5.

Gaia: orientazio profesionala

1. ORIENTAZIO PROFESIONALA KONTZEPTUA

• Orientazio profesionalaren kontzeptuak azken mendeko eraldaketa bat da

• Gaur egun, mundua askoz konplexuagoa da → Pentsatzen dugu pertsona trebetasun desberdinak garatu ditzakeela

1.1 KONTZEPTUA

• Karreraren garapena bizi-ziklo osoan zehar eman → Gizakiari zuzendutako orientazio mota da
o Jaiotzen garenean hasi eta hiltzen garenean bukatu (karrera)
• Testuinguru, dimentsio eta esku hartze eredu desberdinak dituena
• Orientazio psikopedagogikoaren alor nagusienetakoa
o Orientazio profesionala: Gizabanakoak azaldutako beharrei erantzutea (esku hartze erreaktiboa) edo
akonpainamendu gisa (prebentiboa) jasotako orientazioa
▪ Gizabanakoa bizitzarako eta lan mundurako prestatu
• Orientatua modu aktiboan lan egingo du helburua lortzeko
▪ Orientazio bokazionala = orientazio profesionala (sinonimo)
• Hezkuntzan → Ikasleak dira hartzaileak
• Lan munduan → Langileak = hartzaileak (irakasleak direnean ez da hezkuntza, baizik eta lana)
• Erkidegoan → Hiritarrak dira hartzaileak (comunidad)
• Helburu nagusia: Jokaera bokazionalak garatzea
• Azken helburua: Karreraren garapena lortzea

1.2 EZAUGARRI NAGUSIAK

• Laguntza prozesu bat → Aholkularitza prozesua da

• Hezkuntza-eragileen eta eragile sozioprofesionalen inplikazioarekin izaera bitartekaria eta zentzu kooperatiboa dauka
o Prozesu edo harreman simetriko bat izan behar → Info. partekatu eta bien artean aukera hoberena hautatu
behar dute
• Gizabanako guztiei zuzendutakoa → Ez soilik lanean, langabezian, karreraz aldatu nahian, krisi momentu batean edo
jubilatu behar direnei zuzendutakoa
o Guztientzat gomendagarria izango da
• Esku hartzea profesionala, jarraia, sistematikoa (aurretik planifikatutakoa) eta teknikoa
o Ebidentzietan oinarritutakoa → Eredu eta teknika batzuk jarraitzen direlako aurrera eramateko eta
ebaluatzeko
o Gizabanakoa testuinguru desberdinetan mugitu
• Gizabanakoaren karreraren garapena bizi-ziklo osoan zehar eman behar
o Hala ere momentu zehatzetan arreta berezia jarri (momentu kritikoetan)

1.3 PRINTZIPIOAK

• Prebentzioa
o Honen aldetik lan egiten saiatuko gara beti → Arazoa agertu baino lehen egiten badugu, eraginkorragoa izango
o Orientazio profesionaleko esku-hartzeak izaera proaktiboa izan behar
▪ Egoera gatazkatsuari aurreratuz, ez eskaera zehatz batean zentratuz
o Prebentzioa ez da bakarrik eskola testuingurutik aurrera eraman behar, baita komunitarioagatik (gurasoak,
lagunak) eta sozio-laboraletik ere
o Printzipio zailena da → Printzipio hau garatzeko zailtasunaz jabetu behar gara
o Helburu nagusia: Gizabanakoak momentu kritikoei herstura mailarik gabe eta autonomia handiarekin aurre
egitea
▪ ADB. Info. bilatu behar badu non bilatu behar duen esan, teknikak eman…
o Prebenitu beharrekoa
1
 ▪ Beste batean ikasle batek horrelako egoera baten aurrean aurkitzean, gaituago egotea eta egoerari
aurre egiteko baliabide gehiago izatea
o Administrazioak eta politikak ikuspuntu erreaktiboa dute → Ez dituzte prebentziotik lan egiteko erraztasunik
• Garapena
o Erlazio handia dauka prebentzioarekin
o Helburua: Pertsonaren garapena sustatuko duen testuinguru motibatzailea sortzea
▪ Testuinguru honek estrategiak, ariketak, informazioa…etab. eskuratuko du
• Pertsonaren garapena sustatuko duen testuinguru motibatzailea
o Baliabide, modalitate eta dinamika desberdinak erabiltzea
o Prozesu pertsonalizatua egitea
o Helburuak hasieratik azaltzea
o Urratsak argiak ematea
o Garapen une bakoitzari aurre egiteko behar dituen gaitasunak garatzen lagundu behar zaio → Gaitasunak:
▪ Elkartasuna, lankidetza, komunikazioa, autonomia, ekimena, antolaketa eta enpatia
o Barne hartu garapen pertsonala, akademikoa eta profesionala
▪ Orientazio profesionala gizabanakoaren bizitzan zehar garatzeko prozesu gisa ulertu behar
• Esku hartze soziala
o Beti saiatu behar gara komunitatea aldatzen → Kontuan izanda zeintzuk diren bere baliabideak
o Ezin da orientazio profesionala ulertu pertsonaren testuinguru soziala kontuan hartu gabe
▪ Orientazioaren eragileek detektatu behar dute testuinguru sozialeko zer faktore sustatzen edo
oztopatzen duten subjektuaren garapena
• ADB. Eskola batean lan egiten duzu eta ikasle batek uste duzu ez duela selektibitatea
aprobatuko. Zergatik ezin diozu lagundu?
o Kolaborazio eza, motibazio eza (jarrera eta kooperazio eza), gizabanakoen
ezaugarriek eta historiako ezagutza, baliabide eza

1.4 FUNTZIOAK

• Bete behar diren funtzioak:

o Antolakuntza edo plangintza
o Diagnostikoa, ebaluazioa eta ikerketa
o Prebentzioa, informazioa eta formakuntza
o Laguntza eta erabaki-hartzean laguntzea
o Aholkularitza eta bitartekaritza
• Nori?
o Gizabanakoa edo sistema desberdinetara zuzenduta egotea →Jaiotzetik hil arte
▪ Beraz, orientazioaren hartzaileak edo helburuak beti gizabanakoak izango dira
o Zerbitzu bat ezagutzeko programa bat ere egin dezakegu
• Zertarako?
o Arazoari irtenbidea emateko (erreaktiboa) edo garapena sustatzeko (prebentiboa)
o Esku hartzearen xedea zehaztu behar da
▪ Asistentziala den esku hartze bat proposatuko → Helburua arazo bati irtenbidea ematea delako
▪ Baita prebentziorako egin lana → Garapenaren printzipioa sustatuz
o Ebaluazioa ezinbestekoa da
▪ Honek neurtuko du helburua lortzen den edo ez
▪ Zer nolako beharrak dauden ere neurtuko
• Nola?
o Ereduaren araberakoa izango da metodoa
o Zuzenean orientatzaileak bakarrik edo formakuntza jaso duten bestelako langileek burutuko duten erabaki
behar
o 3 eredu:
▪ Programa eredua: Formakuntza orokorra taldean
▪ Eredu klinikoa: Orientatzaileak lan egin zuzenean berarekin
2
 ▪ Kontsulta eredua: Ez du zuzenean lan egiten orientatuak orientatzailearekin
• Baizik eta triangelu irudiko orientazioa izango da → Orientatua, orientatzailea eta eragilea
o Eragileak eragingo du zuzenean orientatzailearekin eta orientatuarekin

1.5 TESTUINGURUAK

• Ez da profesionala non kokatzen denaren araberakoa, baizik eta hartzailea non kokatzen denaren araberakoa
• Hezkuntza → Beti dago lotuta lan eremuarekin formakuntza aldian
o Bereziki 12-18 urte bitartean → DBHren helburuak:
▪ Propedeutikoa: Akademikoki prestatzeko
• Ikasleak erabakiak hartzea → Gizabanako horren integrazioa gertatzeari egin erreferentzia
o Beti ere testuinguru akademikoan jarraitzen duen bitartean
▪ Amaierakoa: Lan mundurako eta gizarterako prestatzeko helburua
• Lan-erakundeak → Lan-garaian
o Lanpostuan bertan eman → Gizabanakoaren beharrak fase desberdinetan asetu
o Langile delako jaso orientazio profesionala, lanpostu bertan
o Langile egokienak hautatu lanposturako orientazio profesionalaren bidez (Langileak formakuntza jarraia jaso
behar)
o Lanpostuan denbora luze baten ondoren erronkak beharko ditu, horregatik helburu berrien bilaketa planteatu
▪ Faseak:
• Erakundean sartzea: Helburu nagusia → Hautapen egokia egitea
o Hautatu motibatuak dauden langileak egokitzapena ahalik eta azkarren emateko
o Ahalik eta azkarren langilea produktiboa izan dadin
• Orekatzea eta aurreratzea: Denboran aurrera goazen neurrian orekatzea
o Langile bat denbora bat daramatzanean bertan lanean, honen promozioa egin behar
▪ ADB. Soldata igo, ordu gutxiago eta formakuntza gehiago
• Mantentzea eta narriadura:
o Urte asko daramatzanean lanean erronka berriak behar motibazioa berriro pizteko
▪ Hemen lan aldaketak eman daitezke (goian aipatutakoak)
• Erretiroaren planifikazioa:
o Jubilatzen garenean ez da karrera amaitzen → Garapenak jarraitu heinean
mantendu
▪ Karrera = trayectoria profesional
o Enpresa askotan 5-6 urte lehenago hasi langileak prestatzen momentu horretarako
• Aisialdia edo erkidegoa → Norbanakoaren garapen aldian
o Komunitateak erabat baldintzatu gizabanako baten hezkuntza-prozesua
o Orientazio profesionala burutu dezakegu eta hura jasotzen dugu hiritarrak garelako
o Jarduera batzuk karrera bultzatzen jarraitzea eduki dezakete helburu
o Lana edo langabezian helburuak lortu daitezke →Aldi desberdinetan:
▪ Lana hasi aurretik: Ikasleak garenez, bizitza aktiborako prestakuntza jaso, lan mundurako baliagarria
dena
• ADB. Bolondres bezala erakundeetan sartu norberaren burua gehiago ezagutzeko
▪ Lan formakuntzaren planifikazioa:
• Kurrikulumak idazten hasi behar
• Elkarrizketara joan beharra
• Gutunak idaztea
▪ Erretiroari egokitzea: Edukiekin bete dezakegu aisialdi denbora hori
• ADB. Andoainen egondako ekimena:
o Zaharrek umeei lagundu zebrabideak pasatzen eskolatik ateratzean
o Guzti hau ez da zertan ordenean eman behar, agian zahar jubilatu batek unibertsitatean ikasten egon daiteke
edo ikasle batek jada lan munduaren barruan egotea
▪ Beti gara hiritarrak
▪ Beste bi testuinguruen konbinaketa litzateke testuinguru hau
3
1.6 BOKAZIOA

• Zer da?
o Zerk deitzen edo gogobetetzen gaituen eta inguruneak nola eragiten duen horren inguruan
o Norbera eta beste hartu
▪ Ez bakarrik norberaren barnean bakarrik kokatzen, beti kanpotik jasotako interakzioak eragina du
o Orientazio profesionalaren helburua karreraren garapenaz gain, zerk sentiarazten nauen asebeteta egotea
ikusten saiatu behar
▪ Orientazio profesionaleko gai bat aurrera eraman nahi dugunean, arlo hauek jorratu behar
• Ordena zorizkoa da

1.7 ESKU HARTZE ESP ARRUAK

• Testuinguruaren arabera esku-hartzea arrakastatsuagoa izango da

• 5 esparru:

INPLIKAZIOA ETA MOTIBAZIOA

• Erakunde eta eragileen aldetik datorren giro estimulatzailea
o Inplikazioan eta motibazioan eragin nahi dugunean, giroan eragin behar dugu (giroa estimulatzailea izan
behar)
▪ Horretarako → Motibazioak identifikatu, pertsonalizatu, taldeko lana sustatu, gamifikazioa (jokuen
bidezko ikaskuntza) eta estrategia desberdinak erabili behar dira

NORBERAREN EZAGUTZA
• Ondo ezagutu behar dugu gure burua, horretarako froga desberdinak erabiliko ditugu info. hori eskuratzeko:
o Hausnarketa egin → Introspekzioa
o Gauza berriak egin
o Miresten den norbaiten ezaugarriak zerrendatu
o Lagunekin hitz egin
o Nahi duzun bizimodua duenaren eskarmentuak entzun edo irakurri
o Bakoitzaren egunerokotasunaren inguruan idaztea

INFORMAZIO AKADEMIKOA ETA PERTSONALA

• Norberaren info. eta ingurunean eskaintzen denaren inguruko informazioa beharrezkoa dira erabakiak hartzeko
• Informazio iturriak aurkitzeko estrategiak oso garrantzitsuak dira
o Horregatik, orientatuei informazio iturriak aurkitzera trebatu behar
▪ Orientatzaileak informazioa zuzenean eman diezaieke edo non aurkitu dezaketen esan
• Lanbide edo erakundeetan ere aplikatu dezakegu
o Bilaketa prozesu hori nola egiten den azalduko diegu eta horretarako tresnak eskainiko dizkiegu

ERABAKI-HARTZE PROZESUA
• Prozesu honek 2 osagai ditu:
o Jarrerazkoa: Motibazioarekin lotutakoa
▪ Gizabanakoak inplikatuta sentitu behar da erabakia hartzeko
▪ Erabaki bat hartzeko arazoaz kontzientzia hartu behar du
o Gaitasunezkoa: Gai sentitzea erabaki hori hartzeko
▪ Bokazioa kontuan hartu behar → Barneko ahotsa
▪ Erabakiak bizi proiektuan islatu egon behar
• Norberaren ezagutza, gerora nola ikusten garen (planifikazioa), helburuak, maila ekonomiko
eta afektiboan
o Ez banaiz gai, gaitu behar naiz inplikazio bidez
4
 • Erabakien ondorioen inguruan ere kontzientzia hartu behar da
• Bizi proiektua: Lan edo planifikazio bat da gure ahaleginak bideratuko ditugun norabidea ezartzeko edo aurreikusteko
o Osagaiak:
▪ Norberaren indargune eta ahulguneak → Azterketa pertsonal baten ondorioak direnak
▪ Helburuak → Bokazioa → Nora bideratu gure ahaleginak, nora iritsi nahi dugun
▪ Eginkizuna → Gure xedea lortzeko egin behar dena

ERABAKI HARTZEAREN BURUTZEA

• Lanerako trebetasunen bereganatzea → ADB. Kurrikuluma idazten ikastea
• Lanerako trebetasunak ez dira jokabide bokazionalaren gauza berdina
o Jokaera bokazionala → ADB. Pertseberante izatea, motibazioa izatea, autoerregulazio gaitasuna…

1.8 ESKU HARTZE EREDUAK

EREDU KLINIKOA
• Esku hartze indibidualizatua
o Klinikoa deitu pertsona bakar bati zuzenduta delako, ez terapia egiten delako
• Helburua: terapeutikoa eta prebentziozkoa
o Gizabanakoaren beharrak asetzea → Hezkuntzakoak, gizarte- eta lanbide-arlokoak
• Teknika nagusia → Elkarrizketa
• Ezaugarri bereizgarria → Orientatzailearen eta orientatuaren artean ezarritako zuzeneko harremana
o ADB. Tutorea-ikaslea, orientatzailea-gurasoak, enplegatzaile-enplegatua…
• Orientatzaileak bezeroei mundu akademiko, profesional eta laboralari buruzko info. eskuratzen lagundu
o Baita info. prozesatzen eta aplikatzen ere erabakiak modu eraginkorrean hartzeko
• Borondatezko aldaketa erraztutako baldintzak eskaintzera zuzenduta dago
• Harreman diadiko batean oinarrituta dagoenez, ez dio garapen orokorrari mesede handirik egiten
o Horregatik ez da eredu egokiena hezkuntza testuinguruentzako

KONTSULTA EREDUA
• Gizabanako eta bere taldeaz gain, bere komunitate osoan eragina izaten da
• Kasu honetan esku hartzearen hartzailea pertsona, programa, enpresa edo erakunde bat izan daiteke
• Helburua: Aholkularien eta ekintzan parte hartutako beste eragileen artean info. eta gaitasuna trukatzea
• Ezaugarriak:
o Harreman triadikoa da → Bertan 3 eragile mota esku hartzen dute:
▪ Aholkularia, aholku eskatzen duena eta bezeroa
o Harreman behin behinekoa (provisional) eta simetrikoa da
▪ Proaktiboa (prebentiboa) edo erreaktiboa (terapeutikoa) izan daiteke
o Zeharkako eskuhartzea eta banakakoa edo taldekoa izan daiteke
o Orientatzaileak ez du harremanik ezartzen orientatuarekin → Bitartekari bezala beste pertsona dago
▪ Eskaera beste pertsona egin duelako
• Orientatzaileak bitartekariei eman formakuntza eta gaitasun batzuk eskuratu ondoren, haiek
lan egingo dute orientatuarekin

PROGRAMA EREDUA
• Ekintza planifikatua da
o Beharren identifikazio baten produktua
o Helburuei zuzendutakoa
o Planteamendu teorikoetan oinarrituta dagoena
• Prebentzioa eta garapena azpimarratzen ditu

5
 • Orientatzailearen rola aldatzeko aukera eman eta irakasle taldeko beste hezitzaile bat bezala hartu
• Talde lana sustatu
• Baliabideak operatibizatzen ditu → Neurgarriak bihurtu edo egiaztagarriak bihurtu
• Parte-hartze aktiboa sustatu
• Auto-orientazioa eta auto-ebaluazioa erraztu
• Zentroa, zerbitzua edo erakundea komunitateari irekitzen dizkio
• Egindakoaren ebaluazio eta jarraipena egiteko aukera eman

PROGRAMA-EREDU TEORIKO NAGUSIAK (psikologia dinamikotik eratorriak)

SUPER EREDUA (PROZESUZKO EREDUA)

• Orientazio profesionala → Zenbait garapen etaparen bidez gertatutako prozesua da → Ez da gertaera puntual bat
• Pertsona batek bere lana aukeratu bere nortasunaren arabera
• Pertsonak bere autokontzeptuarekin bat datorren lanbidea aukeratu
o Autokontzeptua kontuan hartzen bada lanbidea asebetetze iturria bihurtuko da eta zoriontasuna ekarriko
• Norbaiten jarrerak eta aktitudeak bat etorri behar aukeratutako lanarenarekin heldutasun profesionala izateko
o Heldutasun bokazionala: Gizabanakoak duen jokabide edo portaera bokazionalaren eta bere adina kontuan
izanda espero den jokabidearen arteko kongruentzia maila
• Lan baten barruan rolak aldatu adinaren arabera
o Maslow-ren aburuz → Lanbidea hartuko dugu autoerrealizaziorako erraztatzaile edo oztopatzaile bezala

HOLLAND EREDUA (EREDU ESTRUKTURALA)

• Orientazio profesionala → Zenbait aldagairen interakzioaren bidez (pertsonalak eta ingurunekoak) gertatutako
prozesua
• Nortasunaz gain, beste faktore batzuk kontuan hartu behar direla esan → Testuingurua eta baliabideak
o Bere ustez, lanbide bakoitzean nortasun berdintsuak dituzten pertsonak aurkitu ditzazkegu
• 6 nortasun mota desberdindu → Lanak horien araberakoak izango lanak 6 arlotakoak direlako
o Nortasun bakoitzari ingurune bat egokiago egiten zaio
▪ Errealista: Elkarrekintza neurtuak, pertsona objektiboa da, modu konkretuan lan egitea gustoko,
manipulazioaren bidez (manipular con las manos)
• Lantegi batean ondo mugituko da → ADB. Materialen ekoizpena, mugimendu fisikoa…
▪ Ikertzailea: Sinboloak erabili ingurunearekin erlazionatzeko → Pentsamendu sinbolikoak, hitzak…
• Trebetasun matematikoak eta ahozkoak dituzte
• Sormenezko edo gaitasun abstraktuak lantzen diren inguruneak egokienak liratezke
▪ Sormenezkoak: Introspektiboak, sentiberak, inpultsiboak, originalak
• Ingurune emozionalak, nutrizioa (nutrir de conocimientos y experiencias), intentsitatea…
▪ Soziala: Pertsonarteko elkarrekintzak, giza-harremanak, edozein esparrutan
• Batez ere besteekiko zaintza dute gustuko → Honen inguruneetan
▪ Ekintzailea (emprendedor): Kanporakoiak dira normalean, entusiastak, pertseberanteak, normalean
lidergo papera hartu (superbisorerik ez balego)
▪ Konbentzionala: Egonkortasuna dute gustoko eta gizartearen aprobazioari eman garrantzia
• Araututako eginbeharrak burutzea gustatu
• Sormena, arriskua, inprobisazioa alde batera utzi
• Lan administratiboak ingurune egokienak

GUTXIENEKO ESKAKIZUNAK ESKU-HARTZE BAT MARTXAN JARTZEKO

• Inplikazioa behar du → Garrantzia eman behar dio landuko diren helburuei

• Disponibilitatea → Prest egotea
• Baliabideak → Denbora aldetik, pertsona aldetik, ekonomikoak…
• Formakuntza minimo bat

6
LAGUNTZA ZERBITZUAK

HEZKUNTZA ZENTRUAREN ZERBITZUAK → Orientazio departamendua

• Zentruan bertan kokatu

• Hezkuntza zentru horretako eragile desberdinei dago zuzendua → Info eta baliabide desberdinak emanez

ERKIDEGOAREN ZERBITZUAK → Espezializatuak, izaera soziala edo laborala dutenak

• Komunitatean kokatu
• Zerbitzu ugariagoak eskaini → Aurrekoen osagarriak izango
o Izaera soziala: Udaletxean gazteei zuzendutako zerbitzua, gazteentzako info. bulegoa…
o Izaera laborala: Udaletxetako lan zerbitzuak…