3 .ლექცია.

1. ლევან დადიანის ელჩობა მოსკოვში

1636 წლეს ლევან დადიანმა თავისი კარის მოძღვარი გაბილ გეგნავა გადზავნა რუსეთში
ელჩად ,რომელიც 2 წესლი ამყოფეს თერგის ცხეში. ( მიხილ თევდორეს ძე პირველი
რომანივი 1613 წლიდან .)

გეგრნავას ელჩობის მიზანს წღმოადგრბდა , თეიმურაზის დაშოშმინება ,რომელიც ამ

პერიოდში იმყოფებიდა დას,საქთველოში და ებრძოდა ლევან დადნს და ასევრ კაზაკების
შესევავ შეჩერებულიყო ,რომლებიც აწიოკებდნე სამეგრელოს და აფხაზეთს . ( ამ ამბებზე
სულ ახლახან გამოსცა ქართული თარგამანი ჯემალ გამახარიამ ) . გეგენავამ 1638 წელს
რუსეთში ჩაიტანა ლევან დადიანის წერილი სადაც ლევანი ,რუსეთის მეფე მიხეილ
თევდორეს ძე ( 1613 ) წერდა ,რომ აღიარებდა მის მფრარველობას და მზად იყო გამხდარიყო
მისი ხელქვეითი.საპასუხოდ კი რუსეთის მეფე უნდა დახმარებიყო ოსმალეთის წინააღმდეგ
ბრძოლებში და ასევე უნდა შეეწყვიტათ რუსი კაზაკების შემოსვები სამეგერელოში.

1639 წელს ლევნ დადანის ელჩი გაბრიელ გეგენავა უკან დაბრუნდა სამეგრელოში და თან
ჩამოყვნა რუსი ელჩები ფედოტ ელჩინი და პავლე ზახაირევი და მათ ჩამოიტანეს ფიცის
წიგნის ნიმუში. ლევან მეორე როგორც ჩანს მეტად განაწყენებული იყო რუსებზე ,რომ თავისი
ელჩი ამდენი ხანი ამყოფეს თერგის ციხელში და საპასუხოდ არც მან მიიღო ელჩები
ჩამოსვლისთანავე.მიზეზად თავისი ცოლის დარეჯან დედოფლის სიკვდილი დაასახელა ,
რომ ახლა გლოვაში ვარო და მხოლოდ ორმოცი დღის შემდეგ შევძლებ თქვენ მიღებასო.

1640 წლის მაისის დამდეგსღა მიიღო ეს ელჩებიბ,მაგრამ არ მიიღო ფიცის წიგნის და არ

დაიფიცა რუსეთის ერთგულებაზე . ამგვარად მცდელობა რუსეთ- სამეგრელოს
ურთიერთობის და მათი მოკავშირეობის კრახიდ დამთავრდა .

1662 წელს რუსეთიდან ჩამოვიდა ერეკლე დავითის ძე , რომელსაც ,მაას რუსეთში

ეაძახდნენ ნიკალაი დავიდოვიჩს.იგი ცდილობდა კახეთში გამეფებას მაგრამ ვერ მოახერხა და
ისევ წავიდა რუსეთში და მასთან ეთად გაემგზავრა არჩილ მეფეც.

2. ვახტანგ მეექვსე

მეთვრამეტე საუკუნის დასაწყისში გიორგი მეთერთმეტე იყო მეფედ ქართლში. იგი ვახტანგ
მეხუთის ვაჟი იყო .ამ დროს სპარსეთი ეომებოდა ავღანეთს და გიორგი მეთერთმეტე
სპარსელებმა მთთან საბრძოლველად გაუშვეს და მის ადგილას მისი ძმა ლევანი ( შახ ყუილი
ხანი ) დასვეს . ხოლომ გამეფებისთანავე ისიც ავღანელებთ საბრძოლველად გაიწვიეს და მან
ქართლსი ,ჯანიშინაად თავისი ძე ვახტანგი დანიშნა.

1709 წელს გიორგი მეთერთმეტე მოკლეს ავღანელებმა. ქალთლს კი ისევ ვახტანგი

განაგრბდა .
 1712 წელს ვახტანგს უოკვე მოსთხოვეს სპარსეთში ჩასვლა და გამუსლიმანება ,რადგან
ვალის ტიტული მიენიჭად ,ვახტანგი კარგა ხანს უარზე იყო მაგრამ ტახტი წაართვეს და მისი
გამაჰმადებული ძმა იესე დასვეს . ამის შემდეგ ვახტანგმა გადაწყვიტა დასახმარებლად
ევროპირსთვის მიემართა და ელჩად სულხან საბა გაგზავნა ,მაგრამ ევროპაში ელჩებამაც
შედეგი ვერ გამოიღო. 1716 წელს ვახტანგმა უკვე იძულებით მიიღო მუსლიმანობა , რადგან
მისი ძმა იესე ქართლში საშინელეებს ჩადიოდა. 1719 წელს უკვ ქართლში როგორც სრულ
უფლებიამ გამგებლად დაააბრუნეს.

ვახტანგის სპარსეთში მყოფნის დროეს ეწვია რუსეთის იმპერატოსი პეტრე პირველის( მან
პირველელად გამაცხადა თავი იმპერატორად და რუსეთი იმპერიად ) ელჩი არტენ
ვოლინსკი.რგორც ჩანს ამ ელჩს საშინლად ვერაგული დავლება ჰქონდა პეტრე პირველისგან
მიღებული რომ სასოწარქვეთილი ვახტანგი დაერწმუნებინა რომ რუსეთი მას ყველანაირად
დაეხმარებოდა.

1719 წელს არტენ ვოლენსკი დაინიშნა ასტრახანის გუბერნატორად და ისევ გაანაახლა

კავში ვახტანგთან . მან დააჯერა და დაარწმუნა ვახტანგი რომ მას შეეძლო დასავლეთ და
სამხრეთ საქართველოს შემორეთება და ოსმალეთის და სპარსეთის წინააღმდეგ წავლა და
მათთან ომში კი რუსეთი დაეხმარევოდა .

ვახტანგა ამის შდეგ დარბაზი მოიწვი და უთხრა რომ წავიდეთ სპარსეთის წინაათმდეგ და
რუსეთთის მოკავშირეები ვიყოთო,მაგრამ დარბაზის უმარვლესობას ვახტანგის ეს ნაბიჭი
ძალზედ არ მოსწონდათ და თვლიდნენ რომ დიდ უბედურებას მოგვიტასნსო. მაგრამ
ვახტანგმა მათი რჩევა არ გაითვალისწინა.

1621 წლის ნოემბერში ვახტანგი პეტრეს წერდა ვიცი რომ აუცილებლად უნდა ილაშქრო
პარსეთის წინაღმდეგ და მეც გვედში დაგიდგებიო . მოხდა მათშორის შეთანხმედბა და ამის
შემდეგ ვახტანგს პეტრემ მოსთხოვა მთელი კავკასსის ამ ომში ჩაბმა და ვახტანგიც სომხეთს
დაუკავშირდა ( ამ პეროდში სომხეთი პატარ პატარა მელიკებადი იყო დაყოფილი და ერთიანი
სახელმწიფო არარსებიბდა ) და მათ კათალიკოსს.

1722 წელს დაღესტნელენბი შეესისვნე შემახას ,ხოლო ისპახანს ავღანელებმა ალყა

შემოარტყეს .

1722 წლის მაისსში ვახტანგსს ესტუმრა სომხეთის კათალიკოსი და მათ ერთობლივი

ლაშქრობა დააგეგმეს სპარსეთის წინააღმდეგ პეტრესთან ერთად . ამ პერიოდში ვახტანგის
შვილი ბაქარი საპარსეთის გავრდისს მეთაურად დანიშნეს და ასევ შაჰი ვახტანგს სთხუვდა
დახმარებიდა ასეთი რთული ვითარების მოგვარებაში და ძალაუფლებისსი
განმტკიცებაში .ხოლო ამით ვახტაგი ქართლს ძლაინ დიდ სამსახურს გაუწევდა ,მაგრამ
ვახტანგამ უარი უთხრა ,რაგდან იგი უკვე რუსეთთან იყო შეთანხმებული და სპარსეთის
წინააღმდეგ ომისთვის ემზადებოდა .

1722 წლის ივილში პეტრემ გამოგზავნა თავისი ჯარის მეთაური ბორის

თურქესტანიშვილი( თურქესტანოვი) და მას გამოატანა წერილი ,რომ მისი ჯარი უკვე სადაცაა
გამოჩნდება კასპის პირეთში და ვახტანგიც მზად იყოს მთთან შესაერთებლად და აესევე
დარიგებებს აძლევდა პეტრე ,რომ ოსმალეთთან ჯერჯერობით მშვიდობა იქონიეო და ლეკებს
ებრძოლეო რომ გზა გახსნილი გვქონდესო.

1722 წლის 3 აგვისტოს პერემ ვახტანგს აჩნობა რომ უნდა შეხვედრიყვნენ დერბენდსა და
ბაქროს შორის . მართლაც ვახტანგმა შეკრიბა ჯარი და ელოდებოდა პეტრეს ჩამოსვლასს .

ამ დროს ოსმალეთმაც დაიწყო მოქმედება აღმოსავლეთით ,რადგან იცოდა რომ სპარსეთი

ძალიან სუსტი იყო და წინააღმდეგობას ვერ შეხვდებიდა . ვახტანგს შეუთვალეს რომ თუ
ჩვენთან ზავს დადებ ჩვენ ძალიან ბევრ პრივილეგიას მოგანიჭებთო , მაგრამ ვახტანგმ
რუსეთის მიმართ ერთგულება გამოიჩინა და მათ უარით უპასუხა .

1722 წლის 20 აგვისტოს ვახტანგმა ჯარი უკვე განჯაში ჩაიყვანა და ელოდებოდა პეტრეს,
მაგრამ მოულოდნელად პეტრემმოწერა რომ ჯარში გაჩნდა ეპიდემია და ლაშქრობის
გაგრძელებას ვეღარ განაგრძობდა და ერთი წელი მოეცადა და მერე შეუერთდებოდა .

ვახტანგი ამით ძალიან ცუდ მდგომარეობაში აღმოჩნდა , რადგან 40 ათასიანი ჯარით

დარჩა მარტო განჯასთან ,სპარეთმა გაიგო მისი გეგმმა და ასევე ოსმალეთისთვისაც უარი
ჰქონდა ნათქვამი. ირანში ამ პერიოდში ახალი შაჰი თამაზი აირჩიეს და მან ჯარის შეგროვება
დაიწყო ვახტანგის წინააღმდეგ. ასევე ვახტანგის წინაათმდეგ გამოვიდა კახეთის მეფე
კონსტანტინე და თბილისს მოადგან თან დაქირავებული ლეკებიც ყავდა. ბრძოლა ექვს თვეს
გაგრძელდა და ვახტანგის დამარცხებით დამთავრდა . ვახტნაგი ამის შემდეგ ცხინვალში
გაიქცა . მან იქ კარგა ხანი დაჰყო და ეკლესიაც კი ააშენა . მან დარბაზი მოიწვია და უთხრა რომ
ოსმალეთან ქონიყოთ დიპლომატიური ურთიერთობა ,დარბაზის დიდმა ნაწილმა თანხმობა
განაცხადა მაგრამ თურქესტანიშვილი და ტოლსტოი ვახტანგს არწმუნებდნენ რომ არ გინდა
მუსლიმანებთან მოკავშირეობაო,პეტრე პირველი მალე ჯარით ჩამოვაო,მაგრამ ვახტანგმა
არზრუმის მთავართან მაიცნ გააბა დიპლომატიური ურთიერთობა და თან იმიდივნებდა რომ
ამით დროს მოიგებდა და პეტრეც ამასობაში ჩამოვიდოდა

1723 წლის ივნისში ოსმალები თბილისს მოადგნენ და კონსტანტინემ კახთა მეფე მათ
თბილისი უბრძოლველად გადასცა . ამის საპასუხოდ კი რუსეთს არანაირი დახმარება არ
გაუწევია ვახტანგისთვის .

1724 წლის 12 ივლისს კონსტანტინეპოლში ხელი მოეწერა რუსეთ - ოსმალეთის

ხელშეკურულებას,რომლის ძალითაც ოსმათელთი სცონობდა კასპის პირეთის რუსეთისთვის
შეერთებაზე და უარს ამბობდა ირანის დაპყრიბაზე , ხოლო პეტრე პირველმ სცნო
აღმოსავლეთ სომხეთი და დადავლეთ ირანი ოსმმალეთის შემადგენლობაში .

ოსმალეთმა ვახტანგი ძალიან მძიმე მდგომარეობაში მდგომარეობის მოსაწსრიგებლად

ვახტანგმა ოსმელების სულთანთან უამრავი ძვირფაასი საჩუქარი გაუგზავნა თავისი შვილის
ბაკურის ხელით,მაგრამ სულთანმა თვითონ ვახტანგის გამოცხდაება მოითხივა .ვახტანგმა
გამოცხდადება ვერე გაბედა და სულთანმა მის ადგილას გაამეფეს ვახტანგის
გამუსლიმანებული ძმა იესე.

ვახტანგი ამის შემდეგ გამოუვალ მდგომარებაში ჩავარდა ოსმალეთიც და სპარსეთიც

გადამტერებული ყავდა ,ხოლო რუსეთისგა კი არა ნაირი დახმარება არ ჩანდა.
 1724 წელის ივლისში ვახტანგი 1 200 ინტელიგენტ ქარათვრლთან ერთად რუსრთში
გაემგზავა და იქ დასახლდა .

3. იმერეთის მეფე ალექსანდრეს მეხუთის ურთიერთობა რუსეთთან

1720 წელს იმერეთის ტახზე ავიდა ალექსანდრე მეხუთე .იგი იძულებულია ოსმალეთთან
კარგი ურთიერობა დაამყაროს ,ხოლო ამავდროულად ვახტანგის კარზეა აღზდილი და
ცდილობდა მასთანაც კარგი ურთიერთობა ჰქონოდა .

1724 წელს ალექსანდრემ თხოვნით მიმართა რუსეთის კაპიტან გიორგი დადიანს , რომ
დეცვა ოსმალებისაგან და ასევე ფულის გამოგზავნასაც სთხუვდა . ამ წერილს რუსეთის
მხირდან არანაირი გამოხმაურება არ მოყოლია.

1732 წელს მიმართა რუსეთის იმპერატორ ანა ივანეს ასულს და გააგზავნა ელჩად
არქიმანდრიტი ნიკოლოზი და თავისი მეუღლის წერილიც გაატანა . იგი ითხივდა ძველი
წყალობის დაბრუნებას .

1737 წელს ისევ გააგზავნა ელჩობა შანშე ქსნის ერისთავი და ტიმოტე გაბაშვილი და
ითხოვდა აღვადგინოთ 1651 წლის ხელშეკრულება , მაშველი ჯარის გამოგზავნას 20 ათასის
ოდენობის და არტილერიას ,ასევე ფულად დახმარებას ,რომ შევძოლოთ ჯარის დაქრირავება
და ოსმალეთის წინააღმდეგ ბრძოლა . ასევე 1739 წელს კიდევ ერთი ელჩიბა ჩავიდა რუსეთში .

არცერთმა ამ ელჩიბა შედეგი ვერ გამოიღო და რუსეთი კი მხოლოდ რაღაც სამარცხვინო

საჩუქრებით შემოიფარგლა.

4.თეიმურაზ მეორე.

1759 წელს თეიმურაზ მეორე პირადად ჩავიდა მოსკოვში . თეიმურაზი პიქრიბდა რომ მისი
ჩასვალა უფრო დამაჯერებელი იქნებოდა და შესაძლოა დახმარებაც მიეღოთ რუსეთისაგან.

თეიმურაზი რუსეთს არწმუნებდა რომ ამ პერიოდში სპარსეთი ძალიან სუსტია და რომ

თეიმურაზს და ერეკლეს აქვთ გეგეგმა რომ გაილაშქრონ ირანში და იქ რუსეთუსათვის
სასურველი პირივნება დასვან . მაგრამ ვერც ამ ელჩიბამ გამოიღო ვერანაირი შედეგი.

1762 წელს თეიმურაზი გარდაიცვაალა მოსკოვში და დაგრძალეს ასტრახანში ვახტანგ

მეექვსეს გვერდით .

4:ლექცია

1. 1768 წელს დაუწყო რუსეთ- ოსმალეთის მეორე ომი. 1768 წელს იმერეთის მეფე სოლომონ
პირველმა რუსეთში ელჩად გააგზავნა მაქსიმე ქუთათელი ( აბაშიძე ) . თავდაპირველად
რუსებმა იმერეთის ელჩი ძალიან ცივად მიიღის ,რადგან ჯერ არ იყო რუსეთი საიმპერატორო
ჯარზე საქარათველოს გეგმები . მაგრამ რუსებუს პოზიცია მალევე შეიცვალა და იმერედში
მაქსიმე ქუთათელთან ერთად გამოგზავნეს ელჩი ხვაბულოვი ( ხუბულური ) იგი
გამოგზავნეს ყუზლარიდან ( ჩრდ .კავკასია დაღესტანი ) .
 ეკატერინე მეორე რუსეთის იმპერატორი მიმართავდა კაცკასიელ ხალხს რომ იგი თურქებს
ებრძოლდა მხოლოდ ქრისტიანობის დასაცავად .

ეკატერინე მეორეს მიმოწერები ჰქონდა ასევე ფრანგ განმანათლებელ ვოლტერთან ( ფრანსუა

მარი აროე ) სადაც ეკატერინეო ეუბნება რომ ომი გვაქვს ოსმალეთთანო და ქართველებიც
გვხმარებიანო . ასევე ერეკლეზეც საუბრობს და მას პრინცი ჰერაკლიუსის სახელით
მოიხსენიებს .

ხვაბულოვი ცდილობს დარწმუნოს ქართლ- კახეთის და იმერეთი მეფეები რომ ოსმალეთის

წინააღმდეგ ჩაებან ომში , რადგან რუსეთს ომის მოსაგებად ესაჭიროებოდა ახალი ფლანგის
გახსნა საქართველოს მხირდან ,რომ ოსმალეთი უფრო დასუსტებულიყო.

1769 წელს მაისში სოლომონ პირველი ჩადის თბილისში და ერეკლესთან ერთობლივად

აგზავნის ელჩობას რუსეთში . ანდრონიკაშვილი ერეკლესგან და კვინიხიძე სოლომონისგან .

ისინი რა საკვირველია ითხოვდნენ ფულად დახმარებას ,რომ ჯარი დაექირავებინათ და

ასევე თვითონ ჯარსაც . თავდაპირველად არანაირი დახმარება არ ჩანდა რუსეთის მხირდან
მაგრამ შემდეგ და შემდეგ უფრო გამოიკვეთა რუსეთის ინტერესების სქართველოს მიმართ.

ამის შემდეგ ეკატერინე მეორე საქართველოში აგზავნის გერმანელი წარმოშობის რუს

სამხედრო პიროვნებას ტოტლებენს ,რომელიც ავანტიურისტული ბუნების პიროვნება იყო და
უამრავი ავი განზრახვა ამოძრავებდა .

1769 წელს ტოტლებენი ჩამოვიდა ქართლში და სოფელ ხოდასთან შეხვდა ერეკლეს . იგი
ერეკლეს დაპირდა რომ რუსეთიდან მის დასახმარებლად 1,800 კციანი რაზმი
ჩამოვაო .წორედაც ასე მოხდა და ეკატერინე მეორემ 3 ,700 კაცი გამოგზავნა კართლ-
კახეთში.სრულად არ ჩამოვიდა ,მაგრამ რაღაც ნაწილი მაინც ჩამოვიდა. ის მის გამო უფრო
გააკეთა ეკატერინე , რომ ერეკლეს დაენახა რუსეთიდან რაღაც ქმედითი დახმარება .

1770 წელს რუსეთიდან ჩამოსული ჯარი უკვე 1200 კაცს ითვლიდა . ერეკლემ ეს რუსეთის
რეალურ დახმარება მიიჩნია და ჩაება რუსეთ - ოსმალეთის ომში .

1770 წლის აპილში ერკლე და ტოტლებენი უკვე ასბინძაშუ იმყოფებოდნენ და საომრად

ემზადებოდნენ . მაგრა მოულოდნელად ტოტლებენმა ერეკლე მიატოვა და თბილისში
დაბრუნდა . 20 აპირლს ერეკლეს და ოსმალებს შორის გაიმართა ასპინძის ბრძოლა სადაც
ერეკლემ ბრწყინვალე გამარჯვება მოივივა . მაგრამ ამ ბრძოლოით ერეკლემ ვერაფერი შედეგი
ვერ მიიღო , რადგან შეიტყო რომ ტოტლებელი თბილიში იყო და ხალხს რუსეთის
ერთგულებაზე აფიცებდა და მოულოდნელად თბილისში დაბრუნება მოუწია . იგი
ეკატერინეს დაუკავშირადა და ტოტლებენის უკან გაწვევა მოსთხოვა და მის მაგივრად
დანიშნეს ახალი სარდალი სუხოტინი ,რონელიც 1771 წლის მაისში ჩამოვიდა საქართველოში.
იგი შეხვდა ერეკლეს და სოლომოს. სუხოტინს უნდოდა რომ ფოთი თურქებისგან
გაეთავისუფლებინა და დაუწყო შეტაევა ,მაგრამ დამარცხდა და 1772 წელს ისიც უკან
გაიწვიეს .
 1774 წელს რუსეთსა და ოსმალეთს შორის დაიდო ქუჩუკ- კაინარჯის საზავო
ხელშეკრულება . ამ ხელშეკრულებაში საუბარი იყო ასევე დასავლეთ საქართველოზე. ასევე
იმაზე ,რომ ოსმალეთი აღარ მოითხივდა სქართველოდან ახალგაზრდა გოგო - ბიჭებს .

1776 წელს ერეკლემ პირადად გააგზავნა ელჩი ენიკოლოფაშვილი ,რომელსაც სავარაუდოდ

ერეკლემ დაავალა რომ მას სურს თურქეთთან მშვუდობა და ზავის დადებაზე თაანახმაა.

ამ დროს ჩრდ კავკასიაში , დაღსტანში ფათალიხანმა გააერთიანა რამდენიმე სახანო და

ძედეტად გაძლიერდა .

1782 წლის ოქტომბერში ერეკლემ წერილები გააგზავნა ვენეციის სენატის (

დოჯთან ,ვენეციის მეთაური ) ავტსრიუს იმოერატორთან და პრუსიის მეფესთან და სთხოვდა
რომ ქრისტიანული ქვეყანა ვართ და მუსლიმურ გარომოცვაში ვართ მოქცეულები და მათთან
საბრძოლველად ან ჯარით დაგვეხმარეთ ამ კიდევ მეომრების დასაქირავებელი თანხითო.
ერეკლემ ასევე საფრანგეთის მეფე ლუი მეთექცსმეტსაც მიმართა დასახმარებლად ,მაგრამ ამ
პერიოდში საფრანგეთში რევოლუციის ქარცეცხლი ტრიალებდა და საერთოდაც არ
აინტერესებდათ ქართლ- ჯახეთი. ასევე უარი მიიღო ერეკლემ ვენეციისგანაც და
ავსტრიისგანაც. ამ ყველაფერმა კი ერეკლეს სააბოლოოდ გადააწყვეტინა რომ რუსეთს
მიმხრობოდა და მასთან დაედო ხელშეკრულება.

ამის შემდეგ მალევე ეკატერინემ წამოაყენა საბერძნეთის პროექტი , რომელიც მიზნად

ისახავდა ბალკანეთის ხალხების ოლმალეთოს ბატონობისგან განტავისუფლებას ,ხოლო ამ
გეგმას შემდეგ კავკასიელი ხალხის განთავისუფებაც დაემატა ,ერეკლეს გულის მოსაგებად .
რა საკვირველი ეს იყო არა რელური გეგმა და მალევე ხელი აიღეს ამ პროქტზე .

1782 წლის ნოებერში ციხე სიმაგრე გიორგიევსკში გამოიგზავნა პავლე

პოტიონკინი ,რონელსაც ერეკლესთვის თვალყურის დევნაცდა ყვლანაირი ინფორმაციის
რუსეთისათვის მიწოდება ევალებოდა .

რუსეთი ასევე ფარულად ერეოდა ქართლ - კახეთიში მინდინარე საშინაო

პოლიტიკაში ,ასევე მხარს უჭერდა ერეკლეს წინააღმდეგ წარმოებულ დინასტიურ
კონფლიკტებს . ხოლო შდეგ ერეკლეს ეუბნებოდა რომ თუ ჩვენ ფარველიბას მიიღებ და ჩვენი
ხელ ქვეითი გახდები ამ ყველაფერი მოგვარებაშუც დაგეხმარებითო.

1782 წლის 21 დეკემბერს ერეკლემ ოფიციალურად მიმართა რუსეთის

ხელისუფლებისა ,რომ იგი დაცვათ ირანელებისაგამ და ლეკებისაკან. და ასევე ერეკლე
სთხივდა ძირძველი ქართული მიწების დაბრუნებას რომელიც ირანის და ოსმალეთის ხელში
იყო .

1783 წლის 24 ივლისს გეორგიევსკის ციხე სიმაგრეში ხელი მოეწერა " გეორგიევსკის
ტრაქტატს" . საქართველოდან ხელის მომწერები იყვნენ ივანე მოხრან ბატონი და გარსევან
ჭავჭავაძე ( ალექსანდრე ჭაცჭაცაძის მამა ) და რუსეთის მიხიდან პავლე პოტიონკინმა .
 ტრაკტატო შედგებოდა 13 ძირითადი და 4 სეპარატული მუხლისაგან. ასევე მას ერთოდა
ფიცის და მეფედ კურთხევის წესი. 1784 წლის 24 იანვარს ხელი კი უკვე ეკატერინემ და
ერეკლემ მოაწერეს.

ბატონი ვაჯას აზრით , გეორგიევსკის ტრაქტატის ტექსტის დედანი შედგენილია რუსულ

ენაზე ,ხოლო რომელსაც ერეკლემ ხელი მოაწერა ნათარგმნია რუსულიდან , რადგან
ქართული ტექსტი არის ბუნდივანი და გაუგებარი რუსულთან შედარებით .

5 ლექცია .

რუსეთიის დამკიდრებას კავკასიაში ტრაქტატმა ძალიან შეუწყო ხელი . ბევრი მეცნერი და

მათშორის ბატონი ვაჟას აზრით ტრაქტატი არის დაწერილი რულულად და შემდეგ
ნათქრგმნი ქართულად ,რაც ძალიან დიდი დარღვევაა .

ტრაქტატის პირველ და მეორე მუხლში ( არტიკულში )- ერეკლ აღიარებდა უპირობოდ

ეკატერინე მეორის მფარველობას . რუსეთის მთავრობა კი კისრულობდა ერეკლეს და მისი
მემკვიდრეების უფლებები დაეცვას . ასევე აიმედებდა ერეკლეს რომ საქართველოს
ისტორიულ საზღვრებში მოაქცევდა და გაამთლინებდა . ასევე აქ იყო მოცემული თუ როგორ
უნდა ასულიყოვნენ ქართველი მეფეები ტახტზე . უნდა გაეგზავნა რუსეთის მეფეს
საქართველოს მეფისთვის: გვირგვინი ,სიგელი და დროშა . ასევე რუსეთის გერბში
ჩაიხატებიდა პატა ქართლ - კახეთის გერბი . ასევ რუსეთ უნდა გამეოგგზავნა სამეფო
ინსიგნიები ,ხმალი ,კვერთხი და მანტია. ასევე ახალ მეფეს უნდა დეეფიცა რუსეთის
ერთგულებაზე . ხაზგასმით ნათქვამი იყო ამ მუხლებში რომ აქართველოს მეფე საგარეო
ურთიერთობებში იზღუდებოდა და არ ჰქონდა უფლება რომელიმე ქვეყანასთან დაეწყო
კვაშირი რუსეთის გარეშე.

მნიშვნელოვანი ასვე მექვსე პუნქტის მესამე პარაგრაფი სადაც აღნიშნული იყო რომ
რუსუსეთი არ ჩაერეოდა ქართლ - კახეთის სამეფოს საშინაო საქმეებში ,რაც რა საკვირველია
არ შეასრულა. ასევე რუსეთი პირდებოდა ერეკლეს რომ მისი მემეკვიდრეები
გააგრძელებდნენ მეფობას ანუ მეფობ არ გაუქმდებიდა .

მერვე მუხლში ( არტიკულში ) ნათქვამი იყო რომ საქართველოს ეკლესისს მეთაური

ჩაირიცხებოდა რუსეთის სინოდში .

ხოლო რაც შეეხება სეპარატულ მუხლებდ( სულ 4 პუნქტია ) ,აქ ნათქვამი იყო რომ ერეკლე
შეურიგდებოდა სოლომონ პირველს და საქართველოში რუსეთის ჯარი
შემოვიდოდა ,ერთობლივი მოქმედებისათვის საერთო მტრის წინააღმდეგ .

იურიდიულად ტრაქტატი პროტექტორატს წარმოადგენდა . ამ აზრს იზიარებს მიხეილ

ხელთუფლიშვილი იურისტი . ავალიშვილის აზრით ეს იყო პროტექტორატიც და
ამავდროულად ვასალიტეტიც . ხოლო პრპტექტორატად და მეგობრობად მიიჩნევენ ,ივანე
ჯავახიშვილი ,იესე ცინცაძე და სხვა .

პირველი გამოცდა ტრაქტატის.1785 წელს.

 1775 წელს დაღესტანში ,ჩეჩნეთში დიდი რელიგიური მოძრაობაა . მისი ლიდერი შეიხ
მანსური და მასთან ძალიან დაახლოვებული იყო ავარისს მეთაური ომარ ხანი . ომან ხანის
გაძლიერებას ერეკლე ძალიან ეჭვის თვალით უყრებდა ,მაგრამ ვერაფერ ქმედიდს ვერ
აკეთებდა . ერკლემ პავლე პოტიომკინს მაინც უთხრა რომ საშიშროებას ვგრძნობ ომარ
ხანისგან და იქნებ გამოგზავნოთ დახმარება ტრაქტატის შესაბამისადო. მაგრამ პოტიონკინმა
მოწერა ,რომ საქართველოსკენ მომავალი გზები გაფუჭებულიაო და ვერ დაგეხმარებითო .
ერეკლეს ვარაუდი მართალი აღმოჩნდა და ომარ ხანი შემოჭირა საქართველოში . ერეკლე
მომზადებული არ დახვდა რადგან რუსეთის იმედი ჰქონდა და დამარცხდა . ომარხანი
გადავიდა ახტალაში და იქიდან უამრავი განძეულობა და ტყვეები წაიყვანა .ერეკლე ამ
ლაქრობის შემდეგ ძალიან გამწარებულია და გარსევან ჭავჭავაძეს წერს წერილს ,რომ რაქნას
რა მოიმოქმედოს ,სად ეძიოს საშველი.

1787-1791 წლებში მიმდინარეიბდა რუსეთ - ოსმალეთის ომი რონელიც იასის

( რუმენიეთუს ქალაქი ) ზავით დამთავრდა . ამ ზავით ოსმალეთმა სცნო ყრიმიმის ნ.კ
რუსეთის შემადგელობაში .საქართველოზე ამ ზავში ნათქვამი მხოლოდ ის იყო რომ
არანარირი ფარული განძრახვა არ უნდა ჰქონოდა ოსმალეთს ქართლ- კახეთის მიმართ .

მეთვარამეტე საუკუნის 70 - იან - 80 - იან წლებში ირანში ტახტისათვის ბრძოლა

მიმდინარეობს და ქვეყნაში ძალიან მძიმე მდგომარეობაა. მოულოდნელად ტახტიხი აღა
მახმად ხნამა დაიკავა და სპარსეთში დამყარდა ყაჯართა დინსტია. მალევე აღა მახმად ხანი
ძალიან გაძლიერდა და დაიკვა უამრავი ტერტიორია . აზერბაიჯანი და ყველა მეზობელი
სახანო .

ერეკლე ამ ყველაფერმა ძალიან შეშფოთა და პეტერბურგში 1792 წესლ გაგზავნა

წერილები ,რომ დამეხამრეთ ,სანამ დროა თორემ მალე აღა მხმად ხანი საქართველოშიც
შემოიჭრებაო. მაგრამ რუსეთიდა დაპირების მეტი არაფერი მიუღია. რუსეთი ასევე
დაუკავშირდა კავკასიის ჯარების გენერალს გუდოვიჩს , რომ ერეკლე გაამხნეოს და
დაპირებები უთხრას რომ ჯარი აუცილებლად ჩამოვაო,მაგრამ აარაფერი ზედემტი გააკეთოს
რუსეთის გარეშეო .

ერკლე ასევე დაუკავშირდა მის შვლს მირიანს ,რომელიც პეტერბურგში იყო და

ეუბნებოდა რომ შეხვდი რუსეთსი ხელისუფლებას და სტხოვე ტრაქტატის შესაბამისად
დაგვეხმაროსო , თორემ ძალიან მალე აღა მაღმად ხანი შემოგვესვევაო.

1794 წესლ ერეკლემა ასევე გარსევან ჭავჭავძე გააგზვან რუსეთში და უთხრა რომ პირადად
ეკატერინე მეორეს შეხვედროდა და ეთქვა რომ ტრაქტატის შესამისად დახმარებოდნენ .
ასეც მოხდა შეხვდა ეკატერინეს მაგრამ ისევ მხოლოდ დაპირებებით შემოიფარგლა,არაფერი
ქმედითი არ გაუკეთებია. 1795 წლის ივნისსში ერეკლმე ნოტა გაუგზავნა რუსეთის
ხელისუფელბას და ებუნებიდა მეხამრებით თუ არაო .

1795 წლსი სექტემბერში აღა მაღამად ხანი საქართველოსკენ დაიძრა და შუშასთან გაჩერდა
საიდანაც ერეკლესმ მოწერა რომ რუსეთთან ურთუერთობა უნდა შეეეწყვიდა . მაგრამ უკვე
გვიანი იყო ერეკლე რუსეთთან ასე უცბად ურთუერთობას ვეღარ გაწყვეტტა და 10 - 11
სექტემბერს აღა მახმად ხანამ თბილოსი აღო და სტიკად დაანგია და გადაწვა . ერკელ ამ
ბრძოლაში მხოლოდ 5 ათასი მეომარი ყავდა აღა მახმად ხანს კი 35 ათაის . ერკლე
მოუმზადეველი იყო ამჯერადაც რადგან ისევ ტარქტქსის იმედი ჰქინდქ ,მაგრამ რა
საკვირვრლია რუსეთს არაფერი გაუკეთრბია ,რადგან მას აწყიბდა დასუსტებული ქართლ-
კახეთი ,რდგან უფრო ადავილად დამიორჩილებდა საბოლოოოდ .

1795 წელს რუსეთიდან ქართლ- კახეთში შემოვიდა ორ ბატალიონი ვალერიან ზუბოვის

მეთაურობით , რომელთაც ერეკლეს დახმარება კი არა სულ ხვა გეგმები ჰქონდათ .

1798 წელს გაიდაიცვალა ერეკლე მეორე და ტახტზე ავიდა გიორგი მეთორმეტე, და

აღმოჩდა რომ ეს იყო სრული კრახი საქართველოს ისტორისს მანძელზე. ეს პირივნება
შეუფერებელი იყო მეფობისათვის .ასევე წარმოიშვა წვეყნის შეგნით
დაპირისპირებები ,რომელსაც რუსეთი ძალიან ხელს უწყობდა. შეიქმნა ორი ბანაკი იულონ
ერეკლეს ძისა და დავით გიორგის ძის. თვითონ გიორგი კი იყო ავადმყოფი . პლატონ
იოსელიანი წერს რომ ლოცულობდა და ჭამდა მხოლოდ.

გიორგი მეთორმეტე რუსეთის ხელისუფლებას დაუკავშირდა რამდენჯერმე და უთხრა

რომ უფრო მეტი უფლებები წაიღეთ ოღონდ ჩემს მემკვიდრეებს მეფობის უფლება
მიეცეთო,და რა თქმა უნდა ამან კიდევ უფრო შეუწყო ხელი რუსეთის ხელისყფლები
განმტკიცება ქართლ- კახეთში .

1801 წლის ივნისს ნოტაში გიორგი მეთორმეტე ეუბნება რომ მზადაა უფო მეტი უფლებები
მიცსეს ,მაგრამ მის მემკვიდრეებს დარჩეთ მეფობა .

ახალი გინერალად კავკაშიაში, გიორგი მეთორმეტის გარდაცვალების შემდეგ , კნორინგი

გამოგზავნა .

6 ლექცია.

1801 წლის 18 იანვარში რუსეთში გამოქვეყნდა პავლე პირველის მანიფესტი. სადაც

ესერა ,კართლ - კახეთის სამეფო რუსეთმა უკეთესად რომ დაიცვას უნდა გუქმდეს სამეფო
ხელისუფლება და გამოცხადდეს გუბერნიად. ეს მანიფესტი ვერ განხორციელდა ,რადგან
პავლე პირველი შეთქმულებმა მოკლეს.

20 იანვარას კი ბრძანება გასცეს რომ კართლ - კახეთიდან ხელისუფლების

წარმომადგენელები რუსეთში უნდა გადაესახლებინათ . ამ მანიფესტმა საქართვრლოში კი
მხოლოდ 16 თებერვას ჩამოაღწია .

1801 წლის მარტში კი უკვე შეიმუშავეს ქართლ- კახეთის მართვის ახალი წესები. ( ამ
ყველაფერზე კი საქართველოში წარმოდგენაც არ ჰქონდათ ) .

გენერალ- გუბერნატორად ქართლ - კახეთში კნორინგი, ხოლო სამოქალაქო გუბერნატორად

კი გარუსებული გენერალი დიმიტრი ორბელიანი იქნენ დანიშნულები.

პეტრე პირველის სიკვდილის შდეგ ტახტზე ავიდა მისი შვილი ალექსანდრე პირველი .
თავდაპირველად მან კნორინგს დაავალა რომ შეესწავლა ქართლ- კახეთი, იმ კუთხით
შეძეებდა თუ არა დამოუკიდებლად არსებობას .კნორნგმა ძალია მალე მიწერა ალექსანდრეს,
რომ კართლკახეთი დამოუკიდებლად არსებობას ვერ შეძებდა. ეს ყველაფერი კი
ევროპელების თვალის ასახვევად იყო, რომ ვითომ დემოკრატიული ქვეყაანაა რუსეთი.

ამის შემდეგ ალექსანდრემ საბჭო მოიწვია .ამ საბჭოზე რამოდენიმე ადამიანმ

საქათველოსაც კი დაუჭირა მხარი . საბოლოოდ საბჭოზე მიიღეს გადაწყვეტილება რომ აღ.
საქართველო დამოუკიდებლად ვერ იარსებებს და საჭიროა მისი მერთება რუსეთის
იმპერიისათვის.

1801 წლის 12 სექტემბეს უკვე საბოლოოდ გამოცხადდა მანიფესტი აღ .საქარათველოს

რუსეთისათვის შერთების შესახებ . ხოლო სქართვერლოში ცონბილი გახდა 1802 წლის 12
აპრილს.

მანიფესტი წაიკითხეს სიონში რუსულ ენქზე და თან გარშემო სიონს შემოარტყეს ალყა,
რომ პრპტესტი არავის გამოეთქვა.

1802 წლის 8 მაისს ქართლ-კახეთში გაიხსნა ახალი მართველობა ,რომელსაც სათავეში ედგა
საქარათველოს მთვარმართებელი ახალი მართველობა 4 ორგანოდ იყოფოდა.
აღმასრულებელი ,სამოქალაქო საქმეები ,სისხლის სამართლის და სახაზინო ქონების.
საქართველოს მართველად დაინიშნა კოვალენსკი . ადმინისტრაციულად საქართველო
დაყვეს 5 მაზრად გორის ,ლორეს დუშეთის, თელავის და სიღნაღის . და ასევე რამდენიმე "
სადისტანციო ერთეულად" , ბორჩალოს ,ყაზახის და სხვა.

ადგილობრივი მართველები კი კაპიტან- ისპრავნიკები იყვნენ . ყველაზე საშინელი კი ის

იყო რომ ქართული ენა ნელნელა იკარგებოდა და ყველაფერი გადადიოდა რუსულ
მეტყველებაზე .

2 . სქარატველოს ავტოკეფალიის გაუქმება .

1806 წელს მთავარმართებელმა ალექსანდრე ტორმასოვმა წამოჭრა საკითხი რომ

შექმნილიყო საქართველოს საეკლესიო დიკასტერია ( ადმინისტრაციულ,
აღმასრულებელი ,სასამართლო უწყება ) . ანტონ მეორეს აღ. საქართველოს კათალიკოსსს
შესთავაზეს ,რომ დამორჩილებოდა ამ დიკასტერიეას . ხოლო რამოდენიმე წელში კი ( 1810 )
გადასახლეს რუსეთში .

1811 წლის თებერვალში აღ. საქართველოს პირველ ეგზარქოსად დაინიშნა ვარლამ

ერისთოვი . ხოლო ეს ეგზარქოსი იყო დიკასტერიას მეთაური და რუსეთის სინოდის წევრი .

დასა. სქართველოს იგივე აფხაზეთის სამეფოს კათალიკოსის მოვალეობის შემსრულებლი

იყო მაქსიმე ქუთათელი. ხოლო მაქსიმე ქუთათელის გარდაცველბის შემდეგ მისი ადგილი
დოსითეოს ქუთათელმა ( წერეთელი) დაიკავ . თანამართველად კი ექვითიმე გენათელი
( შევაშიძე ) აირჩია . ხოლო ესენი შემდეგ ეკლესიამ წმინდემებად შერაცხა . რადგან რუსებმა
ისინი სასტიკად აწამა .
 1814 წელის აგვისტოში დასავლეთ საქართველოში შეიქმნა " დას . საქართველოს
სინოდალური კანტორა" . ასევე შიქმნა რამდენიმე ეპარქია : გურისს ,სამეგრელოს და სხვა .
ასევე ეკლესიას ჩამოერთვა მთლიანი ქონება და გადაეცა რუსეთის სონდს . ეკესიაში ასევე
დაწესდა შტატები . ეს იმას ნიშნავდა რომ თუ შტატში არ იყავი ვერც ეკლესიაში იმუშავებდი
და არც ხელფასს მიიღებდი. ასევე ყველაფერი რუსულ ენაზე მომდნიარეობდა. წირვა -
ლოცვა . სჯარო და სამოქალაქო საქმეები და აშშ.

3. დასავლეთ საქართველოს შეერთება რუსეთის შემადგელნობაში .

ამ პერიოდში დას. საქართველოს მეფე სოლომონ მეორე იყო. იგი ძალიან მობრძოლი
ბუნების პიროვნება იყო და ყველანაირად ცდილობდა ,რომ რუსეთს ხელში არჩავარდნოდა
დას. საქართველო .

ის მოსახლეობას მიმართავდა და ეუბნებოდა რომ გამოფხიზილით თორემ რაც ქართლ-

კახეთს მოივუდა იგივე მოგვივა ჩვენცო .

რუსეთმა სოლომონ მეორეს წინააღმდეგ ლევნა დადიანი გამოიყენა და ლევანს 1803 წლის
ნომებერში ხელი მოაწერინეს ხელშეკრულებას , ე.წ " სათხივარ პუნქტებზე".

ამის შემდეგ სოლომონ მეორემ რუსეთში ელჩად სოლომონ ლეონიძე გაგზავნა და წერილი
გაატანა . სადაც სოლომონ მეორის გეგმა იყო დაწერილი. შეექმნათ ერთიანი კავკასირირი
სახელმწიფო რომელსაც რუსეთი უფარცელებდა და მართველობა ადგილობრივი იქნებოდა.
რა თქმა უნდა ეს გეგმა რუსეთს არ აწყობდა და არანაირი პასუხი არ მიიღო სოლომონ მეორე
ამ წერილის საპასუხოდ .

1804 წლის 20 აპრილს რუსეთის ჯარი იმერეთში შეიჭრა. პავლე ციციანოვის

მეთაურობით. სოლომონ ნეორემ 1804 წლის 25 აპრილს ხელი მოაწერა რუსეთთან
ხელშეკრულებას ,რონლის ძალითაც სილომონი ხდებოდა ციციანოვის ხელქვეითი და
იმერეთში რუსეული მართველობა მყარდებოდა.

1804 წლის ოქტომბერში რუსეთმა შავიზღვიდან გადმოსხა დესანტი და ქუთაისის აღებას

ცდილობდა ,მაგრამ ამ პერიოდში ბაქოში მოკლეს პავლე ციციანოვი და ქუთაისს აღება
დროებით გადაიდო .

1810 წელს სოლომონს რუსებმა შესთავაზეს ,რომ ჩამოსულიყო თბილიში და

დაელაბარაკებინათ დას. საქართველოს მომავალ ბედზე,მაგრამ ეს ყველაფერი მათი
ვერაგული გეგმის ნაწილი იყო და სოლომონი ჩამოსვლის თანავე დააპატიმრეს .მან გაქცევა
შეძლო და ახალციხეში გადავიდა. აქედან იგი უმარავ პროვოკაციულ წერილებს აგზავნიდა
იმერეთში ,რომ აჭანყდით ,თორემ ძანიან ცუდ დღეში აღმოჩნდებითო.

სანიტერესოა ასევე ისიც ,რომ სოლომონი გადავდა თურქეთში და 1811 წელს წერილი
მიწერა ნაპოლეონს ,რომ დახამერებიდა რუსეთის წინააღმდეგ ომში . რა თქმა უნდა მას
ნაპოლეონისგან არანაირი პასუხი არ მოსვლია რადგან ნაპოლეონს სულ არ ეცალა დას.
საქართველოსთვის, რადგან რუსეთის წინააღმდეგ ომისთვის ემზადებოდა.
 სოლომონი საბოოდ 1815 წელს ტრაპიზონში გარდაიცვა. 2003 წელს კი იგი გადმოასვენეს
და მთაწმინდაზე დაკრძალეს.

7 ლექცია 1806-1812 წლებში ,რუსეთს ჰქონდა ომი ოსმალეთთან .

აფხაზეთის სამთავროში ,სანამ რუსეთ მის ოკუპაციას მოახერხებდა, მიმდინარეიბდა

ტახტისათვის ბრძოლა ქელეშ ბეგ შერვაშიძეს და თავის შვილ ასლამ ბეგს შორის . ასლან
ბეგმა 1808 წლის მაისში ,ამ დაპირუსპირების შედეგად მოკლა მამა და ორი ძმა . ამის შემდეგ
იგი გადავიდა სიხუომში და დაუპირისპურდა თავის კიდევ ერთ ძმას საფარ ბეგ ( გიორგი
ქრისტიანობის მერე ) შერვაშიძეს .

1810 რუსეთის ბატალიონმა აიღო სოხუმი და საფერ ბეგმა რუსეთთან დადო

ხელშეკრულება ერთგულების შესახებ . ხელშეკრულების თანახმად საფარ ბეგს რჩებოდა
მხოლოდ საშინაო თვითმართველობა ,დანარჩენ ყველაფერში კი შეზღუდული იყო . ეს
ყველაფერი კი გაგრძელდა 1864 წლამდე . საბოლოოდ კი 1864 წელს აფხაზეთის სამთავრო
ოფიციალურად გააუქმა რუსეთმა და მას სოხუმის სამხედრო ოლქი უწოდა .

გურისს სამთავროს შეერთება რუსეთის შემადგელობაში.

გურიაში 1926 წლამდე მთავარი მამია გურიელი იყო და მისი გარდაცვალების მერე გურიის
მთავარი გახდა სოფიო გურიელი . იგი პრორუსული ორიენტაციის პიროვნება იყო და
თურქეთთან ჰქონდა კარგი ურთიერთობა. ყველაფერი ამის გამო კი რუსეთმა მისი
შევიწრივება დაიწყო . 1828 წელს კი გურიაში რუსეთის არმია შევიდა .

1829 წლელს , რუსეთის იმპერატორის ნიკოლს პირველის ბრძანებით გურისს სამთავრო

გაუქმდა, მაგრამ გარკვეული პერიოდი ავრტონომისს ბიშნები მაინც გააჩნდა.

1840 წელს კი უკვე გურისს მაზრა შეიქმნა ,ხოლო 1846 წელს კი ოზურგთის მაზრის
სახეთით შევიდა ქუთაისის გუბერნიაში .

სამეგრელოს სამთავროს გაუქმება

1813 წელს ლევან დადიანმა დაიმორჩილა სამურზაყანო ( გალი ) . 1840 წელს კი რუსეთმა
სამეგრელოს სამურზაყანო ჩამოართვა და იქ თავისი მართველობა დაამყარა. ხოლო
სამეგრელოს მთავარს გადაუხადა 25 ათასი მანეთი ვერცხლი .

1853 წელს გარდაიცვა სამეგრელოს მთავარი დავით დადიანი . ხოლო სამთავროს

მართველად რუსეთის იმპერატორმა დანიშნა დავით დადიანის მემკვიდრის
მცირეწლოვნიბის გამო ეკატერინე დადიანი .

ამის შემდეგ მალევე დაიწყო ყირიმის ომი 1853-56 წლებში .

 ომის მსვლობის დროს თურქები გადმოვიდნე შავ ზღვაზე და დაიკავეს სამეგრელო . 1856
წელს კი მათ დატოვეს სამეგრელო და უკან დაბრუნდნენ . ამის შემდეგ კი სამეგელოში
დაიწყო აჯანყება უტუ მიქავას მეთაურიბით . აჯანყება ძალზედ გაჭინაურდა და
ეკატერინემ რუსეთს მიმართა დასახმარებლად . რუსეთმა ეს ყველაფერი თავის
სასარგებლოდ გამოიყენა და 1857 წლიდან თავის მართველობა დაამყარა სამეგრელოში. ნიკო
დადიანს კი ძაალიან მცირე უფლებები დაუტოვა .

1867 წელს კი საბოლოოდ გააუქმეს სამეგრელოს სამთავრო და როგირც რაიონი ,რეგიონი

ისე შეურეთეს რუსეთის იმპერიას.

სვანეთის სამთავროს გაუქმება

რაც შეეხება სვანეთს ,რუსებმა მის დასაპყრობადც შიდა დაპურისპირება გამოიყენეს . ეს

დაპირისპირება კი მიმდინაარეობდა დადეშქელიანების ორ შტოს შორის . ციოყ
დადეშქელიანს ,რომრლსაც ეკუთვნეოდა ჩუბუ ხევი და თათარხან დადეშქელიანს ,ხოლო მას
ეკუთვნოდა ,ეცერი ,ცხუმარი და ბეჩო.

1833 წელს ორივე შტომ მიმართა რუსეთის ხელისუფლებას ,რომ მიეღოთ

ქვეშევრდომიბაში. თავიანთი დაპირისპირების გამი კი ფაქტიურად თავიანთი სამთავრო
დათმეს . რუსეთი კი ამ წინადადებას სიხარულით შეხვდა და დათანხმდა კიდეც .

1857 წელს ბურზაყან დადეშქელიანმა ( კონსტანტინე ) მოკლა ქუთაისის გენერალ-

გუბერნატორი გაგარინი . ამის შემდეგ კი ყველა დადეშქელიანი გადასახლეს რუსეთში .
ამით სვანეთის სამთავრო გააუქმეს და რუსეთის იმპერიას შეუერთეს 1857-58 წლებში .

საპროტესტო გამოსვლები რუსეთი წინააღმდეგ

თავდაპირველად რუსეთის შემოსვლას საქართველოში მოსახლეობა სიხარულით

შეხვდა ,რადგან ფიქრობდნენ რომ ერთმორწმუნე ქვეყანაა და მის შემადგენობაში უფრო
მშვიდად და კარგად იქნებიდნენ . მაგრამ მალევე ყველა ეს მოლოდინი ფუჭი აღმოძნდა და
მოსახლეიბა მიხვდა რომ რუსეთი არანაკლებია თუ არა მეტი ოსმელეთსა და ირანზე .

1802 წელს ივლინისს - ივლისში უკვე პროტესტი გამოხატა მოსახლეიბამ . მას კი

"ქელმენჩურის ( სიღნაღის რაიონი , მალაკნებით და დუხაბორებით დასახლებული )
პროტესტი " ესწოდა . ამ სოფელში შეიკრიბა 69 თავადი და დაწერეს პეტიცია რუსეთის
იმპერერატორთან . ისინი წერდნენ , რომ ქვეყანაში ძალიან მძიმე
მდგომარეობაა ,მოსახლეობა გადასახადებს ვეღარ იხდის ,რადგან ძალიან მაღალია ,ასევე
რუსი მოხეელეების თვითნრბურად იქცევიან და უამრავ უმზგავსო დაქციელს სჩადიან და
თხოვდნენ იქნებ ეს ყველაფერი მოწესრიგდესსო და ასევე ტრაქტატის პირობრბიც
დაიცვათო. ასევე სთხოვდნენ იულონ ერეკლეს ძეს სამეფო კანდიტადად გამოეცხადებინათ .

ეს საპროტესტო გამოსვლა კარახიდ დასრულდა , რუსებმა ქელმენჩურუს აქცუის ყველა

ლიდერი დააკავეს ,ზოგიც ირანში გაიქცა კონსტანტინე ბატონიშვილთან .

( ამ პრიოდში ასევე მარიმ დედოფალმა ,გიორგი მეთორმეტეს მეუღლრმ მოკლა

გენერალი ლაზარევი ,რადგან იგი შეიპარა მის საძინრბელში და ძალიან უხეშად მოექცა
დედიფალს ,მარიამმაც კი ხანჯლით მოკლა ლაზარევი . ხოლო ამის შემდეგ დედოფალი
რუსეთში გადაასახლეს და იქ ფარდაიცვალ კიდეც . )

1804 წელს კიდევ ერთი ძლიემა აჯანყება იფითქა აღ. საქართველოში. კერძოდ არაგვის
ხეობაში , რომელიც იყო პირველი შეიარაღებული გამოსვლა რუსეთის წინააღმდეგ .

რუსეთმა როგორც კი ფეხი მოგიდა საქართველოში,მაშინვე დაიწყო ქვეყნის

რეორგანიზაცია . რუსებმა დაიწყეს " სამხედრო გზის " გაკეთება და გაფარათივრბა ,რადგან
რუსეთიდან ჯარი უფრო სწარაფად შემოეყვანათ კავკასუაში . ამ გზის გაკეთებისს , რა
საკვირველია გლეხებს იყენებდნენ , მათ რუსები ძალიან სასტიკად ექცეოდნენ . ქალებს
მარხილებში აბამდნენ ,მათრახებით სცემდნენ და უამრავ საშინელ რაღაჩეებს სჩადიოდნენ .

თავდაპირველად მოსახლეობამ გამოსვლები დაიწყო და კაიშაურის საგუშაგო

აიღო ,სადაც რუსების ჯარისკაცები იდგნენ . ასევე აუარეს ანანური ,დუშეთკ და მთელი აღ.
საქართველოს მთა აჯანყდა . აჯანყებულებმა დასავლეთ საქართველოში მყოფ ერეკლეს
ძეებს იულონს და ფარნავოზსს სთხოვეს რომ გადმოსულიყვრნ აღმოსავლეთ საქართველოში
და აჯანყებას ჩასდგომოდნე სათავეში ,მაგრამ მათ იმერეთიდან გადმოსვა ვერ მოახერხეს
აღ. საქართველოში .

ამის შემდეგ პავლე ციციანოვი დაბრუნდა საქართველოში ( ერევანის ასაღებად იყო

წასული ) და სასტუკად ჩაახრშო აჯანყება . აჯანყებულთა უმეტესიბა დახოცეს , ასევე
სამასკავამდე ციმბირში გადაასახლეს კიდეც .

რამოდენიმე კარახის შემდეგ მოსახლეიბა მაინც არ ნებდებოდა და კიდევ აჯანყებისთვის

ემზადებოდა ,რადგან ნათელი იყო რუსეთის განზრახვები ,რომ იგი ჩვეულებრივი
დამპყრობელია და ქვეყნისთვის არაფერ კარგს არ მოიტანს .

სწორედაც 1812 წელს კახეთში დაიწყო ერთ- ერთი ყვეოაზე დიდი აჯანყება . რადგან
მოსახლეობას ძალიან დიდი გადასახადები დაუგროვდათ და ვეღარ იხდიდნენ , ასევე
რუსები მოსახლეობას ხორბალს და პურს ყვლანარი გადასახადის გარეშე ართმევდნენ .

აჯანყებან სოფელ ახმეტაში იფითქა ,რადგან აქ რუსი მოხელეები ერთ -ერთ ქალს ძალიან
ცუდად მოექცნენ ,მასზე ძალა იხმარეს ,ხოლო საწინააღმდეგოდ მოსახლეობამ საპროტესტო
აქციები დაიწყო. აჯანყება ორ ეტაპატ წარიმართა .აჯანყების პირველი ტალღა ( 1812 წლის
გაზაფხულის ბოლომდე. მეორემ კი შემოდგომთ იფეთქა. ) მალევე გავრცელდა და მთლიანად
კახეთს მოედო. აჯანყებულებმა მეფეც კი გამოაცხადეს , გრიგოლ ივანეს ძე .
 რუსეთის ხელისუფლება ძალიან ღელავდა აჯანყების ასეთ წარმატებებზე და დამსჯელი
რაზმი გამოგზავნა ,რომელსაც მთავარმართებელი პაულუჩუ ჩაუდგა სათავეში . ყველაზე
დიდი ბრძოლა გაიმართა 1812 წლის 1 მარტს სოფელ ჩულმაყთან ,სადაც 4 ათასი აყანყებული
შეიკრიბა . მათ საბრძოლო იარაღები არ ჰქონდათ რუსებისგან განსხვავებით ,რომლებსაც
ზარბაზნებიც და უამრავი ცეცხლსასროლი იარაღი ჰქონდათ. მაგრამ ამ ყველაფრის
მიუხედადვად რუსებმა აჯაყებულები ვერ დაამარცხეს . 5 მატს აჯანყებულებმა თელავი
აიღეს ,ასევე თიანეთიც ,მაგრამ აქ რუსებმა უფრო მეტი წარმატებას მიახწიეს. მაგრამ აჯანყება
ამით არ დასრულებულა და მეორე ტალღამაც იფეთქა მალე . ამის შემდეგ პაულუჩი
რუსეთში გაიწვიეს და მთავარმართებლად ნიკოლოზ რტიშევი დაინიშნა.

ირაკლი გურგენიშვილი