakas
c. Upang ipagbigay-alam sa mga tao na sila ay magaling
d. Upang mapukaw ang damdaming kaalaman ng mga Pilipino at matamasa ang
kalayaan ng ating bansa.
7. Sinong bayani ang nagpakita na hindi hadlang ang katandaan sa paglaban ng mga
mananakop?
a. Apolinario Mabini c. Diego Silang
b. Melchora Aquino d. Theresa Magbanua
8. Paano mo maipapakita ang iyong paghanga sa ating mga bayani?
a. Pagtawanan ang mga kaklase habang kumakanta ng ‘Lupang Hinirang”
b. Balewalain ang guro na nagtuturo sa ating mayamang kasaysayan
c. Huminto at ilapat ang kamay sa dibdib habang nagtataas ng watawat
d. Manumpa sa watawat na nakaupo
9. Sa mga nabanggit ay mga halimbawa ng mga ginawa ng Espanyol sa mga Pilipino maliban
sa:
a. Sapilitang pagtatrabaho c. tamang pagsahod
b. Pagpatay sa mga kumalaban d. pagkamkam sa mga lupain
10. Unang pilipino na nakipaglaban sa mga Espanyol?
a. Andres Bonifacio c. Lapu-lapu
b. Gregorio H. del Pilar d. Magellan

PAGE \* MERGEFORMAT vi
 Alamin

Sa modyul na ito, napapahalagahan natin ang mga katutubong Pilipino ng lumaban

upang mapanatili ang ating kasarinlan o kalayaan na ating tinatamasa ngayon.

Layunin

1. Napahahalagahan ang mga katutubong Pilipinong lumaban upang mapanatili ang

ating kasarinlan. Naipaliliwanag ang mga panuntunan sa pagsali sa discussion forum
at chat.
( APK5KPK-IIIi-7 )

Balikan

Balikan natin ang nakaraang leksiyon kung may natutunan ba kayo. Gamit ang Catch the
Falling Stars tukuyin ang mga pagbabagong nangyari sa pamamahala ng mga Espanyol sa
mga sinaunang Filipino. Isulat ang sagot sa patlang.

Tuklasin

MGA KATUTUBONG PANGKAT NA HINDI NAPASAILALIM SA MGA

ESPANYOL

PAGE \* MERGEFORMAT vi
 Hindi naging ganoon kadali para sa Esapanyol ang pagsakop sa Pilipinas. Bukod sa
paggamit ng dahas, kinakailangang gumamit ng mga taktika upang masupil ang mga
katutubo at tanggapin ang kolonyalismo. Bagama’t nasakop ang kapatagang bahagi ng Luzon
at Visayas,hindi naman nasakop ang mga kabundukan sa hilagang bahagi ng Luzon. Hindi rin
nasakop ang mga sultanato sa Mindanao dahil sa lakas at tapang na ipinamalas ng mga
mandirigmang Muslim laban sa mga Espanyol.
Nang hindi masupil ng mga Espanyol ang mga Igorot at Muslim ay higit na naging
marahas ang kanilang pamamaraan. Gamit ang iba’t ibang armas ay nagpadala ng mga
ekspedisyong militar ang pamahalaang kolonyal sa Cordillera at sa Mindanao upang tiyaking
matatalo ang mga katutubong puwersa na kilala sa kanilang angking lakas at kapangyarihan.
Ipinatupad nila dito ang divide and rule policy na naglalayong pagwatak-watakin ang
mga katutubo upang hindi sila magkaisa laban sa mga Espanyol. Bilang bahagi ng kanilang
taktika, naghirang din ang mga Espanyol ng mga katutubong mersenaryo upang labanan ang
mga kapuwa katutubo.

Ang mga Igorot sa Cordillera

Isa sa mga lugar na hindi napagtagumpayang sakupin ng mga Espanyol ay ang

kabundukan ng Cordilerra. Naninirahan dito ang mga Igorot, na nahahati sa iba’t ibang
pangkat etnolingguwistiko: Ibaloi,Isneg ( o Apayao), Kankanaey, Kalinga,Bontoc,at Ifugao.
Nakabatay ang kanilang hanapbuhay sa pagsasaka,gayundin sa paghahabi ng
tela,pagnganganga,at pangangayaw o paglahok sa mga digmaan laban sa iba’t ibang etniko.
Mayroon din silang paniniwalang panrelihiyon kung saan tinitingnan ang kalikasan bilang
tahanan ng mga espiritu.

Pananakop sa mga Igorot dahil sa Ginto

Bahagi ng tangkang pananakop ng mga Espanyol sa mga Igorot ay ang pagpapalaganap

ng Kristiyanismo. Ang paniniwalang animismo ng mga Igorot ay itinuturing ng mga
Espanyol na isang uri ng pagsamba s mga demonyo. Ayon sa mga mananakop ,upang
maligtas ang kaluluwa ng mga Igorot, kailangan nilang yakapin ang Kristiyanismo. Dagdag
pa rito, hangad din ng mga Espanyol na gawing “sibilisado” ang mga Igorot tulad ng kanilang
ginawa sa mga katutubo sa kapatagan.
Sa katunayan,ang hangad ng mga Espanyol ay ang deposito ng ginto sa Cordillera.
Natuklasan nila mula kay Miguel Lopez de Legazpi ang mina ng ginto sa Cordillera na ayon
sa balita ay dinadala ng mga Igorot sa Ilocos. Tulad ng naging karanasan ng kanilang mga
kolonya sa South America,nais din ng mga Espanyol na makinabang sa deposito ng ginto sa
Cordillera.
Agad nagpadala ng misyon si Legazpi sa Ilocos sa pamumuno ng kaniyang apo na si
Juan de Salcedo upang siyasatin ang mga gintong ibinebenta rito ng mga Igorot.
Ipinagpatuloy ng mga sumunod na gobernador heneral ang pagpapadala ng mga misyon sa
Cordillera upang hanapin ang ginto rito. Lalong naging maigting ang paghahanap ng ginto sa
pagsiklab ng Thirty Years War sa Europe dahil sa matinding pangangailangan sa Spain ng
pantustos sa digmaan.
Noong 1624, tuluyang inihinto ang paghahanap ng minang ginto sa Cordillera. Kasunod
nito, napag-alamang mababang kalidad lamang ang gintong nanggagaling dito.

Pananakop sa mga Igorot dahil sa Kristiyanismo

Matapos ang hindi matagumpay na paghahanap ng ginto sa Cordillera,ipinadala naman

dito ang mga dominikano at Augustiniano upang gawing Kristiyano ang mga Igorot. Ninais
ang mga Espanyol na mabura ang sinaunang relihiyon ng mga Igorot at baguhin ang kanilang
pamumuhay ayon sa pamantayan ng mga Espanyol. Bukod dito,hinikayat din ng mga prayle
ang mga Igorot na bumaba ng kabundukan at manirahan sa mga itinatag na pueblo sa
kapatagan bilang mga mamayang may sibilisasyon.
Nagpadala ng misyon ang mga Espanyol sa Cordillera upang maghanap ng ginto at
gawing Kristiyano ang mga Igorot. Ipinag-utos ni Gobernador-Heneral Francisco de Tello de

PAGE \* MERGEFORMAT vi
Guzman ang pagpapadala ng misyong relihiyoso sa Cordillera sa pamumuno nina Kapitan
Mateo de Aranda at Padre Esteban Marin,ang kura paroko ng Ilocos.

Tinangka ni Marin na kumbinsihin ang mga Igorot na makipagtulungan kay Aranda. Sa

katunayan, sinubok niyang magsulat ng isang diksunaryo ng wikang Igorot upang maging
mas madali ang pakikipagtalastasan sa mga katutubo.
Hindi nagtagumpay ang mga Espanyol sa misyong binyagan sa Kristiyanismo ang mga
Igorot. Una, naging mahirap para sa mga misyonero na tunguhin nang madalas ang
bulubundukin ng Cordillera . Pangalawa,nagkaroon ng kakulangan sa mga misyonerong
maaaring ipadala sa lalawigan. Huli,naging mahirap din para sa mga sundalong Espanyol na
ipinadala sa Cordillera na lupigin ang mga mandirigmang Igorot sa bulubunduking kabisado
nila ang pasikot-sikot.

Pananakop sa mga Igorot dahil sa Monopolyo sa Tabako

Pagsapit ng ika-19 siglo, muling nagpadala ng misyon ang mga Espanyol sa Cordillera
upang matatag dito ng pamahalaang militar. Ito ay upang masigurong susunod ang mga
Igorot sa ipinatupad ni Gobernador-Heneral Jose Basco y Vargas na monopolyo sa tabako
noong 1781.
Sa ilalim ng monopolyo sa tabako, lahat ng maaaning tabako ng mga Igorot ay bukod-
tanging sa pamahalaang kolonyal dapat ibenta. May mga hinirang na kinatawan ang
pamahalaan na siyang may karapatang bumili ng tabako sa mga katutubo. Gayunpaman,hindi
ito sinunod ng mga Igorot na patuloy pa ring nagbebenta ng tabako nang patago sa ibang
mangangalakal.
Upang mabantayan ang mga Igorot gayundin ang mga taga-Pangasisnan, itinatag ang
Comandancia del Pais de Igorrotes. Binubuo ito ng mga beteranong sundalo sa pamumuno
ni Guillermo Galvey. Nahati din ang rehiyon sa iba’t ibang comandancia. Mula 1829
hanggang 1839 ay inilunsad ang armadong pananalakay sa mga Igorot.
Sa ilalim ng nasbing monopolyo,iba’t ibang pang-abuso ang naranasan ng mga
katutubo dahil kadalasang dinadaya lamang sila ng mga ahente ng pamahalaan. Dahil ang
mga kinatawan lamang ang maaaring bumili ng tabako mula sa mga Igorot, maaari nila itong
bilhin sa murang halaga, pagkatapos ay ibebenta sa pamahalaan sa mataas na halaga.
Gayunpaman, hindi nagtagumpay ang Comandancia na pasunurin ang mga Igorot sa
monopolyo sa tabako. Kasunod nito, noong 1856 ay nabigyan din ang mga Espanyol ng
karapatang magmina sa rehiyon sa pagkakatatag sa Sociedad Minero-Metalurgica Cantabro -
Filipina de Mancayan. Ngunit katulad ng naunang patakarang ipinatupad, hindi muling
nagtagumpay ang mga Espanyol na masakop ang mga Igorot. Dahil dito, tinagurian sila ng
historyador na si William Henry Scott bilang tribus independientes o “ tribong malaya”.

Ang mga Muslim sa Mindanao

Kagaya ang karanasan sa mga Igorot,hindi rin agad nasakop ng mga Espanyol ang
mga Muslim sa Mindanao. Mula ika-7 hanggang ika-14 na siglo, ay sinakop ng mga Moros,
mga Muslim mula sa kasalukuyang Algeria at Morocco,ang Spain. Batay sa karanasang ito,
batid ng mga Espanyol na hindi magiging madali na magapi ang mga Muslim sa timog ng
Pilipinas.

Ang Tatlong Sultanato sa Mindanao

Mayroong tatlong matatatag sa sultanato sa Mindanao pagsapit ng ika -16 na siglo. Ito
ay ang sultanato ng Sulu,sultanato ng Maguindanao,at sultanato ng Buayan.
Ang mga sultanato ay may aktibong ugnayang pangkalakalan sa bawat isa at sa mga
karatig sultanato sa Timo-silangang Asya. Nabibigkis din sila ng kasunduang ipagtanggol ang
bawat isa sa oras ng kagipitan. Upang maging ganap at lehitimo ang pagsakop nila sa buong
Pilipinas, noong 1571 ay sinimulan ng mga Espanyol ang tangkang pagsakop sa Mindanao.
Hindi basta sumuko ang mga Muslim. Nilabanan nila ang puwersa ng mga Espanyol na
sumalakay sa Mindanao sa serye ng labanang tinawag na Digmaang Moro. Dahil sa
katapangang pinairal ng mga Muslim ay nanatili silang malaya ( maliban sa ilang bahagi ng
mindanao) hanggang sa pagtatapos ng kolonyalismong Espanyol sa Pilipinas.

PAGE \* MERGEFORMAT vi
Mga Digmaang Moro
Tulad ng Cordillera, naging maigting din ang pagpapadala ng mga Espanyol ng mga
ekspediyong militar sa Mindanao upang tuluyan na itong mapasailalim sa kanila. Sa
panahong ito, anim na digmaan ang sumiklab sa pagitan ng mga Muslim at mga Espanyol.
Sa pang-apat na Digmaang Moro inilunsad ang kauna-unahang jihad o banal na
digmaan laban sa mga Espanyol. Ito ay sa pamumuno ni Sultan Kudarat
Nagtatag ng kuta sa Zamboanga ang mga Espanyol noong 1635 upang magsilbing
lunsaran ng pagsakop nila sa mga sultanato sa Mindanao. Nais din nilang mapahina ang
kapangyarihan ng mga Muslim at maipalaganap ang Kristiyanismo. Pinangunahan ni
Gobernador-Heneral Sebastian Hurtado de Corcuera ang kampanya ng mga Espanyol laban
sa mga Muslim.
Noong 1637 nakuha ng mga Espanyol ang Lamitan na siyang kabisera ni Kudarat.
Isang taon ang lumipas, bumalik si Corcuera sa Jolo at napasuko si Kudarat. Subalit kasunod
nito ay nagapalakas muli si Kudarat at ipinagpatuloy ang paglaban sa mga Espanyol. Dahil
hindi tuluyang magapi si Kudarat., napilitan ang mga Espanyol na makipagsundo sa Sultan
noong 1645. Pansamantalang nagkaroon ng kapayapaan sa pagitan ng mga Espanyol at mga
Muslim subalit taong 1655,pinatay ang sugo ng mga Espanyol dahil pilit na ipinapatanggap
ang Kristiyanismo kay Kudarat. Dito na naglunsad ng unang jihad si Kudarat . Hindi
sumalakay ang mga Espanyol at sa halip ay isinara ang kuta sa Zamboanga noong 1663.
Pansamantalang naging mapayapa ang Mindanao mula sa panghihimasok ng mga Espanyol
at umiral ang kaayusan.
Sa mga labanang tinalakay,makikita na ang pangunahing dahilan ng pagsalakay sa
Cordillera at Mindanao ay pagpapalaganap ng Kristiyanismo. Subalit naroon din ang
layuning matalo ang malakas na puwersa ng mga katutubo upang maging ganap ang
pagsakop sa Pilipinas at mabigyan ng karangalan ang Spain. Layunin din ng mga
isinagawang pananalakay ng mga Espanyol ang makakalap ng kayamanan upang magamit sa
pagpapatupad ng kolonyalismo at maipangtustos sa ibang digmaang kinasasangkutan nila.
Gayunpaman, nahirapan silang maisakatuparan ang kanilang layunin dahil sa ipinamalas na
katapangan ng mga katutubo.

Mga Pananaw at Paniniwala ng mga Sultanato tungkol sa Kalayaan

Mahalaga sa mga Muslim na mapanatili ang kalayaan, lalo na sa aspekto ng relihiyon.
Para sa kanila, ang Islam ay hindi lamang isang relihiyon kung hindi isa ring paraan ng
pamumuhay. Ang kanilang pang-araw-araw na pamumuhay ay umiinog sa pagsamba kay
Allah. Ang kanilang mga paniniwalang panrelihiyon gaya ng salat o pagdarasal ng limang
beses sa isang araw ay manganib na mawala. Bukod dito, dinatnan ng mga Espanyol ang mga
Muslim na may matatag at malakas na mga sultanato at may mabuting ugnayan sa Brunei at
Indonesia kung kaya’t malakas ang loob ng mga sultan na labanan ang mga Espanyol. Kung
masasailalim sila sa kapangyarihan ng mga Espanyol at masasayang lamang ang kaunlaran
at katatagang tinatamasa ng kanilang mga sultanato at ang kalayaan nila sa paniniwala.
Higit ding katanggap-tanggap ang sultanato kaysa kolonyalismo dahil sa ilalim ng
sultanato,hindi sapilitang ipinasailalim sa kapangyariha ng sultan ang mga dating datu at
rajah. Sa halip, kinilala ang kanilang kapangyarihang mamuno sa kani-kanilang teritoryo
kasabay ng pagkilala nila sa kapangyarihan ng sultan. Sa ilalim ng kolonyalismo, tanging
ang mga mananakop na Espanyol ang kikilalaning pinakamakapangyarihang pinuno ng
bansa.
Mahihinuha mula sa talumpati ni Kudarat sa mga datu na nagpasailalim sa
kapangyarihan ng mga Espanyol kung bakit hindi nila dapat pinahintulutan ito. Sa nasabing
talumpati, tinanong ni Kudarat sa mga datu kung nababatid ba nila kung ano ang ibig sabihin
ng pagsasakop sa mga Espanyol. Hinikayat niya ang mga ito na suriin ang mga pangkat na
nagpasailalim sa mga Espanyol, gaya ng mga Bisaya at mga Tagalog,at kung papaano sila
inaalipin ng mga dayuhan. Ipinaliwanag niya kung paanong ang kanilang kapalaran ay
matutulad sa mga nasakop na pilit pinagtatrabaho nang walang bayad. Binalaan din niya ang
mga datu na huwag magpadala sa matatamis na salita sa mga Espanyol, dahil ibinigay rin ng
mga Espanyol ang matatamis na salita sa mga lokal na pinuno sa ibang bansang sinakop
subalit hindi naman nila tinupad ang kanilang pangako sa mga ito.

IBA’T IBANG TUGON NG MGA KATUTUBO SA KOLONYALISMONG

ESPANYOL

PAGE \* MERGEFORMAT vi
 Sa harap ng armadong pakikipaglaban ng mga Espanyol, iba’t ibang reaksiyon ang
ipinamalas ng mga katutubong pangkat. Habang ang pagrerebelde at pakikipaglaban ang
naging karaniwang tugon nila, may ilang katutubong lumagda naman sa kasunduan ng mga
Espanyol.

KOLONYALISMONG ESPANYOL AT PAGKAKAKILANLAN NG MGA PILIPINO

Malaki ang naging impluwensiya ng kolonyalismong Espanyol sa pagbubuo ng bansa at
pagkakakilanlan ng mga Pilipino. Bilang isang arkipelago,isang hamon ang ipasailalim sa
isang sentralisadong pamamahala ang hiwa-hiwalay na kaharian ng Pilipinas. Dahil sa
puwersahang pagsakop ng mga Espanyol, napabilis ang pagkakaisa ng magkakahiwalay na
kaharian upang labanan ang mga dayuhang mananakop. Pinagbuklod sila ng iisang karanasan
sa ilalim ng mga Espanyol na siyang gumising sa kanilang damdaming makabayan.
Bukod dito, binago ang kolonyalismong Espanyol ang kultura at lipunan ng mga
Pilipino. Nagbago ang uring panlipunan kung saan ang sinaunang kaayusang pinamumunuan
ng datu,ipinagtanggol ng maharlika, pinauunlad ng mga timawa at pinagsisilbihan ng mga
alipin ay napalitan ng lipunan kung saan ang nasa pinakamataas na uri ay ang mga Espanyol,
sumunod ang mga mestizo, at ang pinakamababa ay ang mga katutubo.
Dulot din ng kolonyalismo,nabawasan ( kung hindi man tinanggal ) ang karapatan at
kalayaang tinatamasa ng mga mamamayan,lalo na ng kababaihan. Sa kultura ay nagkaroon
ng pagbabago sa larangan ng pananamit,pagkain,pag-aasal,panirahan,panitikan, arkitektura,
at iba pa. Pinakamalawak na pagbabago sa Pilipinas ay ang pagyakap ng mga katutubo sa
Kristiyanismo.
Gayunpaman, hindi tuluyang nabura ang sinaunang tradisyon at kultura ng mga Filipino
sa kabila ng mahigit tatlongdaan taong kolonyalismong Espanyol.
Dahil sa kalayuan ng Pilipinas sa Espanya, masasabing hindi ganoon katindi ang epekto
ng pagpapalaganap ng kulturang Espanyol sa bansa kung ihahambing sa karanasan ng iba
nitong kolonya gaya ng Mexico. Nagkaroon ng pagkakataon ang mga Filipinong piliin ang
mga impluwensiyang pangkultura at panlipunan na maiaangkop nila sa nakagisnang
kalinangan. Sa huli, nagbigay-daan ang kolonyalismong Espanyol upang matuklasan ng mga
katutubo kung ano ang kaya nilang gawin upang maipagtatanggol ang karapatang mamuhay
nang malaya. Hinamon nito ang pagmamahal sa bayan ng mga Filipino. Gayun din,
nagbigay-daan ang kolonyalismong Espanyol upang makaangkop ang mga Filipino sa mga
pagbabagong dulot ng pananakop. Hinamon nito ang katatagan ng mga Filipino at nagbigay-
daan din sa pag-unlad ng pagkakakilanlang Filipino.

Gawain A: Panuntunan: Dapat maintindihan!

 Sino-sino ang mga katutubong Pilipino na lumaban para sa kasarinlan ng ating bansa.
 Ano kaya ang dahilan ng mga Pilipino noon bakit lumaban sila sa mga Espanyol?
 Paano mo maipapakita sa iyong sarili ang pagkadakila ng mga Pilipinong
nakipaglaban noon sa kolonyalismong espanyol?
 Kung ikaw ay isinilang noon, kaya mo bang ipaglaban ang ating bansa? Bakit?

Gawain B
Piliin ang tamang sagot. Titik lamang ang isulat.

1. Ano ang pangunahing dahilan kung bakit gustong sakupin ng mga Espanyol ang mga
Igorot?
a. Gusto nilang maging Kristiyano ang mga Igorot

PAGE \* MERGEFORMAT vi
 b. Gusto ng Espanyol na makipagkalakalan
c. Para makuha ang mga ginto ng Igorot
d. A and C na sagot

2. Anong taon sinalakay ng mga Espanyol ang mga moro sa Mindanao?

a. 1571 c. 1751
b. 1517 d. 1715

3. Binubuo ito ng mga beteranong sundalo sa pamumuno ni Guillermo Galvey upang

mabantayan anggayundin ang mga taga Pangasinan.
a. Commandancia del Pais de Igorrotes
b. Sociedad Minero-Metalurgica Cantabaro-Filipina de Mancayan
c. Tribus Independientes
d. Encomienda

4. Bakit gustong dalhin ng mga Espanyol ang Kristiyanismo sa mga Igorot?

a. Upang binyagan ang mga Igorot
b. Upang ipakita na mas maganda ang Kristiyanismo kaysa sa ibang relihiyon
c. Upang ipaalam na ang Kristiyanismo ang mabisang paraan para makapunta sa
langit
d. Upang palitan ang relihiyon nitong animismo

5. Sinong gobernador-heneral ang nag-utos na magpadala ng relihiyoso sa Cordillera sa

pamumuno nina Kapitan de Aranda at Padre Esteban Marin?
a. Francisco de Tello de Guzman c. Guillermo Galvey
b. Juan de Salcedo d. Miguel Lopez de Legazpi

6. Ano tawag sa digmaan na naganap sa pagitan ng Espanyol at Igorot noong 1571?

a. Digmaang Igorot c. Digmaang Moro
b. Digmaang Muslim d. Digmaang Espanyol

PAGE \* MERGEFORMAT vi
7. Anong banal na digmaan ang inilunsad ng mga Moro laban sa mga Espanyol?
a. Ramadan c. Moro-moro
b. Jihad d. Rahaj

8. Ano ang itinatag ng mga Espanyol noong 1635 sa Zamboanga?

a. Imahe ni Kristo para palaganapin ang Kristiyanismo
b. Kuta upang magsilbing lunsaran ng pagsakop sa mga sultanato ng Mindanao
c. Organisasyon upang mapag-isa ang Espanyol at Moro
d. Usapin Pangkapayapaan para matigil na ang labanan sa pagitan ng mga Muslim at
Espanyol.
9. Kailan nakuha ng mga Espanyol ang Lamitan na kabisera ng Kudarat?
a. 1673 c. 1637
b. 1763 d. 1376

10. Bakit pinatay ng mga Muslim ang sugo ng mga Espanyol noong 1655?
a. Dahil pilit na ipinapatanggap ang Kristiyanismo kay Kudarat
b. Dahil tinangkang patayin si Kudarat
c. Dahil hindi sila nagkasundo sa hatian ng ginto
d. Dahil pinaratangan si Kudarat ng pagkakasala

Suriin

Gumawa ng poster at ipakita ang pakikipaglaban noon ng mga katutubong bayaning

Pilipino.

Pagyamanin

Gawain A

PAGE \* MERGEFORMAT vi
 Suriing mabuti ang mga larawan at alamin kung ito ba ang nagpapakita ng
pagpapahalaga sa kalayaan ng ating bansa na ipinaglaban ng ating mga bayani. Lagyan ng
tsek (/) ang patlang sa ibaba ng larawan at (X) kung hindi.

1.
__ _------------------------------------------------- 3. ---------------------------------------

2. --------------------------------------- 4. ---------------------------------------

5. ---------------------------------------- 6. -----------------------------------------

PAGE \* MERGEFORMAT vi
 7. _____________________ 8.____________________

Source:

https://www.google.com/search?
q=pagpapakita+ng+hindi+pagmamahal+sa+bayan&tbm=isch&ved=2ahUKEwiCrvXLi7jqAh
UFUJQKHf2SDfYQ2-
cCegQIABAA&oq=pagpapakita+ng+hindi+pagmamahal+sa+bayan&gs_lcp=CgNpbWcQAzoEC
AAQQzoCCAA6BggAEAUQHjoGCAAQCBAeULOlCliDugtgicALaAdwAHgAgAHDAYgB3SiSAQQwLjM3
mAEAoAEBqgELZ3dzLXdpei1pbWc&sclient=img&ei=_tACX4K3FoWg0QT9pbawDw&bih=657&b
iw=1366&hl=en

GAWAIN B: Magagawa Natin

Lagyan ng masayang mukha ang mga kilos na nagpapakita ng pagmamalaki sa mga

nagawa ng mga bayani sa ating kalayaan at malungkot na mukha ang hindi.

_______1. Ayaw mag-aral ni Arnold sa asignaturang ARPAN dahil nakakabagot ito.

_______2. Nagsasadula ang grupo ni Diji ng mga bayani at pangyayari sa bansa ng buong
puso.

_______3. Inis na inis si John Lloyd kapag pinatugtog sa paaralan ang “Lupang Hinirang.”

_______4. Gustong sumali ni Danica sa pagsasadula sa buhay ni Dr. Jose Rizal.

_______5. Ginamit ni Leo ang kanyang galing sa paglililok kaya naisipan niyang gumawa ng
imahe ni Andres Bonifacio.

_______6. Pinagtawanan ni Christian ang mga mag-aaral na nakataas ang kamay sa

panunumpa sa ating watawat.

_______7. Pinag-aralan ng husto ni Alice ang buhay ni Gat Bonifacio kung ano ang dahilan
ng kanyang pagkamatay.

PAGE \* MERGEFORMAT vi
_______8. Galak na galak nang husto si Angelica nang malaman niyang may mga babaeng
bayaning Pilipino.

_______9. Umiyak nang husto si Albert matapos makita niya ang pelikula ni Gat Bonifacio
ng dahil sa galak at pagmamalaki.

______10. Natutulog sa klase si Minda habang nagtuturo ang kanyang guro sa talambuhay ng
mga bayaning Pilipino.

Isaisip

GAWAIN : Ano Ang Natutunan Ko?

Punan ang Patlang. Isulat sa inyong papel ang salita/mga salitang tinutukoy sa mga patlang.

1. Ang _______ay banal na digmaan ng mga muslim.

2.Ipinakita ng mga Muslim ang kanilang pagtanggi sa kolonyalismong Espanyol sa anim na
digmaang tinawag sa_______.
3.Si________ang sultan na unang naglunsad ng banal na digmaan laban sa mga Espanyol.
Sa ikatlong pagkakataon, tinangkang sakupin ng mga Espanyol ang mga Igorot bilang bahagi
ng patakarang pang-ekonomiya ni Gobernador-Heneral Basco na _________

Isagawa

Sa isang papel, bumuo ng tsart katulad ng nasa ibaba. Talakayin ang sanhi at bunga ng mga
karanasan ng mga Igorot at Muslim sa tangkang pananakop ng sa kanila ng mga Espanyol.

PAGE \* MERGEFORMAT vi
 Labanan Sanhi Bunga

Labanan sa Cordillera noong

1601

Paglulunsad ng jihad noong

1635

Tayahin: Sanaysay

Sanaysay : Sumulat ng isang sanaysay tungkol sa iyong pananaw sa ginawang

pakikipaglaban ng mga Igorot at Muslim sa mga Espanyol. Kung sakaling may dayuhang
mananakop sa Pilipinas sa kasalukuyan, gagawin mo rin ba ang ginawang paglaban ng mga
Igorot at Muslim? Bakit/bakit hindi?

Sanggunian:

Araling Panlipunan: PILIPINAS BILANG ISANG BANSA 5

pp. 210-219

PAGE \* MERGEFORMAT vi
 Sagot sa Pansasanay

Mga Sagot sa mga Pagsasanay -Aralin 9

Subukin

1. D
2. A
3. C
4. A
5. D
6. D
7. B
8. C
9. C
10. C

Balikan

Maraming posibilidad na sagot

TUKLASIN

Gawain A:

Maraming posibilidad na sagot

Gawain B:

1. D
2. A
3. A
4. D
5. A
6. C
7. B
8. B
9. C
PAGE \* MERGEFORMAT 8
 10. A

SURIIN

Sumangguni sa Rubrics

Pagyamanin

PAGE \* MERGEFORMAT 8
 Gawain A
1. √
2. √
3. √
4. √
5. √
6. √
7. ×
8. √

GAWAIN B: Magagawa Natin

1.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

Isaisip

GAWAIN: Ano Ang Natutunan Ko?

1. Jihad
2. Digmaang Moro
3. Sultan Kudarat
PAGE \* MERGEFORMAT 8
 4. Monopolyo ng Tabako

Isagawa

Labanan Sanhi Bunga

Labanan sa Cordillera noong Hangad ng mga Espanyol Dinakip at pinatay ang mga
1601 ang ginto ng mga Igorot Espanyol at bilang ganti
sinunog ang mga bahay ng
mga Igorot

Paglulunsad ng jihad noong Nais sakupin ng mga Naglunsad si Sultan Kudarat

1635 Espanyol ang sultanato sa ng banal na digmaan laban sa
Mindanao mga Espanyol.

Tayahin: Sanaysay

Sumangguni sa Rubrics

PAGE \* MERGEFORMAT 8
PAGE \* MERGEFORMAT 8
PAGE \* MERGEFORMAT 8
PAGE \* MERGEFORMAT 8