1. Што се алкани?

Алкани се хемиски јаглеродни јаглеродни соединенија составени исклучиво од водород и јаглерод

атоми. Тие се именуваат и како парафини.

Најопштата формула за алканите е CnH2n+2, каде што "n" претставува број на јаглеродни атоми во
молекулата.

Пример за алкан е метан (CH4), кој има еден јаглероден атом во молекулата.

Алканите се хемиски стабилни и нереактивни во услови на нормален притисок и температура.

Така да тие не формираат дополнителни хемиски врзаности со други атоми, што ги прави
наједноставните и најосновни семејства на органски соединенија.

2. Напиши хомологна низа на алкани

Хомологни низи се серии на органски соединенија каде што секој член во низата има иста општа
формула и слични физички и хемиски својства. За алкани, хомологната низа започнува со метан
(CH4) и вклучува соединенија со ист број на водород и јаглерод атоми, но различен број на CH2
групи. На пример, еве неколку членови од хомологната низа на алкани:

1. Метан: CH4 (CnH2n+2, каде n=1)

2. Етан: C2H6
3. Пропан: C3H8
4. Бутан: C4H10
5. Пентан: C5H12

Секој следен член во оваа низа има дополнителна CH2 група. Така, бројот на атоми во молекулата
се зголемува за 1, а формулата останува CnH2n+2. Оваа хомологна низа продолжува со
соединенија како хексан (C6H14), хептан (C7H16), октан (C8H18) итн. Така што, секој член во
оваа низа може да се добие со додавање на CH2 група на претходниот член.

3. Што е хомологија?
Хомологија се однесува на слични физички и хемиски својства меѓу членовите на една хемиска
група или серија на соединенија. Хомологните низи се формираат кога членовите имаат иста
општа формула и припаѓаат на иста класа на соединенија, а претставуваат серија на молекули со
слични строеви и хемиски карактеристики.

На пример, во случајот на алкани, хомологната низа вклучува соединенија со општа формула

CnH2n+2. Секој нов член во низата се добива со додавање на еден атом на јаглерод и два атоми на
водород кон претходниот член. Овие соединенија имаат слични физички својства (како точка на
вриење, топлинска стабилност) и хемиски својства (реактивност).

Хомологијата е корисен концепт во органската хемија бидејќи овој принцип овозможува

предвидување на својствата на нови соединенија во низата.
 4. Општа формула на алкани се:
Општата формула на алкани е CnH2n+2, каде n претставува бројот на атоми на јаглерод во
молекулата. Ова значи дека за секој атом на јаглерод, има два атоми на водород прикачени.
Структурно, алканите се карактеризираат по тоа што сите врзувања помеѓу атомите се едноставни
(сингл) врзувања.

Примери за алкани вклучуваат:

 Метан (CH4)
 Етан (C2H6)
 Пропан (C3H8)
 Бутан (C4H10)
 Пентан (C5H12)
 и така натаму.

5. Што се алкил радикали?

Алкил радикалите се независни, реактивни групи од атоми на јаглерод и водород кои имаат
несопствена електронска структура и се способни да учествуваат во хемиски реакции.

Алкил радикалите произлегуваат од алкани кога еден од водородските атоми е заменет со група -
CH3. Пример за алкил радикал е метил радикалот (-CH3). Кога алканот, како на пример метан
(CH4), предвидува одредена реакција која го остава еден од водородските атоми како слободен
електронски радикал, тогаш тој слободен радикал се нарекува алкил радикал.

Напиши метил, етил радикал

Метил радикалот и етил радикалот се два различни алкил радикали, истакнати со следниве
структурни формули:

1. Метил радикал (-CH₃):

 Структурна формула: CH₃
 Метил радикалот е наједноставниот алкил радикал и се добива кога еден водородски атом
во метанот (CH₄) е заменет со групата -CH₃.
2. Етил радикал (-C₂H₅):
 Структурна формула: C₂H₅
 Етил радикалот се добива кога еден водородски атом во етанот (C₂H₆) е заменет со групата
-C₂H₅.

Овие радикали се карактеризираат по присуството на неспарен електрон и се активни во различни

хемиски реакции. Тие се основни градивни блокови во органската хемија и се користат во
формирањето на различни органски молекули.

6. Номенклатура - читање на алкани

Номенклатурата е систем за именување на органските соединенија, вклучувајќи алканите. За
именување на алканите, користи се IUPAC (Меѓународниот совет за чиста и апликативна хемија)
системот.
 Еве како се чита алкан со користење на IUPAC номенклатурата:

1. Определување на основниот ланец:

 Идентификувајте основниот ланец од врзани атоми на јаглерод. Ова е најдолгиот
непрекинат ланец од атоми на јаглерод.
2. Именување на основниот ланец:
 Одредете име на алканот во зависност од бројот на атоми на јаглерод во основниот ланец:
 1 атом на јаглерод: мет-
 2 атоми на јаглерод: ет-
 3 атоми на јаглерод: проп-
 4 атоми на јаглерод: бут-
 5 атоми на јаглерод: пент-

3. Додавање на предфикси за да се означат замени:

 Ако има замени, додадете предфикси како диметил (две метил групи), трихлоро (три атоми
на хлор), итн.
4. Нумерација на атомите на јаглерод:
 Нумерирајте атомите на јаглерод така што замените добиваат најниски броеви.
5. Спојување на сите делови:
 Споeте ги деловите за да добиете крајното име.CH3 | CH3-C-CH2-CH2-CH3 | CH3

Основниот ланец има 5 атоми на јаглерод, па ова соединение би било пентан. Имаме и две додатни
метил групи на атомите на јаглерод 2 и 4, па се додава диметил. Соединението ќе се именува како
2,4-диметилпентан.
Пример: Aко имаме алкан со главна странка од 6 атоми и сите сингл врзаности, тоа ќе биде
"хексан". Ова е хексан (C6H14)

H H H H H H
| | | | | |
C- C- -C- C--C--C

7. Напиши ги измоерите на бутан

Бутанот е алкан со четири атоми на јаглерод во молекулата. Неговата хемиска формула е C₄H₁₀.
Соединението може да се постави во проста структурна формула како:

H H H H

| | | |

C--C--C--C

Изомерите на бутан (C₄H₁₀) се сите оние соединенија со истата хемиска формула, но со различна
структура.
За бутан, имаме само еден изомер, бидејќи тоа е наједноставниот начин на поставување на четири
атоми на јаглерод во линеарен ланец.

8. Напиши добивање на алкани со Вурцова метода

Вурцовата метода (или Вурцова синтеза) е метод за добивање на алкани од алкена или алкина со
додавање на водород (H₂). Оваа реакција се извршува во присуство на катализатор, обично
платина (Pt), паладиум (Pd) или никел (Ni), кои функционираат како хетерогени катализатори.
Реакцијата обично се изведува при висок притисок и температура.

Пример за добивање на алкан со Вурцова метода:

Да предпоставиме дека имаме етен (C₂H₄) и сакаме да добиеме етан (C₂H₆). Реакцијата би
изгледала вака:

C2H4+H2→CatalystC2H6C2H4+H2CatalystC2H6

Оваа реакција се случува со додавање на водород до дуплата врска во етенот, преку хетероген
катализатор како платина или паладиум. Каталитичката хидрогенизација на етен води до
формирање етан, кој е алкан со само една врска помеѓу атомите на јаглерод.

9. напиши ги изомерите на пентан

Пентанот (C₅H₁₂) е алкан со пет атоми на јаглерод во молекулата. Иако структурно е можност за
различни изомери, сите изомери на пентан се во истата химиска класа и имаат иста молекулска
формула.

Еве ги неколку примери:

Нормален (н-пентан):

H H H H H

| | | | |

C-C- C--C--C

2-Метилбутан:

H H H H H

| | | | |

C- C- C--C

|
 C

10. Напиши добивање на алкани со адиција на водород

Добивањето на алкани со адиција на водород се одвива преку реакција помеѓу алкена и водород.
Оваа реакција се нарекува хидрогенизација и обично се изведува во присуство на катализатор,
како платина (Pt), паладиум (Pd) или никел (Ni). Овие метали служат како хетерогени
катализатори кои олеснуваат адицијата на водород.

Генералната реакција за хидрогенизација на алкени изгледа вака:

Alkene+H2→CatalystAlkaneAlkene+H2CatalystAlkane

Пример за хидрогенизација на етен (C₂H₄) за да се добие етан (C₂H₆):

C2H4+H2→CatalystC2H6C2H4+H2CatalystC2H6

Овој процес резултира во додавање на водородните атоми кон дуплата врска на алкенот,
превртувајќи го во алкан. Во присуство на катализатор, водородните атоми се добавуваат еден по
еден, а алкена добива нова врска помеѓу атомите на јаглерод, претворајќи се во соодветниот алкан.

11. Наброј физички својства на алкани

Алканите се хидрокарбони со само една врска помеѓу атомите на јаглерод и атомите на водород,
што ги прави заситени соединенија. Во следните линии, наведувам некои од основните физички
својства на алканите:

1. Точка на топење и тачка на вриење:

 Тачките на топење и вриење се високи за алканите со поголем број на атоми на јаглерод,
затоа што имаат поголеми молекулски маси и силни ван дер Ваалсови силуи. Воопшто,
алканите се најлесно во течна или гасовидна состојба на собна температура.
2. Липоскост (засебна, нерастворливост):
 Алканите се хидрофобни и обично се слабо растворливи во вода, бидејќи се неполарни.
3. Густина:
 Густина на алканите се зголемува со зголемување на бројот на атоми на јаглерод во
молекулата.
4. Боја и мирис:
 Алканите се обично безбојни и без мирис.
5. Топлинска стабилност:
 Алканите се хемиски стабилни и не се склони на лесно оксидација или хемиски разлагање
под умерени услови.
6. Електрична проводливост:
  Алканите се слаби проводници на струја бидејќи не содржат ионски делови и не имаат
слободни електрони.

Важно е да се забележи дека физичките својства на алканите можат да варираат во зависност од

конкретниот изомер и условите на околината.

12. Напиши реакција на супституција

Реакцијата на супституција е тип на органска реакција во која атом или група од атоми на еден
органски компаунд се заменува со друг атом или група од атоми. Ова често се случува со
хидрогенизација, хлорација, бромација, итн., каде што атомите на водород или хлор (или други
халогени) заменуваат атомите на водород во алкани или атомите на водород во алкени и алкани.

Пример за реакција на супституција е хлорацијата на метан (CH₄), каде што еден атом на водород
е заменет со атом на хлор:

CH4+Cl2→CH3Cl+HClCH4+Cl2CH3Cl+HCl

Во оваа реакција, еден од водородските атоми во метан е заменет со атом на хлор, резултирајќи во
образување на метил-хлорид (CH₃Cl) и хидрохлоридна киселина (HCl) како сопродукт. Овој
процес може да продолжи и со дополнителни супституции во метил-хлоридот ако се продолжат
дополнителни реакции со хлор.

13. Напиши рекција на елиминација

Реакциите на елиминација се органски хемиски реакции каде што од молекулата се отстрануваат
атоми или групи од атоми. Елиминацијата често вклучува отстранување на водород и халогени,
што резултира во формирање на двојна или тројна врска помеѓу атомите на јаглерод.

Еден од примерите за реакција на елиминација е дехидрогенацијата на етан (C₂H₆) за формирање

етен (C₂H₄). Оваа реакција може да се опише како следно:

C2H6→EliminationC2H4+H2C2H6EliminationC2H4+H2

Во оваа реакција, етанот (C₂H₆) допира преку процес на елиминација, при што се отстранува еден
молекул водород и се формира двојна врска помеѓу атомите на јаглерод, креирајќи етен (C₂H₄).
Отстранетиот водород се обединува како молекула водород (H₂) која се освободува како
сопродукт во реакцијата.

Ваквите реакции на елиминација се често се појавуваат во контекстот на синтеза на органски

соединенија, каде што се формираат двојни или тројни врски помеѓу атомите на јаглерод.

14.Напиши што се добива при горење на алкани

Горењето (комбустионото) на алкани претставува реакција со кислород (O₂) при висока
температура, каде што се формираат вода (H₂O) и јаглерод диоксид (CO₂) како главни продукти на
реакцијата. Горењето на алкани е тип на оксидација и се изведува во аеробни услови (присуство на
кислород).

Општата хемиска реакција за горење на алканите може да се опише како:

Alkane+O2→CO2+H2OAlkane+O2→CO2+H2O

Пример за горење на метан (CH₄), кој е првиот член во низата на алкани, би бил:

CH4+2O2→CO2+2H2OCH4+2O2→CO2+2H2O

Во оваа реакција, метанот гори со кислородот од воздухот, формирајќи јаглерод диоксид (CO₂) и
вода (H₂O). Овој процес е енергетски лос, и затоа горењето на алкани се користи како извор на
топлина и енергија. Горењето на алкани е и основен процес во комбустибилните реакции, како
што се горењето на горива во моторите, отоплувањето и сл.