You are on page 1of 19

THÍ NGHI M HÓA H C POLYMER T NG H P NH A NOVOLAC

A.LÝ THUY T T NG H P
I. KHÁI NI M:

Nh a phenol formaldehyd (PF) là polymer đư c t ng h p từ h


phenolic và aldehyd. S n ph m đư c ng d ng ch y u là t m ép
ch u nhi t, cách đi n…
đây chúng ta đ c p đ n nh a PF đư c t ng h p từ phenol
và formaldehyd.

II. NGUYÊN LI U CHÍNH:

1. Formaldehyd:
S d ng formaldehyd d ng dung d ch formalin.

2. Phenol:
Phenol t n t i d ng r n, nóng ch y nhi t đ trên 40oC.
Trong đi u ki n b o qu n tốt, phenol không có màu.
Trong đi u ki n b o qu n không tốt,có ti p xúc không khí,
phenol b ch y nư c do hút m và có màu vàng hoặc h ng tùy theo
m c đ oxy hóa thành mono quynone.
Có tính acid và đ c h i khá cao, thư ng gây b ng khi ti p xúc
v i da.

3. Đ n:

a) B t đ n:
B t đ n đây là b t g , xơ dừa, tr u và gi y.

b) S i đ n:
Có thể s d ng s i đ n là s i th y tinh hoặc s i cotton.
S i th y tinh có các d ng:
Mat 300: t m s i đa hư ng, m i s i đơn có kích thư c
40÷60 μ m. Khối lư ng theo b mặt 300g/m2.
Mat 450: t m s i đa hư ng, m i s i có kích thư c 40÷60 μ m .
Khối lư ng theo b mặt 450 g/m2.
Rowing (v i) 400, 600,800: t m s i nh hư ng, d t từ nh ng
s i đơn có khối lư ng theo b mặt là 400, 600, 800g/m2.
S i cotton: ch y u là lo i v i d t nh hư ng.

4. Urotropin (hexamethylentetrami: (CH2)6N4

http://www.ebook.edu.vn -1-
THÍ NGHI M HÓA H C POLYMER T NG H P NH A NOVOLAC

Là tinh thể tr ng đư c t ng h p từ ure và formaldehyd có c u


trúc t di n. Khi gia nhi t lên >120oC s phân h y thành amin và
formaldehyd.

III. PH N NG T NG H P:

1. Novolac:
Khi t ng h p PF trong môi trư ng acid v i tỷ l mol P/F > 1 s
đư c nh a m ch thẳng novolac.

H-CO-H + H+ 70-90*c H-C+(OH)-H

OH OH
-H+ CH2OH
H-C+(OH)-H + + Q

OH OH
CH2OH H+ ( CH2OH )n + nH2O
90-92*C

Đặc điểm ph n ng: ph n ng (1) t o monomethylol t a nhi t r t


m nh tH kho ng -24÷-30 kcal/mol. Nhi t t a ra có thể làm cho
h n h p đ t nhi t đ > 100oC gây hi n tư ng sôi trào m nh.

2. Resol:
Khi t ng h p PF trong môi trư ng ki m và tỷ l mol P/F<1 s
t o đư c nh a m ch nhánh, resol.

http://www.ebook.edu.vn -2-
THÍ NGHI M HÓA H C POLYMER T NG H P NH A NOVOLAC

http://www.ebook.edu.vn -3-
THÍ NGHI M HÓA H C POLYMER T NG H P NH A NOVOLAC

Đặc điểm ph n ng:

Khi s d ng xúc tác ki m m nh như NaOH, KOH, LiOH thì


các kim lo i ki m này d dàng ph n ng v i nhóm –OH c a
phenol t o ra phenolat. Các ion phenolat này t n t i trong nh a
làm cho nh a có thể tan trong dung môi phân c c m nh như H2O.
Khi s d ng xúc tác ki m y u như NH4OH, Ba(OH)2,
Ca(OH)2 thì không t o ra phenolat. Do đó nh a không tan đư c
trong nư c mà chỉ có thể tan trong c n.
Năm s n ph m c a ph n ng (2) luôn t n t i trong giai đo n
này và m i s n ph m có m t hằng số cân bằng khác nhau. Do đó
khi trùng ngưng r t khó để xác đ nh công th c phân t c a rezol
m t cách chính xác.
Tùy vào nhi t đ trùng ngưng ph n ng (2) mà ta có s n
ph m rezol có liên k t ether hay methylen: khi t<80oC thì s n
ph m ch y u là liên k t ether, còn t>90oC thì s n ph m ch y u là
liên k t methylen.

IV. TÍNH CH T CHÍNH C A S N PH M:

1. Novolac:
T n t i d ng r n, c ng, giòn, có kh năng hút m cao, không
màu hoặc màu vàng đ n nâu tùy thu c vào đ dư phenol trong s n
ph m, có thể tan trong h n h p dung môi C2H5OH/acetone d
dàng.
Novolac sau khi đóng r n có đ b n cơ r t cao, ch u nhi t tốt,
cách đi n và ch u môi trư ng KOH, dung môi…
Novolac đư c s d ng ch y u làm các s n ph m ép d ng
tectolit.

http://www.ebook.edu.vn -4-
THÍ NGHI M HÓA H C POLYMER T NG H P NH A NOVOLAC

B T novolac

2. Rezol:
Rezol là nh a m ch nhánh, t n t i d ng nh t, có màu từ vàng
sáng đ n nâu tùy thu c vào lư ng phenol dư có trong nh a.
Sau khi đóng r n, nh a rezol có tính ch t tương t như novolac
đóng r n.
Rezol đư c b o qu n tốt nh t d ng dung d ch. Rezol tan trong
nư c thì b o qu n d ng dung d ch 50% trong H2O. Rezol tan
trong c n thì hòa tan 50% trong c n.
Trong trư ng h p nhi t đ b o qu n l n hơn 30oC, s n ph m
còn dư phenol và formaldehyd, khi ti p xúc không khí,
formaldehyd d b oxy hóa chuyển thành acid.
Rezol trong môi trư ng acid hoặc nhi t đ cao hơn 100oC d
x y ra ph n ng đa t sâu,tách formaldehyd và chuyển d n sang
d ng rezitol hoặc rezit có c u trúc m ng không gian.
Rezol tan trong c n thư ng đư c dùng làm ch t dẻo l p,
composit v i các lo i s i đ n như: th y tinh, carbon… hoặc làm
s n ph m tectolit.
Rezol tan trong nư c đư c s d ng làm ván ép là ch y u.

V. ĐÓNG R N PF:

1. Đóng r n novolac:
Novolac có thể đóng r n bằng urotropin nhi t đ >120oC
bằng ph n ng ngưng t v i formaldehyd vừa t o thành từ ph n
ng phân h y urotropin.
Lư ng urotropin s d ng từ 12,5÷14% so v i novolac.

2. Đóng r n rezol:

http://www.ebook.edu.vn -5-
THÍ NGHI M HÓA H C POLYMER T NG H P NH A NOVOLAC

Rezol có thể t đóng r n nhi t đ >120oC bằng ph n ng đa


t sâu (2)
hoặc có thể đóng r n v i các lo i polymer có hydro linh đ ng hoặc
có nhóm ch c ho t đ ng m nh như epoxy nhi t đ >150oC.

B. TH C HÀNH T NG H P PF –T NG H P NOVOLAC
1.Tính toán công th c t ng h p
- Lư ng h n h p ph n ng trong bình c u chỉ đư c chi m từ 2/5-
1/2 dung tích ch a c a bình .
- Ch n g n đúng tỷ tr ng h n h p bằng 1 .
- Ch n tỷ l mol P/F = 1.25/1 = n > 1
Ph n ng :
nP + F Nh a + H2O
n.94 30
Khối lư ng t ng là : n .90 + 30.100/37 = n.94 + 81
Khối lư ng các ch t c n t ng h p m t mẻ M (g) = 150g là

mp = m.n.94/( n.94 + 81 ) = 150.1,25.94/(1,25.94 +81)= 88,79g

MFormalin = m.81 /( n.94 + 81 ) = 150.81/(n.94 + 81) = 61.21g


-Axit HCl dùng là HCl 37% .lư ng s d ng 0.4% t ng khối
lư ng h n h p
- m HCl = 0.4 % . 150 = 0.6 g

2.Quy trình t ng h p novolac


a.Đặc điểm quy trình
- Do ph n ng t o methylol t a nhi t r t m nh nên khi có H+
nên c n ph i lưu ý gi i nhi t cho ph n ng n u thí nghi m mẻ >
500g .
-Lư ng axit dư cho vào trong giai đo n này nh hơn 0.1% khối
lư ng h n h p .
-Các giai đo n c a quá trình t ng h p novolac có thể di n gi i
như hình sau

http://www.ebook.edu.vn -6-
THÍ NGHI M HÓA H C POLYMER T NG H P NH A NOVOLAC

Nhi t đ *C

100*C

50*C

Th i gian h

b.Gi i thích quy trình

-Phenol r n đư c gia nhi t gián ti p bằng nư c trong n i gi


nhi t cho ch y l ng nhi t đ 70-75*c ,Chú ý ph i c n th n tránh
ti p xúc v i phenol

http://www.ebook.edu.vn -7-
THÍ NGHI M HÓA H C POLYMER T NG H P NH A NOVOLAC

- Sau đó đư c cân tr c ti p vào bình c u ba c .L p bình c u


theo t h p d ng t h p hoàn lưu ,bình c u đư c gi nhi t bằng
n i gi nhi t H2O .
- Cho Formalin đã cân vào bình c u qua c ph ( ph n g n
nhi t k )
-HCl 37% s d ng 0.4% t ng khối lư ng h n h p đư c chia
làm 2 ph n HCl1 (<0.2%) và HCl2 .Lư ng HCl1 cho vào bằng ống
nh gi t .Gia nhi t h n h p lên 65-70*C

B T NOVOLAC SAU KHI NGHI N NH

http://www.ebook.edu.vn -8-
THÍ NGHI M HÓA H C POLYMER T NG H P NH A NOVOLAC

Phenol
HCL
37%
Fornalin

Gia nhi t

Cân

Cân

HCl1
Gia nhi t

T o methylol

HCl2
Đa t

H 2O
L ng tách
H 2O
70*C Chưa đ t
R a

Đ t

S y

Nghi n

NOVOLAC

http://www.ebook.edu.vn -9-
THÍ NGHI M HÓA H C POLYMER T NG H P NH A NOVOLAC

-Lúc này kiểm tra PH th y PH=1 ,Ph n ng t o methylol s x y


ra gây hi n tư ng t a nhi t nhi t đ tăng nhanh .

-Đi u chỉnh nhi t đ sao cho nhi t đ ph n ng dư i 90*C


,Giai đo n này có th i gian kho ng 35-45 phút

-B sung lư ng HCl2 và ti n hành ph n ng trùng ngưng 90-


90*C .Quá trình trùng ngưng làm cho nh a có tr ng lư ng phân t
tăng d n và không tan trong nư c .

-H n h p d n d n đ c .Giai đo n từ trong chuyển sang đ c kéo


dài từ 1.5-2h .Sau đó ph n ng ti p t c kéo dài 45 phút thì hi u
su t đ t kho ng 70-75%

-Tháo bình c u và đ s n ph m ra cốc .Novolac s l ng xuống


đáy ,chi t ph n trên có lẫn formaldehyd và phenol không ph n
ng ra

–Dùng nư c 70*C cho vào ph n nh a vừa tách khu y đ u để


r a phenol và formaldehyd không ph n ng ra , ti p t c l ng tách
,làm như v y nhi u l n cho đ n khi tách đư c h t formaldehyd và
phenol ra bằng cách kiểm tra PH c a nư c tách ra
-Sau đó s y novolac trong t hút 110*C cho đ n khi nh a
trong suốt n u l y m t gi t nh a ra để ngu i và giã nh d dàng là
đ t

c.Th c t khi thí nghi m


-Cho phenol đã đư c gia nhi t và cân vào bình c u 3 c ,cho
formalin vào đư ng c ph , gia nhi t 65-70*C,Th i gian b t đ u
thí nghi m :9h30
-Đ t nhi t đ 60*C vào 9h45
- Cho HCl vào và lư ng HCL < 0.2% ,kiểm tra PH axit ,giai
đo n này kho ng 35 phút
-10h15 thì h n h p ph n ng đã b t đ u đ c
-10h25 cho lư ng HCl2 vào tăng nhi t đ lên 85-90*C
-Gi nhi t đ này kho ng 1.5h
-12h dừng ph n ng ,đ phenol ra và ti n hành r a để lo i b
phenol và formandehyd dư
-Sau đó đem s n ph m s y trên b p

http://www.ebook.edu.vn - 10 -
THÍ NGHI M HÓA H C POLYMER T NG H P NH A NOVOLAC

-Ti n hành nghi n nh a thành nh ng h t nh m n


-Sau đó đem ép v i tr u t o composit
C.BÁO CÁO K T QU THÍ NGHI M

1.K t qu thí nghi m


-Th i gian t ng h p : 2 gi 30 phút
-Khối lư ng h n h p t ng h p :150g
- Khối lư ng s n ph m t ng h p trư c khi nghi n m n
:75g
- Khối lư ng s n ph m t ng h p sau khi nghi n :70.45g
-Hi u su t quá trình t ng h p
*trư c nghi n
H =75*100/150 =50%
*sau nghi n
H =70.45*100/150 =49.67%

-Novolac thu đư c có d ng màu tr ng ,h t dể nghi n m n ,tuy


nhiên màu c a novolac có thể có màu vàng nâu do có dư
phenol

2.Nh ng hi n tư ng x y ra và khó khăn gặp ph i khi làm


thí nghi m

- Phenol r t nguy hiểm khi ti p xúc ph i,c n th n khi gia


nhi t cho phenol
-Phenol l i d b đông l i nên c n cân vào bình c u và
nhi t cho phenol tan h t
-C n đi u chỉnh và n đ nh nhi t đ thích h p để ph n
ng x y ra tốt nh t
-S n ph m thu đư c có màu vàng nâu do phenol r a
không h t
3.So sánh v i nhóm còn l i

-Lư ng axit dùng là 0.2% t ng khối lư ng t ng h p


-Th i gian chuyển d n từ trong sang đ c lâu hơn
- th i gian t ng h p ra s n ph m cũng lâu hơn so v i khi
dùng 0.4% HCl
-Khối lư ng thu đư c khi t ng h p 150g là : 74.26g (sau
khi nghi n)
-Hi u su t sau nghi n : H=74.26*100/150=49.51%

http://www.ebook.edu.vn - 11 -
THÍ NGHI M HÓA H C POLYMER T NG H P NH A NOVOLAC

4.Tr l i câu h i
a.So sánh ho t tính xúc tác và công d ng c a từng lo i
xúc tác .gi i thích ?

*Xúc tác cho ph n ng t o rezol

-Xúc tác ki m m nh như :NaOH,KOH,LiOH thì kim lo i


ki m này d ph n ng v i nhóm –OH c a phenol tao ra phenolat
.các ion này t n t i trong nh a làm cho nh a có thể tan trong dung
môi phân c c m nh như H2O
-Xúc tác ki m y u như NH4OH ,Ba(OH)2 ,Ca(OH)2 thì
không t o phenolat ,do đó nh a không tan trong nư c mà tan trong
c n.
b.Ý nghĩa c a vi c ch n điểm dừng ph n ng c a 3 thí
nghi m trên

-Novolac :Có s tách l p gi a H2O và nh a


-Rezol tan trong c n :h n h p ph n ng chuyển d n từ
đ c sang trong sau đó gi m nhi t đ r i kéo dài 25 phút
-Rezol tan trong nư c :Th đ tan c a nh a trong nư c
,n u h t nh a đi xuống đáy là đ t

c.N u các bư c chu n b mẫu ép và quy trình ép .Ý nghĩa


từng công đo n
* Ép v i b t g : d a vào thể tích khuôn ép để tính khối
lư ng h n h p c n ép
-Khối lư ng riêng c a t m ép từ nh a novolac là từ :1.2-
1.4g/cm3
-Tỷ l nh a đ n kho ng 3/7 hoặc 4/6

http://www.ebook.edu.vn - 12 -
THÍ NGHI M HÓA H C POLYMER T NG H P NH A NOVOLAC

COMPOSIT SAU KHI Ép

*Ép v i s i coton hoặc s i th y tinh (dùng rezol tan


trong c n )
-Khối lư ng riêng c a composit s i coton kho ng 1.5-1.6
(tỷ l nh a /s i =5/5)
-Khối lư ng riêng c a composit s i th y tinh kho ng 1.7-
1.78 (nh a /s i =5/5)
-Tính toán khối lư ng v t li u để ép m u d a vào khuôn
ép
-C t v i từng t m theo kích thư c khuôn
-Rezol tan trong c n n ng đ 50% cân dư lư ng nh a so
v i tính toán 20%
-Dùng màng PE PP lót trên mặt phẳng ,sau đó dùng nh a
c nhúng dung d ch quét đ u lên từng t m v i ,s y khô nhi t đ
70-80*C cho bay h t dung môi
-Ghép từng t m v i đã t m và s y khô l i v i nhau th t
đ u
-Khuôn ép đư c làm s ch và hâm nhi t đ 150*C
-Đặt t m v i đã ghép vào khuôn và ép áp su t
7.5hg/cm2 mặt s n ph m trong th i gian 10-15 phút (tùy vào đ
dày s n ph m ) nhi t đ 150*C
-Tháo khuôn l y s n ph m ra làm s ch khuôn
*Ép ván ép (dùng rezol tan trong nư c )
-C t từng t m ván bào theo kích thư c khuôn

http://www.ebook.edu.vn - 13 -
THÍ NGHI M HÓA H C POLYMER T NG H P NH A NOVOLAC

-Dùng c nhúng dung d ch rezol quét đ u lên từng t m


ván .sau đó s y khô nhi t đ 70-80*C cho bay h t dung môi

-Ghép từng t m ván đã t m và s y khô l i v i nhau th t


đ u theo d ng vuông góc th g

-khuôn ép đư c làm s ch và hâm nhi t đ 130*C từ


trư c
-Đặt t m ván đã ghép vào khuôn ép áp su t 7.5kg/cm2
mặt s n ph m trong th i gian 12-15 phút (tùy theo đ dày s n
ph m ) nhi t đ 130*C
-Tháo khuôn l y s n ph m ra ,làm s ch khuôn
d.So sánh s giống nhau và khác nhau gi a ph n t ng
h p rezol tan trong nư c và tan trong c n ?

* Giống nhau :Đ u t o thành nh a rezol ,là ph n ng


t ng h p trong môi trư ng ki m ,tỷ l P/F =1/1.65 ,Quá trình t o
methylol và đa t sâu giống nhau

*Khác nhau :

Nh a Rezol tan trong Rezol tan


c n trong nư c
-Ch t -NaOH -NH4OH
xúc tác - H n h p ph n -Th đ tan
-Th i ng chuyển d n từ c a nh a trong
điểm dừng đ c sang trong sau đó nư c ,n u h t
ph n ng gi m nhi t đ r i kéo nh a đi xuống
dài 25 phút đáy là đ t

-Dùng nư c r a -Không c n
-R a s n rezol r a
ph m -Hòa tan nh a sau -Không hòa
-B o s y bằng c n để t o tan trong c n
qu n dung d ch rezol 50%
-Ép v i s i coton -Ép ván ép
hoặc s i th y tinh
- ng
D ng

http://www.ebook.edu.vn - 14 -
THÍ NGHI M HÓA H C POLYMER T NG H P NH A NOVOLAC

e.Các alkyl phenol v trí ortho,metha,para, nh hư ng


như th nào đ n kh năng ph n ng c a nó .Hãy d đoán tính ch t
tính ch t c a các s n ph m đi từ alkylphenol so v i phenol
-T i các v trí ortho và para c a phenol do có hi u ng liên h p làm
tăng m t đ đi n tích âm nên ph n ng c a các alkyl phenol x y ra
t i 2 v trí này d dàng hơn v trí metha.
Kh năng ph n ng:
Alkyl phenol - metha < phenol < Alkyl phenol - para < Alkyl
phenol - ortho

Dự đoán tính chất của sản phẩm:


-N u dùng alkylphenol v trí ortho và para thì s n ph m có cơ tính
th p hơn so v i phenol do nh hư ng c a hi u ng liên h p,phenol
d t o trimethylol hơn, nh a PF d t o hơn
-N u dùng alkylphenol-metha thì so v i phenol, do b nh hư ng
c a hi u ng không gian hơn khó t o methylol hơn

f.Hãy nêu các y u tố nh hư ng đ n s n ph m ép trên cơ


s nh a PF( v i ép ,b t ép )

-Tỷ l đ n /nh a nh hư ng đ n tính ch t composit t o thành


-Nhi t đ và áp su t khi ép
-Khuôn ép đã đư c làm s ch hay chưa
-th i gian ép .
-Ch t lư ng c a nh a đem ép
g.T i sao thí ngi m 1 và 2 ta ph i r a s n ph m còn thí
nghi m 3 thì không .

- Nh a thí nghi m 1 và 2 đ u không tan trong nư c nên ta dùng


nư c r a s n ph m để lo i b formalin và phenol dư,s n ph m s
có màu sáng hơn, tùy vào m c đ phenol dư mà nh a có màu vàng
hay nâu
- thí nghi m 3 ta không r a s n ph m vì nh a rezol tan trong
nư c và phenolat t o thành cũng tan trong nư c.
h.So sánh tính ch t cơ ,nhi t .đ b n hóa ch t c a UF và
PF
B ng so sánh

Nh a PF UF

http://www.ebook.edu.vn - 15 -
THÍ NGHI M HÓA H C POLYMER T NG H P NH A NOVOLAC

Tính ch t cơ Có tính ch t cơ lý tốt Tính ch t cơ lý kém


hơn

Tính ch t nhi t Rezol khi nhi t đ Ch u đư c nhi t đ


cao hơn 1000C d cao hơn 1000C trong
chuyển d n sang tr ng kho ng 10 phút,n u
thái rezitol hoặc rezit lâu hơn d b đóng
có c u trúc m ng r n
không gian

đĐ b n hóa ch t Novolac và rezol tan B o qu n tốt khi PH


trong c n không tan > 7 nhi t đ thư ng
trong nư c do phân và tránh ti p xúc v i
c c kém .b o qu n không khí .Th i gian
c n th n.Rezol tan sống 3 tháng
trong nư c phân c c
nên b o qu n d hơn

D. NG D NG : ÉP V I B T TR U
1.Tính toán khối lư ng ép .
-Khuôn : dài 17cm.r ng 12cm,dày 8mm
-Thể tích khuôn :
V = 12*17*0.8 = 163.2 cm3
-Khối lư ng h n h p c n để ép : m = 163.2*1.2=195.84g
-Tỷ l nh a/tr u 6/4
-Khối lư ng urotrophin m0 = 12.5% *195.84 =24.48g
-Khối lư ng nh a và tr u c n là 195.84+195.84*10% -24.48=191g
-Khối lư ng nh a 0.6*191 =114.6
-Khối lư ng tr u 0.4*191=76.4g
-Sau đó tr n đ u h n h p đó lên
2.Quy trình ép.
-Khuôn đư c làm s ch và hâm trên máy ép nhi t đ 110*c
- Tr n đ u h n h p lên
- Sau khi khuôn đã đ nhi t đ x máy ép m n p khuôn cho h n
h p vào khuôn dàn đ u

http://www.ebook.edu.vn - 16 -
THÍ NGHI M HÓA H C POLYMER T NG H P NH A NOVOLAC

-Giai đo n đ u đi u chỉnh áp su t và nhi t đ thích h p để ép


kho ng 10 phút
-Sau đó x áp v 0 để thoát hơi r i ti n hành ép nhi t đ <110*C
-Sau kho ng 15 -20 phút s n ph m composit đã ép xong
-Tháo khuôn l y s n ph m ra ,s n ph m có màu vàng

MI NG COMPOSIT SAU KHI ÉP

http://www.ebook.edu.vn - 17 -
THÍ NGHI M HÓA H C POLYMER T NG H P NH A NOVOLAC

NH NG HÌNH NH V B T NOVOLAC VÀ
COMPOSIT

Màu vàng c a composit

B T + COMPOSIT

http://www.ebook.edu.vn - 18 -
THÍ NGHI M HÓA H C POLYMER T NG H P NH A NOVOLAC

TÀI LI U THAM KH O

1.Hư ng dẫn Thí nghi m hóa h c polymer –Huỳnh Đ i Phú


,Nguy n Đ c Thành,La Th Thái Hà-NXB ĐHQGTPHCM-
2005
2.Kỹ Thu t s n xu t ch t dẻo –Nguy n H u Ni u ,Tr n vĩnh
Di u- NXB ĐHQGTPHCM
3 www.google.com.vn
4.Và các tài li u tham kh o khác

http://www.ebook.edu.vn - 19 -

You might also like