‫‪ ،‬ﺳﺎﻝ ﭼﻬﺎﺭﻡ‪ ،‬ﺷﻤﺎﺭﻩ ﺩﻭﻡ‪ ،‬ﺑﻬﺎﺭ ‪۱۳۹۲‬‬ ‫‪۴۰‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬ ‫__________________________________ ﺳﺎﻝ ﭼﻬﺎﺭﻡ‪ ،‬ﺷﻤﺎﺭﻩ ﺩﻭﻡ‪ ،‬ﭘﻴﺎﭘﻲ ‪ ،۱۴‬ﺑﻬﺎﺭ ‪ ،۱۳۹۲‬ﺹ ‪ ۳۹‬ـ ‪۵۴‬‬
‫‪1‬‬
‫دﯾﻦﺷﻨﺎﺳﯽ ﺗﻄﺒﯿﻘﯽ ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﯾﮏ رﺷﺘﮥ آﮐﺎدﻣﯿﮏ و رﺳﻤﯽ‪ ،‬ﺑـﯿﺶ از ﯾـﮏ ﻗـﺮن ﻗـﺪﻣﺖ ﻧـﺪارد‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫ﺑﻪﺻﻮرت ﻏﯿﺮﮐﻼﺳﯿﮏ از ﻗﺪﯾﻢاﻻﯾﺎم در ﺣﻮزهﻫﺎي اﻋﺘﻘﺎدي و ﻓﻘﻬـﯽ و‪ ...‬وﺟـﻮد داﺷـﺘﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﻨـﺎﻇﺮات‬
‫ﮐﻼﻣﯽ و ﯾﺎ ﮐﺘﺎبﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﻓﻘﻪ ﻣﻘﺎرن« ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺧـﻼف ﺷـﯿﺦ ﻃﻮﺳـﯽ و‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﻠّﺎﻣﻪ ﺣﻠّﯽ و‪ ...‬در ﻗﺮون ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺷﺎﻫﺪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﺪﻋﺎﺳﺖ‪ .‬در دﯾﻦﺷﻨﺎﺳﯽ ﺗﻄﺒﯿﻘﯽ ﻣﯽﺗـﻮان ﺗﻤﺎﻣﯿـﺖ‬
‫دو ﯾﺎ ﭼﻨﺪ دﯾﻦ را در ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺑﺨﺶﻫﺎ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﺗﻄﺒﯿﻘﯽ ﻗﺮار داد و ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ‪ ،‬ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﻄﺒﯿﻘﯽ ﺧﻠﻘﺖ آدم و ﺣﻮا از ﻣﻨﻈﺮ ﻗﺮآن و ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ‬
‫ﯾﮏ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺑﺮرﺳﯿﺪ‪ .‬آﻧﭽﻪ در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬داﺳﺘﺎن ﺧﻠﻘﺖ آدم و ﺣﻮا در دو دﯾﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻤـﯽ؛‬
‫ﯾﻌﻨﯽ اﺳﻼم و ﯾﻬﻮدﯾﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﺒﻊ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﺎ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس اﯾﻦ دو آﯾﯿﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﯾـﺎدآوري اﯾـﻦ ﻧﮑﺘـﻪ‬ ‫‪sajed1362@yahoo.com‬‬ ‫اﻣﯿﺮ ﺧﻮاص‪ /‬اﺳﺘﺎدﯾﺎر ﻣﺆﺳﺴﻪ آﻣﻮزﺷﯽ و ﭘﮋوﻫﺸﯽ اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﯽ‪‬‬
‫ﺿﺮوري اﺳﺖ ﮐﻪ داﺳﺘﺎن ﺧﻠﻘﺖ در ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﯾﻬﻮدﯾﺖ‪ ،‬ﺗﻨﻬـﺎ در ﺳـﻔﺮ ﺗﮑـﻮﯾﻦ ﺗـﻮرات آﻣـﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫درﯾﺎﻓﺖ‪ 1392/5/25 :‬ـ ﭘﺬﯾﺮش‪1392/10/3 :‬‬

‫درﺻﻮرﺗﯽﮐﻪ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺗﻮﺿﯿﺤﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺘﺎبﻫﺎي ﯾﻬﻮدي ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺗﺄﮐﯿـﺪ اﺻـﻠﯽ ﺑـﺮ‬
‫ﭼﮑﻴﺪﻩ‬
‫ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در اﺳﻼم ﻧﯿﺰ آﯾﺎت ﺷﺮﯾﻔﻪ در ﺳﻮر ﻣﺘﻌﺪد ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬ﻣﺤـﻮر ﺑﺤـﺚ اﺳـﺖ‪ ،‬ﮔﺮﭼـﻪ‬
‫داﺳﺘﺎن ﺧﻠﻘﺖ آدم و ﺣﻮا ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺳﺮآﻏﺎز ﺧﻠﻘﺖ اﻧﺴﺎن در ﮐﺘﺎب آﺳﻤﺎﻧﯽ ﻗﺮآن و ﻧﯿﺰ در ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟـﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﺑﺮﺧﯽ ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت و ﻣﺒﺎﺣﺚ‪ ،‬ﺳﺮاغ ﺗﻔﺎﺳﯿﺮ و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺧﻮاﻫﯿﻢ رﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ دو دﯾﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻤﯽ اﺳﻼم و ﯾﻬﻮدﯾﺖ رﯾﺸﻪ در وﺣﯽ اﻟﻬﯽ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﻣﯿﺎن رواﯾﺖ اﯾـﻦ دو ﮐﺘـﺎب از داﺳـﺘﺎن‬
‫ﺧﻠﻘﺖ آدم و ﺣﻮا وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﺣﮑﺎﯾﺖ اﯾﻦ دو ﮐﺘﺎب از داﺳﺘﺎن ﻣﺰﺑﻮر‪ ،‬اﺧﺘﻼف ﺑﺴـﯿﺎري را ﺷـﺎﻫﺪﯾﻢ ﮐـﻪ‬
‫ﺧﻠﻘﺖ ﺁﺩﻡ‬ ‫ﻧﺸﺎن از راه ﯾﺎﻓﺘﻦ دﺳﺖ ﺗﺤﺮﯾﻒ در ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ دارد؛ ﭼﺮاﮐﻪ دﻻﯾﻞ ﻣﺘﻘﻨﯽ وﺟـﻮد دارد ﮐـﻪ ﻗـﺮآن ﮐـﺮﯾﻢ از ﮔﺰﻧـﺪ ﺗﺤﺮﯾـﻒ‬
‫داﺳﺘﺎن ﺧﻠﻘﺖ آدم در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ در ﺳﻮر ﻣﺘﻌﺪدي ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾـﻦ داﺳـﺘﺎن را ﻣـﯽﺗـﻮان در ﭼﻨـﺪﯾﻦ‬ ‫ﻣﺼﻮن ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در ﻣﻮرد ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﯾﻬﻮدﯾﺎن ارﺗﺪوﮐﺲ ﻣﻌﺘﻘـﺪ ﺑـﻪ ﻋـﺪم ﺗﺤﺮﯾـﻒ ﮐﺘـﺎب ﺧـﻮد‬
‫ﻣﺤﻮر ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار داد‪ .‬در ذﯾﻞ آﻧﻬﺎ را ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺷﻮاﻫﺪ ﺑﺴﯿﺎري ازﺟﻤﻠﻪ در ﺧﻮد اﯾﻦ داﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺧﻼف آن را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺸﺘﺮﮐﺎت ﻣﺘﻌﺪدي ﻧﯿـﺰ در رواﯾـﺖ‬
‫ﻫﺮ دو ﮐﺘﺎب از اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺧﻠﻘﺖ ﺁﺩﻡ‬
‫ﮐﻠﯿﺪواژهﻫﺎ‪ :‬ﺧﻠﻘﺖ‪ ،‬آدم و ﺣﻮا‪ ،‬ﻗﺮآن‪ ،‬ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ‪.‬‬
‫در ﺑﺮﺧﯽ از آﯾﺎت‪ ،‬ﭘﯿﺶ از ﺧﻠﻘﺖ آدم‪ ،‬ﺳﺨﻦ از ﮔﻔﺖوﮔﻮي ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آﻣـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬در‬
‫اﯾﻦ آﯾﺎت‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ از اراده و ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺧﻮد ﺑﺮاي ﺧﻠﻘﺖ اﻧﺴﺎن ﺳﺨﻦ ﺑـﻪ ﻣﯿـﺎن آورده اﺳـﺖ‪ .‬ازﺟﻤﻠـﻪ آﯾـﮥ‬
‫»و‪‬إِذْ ﻗَﺎلَ ر‪‬ﺑ‪‬ﮏ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠْﻤ‪‬ﻼَﺋ‪‬ﮑَﮥِ إِﻧﱢﯽ ﺟ‪‬ﺎﻋ‪‬ﻞٌ ﻓ‪‬ﯽ اﻷَر‪‬ضِ ﺧَﻠ‪‬ﯿﻔَﮥً ﻗَﺎﻟُﻮاْ أَﺗَﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻞُ ﻓ‪‬ﯿﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ـﻦ ﯾ‪‬ﻔْﺴ‪‬ـﺪ‪ ‬ﻓ‪‬ﯿﻬ‪‬ـﺎ و‪‬ﯾ‪‬ﺴ‪‬ـﻔ‪‬ﮏ‪ ‬اﻟـﺪ‪‬ﻣ‪‬ﺎء‬
‫و‪‬ﻧَﺤ‪‬ﻦُ ﻧُﺴ‪‬ﺒ‪‬ﺢ‪ ‬ﺑِﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ك‪ ‬و‪‬ﻧُﻘَﺪ‪‬س‪ ‬ﻟَﮏ‪ ‬ﻗَﺎلَ إِﻧﱢﯽ أَﻋ‪‬ﻠَﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻻَ ﺗَﻌ‪‬ﻠَﻤ‪‬ﻮنَ« )ﺑﻘﺮه‪(30 :‬؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻓﺮﺷـﺘﮕﺎن ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‬
‫ﻣﻦ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ در زﻣﯿﻦ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﺑﮕﻤﺎرم اﻣﺎ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ آﯾﺎ ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ در زﻣﯿﻦ ﻓﺴﺎد ﻣـﯽﮐﻨـﺪ و‬
‫ﺧﻮنرﯾﺰي ﻣﯽﮐﻨﺪ در زﻣﯿﻦ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﯽ‪ ،‬ﻣﺎ ﺧﻮد ﺗﻮ را ﺣﻤﺪ و ﺗﻘﺪﯾﺲ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣـﯽﻓﺮﻣﺎﯾـﺪ ﻣـﻦ‬
‫ﭼﯿﺰي ﻣﯽداﻧﻢ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﻤﯽداﻧﯿﺪ‪ .‬در ﺑﺮﺧﯽ رواﯾـﺎت)ﺑﺤﺮاﻧـﯽ‪ ،1416 ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،167‬ح ‪ (7‬آﻣـﺪه ﮐـﻪ ﭘـﯿﺶ از‬
‫اﻧﺴﺎن‪ ،‬اﺟﻨﻪاي ﮐﻪ در زﻣﯿﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺴﺎد و ﺧـﻮنرﯾـﺰي ﮐﺮدﻧـﺪ و ﻣﻼﺋﮑـﻪ آﻧﻬـﺎ را ﻣﺸـﺎﻫﺪه ﮐـﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ‪.‬‬
‫ازاﯾﻦرو‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬آﯾﺎ ﻣﻮﺟﻮدي را در زﻣﯿﻦ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﯽ ﮐﻪ ﻓﺴﺎد و ﺧﻮنرﯾﺰي ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾـﻦ از ﺑـﺎب‬ ‫‪Ma'rifat-i Adyān ___________________________________________ Vol.4, No.2, Spring, 2013‬‬
 ‫‪ ،‬ﺳﺎﻝ ﭼﻬﺎﺭﻡ‪ ،‬ﺷﻤﺎﺭﻩ ﺩﻭﻡ‪ ،‬ﺑﻬﺎﺭ ‪۱۳۹۲‬‬ ‫‪۴۲‬‬ ‫ﺑﺮﺭﺳﯽ ﺗﻄﺒﻴﻘﯽ ﺧﻠﻘﺖ ﺁﺩﻡ ﻭ ﺣﻮﺍ ﺍﺯ ﻣﻨﻈﺮ ﻗﺮﺁﻥ ﻭ ﻋﻬﺪ ﻋﺘﻴﻖ ‪۴۱ ‬‬

‫اﻣﺎ واژة »آدم« اﺳﻢ ﺧﺎص اﺳﺖ و اﺧﺘﺼﺎص ﺑﻪ ﭘﺪر اﻧﺴﺎنﻫﺎ و اوﻟﯿﻦ اﻧﺴﺎن دارد‪ .‬ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ ﻫﺮﯾـﮏ از‬ ‫ﺗﺸﺒﯿﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ اﺟﻨﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاي ﻣﺘﻌﺎل در آﯾﮥ دﯾﮕﺮي ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬إِذْ ﻗَﺎلَ ر‪‬ﺑ‪‬ﮏ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠْﻤ‪‬ﻠَﺎﺋ‪‬ﮑَﮥِ إِﻧﱢـﯽ ﺧَـﺎﻟ‪‬ﻖٌ‬
‫اﯾﻦ واژهﻫﺎ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺗﻔﺎوتﻫﺎﯾﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ اﻣﺎ ﻫﻤﮕﯽ ﺑﺮ ﻣﻮﺟﻮدي ﻣﺸﺨﺺ دﻻﻟﺖ دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑ‪‬ﺸَﺮاً ﻣ‪‬ﻦ ﻃ‪‬ﯿﻦٍ‪ ،‬ﻓَﺈِذَا ﺳ‪‬ﻮ‪‬ﯾ‪‬ﺘُﻪ‪ ‬و‪‬ﻧَﻔَﺨْﺖ‪ ‬ﻓ‪‬ﯿﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ ر‪‬وﺣ‪‬ﯽ ﻓَﻘَﻌ‪‬ﻮا ﻟَﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﺎﺟِﺪ‪‬ﯾﻦَ« )ص‪71 :‬ــ‪(72‬؛ ﻣـﻦ ﺑﺸـﺮي را از ﮔـﻞ‬
‫ﺧﻠﻖ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ ،‬ﭘﺲ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ او را درﺳﺖ و ﻣﻮزون ﮐﺮدم و در او از روح ﺧـﻮد دﻣﯿـﺪم‪ ،‬ﺑـﺮاي او ﺳـﺠﺪه‬
‫ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ ﺍﻧﺴﺎﻥ‬ ‫ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬آﯾﮥ دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ ﺷﺒﯿﻪ ﻫﻤﯿﻦ آﯾﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺑﺸـﺮي را از ﮔـﻞِ ﺧﺸـﮏ از ﮔـﻞِ‬
‫درﺑﺎرة آﻓﺮﯾﻨﺶ اﻧﺴﺎن آﯾﺎت ﻣﺘﻌﺪدي وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻫﺮﯾﮏ ﺗﻌﺒﯿـﺮي دارد‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ اﯾـﻦ ﺗﻌﺒﯿﺮﻫـﺎ ﻗﺎﺑـﻞ ﺟﻤـﻊ‬ ‫ﺳﺮﺷﺘﻪ ﻣﯽآﻓﺮﯾﻨﻢ‪» :‬و‪‬إِذْ ﻗَﺎلَ ر‪‬ﺑ‪‬ﮏ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠْﻤ‪‬ﻼَﺋ‪‬ﮑَﮥِ إِﻧﱢﯽ ﺧَﺎﻟ‪‬ﻖٌ ﺑ‪‬ﺸَﺮاً ﻣ‪‬ـﻦ ﺻ‪‬ﻠْﺼ‪‬ـﺎلٍ ﻣ‪‬ـﻦْ ﺣ‪‬ﻤ‪‬ـﺈٍ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ـﻨُﻮنٍ ﻓَـﺈِذَا ﺳ‪‬ـﻮ‪‬ﯾ‪‬ﺘُﻪ‪‬‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ از آﯾﺎت ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺧﺪا اﻧﺴﺎن را از ﻋﺪم و ﻫﯿﭻ آﻓﺮﯾﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪» :‬أَو‪‬ﻟَﺎ ﯾ‪‬ﺬْﮐُﺮُ اﻟْﺈِﻧﺴ‪‬ـﺎنُ أَﻧﱠـﺎ ﺧَﻠَﻘْﻨَـﺎه‪‬‬ ‫و‪‬ﻧَﻔَﺨْﺖ‪ ‬ﻓ‪‬ﯿﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ ر‪‬وﺣ‪‬ﯽ ﻓَﻘَﻌ‪‬ﻮاْ ﻟَﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﺎﺟِﺪ‪‬ﯾﻦَ« )ﺣﺠﺮ‪28 :‬ـ‪ .(29‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ اراده ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐـﻪ اوﻟـﯿﻦ اﻧﺴـﺎن‬
‫ﻣ‪‬ﻦ ﻗَﺒ‪‬ﻞُ و‪‬ﻟَﻢ‪ ‬ﯾ‪‬ﮏ‪ ‬ﺷَﯿ‪‬ﺌﺎً« )ﻣﺮﯾﻢ‪ (67 :‬اﯾﻦ آﯾﻪ درﺑﺎرة ﻫﻤﮥ اﻧﺴﺎنﻫﺎﺳﺖ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻤﮥ اﻧﺴﺎنﻫﺎ از ﻋـﺪم ﺧﻠـﻖ‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ آدم را ﺧﻠﻖ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ در اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ و ﭘﺮﺳﺶ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﮔﻮﯾﯽ ﻧﺴـﻞ ﺑﻌـﺪي‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ در اﺻﻄﻼح ﮐﻼﻣﯽ از آن ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺑﻪ »ﺧﻠﻖ از ﻋﺪم« ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻓﻠﺴـﻔﯽ‪ ،‬وﺟـﻮدش اﺑـﺪاﻋﯽ‬ ‫آدم را ﻣﯽدﯾﺪﻧﺪ ﮐﻪ اﻗﺪام ﺑﻪ ﺧﻮنرﯾﺰي و ﻓﺴﺎد در زﻣﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﺪاوﻧـﺪ در وﺟـﻮد اﻧﺴـﺎن ﭼﯿـﺰي را‬
‫اﺳﺖ‪ .‬آﯾﺎت دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ را ﻣﯽرﺳﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪» :‬ﻫ‪‬ﻞْ أَﺗَﻰ ﻋ‪‬ﻠَﻰ اﻟْﺈِﻧﺴ‪‬ﺎنِ ﺣ‪‬ﯿﻦٌ ﻣ‪‬ﻦَ اﻟﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺮِ ﻟَـﻢ‪ ‬ﯾ‪‬ﮑُـﻦ ﺷَـﯿ‪‬ﺌﺎً‬ ‫ﻣﯽدﯾﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن آن را ﻧﻤﯽدﯾﺪﻧﺪ‪ .‬ازاﯾﻦرو‪ ،‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ ﻣـﻦ آدم را ﺧﻠـﻖ ﮐـﺮدم و از روح‬
‫ﻣ‪‬ﺬْﮐُﻮراً« )اﻧﺴـﺎن‪ (1 :‬و آﯾﻪاي ﮐﻪ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺣﻀﺮت زﮐﺮﯾﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ او از ﺑﺸﺎرت ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪدار ﺷـﺪن‬ ‫ﺧﻮد در او دﻣﯿﺪم‪ ،‬ﺑﺮ او ﺳﺠﺪه ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻮد ﺗﻌﺠﺐ ﻧﻤﻮد و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬و‪‬ﻗَﺪ‪ ‬ﺧَﻠَﻘْﺘُﮏ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ ﻗَﺒ‪‬ﻞُ و‪‬ﻟَﻢ‪ ‬ﺗَﮏ‪ ‬ﺷَﯿ‪‬ﺌﺎً« )ﻣﺮﯾﻢ‪ .(9 :‬اﻣـﺎ در آﯾـﺎت دﯾﮕـﺮي‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﻧﺴﺎن از ﺧﺎك و آب آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺎدة اوﻟﯿﻪ داﺷـﺘﻪ و ﺧﻠـﻖ او از ﻋـﺪم ﻧﺒـﻮده اﺳـﺖ‬ ‫ﭘﺲ ﺍﺯ ﺧﻠﻘﺖ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‪» :‬ﻓَﺈِﻧﱠﺎ ﺧَﻠَﻘْﻨَﺎﮐُﻢ ﻣ‪‬ﻦ ﺗُﺮَابٍ« )ﺣﺞ‪ ،(5 :‬ﯾﺎ آﯾﮥ »و‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬اﻟﱠﺬ‪‬ي ﺧَﻠَﻖَ ﻣ‪‬ﻦَ اﻟْﻤ‪‬ﺎء ﺑ‪‬ﺸَﺮاً« )ﻓﺮﻗـﺎن‪ .(54 :‬در ﺟﻤـﻊ اﯾـﻦ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺲ از ﺧﻠﻖ آدم‪ ،‬ﺗﻤﺎم اﺳﻤﺎء را ﺑﻪ او ﻣﯽآﻣﻮزد‪ .‬ﺳﭙﺲ از ﻣﻼﺋﮑﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻪ از آن اﺳـﻤﺎء‬
‫دو دﺳﺘﻪ آﯾﺎت ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺪن اﻧﺴﺎن از ﺧﺎك و آب ﯾﺎ ﮔﻞ آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺑﺎﯾـﺪ ﭼﯿـﺰي ﺑـﻪ آن‬ ‫ﺧﺒﺮ دﻫﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ آﻧﻬﺎ اﻇﻬﺎر ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آدم ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از اﯾﻦ اﺳﻤﺎء ﺑﻪ ﻓﺮﺷـﺘﮕﺎن ﺧﺒـﺮ‬
‫اﻓﺰوده ﺷﻮد ﺗﺎ اﻧﺴﺎن ﺑﻪوﺟﻮد آﯾﺪ‪ ،‬آن ﭼﯿﺰ در ﺧﻮد ﻣﺎده ﻧﺒﻮده اﺳﺖ و آن ﺻﻮرت اﻧﺴﺎﻧﯽ ﯾﺎ ﻧﻔـﺲ اﻧﺴـﺎﻧﯽ‬ ‫ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬ﭘﺲ از اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬آﯾﺎ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﮕﻔﺘﻢ ﮐﻪ از ﻏﯿﺐ آﺳﻤﺎنﻫﺎ و زﻣﯿﻦ آﮔـﺎﻫﻢ‬
‫ﯾﺎ روح اﺳﺖ)ﻣﺼﺒﺎح‪ ،1368 ،‬ص ‪ .(331‬در آﯾﺎت دﯾﮕﺮي ﻫﻢ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﻧﺴﺎن از آب ﺟﻬﻨﺪه)ﻃـﺎرق‪5 :‬و‪ (6‬ﯾـﺎ از‬ ‫و آﻧﭽﻪ را ﺷﻤﺎ اﻇﻬﺎر و ﯾﺎ ﮐﺘﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﻣﯽداﻧﻢ )ﺑﻘﺮه‪31 :‬ـ‪ .(33‬در ﺑﺮﺧﯽ ﺗﻔﺎﺳﯿﺮ آﻣﺪه اﺳـﺖ اﺳـﻤﺎء‬
‫ﻧﻄﻔﻪ)ﻧﺤﻞ‪ (4 :‬آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﮥ اﯾﻦ آﯾﺎت ﻗﺎﺑﻞ ﺟﻤﻊ ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ زﯾﺮا ﺑﺠﺰ ﺣﻀﺮت آدم ﺳﺎﯾﺮ اﻧﺴﺎنﻫـﺎ از‬ ‫اﻧﺒﯿﺎ و اﺋﻤﻪ‪ ‬در ﻣﯿﺎن اﯾﻦ اﺳﻤﺎء ﺑﻮده اﺳﺖ و ﻣﻼﺋﮑﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ اﻓﺮاد از ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺮﺗـﺮ‬
‫ﻧﻄﻔﻪ آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪهاﻧﺪ و ﻧﻄﻔﻪ آب اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﻄﻔﻪ آب ﺟﻬﻨﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻄﻔﻪ از ﻣﻮاد ﻏﺬاﯾﯽ ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ازاﯾﻦرو‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻋﻠﻢ ﺑﻪ اﯾﻨﻬﺎ ﻧﺪارﯾﻢ )ﻫﻤﺎن‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ .(164‬ﻋﻠّﺎﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﯽ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾـﺪ‪ :‬از‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻮاد ﻧﯿﺰ از ﻣﻮاد ﮔﯿﺎﻫﯽ و ﺣﯿﻮاﻧﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﮕﯽ رﯾﺸﻪ در ﺧﺎك و زﻣﯿﻦ داﺷـﺘﻪ و‬ ‫ﺳﯿﺎق آﯾﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻫﻤﻪ اﯾﻦ اﺳﻤﺎء ﻣﻮﺟﻮدات زﻧﺪه‪ ،‬ﺑﺎﺷﻌﻮر و ﻋﺎﻟﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ ﭼﻮن از ﺿﻤﯿﺮ‬
‫از ﺧﺎك ﺗﻐﺬﯾﻪ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد‪ :‬اﻧﺴﺎنﻫﺎ از ﺧﺎك آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪهاﻧﺪ؛ ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﺗﻔـﺎوت‬ ‫»ﻫﻢ« ﺑﺮاي اﺷﺎره ﺑﻪ اﺳﻤﺎء اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺿﻤﯿﺮ »ﻫﺎ«‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﻮدات ﻏﯿـﺮذيﺷـﻌﻮر اﺷـﺎره‬
‫ﮐﻪ آدم ﺑﺪون واﺳﻄﻪ از ﺧﺎك آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪه و ﺳﺎﯾﺮ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺑـﺎ واﺳـﻄﻪ از ﺧـﺎك ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟـﯽ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻤﺎً از‬ ‫دارد‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺮاد ﺧﻮد اﺳﻤﺎء ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺮاد ذوات ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬از ﺣﯿﺚ اﺗﺼﺎف ﺑﻪ ﮐﻤـﺎﻻﺗﯽ ﮐـﻪ ﻇﻬـﻮر‬
‫ﻧﻄﻔﻪ و آب آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ذوات ﻫﺴﺘﻨﺪ )ﻃﺒﺎﻃﺒـﺎﺋﯽ‪ ،1371 ،‬ص ‪ .(29‬ﺷـﺎﻫﺪ دﯾﮕـﺮ اﯾﻨﮑـﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬أَﻧْﺒِﺌُـﻮﻧ‪‬ﯽ ﺑِﺄَﺳ‪‬ـﻤﺎء‪‬‬
‫ﻫﺆُﻻء‪ «...‬ﮐﻪ ﮐﻠﻤﻪ »ﻫﻮﻻء« اﺷﺎره ﺑﻪ ذوات دارد‪.‬‬
‫ﺧﻠﻘﺖ ﺣﻮﺍ‬
‫ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻭ ﻣﺮﺍﺩﻓﺎﺕ ﺁﻥ ﺩﺭ ﻗﺮﺁﻥ‬
‫از ﻇﺎﻫﺮ ﺑﺮﺧﯽ آﯾﺎت ﻗﺮآن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺣﻮا از آدم ﺧﻠﻖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﯾ‪‬ﺎ أَﯾ‪‬ﻬ‪‬ﺎ اﻟﻨﱠﺎس‪ ‬اﺗﱠﻘُﻮاْ ر‪‬ﺑ‪‬ﮑُﻢ‪ ‬اﻟﱠـﺬ‪‬ي‬
‫ﺧَﻠَﻘَﮑُﻢ ﻣ‪‬ﻦ ﻧﱠﻔْﺲٍ و‪‬اﺣ‪‬ﺪ‪‬ةٍ و‪‬ﺧَﻠَﻖَ ﻣ‪‬ﻨْﻬ‪‬ـﺎ ز‪‬و‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ـﺎ و‪‬ﺑ‪‬ـﺚﱠ ﻣ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ـﺎ رِﺟ‪‬ـﺎﻻً ﮐَﺜ‪‬ﯿـﺮاً و‪‬ﻧ‪‬ﺴ‪‬ـﺎء‪)«...‬ﻧﺴـﺎء‪(1 :‬؛ اى ﻣـﺮدم از‬ ‫در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ از اﻧﺴﺎن ﺑﺎ اﻟﻔﺎظ ﻣﺘﻌﺪدي ﯾﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬اﻧﺴـﺎن)ﻋﺼـﺮ‪2 :‬؛ ﻋﺎدﯾـﺎت‪ ،(2 :‬ﺑﺸـﺮ)ﻓﺼـﻠﺖ‪6 :‬؛ ﺷـﻌﺮا‪:‬‬

‫ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را از ﻧﻔﺲ واﺣﺪى آﻓﺮﯾﺪ و ﺟﻔﺘﺶ را ]ﻧﯿـﺰ[ از او آﻓﺮﯾـﺪ و از آن دو ﻣـﺮدان و زﻧـﺎن‬ ‫‪ ،(154‬ﻧﺎس)اﺳﺮا‪ ،(60 :‬اُﻧﺎس)ﺑﻘﺮه‪ ،(60 :‬ا‪‬ﻧﺲ)اﻧﻌﺎم‪ ،(112 :‬ا‪‬ﻧﺴﯽ)ﻣﺮﯾﻢ‪ ،(26 :‬اَﻧﺎﺳﯽ‪)‬ﻓﺮﻗـﺎن‪ (42 :‬و ﺑﻨـﯽآدم)ﯾـﺲ‪.(60 :‬‬
 ‫‪ ،‬ﺳﺎﻝ ﭼﻬﺎﺭﻡ‪ ،‬ﺷﻤﺎﺭﻩ ﺩﻭﻡ‪ ،‬ﺑﻬﺎﺭ ‪۱۳۹۲‬‬ ‫‪۴۴‬‬ ‫ﺑﺮﺭﺳﯽ ﺗﻄﺒﻴﻘﯽ ﺧﻠﻘﺖ ﺁﺩﻡ ﻭ ﺣﻮﺍ ﺍﺯ ﻣﻨﻈﺮ ﻗﺮﺁﻥ ﻭ ﻋﻬﺪ ﻋﺘﻴﻖ ‪۴۳ ‬‬

‫و‪‬ﻧَﻔَﺦَ ﻓ‪‬ﯿﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ ر‪‬وﺣ‪‬ﻪ‪) «...‬ﺳﺠﺪه‪7 :‬ـ‪ .(9‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺿﻤﯿﺮ »ﺳﻮاه« ﺑﻪ ﻧﻮع اﻧﺴﺎن ﺑﺮﮔـﺮدد و ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ ﺑـﻪ‬ ‫ﺑﺴﯿﺎرى ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﮐﺮد ﭘﺮوا دارﯾﺪ‪ . ...‬در آﯾﮥ دﯾﮕﺮي‪ ،‬ﺑﻪﺟﺎي واژة »ﺧﻠﻖ« از »ﺟﻌﻞ« اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳـﺖ‪» ،‬ﻫ‪‬ـﻮ‪‬‬
‫»ﺑﺪأ ﺧﻠﻖ اﻻﻧﺴﺎن« ﮐﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﻀﺮت آدم اﺳﺖ‪ .‬دو آﯾﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ ﺣﻀـﺮت آدم اﺳـﺖ‪» :‬و‪‬إِذْ ﻗَـﺎلَ‬ ‫اﻟﱠﺬ‪‬ي ﺧَﻠَﻘَﮑُﻢ ﻣ‪‬ﻦ ﻧﱠﻔْﺲٍ و‪‬اﺣ‪‬ﺪ‪‬ةٍ و‪‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻞَ ﻣ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ز‪‬و‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻟ‪‬ﯿ‪‬ﺴ‪‬ﮑُﻦَ إِﻟَﯿ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪) «...‬اﻋﺮاف‪(189 :‬؛ اوﺳﺖ آن ﮐﺲ ﮐﻪ ﺷـﻤﺎ را‬
‫ر‪‬ﺑ‪‬ﮏ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠْﻤ‪‬ﻼَﺋ‪َ ‬ﮑﮥِ إِﻧﱢﯽ ﺧَﺎﻟ‪‬ﻖٌ ﺑ‪‬ﺸَﺮاً ﻣ‪‬ﻦ ﺻ‪‬ﻠْﺼ‪‬ﺎلٍ ﻣ‪‬ﻦْ ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺈٍ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻨُﻮنٍ ﻓَﺈِذَا ﺳ‪‬ﻮ‪‬ﯾ‪‬ﺘُﻪ‪ ‬و‪‬ﻧَﻔَﺨْﺖ‪ ‬ﻓ‪‬ﯿﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ ر‪‬وﺣ‪‬ـﯽ ﻓَﻘَﻌ‪‬ـﻮاْ ﻟَـﻪ‪‬‬ ‫از ﻧﻔﺲ واﺣﺪى آﻓﺮﯾﺪ و ﺟﻔﺖ وى را از آن ﭘﺪﯾﺪ آورد ﺗﺎ ﺑﺪان آرام ﮔﯿﺮد‪ . ...‬درﺑﺎرة اﯾﻨﮑﻪ ﻣـﺮاد از ﺧﻠﻘـﺖ‬
‫ﺳ‪‬ﺎﺟِﺪ‪‬ﯾﻦَ« )ﺣﺠﺮ‪28 :‬ـ‪ (29‬و آﯾﻪ »إِذْ ﻗَﺎلَ ر‪‬ﺑ‪‬ﮏ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠْﻤ‪‬ﻠَﺎﺋ‪‬ﮑَﮥِ إِﻧﱢﯽ ﺧَﺎﻟ‪‬ﻖٌ ﺑ‪‬ﺸَﺮاً ﻣ‪‬ﻦ ﻃ‪‬ﯿﻦٍ ﻓَﺈِذَا ﺳ‪‬ﻮ‪‬ﯾ‪‬ﺘُﻪ‪ ‬و‪‬ﻧَﻔَﺨْﺖ‪ ‬ﻓ‪‬ﯿﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ـﻦ‬ ‫»ﺣﻮا« از ﻧﻔﺲ واﺣﺪه ﯾﻌﻨﯽ از آدم ﭼﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺤﺚﻫـﺎي ﻣﺘﻌـﺪدي از ﺳـﻮي ﻣﻔﺴـﺮان ﻣﻄـﺮح ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ر‪‬وﺣ‪‬ﯽ ﻓَﻘَﻌ‪‬ﻮا ﻟَﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﺎﺟِﺪ‪‬ﯾﻦَ« )ص‪71 :‬ـ‪ (72‬ﭼﻮن ﺳﺨﻦ از ﺳﺠﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬ﭘـﺲ ﻣـﺮاد از ﺑﺸـﺮ در اﯾـﻦ دو آﯾـﻪ‬ ‫ﻣﺮﺣﻮم ﻃﺒﺮﺳﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺧﻠﻖ ﻣﻨﻬﺎ زوﺟﻬﺎ«؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺣﻮا را از ﺿﻠﻌﯽ از اﺿـﻼع آدم آﻓﺮﯾـﺪ)ﻃﺒﺮﺳـﯽ‪،1367 ،‬‬
‫ﺣﻀﺮت آدم اﺳﺖ‪ .‬دو آﯾﻪ‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﺳﺨﻦ از ﻧﻔﺦ روح در ﻣﺮﯾﻢ اﺳﺖ‪» :‬و‪‬اﻟﱠﺘ‪‬ﯽ أَﺣ‪‬ﺼ‪‬ﻨَﺖ‪ ‬ﻓَﺮْﺟ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓَﻨَﻔَﺨْﻨَﺎ ﻓ‪‬ﯿﻬ‪‬ـﺎ ﻣ‪‬ـﻦ‬ ‫ج‪ 1‬ص‪ .(233‬اﻣﺎ ﻋﻠّﺎﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﯽ اﯾﻦ ﺗﻔﺴﯿﺮ را رد ﮐﺮده و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺮﺧﯽ اﯾـﻦ ﺗﻔﺴـﯿﺮ را ﺑـﻪﺗﺒـﻊ ﺑﺮﺧـﯽ از‬
‫ر‪‬وﺣ‪‬ﻨَﺎ و‪‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻠْﻨَﺎﻫ‪‬ﺎ و‪‬اﺑ‪‬ﻨَﻬ‪‬ﺎ آﯾ‪‬ﮥً ﻟﱢﻠْﻌ‪‬ﺎﻟَﻤ‪‬ﯿﻦَ« )اﻧﺒﯿﺎ‪ (91 :‬و آﯾﮥ »و‪‬ﻣ‪‬ﺮْﯾ‪‬ﻢ‪ ‬اﺑ‪‬ﻨَﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮَانَ اﻟﱠﺘ‪‬ﯽ أَﺣ‪‬ﺼ‪‬ﻨَﺖ‪ ‬ﻓَﺮْﺟ‪‬ﻬ‪‬ـﺎ ﻓَﻨَﻔَﺨْﻨَـﺎ ﻓ‪‬ﯿـﻪ‪‬‬ ‫اﺧﺒﺎر ﻣﻄﺮح ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﻗﻮل ﺻﺤﯿﺤﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﯾﺸﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ‪ :‬ﻣﺮاد از اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت‪ ،‬اﯾﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﻣ‪‬ﻦ ر‪‬وﺣ‪‬ﻨَﺎ« )ﺗﺤﺮﯾﻢ‪ .(12 :‬اﯾﻦ ﻧﻔﺦ روح ﻣﻮﺟﺐ ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ‪ ‬ﺷﺪ؛ زﯾﺮا ﻣﺮﯾﻢ از ﻗﺒﻞ ﻧﯿـﺰ زﻧـﺪه‬ ‫ﺣﻮا ﻫﻤﻨﻮع ﺑﺎ آدم اﺳﺖ و ﻣﻤﺎﺛﻠﺖ در وﺟﻮد دارﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ آﯾﺎت دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﮥ ﻣﺮدان ﺧﻄﺎب ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‬
‫ﺑﻮد و ﯾﮏ اﻧﺴﺎن ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺨﺼﻮص در آﯾﮥ دوم ﮐـﻪ ﺿـﻤﯿﺮ »ﻓﯿـﻪ« آﻣـﺪه ﮐـﻪ ﻣـﺬﮐﺮ اﺳـﺖ و ﺑـﻪ ﻣـﺮﯾﻢ‬ ‫و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ از ﻧﻔﻮس ﺷﻤﺎ ﺑﺮاﯾﺘﺎن ﻫﻤﺴﺮاﻧﯽ آﻓﺮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎﻧﻨﺪ »و‪‬ﻣ‪‬ﻦْ آﯾ‪‬ﺎﺗ‪‬ﻪ‪ ‬أَنْ ﺧَﻠَـﻖَ ﻟَﮑُـﻢ ﻣ‪‬ـﻦْ أَﻧﻔُﺴ‪‬ـﮑُﻢ‪‬‬
‫ﺑﺮﻧﻤﯽﮔﺮدد)ﻫﻤﺎن ص‪.(350‬‬ ‫أَز‪‬و‪‬اﺟﺎً ﻟﱢﺘَﺴ‪‬ﮑُﻨُﻮا إِﻟَﯿ‪‬ﻬ‪‬ﺎ و‪‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻞَ ﺑ‪‬ﯿ‪‬ﻨَﮑُﻢ ﻣ‪‬ﻮ‪‬د‪‬ةً و‪‬ر‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﮥً إِنﱠ ﻓ‪‬ﯽ ذَﻟ‪‬ﮏ‪ ‬ﻟَﺂﯾ‪‬ﺎت‪ ‬ﻟﱢﻘَـﻮ‪‬مٍ ﯾ‪‬ﺘَﻔَﮑﱠـﺮُونَ‪) «...‬روم‪) (21 :‬ﻃﺒﺎﻃﺒـﺎﺋﯽ‪،‬‬
‫ﮐﻠﻤﮥ »روح« در ﻗﺮآن در ﻣﻮرد ﻣﻮﺟﻮد ﻫﻢﺳﻨﺦ ﺑﺎ ﻣﻼﺋﮑﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﻪﮐﺎر رﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ ﻣﺎﻧﻨـﺪ »ﺗَﻨَـﺰﱠلُ اﻟْﻤ‪‬ﻠَﺎﺋ‪‬ﮑَـﮥُ‬ ‫ﺑﯽﺗﺎ‪ ،‬ج‪ ،4‬ص ‪(136‬؛ ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻤﺴﺮان ﺷﻤﺎ از ﺟﻨﺲ ﺧﻮد ﺷﻤﺎ و اﻧﺴﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫و‪‬اﻟﺮﱡوح‪ ‬ﻓ‪‬ﯿﻬ‪‬ﺎ ﺑِﺈِذْنِ ر‪‬ﺑ‪‬ﻬِﻢ ﻣ‪‬ﻦ ﮐُﻞﱢ أَﻣ‪‬ﺮٍ« )ﻗﺪر‪ .(4 :‬ﺑﺤﺚ از روح در ﻗﺮآن‪ ،‬ﺧﻮد ﺑﺤﺚ ﻣﺴﺘﻘﻠﯽ را ﻣـﯽﻃﻠﺒـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ‬ ‫ﺧﻠﻖ ﺣﻮا از دﻧﺪة ﺣﻀﺮت آدم‪ ،‬ﯾﮏ اﻧﺪﯾﺸﮥ ﺗﺤﺮﯾﻒﺷﺪة ﯾﻬﻮدي اﺳﺖ ﮐﻪ رﯾﺸـﻪ در ﻋﻬـﺪ ﻋﺘﯿـﻖ دارد‪.‬‬
‫ﻣﺮاد از اﯾﻦ روﺣﯽ ﮐﻪ در اﻧﺴﺎن دﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷـﻮد‪ ،‬ﻣﻮﺟـﻮد داراي ﺣﯿـﺎت و ﺑﺎﺷـﻌﻮري اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻣﺨﻠـﻮق‬ ‫ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﺮﺣﻮم ﻋﻠّﺎﻣﻪ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ آﯾﺎت ﻣﺸﺎﺑﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﺷـﻮد ﻣـﺮاد آﯾـﻪ اﯾـﻦ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﺴﺮ آدم از ﺟﻨﺲ ﺑﺸﺮ آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ آﯾﻪ ‪ 21‬روم ﮐﻪ ﮔﺬﺷـﺖ و ﻣﺎﻧﻨـﺪ »و‪‬اﻟﻠّـﻪ‪ ‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ـﻞَ‬
‫اﻣﺎ ﻣﺮاد از اﻧﺘﺴﺎب روح ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬در ﻋﺒﺎراﺗﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ »ﻣﻦ روﺣﯽ« ﯾـﺎ »ﻣـﻦ روﺣﻨـﺎ« از ﺑـﺎب ﺗﺸـﺮﯾﻒ‬ ‫ﻟَﮑُﻢ ﻣ‪‬ﻦْ أَﻧﻔُﺴ‪‬ﮑُﻢ‪ ‬أَز‪‬و‪‬اﺟﺎً« )ﻧﺤﻞ‪ .(72 :‬آﯾﻪ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻫﻤﺴـﺮان ﺷـﻤﺎ را از ﺟـﻨﺲ ﺷـﻤﺎ ﻗـﺮار داد‪.‬‬
‫اﺳﺖ و ﺷﺮاﻓﺖ روح را ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ اﯾﻨﮑﻪ روح ﺟﺰﺋﯽ از ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در اﻧﺴﺎن دﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷـﻮد؛ زﯾـﺮا در‬ ‫ﻧﻤﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺮاد آﯾﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﺴﺮان ﻣﺎ را از ﺑﺪن ﻣﺎ آﻓﺮﯾﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ازاﯾـﻦرو‪ ،‬در آﯾـﮥ اول ﺳـﻮرة‬
‫ﺟﺎي ﺧﻮد ﺑﺎ ﺑﺮﻫﺎن ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪا ﻣﺮﮐﺐ ﻧﯿﺴـﺖ؛ زﯾـﺮا ﺗﺮﮐﯿـﺐ ﺳـﺮ از ﻧﯿـﺎز درﻣـﯽآورد ﮐـﻪ از‬ ‫ﻧﺴﺎء ﻧﯿﺰ ﻣﺮاد از ﺿﻤﯿﺮ »ﻣﻨﻬﺎ« ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻔﺲ واﺣﺪه ﯾﻌﻨﯽ آدم ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬ﺧﻠﻘﺖ ﺣﻮا از ﺟﻨﺲ آدم اﺳـﺖ‪ ،‬ﻧـﻪ‬
‫وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻤﮑﻨﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺧـﺪا ﺑﺴـﯿﻂ اﺳـﺖ و ﺟـﺰء ﻧـﺪارد‪ .‬روح ﻣﻮﺟـﻮدي‬ ‫از ﺑﺪن آدم )ﻣﮑﺎرم ﺷﯿﺮازي‪ ،1353 ،‬ج‪ 3‬ص‪.(246-247‬‬
‫ﻏﯿﺮﻣﺎدي اﺳﺖ؛ ﭼﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺮﺣﻠﮥ ﺧﻠﻘﺖ ﺑﺪن اﻧﺴﺎن از ﻧﻄﻔـﻪ ﺗـﺎ ﻟﺤـﻢ را ﺑﯿـﺎن ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪،‬‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﺛُﻢ‪ ‬أَﻧﺸَﺄْﻧَﺎه‪ ‬ﺧَﻠْﻘﺎً آﺧَﺮَ« )ﻣﻮﻣﻨﻮن‪ .(14 :‬ﭘﺲ روﺷﻦ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻧﻔﺦ روح از ﻗﺒﯿﻞ ﻓﻌـﻞ و اﻧﻔﻌـﺎﻻت‬ ‫ﺭﻭﺡ ﺁﺩﻡ‬

‫ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮ و ﺧﻠﻘﺖ دﯾﮕﺮي اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺷﺎﻫﺪ آن اﺳﺖ ﮐﻪ روح از ﺳـﻨﺦ ﻣﻮﺟـﻮدات‬ ‫در آﯾﺎت ﻣﺘﻌﺪدي ﺑﯿﺎن ﺷﺪه ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺲ از ﺧﻠﻘﺖ ﺑـﺪن اﻧﺴـﺎن‪ ،‬ﮐـﻪ ﺷـﺎﻣﻞ آﻓـﺮﯾﻨﺶ از ﻧﻄﻔـﻪ‪ ،‬ﻋﻠﻘـﻪ‪،‬‬
‫ﻣﺎدي ﻧﯿﺴﺖ)ﻣﺼﺒﺎح‪ ،1368 ،‬ص ‪359‬ـ‪.(358‬‬ ‫ﻣﻀﻐﻪ‪ ،‬ﻋﻈﺎم و ﻟﺤﻢ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬از روح ﺧـﻮد در او دﻣﯿـﺪ و او ﯾـﮏ اﻧﺴـﺎن ﮐﺎﻣـﻞ ﺷـﺪ‪ .‬ﻣـﺮاد از اﯾـﻦ روح‬
‫ﭼﯿﺴﺖ و اﻧﺘﺴﺎب آن ﺑﻪ ﺧﺪا ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ؟ ﻧﻔﺦ روح در ﻣﺠﻤﻮع آﯾﺎت ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬در ﭘﻨﺞ ﻣﻮرد ﺑﻪﮐـﺎر‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﺳﺠﺪﻩ ﺑﺮ ﺁﺩﻡ‬ ‫رﻓﺘﻪ اﺳﺖ؛ دو ﻣﻮرد ﻣﺨﺘﺺ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت آدم و ﯾﮏ ﻣﻮرد ﻋﺎم اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﺣﻀـﺮت‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس آﯾﺎت ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺧﻠﻘﺖ آدم و دﻣﯿﺪن روح اﻟﻬﯽ در او‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻼﺋﮑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﻣﯽدﻫـﺪ‬ ‫آدم ﺑﺎﺷﺪ و دو ﻣﻮرد ﻧﯿﺰ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﻣﺮﯾﻢ اﺳﺖ)ﻣﺼـﺒﺎح‪ ،1368 ،‬ص‪ .(349‬آﯾـﮥ ﻋـﺎم اﯾـﻦ آﯾـﻪ اﺳـﺖ‪:‬‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮ آدم ﺳﺠﺪه ﮐﻨﻨﺪ و ﻫﻤﮥ ﻣﻼﺋﮑﻪ ﺑﺮ آدم ﺳﺠﺪه ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ اﺑﻠﯿﺲ از ﺳﺠﺪه ﮐﺮدن ﺧﻮدداري ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪،‬‬ ‫»اﻟﱠﺬ‪‬ي أَﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻦَ ﮐُﻞﱠ ﺷَﯽ‪‬ء‪ ‬ﺧَﻠَﻘَﻪ‪ ‬و‪‬ﺑ‪‬ﺪ‪‬أَ ﺧَﻠْﻖَ اﻟْﺈِﻧﺴ‪‬ﺎنِ ﻣ‪‬ﻦ ﻃ‪‬ﯿﻦٍ ﺛُﻢ‪ ‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻞَ ﻧَﺴ‪‬ﻠَﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ ﺳ‪‬ﻠَﺎﻟَﮥٍ ﻣ‪‬ﻦ ﻣ‪‬ﺎء ﻣ‪‬ﻬِﯿﻦٍ ﺛُـﻢ‪ ‬ﺳ‪‬ـﻮ‪‬اه‪‬‬
 ‫‪ ،‬ﺳﺎﻝ ﭼﻬﺎﺭﻡ‪ ،‬ﺷﻤﺎﺭﻩ ﺩﻭﻡ‪ ،‬ﺑﻬﺎﺭ ‪۱۳۹۲‬‬ ‫‪۴۶‬‬ ‫ﺑﺮﺭﺳﯽ ﺗﻄﺒﻴﻘﯽ ﺧﻠﻘﺖ ﺁﺩﻡ ﻭ ﺣﻮﺍ ﺍﺯ ﻣﻨﻈﺮ ﻗﺮﺁﻥ ﻭ ﻋﻬﺪ ﻋﺘﻴﻖ ‪۴۵ ‬‬

‫ﻓ‪‬ﯽ اﻷَر‪‬ضِ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺘَﻘَﺮﱞ و‪‬ﻣ‪‬ﺘَﺎع‪ ‬إِﻟَﻰ ﺣ‪‬ﯿﻦٍ« )ﺑﻘﺮه‪35 :‬ـ‪(36‬؛ ﺑﻪ آدم ﮔﻔﺘﯿﻢ ﺧﻮد و ﻫﻤﺴﺮت در اﯾﻦ ﺑﺎغ ﺳـﮑﻮﻧﺖ ﮔﯿـﺮ‬ ‫آﯾﺎت ﻗﺮآن اﯾﻦ ﮐﺎر او را اﺳﺘﮑﺒﺎرورزي ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ ،‬ازاﯾﻦرو‪ ،‬ﺟﺰء ﮐﺎﻓﺮان ﻣﯽﺷﻮد)ﺑﻘـﺮه‪ .(34 :‬ﺧـﺪاي ﻣﺘﻌـﺎل از‬
‫و از ﻫﺮ ﮐﺠﺎي آن ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﻓﺮاوان ﺑﺨﻮرﯾﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ درﺧﺖ ﻧﺰدﯾﮏ ﻧﺸﻮﯾﺪ ﮐﻪ از ﺳﺘﻤﮑﺎران ﺧﻮاﻫﯿـﺪ ﺑـﻮد‪.‬‬ ‫ﺷﯿﻄﺎن ﻣﯽﭘﺮﺳﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ را اﻣﺮ ﺑﻪ ﺳﺠﺪه ﮐﺮدم‪ ،‬ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﺗﻮ را از ﺳﺠﺪه ﺑـﺮ آدم ﻣﻨـﻊ ﮐـﺮد‪ ،‬او در‬
‫ﭘﺲ ﺷﯿﻄﺎن ﻫﺮ دوي آﻧﻬﺎ را ﺑﻠﻐﺰاﻧﯿﺪ و از آﻧﭽﻪ در آن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﯾﺸﺎن را ﺑـﻪ درآورد و ﻓﺮﻣـﻮدﯾﻢ‪ :‬ﻓـﺮود آﯾﯿـﺪ‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ از او ﺑﻬﺘﺮم‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﺮا از آﺗﺶ و او را از ﮔﻞ آﻓﺮﯾﺪي‪ .‬ﺧﺪاوﻧـﺪ او را از آن ﻣﻘـﺎم ﺑﯿـﺮون‬
‫ﺷﻤﺎ دﺷﻤﻦ ﻫﻤﺪﯾﮕﺮﯾﺪ و ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ در زﻣﯿﻦ ﻗﺮارﮔﺎه و ﺗﺎ ﭼﻨﺪي ﺑﺮﺧﻮرداري ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﯽراﻧﺪ و او را از ﺧﻮارﺷﺪﮔﺎن ﻣﯽداﻧﺪ؛ ﭼﺮاﮐﻪ او را ﻧﺮﺳـﺪ ﮐـﻪ در ﺑﺮاﺑـﺮ ﻓﺮﻣـﺎن اﻟﻬـﯽ ﺗﮑﺒـﺮ ورزد)اﻋـﺮاف‪:‬‬
‫در ﺑﺮﺧﯽ از آﯾﺎت‪ ،‬ﺳﺨﻦ از ﻓﺮﯾﺐدادن آدم و ﺣﻮا ﺗﻮﺳﻂ ﺷﯿﻄﺎن ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آﻣـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ آﯾـﮥ ‪36‬‬ ‫‪13‬ـ‪ .(12‬ﻋﻠّﺎﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﮑﺘﮥ ﻟﻄﯿﻔﯽ درﺑﺎرة آﯾﮥ ‪ 33‬ﺳﻮرة ﺑﻘﺮه اﺷﺎره ﮐﺮده و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬در آﺧﺮ آﯾـﻪ ﮐـﻪ‬
‫ﺑﻘﺮه‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮ »ﻓﺎزﻟﻬﻤﺎ اﻟﺸﯿﻄﺎن« دارد‪ .‬آﯾﮥ ‪ 20‬ﺳﻮرة اﻋﺮاف‪ ،‬ﮐـﻪ ﺗﻌﺒﯿـﺮ »ﻓﻮﺳـﻮس ﻟﻬﻤـﺎ« دارد‪ .‬در ﻫـﺮ دو‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻼﺋﮑﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ آﻧﭽﻪ را ﺷﻤﺎ آﺷﮑﺎر ﯾﺎ ﭘﻨﻬﺎن ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻣﯽداﻧﻢ‪ .‬در آﯾﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻈـﻮر از آﻧﭽـﻪ‬
‫ﺿﻤﯿﺮ ﺗﺜﻨﯿﻪ ﺑﻪﮐﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﺑﺮﺧﯽ از آﯾﺎت ﻧﯿﺰ ﺳﺨﻦ از ﻓﺮﯾﺐ آدم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪﺗﺒﻊ ﻓﺮﯾﺐ آدم‪ ،‬ﺣـﻮا‬ ‫ﮐﺘﻤﺎن ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻫﻤﺎن »ﮐﻔﺮ اﺑﻠﯿﺲ« ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﻮدداري از ﺳـﺠﺪه‪ ،‬اﯾـﻦ ﺗﮑﺒـﺮ و‬
‫ﻧﯿﺰ از درﺧﺖ ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ ﻣﯽﺧﻮرد‪» :‬ﻓَﻮ‪‬ﺳ‪‬ﻮ‪‬س‪ ‬إِﻟَﯿ‪‬ﻪ‪ ‬اﻟﺸﱠﯿ‪‬ﻄَﺎنُ ﻗَﺎلَ ﯾ‪‬ﺎ آد‪‬م‪ ‬ﻫ‪‬ﻞْ أَد‪‬ﻟﱡﮏ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠَﻰ ﺷَﺠ‪‬ﺮَةِ اﻟْﺨُﻠْﺪ‪ ‬و‪‬ﻣ‪‬ﻠْـﮏ‪ ‬ﻟﱠـﺎ‬ ‫ﮐﻔﺮ او آﺷﮑﺎر ﺷﺪ)ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﯽ‪ ،‬ﺑﯽﺗﺎ‪ ،‬ص ‪ .(31‬زﯾﺮا در آﯾﻪ ‪ ،34‬ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻓﻌﻞ ﻣﺎﺿﯽ ﺑﻌﯿﺪ ﯾﻌﻨـﯽ ﻋﺒـﺎرت »ﮐـﺎن ﻣـﻦ‬
‫ﯾ‪‬ﺒ‪‬ﻠَﻰ * ﻓَﺄَﮐَﻠَﺎ ﻣ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻓَﺒ‪‬ﺪ‪‬ت‪ ‬ﻟَﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻮ‪‬آﺗُﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪) «...‬ﻃﻪ‪ ،(120-121 :‬ﺿـﻤﯿﺮ در »اﻟﯿـﻪ« ﺑـﻪ ﻗﺮﯾﻨـﮥ آﯾـﺎت ﻗﺒـﻞ‪ ،‬ﺑـﻪ آدم‬ ‫اﻟﮑﺎﻓﺮﯾﻦ« ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﭘﯿﺶ از اﻣﺮ ﺑﻪ ﺳﺠﺪه ﻧﯿﺰ اﺑﻠﯿﺲ از ﮐﺎﻓﺮان ﺑﻮده اﺳـﺖ‪ ،‬وﮔﺮﻧـﻪ اﮔـﺮ ﮐﻔـﺮ‬
‫ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬اﻣﺎ واژة »اﮐﻼ«‪ ،‬ﺗﺜﻨﯿﻪ اﺳﺖ و ﺑﻪ آدم و ﺣﻮا ﺑﺎزﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬ ‫اﺑﻠﯿﺲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﮥ ﺳﺠﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻮد ﮐﻪ آﯾﻪ ﺑﺪون »ﮐﺎن« ﻣﯽآﻣﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﮐﻔﺮ او ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘـﯿﺶ از‬
‫اﻣﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﻓﺮﯾﺐ ﺷﯿﻄﺎن در ﺑﺮﺧﯽ از آﯾﺎت‪ ،‬اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه ﮐـﻪ ﺷـﯿﻄﺎن ﺑـﻪ آدم ﮔﻔـﺖ‪ :‬آﯾـﺎ‬ ‫ﺧﻠﻘﺖ اﻧﺴﺎن و ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ اﻧﺴﺎن ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ ﺑـﻮده ﮐـﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﭘـﯿﺶ از ﺧﻠﻘـﺖ آدم آن را ﺑـﻪ‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻫﯽ ﺗﻮ را ﺑﻪ درﺧﺖ ﺟﺎوداﻧﮕﯽ و ﻣﻠﮑﯽ ﮐﻪ زاﯾﻞ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﮐﻨﻢ)ﻃﻪ‪ .(120 :‬در ﺑﺮﺧـﯽ‬ ‫ﻣﻼﺋﮑﻪ اﻋﻼم ﮐﺮده ﺑﻮد)ﻫﻤﺎن‪ ،1371 ،‬ص ‪ .(243‬ازاﯾﻦرو‪ ،‬ﺗﻌﺒﯿﺮ »ﮐﺎن ﻣﻦ اﻟﮑﺎﻓﺮﯾﻦ« در آﯾﮥ ‪ 34‬ﺑﺎ ﺗﻌﺒﯿـﺮ »ﮐﻨـﺘﻢ‬
‫از آﯾﺎت‪ ،‬ﺑﯿﺎﻧﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ آﯾﮥ ﻗﺒﻠﯽ دارد و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﯿﻄﺎن ﺑﻪ آدم و ﺣﻮا ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﺮوردﮔﺎرﺗـﺎن ﺷـﻤﺎ‬ ‫ﺗﮑﺘﻤﻮن« ﮐﻪ در آﯾﻪ ﻗﺒﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﻣﯽﺷﻮد و ﻫﺮ دو ﺗﻌﺒﯿﺮ‪ ،‬ﻣﺎﺿﯽ ﺑﻌﯿﺪ اﺳﺖ‪ .‬اﻣـﺎ ﭘﺮﺳﺸـﯽ در اﯾﻨﺠـﺎ‬
‫را از اﯾﻦ درﺧﺖ ﻣﻨﻊ ﻧﮑـﺮد‪ ،‬ﺟـﺰ ﺑـﺮاي آﻧﮑـﻪ ﻣﺒـﺎدا ﺷـﻤﺎ دو ﻓﺮﺷـﺘﻪ ﺷـﻮﯾﺪ ﯾـﺎ از زﻣـﺮه ﺟﺎوداﻧـﺎن‬ ‫ﻣﻄﺮح ﻣﯽﺷﻮد ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ‪ ،‬ﻣﺮاد از »ﮐﺎن ﻣﻦاﻟﮑﺎﻓﺮﯾﻦ« اﺑﻠﯿﺲ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﺮا در آﯾـﮥ ﭘﯿﺸـﯿﻦ ﺗﻌﺒﯿـﺮ ﺟﻤـﻊ‬
‫ﮔﺮدﯾﺪ«)اﻋﺮاف‪ .(20 :‬در ﻫﺮ دو آﯾﻪ‪ ،‬ﺳﺨﻦ از ﺟﺎوداﻧﮕﯽ اﺳﺖ‪ .‬در آﯾﮥ دوم ﮐﻪ‪ ،‬ﺳﺨﻦ از ﻓﺮﺷـﺘﻪ ﺷـﺪن‬ ‫ﺑﻪﮐﺎر رﻓﺘﻪ و ﮐﺘﻤﺎن ﺑﻪ ﻫﻤﮥ ﻣﻼﺋﮑﻪ ﻧﺴﺒﺖ داده ﺷﺪه و ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﮐﻨﺘﻢ ﺗﮑﺘﻤﻮن«؟ ﭘﺎﺳﺦ اﯾـﻦ اﺳـﺖ‬
‫ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮد ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﯾﮑﯽ از ﻣﺼﺎدﯾﻖ ﺟﺎوداﻧﮕﯽ ﺑﺎﺷﺪ؛ زﯾﺮا ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻣﻮﺟﻮداﺗﯽ ﻣﺠـﺮد‬ ‫ﮐﻪ ﭼﻮن اﺑﻠﯿﺲ ﺳﺮﮐﺸﯽ ﺧﻮد را اﺑﺮاز ﻧﮑﺮده ﺑﻮد و ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ دادن اﻣﺮ ﻣﺨﺘﺺ ﯾﮏ ﻓـﺮد‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫و ﺟﺎوداﻧﻪاﻧﺪ ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﻗﯿﺎﻣﺖ‪.‬‬ ‫ﺟﻤﻊ‪ ،‬درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ آن ﻓﺮد ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬از ﻧﻈﺮ ﻋﺮف اﻣﺮ راﯾﺠﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ از ﺑﺮﺧـﯽ رواﯾـﺎت ﺑـﻪدﺳـﺖ‬
‫ﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﺑﻠﯿﺲ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﺼﻤﯿﻢ داﺷﺖ اﮔﺮ اﻣﺮ ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﺷﻮد‪ ،‬ﻋﺼﯿﺎن ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﻣﻼﺋﮑـﻪ ﻧﯿـﺰ در ﻧﻔـﺲ‬
‫ﺩﺭﺧﺖ ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ‬ ‫ﺧﻮد اﻣﺮي را ﻣﮑﺘﻮم ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آن اﻣﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺨﻠـﻮﻗﯽ را ﮐـﻪ اﺷـﺮف و‬
‫در آﯾﺎت ﺷﺮﯾﻔﻪ‪ ،‬ﺳﺨﻨﯽ از اﯾﻨﮑﻪ درﺧﺖ ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ ﭼﻪ ﺑﻮده‪ ،‬در ﻣﯿﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﺑﺮﺧﯽ از رواﯾـﺎت ﺑﯿـﺎن‬ ‫اﻋﻠﯽ از آﻧﻬﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻠﻖ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮐﺮد )ﺑﺤﺮاﻧﯽ‪1416 ،‬ق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،75‬ح ‪.(12‬‬
‫ﺷﺪه ﮐﻪ آن درﺧﺖ‪ ،‬درﺧﺖ ﺳﯿﺐ ﺑﻮده و در ﺑﺮﺧﯽ ﻫـﻢ آﻣـﺪه ﮐـﻪ آن درﺧـﺖ‪ ،‬ﻫﻤﭽـﻮن ﺳـﺎﯾﺮ درﺧﺘـﺎن‬
‫ﺑﻬﺸﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﻧﻮع ﻣﯿﻮه درﺑﺮداﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ ﻫﻢ آﻣﺪه ﮐﻪ درﺧﺖ ﻋﻠﻢ ﻣﺤﻤﺪ و آل ﻣﺤﻤﺪ ﺑـﻮده‬ ‫ﺗﺨﻠﻒ ﺁﺩﻡ ﻭ ﺣﻮﺍ ﺍﺯ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺍﻟﻬﯽ‬
‫اﺳﺖ)ﺑﺤﺮاﻧﯽ‪1416 ،‬ق‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪83‬ـ‪ .(79‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬اﯾﻦ اﻣﺮ اﻟﻬﯽ ﺑﺮاي اﻣﺘﺤﺎن ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداري آدم و ﺣـﻮا ﺑـﻮده‬ ‫در آﯾﺎت ﻗﺮآن ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آدم و ﺣـﻮا را در ﺟﻨـﺖ )ﺑـﺎغ ﺧﺎﺻـﯽ( ﺳـﮑﻨﺎ داد و آﻧﻬـﺎ را از‬
‫اﺳﺖ و از ﺧﻮد ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﺮﻧﻤﯽآﯾﺪ ﮐﻪ آن درﺧﺖ ﭼﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﻣـﺎ ﺛﻤـﺮة ﺧـﻮردن از آن درﺧـﺖ ﺑـﺎز‬ ‫ﺧﻮردن درﺧﺖ ﺧﺎﺻﯽ ﺑﺮﺣﺬر داﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ آﻧﻬﺎ ﻓﺮﯾﺐ ﺷﯿﻄﺎن را ﺧﻮردﻧﺪ و از آﻧﺠـﺎ ﺑﯿـﺮون راﻧـﺪه ﺷـﺪه و‬
‫ﺷﺪن ﭼﺸﻢ آدم و ﺣﻮا و ﻇﻬﻮر ﻗﺒﺎﯾﺢ اﯾﺸﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻠّﺎﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﯽ در اﯾﻦﺑﺎره ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳـﺖ‬ ‫ﻫﺒﻮط ﮐﺮدﻧﺪ‪» .‬و‪‬ﻗُﻠْﻨَﺎ ﯾ‪‬ﺎ آد‪‬م‪ ‬اﺳ‪ُ ‬ﮑﻦْ أَﻧﺖ‪ ‬و‪‬ز‪‬و‪‬ﺟ‪‬ﮏ‪ ‬اﻟْﺠ‪‬ﻨﱠﮥَ و‪‬ﮐُﻼَ ﻣ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ر‪‬ﻏَﺪاً ﺣ‪‬ﯿ‪‬ﺚُ ﺷ‪‬ﺌْﺘُﻤ‪‬ﺎ و‪‬ﻻَ ﺗَﻘْﺮَﺑ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ـﺬ‪‬ه‪ ‬اﻟﺸﱠـﺠ‪‬ﺮَةَ‬
‫ﻣﺮاد از ﺑﻮﺗﮥ ﮔﻨﺪم‪ ،‬ﺑﺮ ﻓﺮض ﮐﻪ آن ﺷﺠﺮة ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ ﮔﻨﺪم ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﺑﻪ واﺑﺴـﺘﮕﯽ زﻧـﺪﮔﯽ اﻧﺴـﺎن‬ ‫ﻓَﺘَﮑُﻮﻧَﺎ ﻣ‪‬ﻦَ اﻟْﻈﱠﺎﻟ‪‬ﻤ‪‬ﯿﻦَ ﻓَﺄَز‪‬ﻟﱠﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ اﻟﺸﱠﯿ‪‬ﻄَﺎنُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻓَﺄَﺧْﺮَﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﮐَﺎﻧَﺎ ﻓ‪‬ﯿﻪ‪ ‬و‪‬ﻗُﻠْﻨَﺎ اﻫ‪‬ﺒِﻄُﻮاْ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﻀُﮑُﻢ‪ ‬ﻟ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺾٍ ﻋ‪‬ـﺪ‪‬و‪ ‬و‪‬ﻟَﮑُـﻢ‪‬‬
 ‫‪ ،‬ﺳﺎﻝ ﭼﻬﺎﺭﻡ‪ ،‬ﺷﻤﺎﺭﻩ ﺩﻭﻡ‪ ،‬ﺑﻬﺎﺭ ‪۱۳۹۲‬‬ ‫‪۴۸‬‬ ‫ﺑﺮﺭﺳﯽ ﺗﻄﺒﻴﻘﯽ ﺧﻠﻘﺖ ﺁﺩﻡ ﻭ ﺣﻮﺍ ﺍﺯ ﻣﻨﻈﺮ ﻗﺮﺁﻥ ﻭ ﻋﻬﺪ ﻋﺘﻴﻖ ‪۴۷ ‬‬

‫ﻫﯿﭻﮔﻮﻧﻪ ﮔﯿﺎﻫﯽ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ؛ زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﺑﺎران ﻧﺒﺎراﻧﺪه ﺑﻮد و آدﻣـﯽ در زﻣـﯿﻦ ﻧﺒـﻮد ﮐـﻪ ﮐـﺎر‬ ‫ﺑﻪ آن‪ ،‬ﺗﻤﺜﻞ زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎﯾﯽ ﺑﺮاي آدم ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ و ﻗﻀﯿﮥ ﻇﻬﻮر ﻗﺒﺎﯾﺢ و ﭘﻮﺷـﺎﻧﺪن آن ﻧﯿـﺰ ﻣﺆﯾـﺪ اﯾـﻦ ﻧﮑﺘـﻪ‬
‫زﻣﯿﻦ را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ و زﻣﯿﻦ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻪ ﺳﯿﺮاب ﻣﯽﺷﺪ)ﻫﻤﺎن‪.(4-6 :2 ،‬‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬واﷲ اﻟﻌﺎﻟﻢ)ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﯽ‪ ،‬ﺑﯽﺗﺎ‪ ،‬ص ‪.(35‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﻠﻢ ﺗﻤﺎم اﺳﻤﺎء را ﺑﻪ آدم آﻣﻮﺧﺖ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ آﯾـﺎت دﯾﮕـﺮي ﮐـﻪ داﺋﻤـﺎً‬
‫ﺧﻠﻘﺖ ﺁﺩﻡ‬ ‫ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ ﻋﻠﻢآﻣﻮزي ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻌﯿﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ آن درﺧﺖ‪ ،‬درﺧﺖ ﻋﻠﻢ و ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫»ﺧﺪاوﻧﺪ از ﺧﺎك زﻣﯿﻦ آدم را ﺑﺴﺮﺷﺖ و در ﺑﯿﻨﯽ او روح ﺣﯿﺎت دﻣﯿﺪ و آدم ﻧﻔﺲ زﻧﺪه ﺷﺪ«)ﻫﻤـﺎن‪،‬‬
‫‪ .(7 :2‬درﺑﺎرة ﺧﻠﻘﺖ آدم در ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺗﻨﻮع ﺑﯿﺎﻧﯽ ﮐﻪ درﺑـﺎرة ﺧﻠﻘـﺖ‬ ‫ﻧﺘﻴﺠﺔ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺁﺩﻡ ﻭ ﺣﻮﺍ‬
‫آدم در ﻗﺮآن وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻧﻤﯽﺧﻮرد‪ .‬در اداﻣﻪ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑـﺎﻏﯽ در ﻋـﺪن در ﻃـﺮف‬ ‫از آﯾﺎت ﻗﺮآن ﺑﺮﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ در اﺛﺮ ﻋﺼﯿﺎن آدم و ﺣﻮا‪ ،‬ﻋﯿﻮب آﻧﻬـﺎ ﺑﺮاﯾﺸـﺎن ﻇـﺎﻫﺮ ﮔﺸـﺖ و ﺑـﺎ ﺑـﺮگﻫـﺎي‬
‫ﻣﺸﺮق ﻏﺮس ﻧﻤﻮد و آدم را در آﻧﺠﺎ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺳﺎﺧﺖ و اﻧﻮاع درﺧﺘﺎن ﺧﻮشﻧﻤﺎ و ﺧﻮشﺧـﻮراك را از‬ ‫درﺧﺘﺎن ﺧﻮد را ﭘﻮﺷﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﻬﺎ را از آن ﺑﺎغ اﺧﺮاج ﮐﺮد و در زﻣﯿﻦ ﺳـﺎﮐﻦ ﻧﻤـﻮد)ﺑﻘـﺮه‪36 :‬؛ اﻋـﺮاف‪:‬‬
‫زﻣﯿﻦ روﯾﺎﻧﺪ ﺗﺎ آدم از آن ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﺷﻮد)ﻫﻤﺎن‪ .(8-9 :2 ،‬از اﯾﻦ ﺑﯿﺎن ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷـﻮد ﺑـﺎﻏﯽ‬ ‫‪24‬؛ ﻃﻪ‪ ،(123 :‬ﮔﺮﭼﻪ آن دو ﭘﺸﯿﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ ﯾﺎد دادن ﮐﻠﻤﺎﺗﯽ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺗﻮﺑﮥ آﻧﻬﺎ را ﭘـﺬﯾﺮﻓﺖ )ﺑﻘـﺮه‪:‬‬
‫ﮐﻪ آدم در آن ﺳﺎﮐﻦ ﺷﺪ‪ ،‬در زﻣﯿﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ و ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﻧـﺪارد‪ .‬در اداﻣـﻪ‪ ،‬ﻧﯿـﺰ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪:‬‬ ‫‪ .(37‬در آﯾﺎت ﺷﺮﯾﻔﻪ‪ ،‬ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺑﻪ »اﺧﺮاج از ﺑﺎغ« و »ﻫﺒﻮط« ﺷﺪه اﺳﺖ‪» :‬و‪‬ﻗُﻠْﻨَﺎ اﻫ‪‬ﺒِﻄُـﻮاْ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﻀُـﮑُﻢ‪ ‬ﻟ‪‬ـﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺾٍ ﻋ‪‬ـﺪ‪‬و‪‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻬﺮي از ﺑﺎغ ﻋﺪن ﺑﯿﺮون آورد ﺗﺎ ﺑﺎغ را ﺳﯿﺮاب ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻬﺮ در ﺑﺎغ ﺑﻪ ﭼﻬـﺎر ﺷـﻌﺒﻪ ﺗﻘﺴـﯿﻢ‬ ‫و‪‬ﻟَﮑُﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﯽ اﻷَر‪‬ضِ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺘَﻘَﺮﱞ و‪‬ﻣ‪‬ﺘَﺎع‪ ‬إِﻟَﻰ ﺣ‪‬ﯿﻦٍ« )ﺑﻘﺮه‪ .(36 :‬از اﯾﻦ آﯾﺎت ﻓﻬﻤﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻫﺒـﻮط از آﺳـﻤﺎن ﺑـﻪ‬
‫ﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﺎم آﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﻧﻬﺮ »ﻓﯿﺸﻮن«‪ ،‬ﮐﻪ زﻣﯿﻦ ﺣﻮﯾﻠﻪ را ﺳﯿﺮاب ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬دوم ﻧﻬﺮ »ﺟﯿﺤـﻮن«‪ ،‬ﮐـﻪ‬ ‫زﻣﯿﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﻫﺒﻮط ﺑﻪ ﺳﻘﻮط از ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﻌﻠـﻮم ﻣـﯽﺷـﻮد ﮐـﻪ ﻣـﺮاد از‬
‫زﻣﯿﻦ ﮐﻮش را ﺳﯿﺮاب ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﻬﺮ ﺳﻮم »ﺣﺪ‪‬ﻗﻞ« اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺳﻤﺖ ﺷﺮﻗﯽ آﺷﻮر ﺟﺎري اﺳﺖ و ﻧﻬﺮ‬ ‫ﺟﻨﺖ‪ ،‬ﺑﻬﺸﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺻﺮف ﯾﮏ ﺑﺎغ ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ‪ .‬از ﮐﻼم اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ‪ ‬ﻧﯿـﺰ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﯽﺷـﻮد ﮐـﻪ‬
‫ﭼﻬﺎرم »ﻓﺮات« ﻧﺎم دارد)ﺳﻔﺮ ﭘﯿﺪاﯾﺶ‪.(10-14 :2 :‬‬ ‫اﺧﺮاج از ﺑﻬﺸﺖ ﻣﻄﺮح ﺑﻮده اﺳﺖ‪» :‬ﺛﻢ ﺑﺴﻂاﷲ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻟﻪ ﻓﯽ ﺗﻮﺑﺘﻪ و ﻟﻘّﺎه ﮐﻠﻤﻪ رﺑـﻪ و وﻋـﺪه اﻟﻤـﺮاد اﻟـﯽ‬
‫ﺟﻨﺘﻪ و اﻫﺒﻄﻪ اﻟﯽ دار اﻟﺒﻠﯿﻪ و ﺗﻨﺎﺳﻞاﻟﺬرﯾﻪ‪«...‬؛ ﺳﭙﺲ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺗﻮﺑـﮥ ﺧـﻮﯾﺶ را ﺑـﺮ وي ﮔﺴـﺘﺮاﻧﺪ و ﮐﻠﻤـﮥ‬
‫ﺩﺭﺧﺖ ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ‬
‫رﺣﻤﺖ ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﺮ وي اﻟﻘﺎ ﻧﻤﻮد و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ را ﺑﻪ او وﻋﺪه ﻓﺮﻣﻮد‪ ،‬ﺳـﭙﺲ او را ﺑـﻪ ﻣﻨـﺰلﮔـﺎه‬
‫ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮥ ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻣﯿﺎن اﯾﻦ ﺑﺎغ دو درﺧﺖ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫـﺪ‪ .‬ﯾﮑـﯽ »درﺧـﺖ ﺣﯿـﺎت« و دﯾﮕـﺮي‬
‫ﺑﻼﯾﺎ و ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺴﻞ ﻓﺮود آورد)ﻧﻬﺞاﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ،‬خ ‪ .(1‬از ﻋﺒﺎرت اﻣﺎم‪ ،‬ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮده »ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎزﮔﺸـﺖ ﺑـﻪ ﺑﻬﺸـﺖ‬
‫»درﺧﺖ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻧﯿﮏ و ﺑﺪ«)ﻫﻤﺎن‪ .(9 :2 ،‬از ﻧﻈﺮ ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ دو ﻫﺪف آدم را در ﺑﺎغ ﻋﺪن ﻣﺴـﺘﻘﺮ‬
‫را وﻋﺪه ﻓﺮﻣﻮد«‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﺧﺮاج آدم و ﺣﻮا از ﺑﻬﺸﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ)ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﯽ‪ ،1371 ،‬ص ‪.(252‬‬
‫ﮐﺮد‪ :‬ﯾﮑﯽ ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺎرﻫﺎي آن ﺑﺎغ را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ و دوم اﯾﻨﮑـﻪ‪ ،‬از آن ﻣﺤﺎﻓﻈـﺖ ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ .‬در ﺿـﻤﻦ ﺑـﻪ او‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬از ﻫﻤﮥ درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ ﺑﺨﻮر‪ ،‬اﻣﺎ از درﺧﺖ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻧﯿﮏ و ﺑﺪ ﻧﺨﻮر؛ زﯾﺮا اﮔـﺮ از آن ﺑﺨـﻮري ﺧـﻮاﻫﯽ‬ ‫ﺧﻠﻘﺖ ﺁﺩﻡ ﻭ ﺣﻮﺍ ﺩﺭ ﻋﻬﺪ ﻋﺘﻴﻖ‬
‫ﻣﺮد)ﻫﻤﺎن‪.(15 -17 :2 ،‬‬ ‫داﺳﺘﺎن ﺧﻠﻘﺖ آدم و ﺣﻮا و ﺣﻮادث ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﯾﻦ داﺳـﺘﺎن در ﻗـﺮآن ﮐـﺮﯾﻢ از ﮔﺴـﺘﺮدﮔﯽ و ﺗﻨـﻮع ﺑﯿـﺎﻧﯽ‬
‫در اداﻣﻪ داﺳﺘﺎن ﺧﻠﻘﺖ آدم‪ ،‬ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ ﻣﯽﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻣﺸـﺎﻫﺪه ﮐـﺮد ﮐـﻪ آدم ﺗﻨﻬﺎﺳـﺖ‪ .‬ﺗﺼـﻤﯿﻢ‬ ‫زﯾﺎدي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﮔﺴﺘﺮدﮔﯽ و ﺗﻨﻮع را در ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﻧﮑﺎت ﻣﺸـﺘﺮك و‬
‫ﮔﺮﻓﺖ ﺑﺮاي او ﻣﻌﺎوﻧﯽ ﺧﻠﻖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ازاﯾﻦرو‪ ،‬ﻫﻤﮥ ﺣﯿﻮاﻧﺎت و ﭘﺮﻧـﺪﮔﺎن را ﻧـﺰد آدم آورد ﺗـﺎ ﺑـﺮاي آﻧﻬـﺎ ﻧـﺎم‬ ‫اﻓﺘﺮاﻗﺎﺗﯽ ﺑﯿﻦ اﯾﻦ دو ﻣﺘﻦ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﭘﺲ از ﺑﺮرﺳﯽ اﯾﻦ داﺳﺘﺎن در ﻋﻬـﺪ ﻋﺘﯿـﻖ‪ ،‬اﯾـﻦ ﻧﮑـﺎت را ﺑﺮرﺳـﯽ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺮاي آدم ﻣﻌﺎوﻧﯽ ﯾﺎﻓﺖ ﻧﺸﺪ)ﻫﻤﺎن‪.(18-20 :2 ،‬‬ ‫ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮐﺮد‪.‬‬
‫از ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ ﺑﺮﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺷﺶ روز زﻣـﯿﻦ و آﺳـﻤﺎن را آﻓﺮﯾـﺪ‪ ،‬در روز ﻫﻔـﺘﻢ اﺳـﺘﺮاﺣﺖ‬
‫ﺧﻠﻘﺖ ﺣﻮﺍ‬
‫ﮐﺮد)ﺳﻔﺮ ﭘﯿﺪاﯾﺶ‪ .(2 :2 ،‬آنﮔﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ آدم و ﺣﻮا را ﺑﯿﺎﻓﺮﯾﻨـﺪ‪ .‬در اﯾـﻦ ﻫﻨﮕـﺎم‪ ،‬در زﻣـﯿﻦ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﺑﺮاي آدم ﻣﻌﺎون و ﻫﻤﺪم ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﺣﻮا‬
 ‫‪ ،‬ﺳﺎﻝ ﭼﻬﺎﺭﻡ‪ ،‬ﺷﻤﺎﺭﻩ ﺩﻭﻡ‪ ،‬ﺑﻬﺎﺭ ‪۱۳۹۲‬‬ ‫‪۵۰‬‬ ‫ﺑﺮﺭﺳﯽ ﺗﻄﺒﻴﻘﯽ ﺧﻠﻘﺖ ﺁﺩﻡ ﻭ ﺣﻮﺍ ﺍﺯ ﻣﻨﻈﺮ ﻗﺮﺁﻥ ﻭ ﻋﻬﺪ ﻋﺘﻴﻖ ‪۴۹ ‬‬

‫ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﯿﺎن ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آدم ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ از اﯾﻦ درﺧﺖ ﺑﺨﻮري‪ ،‬ﺧﻮاﻫﯽ ﻣﺮد‪ .‬اﻣـﺎ ﻧـﻪﺗﻨﻬـﺎ‬ ‫را ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻫﻤﺴﺮ ﺑﺮاي آدم ﺑﯿﺎﻓﺮﯾﻨﺪ‪ ،‬ازاﯾﻦرو‪ ،‬ﺧﻮاﺑﯽ ﮔﺮان ﺑـﺮ آدم ﻣﺴـﺘﻮﻟﯽ ﮐـﺮد و آدم ﺑـﻪ ﺧـﻮاب‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺸﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮥ ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ‪ ،‬آﻧﻬﺎ داﻧﺎ ﺷﺪه و ﻋﺎرف ﻧﯿﮏ و ﺑـﺪ ﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘـﺲ آﯾـﺎ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺑـﻪ آدم‬ ‫رﻓﺖ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﯾﮑﯽ از دﻧﺪهﻫﺎي آدم را از ﺑﺪن او ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ و در ﺟﺎي آن ﮔﻮﺷﺖ ﭘﺮ ﮐـﺮد و از‬
‫دروغ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد؟!‬ ‫آن دﻧﺪة آدم‪ ،‬زﻧﯽ ﺑﺴﺎﺧﺖ و او را ﻧﺰد آدم آورد‪ .‬آدم ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷـﺪ ﮐـﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ آن زن را از دﻧـﺪة او‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺎر ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮ اﺛﺮ اﯾﻦ ﻓﺮﯾﺐﮐﺎري‪ ،‬ﺑﯿﻦ ﺗﻮ و زن و ﻧﯿﺰ ذرﯾﮥ او دﺷـﻤﻨﯽ ﺑﺮﻗـﺮار ﺧﻮاﻫـﺪ‬ ‫آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ اﺳﺘﺨﻮاﻧﯽ از اﺳﺘﺨﻮانﻫﺎي ﻣﻦ و ﮔﻮﺷـﺘﯽ از ﮔﻮﺷـﺖ ﻣـﻦ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ آﻧﻬـﺎ‬
‫ﺷﺪ و زن ﻧﯿﺰ ﺑﺎ زﺣﻤﺖ زاﯾﻤﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد و ﺑﻪ آدم ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻮن ﮐﻪ ﺳﺨﻦ ﻫﻤﺴﺮت را ﺷـﻨﯿﺪي و از‬ ‫»ﻧﺴﺎء« ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد؛ ﭼﻮن از اﻧﺴﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳـﺖ و آدم و ﺣـﻮا‪ ،‬ﻫـﺮ دو ﺑﺮﻫﻨـﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ و ﻫـﯿﭻ‬
‫درﺧﺖ ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ ﺧﻮردي‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺗﻮ‪ ،‬زﻣﯿﻦ ﻣﻠﻌﻮن ﮔﺸﺖ و در ﺗﻤﺎم اﯾﺎم ﻋﻤـﺮت ﺑـﺎ رﻧـﺞ و‬ ‫ﺧﺠﺎﻟﺖ ﻧﻤﯽﮐﺸﯿﺪﻧﺪ)ﻫﻤﺎن‪.(21-25 :2 ،‬‬
‫زﺣﻤﺖ ﺧﻮاﻫﯽ ﺧﻮرد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﺎك ﺑﺎزﮔﺮدي)ﻫﻤﺎن‪ (14-19 ،‬از اﯾﻦ ﺑﯿﺎﻧﺎت ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬از ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ ﺣﻮا از ﺑﺨﺸﯽ از ﺑﺪن آدم آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻫﻤﯿﻦ اﻧﺪﯾﺸـﻪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎﻏﯽ ﮐﻪ آدم و ﺣﻮا در آن ﺳﺎﮐﻦ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬در زﻣﯿﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آدم ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﺑﺎ اﯾـﻦ‬ ‫ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻢ اﺳﻼم راه ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﻔﺴﺮان ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮﺣﻮم ﻃﺒﺮﺳﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ رواﯾﺖ ﺗﻤﺎﯾﻞ ﭘﯿـﺪا ﮐـﺮدهاﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽِ ﺗﻮ‪ ،‬زﻣﯿﻦ ﻣﻠﻌﻮن ﺷﺪ‪.‬‬ ‫درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ از آﯾﺎت ﻗﺮآن ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻄﻠﺒﯽ ﺑﺮداﺷﺖ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﺣﺎدﺛﮥ ﺧﻮردن از درﺧﺖ ﻣﻌﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﻧﺴﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎ ﻋﺎرف ﻧﯿﮏ و ﺑﺪ ﺷﺪه‬
‫ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺁﺩﻡ ﻭ ﺣﻮﺍ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺒﺎدا دﺳﺖ ﺧﻮد را دراز ﮐﻨﺪ و از درﺧﺖ ﺣﯿﺎت ﻧﯿﺰ ﺑﺨـﻮرد و ﺗـﺎ اﺑـﺪ زﻧـﺪه ﺑﻤﺎﻧـﺪ‪ .‬ﺗﺼـﻤﯿﻢ‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮد ﮐﻪ آدم و ﺣﻮا را از ﺑﺎغ ﻋﺪن ﺑﯿﺮون ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺸﻐﻮل ﮐﺎر ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ ﺷﻮد و ﺑـﺮاي ﺣﻔﺎﻇـﺖ‬ ‫از ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ آدم دﺳﺘﻮر داد ﮐﻪ از درﺧﺖ ﻣﻌﺮﻓـﺖ ﻧﯿـﮏ و ﺑـﺪ‬

‫از درﺧﺖ »ﺣﯿﺎت«‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﻮردن از آن ﻣﻮﺟﺐ ﺟﺎوداﻧﮕﯽ و ﺑﯽﻣﺮﮔﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺮوﺑﯿﺎﻧﯽ را ﻣﯽﮔﻤـﺎرد ﺗـﺎ‬ ‫ﻧﺨﻮرد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻨﻊ ﭘﯿﺶ از ﺧﻠﻘﺖ ﺣﻮا ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﯾﺐ آدم و ﺣﻮا‪ ،‬از ﺣـﻮا ﺷـﺮوع ﻣـﯽﺷـﻮد و ﻣـﺎر‬
‫ﺑﺎ ﺷﻤﺸﯿﺮﻫﺎي آﺗﺸﯿﻦ از درﺧﺖ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ آدم و ﺣﻮا ﻧﺘﻮاﻧﻨـﺪ از آن درﺧـﺖ ﻧﯿـﺰ ﺑﺨﻮرﻧـﺪ و‬ ‫ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻫﻮﺷﯿﺎرﺗﺮﯾﻦ ﺣﯿﻮان‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮥ ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮﯾﺐ ﺣﻮا دﺳﺖ ﻣﯽﯾﺎزد و ﺑـﻪ ﺣـﻮا ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪:‬‬
‫ﺟﺎوداﻧﻪ ﺷﻮﻧﺪ )ﻫﻤﺎن‪.(22-324 ،‬‬ ‫ﻋﻠﺖ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪا ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﮔﻔﺘﻪ از آن درﺧﺖ ﺑﺎغ ﻧﺨﻮرﯾﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺷـﻤﺎ ﻣـﯽﻣﯿﺮﯾـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﺧـﺪا‬

‫از اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﻔﺎوت آدم ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺟﺎوداﻧﻪ ﺷﺪن‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺧﻮردن‬ ‫ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ از آن ﺑﺨﻮرﯾﺪ‪ ،‬ﭼﺸﻤﺎن ﺷﻤﺎ ﺑﺎز ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺪا ﻋﺎرف ﻧﯿـﮏ و ﺑـﺪ ﺧﻮاﻫﯿـﺪ‬

‫از ﯾﮏ درﺧﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﻮردن از آن‪ ،‬اﯾﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ از ﺑﯿﻦ ﻣﯽرود‪ .‬آدم ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺣﯿﺎت ﺟﺎوﯾﺪ ﯾﺎﺑـﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﺪ)ﻫﻤﺎن‪ .(1-5 :3 ،‬ﺣﻮا ﺗﺤﺖ ﺗـﺄﺛﯿﺮ وﺳﻮﺳـﮥ ﻣـﺎر ﻗـﺮار ﻣـﯽﮔﯿـﺮد و ﻣﻼﺣﻈـﻪ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ آن درﺧـﺖ‬

‫از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ‪ ،‬از درﺧﺖ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﺧﻮرده ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻋـﺎرف ﺑـﻪ‬ ‫ﺧﻮشﻣﻨﻈﺮ و ﺧﻮشﺧﻮراك اﺳﺖ و ﻣﻮﺟﺐ داﻧﺶاﻓﺰاﯾﯽ اﺳـﺖ‪ .‬ازاﯾـﻦرو‪ ،‬ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﻣـﯽﮔﯿـﺮد از آن‬

‫ﺗﻤﺎم ﻧﯿﮏ و ﺑﺪﻫﺎ ﺷﺪه ﺑﻮد؟ آﯾﺎ اﯾﻦ ﺗﻨﺰل وﺟﻮد ﺧﺪاوﻧﺪ و ﺿﻌﻒ او ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻫـﻢ ﻣـﯽﺧﻮاﻫـﺪ آدم‬ ‫درﺧﺖ ﺑﺨﻮرد و ﺑﻪ آدم ﻧﯿﺰ از ﻣﯿﻮة آن درﺧﺖ ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﺪ و ﺑﺎ ﺧـﻮردن از ﻣﯿـﻮة‬

‫ﻧﺎدان ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ آدم از درﺧﺖ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺧﻮرد و داﻧﺎ ﺷﺪ و ﻫﻢ ﻧﮕﺮان ﺣﯿﺎت ﺟـﺎوداﻧﯽ آدم اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬ ‫آن درﺧﺖ‪ ،‬ﭼﺸﻤﺎن ﻫﺮ دو ﺑﺎز ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﯽﻓﻬﻤﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﺮﯾﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ازاﯾﻦرو‪ ،‬ﺑـﺎ ﺑـﺮگﻫـﺎي اﻧﺠﯿـﺮ‬

‫ﻣﺒﺎدا ﺑﺎ ﺧﻮردن اﯾﻦ درﺧﺖ‪ ،‬ﺟﺎودان ﺷﻮد‪ .‬ازاﯾﻦرو‪ ،‬او را از ﺑﺎغ ﺑﯿـﺮون ﻣـﯽﮐﻨـﺪ و ﻧﮕﻬﺒﺎﻧـﺎﻧﯽ ﺑـﺮاي‬ ‫ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺳﺘﺮ ﻋﻮرت درﺳﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ)ﻫﻤﺎن‪.(6-7 :3 ،‬‬

‫ﺣﻔﺎﻇﺖ از درﺧﺖ ﺣﯿﺎت ﻣﯽﮔﻤﺎرد ﮐﻪ ﻣﺒﺎدا آدم در ﺧﻔﺎ ﺑﻪ آن ﺑﺎغ ﺑﺎز آﯾﺪ و از درﺧـﺖ ﺣﯿـﺎت‪ ،‬ﮐـﻪ‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﻌﺎﺑﯿﺮ ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ درﺑﺎرة ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺎﺑﯿﺮ ﻣﺤﺴـﻮس و ﻣـﺎدي اﺳـﺖ‪ .‬ازاﯾـﻦرو‪ ،‬در اداﻣـﮥ داﺳـﺘﺎن‬

‫ﺛﻤﺮهاش ﺟﺎوداﻧﮕﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺨﻮرد و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺪا ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﻧﯿﺰ ﺷﺎﻫﺪي اﺳﺖ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿـﻖ‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺑﺎغ ﻣﯽﺧﺮاﻣﯿﺪ و آدم و ﺣﻮا ﺧﻮد را از او ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺮدﻧﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﮐﺠـﺎ‬

‫آن ﺑﺎغ را ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ ﻣﯽداﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﺴﺘﯽ؟ و آدم ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻮن ﺻﺪاي ﺗﻮ را ﺷﻨﯿﺪم ﺗﺮﺳﺎن ﺷﺪم؛ ﭼﻮن ﮐـﻪ ﻋﺮﯾـﺎن ﻫﺴـﺘﻢ؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﮔﻔـﺖ‪ :‬از‬

‫ﺑﺎ ﻣﻘﺎﯾﺴﮥ ﺑﯿﺎن ﻗﺮآن و ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ‪ ،‬ﺑﻪ وﺟﻮه اﺷﺘﺮاك و اﻣﺘﯿﺎزاﺗﯽ دﺳﺖ ﻣﯽﯾﺎﺑﯿﻢ ﮐـﻪ در ذﯾـﻞ آﻧﻬـﺎ را در‬ ‫ﮐﺠﺎ ﻓﻬﻤﯿﺪي ﮐﻪ ﻋﺮﯾﺎن ﻫﺴﺘﯽ‪ ،‬آﯾﺎ از درﺧﺖ ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ ﺧﻮردي؟ آدم ﮔﻔـﺖ‪ :‬اﯾـﻦ زن‪ ،‬ﮐـﻪ او را ﻗـﺮﯾﻦ ﻣـﻦ‬

‫دو ﺑﺨﺶ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﯽ‪ ،‬ﻣﺮا ﻓﺮﯾﺐ داد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ زن را ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮد‪ .‬او ﻧﯿﺰ ﭘﺎﺳﺦ داد‪ :‬ﻣﺎر ﻣﺮا ﻓﺮﯾﺐ داد)ﻫﻤـﺎن‪.(8-13 :3 ،‬‬
 ‫‪ ،‬ﺳﺎﻝ ﭼﻬﺎﺭﻡ‪ ،‬ﺷﻤﺎﺭﻩ ﺩﻭﻡ‪ ،‬ﺑﻬﺎﺭ ‪۱۳۹۲‬‬ ‫‪۵۲‬‬ ‫ﺑﺮﺭﺳﯽ ﺗﻄﺒﻴﻘﯽ ﺧﻠﻘﺖ ﺁﺩﻡ ﻭ ﺣﻮﺍ ﺍﺯ ﻣﻨﻈﺮ ﻗﺮﺁﻥ ﻭ ﻋﻬﺪ ﻋﺘﻴﻖ ‪۵۱ ‬‬

‫‪ .7‬ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺧﻠﻘﺖ ﺣﻮا در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺘﻔﺎوت از ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺮآن ﺣﻮا را از ﺟﻨﺲ آدم آﻓﺮﯾـﺪه‬ ‫ﺍﻟﻒ‪ .‬ﻭﺟﻮﻩ ﺍﺷﺘﺮﺍﮎ‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮاﺑﯽ ﺑﺮ آدم ﻣﺴﺘﻮﻟﯽ ﮐﺮد و ﺣﻮا را از دﻧﺪة آدم آﻓﺮﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪ .1‬ﻫﺮ دو ﻣﺘﻦ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﺄﮐﯿﺪ دارﻧﺪ ﮐـﻪ ﺧـﺪا ﺧـﺎﻟﻖ آدم اﺳـﺖ و او را ﭘـﯿﺶ از ﺣـﻮا از ﺧـﺎك‬
‫‪ .8‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬ﺷﯿﻄﺎن آدم و ﺣﻮا را ﻓﺮﯾـﺐ داد‪ .‬اﻣـﺎ در ﻋﻬـﺪ ﻋﺘﯿـﻖ‪ ،‬ﺳـﺨﻨﯽ از ﺷـﯿﻄﺎن در ﻣﯿـﺎن‬ ‫آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﯾﮏ ﻣﺎر ﺣﻮا را ﻓﺮﯾﺐ داد و ﺗﻮﺳﻂ ﺣﻮا آدم ﻓﺮﯾﺐ ﺧﻮرد‪ .‬اﯾﻦ ﻧﯿﺰ ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐـﻪ‬ ‫‪ .2‬ﭘﺲ از ﺧﻠﻘﺖ ﺟﺴﻢ اﻧﺴﺎن‪ ،‬در او ﻧﻔﺦ روح ﺷﺪه و آدم ﻣﻮﺟﻮد زﻧﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻏﯽ ﮐﻪ در ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﺷﺪه در زﻣﯿﻦ ﺑـﻮده اﺳـﺖ؛ زﯾـﺮا در ﺑﻬﺸـﺖ ﻣـﺎر وﺟـﻮد ﻧـﺪارد و‬ ‫‪ .3‬ﺧﻠﻘﺖ ﺣﻮا ﭘﺲ از ﺧﻠﻘﺖ آدم ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻓﺎﺻﻠﮥ آن ﭼﻪ ﻣﺪﺗﯽ ﺑﻮده‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻣﺎر و ﺳﺎﯾﺮ ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫‪ .4‬اﺧﺮاج آدم و ﺣﻮا ﺑﺮ اﺛﺮ ﻓﺮﯾﺐ ﺧﻮردن از ﯾﮏ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .9‬در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ آدم و ﺣﻮا ﮐﺮده و ﻫﺮ دو را از ﺧﻮردن آن درﺧﺖ ﻣﻨﻊ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬اﻣـﺎ‬ ‫‪ .5‬آدم و ﺣﻮا ﺑﺮ اﺛﺮ ﻓﺮﯾﺐ‪ ،‬از درﺧﺖ ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ ﺧﻮردﻧﺪ و از ﺑﺎﻏﯽ ﮐﻪ درآن ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﺧﺮاج ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﻨﻊ ﻣﺘﻮﺟﻪ آدم ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ .6‬در اﺛﺮ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﻋﯿﻮب آﻧﻬﺎ آﺷﮑﺎر ﺷﺪ و ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺑﺮگ درﺧﺘﺎن ﭘﻮﺷﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .10‬درﺧﺖ ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺸﺪه‪ ،‬اﻣﺎ در ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿـﻖ‪ ،‬آن درﺧـﺖ ﻋﺒـﺎرت از دو درﺧـﺖ‬ ‫ﺏ‪ .‬ﻭﺟﻮﻩ ﺍﻓﺘﺮﺍﻕ‬
‫ﻧﯿﮏ و ﺑﺪ و درﺧﺖ ﺟﺎوداﻧﮕﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ .1‬در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬ﻣﺒﺎﺣﺜﯽ ﭘﯿﺶ از ﺧﻠﻘﺖ آدم ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ازﺟﻤﻠﻪ اﯾﻨﮑـﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﺧـﻮد را‬
‫‪ .11‬در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬ﺧﺪاي ﻣﺘﻌﺎل ﻫﺮﮔﺰ ﻣﺮﺗﮑﺐ دروغﮔﻮﯾﯽ ﺑﻪ آدم و ﺣﻮا ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ در ﻋﻬـﺪ ﻋﺘﯿـﻖ‪،‬‬ ‫ﺑﺮاي ﺧﻠﻖ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﻣﻼﺋﮑﻪ در ﻣﯿﺎن ﮔﺬاﺷﺖ و آﻧﻬﺎ اﻋﺘـﺮاض ﮐﺮدﻧـﺪ و ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺑـﻪ آﻧﻬـﺎ ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﻣـﻦ‬
‫ﺑﯿﺎن ﺷﺪه ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آدم ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ از اﯾﻦ درﺧﺖ ﺑﺨﻮري ﺧﻮاﻫﯽ ﻣﺮد‪ ،‬اﻣـﺎ آدم ﺑـﺎ ﺧـﻮردن از آن‬ ‫ﭼﯿﺰي را ﻣﯽداﻧﻢ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﻤـﯽداﻧﯿـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ در ﻋﻬـﺪ ﻋﺘﯿـﻖ‪ ،‬ﻫـﯿﭻﮔﻮﻧـﻪ ﺳـﺨﻨﯽ از ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﺧﺪاوﻧـﺪ و‬
‫درﺧﺖ ﻧﻤﺮد‪ .‬از ﻋﺒﺎرات ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ ﺑﺮﻧﻤﯽآﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﺮاد ﻣﺮگ ﻣﻌﻨﻮي ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﮔﻔﺖوﮔﻮ ﺑﺎ ﻣﻼﺋﮑﻪ و اﻋﺘﺮاض آﻧﻬﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ .12‬در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬ﺳﺨﻦ از ﺗﻌﻠﯿﻢ ﺗﻤﺎم اﺳﻤﺎء ﺑﻪ آدم اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ از ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ ﺑﺮﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺗﻤـﺎﯾﻠﯽ‬
‫‪ .2‬در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬ﺧﺪاي ﻣﺘﻌﺎل ﻫﺪف واﻻﯾﯽ ﺑـﺮاي ﺧﻠﻘـﺖ آدم ﻣﻄـﺮح ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ ﻫﻤـﺎن ﺟﺎﻧﺸـﯿﻨﯽ و‬
‫ﻧﺪارد ﮐﻪ اﻧﺴﺎن آﮔﺎه و ﻋﺎﻟﻢ ﺷﻮد‪ .‬ازاﯾﻦرو‪ ،‬ﺑﻪ او ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از اﯾﻦ درﺧـﺖ ﻧﺨـﻮر؛ زﯾـﺮا ﺧـﻮاﻫﯽ ﻣـﺮد‪.‬‬
‫ﺧﻼﻓﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ ﻫﺪف ﺧﻠﻘﺖ آدم را اﻣـﺮي ﺑﺴـﯿﺎر ﺳـﻄﺤﯽ و ﮐـﻢارزش‪ ،‬ﯾﻌﻨـﯽ‬
‫ﺑﻌﺪ از ﺧﻮردن از آن درﺧﺖ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ آن درﺧﺖ‪ ،‬درﺧﺖ ﻣﻌﺮﻓﺖ و ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺧﻮﺑﯽﻫـﺎ و‬
‫ﺻﺮﻓﺎً اﺳﺘﻔﺎده از درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ ﻋﺪن و ﻧﮕﻪداري از آﻧﻬﺎ ﻣﯽداﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺪيﻫﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺧﺪا اﻧﺴﺎن را ﻧﺎدان ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ‪ ،‬ﻧﻪ داﻧﺎ!‬
‫‪ .3‬در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻨﻮع ﺑﯿﺎﻧﯽ درﺑﺎرة ﺧﻠﻘﺖ آدم ﻣﻮاﺟﻪ ﻫﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ آدم از ﭼﻪ ﭼﯿﺰي آﻓﺮﯾـﺪه ﺷـﺪه اﺳـﺖ‬
‫‪ .13‬ﻣﺤﻞ اﺳﮑﺎن آدم و ﺣﻮا ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ در ﺑﻬﺸﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﭘﺲ از ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﻫﺒـﻮط‬
‫ﮐﻪ ﻇﺮاﻓﺖﻫﺎﯾﯽ در آﻧﻬﺎ وﺟﻮد دارد‪ .‬اﻣﺎ در ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آدم از ﺧﺎك زﻣﯿﻦ آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ و ﻫﺒﻮط ﺗﻨﺰل از ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮاﺳﺎس ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ‪ ،‬آﻧﻬﺎ در ﺑﺎﻏﯽ زﻣﯿﻨﯽ ﺳﺎﮐﻦ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .4‬ﺧﻠﻘﺖ اﻧﺴﺎن در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺘﺄﺧﺮ از ﺧﻠﻘﺖ ﻋﺎﻟﻢ و ﻣﻮﺟﻮدات دﯾﮕﺮ اﺳـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ از ﻋﻬـﺪ ﻋﺘﯿـﻖ‬
‫‪ .14‬ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬آدم و ﺣﻮا ﭘﺲ از ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﻫﺪاﯾﺖ اﻟﻬﯽ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﻘﺮر ﺷـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺎ‬
‫اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﻓﻬﻤﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﺧﻠﻘﺖ ﻋﺎﻟﻢ در ﺷـﺶ روز و اﺳـﺘﺮاﺣﺖ ﺧﺪاوﻧـﺪ در روز‬
‫ﺗﻼش و زﺣﻤﺖ و زﻧﺪﮔﯽ در زﻣﯿﻦ‪ ،‬دوﺑﺎره ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑـﻪ ﺑﻬﺸـﺖ را ﺑﺎزﯾﺎﺑﻨـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ در ﻋﻬـﺪ‬
‫ﻫﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺧﻠﻘﺖ آدم ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺘﯿﻖ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﺳﺨﻨﯽ از ﭘﺸﯿﻤﺎﻧﯽ و ﺗﻮﺑﮥ آدم و ﺣﻮا ﺑﻪ ﻣﯿﺎن ﻧﯿﺎﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .5‬ﺧﺪاي ﻣﺘﻌﺎل ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﯿﺎن ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬ﺗﻤﺎم اﺳﻤﺎء را ﺑﻪ آدم آﻣﻮﺧـﺖ و ﺑﺮاﺳـﺎس آﻧﻬـﺎ‪ ،‬آدم از ﺧﻄـﺎ و‬
‫‪ .15‬در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه ﮐﻪ ﺷﯿﻄﺎن ﺑﻪ آدم و ﺣﻮا ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻋﻠﺖ ﻣﻨﻊ ﺷﻤﺎ از اﯾﻦ درﺧﺖ‪ ،‬اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺧﻮد ﺗﻮﺑﻪ ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎ در ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻌﻠﯿﻤﯽ ﺑـﻪ آدم ﻧـﺪاده‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﺣﯿﻮاﻧـﺎت را ﻧـﺰد آدم‬
‫اﮔﺮ از اﯾﻦ درﺧﺖ ﺑﺨﻮرﯾﺪ‪ ،‬دو ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﯾﺎ از ﺟﺎوداﻧﺎن ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ‪ ،‬ﻣـﺎر‬
‫آورد ﺗﺎ ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ ﻧﺎﻣﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﻫﻤﺪم آدم ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ از اﯾﻦ درﺧﺖ ﺑﺨﻮرﯾﺪ‪ ،‬ﻋﺎرف ﻧﯿﮏ و ﺑﺪ و ﻋﺎﻟﻢ ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .6‬ﻫﺪف ﺧﺪاوﻧﺪ از ﺧﻠﻘﺖ ﺣﻮا در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﻫﻤﺪﻣﯽ ﺑﺮاي آدم اﺳﺖ ﺗﺎ در ﮐﻨﺎر او ﺑﻪ ﺳﮑﻮﻧﺖ و‬
‫‪ .16‬ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﯿﺎن ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠـﮥ ﺧـﻮردن از درﺧـﺖ ﻣﻤﻨﻮﻋـﻪ‪ ،‬ورود در زﻣـﺮة ﻇـﺎﻟﻤﯿﻦ ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪.‬‬
‫آراﻣﺶ ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ‪ ،‬ﻫﺪف از ﺧﻠﻘﺖ ﺣﻮا اﻧﺘﺨﺎب ﻫﻤﺴﺮ ﺑﺮاي آدم اﺳﺖ ﺗﺎ از ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ درآﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﻓﻬﻤﯿﺪ ﮐﻪ ﻧﻬﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاي اﻣﺘﺤﺎن ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداري آﻧﻬﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻧـﻪ ﺗـﺮس ﺧﺪاوﻧـﺪ‬
 ‫‪ ،‬ﺳﺎﻝ ﭼﻬﺎﺭﻡ‪ ،‬ﺷﻤﺎﺭﻩ ﺩﻭﻡ‪ ،‬ﺑﻬﺎﺭ ‪۱۳۹۲‬‬ ‫‪۵۴‬‬ ‫ﺑﺮﺭﺳﯽ ﺗﻄﺒﻴﻘﯽ ﺧﻠﻘﺖ ﺁﺩﻡ ﻭ ﺣﻮﺍ ﺍﺯ ﻣﻨﻈﺮ ﻗﺮﺁﻥ ﻭ ﻋﻬﺪ ﻋﺘﻴﻖ ‪۵۳ ‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬ ‫از ﻋﺎﻟﻢ ﺷﺪن آﻧﻬﺎ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮاﺳﺎس ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﮥ ﺧﻮردن از درﺧﺖ ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ ﻣﺮگ آدم و ﺣﻮا ﺑـﻮده ﮐـﻪ‬
‫ﺑﺤﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺪﻫﺎﺷﻢ‪1416 ،‬ق‪ ،‬اﻟﺒﺮﻫﺎن‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺑﻨﯿﺎد ﺑﻌﺜﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ‪ ،‬ﮔﻮﯾﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ درﺻﺪد ﻓﺮﯾﺐ آدم و ﺣﻮا ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺪﻣﺤﻤﺪﺣﺴﯿﻦ‪ ،‬ﺑﯽﺗﺎ‪ ،‬اﻟﻤﯿﺰان ﻓﯽ ﺗﻔﺴﯿﺮ اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ﻗﻢ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرﺳﯿﻦ‪.‬‬
‫‪ .17‬در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬آدم ﻣﻮﺟﻮدي ﺑﺎﮐﺮاﻣﺖ اﺳﺖ و ﺷﺎﯾﺴﺘﮥ ﺧﻼﻓﺖ اﻟﻬﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ ﻫﻤﯿﻦ اﺳـﺎس‪ ،‬ﺧﺪاوﻧـﺪ‬
‫ـــــ ‪ ،1371 ،‬رﺳﺎﻟﮥ اﻧﺴﺎن ﻗﺒﻞ اﻟﺪﻧﯿﺎ‪ ،‬ﻗﻢ‪ ،‬اﻟﺰﻫﺮا‪.،‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻼﺋﮑﻪ اﻣﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻧﻔﺦ روح در آدم ﺑﺮ او ﺳـﺠﺪه ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ در ﻋﻬـﺪ ﻋﺘﯿـﻖ‪ ،‬ﺳـﺨﻨﯽ از‬
‫ﻃﺒﺮﺳﯽ‪ ،‬اﻣﯿﻦاﻟﺪﯾﻦ‪ ،1367 ،‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺟﻮاﻣﻊ اﻟﺠﺎﻣﻊ‪ ،‬ﺗﺼﺤﯿﺢ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﮔﺮﺟﯽ‪ ،‬چ دوم‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‪.‬‬
‫ﮐﺮاﻣﺖ اﻧﺴﺎن و ﺷﺮاﻓﺖ او ﺑﺮ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻮﺟﻮدات و ﺳﺠﺪه ﺑﺮ آدم ﻣﻄﺮح ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺼﺒﺎح‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﯽ‪ ،1368 ،‬ﻣﻌﺎرف ﻗﺮآن‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺷﻨﺎﺳﯽ‪ ،‬چ دوم‪ ،‬ﻗﻢ‪ ،‬در راه ﺣﻖ‪.‬‬
‫ﻣﮑﺎرمﺷﯿﺮازي‪ ،‬ﻧﺎﺻﺮ و دﯾﮕﺮان‪ ،1353 ،‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬داراﻟﮑﺘﺐ اﻻﺳﻼﻣﯿﮥ‪.‬‬ ‫‪ .18‬در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬روﺣﯽ ﮐﻪ در آدم دﻣﯿﺪه ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳـﺖ؛ زﯾـﺮا آﯾـﻪ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬از روح‬
‫ﺧﻮدم در آدم دﻣﯿﺪم ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﺸﺎن از ﻣﺮﺗﺒﮥ واﻻي روح اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﻋﻬـﺪ‬
‫ﻋﺘﯿﻖ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در ﺑﯿﻨﯽ آدم روح ﺣﯿﺎت دﻣﯿﺪ و ﻫﯿﭻ ﺳﺨﻨﯽ از اﻧﺘﺴﺎب روح ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮﻱ‬
‫از داﺳﺘﺎن ﺧﻠﻘﺖ آدم و ﺣﻮا در ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺧﻠﻘـﺖ آدم و ﺣـﻮا ﺗﻮﺳـﻂ ﺧﺪاوﻧـﺪ‬
‫ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﮑﺎت ﻣﺘﻌﺪدي در اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﺄن ﺧـﺪاي ﻣﺘﻌـﺎل‪ ،‬ﺑـﻪﻋﻨـﻮان ﮐﻤـﺎل‬
‫ﻣﻄﻠﻖ ﺳﺎزﮔﺎر ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﯾﻨﻬﺎ ﻧﺸﺎن از راه ﯾﺎﻓﺘﻦ دﺳﺖ ﺑﺸﺮ در ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ اﺳﺖ و ﻫﯿﭻﮔﻮﻧﻪ ﻇﺮاﻓـﺖ‪ ،‬ﺣﻘـﺎﯾﻖ‬
‫و ﻣﻌﺎرف واﻻ در اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻧﻤﯽﺧﻮرد‪ .‬اﻣﺎ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﯿﺎن داﺳـﺘﺎن ﺧﻠﻘـﺖ آدم و ﺣـﻮا‪ ،‬ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫درﺻﺪد ﺑﯿﺎن ﯾﮏ داﺳﺘﺎن و واﻗﻌﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺣﻘﺎﯾﻖ و اﺳﺮار ﻣﺘﻌﺪدي را در ﺿﻤﻦ آن ﺗﻌﻠـﯿﻢ ﻣـﯽدﻫـﺪ و‬
‫ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﮐﺮاﻣﺖ ذاﺗﯽ اﻧﺴﺎن و ﺷﺮاﻓﺖ او ﺑﺮ ﺗﻤﺎم ﻣﻮﺟﻮدات اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﯿـﺎن ﻗـﺮآن‪ ،‬ﻫـﯿﭻ ﻣﻄﻠـﺐ ﻧـﺎزﻟﯽ ﮐـﻪ‬
‫ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎر ﺑﺎ ﺷﺄن واﻻي رﺑﻮﺑﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬