UTOVARNO ISTOVARNE STANICE

JU SREDNJA ŠKOLA ZA SAOBRAĆAJ I

KOMUNIKACIJE

MATURSKI RAD
UTOVARNO ISTOVARNE STANICE

MENTOR UČENIK

Prof. Kenan Redžepagić Ajla Delić

Sarajevo, februar 2024.godine

 UTOVARNO ISTOVARNE STANICE

Tablica sadržaja:
1.UVOD.........................................................................................................................................1

2. UTOVARNO ISTOVARNE STANICE....................................................................................2

2.1. Stabilni mehanizmi..................................................................................................................3

2.2. Pokretni mehanizmi.................................................................................................................4

2.3. Dimenzionisanje utovarno-istovarnih stanica.........................................................................5

3. ROBNO TRANSPORTNI LOGISTIČKI CENTRI..................................................................8

3.1. Klasifikacija robno transportnih terminala............................................................................12

3.2. Establisiranje i unapređenje logističkih centara u savremenom poslovanju.........................13

4. PLAN RADA VOZNOG PARKA I STANICE......................................................................16

4.1. Sastav voznog parka..............................................................................................................16

4.2. Plan rada voznog parka.........................................................................................................18

4.3. Elementi rada voznog parka..................................................................................................18

5. ZAKLJUČAK..........................................................................................................................20

LITERATURA.............................................................................................................................21

PRILOZI.......................................................................................................................................22

OCJENA MATURSKOG RADA................................................................................................23

 UTOVARNO ISTOVARNE STANICE

1.UVOD

Teretne autostanice, poznate kao robno-transportni centri, predstavljaju komplekse

specijalizovanih i univerzalnih transportnih terminala, uključujući zatvorena i otvorena
skladišta. Ovi centri su strategijski locirani u blizini velikih industrijskih centara,
saobraćajnih čvorišta, morskih luka i ranžirnih stanica, obično duž međunarodnih
frekventnih putnih i željezničkih pruga. Funkcije robnotransportnih centara obuhvataju
ne samo pretovar tereta već i različite manipulacije poput utovara, istovara,
uskladištenja i iskladištenja. Ovi centri se oslanjaju na savremene tehnologije
transporta, što omogućava efikasnu mehanizaciju i organizaciju rada. Ključne logističke
djelatnosti, uključujući špediterske, agencijske i skladišne aktivnosti, igraju neizostavnu
ulogu u optimalnom funkcionisanju ovih centara. Robnotransportni centri se mogu
klasifikovati prema značaju i namjeni, poput nacionalnih, međunarodnih, mikro, makro
i globalnih centara. Složenost aktivnosti, obim poslova i veličina određenog centra
direktno utiču na strukturu i kvalitet ljudskih potencijala koji su ključni za njegovu
efikasnost - uključujući menadžere, specijalističke stručnjake, tehnologe i
administrativno osoblje. Današnji robno-transportni centri, poznati i kao terminali ili
distributivni centri, predstavljaju specifične tvornice s automatizovanom i
visokoproduktivnom "proizvodnjom". Oni pružaju neophodne uslove za koordinaciju
saobraćajnih grana, ali također obavljaju šire aktivnosti u funkciji proizvodnje i
distribucije robe. Ciljevi rada robno-transportnih centara usmjereni su prema
poboljšanju kvaliteta usluga, smanjenju vremena transporta i distribucije, povećanju
frekvencije opsluživanja, smanjenju transportnih šteta i optimizaciji troškova. Kroz
efikasno iskorištavanje vozila, smanjenje vremena mirovanja vozila, efikasno
manipulisanje robom u skladištu te optimalnu eksploataciju vozila, centri teže
postizanju navedenih ciljeva uz unaprijeđenje ukupne logističke efikasnosti.
Transportni sistem se sastoji iz skupa transportnih sredstava, saobraćajnica po kojima se kreću
transportna sredstva, tehničkih uređaja, opreme i objekata koji obezbjeđuju normalan rad
transportnih sredstava. Prevozna sredstva predstavljaju vrlo važnu komponentu u svim
segmentima ljudske djelatnosti, posebno u području saobraćaja. Njihova je uloga omogućiti
prevoz ljudi i dobara na siguran, pouzdan i ekonomičan način.1

1
Jusufranić I. 2007, Osnove drumskog saobraćaja - tehnologija, organizacija, ekonomika, logistika,
upravljanje, Internacionalni univerzitet u Travniku, Saobraćajni fakultet, Travnik, str. 3.
 UTOVARNO ISTOVARNE STANICE

2. UTOVARNO ISTOVARNE STANICE

Utovarno-istovarne stanice ili robno-transportni centri predstavljaju kompleksne objekte

sa specijalizovanim i univerzalnim transportnim terminalima, uključujući zatvorena i
otvorena skladišta. Nalaze se obično u blizini velikih industrijskih centara, saobraćajnih
čvorišta, morskih luka i ranžirnih stanica, često uz međunarodne frekventne putne i
željezničke pruge.
Ovi centri obavljaju različite manipulacije, uključujući pretovar tereta, utovar, istovar,
uskladištenje, iskladištenje i druge logističke aktivnosti. Upotreba savremenih
tehnologija transporta omogućava efikasnu mehanizaciju i organizaciju rada. Za
optimalno funkcionisanje, ovi centri zahtijevaju podršku različitih logističkih
djelatnosti, uključujući špediterske, agencijske i skladišne aktivnosti.
Robno-transportni centri se klasifikuju prema njihovom značaju i namjeni, te mogu biti
nacionalni, međunarodni, mikro, makro i globalni centri. Složenost aktivnosti, veličina i
opseg poslova određenog centra uslovljavaju potrebu za određenim stručnjacima,
menadžerima, tehničkim osobljem i administrativnim osobljem kako bi se postiglo
optimalno funkcionisanje. Današnji robno-transportni centri, ili terminali, predstavljaju
specifične tvorevine sa automatizovanom i visokoproduktivnom "proizvodnjom". Oni
obezbjeđuju neophodne uslove za koordinaciju saobraćajnih grana, ali također služe za
šire aktivnosti u funkciji proizvodnje i distribucije robe. Ovakav holistički pristup
zahtijeva dobro strukturirane i kvalifikovane ljudske resurse, uključujući menadžere,
specijaliste, tehnologe i administrativno osoblje. Ova usklađenost ljudskih potencijala sa
složenim zahtjevima centra ključna je za postizanje optimalnih performansi u
savremenom logističkom okruženju.
Glavni ciljevi u radu robno-transportnih centara su poboljšanje kvaliteta usluga
skraćenjem vremena transporta, distribucije i povećanjem dostave robe, povećanje
frekvencije opsluživanja, smanjenje transportnih šteta, kao i smanjenje troškova
transporta i skladištenja robe poboljšanim iskorištavanjem vozila, smanjenjem vremena
mirovanja vozila, smanjenjem trajanja vremena i troškova za manipulisanje robom u
skladištu, eksploatacijom optimalnih tipova vozila i smanjenjem potrebe za skladišnim
prostorom.2 Utovarno-istovarne stanice ili robni terminali u drumskom saobraćaju

2
Stojčevska A. 2017, Završni rad, Integralni transport i njegova uloga u globalnom sustavu prijevoza
roba i tereta, Veleučilište „Nikola Tesla“ u Gospiću, str. 9.
 UTOVARNO ISTOVARNE STANICE

predstavljaju ključna mjesta gdje se obavljaju manipulacije sa robom, neophodne za

sprovođenje transportnih procesa. U urbanim sredinama, ovi terminali često služe kao početno-
završne stanice za dugolinijski međugradski prijevoz robe drumskim saobraćajem. Ovdje se
roba otprema ili doprema lokalnim teretnim vozilima male nosivosti od ili do destinacije u
gradu. Efikasnost organizacije manipulacije teretom na ovim terminalima ima značajan
uticaj na trajanje zadržavanja vozila tokom utovara i istovara. Ovo direktno utiče na
produktivnost vozila i konačnu cijenu transportne usluge. U velikoj mjeri, kvaliteta
organizacije utovarno-istovarnih operacija određuje ukupnu efikasnost logističkog lanca
u drumskom transportu robe. Važno je naglasiti da pravilno vođenje manipulacija na
ovim terminalima direktno utiče na konkurentske prednosti transportnih kompanija.
Efikasno upravljanje teretom ne samo što smanjuje vreme potrebno za utovar i istovar,
već i pomaže u očuvanju optimalnog radnog vremena vozila, poboljšava ukupnu
produktivnost i doprinosi konkurentnosti na tržištu transportnih usluga.
U utovarno - istovarnim stanicama obavljaju se slijedeće operacije:
 prijem i otprema robe,
 priprema robe za otpremu,
 prerada (pakovanje) robe,
 skladištenje robe,
 priprema dokumenata robe,
 utovar i istovar robe.3

2.1. Stabilni mehanizmi

Stabilni mehanizmi primijenjeni u masovnim transportima mogu se klasifikovati prema

dvije osnovne kategorije: mehanizme neposrednog utovara (istovara) u vozilo i
mehanizme za prijenos robe do postrojenja za utovar.
Mehanizmi za neposredan utovar, odnosno najčešće korišteni mehanizmi za komadnu
robu su kranovi i dizalice različitih sistema, uključujući ručne, mehaničke i hidraulične.
Ovi uređaji su opremljeni specifičnim uređajima za hvatanje robe, prilagođenim vrsti,
dimenzijama i načinu pakovanja. Za gomilastu robu koriste se bunkeri, transporteri,

3
Jusufranić I. 2007, Osnove drumskog saobraćaja - tehnologija, organizacija, ekonomika, logistika,
upravljanje, Internacionalni univerzitet u Travniku, Saobraćajni fakultet, Travnik, str. 447.
 UTOVARNO ISTOVARNE STANICE

kranovi sa mehaničkim elektromagnetskim, pneumatičkim i hidrauličnim hvatanjem

(grabilicom), kao i samohodni vedričar ili kašikar.
Mehanizmi za prijenos robe do postrojenja za utovar i istovar:
 Za prijenos komadne robe duž utovarno-istovarnih rampi i platformi, kao i za
utovar u vozilo, primjenjuju se kolica sa raznim vrstama pogona, sa običnim ili
podižućim platformama, transporteri (trakasti, letvičarski, pločasti i specijalni),
elevatori, valjčanici, itd.
 Za prijenos gomilaste robe do bunkera koriste se transporteri, elevatori, dizalice
i pneumatički uređaji. Za istovar gomilaste robe koriste se uređaji različite vrste
za podizanje vozila, ispiranje robe jakom vodenom strujom, itd.
Ova klasifikacija mehanizama osigurava stabilnost i efikasnost u procesima utovara i
istovara robe u različitim transportnim okruženjima. Uzimajući u obzir specifičnosti
svake kategorije, ovi mehanizmi doprinose optimizaciji logističkih operacija u
masovnom transportu.
2.2. Pokretni mehanizmi

Pokretni mehanizmi za utovar i istovar imaju ključnu ulogu u masovnom i sezonskom

transportu robe, posebno kada se razmatraju komadna i gomilasta roba. Za komadnu
robu, mobilni mehanizmi uključuju autodizalice, kao i razna samopokretna kolica sa
viljuškama ili platformama. Ova tehnologija omogućava efikasno rukovanje
individualnim predmetima, prilagođavajući se različitim potrebama utovara i istovara.
Kada je riječ o gomilastoj robi, mobilni mehanizmi uključuju pokretne bunkere,
transportere i ekskavatore. Ovi uređaji omogućavaju brz i efikasan prijenos i
manipulaciju velikim količinama materijala, što je posebno važno u situacijama kada je
potreban masovan transport tokom određenih sezona.4
Pored toga, mehanizmi postavljeni na vozila pružaju dodatnu fleksibilnost u utovarno-
istovarnim operacijama. Za komadnu robu, ovi mehanizmi uključuju lakše
automobilske dizalice, ramove za pomjeranje tereta i tovarne sanduke sa zadnjim
stranicama za podizanje tereta. S druge strane, za gomilastu robu, koriste se pokretne
karoserije, kontejneri i samoistovarivači (kiperi) koji se montiraju i demontiraju uz
pomoć dizalice. Ovaj pristup prilagodbe mobilnih mehanizama specifičnostima

4
Ahmetović A. 2015, Fleksibilni transport, Mehatronika, Mašinski fakultet Univerziteta u Tuzli, str. 14.
 UTOVARNO ISTOVARNE STANICE

različitih vrsta robe osigurava efikasno upravljanje tokom sezonskih varijacija u

transportu.

2.3. Dimenzionisanje utovarno-istovarnih stanica

U kontekstu tehnologije drumskog saobraćaja, ključno pitanje odnosi se na

dimenzionisanje utovarno-istovarnih stanica, posebno na lokacijama gdje postoji
koordinacija saobraćajnih grana, a jedna od njih je drumski saobraćaj. Dimenzionisanje
ovih lokacija je od značaja kada su terminali početne i završne stanice dugolinijskih
međugradskih prijevoza robe drumskim saobraćajem. To može obuhvatiti lokacije uz
proizvodne pogone, trgovačke centre, skladišta i slično.
Postoje dva ključna aspekta dimenzionisanja manipulacijskih prostora. Prvi aspekt se
odnosi na tehnološko oblikovanje rešenja, gdje se analiziraju pristup, manevar i
međusobni položaj prijevoznih kapaciteta. Drugi aspekt uključuje analitički dio koji
dokazuje tehničke mogućnosti oblikovanja rešenja. Svaka utovarno-istovarna stanica
formira front za utovar i istovar, gdje se odvijaju manipulacije robom. Razmjene ovih
prostora zavise od načina postavljanja vozila, gabaritnih dimenzija i broja vozila. Vozila
se mogu postavljati paralelno sa frontom za utovar i istovar, direktno na front utovara i
istovara, ili pod uglom prema frontu utovara i istovara.
Postavljanje vozila paralelno sa frontom za utovar i istovar ima dva ključna aspekta
dimenzionisanja manipulacijskih prostora. Prvi aspekt obuhvata tehnološko oblikovanje
rešenja, gdje se analizira pristup, manevar i međusobni položaj prijevoznih kapaciteta.
Drugi aspekt uključuje analitički dio koji dokazuje tehničke mogućnosti oblikovanja
rešenja.
Paralelan način postavljanja vozila često se koristi za vozila sa prikolicama kako bi se
izbjegla potreba za manevrisanjem, omogućavajući istovremeno obavljanje utovara ili
istovara vozila i prikolica. Ova praksa je posebno korisna kada su vozila bez prikolica,
jer omogućava istovremeni utovar ili istovar sa više sredstava mehanizacije. Međutim,
važno je napomenuti da ovaj način postavljanja zahtijeva veću dužinu fronta kao
potencijalnu manu.

Slika 1. Paralelno postavljanje vozila uz utovarno-istovarnu rampu.

 UTOVARNO ISTOVARNE STANICE

(Izvor: Ahmić A. i Mehanović M., 2016:220).

Ukupna dužina fronta utovara ili istovara biće:

Lf=Xu(i) (La +a)+a (m)
gdje je:
Xu(i) - broj prostora za utovare ili istovare
La - ukupna dužina vozila
a - rastojanje između dva uzastopna vozila.
Postavljanje vozila okomito na front utovara i istovara omogućava manipulacije teretom
isključivo sa zadnje strane vozila. Ovaj pristup omogućava utovar i istovar robe bez
potrebe za dodatnim manevrima, čime se olakšava logistika i efikasnost transportnih
operacija.
Slika 2. Postavljanje vozila okomito na front utovara.

(Izvor: Ahmić A. i Mehanović M., 2016:221).

Ukupna dužina fronta utovara ili istovara: Lf = Xu(i) (LB +b) + b (m).
LB - ukupna širina vozila, b - bočno rastojanje između dva vozila. Vrijednost za a, b i Lš
određuju se u zavisnosti od manevarskih sposobnosti vozila odnosno od dimenzija
površina potrebnih za nesmetano manevrisanje vozila. Postavljanje vozila pod uglom
 UTOVARNO ISTOVARNE STANICE

prema frontu utovara i istovara omogućava utovar i istovar sa bočne strane tovarnog
sanduka.
Slika 3. Postavljanje vozila pod uglom u odnosu na front utovara i istovara.

(Izvor: Ahmić A. i Mehanović M., 2016:221).

Pri postavljanju vozila pod uglom dimenzije fronta utovara i istovara Lt i Lš određuju se
grafički. Kod upotrebe vozila sa prikolicom rastu razmjere fronta utovara i istovara i
prostora za manevrisanje uslijed težeg manevrisanja. Tada najviše odgovara paralelno
postavljanje koje omogućava istovremeni utovar i istovar i vozila i prikolice. 5

5
Ahmić A. i Mehanović M. 2016, Metode optimizacije rada Utovarno-istovarnih mjesta u transportu
rasutih tereta, Fakultet za saobraćaj i komunikacije, Sarajevo, str. 220-221.
 UTOVARNO ISTOVARNE STANICE

3. ROBNO TRANSPORTNI LOGISTIČKI CENTRI

Robno-transportni centri, ili logistički centri, su ključna komponenta logističkih mreža u

urbanim, regionalnim, nacionalnim i internacionalnim prostorima. Realizacija efikasnih
robnih tokova u poslovanju neizbježno zahtijeva prisustvo odgovarajućih robnih
terminala, odnosno logističkih centara. Različiti tipovi logističkih mreža variraju po
broju i strukturi logističkih centara, prilagođavajući se specifičnostima i potrebama
različitih prostornih konteksta. Logistički centri se razlikuju po makro i mikro
lokacijskom položaju, strukturi funkcija i podsistema, stepenu razvijenosti, organizaciji
i tehnologiji, ali je svima zajedničko da objedinjuju različite podsisteme i pružaju
kompleksne logističke usluge.6
Različiti izrazi se koriste za opisivanje mesta gde se odvijaju ključne transformacije u
robnim tokovima. U literaturi i praksi, kako domaćoj tako i globalnoj, susrećemo
raznovrsne nazive za logističke centre, uključujući, ali ne ograničavajući se na:
 Utovarno-istovarne stanice;
 Robni terminal;
 Teretni terminal;
 Robno-distributivni centar;
 Robno-transportni centar;
 Distributivni centar;
 Logistički centar;
 Logistički park;
 Logistička platforma;
 Logistička zona;
 Teretno selo;
 City logistički terminal;
 Intermodalni terminal;
 Kontejnerski terminal itd.
Ovi termini odražavaju raznolikost i specifičnosti funkcija logističkih centara u širem
kontekstu logistike i transporta.
Logistički centri, prema svojoj funkciji, mogu biti klasifikovani na četiri osnovne vrste:

6
Zečević S. 2005, Robni terminali i robno-transportni centri, Robno-transportni centri i city logistika,
pdf, Beograd, str. 40.
 UTOVARNO ISTOVARNE STANICE

1. Tranzitni centri: Ovi centri služe kao prolazne tačke za robu koja putuje između
različitih destinacija. Tranzitni logistički centri su često smješteni na ključnim
transportnim rutama i igraju ključnu ulogu u efikasnom transportu robe između
različitih regiona ili zemalja.
2. Sabirni centri: Sabirni logistički centri funkcionišu kao mjesta gdje se skuplja
roba sa različitih izvora prije nego što se dalje distribuira. Ovi centri često
olakšavaju konsolidaciju tereta radi efikasnijeg transporta i rukovanja.
3. Distributivni centri: Ovi centri su fokusirani na distribuciju robe krajnjim
korisnicima ili maloprodajnim objektima. Nalaze se blizu potrošača kako bi
ubrzali isporuku i smanjili troškove distribucije.
4. Sabirno-distributivni centri: Ova vrsta logističkih centara kombinuje
funkcionalnosti sabiranja i distribucije. Oni prikupljaju robu sa različitih izvora i
zatim je distribuiraju prema odredištima. Ova kombinacija funkcija omogućava
optimizaciju logističkih procesa.
Logistički centri se osnivaju s ciljem pružanja sveobuhvatnih logističkih usluga,
implementacije savremenih logističkih tehnologija, povećanja ekonomske i operativne
efikasnosti u transportu, koncentracije logističkih aktivnosti, smanjenja vezanog
kapitala te stvaranja optimalnih uslova za efikasan razvoj i druge ciljeve.
Izraz "logistički centar" široko se koristi za sve objekte i terminale čija je osnovna
djelatnost usmjerena ka obavljanju različitih logističkih aktivnosti. Praktični primjeri
ilustruju primjenu ovog pojma. Na primjer, kada industrijske ili trgovačke kompanije
grade distributivni centar za svoje proizvode ili interne potrebe, nazivaju ga logističkim
centrom. Slično tome, trgovačke kompanije koriste izraz "logistički centar" za objekte
koji snabdijevaju njihov lanac prodajnih objekata robom široke potrošnje. Špediterske
kompanije, s druge strane, često grade robno-distributivne centre na strategijskim
lokacijama, često u urbanim sredinama, i nazivaju ih "logističkim centrima" kako bi
zadovoljile potrebe svojih klijenata. Ovakva raznovrsna primjena izraza "logistički
centar" odražava širok spektar funkcionalnosti i djelatnosti koje takvi objekti
obuhvataju.
Iako ne postoje standardne karakteristike logističkog centra, njihovom analizom
uočavaju se neka obilježja koja su neophodna za njihovo uspješno funkcionisanje:
- Multimodalnost (povezanost sa različitim vidovima transporta),
 UTOVARNO ISTOVARNE STANICE

- Otvorenost (slobodan pristup za sve javne i privatne kompanije da se lociraju

i/ili koriste objekte centra. Osnovni koncept logističkog centra je win-win
situacija (svi dobivaju), gdje različiti operatori i učesnici mogu dopunjavati jedni
druge, čak i u situaciji punog nadmetanja na tržištu),
- Multifunkcionalnost (sve transportne i logističke funkcije reprezentuju se kroz
prijevoznike, špeditere, agente, brokere, carinske brokere, uprave (lučke,
carinske itd.),
- Rukovanje teretom (širok spektar objekata i opreme za manipulisanje teretom,
npr. distributivni, kontejnerski terminali, skladišta sa temperaturnim režimom i
sl.),
- Elektronska razmjena informacija – IT (pristupi internet sistemima vezanih za
transport, administraciju, upravu i dr.),
- Intersekcionalnost, međupovezanost (bliska saradnja i integrisanje različitih
poslovnih sektora u cilju realizacije transportnih i logističkih aktivnosti),
- Ušteda troškova (nema dupliranja sistema, što se odražava na uštede u
skladišnim i pretovarnim sistemima, IT sistemu, uslužnim i pratećim
djelatnostima i znanju. Lociranjem većeg broja kompanija u logističkom centru
dolazi do većih ušteda troškova i veće ponude usluga),
- Dodatne usluge (stanice za snabdevanje gorivom, vodom i sl., sistemi za njegu i
održavanje, pakovanje, carinska kontrola, istraživačke aktivnosti itd.7
Zajedničke karakteristike skoro svih logističkih centara uključuju prihvat i otpremu
robnih i transportnih tokova, pretovar transportnih sredstava, skladištenje i čuvanje
robe, formiranje tovarnih jedinica, pripremu jedinica za otpremu, izradu prateće
dokumentacije, pružanje različitih usluga za transportna sredstva, robu i osoblje.
Suštinske razlike između modela logističkih centara manifestuju se kroz faktore kao što
su osnivači i vlasnici, organizacione forme, pripadnost vidu transporta, vrsti robe,
primijenjenoj tovarnoj jedinici i tehnologiji, strukturi i opsegu logističkih funkcija,
lokaciji u odnosu na saobraćajnu infrastrukturu, lokaciji u odnosu na urbana područja i
industrijske komplekse, te stepenu kooperacije između nosilaca i korisnika usluga.
Prilikom projektovanja robnih terminala, analiza obima i strukture robnih i transportnih
tokova je ključna kako bi se stvorila baza podataka za planiranje i projektovanje procesa
7
Zečević S. 2005, Robni terminali i robno-transportni centri, Robno-transportni centri i city logistika,
pdf, Beograd, str. 44.
 UTOVARNO ISTOVARNE STANICE

i sistema. Posmatraju se robni tokovi u gravitacionoj zoni (tokovi dopreme, otpreme i

tranzita) uzimajući u obzir karakteristike samog toka. Osnovne karakteristike robnih
tokova obuhvataju vrstu robe, količinu robe, pravce i rastojanja dopreme robe
(izvorno/odredišne tačke toka), pojavni oblik robe, vid transporta, sezonski karakter
tokova, vrstu i kategoriju tokova, kao i specifične zahtjeve u vezi sa transportom,
skladištenjem, pretovarom i pakovanjem. Ove informacije su od suštinskog značaja za
efikasno projektovanje i upravljanje logističkim centrom.
Robni tokovi od mjesta pošiljaoca do mjesta primaoca prolaze kroz niz različitih
transformacija koje često značajno mijenjaju njihove karakteristike. Pošiljalac robe
može biti jedna kompanija, dok se kao primaoci pojavljuje (n) različitih subjekata, što
ukazuje na diobu i transformaciju toka. Ove transformacije se najčešće odvijaju u
robnim terminalima, odnosno logističkim centrima. Poznavanje karakteristika robnih
tokova i njihovih transformacija stvara uslove za adekvatno planiranje, projektovanje i
upravljanje robnim terminalima. Robni tokovi čine osnovnu nit logističkog sistema, a ni
jedan robni tok ne bi mogao biti realizovan bez logističkog sistema i lanaca. Logistički
lanci predstavljaju nosioce realizacije robnih tokova, dok su logistički sistemi nosioci
realizacije logističkih lanaca. Transformacije robnih tokova se odvijaju u robnim
terminalima, a trendovi u proizvodnji i distribuciji proizvoda idu ka približavanju
finalizacije proizvoda krajnjem korisniku. To podrazumijeva prostorno pomjeranje
određenih aktivnosti na pripremi proizvoda, odnosno dodavanju vrijednosti proizvoda,
ka korisniku, često udaljenim od proizvodnih kompleksa. Ovi trendovi proizlaze iz
novih zahtijeva u pogledu kvaliteta logističke usluge koje postavlja sam korisnik.
Nosilac realizacije robnih i materijalnih tokova je logistički lanac, dok su nosioci
realizacije logističkih lanaca logistički sistemi.
3.1. Klasifikacija robno transportnih terminala

Robno-transportne centre, po Higginsu i Fergusonu, klasificira se na sljedeći način:

- prva razina;
- druga razina i
- treća razina.8
Prva razina predstavlja najmanji opseg aktivnosti intermodalnih robno-transportnih
centara. Skladišni i distributivni centri obavljaju različite logističke funkcije i igraju
8
Higgins C.D. & Ferguson M.R. 2011, An Exploration of the Freight Village Concept and its
Applicability to Ontario, str. 27.
 UTOVARNO ISTOVARNE STANICE

ključnu ulogu u opskrbnom lancu. Skladišta često služe kao mjesto za inventar i
pohranu, predstavljajući vezu između proizvođača i kupca. Distributivni centri, s druge
strane, omogućavaju protok proizvoda i brzu isporuku kroz skladišta, a neki od njih
razvijaju se kako bi pružili dodatne logističke usluge.
Druga razina obuhvaća skupinu za distribuciju tereta, uključujući robno-transportne
centre, pozadinske terminale i intermodalne terminale. Aktivnosti na ovoj razini variraju
od jednostavnih, kao što je prijenos robe s jednog moda na drugi (npr., radnje na
intermodalnom terminalu), do širokog spektra mogućnosti intermodalnog prijevoza,
uključujući veliku geografsku pokrivenost i sveobuhvatne usluge s dodanom
vrijednošću koje nude robno-transportni centri.
Treća razina definira najveći opseg aktivnosti prisutnih u glavnim međunarodnim
terminalima, poput tradicionalnih morskih luka i, u manjoj mjeri, terminala za prijevoz
tereta u zračnim lukama. Objekti treće razine odgovorni su za velike količine tereta kao
primarno mjesto promjene između pomorskog i kopnenog prijevoza, ili obrnuto.
Djeluju kao čvorovi za logističke aktivnosti, generirajući značajne količine logističkih
operacija unutar i izvan samog objekta, s obzirom da se mnoge tvrtke odlučuju smjestiti
u periferiji objekta.
Na slici 4. prikazana je klasifikacija robno-transportnih centara i njihov odnos prema
razinama. Na trećoj razini nalazi se međunarodni terminal, s najvišom dodanom
vrijednosti i funkcionalnosti. Na drugoj razini smještaju se robno-transportni centri,
pozadinski terminali i intermodalni terminali, s prosječnom dodanom vrijednošću i
funkcionalnošću. Na prvoj razini su distribucijski centri i skladišta, s najnižom dodanom
vrijednošću i funkcionalnošću. Kao relativno novo područje proučavanja, ove kategorije
ne isključuju druge moguće podjele, jer mnogi objekti mogu preuzeti ulogu jednog ili
više od nabrojenih u skladu s njihovim lokalnim, regionalnim i nacionalnim uvjetima.
Osim toga, uz navedeno, očekuje se da će se uloga nekih objekata s vremenom mijenjati
kako se logistika nastavlja razvijati.
Slika 4. Klasifikacija robno-transportnih centara.9

9
Šikić I.S. 2019, Završni rad, Procedure dimenzioniranja robno-transportnih centara, Fakultet prometnih
znanosti, Sveučilište u Zagrebu, str. 14.
 UTOVARNO ISTOVARNE STANICE

(Izvor: Šikić I.S. 2019:14).

3.2. Establisiranje i unapređenje logističkih centara u savremenom poslovanju

U funkcionisanju transportnog i distributivnog sistema postoje značajne tehnološke

rezerve, koje se mogu eliminisati jedino primjenom savremenih tehnologija transporta,
poboljšanjem organizacije rada, izmjenom tehnologije skladišnih procesa,
koordinacijom i kooperacijom svih učesnika u transportnom procesu, centralizacijom
skladišta itd. Postojeći sistem decentralizovanog skladištenja dovodi do izuzetno
visokih troškova skladištenja i pretovarnih operacija, oštećenja robe, velikog rasturanja
robe, značajne mase tereta koja neprekidno putuje, troškova vezanog kapitala u
zalihama itd. Velike tehnološke rezerve nalaze se posebno u parkovima za sopstvene
potrebe koji se formiraju nezavisno od jedne do druge radne organizacije. Rascjepkani
parkovi za sopstvene potrebe rezultiraju niskim stepenom iskorištenja transportnih
sredstava, velikim brojem praznih vožnji, visokim troškovima održavanja i
eksploatacije itd. U sadašnjim uslovima ekonomske i energetske krize, proizvođači su
prinuđeni da pronađu nove mogućnosti i pravce za osvajanje nestabilnih tržišta,
najčešće se fokusirajući na sljedeća tri pravca:
1. proizvodnja samo po narudžbini;
2. isporuka proizvoda u zadatim i što kraćim rokovima;
3. smanjenje troškova proizvodnje i isporuke.
U uslovima stagnacije potražnje, dok asortiman raste, postaje ključno proizvoditi samo
naručene proizvode i isporučivati ih u što kraćem roku.
 UTOVARNO ISTOVARNE STANICE

Na značaj logistike naročiti ukazuje činjenica da učešće u troškovima proizvoda koji su

vezani za logistiku, u zavisnosti od grupe proizvoda, iznosi od 20 do 40 procenata, kao i
da troškovi logistike stalno rastu.10
Izmjene u strukturi proizvodnje i snabdijevanja krajnjih potrošača uslovljavaju primjenu
moderne logistike, odnosno savremene i optimalne tehnologije protoka materijala.
Svakodnevno rastu zahtjevi za neprekidnim transportom i bržim protokom robe. U
sklopu logističkih usluga danas se teži realizaciji integrisanog transportnog lanca.
Koncepcija integrisanog transportnog lanca predstavlja neprekidan transport pošiljaka
učešćem većeg broja nosilaca transporta od pošiljaoca do primaoca pošiljke. U
realizaciji procesa transporta roba učestvuju mnogobrojne dopunske funkcije, pomoćni
pogoni, prateće usluge kao što su pretovari i skladištenje robe, špedicija i posredovanje
u transportu, sabirni i distributivni transport, iznajmljivanje transportnih sudova itd.
Ovim zahtjevima najviše odgovaraju robno-transportni centri (u daljem tekstu RTC).
RTC omogućuje korisnicima na svom gravitacionom području takav kvaliteta usluge
koji u velikoj mjeri odgovara njihovim zahtjevima.
Razvoj mreže RTC (Regionalnih Transportnih Centara) postavlja temelje za
ostvarivanje ključnih tehnološko-ekonomskih i ekoloških ciljeva, kako na makro, tako i
na mikro nivou, čime se omogućava optimizacija transportnih i logističkih lanaca. Ova
inicijativa ima potencijal da donese značajne promJene u organizaciji distribucije
dobara na širem i suptilnijem nivou. U kontekstu makro distribucije dobara, RTC mreža
pruža infrastrukturne osnove koje podržavaju brži i efikasniji protok roba širom regiona.
Ovo direktno doprinosi tehnološkom napretku, stvarajući ekonomske sinergije kroz
povećanu efikasnost i smanjenje troškova transporta. Istovremeno, optimizacija
transportnih lanaca pomaže u smanjenju ekološkog uticaja, smanjujući emisije i
resursnu potrošnju. Na mikro nivou, RTC-ovi se mogu posmatrati kao logistički čvorovi
sa sposobnošću da se razvijaju i prilagođavaju specifičnim potrebama različitih regiona.
Ovakva logistička orijentacija omogućava precizniju distribuciju dobara na lokalnom
nivou, smanjujući nepotrebne troškove i vrijeme isporuke. Pored toga, organizacija
RTC-ova kao logističkih centara pruža priliku za lokalni ekonomski razvoj, privlačeći
pažnju kako vladinih organizacija tako i privatnih sektora. Gledano iz perspektive
međunarodnih primjera, poput Njemačke i Francuske, gdje su RTC-ovi već prepoznati i
10
Miljević G. 2017, Tehnologija kombinovanog transporta - Optimizacija ukrupnjavanja, Fakultet
tehničkih nauka, Univerzitet u Novom Sadu, str. 7.
 UTOVARNO ISTOVARNE STANICE

integrisani u logističke sisteme, mogli bismo izvući korisne lekcije i primijeniti ih na

kontekst Jugoslavije. Važno je naglasiti da prilagođavanje ovog koncepta
specifičnostima jugoslovenskog tržišta i infrastrukture zahtijeva temeljnu analizu i
angažovanje svih relevantnih aktera, uključujući vladu, preduzeća i lokalne zajednice.
Svaki logistički subjekt sastavni je element neke ili nečije logističke mreže. Svaki
logistički subjekt dizajnira neki oblik mikrologističke mreže u kojoj, iz svojega
logističkoga centra, opskrbljuje druge logističke subjekte. Povezivanjem s drugim
logističkim centrima, drugim karikama logističkih mreža, postaje sastavni dio neke
veće, kompleksnije i složenije logističke mreže. Time klasična mikrologistička mreža
prerasta i postaje sastavni dio multimodalne, odnosno makro, globalne ili
megalogističke mreže. Zajedničko djelovanje u takvim modalitetima mreža omogućuje
ostvarivanje temeljnih logističkih ciljeva: isporuka pravoga proizvoda i/ili usluge na
pravo mjesto, u pravo vrijeme uz odgovarajuće troškove, ali uz uvjet da maksimalno

zadovolje želje, potrebu i potražnju kupaca, korisnika i potrošača. 11 Razvoj mreže RTC,
koja se sastoji od tehnoloških podsistema i njihove tehničke osnove, ima suštinski cilj
objedinjavanje ključnih logističkih aktivnosti u distribuciji i transportu. Ova struktura
ostvaruje sinergijski efekat povezivanja kroz fizičku koncentraciju ponuđača usluga i
korisnika RTC-a na jednoj centralnoj lokaciji. Na toj lokaciji prisutni su preduzeća
drumskog lokalnog i daljinskog saobraćaja, špediterske organizacije, željeznica,
terminali integrisanog transporta, preduzeća za skladištenje sa različitim funkcijama,
carinske zone, uvozna i izvozna preduzeća, kao i druge prateće djelatnosti. Pored ovih
glavnih nosilaca funkcija, RTC integriše i niz servisnih službi, uključujući održavanje
tovarnih jedinica, pružanje pomoći i servisne usluge, tehničke usluge za vozila,
kontrolne djelatnosti u oblasti osiguranja, informacije i savjete, upravljanje procesima i
objektima, smještaj, snabdijevanje i održavanje centra, kao i berzu tereta sa
odgovarajućim planom u makro distribuciji.
4. PLAN RADA VOZNOG PARKA I STANICE

Pod pojmom vozni park podrazumijeva se skup svih transportnih sredstava

autotransportne organizacije (autobusi, zglobni autobusi, teretna motorna vozila,

11
Zelenika R. Pavlić H. 2005, Multimodalne logističke mreže, Stručni rad, Ekonomski fakultet
Sveučilišta u Rijeci, str. 171.
 UTOVARNO ISTOVARNE STANICE

tegljači, prikolice i poluprikolice). Vozni park može biti formiran po organizacionim i

teritorijalnim potrebama.12
Vozni park obuhvata sve transportne jedinice autotransportne organizacije, uključujući
autobuse, zglobne autobuse, teretna motorna vozila, tegljače, prikolice i poluprikolice.
Formiranje voznog parka može se prilagoditi organizacionim i teritorijalnim potrebama.
Organizacioni vozni park može biti koncipiran u skladu s aktivnostima javnog prijevoza
ili za interni prijevoz u sopstvene svrhe. S druge strane, formiranje voznih parkova
prema teritorijalnim potrebama podrazumijeva sve pomenute tipove transportnih
sredstava, ali sa specifičnim ograničenjima u geografskom djelovanju. Ovaj tip voznog
parka ima zadatak zadovoljavanja transportnih potreba unutar određenih teritorijalnih
oblasti.
Važno je naglasiti da prilagođavanje formiranja voznog parka organizacionim i
teritorijalnim zahtjevima zahtijeva pažljivo planiranje i analizu kako bi se osigurala
optimalna efikasnost u ispunjavanju specifičnih potreba organizacije ili geografske
regije. Ovakav pristup omogućava fleksibilnost i prilagodljivost u upravljanju
transportnim resursima u skladu sa poslovnim i teritorijalnim karakteristikama.
4.1. Sastav voznog parka

Vozni park drumskih transportnih sredstava obuhvata raznolike tipove vozila,

uključujući drumski i priključna vozila, čije eksploataciono-tehničke karakteristike
variraju, a tehničko stanje nije jednako. Eksploataciono-tehničke karakteristike
obuhvataju aspekte poput gabaritnih dimenzija, dinamičkih svojstava, mase,
ekonomičnosti pogona i kapaciteta vozila.
Homogeni vozni park sastoji se od vozila iste marke i tipa, dok je heterogeni vozni park
često sastavljen od različitih marki, tipova i kategorija korisnih nosivosti, što rezultira
različitim tehničko-eksploatacionim karakteristikama. Efikasnost u radu vozila najlakše
se postiže sa homogenim voznim parkom, gdje je održavanje vozila olakšano. Međutim,
kako vojni parkovi često nisu homogeni, težeći "tipizaciji" ili minimiziranju broja marki
i tipova vozila u voznim parkovima može doprinijeti racionalnijem održavanju. Pri
organizaciji eksploatacije vozila, važno je klasifikovati ih u grupe prema marki, tipu,
godini proizvodnje, korisnoj nosivosti i namjeni tovarnog prostora, kako bi se stvorili
uslovi za upoređivanje njihovog rada. Ova klasifikacija omogućava izmjeriteljima rada
12
Motorna vozila M, 2011, dostupno na: https://www.motorna-vozila.com/vozni-park-i-rad-voznog-
parka/, pristup ostvaren 02.02.2024.godine.
 UTOVARNO ISTOVARNE STANICE

vozila da vrše precizna upoređivanja, olakšavajući praćenje njihovih performansi u

skladu sa specifičnim uslovima eksploatacije.
Sastav voznog parka po pravilu je rijetko homogen. Vozni park najčešće je heterogene
strukture tj., sastavljen je od vozila različitih marka i tipova, kategorije korisnih
nosivosti su različite pa su i tehničko-eksploatacione karakteristike različite.
Visoku efikasnost pri radu voznog parka najlakše je ostvariti sa homogenim voznim
parkom, kod kojeg je tehničko održavanje vozila lakše i racionalnije. Radi toga, kod
formiranja voznih parkova potrebno je težiti „tipizaciji“ vozila ili bar broj marka i
tipova vozila zastupljenih u voznom parku svesti na minimum. Pri organizovanju
eksploatacije vozila, radi stvaranja uslova za upoređivanje rada vozila u voznom parku,
potrebno je izvršiti podjelu na grupe vozila koje imaju iste tehnićko-eksploatacione
karakteristike i čije je stanje približno jednako. Vozila se po pravilu svrstavaju u grupe u
funkciji marke i tipa vozila, godine proizvodnje, korisne nosivosti, namjene tovarnog
prostora (sandučari, cisterne, hladnjače, teretna vozila sa uređajima za samoistovar-
kiperi itd; autobusi za međugradski saobraćaj, autobusi za prigradski saobraćaj, autobusi
za turističke vožnje itd). Vozila se svrstavaju u grupe i u zavisnost od uslova
eksploatacije, kako bi se izmeritelji rada vozila mogli upoređivati.13
4.2. Plan rada voznog parka

Zadatak službe plana i analize u saobraćajnim preduzećima obuhvata donošenje radnih

planova, uključujući plan rada voznog parka (plan proizvodnih usluga), finansijski plan
(plan prihoda i troškova), plan kadrova, plan investicija, plan materijala i druge. Fokus
organizacije prevoza je na planu rada voznog parka, posebno na planu iskorišćenja
resursa. Godišnji plan rada voznog parka se detaljno razrađuje nakon analize potreba za
prijevozom u oblasti djelovanja saobraćajnog preduzeća. Specifičnosti tržišta
saobraćajnih usluga, karakterisane jedinstvenim procesom proizvodnje i potrošnje,
nemogućnošću skladištenja usluga i njihovim fizičkim neoblikovanjem, utiču na
ponašanje saobraćajnih preduzeća na tržištu.14
Iz navedenih karakteristika proizlazi ponašanje preduzeća koja nude proces rada, a ne
gotov proizvod, a korisnici procjenjuju kvalitetu usluge tek u toku procesa. Planiranje
13
Motorna vozila M, 2011, dostupno na: https://www.motorna-vozila.com/vozni-park-i-rad-voznog-
parka/, pristup ostvaren 02.02.2024.godine.
14
Topenčarević Lj. 1987, Vozni par i rad voznog parka, Organizacija i tehnologija drumskog transporta,
Gradevinska knjiga, Beograd, str. 211.
 UTOVARNO ISTOVARNE STANICE

rada voznog parka se vrši uzimajući u obzir obim prijevoza ostvaren u prethodnim
godinama, koristeći čisto statičku metodu i pretpostavku o nastavku rasta obima
prijevoza.
Principi planiranja obuhvataju realnost, konkretnost i masovnost, s ciljem postavljanja
realnih, konkretnih i široko prihvaćenih zadataka. Plan rada voznog parka pravi se
krajem godine za narednu, obuhvatajući obim transportnog rada, količinu prevezene
robe, dinamiku prijevoza i uzimajući u obzir sezonske oscilacije. Ovo omogućava
efikasno upravljanje resursima i ostvarivanje planiranih ciljeva u okviru dinamičnog
okruženja saobraćajne industrije.
4.3. Elementi rada voznog parka

Za ocjenu transportnog rada voznog parka ključno je izmjeriti njegove specifične

elemente, uključujući:
- Vrijeme utrošeno na izvršenje transportnog zadatka,
- Brzinu vožnje,
- Prenošeno rastojanje,
- Efikasnost iskorištenja korisne nosivosti vozila.
Precizno mjerenje svih ovih elemenata je ključno za uspješno planiranje, racionalnu
organizaciju, adekvatno upravljanje i efikasnu analizu procesa transporta robe i putnika
u voznom parku. Stoga je neophodan sistem izmjerenih alatki koji omogućava
kvantitativno određivanje svih relevantnih elemenata u radu voznog parka. U cilju
planiranja, analize i ocjene efikasnosti rada vozila u drumskom saobraćaju (kako u
putničkom, tako i u robnom transportu), uveden je sistem izmjerenih alatki i
koeficijenata. Ovi alati omogućavaju procjenu stepena korištenja vozila i voznog parka
u cjelini, kao i evaluaciju postignutih rezultata rada.
Tehničko-eksploatacione pokazatelje i izmjerioce rada vozila možemo klasifikovati u
nekoliko kategorija, uključujući:
1. Alatke i koeficijente za mjerenje vremenskog balansiranja rada vozila u danima i
časovima.
2. Alatke i koeficijente za iskorištenje pređenog puta.
3. Alatke za mjerenje iskorištenja kapaciteta vozila i prijevozne sposobnosti
voznog parka.
4. Alatke za mjerenje uslova pri izvršenju transportnih procesa.
 UTOVARNO ISTOVARNE STANICE

5. Rezultatne alatke za mjerenje rada vozila i voznog parka.

Ova klasifikacija omogućava detaljno praćenje ključnih pokazatelja i efikasniju
evaluaciju performansi voznog parka.

5. ZAKLJUČAK

U ovom maturskom radu posvečena je pažnja detaljnom opisu teretnih autostanica,

poznatih i kao robni terminali u drumskom saobraćaju. Ovi terminali predstavljaju
ključna mjesta gdje se vrše manipulacije sa robom, neophodne za efikasno izvršenje
transportnih procesa. Primarni cilj formiranja utovarno-istovarnih stanica, odnosno
robno-transportnih centara, jeste optimizacija transporta i distribucije materijalnih
dobara. Ovi centri primjenjuju savremene tehnologije transporta uz oslanjanje na
logističke principe. Važno je naglasiti da utovarno-istovarne stanice imaju ključnu
ulogu kao veza između makro i mikro distribucije.
Djelatnosti teretnih autostanica obuhvataju širok spektar aktivnosti, uključujući dolazni
i odlazni daljinski i lokalni transport robe, pretovar u unutrašnjem i međunarodnom
saobraćaju, sabirni i distributivni transport robe, kao i prateće usluge poput
 UTOVARNO ISTOVARNE STANICE

informaciono-upravljačkih sistema, špedicija i berzi tereta. Važni aspekti transporta

uključuju režim rada vozila, vrste prijevoznih puteva i organizaciju transportnih
procesa. Način utovara i istovara tereta je također ključan, pri čemu se može obavljati
ručno ili mehanizovano.
Funkcionisanjem teretnih autostanica postiže se značajna ušteda u troškovima
distribucije, smanjuju se troškovi investicionog održavanja kapaciteta, promoviše se
kooperacija između različitih segmenata transportnog lanca, smanjuje oštećenje i
rasturanje robe, te smanjuje masa vezanih obrtnih sredstava koja se stalno nalaze na
putu. Mreža teretnih autostanica se usklađuje s različitim ciljevima, uključujući
saobraćajnu politiku, urbanizam, regionalnu privredu i zaštitu prirode i životne sredine.
Ovi ciljevi podrazumijevaju uspostavljanje uslova za uspješnu kooperaciju u transportu,
efikasnije korištenje saobraćajne mreže, poboljšanje distribucije, otvaranje novih radnih
mjesta i smanjenje negativnog uticaja na životnu sredinu.

LITERATURA

1. Jusufranić I. 2007, Osnove drumskog saobraćaja - tehnologija, organizacija,

ekonomika, logistika, upravljanje, Internacionalni univerzitet u Travniku,
Saobraćajni fakultet, Travnik.
2. Stojčevska A. 2017, Integralni transport i njegova uloga u globalnom sustavu
prijevoza roba i tereta, Završni rad, Veleučilište „Nikola Tesla“ u Gospiću.
3. Ahmetović A. 2015, Fleksibilni transport, Mehatronika, Mašinski fakultet
Univerziteta u Tuzli.
4. Ahmić A. i Mehanović M. 2016, Metode optimizacije rada Utovarno-istovarnih
mjesta u transportu rasutih tereta, Fakultet za saobraćaj i komunikacije,
Sarajevo.
 UTOVARNO ISTOVARNE STANICE

5. Zečević S. 2005, Robni terminali i robno-transportni centri, Robno-transportni

centri i city logistika, pdf, Beograd.
6. Higgins C.D. & Ferguson M.R. 2011, An Exploration of the Freight Village
Concept and its Applicability to Ontario.
7. Miljević G. 2017, Tehnologija kombinovanog transporta - Optimizacija
ukrupnjavanja, Fakultet tehničkih nauka, Univerzitet u Novom Sadu.
8. Zelenika R. Pavlić H. 2005, Multimodalne logističke mreže, Stručni rad,
Ekonomski fakultet Sveučilišta u Rijeci, str. 171.
9. Topenčarević Lj. 1987, Vozni par i rad voznog parka, Organizacija i tehnologija
drumskog transporta, Gradevinska knjiga, Beograd.
Internet izvori:
10. Motorna vozila M, 2011, dostupno na: https://www.motorna-vozila.com/vozni-
park-i-rad-voznog-parka/, pristup ostvaren 02.02.2024.godine.

PRILOZI

Broj stranice

Slika 1. Paralelno postavljanje vozila uz utovarno-istovarnu rampu.............................................8

Slika 2. Postavljanje vozila okomito na front utovara....................................................................8

Slika 3. Postavljanje vozila pod uglom u odnosu na front utovara i istovara................................9

Slika 4. Klasifikacija robno-transportnih centara.........................................................................15

 UTOVARNO ISTOVARNE STANICE

OCJENA MATURSKOG RADA