ТРГОВСКО ПРАВО 22.09.2022 - Web

Лиљана Јанкуловска Снежана Бриндевска
ТРГОВСКО ПРАВО
За III година
Средно стручно четиригодишно образование
Економско-правна и трговска струка/сектор Економија, право и трговија Образовен

профил/квалификација : економски техничар, правен техничар и бизнис администратор
Скопје, 2022
ТРГОВСКО ПРАВО
За III година
Средно стручно четиригодишно образование
Економско-правна и трговска струка/сектор Економија, право и трговија
Образовен профил/квалификација : економски техничар, правен техничар и
бизнис администратор
Автори:
Лиљана Јанкуловска
Снежана Бриндевска
Рецезенти:
Игор Камбовски
Ана Аџиева
Ѓорѓе Милошевиќ
Лектор:
Јасмина Саржо Ѓеоргиева
Стручна редакција:
Игор Камбовски
Уредници:
Елена Стефановска
Тамара Јовановиќ Нешовска
Графичко и техничко уредување:

Владанка Колева,
Евгенија Павлова – АРС СТУДИО
Дизајн на корица:
Александар Ѓорѓевски
Место и година на издавање:

Скопје,2022
Издавач:
Министерство за образование и наука на Република Северна Македонија ул. „Св.Кирил
и Методиј“ бр.54, 1000 Скопје.
Со одлука за одобрување на учебникот по предметот Трговско право за III (трета)
година, Економско-правна и трговска струка/сектор Економија, право и трговија Образовен
профил/квалификација : Економски техничар, Правен техничар и Бизнис администратор за
средно стручно четиригодишно образование, бр.26-1539/1 од 03.11.2022 год., донесена
од Националната кимисија за учебници на Република Северна Македонија.
СОДРЖИНА:
ПРЕДГОВОР ........................................................................................................................................ 6
Цели на наставната програма .......................................................................................................... 7
Модуларна единица 1 ......................................................................................................................... 8
ТРГОВСКИ ДРУШТВА..................................................................................................................... 8
1.1 ПОИМ ЗА ТРГОВСКОТО ПРАВО ................................................................................. 9
1.2 СУБЈЕКТИ НА ТРГОВСКОТО ПРАВО...................................................................... 13
1.3. ПОИМ ЗА ТРГОВЕЦ, ТРГОВЕЦ ПОЕДИНЕЦ И ТРГОВСКО ДРУШТВО ............ 15
А) ТРГОВЕЦ .............................................................................................................................. 15
Б) ТРГОВЕЦ - ПОЕДИНЕЦ ................................................................................................... 18
В) ТРГОВСКИ ДРУШТВА...................................................................................................... 20
1.4. БЕЛЕЗИ НА ТРГОВСКИТЕ ДРУШТВА .......................................................................... 24
1.Фирма ....................................................................................................................................... 24
2. Седиште .................................................................................................................................. 26
3. Предмет на работење ............................................................................................................ 26
1.5. ЗАСТАПУВАЊЕ НА ТРГОВСКО ДРУШТВО ПО ЗАКОН И СО

ПОЛНОМОШНИК, ПРОКУРА И ТРГОВСКИ ПАТНИК ................................................... 27
а) Застапник по закон ............................................................................................................... 28
б) Застапник по полномошно .................................................................................................. 29
в) Полномошник по вработување .......................................................................................... 30
Трговски полномошник........................................................................................................... 31
Прокура....................................................................................................................................... 31
1.6. ТРГОВСКИ РЕГИСТАР, ТРГОВСКИ КНИГИ И ГОДИШНА СМЕТКА ................. 33
1.7. ПОДРУЖНИЦА И ПРЕТСТАВНИШТВО ....................................................................... 39
1.8. СТРАНСКО ТРГОВСКО ДРУШТВО ............................................................................... 40
РЕЗИМЕ: ........................................................................................................................................ 41
ПРАШАЊА ЗА ПРОВЕРКА НА ЗНАЕЊАТА : ..................................................................... 44
2.1. ДРУШТВА НА ЛИЦА И ДРУШТВА НА КАПИТАЛОТ ............................................... 45
ДРУШТВА НА ЛИЦА - ПЕРСОНАЛНИ ДРУШТВА........................................................ 45
ДРУШТВА НА КАПИТАЛОТ................................................................................................ 54
2.2. ДРУШТВО СО ОГРАНИЧЕНА ОДГОВОРНОСТ ......................................................... 55
2.3. ПРАВНИ ОДНОСИ МЕЃУ СОДРУЖНИЦИТЕ............................................................. 60
2.4. ОРГАНИ НА ДРУШТВОТО СО ОГРАНИЧЕНА ОДГОВОРНОСТ.......................... 62

1.Собир на содружници ............................................................................................................ 62
2.Управување со Друштвото ................................................................................................... 63
3.Органи на надзор .................................................................................................................. 65
2.5. ИЗМЕНА НА ДОГОВОРОТ ЗА ДРУШТВОТО СО ОГРАНИЧЕНА

ОДГОВОРНОСТ, НАМАЛУВАЊЕ, ПРЕСТАНОК И ПРЕОБРАЗБА НА
АКЦИОНЕРСКОТО ДРУШТВО ВО ДРУШТВО СО ОГРАНИЧЕНА ОДГОВОРНОСТ
.......................................................................................................................................................... 67
2.6. СЛИЧНОСТИ И РАЗЛИКИ НА АКЦИОНЕРСКО ДРУШТВО И ДРУШТВО СО

ОГРАНИЧЕНА ОДГОВОРНОСТ ............................................................................................. 73
2.7. АКЦИОНЕРСКО ДРУШТВО И ВИДОВИ АКЦИИ ....................................................... 74
2.8. ОСНОВАЊЕ НА АКЦИОНЕРСКО ДРУШТВО И УПИС ВО ТРГОВСКИ

РЕГИСТАР ..................................................................................................................................... 82
A) Симултано основање ........................................................................................................... 84
Б) Сукцесивно основање .......................................................................................................... 85
2.9. УПРАВУВАЊЕ И РАКОВОДЕЊЕ СО АКЦИОНЕРСКОТО ДРУШТВО ............... 89
А) Присоединување на друштвата....................................................................................... 100
Б) Спојување на друштва ...................................................................................................... 101
В) Поделба на друштвото ...................................................................................................... 102
РЕЗИМЕ: ...................................................................................................................................... 108
ПРАШАЊА ЗА ПРОВЕРКА НА ЗНАЕЊАТА: .................................................................... 111
3.1.ПРЕСТАНОК И ЛИКВИДАЦИЈА НА ТРГОВСКОТО ДРУШТВО ........................ 113
3.2. СТЕЧАЈ И ПРЕТХОДНА ПОСТАПКА .......................................................................... 116
3.3. РОЧИШТЕ ....................................................................................................................... 120
3.4. ОТВОРАЊЕ НА СТЕЧАЈНА ПОСТАПКА............................................................... 121
3.5. ОРГАНИ НА СТЕЧАЈНАТА ПОСТАПКА И НИВНИ ФУНКЦИИ.......................... 125
3.6.ВИДОВИ НА ДОВЕРИТЕЛИ ВО СТЕЧАЈНАТА ПОСТАПКА ................................. 133
3.7. ПРАВНИ ПОСЛЕДИЦИ ОД ОТВОРАЊЕТО НА СТЕЧАЈНАТА ПОСТАПКА ... 138
РЕЗИМЕ : ..................................................................................................................................... 139
Модуларна единица 2 ..................................................................................................................... 142
ТРГОВСКИ ДОГОВОРИ .............................................................................................................. 142
1.1. ПОИМ И ВИДОВИ ТРГОВСКИ ДОГОВОРИ ............................................................... 142
1.2. СКЛУЧУВАЊЕ И ИСПОЛНУВАЊЕ НА ТРГОВСКИТЕ ДОГОВОРИ ............. 148
1.3 НЕИСПОЛНУВАЊЕ НА ДОГОВОРИТЕ ....................................................................... 157

1.4 ОБЕЗБЕДУВАЊЕ НА ДОГОВОР ..................................................................................... 161
1.5 ЛИЧНИ И РЕАЛНИ СРЕДСТВА (ДОГОВОРИ) ЗА ОБЕЗБЕДУВАЊЕ НА

ПОБАРУВАЊА ........................................................................................................................... 162
1.6. ЕЛЕМЕНТИ НА ДОГОВОРИТЕ ................................................................................. 166
1.7 ПРАВА И ОБВРСКИ НА ДОГОВОРНИТЕ СТРАНИ................................................... 169
РЕЗИМЕ: ...................................................................................................................................... 170
2. ДОГОВОР ЗА ПРОДАЖБА .................................................................................................. 172
2.1.ПОИМ И КАРАКТЕРИСТИКИ НА ДОГОВОРОТ ЗА ПРОДАЖБА ......................... 172
2.2. ПРАВА И ОБВРСКИ НА ПРОДАВАЧ И НА КУПУВАЧ ............................................ 174
2.3 ИСПОЛНУВАЊЕ НА ДОГОВОРОТ ЗА ПРОДАЖБА ............................................. 177
2.4 КЛАУЗУЛА НА ДОГОВОРОТ ЗА ПРОДАЖБА ............................................................ 179
РЕЗИМЕ ............................................................................................................................................ 181
ПРАШАЊА ЗА ПРОВЕРКА НА ЗНАЕЊАТА...................................................................... 182
3. ДРУГИ ТРГОВСКИ ДОГОВОРИ ............................................................................................ 183
3.1. ДОГОВОР ЗА ГРАДЕЊЕ ................................................................................................... 183
3.2. ДОГОВОР ЗА ОСИГУРУВАЊЕ ....................................................................................... 186
3.3. ДОГОВОР ЗА ШПЕДИЦИЈА (ЕКСПЕДИРАЊЕ) И ОБВРСКИ НА СУБЈЕКТИТЕ

........................................................................................................................................................ 191
3.4 ДОГОВОР ЗА ПРЕВОЗ И ОБВРСКИ НА СУБЈЕКТИТЕ ...................................... 194
3.5 ДОГОВОР ЗА ЛИЗИНГ ................................................................................................. 198
3.6. ДОГОВОР ЗА ТРГОВСКО ЗАСТАПУВАЊЕ ................................................................ 202
Видови застапувања ............................................................................................................... 202
3.7. ДОГОВОР ЗА ПОСРЕДУВАЊЕ ....................................................................................... 204
3.8. ДОГОВОР ЗА КОМИСИОН ............................................................................................. 207
3.9. ДОГОВОР ЗА ФАКТОРИНГ ............................................................................................. 210
3.10. ДОГОВОР ЗА ФРАНШИЗА............................................................................................. 212
РЕЗИМЕ: ...................................................................................................................................... 213
ПРИЛОЗИ......................................................................................................................................... 218
КОРИСТЕНА ЛИТЕРАТУРА ...................................................................................................... 262
КРАТЕНКИ ...................................................................................................................................... 266
ЛЕКСИКОН ..................................................................................................................................... 266

ПРЕДГОВОР
Учебникот „Трговско право “ наменет е првенствено за ученици од трета година

од средно стручно четиригодишно образование, за економско-правна и трговска
струка/економија,право и трговија, за сите образовни профили/квалификации:
економски техничар, правен техничар и бизнис администратор.. Учебникот е пишуван
според наставната програма за трета година, поделен е во две модуларни единици и
прилагоден е за да се остварат наставни цели предвидени во оваа програма. Постои
додаток во кој се поместени обрасци за практично вежбање на теоретски добиените
знаења. Учебникот е коавторство на професори со долго работно искуство во настават
по правни предмети. Авторите настојуваат на систематски начин да ги приближат
правните институти од областа на трговското право и договорите до учениците.
Учебникот е пишуван со едноставен јазик и секогаш кога е можно поткрепен со
примери од практиката, што треба да послужат како илустрација на правните
институти и да им овозможат на учениците полесно совладување на предвидената
наставна материја.
Ова четиво, освен за учениците од насочено правно образование, може да се

користи од читатели од различни профили кои сакаат да се стекнат со основни знаења
од областа на приватното право.
Библиографијата поместена на крајот на учебникот може да послужи за

стекнување на продлабочени знаења и подготовка на презентации , стручни трудови
од страна на професорите и учениците.
Доколку учебникот придонесе за полесно совладување на материјата и за

развивање на позитивен однос на учениците кон гранките на приватното право
општиот дел на граѓанското, облигационото и трговското право, авторите ќе сметаат
дека нивната мисија е остварена!
Од авторите,
6
Цели на наставната програма
Ученикот/ученичката ќе биде способен/а да:
 стекне знаења и вештини и компетенции за трговското право;

објаснува поим и каратеристики на трговец и трговско друштво,
белези на трговско друштво: дејност, фирма и седиште;
 објаснува начини Основање трговски друштва: трговец поединец,

АД, ДОО, разликува влог, удел и акции во друштвото и
карактеризира правни односи меѓу содружниците и нивното учество
во органите на управување со друштвото: Собир на содружници,
управители и Надзорен одбор;
 објаснува суштина и значење на условите под кои се отвора

постапка за стечај и ликвидација на трговските друштва, правата и
обврските, односно улогите на различните органи на стечајната
постапка;
 објаснува поим, договорни страни и состојки на договор за

продажба, за градење, за осигурување, експедирање, превоз, лизинг,
трговско застапување, посредување, комисион, факторинг и
франшиза, и правни последици од неисполнување на договорите.
7
Модуларна единица 1
ТРГОВСКИ ДРУШТВА
Поими:
o Трговец
o Трговец поединец
o Трговско друштво
Резултати од учење
o Објаснува карактеристики на трговец и трговски друштва
8
1.1 ПОИМ ЗА ТРГОВСКОТО ПРАВО
Трговското право спаѓа во рамките на приватното право, поточно тоа е дел од

граѓанското право кое денес доби своја самостојност - индивидуалност во однос на
посебните својства кои го прават специфично, но истовремено и различно, како од
граѓанското право, така и од другите правни науки и дисциплини.
Според правната теорија и законските прописи во Република Северна

Македонија, предмет на трговското право е правната положба на трговците, видовите
трговци, трговските друштва (видови, основање и престан), трговските трансакции,
хартии од вредност и др.
Во нашата правна теорија, законодавство и деловна практика се употребува

називот трговско право кое одговара на либералните економски односи во кои
стапуваат трговските субјекти на Република Северна Македонија. Правни правила за
регулирање на трговијата постоеле уште во Стара Грција, а зачетоците на трговското
право како правна гранка ги наоѓаме во Стариот Рим. Сепак, за трговското право како
правна целина може да се зборува дури во средниот век, кога еден посебен сталеж се
занимавал со трговија. Дефиниции за тоа што претставува трговското право и што
регулира ги наоѓаме во правната теорија и во законските прописи на конкретните
држави.1
Според законските прописи на Република Северна Македонија, предмет на

трговското право е правната положба на трговците, видовите трговци, видовите
трговски друштва и нивното основање и престанок, трговските трансакции, хартиите
од вредност и др.
1
. Бачовска Ј , Грнчаревски, В ,,Основи на правото,, за IV год, средно- стручно образование, стр.
121и122,
9
Трговско право е збир на правни норми и правни правила со кои се
регулира статусот на трговските друштва, како и сите правни дела што
произлегуваат од правните односи на друштвата. Како субјекти на
тровското право се јавуваат трговските друштва додека како предмет се
јавуваат правните дела т.е. договорите.
Трговијата е многу интересен феномен кој се појавува многу рано. Од

почетокот на грчката цивилизација, па се до пропаста на Римската империја во петтиот
век од нашата ера, финансиски корисната трговија ги донесува скапоцените зачини во
Европа од Далечниот Исток особено од Кина. Трговијата е таа која го поттикнувала
човештвото, кон нови географски и научни откритија. Таа предизвикувала создавање и
растење на нови империи. Постојано се настојувало да се пронајдат нови извори на
суровини, да се најде работна сила, да се создадат нови пофункционални производи
што ќе бидат конкурентни на пазарите, да се најдат нови пазари, да се најдат начини за
пласирање на производите до потрошувачите. Што е тоа трговија? Трговија е размена
на стока и услуги или на едното и другото заедно. Пазарот е место каде што трговијата
се реализира. Оригиналната форма на трговијата е директната размена на стоки и
услуги. Модерните трговци преговараат, преку најдобриот посредник при размена, а
тоа се парите. Како резултат на тоа станува можно да се подели продавањето од
купувањето, а со тоа и да дојде до поделба на заработката. Пронаоѓањето на парите, и
подоцна кредитите, хартиените пари, и физички отсутните пари, во многу нешта ја
олеснија и ја осовременија трговијата. Инструментите на трговското право како што се
меницата и документарниот акредитив ги среќаваме доста рано, така што
документарниот акредитив го користеле не само банкарите на ренесансна Европа, туку
се користел и во Римската Империја, античка Грција, Сирија и Картагина и стариот
Египет2. Во средниот век постојат низа прописи од областа на поморското право што
го признавале сите градови - држави на средновековна Италија.
Вториот период во развојот на трговското право настапува неколку векови

подоцна, кога завршува процесот на создавање на националните држави во Европа, со
појава на трговските кодификации со инкорпорирање на меѓународното трговско
2
Richard Schaffer, Beverley Earle, Filiberto Augusti ”International Buseness Law and Its Enviromment”, St
Paul Minneapolis,1993, str.186
10
право во правните системи на поедини држави, при што настанува националното
трговско право.
Модерното трговско право ги проучува ефектите на правото на стопанскиот

живот и предлага такви правни решенија што ќе ја поттикнат стопанската динамика.
Експанзивниот развој на меѓународната трговија, што е резултат на глобализацијата,
развојот на новите технологии и тргување со права на интелектуална сопственост, по
дваесеттиот век создаде потреба за оживување на универзалното право на трговците.
Преку договори што ги заклучуваат трговците (но сега и сите други учесници во
меѓународните трговски трансакции) како и други организации и агенции, креираат
нови, самостојни правила, различни од оние на националните законодавства. Тие за
трговскиот свет специфични правила и обичаи, сé повеќе добиваат карактер на
автономен правен поредок на меѓународно ниво. Во модерната правна литература и
практика, трговското право има третман на самостојна правна гранка..
ЗАПОМНИ: Трговското право не постоело во стариот век, па така ни

Римското право не го познава, туку се сметало за граѓанско право, право на
трговскиот сталеж, а не и на робовите. Трговското право како посебна
гранка на правото се појавило во средниот век, со развој на градовите
особено во северна Италија.
Извори на трговското право

Изворите на трговското право се фактори што дејствуваат врз создавањето на
правото, како и правни акти што го сочинуваат трговското право како гранка на
правото.
Изворите можат да се дефинираат од материјален и од формален аспект.
1. Под материјални извори на трговското право се подразбираат општествено-

економските односи што реално постојат како што се односите во размената
или стоково-паричниот промет.
2. Формалните извори се пишани општи правни и се карактеризираат со неколку
својства:
- имаат пишана форма,
- содржат општи правни норми,
11
- резултираат трговски работи и
- претставуваат дел од правото што е во сила.
Формални извори се: Уставот во делот на темелните вредности чл.8 за

правната заштита на сопственоста и слободата на пазарот и претприемништво-
то3; Законите како што се: Законот за трговски друштва ,Законот за
облигационите односи, Законот за сопственост и други стварни права, Законот
за осигурување, Закон за хартии од вредност, Закон за стечај, Законот за
градежното земјиште, Закон за договороте во патниот сообраќај и сл.4 ;
Подзаконски правни акти5 кои мора да бидат во согласност со законот, а со
самото тоа и со Уставот. Постојат следниве видови подзаконски општи правни
акти: Уредба, наредба, правилник, упатство, указ, одлука и статут на
трговското друштво; Обичаи така што трговското обичајно право е основа
за примена тогаш кога постои правно убедување и свест дека трговецот
применува одреден начин на работа што постои, се повторува и е прифатена од
трговците како добра. Од гледиште на примената можат да бидат општи - кои
важат за целата територија на државата, регионални - за одредени подрачја и
локални - за одредено место; Узанси кои имаат диспозитивен карактер, што
значи ќе се применат само тогаш кога двете страни од трговскиот договор ќе се
согласат за нивна примена; Општите услови ги составува едната од страните, а
ја обврзуваат другата договорна страна и со нив се дополнуваат посебните
спогодби ако „биле познати или морале да бидат познати“ во моментот на
склучувањето на договорот. Тоа практично значи дека тие сами по себе не се
применливи во однос на договорната страна која не учествувала во нивното
составување. За да дојде до тоа потребно е тие услови да „ биле познати или да
морале да бидат познати“ во моментот на склучување на договорот, а тоа
практично значи таа да се согласила со нив, односно да ги прифатила;
Правната наука е посреден извор на трговското право и ги проучува нормите
какви што се во моментот и какви би требало да бидат во иднина и кога станува
3
За темелните вредности на уставниот поредок видете повеќе Климовски С., Дескоска Р., Каракамишева
Т. „Уставно право“, Просветно дело АД Скопје, 2009, стр. 197, 245 и др.
4
Овде може да ги спомнеме уште и: Законот за девизно работење, Законот за банките, Законот за хартии
од вредност, Законот за катастарот на недвижности, Законот за надворешно-трговско работење, Законот
за извршување, Законот за нотаријатот и други.
5
, Грнчаревски В , Куцуловска Р, Миланова В, ,,Основи на правото“, Скопје, 2010 год за прва година
средно – стручно образование, стр.139,140
12
збор за меѓународното право како извор на трговското право, всушност, се
мисли на одделни правни акти за уредување на односи во кои една од страните
на тие односи е странско правно или физичко лице, а другата страна е домашно
физичко или правно лице. Овде влегуваат и сите меѓународни конвенции и друг
вид спогодби кои нашата земја ги ратификувала.
1.2 СУБЈЕКТИ НА ТРГОВСКОТО ПРАВО
Субјекти на трговското право се правни и физички лица кои учествуваат во

прометот на стоки и услуги. Тие се главните носители на трговската дејност во секоја
национална економија. При реализацијата на своите трговски и други слични
активности, тие настапуваат како трговско друштво или како трговец поединец. Во
Законот за трговски друштва, како субјекти се предвидени:
 акционерско друштво,
 друштво со ограничена одговорност,
 јавно трговско друштво,
 командитно друштво,
 командитно друштво со акции и
 трговецот поединец.
Законот за трговски друштва предвидува и критериуми според кои што се

утврдува кои физички и правни лица кои вршат трговска дејност имаат статус на
трговец. Оттука законот прави разлика помеѓу:
 трговец според дејноста,
 трговец според формата,
13
 трговец според природата и обемот,
 трговец според уписот.
Независно од ова класификација, сите овие видови се супсумираат под

генералниот концепт на трговец, а трговец е секое лице кое самостојно и трајно во вид
на занимање врши трговска дејност заради остварување добивка со производство,
трговија и давање услуги на пазарот и тоа со:
 купување на подвижни ствари со цел да ги продаде во првобитен, преработен

или обработен вид;
 продажба на подвижни ствари во преработен или обработен вид од сопствено
производство; тргување со хартии од вредност и управување со фондови;
 банкарски, менувачки и други финансиски дејности;
 дејности на осигурување;
 превоз на лица и стока;
 комисиони работи,
 шпедитерски услуги,
 складишни (магацински) услуги и лизинг;
 трговско застапување и посредување;
 угостителско-туристичка дејност,
 информативна дејност,
 маркетинг и други интелектуални услуги;
 производство на филмови, видеокасети, аудиовизуелни записи, софтвер, како и
други слични дејности;
 издавачка и печатарска дејност и други работи поврзани со трговијата со книги
и уметнички творби и купување,
 изградба и уредување на недвижни ствари со цел продажба и издавање.
Дејностите што трговецот ги определува како свој предмет на работење мора да

бидат во согласност со дејностите утврдени во Националната класификација на
дејностите.6
Трговското друштво е правно лице во коешто едно или повеќе лица вложуваат
пари, ствари или права во имот што го користат за заедничко работење и заеднички ја
делат добивката и загубата од работењето. Трговското друштво самостојно трајно
6
Национална класификација на дејности, достапна на:
http://www.stat.gov.mk/KlasifikaciiNomenklaturi.aspx?id=2. Во Националната класификација на дејности
утврдени се сите трговски дејности кои што согласно Законот за национална класификација им се
достапни на македонските трговски субјекти. Со ова класификација, се воведува генералната клаузула за
бизнис согласно која што секој трговец може да ги извршува сите дејности од националната
класификација, освен оние за чие извршување е потребна посебна дозвола – продажба на лекови, превоз
на стоки и лица
14
врши дејност, заради остварување добивка. Имотот се изразува во пари и ја
претставува основната главнина на друштвото која гласи во денари или во странска
валута. Се основа со договор за друштвото, односно статут на друштвото на
неопределено или на определено време траење и може да стекнува права и да презема
обврски, да стекнува сопственост и други стварни права, да склучува договори и други
правни работи, да тужи и да биде тужено пред суд, арбитража или друг избран суд и да
учествува во други постапки. Трговското друштво стекнува својство на правно лице со
уписот во трговскиот регистар, а му престанува својството на правно лице со
бришењето на уписот во трговскиот регистар.
Трговецот - поединец е физичко лице кое, во вид на занимање, врши некоја од

трговските дејности7 и за своите обврски одговара лично и неограничено со сиот свој
имот. За обврските кое што друштвото ги има спрема трети лица одговара и со својот
приватен имот. Како трговец-поединец може да се запише во трговскиот регистар
секое деловно способно физичко лице со постојано место на живеење во Република
Северна Македонија. Својство на трговец-поединец се стекнува со уписот во
трговскиот регистар, а му престанува со бришење на уписот во регистарот.
1.3. ПОИМ ЗА ТРГОВЕЦ, ТРГОВЕЦ ПОЕДИНЕЦ И

ТРГОВСКО ДРУШТВО
А) ТРГОВЕЦ
Поим
Поимот трговец се однесува на физичкото и правното лице. Значи под општиот
поим трговец, се подведуваат и трговецот поединец и трговските друштва. Нашиот
закон за трговски друштва поимот трговец го определува на следниов начин:
7
Види чл.4 од ,,Закон за трговски друштва, во кој е содржана листата на трговски дејности според кои
се одредува дали одредено лице врши трговска дејност или не. Нормално листата не е комплетна.
Трговските дејности се содржани во Националната класификација на дејности објавена од страна на
Државниот завод за статистика.
15
Според Законот за трговско друштва, под поимот трговец се подразбира
секое лице (физичко и паравно) кое самостојно, трајно, и во вид на
занимање врши трговска дејност заради остварување добивка со
производство, трговија и давање услуги на пазарот. 8
За да може едно физичко или правно лице да стекне својство на трговец,

потребно е да исполни одредени услови :
 да врши некоја трговска дејност ;

 трговската дејност да ја вршат самостојно и
 трговската дејност да ја врши трајно во вид на занимање.
Овие услови лицето треба да ги исполни кумулативно.8
Начини на кои може едно лице да стекне статус на трговец

Постојат четири основни критериуми,според кои лицата во Република Северна
Македонија според ЗТД, го добиваат статусот на лице ТРГОВЕЦ :
 Според видот на дејноста;

 Според формата;
 Според обемот и природата на дејноста;
 Според уписот.
Според видот на дејноста9

Трговецот може да врши некоја од следниве дејности:
 Купување и продавање подвижни ствари;
 Продажба на подвижни ствари во преработен или обработен вид од сопствено
производство;
 Тргување со хартии од вредност и управување со фoндови;
 Банкарски, менувачки и други финансиски дејности;
 Дејности на осигурување;
 Превоз на лица и стока;
 Комисиони работи, шпедитерски услуги, складишни (магацински) услуги и лизинг;
 Трговско застапување и посредување;
8
Недков М, Беличанец Т, Градишки-Лазаревска Е,, Право на трговски друштва,2009 год, стр.50
9
Види, чл.4. ст.1 од ЗТД
16
 Угостителска - туристичка дејност, информативна дејност, маркетинг и други
интелектуални услуги;
 Производство на филмови, аудио визуелни записи, софтвер и други слични
дејности;
 Издавачка и печатарска дејност и други работи поврзани со трговијата со книги и
уметнички творби;
 Купување, изградба и уредување на недвижни ствари со цел продажба и издавање.
Според формата10
Трговските друштва определени со ЗТД, се трговци според формата.
Според обемот и природата на дејноста11

Под поимот трговец се подразбира секое лице кое во вид на занимање, води
претпријатие кое според природата и обемот на дејноста бара да биде организирано
и водено на начин на кој се водат трговските дејности, под услов фирмата да е
запишана во трговскиот регистар. Ова важи и за претпријатијата кои обработуваат
или преработуваат сопствени земјоделски или шумски производи.
Според уписот12
Секоја запишана фирма во трговски регистар е трговско претпријатие и никој не
може да истакнува дека претпријатието што се води под таа фирма не е трговско.
За трговци не се сметаат следниве физички лица кои вршат:13

 физички лица кои вршат земјоделска и шумарска дејност -индивидуални
земјоделци, освен ако нивната дејност може да се определи како претпријатие;
 занаетчии и физички лица кои вршат услуги освен ако нивната дејност може
да се определи како претпријатие;
 физичките лица кои вршат угостителски услуги со издавање соби во своите
живеалишта и
 физички лица со слободни занимања (адвокати, нотари, лекари, вајари
сликари, поети, писатели и други).
10
Види, чл.5 од ЗТД
11
12
13
17
Б) ТРГОВЕЦ - ПОЕДИНЕЦ
Поим
Трговец - поединец е физичко лице, кое во вид на занимање, врши некоја од
трговските дејности определени со ЗТД. 14
Како трговец поединец во трговскиот регистар може да се запише секое деловно

способно физичко лице кое има постојано место на живеење во Република Северна
Македонија. Со самиот упис во трговскиот регистар, трговецот поединец стекнува
својство на правно лице. За своите обврски одговара неограничено со целиот свој имот.
Како трговец поединец не може да се регистрира лице :15
 над кое е отворено стечајна постапка;

 за кое, со правосилна одлука на судот е утврдено дека со умисла предизвикало
стечај, поради што доверителите не можеле да ги намалат своите побарувања
додека трае забраната за вршење на дејноста утврдена со одлуката на судот;
 над кое надлежен орган, врз основа на закон, му забранил да врши некоја од
дејностите определени со закон, додека трае забраната.
Начини на кои може едно лице да стекне статус на трговец-поединец
Упис во централен регистар

Трговец - поединец се запишува во трговскиот регистар кај судот според местото
во коешто ја врши дејноста. Во пријавата за упис се наведуваат: 16
 Името и презимето, ЕМБГ и местото на живеење;
14
15
16
18
 Фирмата под којашто се врши дејноста;
 Седиштето од каде што се врши дејноста;
 Предмет на работењето.
Кон пријавата за упис се приложува и електронски заверен потпис на трговец -

поединец.
Едно физичко лице запишано како трговец-поединец не може истовремено, по

која било основа, да биде запишано како трговец-поединец под друга фирма.
Фирмата содржи: лично име, татково име и презиме и ознака „ТП“.
Пренос на фирмата: Фирмата на трговец-поединец може да биде пренесена на

трето лице заедно со неговото претпријатие и се додава личното име, татковото име и
презиме на новиот трговец - поединец. За да може фирмата да ја пренесе на друго лице,
мора тоа да се објави во најмалку еден дневен весник и ако во рок од 30 дена од
датумот на објавувањето, ниеден доверител со поднесок пред судот не се спротивстави
на преносот, ќе се смета дека доверителите се согласиле со преносот. Поднесокот со
кој се спротивставува доверителот на преносот на фирмата, се поднесува и до
трговецот-поединец. Ако поранешниот сопственик или неговите законски наследници
тоа го одобрат, лицето кое ја презема фирмата на трговецот - поединец, покрај своето
лично име, татковото име и презиме, може во фирмата да го задржи и личното име и
презиме и на поранешниот сопственик, како една од ознаките на фирмата.
Пренесувањето се запишува во трговски регистар. Кон пријавата за упис на
пренесување на фирмата се приложува: договор за пренос на фирмата заверен на
нотар и доказ дека сите доверители се согласуваат со пренесувањето на фирмата.
Трговецот-поединец престанувањето на работењето му го пријавува на органот

надлежен за јавни приходи. Најдоцна три месеца пред пријавувањето на
престанувањето на работењето пред овој орган, објавува престанување на работењето
во најмалку еден дневен весник и во деловните простории. Трговецот-поединец ги
известува познатите доверители, поединечно, по писмен пат.
Кон пријавата за бришење се приложуваат: изјава за престанување на
работењето на трговецот -поединец и доказ дека сметката на трговецот-поединец
е затворена.
Својството на трговец-поединец престанува со бришење на уписот во трговскиот

регистар.
19
В) ТРГОВСКИ ДРУШТВА
Поим
Поимот трговско друштво има две значења:17
 Прво, го означува договорот, со кој две или повеќе лица постигнуваат

согласност да вложат средства (пари, ствари и права) во определен деловен
потфат, со цел заеднички да ја делат создадената добивка и
 Второ, го означува правното лице, коешто настанува врз основа на склучениот
договор за друштвото, односно статутот на друштвото, на кое што му се
наменети средствата што треба да се вложат во заедничкиот потфат и кое
поседува правна способност да дејствува во интерес на
содружниците/акционерите.
Во Законот за трговски друштва, пак, поимот трговско друштво е определен на

следниов начин:
Трговското друштво е правно лице во коешто едно или повеќе лица

вложуваат пари, ствари или права во имот што го користат за заедничко
работење и заеднички ја делат и добивката и загубата од работењето.
Трговското друштво самостојно трајно врши дејност, заради остварување
добивка.18
17
18
20
Карактеристики
За трговското друштво карактеристично е тоа што индивидуалната согласност е
нужна во почетокот на создавањето на друштвото. Учеството во друштвото секогаш е
доброволно, а тоа го разликува од другите групации. Индивидуалната волја подоцна
исчезнува. Содружниците мора само да избираат форма на друштвото од оние што ним
им се ставени на диспозиција од законот.
Друштвото го карактеризира и тоа што се создава како правно лице со што на

односите меѓу содружниците им се дава стабилност и ефикасност.
Создавањето на друштвото поседува и други карактеристики од кои две се

основни: вложување во друштвото и стремежот за создавање добивка и покривање
на загубите.
Притоа, Законот ги дава основните елементи на сите трговски друштва:
 здружувањето на две или повеќе физички и правни лица;

 вложувањето пари, предмети и права во заеднички имот;
 користењето на заедничкиот имот за заедничко работење и поделбата на
заедничката добивка и загуба од работењето;
 основната главнина во која заедничкиот имот создаден со вложувања во
друштвото се изразува во пари - во денари или во странска валута и
задолжително тоа се наведува во меморандумот;
 лица кои вложуваат во основната главнина или на кои таа им припаѓа;
- Лицата кои вложуваат во јавното трговско друштво, во командитното
друштво, во друштвото со ограничена одговорност и комплементарите
во командитното друштво со акции се содружници на друштвото.
- Лицата кои вложуваат во акционерското друштво и командиторите во
командитното друштво со акции се акционери на друштвото -
акционери (содружници, односно акционери).
 правата и обврските што содружникот ги стекнува врз основа на влогот во
основната главнина на трговското друштво, се негов удел во друштвото, а
правата и обврските што акционерот ги стекнува врз основа на влогот во
основната главнина на акционерското друштво, односно на командитното
друштво со акции се негов удел во друштвото – акции;
 својството на правно лице;
21
 самостојноста во трајното вршење трговска дејност и
 вршењето на трговската дејност заради остварување добивка.
Законот за трговските друштва го одредува поимот за трговско друштво, како

здружување (асоцијација) на две или повеќе физички и правни лица, што резултира со
вложување пари, предмети и права (на пример, патент, лиценца и сл.), заради
создавање заеднички имот, користење заедничкиот имот во заедничкото работење, а со
цел заеднички да ја делат добивката, но и загубата од работењето. 19
Поимот здружување (асоцијација) значи постигнување слободна волева

согласност на содружниците за создавање друштво врз основа на постигнат договор за
друштвото, односно преку усвојување на статутот за формата, траењето, фирмата,
седиштето, предметот на работа, износот на основната главнина, како и организацијата
и управувањето на друштвото. Друштво можат да основаат домашни и странски
физички и правни лица. Содружник, односно партнер во трговско друштво може да
биде секое лице кое може да склучува договори. Тоа е потребно поради одговорноста
на секој содружник спрема трети лица за преземени дејства од кој и да било содружник
во друштвото, посебно кај јавното трговско друштво.
Трговското друштво секогаш е правно лице, за разлика од физичко лице и тоа

не може да постои доколку не е запишано во трговскиот регистар. Во правниот промет
друштвото секогаш настапува како правно лице (правен субјект).
Основање
Основањето на трговското друштво е синоним за создавање на трговското
друштво во кое две или повеќе лица вложуваат пари, ствари и права, кое стекнало
својство на трговец и својство на правно лице. Овие две својства - трговец и правно
лице ги стекнува истовремено. Ова значи дека трговското друштво не стекнува
правен субјективитет во момент на склучување на договорот, односно со усвојување на
статаутот на акционерското друштво.20
Стекнувањето на правниот субјективитет на трговското друштво е врзано за

уписот на неговото основање во трговскиот регистар.21
19
20
21
22
Од моментот на формирање волја за основање трговско друштво, па сé до
неговиот упис, може да помине одреден временски период, во чиј период се презема
најзначајното дејствие, а тоа е создавањето на актот за основање што може да се јави
како:
 Изјава
 Договор
 Статут
Изјавата како основачки акт ја сретнуваме кај трговецот -поединец и кај

ДООЕЛ. Договорот како основачки акт го сретнуваме кај ДОО, КД и ЈТД . Статутот
како основачки акт го сретнуваме во АД и КДА. Договорот т.е. „статутот“ се усвојува
во писмена форма така што и нивните измени и дополнувања мора да бидат,исто така,
во писмена форма. Доколку овие измени и дополнувања содржат податоци што се
запишуваат во централен регистар, во тој случај мора да бидат објавени.
Систем на електронска регистрација

Преку системот за електронска регистрација во централниот регистар и
регистарот на други правни лица може да се направат сите уписи на основање,
промена и бришење на субјекти на упис. Целата постапка може да се направи он-лајн
преку интернет, без потреба за доаѓање во канцелариите на Централнот регистар.
Поднесувањето на пријавите за упис во регистарот преку интернет може да се

направи 24 часа на ден. Секоја промена на податоците, како и пристапувањето на
содружник во друштвото, односно истапувањето на содружник од друштвото, се
запишуваат во трговскиот регистар.
23
1.4. БЕЛЕЗИ НА ТРГОВСКИТЕ ДРУШТВА
1.Фирма22
Фирмата на трговското друштво е името под кое друштвото работи и под

кое учествува во правниот промет. 23
Фирмата на трговското друштво и сите нејзини промени се запишуваат во

трговскиот регистар и податоците содржани во фирмата мора да се вистинити.
Фирмата мора да гласи на македонски јазик, со кирилско писмо. Ако станува збор за
фирма на трговското друштво со седиште во единица на локалната самоуправа во која
најмалку 20% од граѓаните зборуваат службен јазик различен од македонскиот, може
да гласи и на тој јазик и се употребува заедно со написот во фирмата на македонски
јазик, со кирилско писмо. Трговското друштво, во своето работење, мора да ја
употребува фирмата онака како што е запишана во трговскиот регистар, а може да
употребува и скратен назив на фирмата кој мора да биде истакнат во деловните
простории.
Фирмата содржи ознака којашто упатува на предметот на работење на

трговското друштво, седиштето и формата на друштвото и може да содржи додатоци
(цртежи, слики, симболи, ознаки и друго) што служат за поблиско обележување на
трговското друштво.
Фирмата не може да содржи имиња, знамиња, грбови или други државни

амблеми на други држави или на меѓународни организации без нивна дозвола;
службени знаци на контрола и гаранција за квалитет како изборови кои создаваат
привид и мешање со фирма на друго друштво; име, односно назив на установа
или друг субјект. Зборот „Македонија“ и зборовите изведени од него како и неговите
22
Види, од чл.44 до чл. 59 од ЗТД
23
Види, чл. 44 од ЗТД
24
кратенки, знамето и грбот можат да се содржани во фирмата само со дозвола на
Министерството за правда.
Во фирмата може да се внесе име и презиме на некое физичко лице, историска и

друга позната личност само со негова согласност или ако тоа физичко лице е починато,
со согласност на неговите сродници до трет степен во права линија (за овие ако нема
такви согласност, дава Министерството за правда). Ако на кој било начин се
повредуваат честа и угледот на физичкото лице чие име и презиме е внесено во
фирмата, судот по тужба ќе ја забрани таквата употреба. Ако во рок од осум дена од
денот на правосилноста на одлуката за забраната не се поднесе пријава за промена на
фирмата, судот назначува ликвидатор, кој спроведува ликвидација на трговското
друштво.
Кон фирмата на трговското друштво над коешто е отворена и се води стечајна

или ликвидациона постапка, задолжително се додава терминот „во стечај“, односно
„во ликвидација“ и така се запишува во трговскиот регистар.
Фирмата може да се пренесе на друг само заедно со претпријатието или со

претежниот дел од претпријатието. При пристапување или истапување на нов
содружник од друштвото, постојната фирма може и понатаму да се употребува.
За фирмата важат неколку начела:
 Начело на единство на фирмата. Ако трговското друштво има повеќе делови

тогаш секој дел кога истапува во правниот промет мора да истапува под иста
фирма.
 Начело на исклучивост. Новите фирми на трговските друштва мора јасно да се
разликуваат од фирмите на друштвата запишани во трговскиот регистар така
што не може два или повеќе трговски субјекти да бидат запишани под ист
назив, односно иста фирма во централниот регистар.
 Начело на првенство. Доколку за упис во централен регистар се пријават исти
фирми што меѓусебно не се разликуваат, тогаш се запишува онаа фирма која е
најпрвин пријавена, освен ако подносителот на другата фирма докаже дека веќе
ја употребувала фирмата на пазарот.
 Заштита на правата на сопственик на порано пријавена фирма. Трговец кој
со употреба на слична содржина на фирма запишана во трговскиот регистар, ги
повредува правата на друг трговец или ја загрозува неговата положба, може со
25
тужба да му се забрани употребата на фирмата, како и да ја надомести
причинетата штета. Ако во рок од осум дена од денот на правосилноста на
одлуката за забрана не се поднесе пријава за промена на фирмата, судот
назначува ликвидатор кој спроведува ликвидација на трговското друштво.
Тужбата може да се поднесе во рок од три години од денот на објавувањето на
уписот на фирмата.
 Заштита на авторско и на други сродни права и на права на индустриска
сопственост врз основа на закон со којшто се уредува заштитата на авторското
и на други сродни права и на законот со којшто се уредува индустриската
сопственост.24
2. Седиште25
Седиштето на трговското друштво е местото коешто е запишано во
трговскиот регистар.26
Трговското друштво може да го промени седиштето и промената мора да се

запише во трговски регистар. Промена на седиштето се врши на начин и според
постапката определени со изјавата за основање на друштвото од едно лице, со
договорот за друштвото, односно со статутот кои што мора да бидат во согласност со
Законот за трговски друштва. Во компаративната правна литература се среќаваат
становишта за постоењето на различни критериуми за определувањето на припадноста
на правните лица, оттука и на трговските друштва.27
3. Предмет на работење28
Трговското друштво може како предмет на работење да ги врши сите
дејности што не се забранети со закон.29
24
Закон за авторското право и сродните права Службен
весник на РМ бр.115/10, 140/10, 51/11, 147/13, 154/15 и 27/16 и
Закон за индустриската сопственост Службен весник на РМ
бр. 21/09, 24/11, 12/14, 41/14 и 152/15;
25
Види, чл.60 и 61, од ЗТД
26
Види чл.60 од ЗТД
27
Бендевски Т., Меѓународно приватно право, Скопје, Европски Универзитет – Скопје 2005 (II изменето
и дополнето издание), стр. 114
28
Види, чл.62,63,64 од ЗТД
26
Одделни дејности трговското друштво може да ги врши само врз основа на
согласност, дозвола од државен орган или од друг надлежен орган,а може и без упис
во трговскиот регистар да врши и други дејности коишто се потребни за неговото
постоење и за вршење на работите од предметот на работење, но коишто не спаѓаат
непосредно во рамките на вршењето на работите од предметот на работење. Својата
дејност трговското друштво, започнува да ја врши веднаш по уписот на предметот на
работење во трговскиот регистар и по добивањето одобрение од надлежен орган за
исполнување на пропишаните услови за вршење на дејноста. Ако трговското друштво
го пречекори предметот во преземање правни работи спрема трети лица, тие правни
работи ќе бидат полноважни, ако третото лице знаело или морало да знае за
пречекорувањето. Уписот на предметот на работењето на друштвото во трговскиот
регистар не значи дека третото лице знаело или дека морало да знае за
пречекорувањето. Совесната страна може да бара надомест на штетата што ја
претрпела поради склучување на договор што нема правно дејство. Попрецизно,
правно лице може да склучува договори во правниот промет во рамките на својата
правна способност.
1.5. ЗАСТАПУВАЊЕ НА ТРГОВСКО ДРУШТВО ПО

ЗАКОН И СО ПОЛНОМОШНИК, ПРОКУРА И ТРГОВСКИ
ПАТНИК
Во трговското право се прави разлика помеѓу поимот трговско застапување како
правна работа во којашто овластеното лице кое професионално се занимава со
застапување во рамките на својата стопанска дејност во име и за сметка на друго лице
врши правни работи утврдени со договорот, од поимот застапување што го вршат
одредени органи, односно вработени во трговското друштво и кој ја манифестираат
неговата деловна способност. Се работи всушност за тоа дека освен правната
способност, трговските друштва имаат и деловна способност која што може да се
оствари единствено преку физички лица. Правните работи на овластените физички
лица се сметаат како дејствија на самото друштво. Застапувањето на друштвото може
да се огледа и во вршење на работи во правниот промет т.е. склучување на договори,
преземање на работи во име и за сметка на друштвото во деловните односи со третите
29
27
лица, но и застапување во постапката пред суд односно други органи (пример,
признавање на долг пред судот).30
Од особена важност кај здружувањето на физичките лица во правно лице, е
дали здружените физички лица и натаму ја задржуваат својата индивидуална волја и
свест, па така може да се констатира дека за успешно постоење и функционирање на
правните односи и правниот промет потребно е конституирање на посебни правни
институти меѓу кои посебно место зазема институтот застапник, односно правен
агент, како лице кое може да дејствува, да изјавува волја и да презема други
правни работи и во свое име и во своја корист, но и во туѓо име и во туѓа корист.
Застапникот дејствува во име на застапуваното лице така што при склучувањето

на правното дело за субјект на тоа правно дело ќе се смета застапуваното лице, а не
неговиот застапник.
Кај правните лица, пак, со оглед на фактот што станува збор за правен
субјект, конституиран од повеќе физички лица, со свој статут и органи, се
определува индивидуален орган или лице, кој во име и за сметка на правното
лице, ќе извршува определени дејствија на застапување, како надвор во правниот
сообраќај, така и внатре, во рамките на самото правно лице.
Правното лице како застапуван кај договорното застапување, треба да има

посебна деловна способност што ја стекнува во моментот на настанување на правната
способност, која е посебна и е момент на негово настанување како правен субјект.31 Кај
правните лица постои застапување врз основа на закон, статут, прокура-полномошно
(изјава на волја) и одлука на суд (во случај на отворање стечајна постапка).
а) Застапник по закон32
Застапник на трговско друштво по закон е физичкото лице коешто е
определено да ја застапува одделната форма на друштвото.
Наименувањето, престанувањето на мандатот и податоците за застапникот по

закон, неговите ограничувањата и овластувања спрема трети лица се запишуваат во
централен регистар. При уписот на застапникот по закон во трговскиот регистар се
30
Тушевска Гавриловиќ Б,, Трговско право-скрипта,, Штип 2017, стр.27
31
Живковска Р,, Општ дел на граѓанското право“-Воведни теми 3, Скопје ,2009 год,
32
28
приложува потпис заверен кај нотар, а странските лица заверка на потписот прават кај
надлежниот орган во земјата, чиишто државјани се. Пропуштање во постапката или
која било нерегуларност при давањето на овластување за застапување или при
објавувањето податок кој што се однесува на застапникот по закон, не може да се
употреби против трети лица, освен ако трговското друштво докаже дека третите лица
знаеле за тоа.
Застапникот по закон за да може да настапува како договорна страна и со

друштвото да склучува договори од свое име и за своја сметка, во свое име, а за сметка
на други лица, или во име и за сметка на други лица, потребно е да има за тоа посебно
овластување дадено од трговското друштво.
(Застапникот е овластен да склучува договори)
б) Застапник по полномошно33
Застапникот на трговското друштво може да даде полномошно на друго лице во

границите на своите овластувања што се запишани во централниот регистар.
Ограничувањата што ги има застапникот се однесуваат и на полномошникот.
Полномошното е таков облик на застапување во кое што давателот на

овластувањето со правна работа му дава на полномошникот овластување на
застапување. Во трговското право правното лице може да ја изрази својата волја само
со помош на својот застапник, па полномошното го дава неговиот застапник.
33
29
Застапникот може да го овласти полномошникот само во рамките на своите
овластувања. Правните дејствија коишто ги презема полномошникот подеднакво го
обврзуваат друштвото, како и секоја друга форма на застапување. 34
Во зависност од обемот на овластувањата, полномошното може да биде:
 Генерално (полномошникот ги презема правните работи кои спаѓаат во

редовното работење)
 Специјално полномошно (се дава за определена правна работа или за
определен вид правни работи). Во зависност од ова треба да се разликува:
 индивидуално (за определена работа, пример да склучи определен договор);
 генерално (полномошник презема само определен вид работа ,пример
полномошникот да ги преземе сите правни работи поврзани со купопродажбата
на определена недвижност);
 вонредно (се дава за преземање на точно одреден вид работи, пример
преземање менични обврски, склучување договор за порамнување, откажување
од некое право без надомест, склучување договор за избран суд).35
Во зависност од тоа дали му се дадени на полномошникот определени

упатства во врска со правните работи, постојат два вида полномошно:
 неограничено полномошно постои кога не се дадени никакви упатства и

полномошникот треба да постапува како добар домаќин; и
 ограничено полномошно постои кога на полномошникот му се дадени
определени упатства како да ги изврши работите за кои е овластен.
в) Полномошник по вработување36
Вработено лице во трговското друштво кое врши работи коишто, според
редовниот тек на работата, вклучуваат и склучување определени договори, односно
преземање определени правни работи, е овластено како полномошник на друштвото да
склучува и такви договори и да презема такви правни дејствија во рамките на работите
што ги врши. Ограничувањата што ги има застапникот се однесуваат и на
полномошникот.
34
Тушевска Гавриловиќ Б,, Трговско право-скрипта,, Штип 2017,стр.27
35
Живковска Р,, Општ дел на граѓанското право“-Воведни теми 3, Скопје ,2009 год, стр. 119
36
30
Трговски полномошник
Трговски полномошник е вработено лице во трговското друштво или друго

физичко лице, кое за награда, е овластено од застапниците по закон на
друштвото да го води претпријатието или негов дел, во рамките на
даденото полномошно.37
Трговското полномоштво се дава во писмена форма со заверка на потписите кај

нотар или се дава во електронска форма. Трговскиот полномошник е овластен да ги
склучува сите договори и да ги презема сите правни дејствија во рамките на даденото
полномошно и тој не може без да има посебно овластување од давачот да ги отуѓи
ниту да ги оптовари неговите недвижности, да го обврзе со меница или со чек, да
презема обврски од гаранција, да земе заем за него, да договори надлежност на избран
суд и да се спогодува или да води спор. Полномошникот кон својот потпис назначува
дека е полномошник и не смее да додава ништо што би го означило како прокурист.
Прокура
Прокурата е трговско полномошно и му се дава на лице трговец во писмена

форма.38
Прокурата може да му се даде на секое деловно способно физичко лице, но не
се дава на правно лице.
Прокуристот го потпишува трговското друштво така што под фирмата го

потпишува своето име и презиме со додаток што видливо укажува на неговата
положба на прокурист или со додатокот ,,п.п.“ И кај групната прокура секој прокурист
се потпишува на ист начин.
37
Види, чл.79.ст.1 од ЗТД
38
31
Прокурата може да биде поединечна или групна.39
 поединечна е кога му се дава на едно физичко лице,

 групна е кога им се дава на две или повеќе физички лица заедно и во овој
случај секое од тие лица е прокурист, кој самостојно го застапува трговското
друштво во рамките на дадените овластувањата. При групна прокура изјавите
на волја, правните работи и дејствија се полноважни, ако се сторени од сите
прокуристи заедно, односно ако се согласиле сите прокуристи. Изјава на волја
или правна работа и дејствие направено од еден од прокуристите се смета како
да е направено до сите прокуристи.
Прокуристот може да ги склучува сите договори и да ги врши и сите други

правни работи и дејствија во име и за сметка на трговското друштво во рамките на
предметот на работењето на друштвото, да го управува друштвото на давателот на
прокурата и да го застапува друштвото во постапките пред управните и другите
државни органи, организациите и установите со јавни овластувања и судовите, но не
смее да ги отуѓува и да ги оптоварува недвижностите на трговското друштво и не може
да дава изјави, ниту да склучува правни работи, односно да презема правни дејствија
со коишто ќе биде започната стечајна или друга постапка која може да доведе до
престанување на друштвото.Тој исто така не смее да дава полномошно за склучување
договори и други правни работи на друго лице. Доколку од името на трговското
друштво склучи договор со самиот себе како друга договорна страна, договорот ќе
биде ништовен.
Прокурата не може да му се пренесе на друго физичко лице.
Прокурата може да се отповика во секое време.
Трговец - поединец ја дава лично прокурата и овластувањето за давање

прокура не може да му се пренесе на друго физичко лице.
Во централниот регистар се запишува одлуката за давање на поединечна и

групна прокура, одлуката со која се ограничува, се отповикува прокурата, како и името
и презимето на прокуристот и неговиот ЕМБГ и доказ за заверен потпис кај нотар.
Упис на прокура може да се изврши и во електронска форма.
39
32
Трговски патник40
Трговското друштво, односно трговецот-поединец може на лице што е

вработено кај него или на друго физичко лице да му даде полномошно во писмена
форма како на трговски патник со овластување - во име и за сметка на давачот на
полномошното да склучува договори за продажба на неговата стока, да ја испорачува
таа стока, да продава на кредит ако има посебно овластување за тоа, да ги прима
изјавите на купувачите во врска со стоката што е предмет на тие договори, да дава
изјави и да презема други дејствија заради зачувување на правата на давачот на
полномошното што произлегуваат од договорот што го склучил од негово име и за
негова сметка.
1.6. ТРГОВСКИ РЕГИСТАР, ТРГОВСКИ КНИГИ И ГОДИШНА СМЕТКА

Трговски регистар41
Трговскиот, односно централниот регистар како јавна книга содржи

податоци и прилози (исправи и докази) за субјектите на уписот, кои се чуваат
трајно.42 Трговскиот регистар се состои од регистарска влошка (класер) во којашто се
запишуваат податоците на упис и збирка на прилози во којашто се приложуваат
исправите и доказите на секој запишан субјект.43 Сите поднесоци се внесуваат во
збирката на прилози на запишаниот субјект. Запишаните податоци и доставените
прилози (исправи и докази) во трговскиот регистар се чуваат трајно (ЗТД, чл. 82/3).
Измените што во рамки на трговското друштво ќе се имплементираат во актот за
основање, во форма на пречистен текст, се евидентираат и во јавната книга, односно во
регистарот. Во поглед на начинот на водење на регистарот,44 прифатени се две начела
и тоа: начело на единственост на трговскиот регистар, и начелото на јавност.45
40
41
Тушевска Гавриловиќ Б,, Трговско право-скрипта,, Штип 2017,
42
Види.82.ст.1 од ЗТД
43
Види, Ibid. стр. 15 и чл 82, ст.2 од ЗТД
44
,Со цел попрецизно уредување на постапката и отстранување на нејасностите во поглед на
запишувањето на трговците и промените кои тие ги преземаат во рамки на друштвото, министерот за
правда во согласност со чл. 83/2 и 608/1 од ЗТД донесе посебен Правилник за водење на трговскиот
регистар и за начинот на уписво трговскиот регистар (Сл. Весник на РМ бр. 28/2004).
45
Брајановски Б., Николовски А., Скопје, 2006, стр. 63.
33
 Единственоста се однесува на фактот дека постапката на упис на
податоците на трговците и другите правни лица се води на единствен
начин на целата територија на Република Северна Македонија. 46
 Особено важна заштитна улога спрема третите лица има начелото на
јавност. Јавноста се однесува на достапноста на податоците кои се
однесуваат на основањето на трговците и другите правни лица, како и
сите други промени спроведени во нивни рамки.
Трговскиот регистар претставува јавна книга. Податоците внесени во

јавната книга се обврзувачки за сите учесници во прометот и останати заинтересирани
лица. Уписите во централниот регистар се вршат во писмена или во електронска
форма. Податоците запишани во централниот регистар се јавни и секое лице може да
бара да му се издаде фотокопија или заверен препис од запишаните податоци, како и да
изврши увид во збирката на прилози или да му се обезбеди фотокопија од прилозите
во збирката само не од јавното трговско друштво и од командитното друштво,
бидејќи кај овие друштва, увид во збирката на прилози може да изврши секој
содружник и лице коешто има правен интерес. Постапката за упис се води според
посебна управна постапка, утврдена со прописите за едношалтерски систем.
Трговскиот регистар го води Централниот регистар на Република Северна Македонија.
Субјекти коишто се запишуваат во трговскиот(централниот) регистар

покрај трговец – поединец и сите трговски друштва се и стопанската интересна
заедница и подружници на странско трговско друштво и странски трговец –
поединец. 47
. Во регистарот се запишуваат и сите промени на податоците.
46
Види, чл. 83 од ЗТД
47
34
Субјектите за коишто е утврден задолжителен упис, должни се пријавата за
упис да ја поднесат во рок од петнаесет дена од денот на стекнувањето на условите. По
истекот на три месеца од денот на стекнување на условите за поднесување пријава,
судот нема да ги запише податоците и пријавата ќе ја отфрли. Ако се претрпи штета,
поради пропуштањето да се поднесе пријава за упис во предвидениот рок, за штетата
одговара физичкото лице коешто имало обврска да поднесе пријава за упис и тоа лично
и неограничено со сиот свој имот.
Постапката за упис во трговскиот регистар се поведува со поднесување пријава

на пропишан образец во којашто е содржано барањето за упис од овластен подносител
во писмена форма или во електронска форма потпишана со електронски потпис.
Пријава за упис на трговско друштво поднесува органот на управување, односно
овластен член на органот на управување, а може да ја поднесе и полномошник со
полномошно дадено од овластениот подносител, во писмена форма заверена кај нотар
или дадено во електронска форма потпишано со електронски потпис. За вистинитоста
и за законитоста на податоците одговара овластениот подносител.
Со пријавата за упис во трговскиот регистар се поднесуваат и потребните

прилози (исправи и докази) во коишто се содржани податоците што се запишуваат во
регистарот. Ако се внесува непаричен влог во недвижна ствар, се доставува и доказ за
сопственост во којшто е извршена прибелешка во јавна книга за евиденција на
недвижни ствари, а ако се внесува подвижна ствар за којашто со закон е определена
обврска за евиденција (регистар), се приложува доказ за сопственост над подвижната
ствар. Прилозите можат да бидат поднесени и во електронска форма преку
едношалтерскиот систем, потпишани со електронски потпис.
Пред донесување решение за упис во трговскиот регистар, се утврдува дали се

исполнети условите за упис, и овде не се испитува законитоста и вистинитоста на
содржината на прилозите (исправите и доказите) што се поднесуваат при упис, ниту
законитоста на постапката во којашто тие се донесени, ниту се испитува дали
податоците што се запишуваат во регистарот се вистинити, ниту дали се во согласност
со закон.
35
Тужба за утврдување ништовност на упис48
Со тужба може да се бара утврдување ништовност на упис извршен врз основа
на лажна исправа, ако во исправата врз чија основа е извршен уписот се наведени
невистинити податоци; ако исправата е потврдена или издадена во незаконско
спроведена постапка; ако незаконито е спроведено дејствие чиишто податоците се
запишуваат во трговскиот(централниот) регистар или ако постојат други со закон
предвидени причини.
Тужбата може да ја поднесе лице кое има правен интерес за утврдување на

ништовност на уписот во рок од 30 дена од денот кога тужителот дознал за причините
за ништовност, но не може да се поднесе по истекот на рокот од една година од денот
на уписот. Ако судот утврди ништовност на упис, правосилната пресуда, судот ја
доставува до Централниот регистар кој постапувајќи врз основа на правосилната
одлука, носи по службена должност решение за бришење на ништовниот упис и
врши бришење на уписот. Централниот регистар тоа го објавува на својата интернет-
страница.
Изречената прекршочна санкција забрана за вршење професија, дејност или

должност по правосилноста на одлуката, судот по службена должност ќе му ја достави
на Централниот регистар, кој ќе изврши упис на изречената прекршочна санкција во
регистарот.
Трговски книги49
Секој трговец, во согласност со принципите на правилно водено сметководство,
води трговски книги на начин што ги прави видливи сите преземени трговски правни
работи, состојбата на средствата, обврските, главнината, приходите и расходите.
Трговските книги се водат на таков начин што секое трето лице експерт, при
прегледувањето на книгите може да стекне општ преглед и увид во врска со
работењето на трговецот и во врска со финансиската состојба и со финансискиот
резултат на неговото друштво. Трговските книги мора јасно да покажат на кој начин
биле започнати, водени и комплетирани сите трговски трансакции на трговецот.
Трговецот е должен да зачува примерок од секое испратено деловно писмо и
зачуваниот примерок мора да биде идентичен со испратениот оригинал. Трговските
48
Види, чл.107,108,109 од ЗТД
49
Види, од член. 471 до чл.475 од ЗТД
36
книги се водат по системот на двојно книговодство, а тоа се: дневник, главна книга и
аналитички евиденции. Трговецот ги води трговските книги на македонски јазик, со
арапски цифри и со вредности изразени во денари. Ако користи кратенки, кодови,
знаци или симболи, тој мора јасно да го објасни нивното значење. Трговецот со
седиште во единица на локалната самоуправа во која најмалку 20% од граѓаните
зборуваат службен јазик различен од македонскиот, трговските книги ги води на
македонски јазик, а може да го води и на тој јазик. Трговските книги се водат врз
основа на веродостојни сметководствени документи. Регистриран податок во
трговските книги не смее да се менува на начин што подоцна ќе го оневозможи
утврдувањето на првобитно регистрираната содржина. Трговските книги можат да се
водат класично (во слободни или поврзани листови) или на електронски начин.
Трговецот е должен, независно од начинот на водењето и на чувањето на трговските
книги, во секое време и разумен рок, да обезбеди достапност до книгите, да ги чува и
да ги заштити во рокот утврден за тоа и мора да гарантира дека тие можат да бидат
презентирани во секое време. Трговските книги по системот на двојно книговодство се
водат со примена на единствени сметки пропишани со сметковен план. Трговците,
како и трговецот поединец се должни најмалку еднаш годишно во деловната година да
извршат попис на средствата и обврските и да ја усогласат сметководствената состојба
на средствата и обврските со фактичката состојба утврдена со пописот. Трговците
според својата форма се должни да вршат попис и во случај на статусни промени и во
други случаи определени со друг закон. Трговецот трајно ги чува годишните сметки и
финансиските извештаи, најмалку десет години од истекот на годината за која што се
однесуваат. Сметководствените документи се чуваат најмалку пет години од истекот
на годината во којашто се искористени за составување на трговските книги, освен
документите за пресметка на плати, коишто се чуваат трајно. Во текот на судска
постапка судот може, на предлог или по службена должност, да нареди едната или
другата или двете странки да му ги поднесат на увид трговските книги. Ако трговските
книги биле поднесени на увид во судски спор, нивната содржина се разгледува во
присуство на странките до онаа мера до која тие се однесуваат на конкретниот спор, а
кога е потребно, ќе биде направен препис. Другата содржина на трговските книги ќе му
биде поднесена на увид на судот до мерата до којашто тој треба да процени дали
трговските книги биле водени уредно, правилно и законито.
37
Годишна сметка50
Секој трговец и подружница на странско друштво, по истекот на деловната
година, составува годишна сметка и финансиски извештаи. Годишната сметка
вклучува биланс на состојба и биланс на успех и објаснувачки белешки. Финансиските
извештаи вклучуваат биланс на состојба и биланс на успех, извештај за промените во
главнината, извештај за паричните текови, применетите сметководствени политики и
други белешки. Годишната сметка и финансискиот извештај кои се однесуваат за иста
деловна година, треба да содржат идентични податоци за состојбата на средствата,
обврските, приходите. Годишната сметка и финансиските извештаи ги потпишува
сметководителот и законскиот застапник на трговецот. Рокот за изготвување на
годишната сметка и финансиските извештаи, не може да биде подолг од два месеца по
истекот на деловната година, освен ако надлежниот државен орган не го продолжи на
три месеца.. Со договорот за друштвото и со статутот може да се уреди, покрај
годишната сметка и финансиските извештаи, да се изготвуваат и финансиски извештаи
за покуси периоди од деловната година. Годишната сметка се доставува до
Централниот регистар до крајот на месец февруари наредната година, односно во рок
од 60 дена од денот на отворањето на постапката за ликвидација или стечајна постапка
или на настанувањето на статусна промена, а сметките изготвени за покуси периоди, се
доставуваат до крајот на наредниот месец по истекот на последниот месец од
пресметковниот период. Централниот регистар има обврска да ги обработува
годишните сметки за потребите на Министерството за финансии. Трговците кои нема
да ги достават податоците од годишната сметка во предвидените рокови, плаќаат
посебен надоместок . Секој голем и среден трговец е должен да ја достави годишната
сметка до Централниот регистар само во електронска форма. Трговци поединци и
трговски друштва кои не вршеле никаква трговска дејност, се должни до Централниот
регистар, да достават и годишна сметка, покрај писмено известување дека не биле
активни. Трговци поединци и трговски друштва кои не доставиле годишна сметка и
писмено известување дека не биле активни , за последната деловна година, се бришат
од трговскиот регистар. Централниот регистар ги брише од единствениот трговски
регистар субјектите за кои е утврдено дека три години по ред се неактивни субјекти и
за тоа ја известува Управата за јавни приходи која поведува постапка на утврдување на
статус неактивен субјект и го известува Централниот регистар дека на друштвото му е
определен статус на неактивен субјект. Ако Управата за јавни приходи во постапка на
50
Види, чл. 476 и чл. 477 од ЗТД
38
утврдување на статус на неактивен субјект констатира дека не се исполнети условите
за неактивен субјект или утврди дека постојат одредени отстапувања на податоците во
годишната сметка и финансиските извештаи, со решение го задолжува субјектот во рок
од 30 дена од донесувањето на решението за деловната година повторно да достави до
Централниот регистар годишна сметка и финансиски извештаи, со претходно извршена
ревизија од овластен ревизор. Доколку субјектот не достави во определениот рок
годишна сметка и финансиски извештаи се брише од трговскиот регистар.
1.7. ПОДРУЖНИЦА И ПРЕТСТАВНИШТВО

Подружница51
Трговското друштво може да врши дејности и работи од предметот на работење
на друштвото надвор од седиштето преку една или повеќе подружници. Подружницата
се организира со одлука којашто ја донесува надлежниот орган на трговското друштво
во согласност со договорот за друштвото, односно со статутот. Во одлуката за
организирање подружница се наведуваат фирмата и седиштето на основачот,
предметот на работење на трговското друштво и на подружницата, претежната дејност
според Националната класификација на дејностите и лицата во подружницата-
овластени за застапување на друштвото. Подружницата може да ги врши сите дејности
од предметот на работење на друштвото. Подружницата нема својство на правно лице.
Од работењето на подружницата, права и обврски стекнува трговското друштво.
Подружницата работи под фирмата на трговското друштво што ја организирало, во
која задолжително се наведува нејзиното седиште и зборот „подружница“.
Подружницата може кон фирмата на друштвото да додаде и свој назив. Подружницата
престанува ако надлежниот орган на трговското друштво што ја организирал донесе
одлука за престанување на подружницата или ако трговското друштво престане да
постои. Организирањето и бришењето на подружницата се забележува во
регистарската влошка во којашто е запишано трговското друштво. Забележувањето се
објавува на истиот начин како и уписите во трговскиот регистар.
Претставништво
Странско друштво, коешто има право да врши трговска дејност според
националното законодавство, може да организира трговско претставништво во
Република Северна Македонија. Претставништвото нема својство на правно лице и не
51
39
може да врши трговска дејност. Странското друштво на територијата на Република
Северна Македонија, може да организира подружници и претставници како свои
организациони единици. Преку претставништвото странското друштво може само да
врши истражувања на пазарот, рекламни и информативни работи и преку нив да се
претстави во Република Северна Македонија. Организирањето на преставништвото не
се запишува во трговскиот регистар, туку во регистарот што го води Министерството
за економија. Странското друштво и во случај на основање на подружници и
претставништва, може да врши одделни дејства и да склучува правни работи
непосредно без посредување на своите организациони единици.52
1.8. СТРАНСКО ТРГОВСКО ДРУШТВО53

Странско трговско друштво, е секое трговско друштво основано според правото
во земјата во којашто го има регистрирано седиштето (во натамошниот текст: странско
друштво). Странски трговец - поединец, е секое физичко лице на кое тоа својство му е
признато надвор од територијата на Република Северна Македонија, во земјата чиј
државјанин е, во којашто го има регистрирано седиштето и во којашто го води
работењето на претпријатието. Кога седиштето на друштвото, не се наоѓа во Република
Северна Македонија, друштвото се смета за домашно кога вистински со него се
управува од место во Република Северна Македонија или кога тоа се занимава со
вршење на трговска дејност што целосно или во поголем дел се остварува во
Република Северна Македонија. Трговско друштво, чиешто седиште не е определено
со договорот за друштвото, односно со статутот, има припадност на државата во
којашто се наоѓа местото од каде вистински се управува со него. Странските друштва и
странските трговци – поединци, работат според условите определени со закон и во
работењето се изедначени со домашните физички и правни лица, освен ако со
меѓународен договор или со закон поинаку не е определено. Странско трговско
друштво или странски трговец поединец е должен да организира подружница за
вршење дејност на територијата на Република Северна Македонија, ако има
регистрирано седиште, централна управа или главно место на вршење на дејност во
друга земја. На странските друштва, чијашто форма не е уредена, соодветно се
применуваат одредбите што се однесуваат на трговските друштва со нај сродна форма.
Сродноста се цени особено според начинот на кој содружниците ги внесуваат
52
Недков М,, Правен режим на странските вложувања и правна положба на странските трговци, 2005
год.
53
Види, , од чл. 579 до чл.585, чл.588 и чл.596 од ЗТД
40
влоговите во друштвото, според начинот и обемот на одговорноста на содружниците за
обврските и според организацијата. Ако странското друштво не може да се подведе
ниту под една форма на трговско друштво, се применуваат одредбите со коишто е
уредено акционерското друштво. Правната и деловната способност (правниот
субјективитет) на странското друштво се цени според законите на државата на којашто
друштвото припаѓа. Деловната способност не може да биде поголема, а одговорноста
не може да биде помала од онаа којашто законските прописи на Република Северна
Македонија им ја признаваат на домашните лица.
Странското друштво има право да организира подружници и претставништва

како свои организациони единици или на друг начин да врши определени работи и да
презема обврски, да остварува право на пристап пред судовите и другите органи на
Република Северна Македонија под условите определени со закон. Странското
друштво, односно странскиот трговец - поединец, може со одлука во писмена форма да
организира подружница во Република Северна Македонија само ако е запишано во
регистарот на државата во којашто има седиште. Странски трговец - поединец може да
организира само една подружница. Ако странското друштво во Република Северна
Македонија основа повеќе подружници, во пријавата за упис во трговскиот регистар се
означува подружницата којашто во поглед на работењето се смета за главна
подружница. Другите подружници коишто ги организира странското друштво, се
сметаат како подружници на главната подружница. Во фирмата на подружницата се
назначува која е главна подружница, односно се наведува редниот број на другите
подружници според нивниот редослед. Странско друштво, коешто има право да врши
трговска дејност според националното законодавство, може да организира трговско
претставништво во Република Северна Македонија, но тоа нема да има својство на
правно лице и не ќе може да врши трговска дејност.
РЕЗИМЕ:
Трговско право е збир на правни норми и правни правила со кои се регулира статусот на
трговските друштва, како и сите правни дела што произлегуваат од правните односи на
друштвата. Постојат материјални и формални извори на правото. Субјекти се:
акционерско друштво, друштво со ограничена одговорност, јавно трговско друштво,
командитно друштво, командитно друштво со акции и трговецот поединец. Трговец е
секое физичко и правно лице кое самостојно , трајно и во вид на занимање врши
трговска дејност заради остварување, добивка со производство, трговија и давање услуги
на пазарот. Трговец поединец е физичко лице кое во вид на занимање врши некоја од
41
трговските дејности определени со законот за трговските друштва. Трговското друштво
самостојно и трајно врши дејност заради остварување добивка . Основни елементи на
сите трговски друштва се: здружувањето на две или повеќе физички и правни лица ,
вложување пари, предмети и права, користење заеднички имот, основна главнина , лица
кои вложуваат во основната главнина , права и обврски, својство на правно лице,
самостојност во вршење на трговската дејност со цел остварување добивка. Стекнување
на правниот субјективитет на трговското друштво е врзано со неговиот упис во
трговскиот регистар. Актот за основање може да се јави како : изјава , договор и статут.
Белези на друштвото се: Фирма, седиште и предмет. Фирмата на трговското друштво е
името под кое што друштвото работи и под кое учествува во правниот промет. Седиште
на трговското друштво е местото кое е запишано во трговскиот регистар. Трговското
друштво може како предмет на работење да ги врши сите дејности што не се забранети со
закон . Застапник е лице кое може да дејствува, да изјавува волја и да презема други
правни работи во свое име и своја корист , но и во туѓо име и во туѓа корист . Кај
правните лица постои застапување врз основа на закон, статут, прокура – полномошно и
одлука на суд. Застапник по закон е физичко лице која ја застапува одделната форма на
друштвото . Застапник на трговското друштво може да даде полномошно на друго лице
во границите на своите овластувања. Во зависност од обемот на овластувањата ,
полномошното може да биде: генерално и специјално (индивидуално, генеричко и
вонредно). Во зависност од тоа дали на полномошникот му се дадени определени упатства
постојат неограничено и ограничено полномошно. Вработено лице може да биде
овластено како полномошник да склучува одредени договори и тој се нарекува
полномошник по вработување. Прокурата му се дава на деловно способно физичко лице,
а не се дава на правно лице . Прокурата може да биде поединечна и групна. Прокуристот
може да ги склучува сите договори и да ги врши сите правни работи и дејствија во име и
за сметка на трговското друштво, да управува со друштвото и да го застапува, но не смее
да го оттуѓува и да го оптоварува имотот, како и да презема дејствија со кои ќе доведе до
престанување на друштвото. Трговски полномошник е вработено лице во друштвото или
друго физичко лице, кое за награда е овластено од застапниците по закон на друштвото
да го води претпријатието или негов дел во рамките на даденото полномошно.
Трговското полномошно се дава во писмена форма. Трговски патник е лице кое во име и
за сметка на давачот на полномошното склучува договор и за продажба, испорачува
стока , продава на кредит, дава изјави и презема дејствија заради зачувување на правата
на давачот. Трговскиот регистар претставува јавна книга. Податоците внесени во
јавната книга се јавни и обврзувачки за сите учесници во прометот и останати
заинтересирани лица. Трговски книги содржат податоци за преземените трговски правни
работи, состојбата на средствата, обврските, главнината, приходите и расходите. Секој
42
трговец и подружница на странско друштво, по истекот на деловната година, составува
годишна сметка и финансиски извештаи. Годишната сметка вклучува биланс на
состојба и биланс на успех и објаснувачки белешки. Финансиските извештаи вклучуваат
биланс на состојба и биланс на успех, извештај за промените во главнината, извештај за
паричните текови, применетите сметководствени политики и други објаснувачки
белешки. Трговското друштво може да врши дејности и работи од предметот на работење
на друштвото надвор од седиштето преку една или повеќе подружници. Подружницата
нема својство на правно лице. Странско друштво, коешто има право да врши трговска
дејност според националното законодавство може да организира трговско
претставништво во Република Северна Македонија. Претставништвото нема својство на
правно лице и не може да врши трговска дејност. Странско трговско друштво, е секое
трговско друштво основано според правото во земјата во којашто го има регистрирано
седиштето. Странски трговец - поединец, е секое физичко лице на кое тоа својство му е
признато надвор од територијата на Република Северна Македонија, во земјата чиј
државјанин е, во којашто го има регистрирано седиштето и во којашто го води
работењето на претпријатието.
43
ПРАШАЊА ЗА ПРОВЕРКА НА ЗНАЕЊАТА :
1. Дефинирај го поимот трговско право !
2. Што е предмет на трговското право и кое е неговото значење ?
3. Наброј ги субјектите во трговското право.
4. Дефинирај го поимот трговец !
5. Кои се критериумите за стекнување статус на лице трговец?
6. Кои лица се сметаат за трговци ?
7. Наброј ги лицата кои не се трговци .
8. Дефинирај го поимот трговец-поединец !
9. Кои документи се потребни за упис на физичкото лице во трговскиот регистар
како трговец поединец ?
10. Дефинирај го поимот трговско друштво ?
11. Наброј ги карактеристиките на трговските друштва ?
12. Направи разлика во основачките акти при основање на лица трговци (трговец
и трговец-поединец).
13. Наброј ги белезите на трговското друштво !
14. Објасни за фирма !
15. Дефинирај што е седиште?
16. Дефинирај што е предмет на работење на трговското друштво !
17. Објасни ја суштината на застапувањето!
18. Дефинирај застапник по закон !
19. Што е застапник по полномошно ?
20. Што претставува полномошник по вработување ?
21. Дефинирај го поимот прокура!
22. Кое лице е прокурист ?
23. Кои се видовите прокура и направи разлика ?
24. Дефинирај го поимот трговски полномошник!
25. Што претставува поимот трговски патник ?
26. Објасни за подружница и претставништво.
27. Објасни за странско трговско друштво.
ВЕЖБИ:
1. Учениците да пополнат обрасци од трговски регистар
2. Учениците да основаат трговец поединец
44
2.1. ДРУШТВА НА ЛИЦА И ДРУШТВА НА
КАПИТАЛОТ
Во нашиот Закон за трговските друштва, според формата, прифатени се двата
вида друштва: друштвата на капиталот и друштвата на лица - персоналните друштва.
ДРУШТВА НА ЛИЦА - ПЕРСОНАЛНИ ДРУШТВА
За разлика од друштвата на капиталот, кај кои за работа на друштвото е битно

да се собере капитал од различни извори, без оглед на тоа кои се лицата кои го даваат,
друштвата на лица се темелат на лицата кои го сочинуваат друштвото.
Друштвото, всушност, е заедница на тие лица. Во друштвото на лица секој

содружник се согласува да учествува во друштвото, ценејќи ја личноста на другите
содружници и од него се бара лична соработка во остварувањето на целта на
друштвото. Со други зборови, таквите друштва ги сочинуваат лицата, а капиталот е
спореден, иако не треба да се занемари. Посебно и најзначајно за персоналните
друштва е постоењето на личната одговорност на членовите за обврските на
друштвото. Тие на доверителите за обврските на друштвто им одговараат лично и
неограничено солидарно со сиот свој имот.
Како друштва на лица, Законот за трговските друштва ги познава:
1. Јавното трговско друштво е здружување на две или повеќе правни или

физички лица кои на доверителите за обврските на друштвото им одговараат
лично и неограничено солидарно со сиот свој имот. Јавното трговско друштво
се основа со договор за друштво склучен меѓу содружници.54 Јавното трговско
друштво има некои свои карактеристики : 55
54
Види ,чл.110. ст.1и 2 од ЗТД
55
45
 спаѓа во групата на персонални друштва (друштва на лица),
 содружникот одговара со сиот свој имот, а не од вложениот капитал,
 има својство на правно лице,
 настанува со договор,
 мора да има најмалку два содружника, затоа што ако остане еден содружник,
друштвото ќе престане да постои или може да продолжи да работи како
трговец-поединец, кој без ликвидација го презема друштвото со сите права и
обврски,
 во законот нема пропишано минимална основна главнина,
 содружниците одговараат неограничено и солидарно за обврските на
друштвото, односно секој содружник посебно и сите заедно одговараат за
обврските на друштвото со сиот сегашен и иден имот,
 одговорноста на содружниците е од супсидијарен карактер затоа што ако
друштвото не ја исполони обврската спрема доверителот врз основа на неговото
писмено барање, тогаш одговорноста преминува врз содружниците на
друштвото кои солидарно треба да ја извршат и
 секој содружник има право да управува со друштвото, но управувањето врз
основа на договорот може да се довери на еден или повеќе содружници или на
некое трето лице, а другите содружници се исклучуваат од управување.
Како основачи на друштвото можат да се јават две или повеќе домашни или
странски правни и\или физички, а настанува со симултано основање и тоа со
носење договор за друштвото кој секогаш мора да биде составен во писмена форма.
Основањето на друштвото завршува со уписот во Централниот регистар

каде што се поднесуваат одредени документи како што се:56 пријава за упис;
договорот на друштвото; копија од пасош или од лична карта за странски физички
лица, односно доказ за регистрација ако основач е правно лице; дозвола или друг
акт на државен орган; доказ за сопственост; изјава од застапникот по закон на
правно лице, односно изјава од физичко лице дека не постои пречка да биде основач
на јавното друштво и изјава за основање, за статусни промени и за преобразба.
56
Види, чл.115. ст.1 и 2 од ЗТД
46
Со договорот на друштвото по извршениот упис во трговскиот регистар се
утврдуваат: начинот на личното учество во работата на секој содружник; начинот
на распределба на добивката и начинот на покривање на загубата и начинот на
управување со ЈТД.
Правните односи на содружниците во јавното трговско друштво, всушност, се

облигациони односи, всушност, односи на ортаци (ортаклук).57 Содружниците во
јавното трговско друштво имаат и определени обврски: внесување влогови кои
можат да бидат во еднакви или не еднакви вредности и може да се состои во пари,
предмети, права, труд и услуги.
Покрај обврските што им припаѓаат на содружниците во друштвото, тие имаати

определени права и тоа: право на управување и водење работи на друштвото, право
на глас, право на награда, право на добивка и учество во загуба и право на
известување.
Правните односи на содружниците со трети лица опфаќаат три основни

прашања : 58
 Застапување на друштвото - Начелно секој содружник е овластен да го

застапува друштвото. Доколку во договорот на друштвото е предвидена
можноста еден или повеќе содружници да го застапуваат ЈТД, во тој случај
другите содружници се исклучени од застапувањето. Кога повеќе содружници
го застапуваат друштвото, тогаш застапувањето може да биде на два начина:
самостојно застапување постои кога секој содружник без посебно
полномошно самостојно, одвоено, индивидуално го застапува друштвото, и
колективно застапување кое се јавува во две варијанти: колективно
застапување од сите содружници или застапување од неколку содружници.
 Одговорност. Со оглед на тоа што содружниците во јавното трговско друштво
се партнери, ортаци нивната одговорност за обврските на друштвото е: лична,
солидарна и неограничена.
а) Лична договорност – одговорноста на содружниците е лична и тие за преземените

обврски спрема доверителите одговараат со целиот свој имот и оваа одговорност не се
однесува на нивните наследници.
57
Недков М, Беличанец Т, Градишки-Лазаревска Е,, Право на трговски друштва,2009 год, стр.стр.116
58
Недков М, Беличанец Т, Градишки-Лазаревска Е,, Право на трговски друштва,2009 год, стр.252 и
253
47
б) Одговорноста е солидарна, бидејќи содружниците одговараат со целиот износ на
обврските на друштвото, а потоа се врши поделба на долгот меѓу содружниците.
в) Одговорноста е неограничена, бидејќи таа не се простира само на износот на

влогот, туку врз целиот имот на содружникот.
 Правна положба на доверителите кон содружниците - Доверителите на

содружниците ја имаат следнава правна положба:
а) тие немаат никакви права во однос на имотот на јавнто трговско друштво,

бидејќи имотот му припаѓа на друштвото како правен субјект, а не на содружниците,
б) доверителите на содружниците имаат единствено право да бараат запленување

на ликвидациониот дел на должникот - содружник и да бараат престанок на
друштвото и
в) се додека трае јавното трговско друштво доверителите на содружниците своето

побарување не можат да го наплатат од влоговите на содружниците, бидејќи тие
влегуваат во имотот на друштвото.
Јавното трговско друштво може да престане со: истекот на времето за

коешто е основано, одлука донесена од сите содружници, отвoрање стечајна
постапка над ЈТД, отвoрање стечајна постапка над кој било од содружниците,
смрт на кoj било од содружниците, односно со престанок на содружник-правно
лице, правосилна судска одлука, отказ на некои од содружниците на јавното
друштво, губење на деловната спосособност на еден од содружниците и одземање
на дозволата за вршење на дејноста. 59
2. Командитното друштво, е трговско друштво во коешто се здружуваат две или

повеќе физички и правни лица од кои најмалку еден содружник одговара за
обврските на друштвото лично со сиот свој имот (комплементар), односно
неограничено и солидарно ако се најмалку два содружника, а најмалку еден
содружник одговара за обврските на друштвото само до износот на запишаниот
59
48
влог во друштвото (командитор). Влогот на командиторот не може да биде во труд
и услуги.60
Карактеристики на командитното друштво (КД)61

 командитното друштво има својство на правно лице,
 тоа е персонално трговско друштво (друштво на лица), било кој
комплементар или командитор има решавачка улога во основањето,
функционирањето и престанувањето на КД,
 во него се здружуваат две групи на претприемачи. Првата група вложува
труд, средства и го поднесуваат ризикот од работење со друштвото
(комплеменатри), а втората група вложува пари, ствари и права и не го
преземаат ризикот од работењето на КД и немаат поголем интерес во
управување со друштвото ( командитори). Комплементар вложува свој труд, а
командиторот вложува капитал,
 комплементарот одговара лично и неограничено за обврските на КД (има
иста положба како и содружникот во ЈТД),
 командиторот за обврските на друштвото одговара до висина на запишаниот
влог и нема обврска да учествува во вршење на работите на друштвото,
 управувањето и застапувањето на КД е право и обврска на
комплементарите кои го поднесуваат и ризикот од работењето.
Командитното друштво се основа со договор за друштво во кој се регулираат

односите помеѓу содружниците. Фирмата на командитното друштво ги содржи и
зборовите ,,командитно друштво" или ознаката ,,КД". Договорот за друштвото
содржи одредби за:62 фирмата; седиштето; предметот на работење; податоци и
генералии за содружниците (домашни и странски физички и правни лица); податоци за
влоговите и начинот и времето на нивна уплата; начини на распределба на добивката и
покривање на загубата; начинот на личното учество во работите на командитното
друштво, управувањето со командитното друштво; начинот на донесување на одлуките
и др.
Пријавата за упис на основањето на командитното друштво во трговскиот

регистар ја поднесуваат комплементарите. Уписот во трговскиот регистар се врши
во писмена форма или во електронска форма. Комплементарите учествуваат најмалку
60
61
Недков М, Беличанец Т, Градишки-Лазаревска Е,, Право на трговски друштва,2009 год, стр.стр.263
62
49
со една петтина во вкупниот износ на влоговите. Секоја промена на податоци, се
запишува во трговскиот регистар.
Правни односи меѓу содружниците63 се: слобода на договарање - правните

односи меѓу содружниците се уредуваат со договорот за друштвото; обврска за лично
учество е обврзан само комплементарот , но може да биде обврзан и командиторот
согласно договорот и за личното учество следи награда; управување со друштвото -
со друштвото управуваат комплементарите; право на увид - командиторите имаат
право да бараат препис или копија од годишните сметки на друштвото, да вршат увид
во трговските книги и можат да бараат да бидат известени за нивната содржина и
имаат право писмено да поставуваат прашања што се однесуваат на управување со
командитното друштво на кои прашања и писмено следат одговори; пренос на удели -
уделите можат да се пренесат на трето лице ако за тоа се согласиле сите содружници
(комплементари и командитори), која согласност се дава во писмена форма заверена на
нотар. Уделите на командиторите можат да се пренесуваат слободно меѓу
содружниците, а комплементарот може да отстапи еден дел од својот удел на
командиторот или на трето лице со согласност од сите комплементари , со согласност
на мнозинството командитори и според големината на нивниот влог и учество во
добивка и покривање на загуби. Добивката се дели сразмерно на делот на секој
содружник. Командиторот учествува во покривање на загубите до висина на
запишаниот влог и тој нее должен да ја врати примената добивка поради подоцнежна
загуба на друштвото.
Правни односи на КД со трети лица се состојат во:64 Командитор НЕ

МОЖЕ да го застапува КД; Командиторот не одговара за обврските на КД ако го
внел целиот влог, а ако не го внел целиот влог тогаш одговара неограничено и
солидарно со другите содружници до износ на договорен влог намален за внесениот
дел. Ако комплементар стане командитор, одговара како командитор од денот на
објавување на уписот во Централен регистар како командитор.
Основи за престанување на командитно друштво се: истекот на времето за

коешто е основано; одлука донесена од сите содружници; отвoрање стечајна
постапка над КД; отвoрање стечајна постапка над кој било од комплементарите;
смрт на кoj било од комплементарите; правосилна судска одлука; отказ на некои од
63
Види, членови од 154 до 160 од ЗТД
64
Види, членови 161 и 162 од ЗТД
50
комплементарите; губење на деловната спосособност на комплементар и одземање
на дозволата за вршење на дејноста.65
КД не престанува со смрт на командитор (ако е физичко лице) или со престан на

командитор (ако е правно лице). Ако поради истапување на сите командитори во
командитното друштво останат најмалку два комплементари, командитното друштво
може да продолжи да работи како јавно друштво.
3. командитното друштво со акции, е трговско друштво чијашто основна

главнина е разделена на акции и во коешто еден или повеќе содружници
одговараат неограничено и солидарно за обврските на друштвото, со сиот свој
имот (комплементари) и неколку содружници кои имаат својство на акционери и
кои одговараат до износот на нивните влогови и кои не одговараат за обврските
на друштвото (комплементари). 66
Основни карактеристики на командитното друштво со акции (КДА) се:67
 командитното друштво на акции е капиталско друштво во кое преовладуваат

елементите на АД, затоа што основната главнина е претставена со акции;
 она по што КДА се издвојува од АД и КД, е правната положба на двете
категории акционери: комплементари и командитори, при што
комплементарите се во иста правна ситуација, како и содружниците на ЈТД, кои
за обврските на друштвото одговараат неограничено и солидарно, може да
поседуваат акции ако уплатиле влог, додека командиторите имаат својство на
акционери и одговараат до износот на своите влогови и не одговараат за
обврските на друштвото;
 командиторите - акционери не учествуваат во управување со друштвото,
туку тоа го вршат комплементарите, кои управувањето можат да го доверат и
на трети лица кои не се содружници во КДА.
Бројот на командиторите не може да биде помал од три. Фирмата на

командитно друштво со акции ги содржи и зборовите „командитно друштво со акции“
или кратенката КДА. Договор за командитно друштво со акции го склучуваат сите
основачи со заверка на потписите на договорот кај нотар. Комплементарите мораат да
65
66
67
Недков М, Беличанец Т, Градишки-Лазаревска Е,, Право на трговски друштва,2009 год, стр. стр.500 и
501
51
учествуваат во склучувањето на договорот за друштвото. Во склучувањето учествуваат
и лицата кои ги преземаат акциите во својство на акционери.
При уписот на командитното друштво со акции во трговскиот регистар се

наведуваат комплементарите. Тие во Собранието имаат право на глас сразмерно на
нивното учество во основната главнина но немаат право на глас кога се работи за: 68
изборот и отповикувањето на надзорниот одбор; одобрувањето на работата на
комплементарите и на надзорниот одбор; изборот на посебни контролори;
истакнувањето на барање за надомест или откажувањето од правото на надомест
и назначувањето на овластен ревизор на годишната сметка и на финансиските
извештаи
За одлуките на собранието е потребна согласност на комплементарите доколку

тие одлуки се однесуваат на работи за кои кај командитното друштво е потребна
согласност на комплементарите и командиторите. Kомандитното друштво со акции
го управуваат комплементари кои можат управувањето да им го доверат на еден или
повеќе управители.
Собранието на командитното друштво со акции избира членови на надзорен

одбор, составен најмалку од тројца акционери. Во надзорниот одбор не може да биде
избран акционер од редот на комплементарите. Комплементарите не можат да
учествуваат во изборот на членови на надзорниот одбор. Надзорниот одбор врши
постојана контрола над управувањето со командитното друштво со акции и на
собранието му поднесува редовен годишен извештај во кој укажува на
нерегуларностите и неточностите особено во годишните сметки.
Основни карактеристики на друштвата на лица се :
 тие се темелат исклучиво на договор и според тоа немаат статут;

 кај нив не се споменува основната главнина;
 во фирмата мора да биде јасно наведено името, барем на еден член
(содружник);
 сите содружници кај јавното трговско друштво, односно комплементарите
кај командитното друштво управуваат со друштвото;
 постои контрола на членовите за влез во друштвото и за негово
напуштање, односно потребна е согласност на сите содружници;
 постои одговорност на членовите на обврските на друштвото лично и
неограничено солидарно со сиот свој имот.
68
52
Трговските друштва секогаш не покажуваат чисти карактеристики на друштва
на лица, односно на друштва на капитал. Така, на пример, ДОО, иако е друштво на
капитал има некои од наведените карактеристики на друштвата на лица (договорот за
основање друштва како темел).
Од друга страна, командитното друштво, во поглед на одговорноста за

обврските, отстапува од тоа што е карактеристично за друштвата на лица.
Командиторите не одговараат за обврските на друштвата спрема трети лица, иако
одговорноста е една од обележјата на друштвата на лица. Има мислења, според кои,
командитното друштво е мешовит тип, кое организационо се потпира врз јавното
друштво, а друштвото со ограничена одговорност е мешовит тип кое организационо се
потпира врз акционерското друштво.
Акционерското трговско друштво има исклучиво карактеристики на друштво на

капиталот, а персонален тип на друштво е јавното трговско друштво.
И покрај сериозните обиди да се направи прецизна и јасна дистинкција меѓу

друштвата на капиталот и друштвата на лица, сепак, не постојат доволно јаки и
издржани аргументи. Затоа што и едните и другите друштва своето работење го
темелат на капиталот вложен во друштвото. Без вложен капитал, пари, предмети
(машини, алати, простории, технички апарати за комуникација и слично) нема бизнис.
Само со гол труд, во современи услови на стопанисување и изострена внатрешна и
надворешна конкуренција не може да постои и да опстојува ниедно друштво.
Може ли да постои персонално друштво, во современи услови на динамично

живеење, без да поседува моторно возило наменето исклучиво за друштвото и
персоналот - вработените и компјутер со сета додатна опрема, а кои чинат сигурно
повеќе од најмалиот износ на основната главнина потребна кај друштвата на
капиталот.
Сите содружници кај јавното трговско друштво управуваат со друштвото,

доколку не се договорат управувањето да им го доверат на еден или повеќе
содружници или на трети лица.
Единствен неспорен и непобитен елемент кој дава цврста основа за поделба на

трговските друштва е разликата во одговорноста на друштвата за обврските кон трети
лица ( доверителите).
53
ДРУШТВА НА КАПИТАЛОТ
Друштвата на капиталот се оние трговски друштва кај кои суштината е во
здружувањето на капиталот. Во друштвата на капитал предвид се зема само вложениот
капитал.
Основни карактеристики на друштвата на капиталот се:
 имаат основна главнина и во врска со неа е одреден најмалиот износ на

средства кои се потребни за основање на тие друштва;
 за основање на друштвата на капиталот не се бараат повеќе лица, иако
може да го основа и едно лице како единствен содружник. Но, за
акционерско друштво нашиот ЗТД бара да го основаат најмалку три физички и
правни лица. По исклучкок може акционерско друштво да основа и едно лице,
но тоа секогаш е правно лице;69
 членовите на друштвата на капиталот не одговараат за обврските на
друштвото, освен во исклучителни случаи;
 друштвото (само акционерското) мора да има статут како акт на кој се
темели друштвото;
 неговите членови сносат ограничен ризик за работењето на друштвото и
тоа само со средствата кои ги вложиле;
 контролата за влегување и излегување од друштвото за акционерското
друштво не е многу битна.
Типично друштво на капиталот е акционерското друштво. Овде поединци -

акционери внесуваат во друштвото само еден дел од својот имот, во облик на акции.
Во него содружниците - акционери не одговараат за обврските на друштвото со својот
имот кој не го внеле во друштвото. Обврските се обезбедени со сиот имот на
друштвото. Акциите, во принцип, се слободно преносливи.
Друштвото со ограничена одговорност - иако е друштво на капиталот, има

некои обележја кои се значајни за персоналните друштва. Во нив личната врска е
поцврста, отколу што тоа е случај со акционерите во акционерското друштво. И по
контролата на влегување и излегување од друштвото слично е со персоналните
друштва. Тоа друштво се основа со договор за друштвото, како и друштвата на лица и
69
54
нема статут. И покрај тоа, друштвото со ограничена одговорност, иако е од мешовита
природа, сепак, се смета дека се работи за друштво на капиталот, со некои примеси на
персонално друштво. Во него содружиците не одговараат за обврските на друштвото.
Основната главнина создадена со влоговите на содружниците, која е поделена на удели
не може да им се отстапуват на трети лица без согласност на другите содружници.
2.2. ДРУШТВО СО ОГРАНИЧЕНА ОДГОВОРНОСТ

Поим
Во ДОО се испреплетуваат правните елементи на персоналните друштва

(ЈТД),со елементите на капиталските друштва (АД), па така ДОО ги обединува
предностите на друштвата на лица со оние од друштвата на капитал.
Друштво со ограничена одговорност е (ДОО) е трговско друштво во кое

што еденили повеќе физички и правни лица учествуваат со по еден влог во
однапред договорена основна главнина на друштвото.70
ДОО може да биде основано од едно или повеќе физички или правни лица.
Може да има најмногу 50 содружници. Ако имаат над 50 содружници во рок од една
година, мора да го усогласат бројот на содружниците, доколку не се изврши
усогласување со бројот до 50 содружници во тој случај ДОО треба да се преобрази во
Акционерско друштво или да се спроведе ликвидација на друштвото. Фирмата на
друштвото со ограничена одговорност мора да ги содржи и зборовите: ,,Друштво со
ограничена одговорност“ или ознаката ,, ДОО“. Кога Друштвото има еден содружник
70
Види, чл.166 ст.1од ЗТД
55
фирмата ги содржи зборовите: ,,Друштво со ограничена одговорност од едно лице“ или
ознаката „ДООЕЛ“ .
Од ова може да се заклучи дека ДОО ги има следниве карактеристики:71
 ДОО има својство на правно лице, тоа е правен субјект кој субјективитетот
го стекнува со уписот во трговскиот регистар и со тоа станува носител на
права и обврски за да може да стекнува сопственост и др. стварни права, да
склучува договори и др. правни дела, да тужи и биде тужено пред суд,
арбитража или друг суд и да учествува во постапките пред нив;
 имотот на ДОО е одвоен од персоналниот имот на неговите содружници;
 доверителите на ДОО, не можат да ги намират своите побарувања спрема
друштвото од имотот на содружникот, а и доверителите на содружникот на
друштвото не можат да ги намират своите побарувања спрема него од имотот
на друштвото;
 ДОО спаѓа во капитални друштва и важен е капиталот што се вложува;
 ДОО има основна главнина која се состои од збирот на влоговите на
содружниците и е почетен имот на друштвото;
 содружниците не одговараат за обврските на ДОО;
 ДОО одговара неограничено со сиот свој имот;
 содружниците имаат обврски само спрема ДОО;
 содружникот на ДОО го поднесува ризикот од работењето на ДОО во
висина на својот влог;
 ДОО има своја фирма;
 ДОО се основа за вршење на трговска или било која друга дејност што
нее забранета со закон и
 ДОО има свое седиште кое се запишува во трговскиот регистар.
Основање на Друштвото
Основањето се врши со договор за друштвото што го склучуваат сите основачи.

Доколку друштвото го основа едно лице (ДООЕЛ), договорот за друштвото се
заменува со изјава на основачот за основање на друштвото со ограничена одговорност.
71
Недков М, Беличанец Т, Градишки-Лазаревска Е,, Право на трговски друштва,2009 год, стр.276,277,
278
56
Потписите на основачите на договорот за друштвото, односно потписот на основачот
на изјавата за основање на друштвото се заверуваат кај нотар. Основачите го
склучуваат договорот за друштвото лично или преку полномошник, кој мора да има
полномошно заверено кај нотар. Полномошно не е потребно ако застапникот на
основачот врз основа на закон е овластен за него да го склучи договорот за друштвото,
односно да даде изјава за основање на друштвото.72
Покрај општите услови за основање на ДОО, постојат и посебни услови кои

треба да се исполнат. Тие можат да бидат материјални и формални.73
А) Материјални услови се:
 Услови што се однесуваат на содружниците

1. број на основачите (ДОО се основа од две или повеќе физички и
правни лица, домашни или странски и бројот на содружници може да биде
најмногу 50 содружници) и
2. способноост на содружниците (содружниците, можат но не мораат да
учествуваат лично во работите на ДОО. Во ДООЕЛ, содружник може да биде и
деловно неспособно лице).
 Услови што се однесуваат на друштвото
1. минимален износ на основната главнина и на влоговите на
содружниците неможе да биде помал од 5000 евра во денарска противредност,
2. запишување на уплатата, односно влоговите во ДОО, мора да биде
запишана во целост и
3. предметот на работењето, односно било која дејност што со закон не е
забранета.
Б) Формални услови за основање на ДОО
1. носење договор за основање на ДОО (ДОО се основа со договор што го

склучуваат сите основачи, а ако друштвото го основа едно лице, договорот се
заменува со изјава на основачот за основање на друштвото. Договорот на ДОО е
основачки акт на фруштвото),
72
Николовски А, магистерска работа ,Кичево,2017
73
Недков М, Беличанец Т, Градишки-Лазаревска Е,, Право на трговски друштва,2009 год,
стр.279,280,281,282
57
2. упис во трговскиот регистар извршен врз основа на пријава за упис
кон која се приложува и договорот/изјавата за основање, како и полномошното
на полномошникот.
Договорот за друштвото, односно изјавата за основање на друштвото мора да ги

содржи следниве податоци: генералии за содружникот и неговото потекло; белези на
друштвото; неговото времетраење; износ на основна главнина и поединечен влог за
секој одделно; начин и време на нивна уплата; генералии на управителот и неговото
потекло; застапување на друштвото; права и обврски на содружниците; начин на
распределба на добивка и загуба и престанок на друштвото. 74
Основната главнина не може да биде помала од 5.000 ЕВРА во денарска

противвредност и износот на основната главнина мора да биде изразен со цел број
којшто е делив со бројот сто.75
Влоговите кои ги внесуваат содружниците можат да бидат парични и

непарични, така што поединечниот влог не може да биде помал од 100 ЕВРА во
денарска противвредност. Влогот мора да биде изразен со цел број кој е делив со
бројот сто. Пред поднесување на пријавата за упис во Централен регистар
содружникот мора да уплати најмалку една третина од запишаниот паричен влог,
така што износот на уплатите во пари неможе да биде помал од 2500 евра во
денарска противредност, додека непаричните влогови мора во целост да бидат
внесени .
Ако влогот е непаричен мора да се определи кој содружник го внесува,

неговата вредност и погодностите на содружникот кој го внел.76 Ако вредноста на
поединечните непарични влогови е помал од 5000 евра во денарска противредност и
ако вкупната вредност на целината на непаричните влогови не ја надминува
половината на основната главнина, тогаш содружниците можат да одлучат да не ја
проценуваат вредноста на непаричниот влог. Ако Друштвото не се основа во рок од 6
месеци од денот на внесување на првиот влог, секој основач кој го внел влогот може со
предлог да бара од судот да му го утврди правото да му биде вратен неговиот внесен
74
Види, чл.171. ст 1 од ЗТД
75
76
58
непаричен влог, а за враќање на паричниот влог да ја задолжи банката во која е
уплатен.77
Основањето на друштвото се запишува во Цетралниот регистар на

Република Македонија
Пријавата за упис на основањето на друштвото ја поднесува управителот,

односно управителот овластен од другите управители ако друштвото има повеќе
управители.
Податоци кои се запишуваат во регистарот: 78
 фирмата и седиштето на друштвото;

 предметот на работењето на друштвото;
 името и презимето, ЕМБГ, бројот на пасошот, односно бројот на личната
карта ако содружникот е странско физичко лице или на друга исправа за
утврдување на идентитетот - важечка во неговата земја и неговото
државјанство, како и местото на живеење, односно фирмата, седиштето, МБС,
ако содружникот е правно лице;
 износот на основната главнина;
 денот на склучувањето на договорот за друштвото, односно денот на
потпишувањето на изјавата за основање на друштвото;
 времетраењето на друштвото ако тоа е определено со договорот за друштвото
или со изјавата за основање на друштвото;
 името и презимето на управителот, на членовите на надзорниот одбор,
односно на контролорот, ако друштвото има орган за надзор, ЕМБГ,
77
Види,од чл. 174 до чл 179 од ЗТД
78
59
занимањето, бројот на пасошот, односно бројот на личната карта за странско
физичко лице или на друга исправа за утврдување на идентитетот - важечка
во неговата земја и неговото државјанство, како и местото на живеење;
 овластувањето за застапување на друштвото и
 интернет страница ако друштвото има ваква страница.
Секоја промена на податоците, како и пристапувањето на содружник во

друштвото, односно истапувањето на содружник од друштвото, се запишуваат во
трговскиот регистар.
Прилози кон пријавата за упис се приложуваат се договорот за друштвото

односно изјавата: копија од пасош или од лична карта или од друга исправа ако
основач е физичко лице; доказ од банка овластена за вршење платен промет дека секој
основач уплатил најмалку една третина од паричниот влог; доказ дека е уплатена
најмалку половина од основната главнина, но не помалку од 2.500 ЕВРА во денарска
противвредност; извештајот на проценувачот; одлуката за избор на управител; изјава
на секој управител на друштвото дека го прифаќа изборот - заверена кај нотар;
одлуката за избор на членовите на надзорниот одбор, односно на контролорот; доказ за
сопственост; дозвола или друг акт на државен орган или на друг надлежен орган;
изјава од застапникот по закон на правно лице, односно изјава од физичко лице
заверена кај нотар и изјавата дека друштвото е основано согласно законот. 79
2.3. ПРАВНИ ОДНОСИ МЕЃУ СОДРУЖНИЦИТЕ

Права 80
 да учествува во управување со Друштвото;
 да учествува во распределба на добивката;
 да биде информиран за работењето на Друштвото;
 да врши увид во книгите и други документи и
 има право на дел од остатокот на ликвидационата, односно стечајната маса
Содружниците имаат право на соодветен дел од добивката и таа се дели меѓу

содружниците сразмерно на нивните во друштвото. Содружникот може да има само
еден удел во друштвото. За уделите од содружниците се води книга на удели.
Добивката се дели меѓу содружниците сразмерно на нивните удели во друштвото,
79
80
Види, чл.184.ст.1 и чл.185 од ЗТД
60
освен ако со договорот за друштвото поинаку не е определено. Содружникот станува
доверител на друштвото до висина на износот на одобрената, но неисплатена добивка.
Со договорот за друштвото се определува начинот на одлучувањето за распределбата,
времето кога таа се врши, можноста управителот да одлучува за распределбата според
критериуми и насоки утврдени од собирот на содружниците, начинот на којшто се
води евиденцијата за распределбата и се утврдува износот на кој секој одделен
содружник има право, ограничувањата при распределбата и други прашања, освен
оние за кои што е определено дека се одлучува на собир на содружниците.
Должности81
 содружникот е должен преземениоиот долг да го уплати во целост, и сите

содружници го вршат плаќањето на паричните влогови сразмерно со нивните
преземени влогови;
 содружниот може да биде ослободен од обврската за плаќање на паричниот
влог во случај на намалување на основната главнина;
 ако при основање на друштвото целиот износ на паричниот влог не е платен ,
остатокот мора да се уплати во рок од една година од денот на објавување
на уписот на основање на Друштвото;
 содружник кој задоцнил со извршување на неговата обврска навреме да го
плати влогот е должен да плати законска затезна камата. Во случај на
задоцнување се остава дополнителен рок од најмалку 30 дена да го уплати
влогот. Ако и во овој рок не се изврши уплата управителот огласува дека
содружникот го изгубил својот удел и ќе биде исклучен. Исклучениот
содружник ги губи сите права во друштвото но и понатаму е обврзан да го
уплати тој дел од влогот .Тој ќе одговара и за штетата, причината поради
пропуштање на уплатата. Ако претходниците на исклучениот содружник не го
уплатат преостанатиот дел на влогот друштовото може да го продава удделот на
исклучениот содружник со јавно наддавање;
 обврска на сите или одделни содружици е да дадат дополнителни доплати
(сразмерни на уделите на содружниците) над износот на влогот кога е тоа
потребно за покривање на загубите и
81
Види,, чл.186.ст.1од ЗТД
61
 содружникот на кого друштвото му исплатиле определен износ спротивно
на законот или договорот, должен е тој износ да му го врати на друштвото.
За ова покрај содружникот солидарно одговараат и Управителот и членовите на
Надзорниот одбор, како и другите раководни лица.
Содружничките односи престануваат на следниов начин: со смрт на

содружник, со престанување на правното лице – содружник, со истапување на
содружник од друштвото, исклучување на содружник од друштвото и со стечај над
содружникот. 82
2.4. ОРГАНИ НА ДРУШТВОТО СО ОГРАНИЧЕНА

ОДГОВОРНОСТ
1.Собир на содружници83
Собирот на содружници го сочинуваат сите содружници. Управителот на

друштвото кој не е содружник може да учествува во работата на собирот, без право на
глас. Тука содружниците го остваруваат правото на одлучување. Содружник на
друштовото е само оној кој е запишан во книгата на удели.
Собирот на содружници ги врши следниве работи :84
 ги усвојува годишната сметка, годишните финансиски извештаи и

годишниот извештај за работата на друштвото во претходната деловна година;
 ги избира и ги отповикува управителот, т.е. другите управители и одлучува
за склучување на договорот меѓу друштвото и управителот;
 ги избира и отповикува членовите на надзорниот одбор и контролорот;
 носи одлука да се поведе постапка за надомест на штета;
 одлучува за мерките за испитување и вршење контрола над водењето на
работите;
 одобрува склучување договори за набавка што е поголемо од една петина од
основната главнина;
82
Види, чл.206 ст.1 од ЗТД
83
Види, Подетален преглед за Собир на содружници , види ,, Водич-Собир на содружници,, во
соработка со проектот ,, Корпоративно управување и Законот за трговски друштва,, USAID, Скопје 2005,
проф.др. Тито Беличанец
84
62
 одобрува склучување на договори што друштвото ги склучува со свој
содружник управител или со нивните роднини во права линија неограничено
и странично линија до трет степен;
 одлучува за измена на договорот на друштвото и врши други работи.
Лица кои можат да го свикаат собирот на содружници 85
Собирот го свикува управителот најмалку еднаш годишно во писмена форма во

одредени рокови. Собирот на содружници мора да биде свикан без одлагање кога ќе
побараат еден или повеќе содружници чии влогови заедно изнесуваат најмалку една
десетина од основната главнина. Ако собирот не се свика во рок од 15 дена од денот на
доставување на барањето, содружниците можат сами да го свикаат и да го утврдат
дневниот ред. Собирот на содружници може да го свика и надзорниот одбор т.е.
контролорот. Ако по барање на еден или повеќе содружници чии што влогови заедно
изнесуваат најмалку 51% од основната главнина, управителот, односно надзорниот
одбор не го свикааат во рок од 24 часа, содружниците може да донесат предлог за
свикување на собирот до судот. Собирот се свикува со писмена покана и од денот од
кога е испратена до денот на одржување на собирот мора да изминат најмалку 8 дена.
Секој содружник има право да бара некое прашање дополнително да се внесе во
дневниот ред. Собирот се одржува во седиштето на друштвото. Собирот на
содружници може да работи и одлучува ако на собирот се присутни содружници кои
имаат мнозинство на гласови што ги даваат влоговите. Содружникот мора да ги
запознае другите содружници со својот предлог најдоцна 3 дена пред одржување на
собирот. Предлогот на одлуката на содружниците им се соопштува во писмена форма
со образложение и тие треба да се изјаснат по неа во рок не пократок од 24 часа и
неподолг од 8 дена. Ако се донесе одлука со која се повредуваат интересите на
друштвото, содружниците одговараат неограничено и солидарно за настанатата штета.
2.Управување со Друштвото
Со Друштвото управува управител, т.е. управители . Кога во друштвото има три

или повеќе управители тие може заедно да управуваат со друштвото како орган на
управување. За управител може да биде избрано физичко лице кое е деловно способно.
85
63
За управител не може да биде избрано лице на кое со правосилна судска одлука
делумно или во целост му е забрането да врши професија, дејност или должност
поврзана со функцијата управител на друштвото додека трае забраната. За избор на
управител одлучуваат содружниците. При основање на друштвото првиот управител
може да биде назначен со договорот од друштвото. Ако за управител се избира
содружник мандатот може да му трае додека трае неговиот содружнички однос. Ако со
договорот не е определено времето се смета дека е избран за време од 4 години.
Управителот може да биде повторно избран без разлика на тоа колку мандати бил
избран, освен ако не е нешто друго определено. Ако друштвото има повеќе управители
и нивниот број се намали под бројот определен со договорот за друштвото, другите
управители се должни во рок од 30 дена да свикаат собир на содружници или со
одлучување преку допишување да организираат избор на управители до определениот
број во договорот за друштвото. Ако друштвото остане без управител, а содружниците
не избрале управител во рок од 30 дена од денот кога друштвото останало без
управител, во тој случај надзорниот одбор т.е. контролорот го свикува собирот на
содружници . Ако друштвото нема орган на надзор, собирот ќе биде свикан од судот во
рок од 8 дена и ќе ги определи физичкото лице и рокот во кој што тоа лице ќе ги
преземе сите дејствија потребни за одржување на собирот. Судот може да постави
привремен управител од редот на содружниците на друштвото, но не подолго од 6
месеци.
Управителот, неговото овластување и застапување се запишуваат во трговскиот

регистар. Кон пријавата за упис се приложуваат: одлука за избор на управител, одлука
за отповикување ако претходниот управител бил отповикан, оставка во писмена форма,
актот со кој што се предвидува видот и обемот на застапувањето и потпис на
управителот т.е. лицата овластени за застапување.86 Овластувањата на управителот се
определуваат со договорот за друштвото, ако не се определени ги презема сите
вообичани работи и дејствија што се во интерес на друштвото. Во односите со трети
лица управителот дејствува од името на друштвото, ако се избрани повеќе управители
сите тие имаат еднакви овластувања и права во однос на водење на работите на
друштвото. Управителот го застапува друштвото во односите со трети лица, така што
се потпишува по наведувања на фирмата и ознака на својот статус на управител. Ако
друштвото има повеќе управители сите тие го застапуваат друштвото. Управител кој
86
64
знаел дека превзема дејствие од името на друштвото без да има овластување, за тоа
лично е одговорен на друштвото за причинетата штета. Кога има повеќе управители
ниту еден управител неможе да превзема дејствија освен ако со задоцнувањето или
непраземањето на определено дејствие постои опасност да се нанесе штета на
друштвото или да се загрозат неговите интереси. Секој од управителите е овластен
сам да превзема дејствие потребни за водење на друштвото и секој од управителите
може да изрази противење за превземеното дејствие. Ако управителите не го решат
спорот одлуката по спорното прашање ја донесеува собирот на содружници.
Противењето е безправно дејство спрема трети лица .
3.Органи на надзор 87
Надзор над работењето на друштвото може да врши надзорен одбор или
контролор, а ако не е формиран орган на надзор, надзорот го вршат содружниците
поединечно или заеднички. Надзорниот одбор т.е. контролорот се грижи за работењето
со имотот на друштвото и го контролира начинот на кој што се врши управувањето со
друштвото од управителот и му поднесува извештај од собирот на содружниците.
Собирот на содружниците ги избира и отповикува членовите на надзорниот одбор т.е.
контролорот. Во Друштовото со ограничана одговорност од едно лице (ДООЕЛ ), ако
соддружникот образувал орган на надзор тогаш членовите на надзорниот орган т.е.
контролорот го избира и го отповикува со своја одлука единствениот содружник.
Членови на надзорниот одбор т.е. контролор не можат да бидат :

управителот и вработените во друштвото; сопрузите, лицата кои се во сродство по
права линија неограничено и по странична линија до трет степен со управителот;
лицата на кои судот со одлука им забранил вршење ревизиски работи додека трае
забраната; физичко лице кое е член во пет надзорни одбори во акционерски друштва
или во друштва со ограничена одговорност. 88
Надзорниот одбор се состои во најмалку од три члена со мандант од четири

години со можност повторно да бидат избрани. Членовите на надзорниот одбор
избираат претседател од своите редови кои го свикува надзорниот одбор и претседава
со неговите седници и ја организира .неговата работа. Сите членови на надзорниот
одбор имаат еднакви права, обврски и одговорности. Надзорниот одбор се состанува
најмалку три пати во текот на една деловна година. Надзорниот одбор т.е. контролорот
87
88
65
ги прегледува и оценува трговските книги на друштвото, актите и другите документи ,
имотот, благајната и состојбата на хартии од вредност. Вршењето на овие работи
надзорниот одбор може да го довери на свој член или одделни работи да ги довери на
стручно лице кој не е член на надзорниот одбор . Надзорниот одбор т.е. контролорот ја
прегледува годишната сметка на друштвото, финансиските извештаи, предлогот за
распределба на добивката, го оценува годишниот извештај за работата на друштвото во
претходната година и го известува за тоа собирот на содружници. Во извештајот
посебно назначува на каков начин и во каков обем го прегледал водењето на работите
на друштвото во календарската година и до какви заклучоци дошол . Во договорот за
друштвото може да се определат работи што неможе да се вршат без одобрение на
надзорниот одбор т.е. контролорот .
Контролни овластувања на содружникот
Содружниците преку собирот на содружници вршат надзор преку разгледување

и усвојување на годишната сметка и годишниот извештај за работата на друштвото во
претходната деловна година. Секој содружник има право и лично да се запознава со
работите на друштвото, да ги прегледува годишните сметки и извештаите, другите
трговски книги, актите, извештаите од управителот, извештаите од овластените
ревизори и да врши друг вид контрола. Секој содружник може на надзорниот одбор т.е.
на контролорот или на лице кое врши ревизија, во секое време писмено да му обрне
внимание на определени работи од негов делокруг. Ако тоа го прави содружник или
содружници чии влогови заедно изнесуваат најмалку една десетина од основната
главнина во тој случај надзорниот одбор , односно контролорот на наредниот собир на
содружници им поднесува извештај за тие работи со потребните предлози. Ако
работата е значајна и итна, а управителот на предлог надзорниот одбор, односно
контролорот не го свикал собирот на содружници , собирот без одлагање го свикува
надзорниот одбор т.е. контролорот. Ако друштвото нема надзорен одбор или
контролор , собирот на содружници го свикуваат содружниците на друштвото .
66
2.5. ИЗМЕНА НА ДОГОВОРОТ ЗА ДРУШТВОТО СО
ОГРАНИЧЕНА ОДГОВОРНОСТ, НАМАЛУВАЊЕ,
ПРЕСТАНОК И ПРЕОБРАЗБА НА АКЦИОНЕРСКОТО
ДРУШТВО ВО ДРУШТВО СО ОГРАНИЧЕНА
ОДГОВОРНОСТ
Одлука за измена на договорот за друштвото89
Договорот за друштвото може да се измени само со одлука на содружниците,

донесена најмалку со тричетвртинско мнозинство од вкупниот број гласови што ги
имаат содружниците во друштвото. Во договорот за друштвото може да се определи
поголемо мнозинство, а може да се предвидат и дополнителни услови за негова
измена. Одлуката за измена на предметот на работење на друштвото, утврден во
договорот за друштвото, содружниците ја донесуваат едногласно, освен ако со
договорот за друштвото поинаку не е определено.
Одлуката за зголемувањето на утврдените обврски на содружниците што

произлегуваат од договорот за друштвото или за намалувањето на правата на
содружниците што им припаѓаат според договорот за друштвото се донесува со
согласност на сите содружници на друштвото коишто се засегнати од зголемувањето
на обврските, односно од намалувањето на правата. Одредбите од договорот за
друштвото што се во спротивност со ова, се ништовни.
Содружниците, со одлуката за измена на договорот за друштвото, го

овластуваат управителот, односно надзорниот одбор, односно контролорот, ако
друштвото има орган на надзор, да подготви пречистен текст на договорот за
друштвото во којшто ги внесува измените извршени со одлуката за измена на
договорот за друштвото.
Пријавата за упис на одлуката за измена на договорот за друштвото заради упис

во трговскиот регистар ја поднесува управителот или од него овластено лице со
89
Види, од чл. 252 и чл.253 од ЗТД
67
полномошно, заверено кај нотар, освен кога полномошното е дадено во електронска
форма и потпишано со електронски потпис. Кон пријавата за упис во трговскиот
регистар се приложува одлуката за измена на договорот за друштвото и пречистен
текст на договорот за друштвото. Уписот на одлуката за измена на договорот за
друштвото во трговскиот регистар се објавува со посочување на бројот на одлуката и
датумот кога е донесена. Одлуката за измена на договорот за друштвото има правно
дејство спрема содружниците од денот на нејзиното донесување.
Намалување на основната главнина90
Основната главнина на друштвото може да се намали само со одлука на

содружниците за намалување на основната главнина која што има карактер на одлука
за измена на договорот. Во одлуката се определува обемот и целта на намалувањето на
основната главнина, како и начинот на којшто ќе се спроведе тоа намалување. За
намалување на основната главнина се смета секое намалување на износот на основната
главнина, определен во договорот за друштвото, независно од тоа дали намалувањето
се спроведува со враќање на влоговите на содружниците, намалување на номиналните
износи на влоговите или потполно, односно делумно ослободување на содружниците
на друштвото или на нивните правни претходници од обврската целосно да ги уплатат
влоговите.
Основната главнина на друштвото не смее да се намали под 5.000 ЕВРА во

денарска противвредност. Ако намалувањето на основната главнина се спроведува со
враќање на уплатените влогови или со ослободување на содружниците од обврската за
целосна уплата на влоговите, износот на другите влогови што остануваат во друштвото
не смее да се намали под 2.500 ЕВРА во денарска противвредност, со тоа што,
истовремено, се донесува одлука за зголемување на основната главнина најмалку до
5.000 ЕВРА во денарска противвредност.
Управителот поднесува пријава за упис во трговскиот регистар на одлуката за

намерата за намалување на основната главнина и објавува оглас во ,,Службен весник
на Република Северна Македонија". Во огласот друштвото објавува дека е согласно на
доверителите, врз основа на нивно барање, да им ги исплати побарувањата или да им
даде обезбедување. Ако, по истекот на 90 дена од денот на објавувањето на огласот, не
биде поднесено барање за исплата на побарување, се смета дека сите доверители се
90
Види, од чл.261 до чл.264 од ЗТД
68
согласни со намерата за намалување на основната главнина. На познатите доверители
им се доставува писмено известување.
Кон пријавата се приложуваат: копија од огласот со којшто е известено за

намерата за намалување на основната главнина; објавен во ,,Службен весник на
Република Северна Македонија"; доказ дека друштвото на доверителите кои им се
пријавиле им дало обезбедување дека пријавените побарувања ќе бидат намирени;
изјава на управителот дека на сите познати доверители им е доставено известувањето
за намерата за намалување на основната главнина и препис од книгата на уделите.
Ако доказот што е поднесен за тоа дека друштвото ги намирило побарувањата

на доверителите или дека им дало обезбедување дека пријавените побарувања ќе им
бидат намирени не е вистинит, управителот им одговара лично и неограничено со сиот
свој имот за штетата што ќе им ја предизвика на оние доверители на кои им дал
невистинити податоци, но само за износот што не можел да им се намири од имотот на
друштвото. Не одговара за штетата, управител кој ќе докаже дека не знаел дека
доказите и изјавите што ги давал се невистинити. Исплатите на содружниците врз
основа на намалувањето на основната главнина се дозволени откако ќе се изврши упис
на одлуката за измена на договорот за друштвото во трговскиот регистар.
Престанување на друштвото со ограничена одговорност91
Основи за престанување на друштвото се: истекот на времето определено во

договорот за друштвото; одлука на содружниците; присоединување на друштвото
кон друго друштво; спојување со друго друштво, односно со поделба; стечај на
друштвото и одлука на судот. Во договорот за друштвото можат да бидат предвидени
и други основи за престанување на друштвото.
Основи за престанување на друштвото од едно лице92
Друштвото од едно лице, во кое сопственик на уделот е физичко лице,

престанува со смртта на тоа лице ако по спроведената оставинска постапка
наследниците не бараат друштвото да продолжи со работа. Одлуката за престанување
на друштвото, содружниците ја донесуваат со најмалку тричетвртинско мнозинство од
вкупниот број гласови. Судот може, по тужба на еден или на повеќе содружници,
чиишто влогови чинат најмалку една десеттина од основната главнина, со одлука, да
91
92
Види, од чл.266 до чл 269 од ЗТД
69
изрече престанување на друштвото, ако постигнувањето на целта на друштвото што
произлегува од предметот на работењето стане невозможно или ако постојат други
значајни причини за престанување на друштвото. Тужба против друштвото се
поднесува во рок од 90 дена од денот на дознавањето на причината, но не подолго од
една година од денот на настанувањето на причината.
Преобразба на трговските друштва, преобразба на Акционерското

друштво во Друштвото со ограничена одговорност 93
Преобразбата ја карактеризира континуитетот на правното лице односно по

извршената преобразба на друштво од една во друга форма на друштво, друштвото
продолжува да работи како правно лице во другата форма на друштво со сите права и
обврски од формата на друштвото од коешто се преобразило, освен правата и
обврските на содружниците, односно акционерите кои се изменети со договорот на
друштвото, односно статутот на друштвото во постапката на преобразбата. Преобразба
на друштво со ограничена одговорност во акционерско друштво се врши врз основа на
одлука на содружниците и се усвојува и статутот на акционерското друштво што ќе
настане со преобразбата. Одлука за преобразба, донесува собирот на содружниците,
односно собранието со мнозинство гласови коешто не може да изнесува под две
третини од сите претставени удели, односно акциите со право на глас, освен ако со
договорот за друштвото, односно статутот не се бара поголемо мнозинство. Органот на
управување, односно содружниците, овластени да го управуваат друштвото, мора да
состават известување во писмена форма, во коешто се образложени причините,
правните и деловните прашања од значење за преобразбата и да го сторат достапно на
сите содружници, односно акционери. Известувањето во писмена форма се
доставуваат до содружниците, односно акционерите за собирот на содружниците,
односно собранието на коешто се одлучува за преобразбата.
Друштвото може да се преобрази од една во друга форма на друштво под следниве

услови:
 по донесувањето на одлуката за преобразба да им се овозможи на сите

содружници, односно акционери да се изјаснат дали сакаат со нивниот
удел, односно со нивните акции да учествуваат со уделот, односно со
акциите во формата на друштвото што ќе настане со преобразбата;
93
Види, од чл. 510 до чл. 516 од ЗТД
70
 во преобразената форма на друштвото, содружникот, односно акционерот
да учествува со уделот, односно со акциите сразмерно на номиналната
вредност на неговиот удел, односно на неговите акции со коишто учествувал
како содружник, односно акционер во основната главнина на друштвото што се
преобразило;
 содружникот, односно акционерот да може самостојно да одлучи за
големината на неговото учество со удел, односно со бројот на акциите во
формата на друштво којашто ќе настане со преобразбата и
 во друштвото што ќе настане со преобразбата да учествуваат содружници,
односно акционери чиешто учество на нивните номинални удели, односно
акции да изнесува најмалку две третини од основната главнина на
друштвото што настанува со преобразбата.
Ако основната главнина не биде покриена тогаш може да се дополни со влогови

што можат да се преземат и од лица кои не се содружници, односно акционери, што
можат да се уплатат само во пари и тоа во потполност пред уписот на одлуката за
преобразба во трговскиот регистар, или содружниците, односно акционерите се
обврзани да ја доплатат разликата, сразмерно на учеството на нивните влогови, во
основната главнина на друштвото што ќе настане со преобразбата. Вредноста на
одделен удел, односно на одделна акција, се пресметува врз основа на билансот на
состојбата којшто се составува за таа цел и којшто е составен дел на одлуката за
преобразба. Преземање удели се врши со изјави заверени кај нотар, а преземањето
акции се врши со уписница. Содружниците, односно акционерите кои не
присуствувале на собирот на содружниците, односно на собранието, во рок од три дена
по одржувањето на собирот на содружниците, односно на собранието, се повикуваат со
јавен повик, во рок кој не може да биде покус од еден месец, но не подолг од два
месеца од денот на објавувањето на јавниот повик да дадат изјава дали се согласуваат
да преземат удели, односно акции во друштвото што ќе настане со преобразбата. Сите
содружници, односно акционери кои се согласиле да бидат содружници во друштво со
ограничена одговорност, мораат да дадат изјава во писмена форма дека го прифаќаат
договорот за друштвото. Преобразбата од една во друга форма на друштво се запишува
во трговскиот регистар. Ако акционерско друштво се преобразува во друга форма на
друштво, управителот најдоцна во рок од осум дена од денот на уписот на
преобразбата во трговскиот регистар му дава налог на Централниот депозитар за
хартии од вредност да ја затвори акционерската книга. На содружник, односно на
71
акционер кој преку изјава дадена во писмена форма не се согласил со преобразбата на
друштвото во друга форма на друштво, друштвото е должно да му го откупи уделот,
односно акциите според цена соодветна на усвоениот биланс на состојба утврден во
одлуката за преобразба на друштво (понудена цена). Ако содружникот, односно
акционерот не ја прифати понудената цена, најдоцна во рок од 30 дена од денот на
одбивањето на понудата, може да поднесе предлог до судот да ја утврди вредноста на
уделот, односно на акциите. Содружникот, односно акционерот ги губи сите права од
уделот, односно од акциите, освен правото на надомест за неговиот удел, односно за
неговите акции. Судот, врз основа на извештајот за процена, подготвен од овластен
проценител назначен од судот, ја определува вредноста на уделот, односно на акциите
на содружникот, односно на акционерот кој се спротивставува. По правосилноста на
одлуката на судот друштвото што настанало со преобразбата го определува рокот за
подигање на исплатата што не може да биде пократок од еден месец. По истекот на
овој рок, парите се полагаат кај судот.
72
2.6. СЛИЧНОСТИ И РАЗЛИКИ НА АКЦИОНЕРСКО ДРУШТВО И
ДРУШТВО СО ОГРАНИЧЕНА ОДГОВОРНОСТ94
Друштво со ограничена Акционерско друштво
одговорност
Поим Трговско друштво во коешто Трговско друштво во кое
едно или повеќе физички и акционерите учествуваат
правни лица учествуваат со со влогови во основната
по еден влог во однапред главнина, којашто е
договорената основна поделена на акции.
главнина на друштвото.
Основачи Едно или повеќе физички Едно или повеќе физички

или правни лица или правни лица
Одговорност До висината на влогот
До висината на влогот (акционерите не
(содружниците не одговараат одговараат за обврските
за обврските на друштвото) на акционерското
друштво)
Основна главнина ≥ 25.000 евра во денарска
≥5.000 ЕВРА во денарска противвредност
противвредност (симултано основање)
≥50.000 ЕВРА во денарска
противвредност во
(сукцесивно основање)
Акт за основање Договор за друштвото
односно изјава за основање Статут на друштво
кај ДООЕЛ
Преносливост на Ограничена преносливост Слободно преносливи
уделот/акцијата
Број на удели/акции Еден содружник може да има Еден акционер може да
само еден удел има повеќе акции
Број на сопственици Најмногу до 50 содружници Неограничен број на
акционери
Органи надруштвото Управител, контролор или Одбор на директори
надзорен одбор и собир на односно управен и
содружници надзорен одбор и
собрание на акционери
Права Различни права Исти права за секој род
на акции
94
Види, превземено од ПРИРАЧНИК ЗА ПРЕОБРАЗБА НА ДРУШТВО СО ОГРАНИЧЕНА
ОДГОВОРНОСТ ВО АКЦИОНЕРСКО ДРУШТВО, Октомври 2013
73
2.7. АКЦИОНЕРСКО ДРУШТВО И ВИДОВИ АКЦИИ
Поим на акционерско друштво
Модерните акционерски друштва настанале во 19 век и тоа во областа на

рударството, железниците и индустријата. Инвестирањето во тие области не можело да
се замисли без таков начин на прибирање на капитал и ограничување на ризикот.
Голема улога во развојот на акционерските друштва имале одделни компании во
Холандија и Франција, на кои за својата прекуморска трговија им требало многу пари.
Одредувањето на поимот на акционерското друштво, односно неговото

дефинирање е мошне тешко, бидејќи со било каква дефиниција не е можно сите
карактеристики на тоа друштво да бидат опфатени. Таков обид беше направен во
Законот за претпријатијатаво член 85, но доста неуспешно според кој:
“Акционерското друштво е друштво кое средствата за основање и работа ги
прибавува со издавање акции”.
Нашиот Закон за трговските друштва, поимот на акционерско друштво го
одредил на следниов начин:.
Акционерско друштво е трговско друштво во кое акционерите учествуваат
со влогови во основната главнина, која е поделена на акции и не
одговараат за обврските на акционерското друштво (АД).95
Основните елементи на поимот акционерското друштво, се следните:

акционерското друштво, како правно лице, има определена основна главнина која е
изразена во пари и е поделена на еднакви делови (акции). Секое лице - акционер
учествува со по една или повеќе акции, па со уплатата на тие акции се создава
основната главнина. Обврските на акционерското друштво се обезбедени со сиот
имот на друштвото. Должноста на учесниците во создавањето на друштвото се
сведува на тоа да го уплатат преземениот дел. Акционерите не одговараат за обврските
на друштвото спрема трети лица. За нив одговара само друштвото, и тоа со целиот свој
имот. Со оглед на тоа што акционерското друштво е оддвоен правен ентитет од
акционерите, тоа има сопствен имот, создава профит, може да се задолжува, може да
тужи и да биде тужено и друго.
95
Види, чл.270. ст.1и 2 од ЗТД
74
Карактеристики на Акционерското друштво
 Акционерското друштво е правно лице и има општа правна способност,
има права и обврски и може да стекнува сопственост и други стварни права,
може да склучува договори и други правни работи, може да тужи и да биде
тужен пред суд, арбитража, или избрен суд и да учествува во други постапки;96
 Акционерското друштво е форма на здружување од категоријата на
корпорациите, така што акционерите можат секојдневно да се менуваат со
оглед на слободниот пренос на акциите, акционерите не се сопственици на
имотот на АД и тие спрема доверителите одговараат со сиот свој имот,
учествуваат со влогови во АД и се исклучени од личното учество во работите на
АД пред сé во управувањето;97
 Акционерското друштво е друштво на капитал затоа што поврзувањето на
акционерите се врши врз основа на вложениот капитал на секој од нив;98
 Акционерското друштво има сопствен имот независен од имотот на
акционерите, има орган на управување, има сопствен идентитет независен од
идентитетот на акционерите, и е од отворен карактер при влегување и
излегување од него;99
 Акционерското друштво има основна главнина поделена на акции;
 Акционерското друштво е совршен начин да се дојде до голем износ на
капитал
- кој не треба да се враќа,
- кој не го загрозува целокупниот имот на сопственикот,
- кој овозможувада се управува со работењето
- со кој може да се оствари поголем приход одошто од камата и
- кој, на крајот дава можност на секој поединец, во секој момент да го поврати
својот влог во номинален или зголемен износ. Единствено, во случај
акционерот да инвестира во лошо друштво може да претрпи загуба, но тоа ќе
биде резилтат на неговата лоша проценка.
 Фирмата на акционерското друштво мора да ги содржи зборовите
„акционерско друштво„ или ознаката „АД“; 100
96
Недков М, Беличанец Т, Градишки-Лазаревска Е,, Право на трговски друштва,2009 год,стр.369
97
98
99
и 370
100
75
 Друштвото мора да има еден или повеќе акционери;101
 Најмал номинале износ при симултано основање на друштвото , без јавен
повик за запишување на акции изнесува 25000 евра во денарска противредност;
 Најмал номинале износ при сукцесивно основање на друштвото , преку јавен
повик за запишување на акции изнесува 50000 евра во денарска противредност;
 упавувањето, во него, се темели на средствата кои се вложени во друштвото;
 Основната поделба на органите во акционерското е извршена врз
сопственичка и функционална основа. Сопственоста е темел за вклучување
во управувањето со друштвото, а остварувањето на функцијата на економскиот
субјект е критериум за создавање органи во друштвото и за разграничување на
нивните надлежности;
 Една од основните карактеристики на акционерските друштва е тоа што,
согласно законските прописи, друштвото може да дојде до свеж капитал со
емисија на нови акции (попознато како секундарна понуда на акции), нудејќи
ја новата емисија за прв пат и директно на пошироката јавност. Ова е т.н
прибирање на капитал од екстерни извори.
Видови акции
Во Законот за хартии од вредност, акцијата е дефинирана како

сопственичка хартија од вредност, која претставува неделив и идеален дел
од основната главнина на акционерското друштво или командитното
друштво со акции.102
101
102
Види, дефиниции точка 1,,Закон за хартии од вредност,,Пречистен текст – Неофицијална верзија
(„Службен весник на Република Македонија“ бр. 95/2005, 25/2007, 7/2008, 57/2010, 135/2011, 13/2013,
188/13 и 43/14)
76
Самиот поим акција е повеќезначен, а општо означува:103
 дел од основната главнина на друштвото, кој е во сопственост на
акционерот и претставува сразмерен дел од капиталот на акционерското
друштво;
 членството во акционерското друштво и износот (големината) на правото
на управување со друштвото односно можните обврски и
 акцијата е пренослива хартија од вредност и затоа може да биде предмет на
различни правни работи - тргување. Акциите спрема друштвото се неделиви.
Акцијата ја карактеризираат неколку различни вредности:
 првата вредност е номиналната вредност на акцијата. При основањето на
акционерското друштво, основниот акционерски капитал се дели на одреден
број на акции, при што секоја акција има номинална вредност која не може да
биде помал од едно евро. Збирот на тие вредности го сочинува основниот
капитал на друштвото;
 другата вредност на акциите е книговодствената вредност на акциите, која е
пресметана од билансните податоци на акционерското друштво, како однос
меѓу вкупниот капитал и бројот на издадени акции и
 третата вредност на акциите и истовремено најважната е нејзината пазарна
вредност, што ја утврдува секундарниот пазар врз основа на понудата и
побарувачката за одделната акција.
Секундарниот пазар, односно берзата, им овозможува на постојните
сопственици на акциите во секој момент да ги продадат своите акции и да ја претворат
својата инвестиција во пари. Колку е поразвиен пазарот на капитал и поголема
ликвидноста на хартиите од вредност, толку е поедноставно за акционерите навремено
и по објективни услови да ги претворат своите вложувања во пари.
Акциите може да се поделат зависно:104
A. од содржината на правото и
B. од тоа на кого гласат.
C.B.
А) Според содржината на правото,акциите можат да бидат
 обични и
 приоритетни акции.
103
104
77
Обичните акции се акции кои на сопственикот му обезбедуваат учество во
поделбата на нето добивката на друштвото, откако ќе се извршат обврските кои имаат
приоритет на исплата. Сопствениците на обични акции имаат и право на управување со
друштвото односно право на глас при донесувањето на одлуки од страна на
акционерското собрание . Исто така, сопствениците на обичните акции имаат право, во
случај на ликвидирање или стечај на друштвото, да го поделат меѓу себе остатокот од
имотот по намирување на обврските на друштвото кои имаат приоритет на наплата.
Приоритетните акции се акции кои на сопствениците им носат однапред

опреден паричен износ или во процент од номиналниот износ на акцијата дивиденда,
која најчесто се исплатува годишно. Самото име на овие акции покажува дека тие
имаат приоритет во исплатата на дивидендата пред сопствениците на другите видови
на акции. Она што е суштествено за овие акции е што најчесто на сопственикот не му
обезбедуваат право на управување во друштвото, доколку со статутот и во одлуката за
издавање на акции не е поинаку уредено. Согласно нашите законски прописи
,вкупниот номинален износ на приоритетните акции без право на глас не може да биде
поголем од 30% од вкупниот номинален износ на обичните акции во основната
главнина на друштвото.
Во зависност од различните права што им ги даваат на акционерите, во

Република Северна Македонија постојат повеќе класи на приоритетни акции и тоа:
 Кумулативната приоритетна акција му дава на сопственикот право на

наплата на акумулираните неплатени дивиденди пред наплатувањето на какви
било дивиденди на сопственикот на обични акции и
 Партиципативната приоритетна акција му дава на сопственикот, покрај
утврдената (фиксна) дивиденда, и право на исплата на дивиденда којашто им
припаѓа на сопствениците на обични акции.
Права содржани во акциите105
 Обичните акции се акции кои им даваат на нивните сопственици:
1) право на глас во собранието на друштвото;
2) право на исплата на дел од добивката (дивиденда) и
105
Види, чл.278од ЗТД
78
3) право на исплата на дел од остатокот од ликвидационата, односно стечајната
маса на друштвото.
 Приоритетните акции, кога имаат право на глас, покрај овие права имаат и
други повластени права, како што се:
1) право на дивиденда во однапред утврден паричен износ или во процент од
номиналниот износ на акцијата;
2) право на првенство при исплата на дивиденда;
3) право на исплата на остаток од ликвидациона, односно стечајна маса и
други права определени во статутот и во одлуката за издавање акции, во
согласност со закон.
Право на глас
Правото на глас им овозможува на акционерите да одлучуваат за прашањата

што се од најголемо и стратешко значење на друштвото, како на пример избор на
органите на управување и одобрување на нивната работа, распределбата на добивката,
издавање на хартии од вредност и др. Секоја обична акција дава право на глас во
собранието, додека приоритетните акции можат да бидат издадени како акции со
право на глас и како акции без право на глас.
Правото на глас може да се остварува лично, преку присуство и гласање на

собранието или преку назначување на полномошник кој дејствува во име и за сметка
на давателот на полномошното, односно акционерот. Полномошното, по правило, се
издава за едно собрание. Ако полномошното не содржи ограничувања или налог,
полномошникот може да гласа по сопствена определба, но секогаш водејќи сметка за
интересите на акционерот кој го дал полномошното, а ако акционерот лично
присуствува на собранието, се смета дека полномошното за тоа собрание на
полномошникот му е откажано и акционерот може своето право на глас да го
остварува без ограничување и лично.
Во Законот за трговски друштва изречно се наведува кои лица не може да

бидат назначени како полномошници на акционерите при остварувањето на
правото на учество и глас на собранието на друштвото како што е: член на органот на
управување на друштвото, односно на надзорниот одбор или член на неговото
потесно семејство; раководно лице во друштвото или член на неговото потесно
семејство; член на органот на управување, односно на надзорниот одбор од
поврзани или зависни друштва со друштвото; застапник по закон или друго
79
овластено физичко лице од друштво или од друго правно лице што е во сопственост
на друштвото.
Право на дивиденда
Компаниите кои работат успешно остваруваат профит. Притоа, целиот или дел
од остварениот профит може да биде задржан заради реинвестирање, односно
зајакнување на ликвидноста на друштвото или може да биде распределен на
акционерите, како сопственици на капиталот на друштвото, во вид на дивиденда.
Оттаму, правото на дивиденда претставува право на акционерите на учество во
добивката на друштвото. Правото на дивиденда се разликува во зависност од тоа дали
се работи за обични или приоритетни акции. Кај обичните акции, сите прашања во
врска со исплатата на дивиденда од аспект на висината, начинот и времето на
исплаќање на истата во целост зависат од волјата на акционерите.
Право на исплата на дел од остатокот од ликвидационата, односно

стечајната маса
Во случај на отворање на стечајна постапка или постапка за ликвидација на
друштвото, имотот на друштвото што останува по намирување на обврските спрема
доверителите се распределува меѓу акционерите во зависност од бројот на акции што
ги поседуваат и повластените права кои произлегуваат од акциите.
Право на еднаков третман
Aкционерите под еднакви услови имаат еднаква положба во друштвото. Притоа,
секој склучен договор или преземена друга правна работа од некои од акционерите со
којшто се повредуваат правата и интересите на други акционери е ништовна, освен ако
со тој договор, односно со правната работа не се согласат сите акционери. Правото на
еднаков третман директно се одразува и на останатитие права на акционерите, како на
пример правото на глас каде важи правилото дека секоја акција дава право на еден глас
80
во собранието на друштвото, при што забрането е издавање акции од ист род кои за ист
номинален износ даваат различно право на глас во собранието.
Право на известување
Акционерите имаат право да бидат навремено и точно информирани за
состојбите и случувањата во друштвото, од страна на надлежните органи во друштвото
и во постапка утврдена со статутот на друштвото. Ова право произлегува од положбата
на акционерите, како сопственици на капиталот на друштвото, кои треба во секое
време да бидат во можност да направат објективна проценка за финансиката состојба
на друштвото и за успешноста на работењето на лицата на кои акционерите им го
имаат пренесено правото на управување со друштвото (членовите на органите на
управување). На секој акционер мора да му се обезбеди увид во: статутот , записниците
, одлуките, годишните сметки и финансиските извештаи, прилози (исправи и докази)
коишто се поднесени до трговскиот регистар, сите јавни повици за издавање акции,
документите за залог и хипотека, извештајот на овластениот ревизор и извештајот на
овластениот проценител, гласачките ливчиња и полномоштвата и друга
кореспонденција.
Друштвото може да бара од акционерот кој бара увид, претходно да го
информира друштвото за увидот, во рок не подолг од три дена пред денот на бараниот
увид, при што друштвото може да бара акционерот да ги плати трошоците за бараните
копии, коишто не можат да бидат повисоки од стварните трошоци. Ако друштвото не
му дозволи на акционерот да оствари увид и копирање на актите и документите,
акционерот може да поднесе предлог до судот да му се овозможи увид во актите и
документите.
Понатаму, при одржување на собрание на друштвото, секој акционер има право

да бара од собранието известување за состојбата на друштвото и за неговите односи со
другите друштва, ако известувањето е поврзано со точките на дневниот ред на
собранието.
Право на увид во акционерската книга

Акциите се запишуваат во книга на акции на друштвото (акционерска книга)
којашто се води во овластен депозитар за хартии од вредност во електронска форма.
Секој акционер има право, на негово барање, да му се овозможи увид во сите податоци
запишани во акционерската книга на друштвото во коешто е акционер, независно од
81
бројот на акции коишто ги поседува акционерот. Увидот го овозможува овластениот
депозитар за хартии од вредност.
Право на слободен пренос на акциите

Акционерите имаат апсолутно и неприкосновено право непречено да ја
пренесуваат сопственоста на своите акции на трети лица, преку трговски или
нетрговски пренос, во секое време, без претходна согласност од друштвото или
останатите акционери. Воедно, останатите акционери на друштвото, односно самото
друштво, немаат право на првенство за купување на акциите што акционерот има
намера да ги продаде. Ништовни се одредбите во статутот или во било кои други акти
на друштвото со кои на било која начин се ограничува правото на акционерите за
слободен пренос на акциите.
Право на поднесување на тужба против одлуките на собранието на
друштвото
Акционерите, органот на управување или член на органот на управување или
надзорниот одбор имаат право да поднесуваат тужби против одлуките донесени од
страна на собранието на друштвото со цел истакнување на ништовност на одлуките во
рок од 30 дена од денот на донесувањето на одлуката на собранието.Одлуката за
којашто е утврдено дека е ништовна нема правно дејство.106
2.8. ОСНОВАЊЕ НА АКЦИОНЕРСКО ДРУШТВО И УПИС

ВО ТРГОВСКИ РЕГИСТАР
Основачи на друштвото се оние кои го потпишале статутот кој ги содржи

податоците за белезите на друштвото, износот на основната главнина, акциите,
времетраењето на друштвото, постапката за свикување и одржување на
106
Види, чл.408 каде таксативно се наброени ситуациите кога одлуката на собранието ќе биде ништовна
од ЗТД
82
собранието, податоци за основачот, за органите на управување и нивните
членови.107
107
Види, чл.287.ст.1од ЗТД
83
Постојат два начина на основање на АД: симултано и сукцесивно.
A) Симултано основање
Најмал номинален износ при симултано основање на друштвото , без јавен
повик за запишување на акции изнесува 25000 евра во денарска
противредност,
Друштвото може да се основа така што основачите сами или заедно со други
лица ги преземаат, без јавен повик, сите акции и го потпишуваат статутот. Основачите
ги преземаат акциите со изјава, дадена во писмена форма. Изјавата може да биде
приложена кон статутот или да биде содржана во статутот, што е потпишан од
основачите.
Во изјавата се наведува: лицето коешто ги презема акциите; бројот и родот

на акциите што ги презема и нивниот номинален износ; начинот, времето и
местото на уплатата на акциите. 108
Основачите со статутот ги назначуваат членовите на првиот одбор на

директори, односно членовите на првиот надзорен одбор најдолго за време до
одржување на првото годишно собрание. 109
Основачите составуваат извештај во писмена форма за текот на

основањето на друштвото (основачки извештај), во кој се наведуваат: износот на
уплатените парични влогови и вредноста на непаричните влогови; правните работи врз
основа на кои друштвото стекнало непарични влогови; набавните или производните
трошоци; добивката; бројот на акциите дали и на кој начин член на органот на
управување, односно на надзорниот одбор се здобил со посебна погодност, односно
обесштетување или надоместок за учество во основањето на друштвото. 110
Ако во врска со основачкиот извештај настане спор, секој основач, запишувач и

преземач на акции има право да побара да се изврши ревизија на основањето од
страна на овластен ревизор кој ги проверува податоците дадени од основачите во
врска со преземените акции со внесување непарични влогови, дали вкупниот
номинален износ на преземените акции одговора на проценетата вредност на внесените
108
109
110
Види, чл.295 од ЗТД, правните работи врз основа на кои друштвото стекнало непарични влогови;
и набавните или производните трошоци во последните три години
84
непарични влогови и дали друштвото може со нив слободно да располага. Овластениот
ревизор за извршената ревизија поднесува извештај.
Основањето на друштвото се запишува во централен регистар во кој се

запишуваат податоци за: белезите на друштвото; износот на основната главнина;
податоци за акциите; времето на траење на друштвото, ако друштвото е основано на
определено време; податоци за основачот; органот на управување и членовите и
овластувањата за застапување на членовите на органот на управување и на други лица
овластени за застапувањето на друштвото. 111
Кон пријавата за упис се приложуваат: статутот; копија од исправа за

идентификација за странско физичко лице; доказ за уплатен износ на акции; одлука за
избор на членови на органи на раководење; потпишани договори; пресметани
трошоци; акти за основање; дозвола за основање; непаричните влогови; извештајот на
проценителот; прибелешка во јавна книга за недвижност и доказ за сопственост на
подвижна ствар; изјава дека не постои пречка за да биде основач на друштвото и изјава
дека друштвото е правилно основано и сите исправи се вистинити. 112
Извршните членови на одборот на директори, односно членовите на управниот

одбор, како и другите лица кои, според статутот, се овластени за застапување и
поднесуваат заверени потписи. Пред уписот на основањето на друштвото во
трговскиот регистар не можат да се издаваат акции. Оној што ќе постапи спротивно
должен е да ја надомести штетата што ќе биде предизвикана.
Б) Сукцесивно основање
Најмал номинален износ при сукцесивно основање на друштвото , преку

јавен повик за запишување на акции изнесува 50000 евра во денарска
противредност,
Друштвото може да се основа така што основачите ќе го усвојат статутот, ќе
запишат определен број акции и ќе упатат јавен повик за запишување акции. Акциите
111
Види, чл.298. ст 1 од ЗТД
112
85
што не се запишуваат врз основа на јавен повик, се преземаат и уплатуваат на начин
кога друштвото се основа симултано. 113
Јавниот повик за запишување акции, покрај фирмата, седиштето и

предметот на работење на друштвото што се основа, мора да содржи и податоци
за: датумот кога е усвоен статутот врз основа на којшто се издава јавниот повик;
износот на основната главнина; непаричните влогови; бројот, родот, номинален износ
и цената по којашто се продаваат акциите; податоци за секој основач; седиштето на
банката кај којашто се запишуваат акциите; денот кога започнува и кога завршува
запишувањето на акциите; денот кога престанува обврската за запишувачот; кога и
колку од запишаните акции треба да се уплатат пред поднесувањето на пријавата за
упис на друштвото во трговскиот регистар; податоците за посебните погодности;
трошоците што се направени при основањето на друштвото; посебните плаќања,
надоместоците и наградите; начинот на свикување на основачкото собрание и
највисокиот износ на трошоците на основањето, што паѓаат на товар на друштвото. 114
Јавниот повик е ништовен ако не ги содржи овие податоци или ако содржи
податоци со коишто се ограничуваат правата на запишувачот на акциите. Запишувачот
на акции не може да се повика на тоа дека запишувањето акции не го обврзува или
дека јавниот повик е ништовен ако друштвото е запишано во трговскиот регистар, а тој
гласал на основачкото собрание или, подоцна, како акционер, остварувал право во
друштвото или исполнил некоја обврска кон друштвото.
Основачката емисија на акции се смета за успешна ако биде запишан процентот

на издадените акции утврден во јавниот повик, но не помалку од најмалиот износ на
основната главнина, како услов за сукцесивно основање на акционерско друштво.
Рокот за запишување на акциите не може да биде подолг од 90 дена сметајќи од

денот на започнувањето на запишувањето,а ако во рокот во рокот не бидат запишани ,
основачите можат во рок од 15 дена по истекот на рокот за запишување, незапишаните
и неуплатени акции да ги запишат или да ги преземат самите. Во овој случај, рокот за
распределба на акциите е 15 дена од истекот на претходниот рок и ако и по овој
рокчлен не ги преземат или не ги запишат и не ги уплатат понудените акции за упис,
основањето ќе се смета за неуспешно, а основачите се должни во наредните 15 дена, со
113
114
Види, чл.304.ст2 од ЗТД
86
оглас да ги повикаат запишувачите за да ги подигнат уплатените износи. Доколку
запишувањето на акциите е успешно, основачите, во рок од 15 дена по истекот на
рокот за упис на акциите, ги распределуваат акциите меѓу запишувачите .Основачите
не можат да располагаат со уплатите за акции. Ако некоја од обврските за уплата, што
пристигнала пред уписот на друштвото во трговскиот регистар, не се изврши
навремено, основачите можат преземањето, односно натамошниот упис на акциите да
го огласат за неважечки.
Свикување основачко собрание115
Основачкото собрание го свикуваат основачите со повик и се одржува најдоцна

за 60 дена по истекот на рокот за запишување на акциите, определен со јавниот повик
но судот на чиешто подрачје се наоѓа седиштето на друштвото може, на предлог на
основачите, ако за тоа постојат оправдани причини, рокот за одржување на
основачкото собрание да го продолжи за 30 дена. Ако основачкото собрание не се
одржи во определениот рок, се смета дека основањето на друштвото не успеало.
Основачкото собрание се одржува во седиштето на друштвото, ако со повикот

не биде определено некое друго место, нотар го отвара и тука мора да бидат присутни
основачите и запишувачите на акции кои имаат во сопственост мнозинство од сите
акции. По отворањето на основачкото собрание се избира претседавач на основачкото
собрание и двајца бројачи на гласови. Потоа, се чита основачкиот извештај и
извештајот за ревизија на основање. Записникот за работа на основачкото собрание го
води нотар и го потпишуваат: нотарот, претседавачот на основачкото собрание и
бројачите на гласови.
Основачкото собрание е надлежно да:116
 ги усвојува основачкиот извештај и извештајот за ревизија на основањето;

 утврдува дали се запишани, односно преземени и распределени сите акции,
дали се внесени сите влогови и дали друштвото ќе може слободно да
располага со она што е внесено по уписот во трговскиот регистар;
 го утврдува износот на трошоците за основање коишто се на товар на
друштвото и
115
116
Види, чл.314 од ЗТД.
87
 ги избира оние органи на друштвото што според законот и статутот ги
избира собранието.
На основачкото собрание секоја акција дава право на еден глас, освен за

изборот на одборот на директори, односно надзорниот одбор за којшто право на глас
даваат само акциите со право на глас. За непаричните влогови се гласа за секој
одвоено. Основачите и запишувачите на акции врз основа на непарични влогови
немаат право на глас. На основачкото собрание се одлучува со мнозинство гласови .
Упис во Трговски регистар
Кон пријавата за упис во централен регистар се приложуваат: 117
 статутот;
 копија од пасош или од лична карта за странски физички лица или од друга
исправа за утврдување на идентитетот важечка во нивната земја, односно доказ
за регистрација, ако основач е правно лице;
 доказ за уплатениот износ од банката во којашто е извршена уплатата на
акциите, а ако е внесен непаричен влог во недвижна стварсо извештајот на
проценителот и доказ за сопственост во којшто е извршена прибелешка во
јавна книга за евиденција на недвижни ствари, а ако се внесува подвижна
ствар, доказ за сопственост над подвижната ствар и по еден примерок од
проспектот врз основа на кој е запишана целата или дел од основната
главнина;
 записникот од основачкото собрание со поканата за него и со списокот на
учесниците;
 одлуките за избор на членовите на органот на управување, односно на
надзорниот одбор;
 основачкиот извештај и извештајот за ревизија на основањето;
 договорите со коишто се утврдени или со коишто се вложени непарични
влогови, ако во основањето се вложуваат непарични влогови;
 дозвола или друг акт на државен орган или на друг надлежен орган;
 изјава ,дека не постои пречка за да биде основач на друштвото и
117
Види, чл.,,316 од ЗТД
88
 изјава дека се извршени дејствијата за правилно основање на трговското
друштво согласно законот и дека податоците содржани во исправите и
доказите се вистинити и се во согласност со законот.
2.9. УПРАВУВАЊЕ И РАКОВОДЕЊЕ СО

АКЦИОНЕРСКОТО ДРУШТВО 118
Од самата природа на друштвата на капиталот произлегува дека хиерархиски

највисок орган е оној во кој учествуваат и делуваат сопствениците на вложените
средства ,,собранието на друштвото,, бидејќи ја претставува волјата на сите членови
и сите други органи, посредно или непосредно, се продукт на тој орган, кој ги
поставува или, пак, ги поставува органот поставен од страна на сопствениците.
Органи во акционерското друштво се: собранието, управата и надзорниот

одбор.
Системот на управување со акционерското друштво може да биде: 119
 едностепен (одбор на директори) или

 двостепен систем (управен одбор и надзорен одбор),
во зависност кој модел ќе го изберат сопствениците на капиталот - акционерите.
Едностепенсистемот на управување (одбор на директори)120

Одборот на директорите е најважен орган на акционерското друштво, кој го
води целокупното работење и за него е одговорен и има најмалку три, а најмногу 15
члена. Собранието на АД ги избира сите членови на одборот на директори кои меѓу
себе се назначуваат како извршни директори, а оние што не се назначени за извршни
118
Коевски Г, ,,Едностепен наспроти двостепен систем на управување со АД,, Зборник PEZ, 61, 2010
год, подетално објаснето за управување со АД, едностепен и двостепен систем на управување
119
Види, чл.342. ст.1од ЗТД
120
Војо Ј. Беловски, Менаџмент во трговските друштва на капитал,, Скопје 2000 година,стр. од 68 до
79
89
членови го стекнуваат статусот на неизвршни членови на одборот на директорите.
Улогата на извршните директори е да го води работењето на друштвото и да го
застапува друштвото пред трети лица .
Неизвршните членови на одборот на директорите (неизвршните директори) ги

именува:
 првите неизвршни членови се именуваат со актот за основање или со

статутот на друштвото;
 неизвршните членови на одборот на директорите во акционерско друштво, кое
вработува помалку од 300 лица, ги именува собранието на друштвото. Ако
друштвото вработува помалку од 300 лица, тогаш сите неизвршни членови на
одборот на директори ги именува собранието на друштвото, во зависност од
утврдениот број со статутот на друштвото;
 во акционерското друштво кое вработува 300 или повеќе од 300 лица
неизвршни членови можат да именуваат и вработените во друштвото, ако
тоа е определено во статутот. Во таков случај собранието именува три
четвртини неизвршни членови на одборот на директорите, а вработените една
четвртина.
Одборот на директорите има свој претседател, избран со мнозинство гласови

од вкупниот број на членови на одборот на директори. Тој се бира од редот на
неизвршните членови што ги именува собранието во одборот на директорите.
Неизвршен член во одборот на директорите, именуван од страна на вработените во
друштвото (доколку е именуван), не може да биде претседател на одборот на
директорите, ниту претседател на одборот може да биде извршен член на одборот.
Но, бидејќи само извршните членови на одборот на директорите се овластени да го
застапуваат акционерското друштво во односите со трети лица, тоа значи дека некој од
извршните членови може да биде именуван и за извршен генерален директор или да
има повеќе извршни генерални директори.
Претседателот на одборот на директори ги свикува и претседава со состаноците,

одговорен е за водењето евиденција за состаноците и организирањето на другите
начини (форми) на работа и одлучување на одборот на директори. Ако претседателот
од кои и да е причини не е во можност да ја врши функцијата претседател или ако е
отсутен, со состаноците на одборот на директори претседава друг неизвршен член.
90
Одборот на директори, управува со друштвото, а извршните членови го водат
работењето на друштвото, се грижат заспроведување на одлуките на одборот на
директори и вршењето на тековните активности на друштвото и дејствуваат од името
на друштвото и го застапуваат друштвото во односите со трети лица. Одборот на
директори поднесува пријава за упис во трговскиот регистар на извршните членови
овластени за застапување на друштвото. Извршните членови, можат да назначат
раководни лица кои ќе го вршат секојдневното водење на работењето на друштвото .
Неизвршните членови, вршат имаат право да вршат увид и да ги проверуваат

книгите и документите на друштвото, како и имотот, особено благајната на друштвото
и хартиите од вредност и стоката.
Одборот на директорите не може да ги пренесе врз извршните членови

овластувањата кога се одлучува за: 121
 затворање (престанување) или пренос на претпријатие или на негов дел

што учествува со над 10% во приходот на друштвото;
 намалување или проширување на предметот на работење на друштвото;
 внатрешни организациони промени на друштвото;
 воспоставување долгорочна соработка со други друштва;
 основање и престанување на трговско друштво што учествува со над една
десеттина во основната главнина на друштвото и
 основање и престанување на подружници на друштвото.
Одборот на директори, во текот на годината, задолжително одржува најмалку

четири редовни состаноци и тоа на секои три месеца, при што еден од нив мора
задолжително да се одржи во рок од еден месец пред одржувањето на годишното
собрание.
Двостепен систем на управување (Управен одбор и Надзорен одбор)
1.Управен одбор122
Управниот одбор има најмалку три, а најмногу 11 члена, а друштвата коишто
имаат основна главнина помала од 150.000 ЕВРА во денарска противвредност, наместо
121
122
Види, од чл.374 до чл.377. ст.1,2,3 од ЗТД
91
управен одбор може да има управител кои ги избира Надзорниот одбор . Еден од
членовите на управниот одбор се именува за претседател на управниот одбор. 123
Ни едно лице во исто време не може да биде член на управен одбор, односно
управител и член на надзорен одбор.
Претседателот на управниот одбор ги свикува состаноците и претседава со нив,

а ако претседателот од кои било причини не е во можност да ја врши функцијата или
ако е отсутен, со состаноците на управниот одбор претседава член на управниот одбор
именуван од надзорниот одбор. 124
Управниот одбор управува со друштвото од негово име и го води работењето

на друштвото под сопствена одговорност. Управниот одбор, може да назначи
раководни лица кои ќе го вршат работењето на друштвото.Членовите на управниот
одбор го застапуваат друштвото заеднички во односите со трети лица но може да се
определи застапувањето да го вршатеден или повеќе членови на управниот одбор, така
што, другите членови на управниот одбор се исклучени од застапувањето. Членовите
на управниот одбор коишто го застапуваат друштвото можат да го носат називот
генерален директор или друг назив и се запишуваат во централниот регистар.125
2. Надзорен одбор126
Надзорниот одбор има најмалку три, а најмногу 11 члена, избрани од
Собранието. При изборот на членовите на надзорниот одбор се назначува кои членови
се избираат како независни членови на надзорниот одбор. Ако надзорниот одбор има
до четири члена, најмалку еден од членовите е независен член. Ако надзорниот одбор
има повеќе од четири члена, најмалку една четвртина од неговите членови се
независни членови на надзорниот одбор.
Надзорниот одбор од редот на своите членови избира претседател на

надзорниот одбор, кој ги свикува седниците и претседава со нив. Ако претседателот на
надзорниот одбор од кои било причини не е во можност да ја врши функцијата или е
123
Види, чл.374. ст.1,2,3 од ЗТД
124
Види, чл.374. ст.6,7 од ЗТД
125
Види, чл.377. ст.1,2 од ЗТД
126
Види, чл.од 378 до чл. 38 од ЗТД.
92
отсутен, со состаноците на надзорниот одбор претседава член на надзорниот одбор,
избран со мнозинство гласови на присутните членови на надзорниот одбор.
Надзорниот одбор врши надзор врз управувањето, може да врши увид и да ги

проверува книгите и документите на друштвото, како и имотот, особено благајната на
друштвото и хартиите од вредност и стоката. Надзорниот одбор за вршење одделни
стручни работи од надзорот може да задолжи одделни членови на одборот, овластен
ревизор или стручни лица.
На надзорниот одбор не можат да му бидат пренесени овластувања во врска со

управувањето на друштвото, освен ако со статутот се определи дека за определени
видови работи управниот одбор може да одлучува само со претходно одобрение на
надзорниот одбор. Ако надзорниот одбор одбие да даде одобрение,одлуката може да ја
донесе собранието со мнозинство гласови. Надзорниот одбор го застапува друштвото
спрема членовите на управниот одбор.
Надзорниот одбор одржува состанок ако тоа го налага извршувањето на

работите во рамките на неговите надлежности. Состанокот мора да се одржи во рок од
15 дена од денот кога е поднесено барањето. Надзорниот одбор, во текот на годината,
задолжително одржува најмалку четири редовни состаноци и тоа на секои три месеца,
при што еден од нив мора задолжително да се одржи во рок од еден месец пред
одржувањето на годишното собрание. Надзорниот одбор може да одржува и други
состаноци.
Собрание на друштвото127
Акционерите своите права во друштвото ги остваруваат на собранието.
Членовите на органот на управување и на надзорниот одбор учествуваат во работата на
собранието без право на глас, освен ако не се акционери.
127
Види, чл.382 до 407 од ЗТД
93
Собранието одлучува за :
 измена на статутот;
 одобрување на годишната сметка, на финансиските извештаи и на
годишниот извештај за работата на друштвото во претходната деловна
година и одлучување за распределбата на добивката;
 избор и отповикување на членовите на одборот на директори и на
членовите на надзорниот одбор;
 одобрување на работата и на водењето на работењето со друштвото на
членовите на органот на управување и на надзорниот одбор;
 промена на правата врзани за одделни родови и класи акции;
 зголемување и намалување на основната главнина на друштвото;
 издавање акции и други хартии од вредност;
 назначување овластен ревизор за ревизија на годишната сметка и на
финансиските извештаи ако друштвото има обврска да ги подготвува;
 преобразба на друштвото во друга форма на друштво, како и за статусните
промени на друштвото и
 престанување на друштвото.
Собранието избира претседавач со седницата на собранието, записничар и

двајца акционери заверувачи на записникот, освен ако записникот не го води нотар.
Собранието избира и комисија за спроведување тајно гласање и други физички лица
(бројачи на гласови и други) ако тоа е потребно.
Собранието не може да одлучува за прашања од областа на управувањето.
Годишно собрание
Годишното собрание го свикува органот на управување најдоцна три месеца по
составувањето на годишната сметка, на финансиските извештаи и на годишниот
извештај за работата на друштвото во претходната деловна година, а не подоцна од
шест месеца од завршувањето на календарската година или 14 месеца од одржувањето
на последното годишно собрание.
На годишното собрание: се разгледуваат и се усвојуваат годишната сметка;

финансиските извештаи и годишниот извештај за работата на друштвото во
претходната деловна година; се одлучува за употребата на чистата добивка или за
94
покривање на загубата и се одобрува работата на членовите на органот на управување
и на надзорниот одбор.
Ако органот на управување не го свика годишното собрание навреме,

собранието без одлагање го свикуваат неизвршните членови на одборот на
директорите, односно надзорниот одбор, а ако и тие не го свикаат тогаш одлука за
свикување на годишното собрание може да донесе судот по предлог на кој било
акционер.
Годишното собрание по завршувањето на деловната година, задолжително

одлучува за одобрување на работата и за водењето на работењето на друштвото од
страна на членовите на органот на управување и за работата на членовите на
надзорниот одбор што е поврзано заедно и со расправата за годишната сметка,
финансиските извештаи и годишниот извештај за работата на друштвото во
претходната деловна година.
Ако годишното собрание не ја одобри работата на органот на управување,

односно на надзорниот одбор или на некои од членовите на овие органи на истата
седница, собранието може да одлучи да пристапи кон избор на сите членови на органот
на управување, односно на надзорниот одбор или кон избор на нови членови на овие
органи на местото на оние на кои собранието не им ја одобрило работата. Собранието
може да одлучи членовите на овие органи на кои им ја одобрило работата, да
продолжат да ги вршат неодложните работи во друштвото до изборот на полниот
состав на овие органи што се врши на продолжена седница во рок не пократок од 8
дена и не подолг од 15 дена од денот на објавувањето на датумот на којшто ќе
продолжи седницата на годишното собрание. Денот на одржувањето на продолжената
седница се објавува во дневен весник.
Органот на управување, надзорниот одбор, односно неизвршните членови на

одборот на директори можат, со мнозинство гласови од своите членови, по своја
иницијатива или по барање на акционер, да донесат одлука за свикување собрание.
Барање за свикување собрание во писмена форма, можат да поднесат акционери кои
имаат најмалку една десеттина од сите акции со право на глас и во него треба да се
наведени причината и целта за свикување на собрание, кое барање потоа се доставува
до органот на управување. Органот на управување, во рок од осум дена од денот на
приемот на барањето на акционерите за свикување собрание, донесува одлука за
прифаќање или за одбивање на барањето. Ако по барањето не се свика собрание во
95
рок од 24 часа од денот на поднесувањето на барањето, акционерите можат да поднесат
предлог за свикување собрание до судот, кој во рок од осум дена од денот на
поднесувањето на предлогот, донесува одлука за свикување собрание ако се
исполнети условите, начинот и постапката за свикување собрание. Собранието чиешто
свикување ќе биде наложено со одлука од судот, се свикува најдоцна во рок од осум
дена од денот на доставувањето на судската одлука.
Собранието може да биде свикано со покана или со објавување јавен повик

до акционерите. Собранието им испраќа покана на сите акционери чиишто акции им
даваат право на учество во работата, а јавниот повик за одржување седница на
собранието се објавува на половина страница во најмалку еден дневен весник што
излегува на целата територија на Република Северна Македонија, а може и на
насловната страница од својата официјална интернет - страница.
Рокот од денот на објавувањето на јавниот повик, односно од денот на

испраќањето на поканата за учество на собранието до денот на одржувањето на
собранието не може да биде пократок од 30 дена.
Седницата на собранието која била свикана на пропишан начин ,нема да се

одржи ако нема кворум, па така во рок од 15 дена од денот на којшто требало да се
одржи уредно свиканата седницата на собранието, се закажува нов датум за одржување
на собранието (одложена седница на собрание).
Во поканата, односно јавниот повик се наведуваат податоци за друштвото,

информации за одржување на собранието, потребните материјали и дневниот ред.
Јавниот повик, односно поканата за одржување седница на собрание содржи и опис на
постапките според кои акционерите учествуваат и гласаат на седница на собранието, а
особено за тоа како акционерите можат да вклучат точки во дневниот ред на
собранието и да предлагаат одлуки, за постапката за гласањето преку полномошник,
со кореспонденција или електронски.
Известувањето, доставувањето и приемот на материјали и на други информации

се врши преку препорачана пратка, телеграма, факс, електронска пошта или дневен
весник. Собранието може да одлучува само за прашања ставени на дневен ред. Секој
акционер кој има намера да учествува на свикано собрание е должен да го пријави
своето учество на собранието најдоцна пред почетокот на седницата на закажаното
собрание и за нив се прави список што го потпишува секој присутен акционер, односно
96
полномошник на акционерот, претседавачот на собранието и записничарот. Друштво,
чиишто акции котираат на берзата и друштво, кое е со посебни обврски за
известување, можат да им овозможат на акционерите учество на седница на собрание
на друштвото со електронски средства и тоа со: директен пренос на собранието,
двонасочна аудио и видео комуникација во живо и со електронски средства за гласање,
пред или за времетраење на собранието.
Друштвата се должни на свој трошок да обезбедат овластен судски преведувач

од македонски на англиски јазик и од англиски на македонски јазик онаму каде што
учество на седница на собрание имаат најавено акционери што не се државјани на
Република Северна Македонија.
Секој акционер има право да поставува прашања по секоја од точките од

дневниот ред на седницата на собранието на друштвото, а друштвото преку свој
овластен орган или застапник е должно да одговори на прашањата. Друштвото може да
даде еден збирен одговор на прашањата со иста содржина. Акционер може да овласти
со писмено полномошно, друго физичко или правно лице како свој полномошник на
седница на собрание на друштвото коешто ќе учествува и ќе гласа на седницата на
собранието во негово име. Полномошникот ги ужива истите права, како и акционерот
.Полномошникот може да гласа по сопствена определба, но секогаш водејќи сметка за
интересите на акционерот кој му го дал полномошното. Полномошното може да се
откаже еднострано, без наведување на причините од акционерот или од
полномошникот.
Собранието може да работи (кворум за работа) ако на седницата присуствуваат

учесници кои поседуваат мнозинство од вкупниот број акции со право на глас, освен
ако со статутот не е определено поголемо мнозинство. Доколку не се обезбеди кворум,
собранието не може да почне да работи. Новиот термин за одржување седница е по 15
дена, на кое се одлучува само по прашањата утврдени во дневниот ред за првото
свикување на собранието без оглед на бројот на присутните акционери и бројот на
акциите што ги имаат. Одлуките на собранието се донесуваат со мнозинство од
акциите со право на глас претставени на собранието, освен ако со овој закон и со
статутот не е определено поголемо мнозинство.
На седницата на собранието претседава претседавач што го определува

редоследот на работата и го одржува редот на седницата на собранието, а може да
утврди и правила за водење на седницата на собранието. За секое одделно собрание се
97
избира претседавач и неговиот мандат трае до изборот на претседавачот на наредното
собрание. За претседавач може да биде избран секој акционер или лице коешто
застапува акционер. За претседавач не може да биде избран член на орган на
управување или член на надзорен одбор.
Ако дојде до прекин на седницата на собрание, присутните акционери можат да

одлучат собранието да продолжи да работи во друго време и место, а ако не одлучат
тогаш, одлучува претседавачот на собранието. Во почетокот на работата на
продолжената седница на собранието се пристапува кон повторно потпишување на
списокот на пријавените акционери, односно на полномошниците. Потпишаниот
список со свој потпис повторно го заверуваат претседавачот и записничарот и се
констатира кворумот за работа на продолжението на прекинатата седница на
собранието. Ако на продолжената седница на собранието нема кворум за работа или
таа не се одржи во предвидениот рок, се закажува ново собрание .Одлуките донесени
на собранието кое ја прекинало работата, без разлика на тоа дали ќе продолжи да
работи, се сметаат за полноважни.
Правото на глас се стекнува со целосна уплата на паричен влог, односно со

целосно внесување непаричен влог или кога за акцијата ќе се уплати најмалиот износ
на влогот определен со законот или со статутот.
Со давањето на акциите во залог, акционерот не го губи правото на глас. За

акциите во сопственост на малолетник или на друго деловно неспособно лице, правото
на глас го остварува неговиот законски застапник, односно старател, лично или преку
полномошник, определен со писмено полномошно заверено кај нотар. За акциите во
сопственост на починато лице, до завршувањето на оставинската постапка, правото на
глас го остварува заедничкиот застапник определен од наследниците на починатиот со
писмено полномошно заверено кај нотар. За друштво во ликвидација или во стечај
коешто има акции во друго правно лице, гласа ликвидаторот, односно стечајниот
управник или од нив определениот полномошник со писмено полномошно заверено кај
нотар.
На собранието акционер не може да гласа за одлука што го ослободува лично од

обврска, од некое побарување коешто друштвото го има спрема него или од
одговорност или кога му се признава некаква предност или привилегија на сметка на
друштвото, односно кога се гласа за одлука да се поведе судска или друга постапка
против него. Начинот на гласањето дали ќе биде јавно, тајно, преку телефон или друго
98
електронско средство или со коренспонденција пред одржување на собранието го
определува претседавачот на собранието. За броењето на гласовите собранието избира
најмалку еден бројач на гласови. Тајното гласање го спроведува комисија од најмалку
три члена за спроведување тајно гласање избрана со одлука на собранието. Кога се
врши тајно гласање, ливчето за гласање мора да ги содржи прашањата за коишто ќе се
гласа, опцијата за гласање „за“, „против“, „воздржани“ за секое прашање или група на
прашања. Резултатите се објавуваат. За работата на собранието се води записник.
Одлуките на собранието влегуваат во сила со денот на донесувањето, освен ако во
одлуката не е утврден друг датум за влегување во сила.
Служба за внатрешна ревизија128

Органот на надзор на акционерското друштво кое е голем трговец , како и на
друштво чии акции котираат на берза, е должен да организира служба за внатрешна
ревизија, која ќе врши постојана и целосна ревизија на законитоста, правилноста
и ажурноста на работењето на друштвото. Вработените во друштвото се должни на
лицата кои се вработени во службата за внатрешна ревизија да им овозможат увид во
документацијата со која располагаат и да им ги дадат сите потребни информации.
Службата за внатрешна ревизија изготвува годишен план за работа што го одобрува
органот на надзор, како и полугодишен и годишен извештај за работењето на
друштвото и да ги достави до органот на надзор и до органот на управување. Службата
за внатрешна ревизија е должна веднаш да ги извести органот на надзор и органот на
управување доколку во текот на контролата утврди: непочитување на стандардите за
управување со ризиците поради што постои можност за нарушување на ликвидноста
или солвентноста на друштвото и органот на управување не ги почитува прописите и
општите акти.
Начин на преатан на АД 129

АД престанува на следниве начини: со истекот на времето ако е основано на
определено време; со одлука на собранието за негово престанување; кога со
правосилна одлука на судот се утврди ништовност на друштвото и на уписот на
друштвото во трговскиот регистар; со присоединување, со спојување или со
поделба на друштвото, со раздвојување, со основање и со раздвојување со
преземање и со стечај.
128
Види, оддел 6- а,член 415. а,б,в,г од ЗТД
129
Види чл.452 од ЗТД
99
2.10. СТАТУСНИ ПРОМЕНИ, СПОЈУВАЊЕ,
ПОДЕЛБА, ИЗДВОЈУВАЊЕ НА ДРУШТВОТО
А) Присоединување на друштвата
Едно или повеќе друштва може да се присоединат (друштво што се
присоединува) кон друго друштво (друштво што презема), со пренос на
целокупниот имот и на обврските на друштвото коешто се присоединува
без да се спроведе негова ликвидација, во замена за удели, односно за акции
од друштво што презема.130
Присоединување постои кога едно или повеќе друштва се присоединуваат кон

друго друштво.Пр:131
Б
А В
Г
Г= Постојно трговско друштво
Учесници во процесот:
130
Види чл.517.ст.1 пд ЗТД
131
Види, превземенп пд статусни прпмени (Consaltin inter group), Legal Consalting Services in Commercial
Law)
100
 Друштво што се присоединува и
 Друштво што се презема
Се врши целокупен пренос на имотот и обврските, без спроведување

ликвидација врз друштвото што се присоединува така што содружниците/акционерите
добиваат удели или акции во друштвото што се презема како противнадомест за
уделите, односно акциите кои ги имале во друштвото што се присоединува.
Б) Спојување на друштва
Две или повеќе друштва можат да се спојат, без да се спроведе ликвидација,
со основање на едно ново друштво - корисник на коешто преминува
целокупниот имот и обврските на друштвата што се спојуваат, во замена на
уделите, односно на акциите од новото друштво- корисник132.
A Б В Г
Г е новонастанатото друштво
Сите друштва што се спојуваат престануваат да постојат без врз нив да се

спроведе ликвидација и НАСТАНУВА НОВ СУБЈЕКТ: ДРУШТВО-
133
КОРИСНИК.
 Учесници во присоединувањето и спојувањето можат да бидат друштва од

иста или различна форма.
 Начин на одлучување: Кај присоединувањето (друштвото што се
присоединува и друштвото што презема), кај спојувањето (друштвата што се
спојуваат).
132
133
Види, превземено од Статусни промени (Consaltin inter group), Legal Consalting Services in
Commercial Law)
101
В) Поделба на друштвото
Едно друштво може преку поделба истовремено да го пренесе сиот имот и
обврските на две или повеќе новоосновани друштва (раздвојување со
основање) или на две или повеќе постојни друштва (раздвојување со
преземање), при што друштвото што се дели престанува без спроведување
на ликвидација. Едно друштво може преку поделба дел од својот имот и од
обврските да ги пренесе на едно или на повеќе ново основани друштва
(издвојување со основање) или на едно или на повеќе постојни друштва
(издвојување со преземање), при што друштвото не престанува.134
Модалитети на поделба
 При пренос на сиот имот друштвото престанува без ликвидација (поделба на
друштвото со раздвојување со основање и кај поделба на друштвото со
раздвојување со преземање).
 Пренос на дел од имотот, друштвото не престанува(поделба на друштвото со
издвојување со основање и кај поделба на друштвото со издвојување со
преземање.
Поделба на друштвото со раздвојување 135

 Поделба на друштвото со раздвојување со основање( имотот и обврските се
пренесуваат на две или повеќе новонастанати друштва) и одлука носи
друштвото што се дели.
 Поделба на друштвото со раздвојување со преземање( имотот и обврските се
пренесуваат на две или повеќе веќе постојни друштва) и одлука носи
друштвото што се дели и друштвата што преземаат
Б
A В
Г Друштвото А престанува да постои
134
Види, чл.517.ст.3од ЗТД
135
Commercial Law)
102
Поделба на друштвото со издвојување136
 Поделба на друштвото со издвојување со основање (дел од имотот и
обврските се пренесуваат на новонастанатите друштва)
 Поделба на друштвото со издвојување со преземање (дел од имотот и
обврските се пренесуваат на веќе постојните друштва)
Се врши поделба на друштвото со пренос на дел од имотот без негов –престан
Б
А
В
Г
Друштвото А продолжува да постои
Комбинирна поделба на друштвото137

Комбинирана поделба значи истовремено пренесување на целиот имот или дел од
имотот на нови и на постојани друштва и од тука произлегуваат следниве комбинации
на комбинирана поделба:
136
Commercial Law)
137
Види, превземено од Статусни промени (Consaltin inter group), Legal Consalting Services in Commercial
Law)
103
Можни комбинации на комбинирана поделба138
Најчесто поделбата се реализира меѓу друштва од иста форма, но таа може да се

оствари и меѓу друштва со различна форма.
 Начин на одлучување .
При постоење на поделба со раздвојување со основање и издвојување со основање,

одлучува друштвото што се дели.
При поделба со раздвојување со преземање и издвојување со преземање,

одлучуваат друштвото што се дели и друштвото што презема.
 Белези139
138
Commercial Law)
139
Commercial Law)
104
 Универзален пренос на имот140
Универзален пренос има кај друштвата што настануваат со:
Универзалниот пренос на имот се сретнува во следниве модалитети на поделба

на друштвото:
 кај поделба со раздвојување со основање; и
 кај поделба со раздвојување со преземање.
Заедно со имотот се пренесуваат и долговите на друштвото.
 Реализација на поделбата на друштвата
 Се носи спогодба во којашто се усогласуваат условите под коишто ќе се
изврши присоединувањето, спојувањето, односно поделбата.
Спогодба е документ во кој се усогласуваат условите под кои ќе се изврши
статусната промена и се склучува во вид на нотарски акт.
План за поделба е документ во кој се усогласуваат условите под кој ќе се
изврши статусната промена и се склучува во вид на нотарски акт.
Спогодбата/планот кај друштвата што настануваат со присоединување ги

потпишуваат органите на управување на друштвото што се присоединува и на
друштвото што презема. Спогодбата/планот кај друштвата што настануваат
соспојување ги потпишуваат органите на управување на друштвата што се
спојуваат. Спогодбата/планот кај друштвата што настануваат со поделба ги
потпишуваат органите на управување на друштвото што се дели и на друштвото
кое презема при поделба со раздвојување и издвојување со преземање.
Спогодбата/планот содржи податоци за:141

 формата, фирмата и седиштето;
 начин на кој ќе се изврши пренос на имотот и обврските;
 целта и условите;
140
Commercial Law)
141
Види, чл.521.ст2од ЗТД
105
 вредност на активата и пасивата;
 сооднос по кој ќе се врши размена на уделите/акциите;
 права кои им се признаваат на содружниците/акционерите;
 начин на преземање на уделите/акциите;
 датумот на кој ќе престанат деловните активности на друштвото кое
престанува;
 датумот од кога зделките на друштвото кое ја спроведува статусната
промена ќе се сметаат за зделки на новонастанатото друштво;
 погодности на членовите на органите;
 услови под кои вработените ќе го продолжат работниот однос ;
 рок до кој треба да се подготви годишната сметка и др.
Составни делови на спогодбата/планот се:142

 Предлог на промени на актот на основање;
 Листа на содружници/акционери и
 Список на вработени кои го продолжуваат работниот однос.
Се врши објавување на известување за статусна промена.
Известувањето содржи :143

 формата, фирмата и седиштето на друштвата учесници;
 причини,намери, цели и услови на статусната промена;
 вредност на пасивата и активата која се пренесува/презема
 сооднос на размена на удели/акции;
 права кои им се признаваат на содружниците/акционерите;
 начин на преземање на уделите/акциите;
 датум на кој ќе престанат деловните активности на друштвата кои се
присоединуваат/спојуваат;
 услови под кои вработените ќе го продолжат работниот однос.
142
Види, чл.521, ст.3од ЗТД
143
106
Се врши предбелешка во централен регистар
Најдоцна еден месец пред одлучувањето на содружниците, односно одржување
на собирот на содружниците или собранието на акционерите, спогодбата или планот се
доставуваат до трговскиот регистар при што се врши предбелешка на стаусната
промена и документите се дозволени на увид.
Се врши информирање на содружниците-акционерите

Доверителите чии побараувања надминуваат 10 000 евра, се известуваат
поединечно за статусната промена по писмен пат, додека доверителите чии
побарувања сé уште не се пристигнати, можат да побараат обезбедување на
побарувањата, првин од содружниците/акционерите, а доколку не им се обезбедат,
тогаш бараат од судот.
Реализација на статусната промена на друштвата

 се известуваат доверителите;
 се врши ревизија на спогодбата/планот од овластен ревизор и извештајот за
извршената ревизија содржи мислење на ревизорот за праведноста и разумноста
на индексот на размена на акциите/уделите;
 се дава извештај за статусната промена. Извештајот го составуваат органите
на управување кои учествувале во склучувањето на спогодбата/планот на
поделбата и детаљно ја опишуваат постапката;
 се врши подготовка за свикување собир на содружници/ собрание и
 се носи одлука за статусната промена. Спогодбата, односно планот за поделба
станува полноважен откако ќе го прифатат содружниците, собирот на
содружниците, односно собранието на друштвата што учествуваат во
присоединувањето, спојувањето и поделбата.
Судско испитуваење на сооднос на размена

Спогодбата/планот за поделба не може да се побива поради ниско одреден сооднос
на замена на уделите/акциите. Судот може по предлог на содружникот/акционерот, да
одреди да се доплатат износите кои не можат да надминат 10% од номиналниот износ
на дадените удели/акции.
107
Зголемување на основната главнина
Зголемување на основната главнина дозволено е кај друштвото кое презема при
спроведено: присоединување, поделба со раздвојување и поделба со издвојување . При
формирање на ново друштво ( поделба со раздвојување со основање, поделба со
издвојување со основање) се создава основната главнина.
Права на содружниците/акционерите
Содружникот/акционерот кој изјавил дека не сака за својот удел/акции да преземе
удел/акции во друштвото настанато како резултат на статусна промена, има право да
бара од друштвото да му го откупи уделот/акциите. Доколку не е задоволен со
понудената цена, има право да му се обрати на судот со предлог за утврдување на
вредноста на уделот/акциите.
Пријава за упис во трговскиот регистар

До трговскиот регистар се поднесува пријава за упис на извршената статусна
промена, заедно со сите прилози. Пријавата ја поднесува: органот на управување
на друштвото; управителот во ДОО и управувачкиот орган во АД.
Правните последици од уписот144

 премин на имот и обврски на новото друштво;
 бришење на друштвото кое престанува да постои;
 кога е пропишано исполнување посебни дејствија во поглед на преносот на
ствари, права и обврски од страна на друштвото што презема, новото друштво-
корисник и новооснованото друштво мора да ги извршат во рок не подолг од
шест месеци.
РЕЗИМЕ:
Персонални друштва се: јавното трговско друштво, командитно, командитно друштво со
акции и тајно друштво. Јавно трговско друштво е здружување на две или повеќе правни
или физички лица кои на доверителите за обврските на друштвото им одговараат лично
и неограничено солидарно со сиот свој имот. Јавното трговско друштво настанува со
договор, а како основачи можат да се јават две или повеќе домашни или странски правни
или физички лица вклучувајќи ги и трговските друштва. Командитно друштво е
трговско друштво во кое се здружуваат две или повеќе физички и правни лица од кои
најмалку еден содружник одговара за обврските на друштвото лично со сиот свој имот
144
Види, чл.537,,ЗТД
108
(комплементар) односно неограничено и солидарно ако се најмалку два содружника, а
најмалку еден содружник одговара за обврските на друштвото до износот на запишаниот
влог (командитор). Ако останат само комплементари, тогаш друштвото ќе продолжи да
работи како јавно трговско друштво. Командитно друштво на акции е трговско друштво
чија основна главнина е разделена на акции и во кое- што еден или повеќе содружници
одговараат неограничено и солидарно со обврските на друштвото со сиот свој имот
(комплементари) и неколку содружници кои имаат својство на акционери и кои
одговараат до износот на нивните влогови и кој не одговараат за обврските на
друштвото. Друштва на капитал се акционерското и друштво со ограничена одговорност.
Друштво со ограничена одговорност е трговско друштво во кое еден или повеќе физички
и правни лица учествуваат со по еден влог во однапред договорена основна главнина во
друштвото. Кога друштвото има еден содружник, станува збор за друштво со ограничена
одговорност основана од едно лице. Основањето се врши со договор што го склучуваат
сите основачи. Влоговите можат да бидат парични и непарични. Поединечниот влог не
може да биде помал од 100 евра во денарска противредност и влогот мора да биде изразен
со цел број кој е делив со 100. Содружниците имаат одредени права и должности. Органи
на друштвото се: собир на содружници, орган на управување и орган на надзор. Со
друштвото управува управител – управители. Преобразбата ја карактеризира
континуитетот на правното лице односно по извршената преобразба на друштво од една
во друга форма на друштво, друштвото продолжува да работи како правно лице во
другата форма на друштво со сите права и обврски од формата на друштвото од коешто
се преобразило, освен правата и обврските на содружниците, односно акционерите кои се
изменети со договорот на друштвото, односно статутот на друштвото во постапката на
преобразбата. Преобразбата од една во друга форма на друштво се запишува во
трговскиот регистар. Ако акционерско друштво се преобразува во друга форма на
друштво, управителот најдоцна во рок од осум дена од денот на уписот на преобразбата
во трговскиот регистар му дава налог на Централниот депозитар за хартии од вредност
да ја затвори акционерската книга. Помеѓу АД и ДОО има повеќе сличности и разлики.
Акционерско друштво е друштво на капитал, во која акционерите учествуваат со
влогови во основната главнина која е поделена на акции и не одговараат за обврските на
акционерското друштво. Има сопствен имот независен од имотот на акционерите, има
орган на управување и е од отворен карактер , има основна главнина поделени на акции ,
има еден или повеќе акционери, најмал номинален износ при симултано основање е 25
000 евра во денарска противредност или при сукцесивно основање 50 000 евра во
денарска противредност, Основањето се врши со статут и основачи се оние што го
потпишале. Акција е сопственичка хартија од вредност која претставува неделив и
идеален дел од основната главнина. Акцијата има номинална вредност, книговодствена и
109
пазарна. Можат да се поделат според содржината на правото (обични и приоритетни ) и
според тоа на кого гласат. Обичните акции на сопственикот му обезбедуваат учество во
поделба на нето добивката на друштвото откако ќе се намират приоритетните обврски.
Сопствениците на овие акции имаат право на глас при носење одлуки. Приоритетни
акции на сопствениците им носат однапред одреден паричен износ или во процент од
номиналниот износ на акцијата – дивиденда. Овие акции имаат приоритет во исплатата
на дивиденда пред сопствениците на другите видови акции. Постојат кумулативна и
партиципативна приоритетна акција. Системот на управување во АД може да биде
едностепен и двостепен, едностепениот всушност е одборот на директори. Одборот на
директори има најмалку 3, а најмалку 15 члена. Управувањето на друштвото го вршат
извршните членови под надзор на неизвршните членови. Извршните директори го водат
работењето на друштвото и го застапуваат. Двостепен систем на управување вклучува
управен одбор и надзорен одбор. Управниот одбор има најмалку три, а најмногу
единаесет члена, а друштвото кое има основна главнина помала од 150 000 евра во
денарска противредност наместо управен одбор, може да има управител кој го избира
надзорниот одбор. Надзорниот одбор има најмалку три, а најмногу единаесет члена
избрани од собранието. Ако надзорниот одбор има до 4 члена најмалку еден е независен
член, а ако има повеќе од 4 члена најмалку една четвртина се независни членови.
Надзорниот одбор врши надзор врз управувањето , врши увид во книгите и имотот,
благајната на друштвото, хартиите од вредност и стоката. Акционерите своите права ги
остваруваат на собрание. Во работата на собранието учествуваат членовите на органот
на управување и на надзорниот одбор без право на глас, освен ако не се акционери.
Собранието не може да одлучува за прашања поврзани со управувањето. Собранието
работи со кворум од оние учесници што поседуваат мнозинство од вкупниот број акции
со право на глас и одлуките се донесуваат на ист начин. Едно или повеќе друштва може
да се присоединат (друштво што се присоединува) кон друго друштво (друштво што
презема), со пренос на целокупниот имот и на обврските на друштвото коешто се
присоединува без да се спроведе негова ликвидација, во замена за удели, односно за
акции од друштво што презема. Две или повеќе друштва може да се спојат без да се
спроведе ликвидација со основање на едно ново друштво на кое преминува целокупниот
имот и обврските на друштвата што се спојуваат што значи настанува нов субјект. Едно
друштво може преку поделба истовремено да го пренесе сиот имот и обврските на две или
повеќе новоосновани друштва (раздвојување со основање ) или на две или повеќе
постојни друштва (раздвојување со преземање),при што друштвото што се дели
престанува без спроведување на ликвидација. Едно друштво може преку поделба дел од
својот имот и дел од обврските да ги пренесе на едно или на повеќе новоосновани
друштва (издвојување со основање ) или на едно или на повеќе постојни друштва
110
(издвојување со преземање) при што друштвото не престанува. Поделбата се врши преку
спогодба или план. Спогодбен документ (планот) во кој се усогласуваат условите под кој
ќе се изврши статусна промена и се склучува во вид на нотарски акт. Спогодбата /планот
ги потпишуваат органите на управување. За статусната промена се известуваат
доверителите.
ПРАШАЊА ЗА ПРОВЕРКА НА ЗНАЕЊАТА:
1. Разграничи ја поделбата меѓу друштвата на капитал и персоналните
друштва !
2. Наброј ги карактеристиките на друштвата на капитал !
3. Наброј ги и објасни ги карактеристиките на персоналните друштва !
4. Дефинирај го поимот ЈТД!
5. Кои се карактеристиките на ЈТД?
6. Наброј ги елементите што ги содржи договорот како основачки акт на ЈТД!
7. Наброј ги и разграничи ги правата од обврските за судружниците во ЈТД
8. Кои се начините за престанок на работа на ЈТД?
9. Дефинирај го поимот КД!
10. Кој е основачки акт на КД и која е неговата содржина ?
11. Разграничи ги основните карактеристики и функции кои ги имаат лицата
комплементари и лицата командитори во КД!
12. На кој начин престанува да работи КД?
13. Дефинирај го поимот друштво со ограничена одговорност !
14. Како се вика основачкиот акт кај ДОО, а како кај ДООЕЛ ?
15. Наброј ги карактеристиките на влоговите на содружниците на ДОО !
16. Наброј ги ограничувањата од законот за трговски друштва за основната
главнина, основниот влог, бројот на содружниците итн.!
17. Кои се правата и обврските за содружниците на ДОО?
18. Кои се органи на управување во ДОО ?
19. Што е собир на содружници и кои се неговите надлежности ?
20. Објасни кој може да е управител – управители во ДОО и кои се неговите
надлежности ?
21. Како се наименуваат членовите на надзорниот одбор или лице контролор и
кои се нивните надлежности ?
22. На кој начин престанува да работи ДОО ?
23. Дефинирај го поимот акционерско друштво !
24. Кои се карактеристиките на АД ?
111
25. Спореди ги и разграничи ги двата начина на основање: симултано (без
јавен повик)и сукцесивно (со јавен повик )!
26. Дефинирај што се акции ?
27. Направи ја основната поделба на видови акции !
28. Наброј ги правата што ги даваат обичните акции и правата што
произлегуваат од приоритетните акции !
29. Кои видови приоритетни акции ги познаваш и кое е нивната основна
разлика?
30. Наброј ги правата и обврските на акционерите во АД!
31. Кои се системи на управување во АД ?
32. Објасни за одбор на директори – поим и наименување, разрешување и
надлежности !
33. Објасни и направи разлика меѓу управниот одбор и надзорниот одбор во
двостепениот систем на управување во АД: поим, наименување,
разрешување на членовите и нивни надлежности !
34. Што е собрание на АД и наброј ги неговите надлежности ?
35. Што е статут на АД и која е неговата содржина ?
36. Дефинирај го поимот, КДА ?
37. Кои се основни карактеристики за КДА ?
38. Наброј ги одредбите од содржината на статутот како основачки акт кај
КДА!
39. Направи разлика во статусот меѓу комплемемнтарите и командиторите во
КДА !
40. Објасни ги основните начини за престанувањето на КДА да работи !
41. Наброј други ТД !
42. Наброј ги статусните промени кај трговските друштва !
43. Дефинирај ги поимите: присоединување на друштва; спојувања на
друштва и поделба на друштвото !
44. Наброј ги модалитетите на поделба на друштвата (со раздвојување; со
издвојување и комбинирана поделба на друштвата)!
45. Како се врши преобразба на трговските друштва?
46. Идентификувај ги сличностите и разликите помеѓу АД и ДОО.
ВЕЖБА:
Учениците да извршат упис на ДОО во трговски регистар.
112
3.1.ПРЕСТАНОК И ЛИКВИДАЦИЈА НА ТРГОВСКОТО
ДРУШТВО145
Суштина на ликвидацијата
Ако не се отвори стечајна постапка над друштвото, по донесувањето на
одлуката за престанување на друштвото, се спроведува ликвидација.146
Значи, ликвидацијата на трговското друштво претставува постапка со која

се затвора и се брише друштвото од трговскиот регистар, се спроведува
доброволно, односно со одлука за престанок на друштвото, донесена од
содружниците.
Времетраењето на постапката може да варира во зависност од тоа дали

друштвото коешто се ликвидира има долгови спрема доверители или неплатени
даночни обврски. Доколку друштвото има неплатени парични обврски оваа постапка
трае подолго, а доколку се утврди дека овие обврски не можат да се намират, за
друштвото ќе се отвори стечајна постапка.
Ликвидацијата на јавното трговско друштво ја спроведуваат сите

содружници како ликвидатори, а на командитното друштво и на командитно
друштво со акции сите комплементари, на друштвото со ограничена одговорност
и на акционерското друштво ја спроведуваат членовите на органот на управување,
односно управителот на друштвото, во својство на ликвидатори.
145
Види, од чл.538 до чл.552 од ЗТД
146
113
Доколку содружниците, односно акционерите не назначиле ликвидатор и ако
судот треба да спроведе ликвидација на друштво по сила на закон, судот го назначува
ликвидаторот од листата на предложените лица од страна на содружниците, односно
на акционерите. Првите ликвидатори и нивните овластувања се пријавуваат заради
упис во централниот регистар и тука го доставуваат својот потпис заверен кај нотар,а
можат да го направат тоа и во електронска форма. Ликвидаторите се должни да ги
довршат зделките што се во тек, да ги наплатат побарувањата на друштвото, да го
упаричат другиот имот и да ги намират обврските спрема доверителите, можат да
склучуваат и нови зделки на друштвото во ликвидација и да отуѓуваат одделни објекти
од ликвидациониот имот на одделни акционери и на содружници. Ликвидаторот е
одговорен со сиот свој имот за штетата која ќе им ја причини на доверителите во текот
на постапката за ликвидација. Доколку се наименувани повеќе ликвидатори за
причинетата штета, тие одговараат солидарно. Ликвидаторот нема да одговара за
штета кога на доверител не му е исплатено побарувањето, кое го пријавил по истекот
на рокот за пријавување на побарувањата.
Ликвидаторите го застапуваат друштвото.
Ликвидаторите се потпишуваат така што кон фирмата на друштвото го додаваат

додатокот „во ликвидација“.
Ликвидаторот по уписот во трговскиот регистар, без одлагање и во интервал не

пократок од седум дена, а не подолг од петнаесет дена од уписот во централниот
регистар, објавува дека друштвото е во ликвидација и се повикуваат доверителите да
ги пријават своите побарувања во рок од петнаесет дена од денот на објавата.
Познатите доверители се известуваат поединечно и во писмена форма за
ликвидацијата.
Ликвидаторот составува: биланс на состојбата според состојбата на денот на

почетокот на отворањето на постапката за ликвидација (почетен биланс за отворање
постапка за ликвидација); извештај во којшто го објаснува билансот и извештај за
работењето на друштвото во текот на годината за којашто се подготвува годишната
сметка. Доколку ликвидаторот врз основа на пријавените побарувања на доверителите
утврди дека имотот на друштвото во ликвидација не е доволен за намирување на
обврските кон сите доверители во целост заедно со каматата, ликвидаторот е должен
веднаш да ја запре постапката за ликвидација и да поднесе предлог за отворање
114
стечајна постапка. Доколку ликвидаторот по истекот на рокот за пријава на побару
вањата утврди дека нема пријавени побарувања на доверителите, ликвидаторот е
должен во рок од три дена да поднесе пријава за бришење на трговското друштво.
Ако по намирување на обврските спрема доверителите остане имот, тој се

распределува меѓу содружниците, односно меѓу акционерите. Имотот на друштвото се
распределува по истекот на шест месеци од денот на објавувањетона повикот до
доверителите. По завршената ликвидација, ликвидаторите ги доставуваат годишната
сметка и извештајот до содружниците, до собирот на содружниците или до собранието
на друштвото.
Поради бришење на друштвото во трговскиот регистар, ликвидаторите кон

пријавата поднесуваат: одобрена годишна сметка, извештај и препис од одлуките
на содружниците, од собирот на содружниците и собранието на друштвото со коишто
се одобрува работата на ликвидаторите. По бришењето на друштвото може да се
пронајде имот на друштвото и тогаш судот повторно ги повикува ликвидаторите или
поставува нови.
Ако друштвото престанало со истек на времето, може да се донесе одлука (со

согласност на сите содружници во друштвото со ограничена одговорност, односно со
две третини од претставените акции со право на глас на собранието на друштвото), за
продолжување на постоењето на друштвото, се додека не започне распределбата на
имотот меѓу содружниците, односно меѓу акционерите, и ликвидаторите се должни да
го пријават продолжувањето на постоењето на друштвото.
По завршувањето на постапката за ликвидација, ликвидаторот веднаш

поднесува пријава за бришење на друштвото во централниот регистар и го известува
Централниот депозитар за хартии од вредност дека акциите на акционерското друштво
и командитното друштво со акции се поништени и дава налог за затворање на
акционерската книга.
Поради неактивност на трговското друштво во период од три години,

Централниот регистар на Република Северна Македонија по настапувањето на
условите за бришење на неактивен субјект, објавува дека ќе се спроведе постапка за
негово бришење и ќе ги повика законските застапници, односно лицата и органите
овластени за управување, застапување и надзор на субјектот, во рок од 30 дена од
денот на објавувањето на соопштението, да поднесат предлози за стечај или предлози
115
за ликвидација и за тоа писмено да го известат Централниот регистар. Доколку во овој
рок Централниот регистар не добие известување за поднесен предлог за ликвидација,
односно предлог за отворање стечајна постапка, го брише субјектот и бришењето
го објавува на својата веб-страница. Во случај кога се работи за бришани неактивни
трговски друштва во објавата се повикуваат и содружниците, односно акционерите
на неактивните друштва да го распределат имотот на друштвото меѓу себе. Ако во
рок од една година од денот на бришењето на неактивното друштво не дојде до
распределба на имотот на друштвото, односно во случај кога се работи за
новопронајден имот во рок од една година од моментот на пронаоѓањето на таквиот
имот, тој се евидентира како имот во сопственост на Република Северна Македонија.
Централниот регистар секој месец на својата веб-страница објавува преглед во

електронска форма на неактивни субјекти кои се избришани во текот на претходниот
месец.
3.2. СТЕЧАЈ И ПРЕТХОДНА ПОСТАПКА

Стечај претставува судска постапка за ликвидирање или реорганизирање
на трговското друштво кое се соочува со инсолвентност (неликвидност на
долг рок). Доколку се спроведе постапка за ликвидација, доверителите ги
намируваат побарувањата преку продажба на имотот на инсолвентното
трговско друштво, а реорганизацијата бара нов начин на организирање на
компанијата и нејзино рестартирање.
Стечај или реорганизација над должникот се спроведува кога стечајниот

должник е неспособен за плаќање (ако во рок 45 дена од која било негова сметка кај
кој било носител на платниот промет, не е исплатен износот што требало да биде
исплатен).
116
Стечајната постапка има цел колективно намирување на доверителите на
стечајниот должник со впаричување на должниковиот имот и распределба
на остварените средства на доверителите или со склучување посебен
договор за порамнување на побарувањата утврдени со планот за
реорганизација што е насочен кон натамошно одржување на должниковиот
деловен потфат со цел да може повторно да функционира. Со
реорганизација може да се врши и порамнување на побарувањата пред
отворањето на стечајната постапка. 147
Основна карактеристика на стечајната постапка е во тоа што доверителот не

поднесува барање за правна заштита затоа што должникот не сакал доброволно да ја
исполни својата обврска, туку затоа што таа обврска НЕ Е СПОСОБЕН да ја исполни
поради финансиската состојба во која се наоѓа.148
Стечајната постапка може да се спроведе врз правно лице, но и на поединец кој

имал регистрирано вршење дејност, над имот на стопанска интересна заедница, над
имот на умрено лице и над заедничкиот имот на брачни другари. Единствено стечајна
постапка не може да се спроведе над имотот на Република Северна Македонија, над
фондовите што се финансираат од нејзиниот буџет, Фондовите за пензиско и
инвалидско осигурување, Фондот за здравствено осигурување, единиците на локалната
самоуправа, над органите на државната управа, како и на други правни лица со јавно
овластување, ако тие со закон се изземени од стечајната постапка. Месно надлежен е
судот на чиешто подрачје се наоѓа седиштето на должникот149
Начела на стечајна постапка:150
 Стечајната постапка се поведува по предлог, кога должникот ќе утврди дека

не е способен да ги намири долговите и тоа најдоцна во рок од 21 ден откако се
констатирани причините за отворање на постапката.
 Стечајната постапка е итна.
147
Види чл.3,,Закон за стечај(Службен весник на Република Македонија, број 34/2006, 126/2006,
84/2007, 47/11, 79/13 и 29/14), во понатамошниот текст ЗС
148
Види, чл.5 од ЗС
149
150
117
 Судот може да ги донесува одлуките и без усна расправа.
 Судот може да се откаже од сослушување на должникот ако е со непознато
престојувалиште или се наоѓа во странство, па неговото сослушување би
довело до прекумерно одолжување на постапката.
Стечајната постапка се предвидува на предлог на доверителот, должникот

или друго овластено лице , ако се исполнети условите за отварање стечајна
постапка.
Предлогот за отварање стечајна постапка може да се повлече до истакнување

на огласот за отварање на стечајна постапка на огласна табла,нодносно до
донесувањето на решението за отфрлање или одбивање на предлогот. Ако
предлагачот го повлече предлогот за отварање на стечајна постапка, стечајниот
судија ќе ја запре постапкат.
Кога е отворена стечајна постапка, должникот не смее да располага со
сопствените жиро - сметки, да го користи сопствениот печат, да подигнува кредити и
заеми, односно да го задолжува друштвото, да врши исплати на обврски или да работи
со готовински плаќања. Доверителите се должни навреме да го пријават своето
побарување во рокот, објавен во огласот за отворање стечајна постапка, со писмена
пријава во чиј прилог ќе се достави доказ за побарувањето.
Стечајниот судија ќе донесе решение за поведување на претходна постапка,

ако предлогот за отварање стечајна постапка е уреден.
Претходна постапка151
Кога е поднесен предлог за стечајна постапка, должникот мора да ги стави на
располагање и да ги достави до стечајниот судија, привремениот стечаен управник, на
стечајниот управник, одборот на доверители и собранието на доверители сите
податоци и известувања во врска со поднесениот предлог.
Со решението за поведување на претходна постапка стечајниот судија ќе го
определи и датумот за одржување на рочиштето за испитување на условите за
отварање на стечајна постапка. Против ова решение не е дозволена жалба.
151
Види, од чл.54 до чл.63 од ЗС
118
Стечајниот судија може да донесе решение за отворање стечајна постапка без
да спроведе претходна постапка во следниве случаи, ако предлогот за отворање
стечајна постапка го поднел стечајниот должник, односно ликвидатор или доверителот
ако стечајниот должник го признае постоењето на условите за отворање стечајна
постапка и дека има имот над кој може да се спроведе стечајната постапка. Должникот
до органите на стечајната постапка, треба да ги даде сите потребни информации за
околностите што се однесуваат на постапката.
Поради потребата за прибавување изјави, стечајниот судија може да одреди

притвор до 30 дена, по сослушувањето на должникот, ако: одбил да ги даде
потребните информации или одбил да соработува со стечајниот управник во
исполнувањето на неговите задачи; избегнува давање информации и соработка, а
особено ако се подготвува за бегство или тоа е потребно и за да се спречи должникот
во преземањето активности со кои би се оневозможило или отежнало прибирањето
потребни исправи и информации, а особено прибирањето и заштитата на стечајната
маса.
Стечајниот судија може да изрече и мерки на обезбедување: да наименува

привремен стечаен управник; да одреди општа забрана за располагање со имотот
на должникот или да одреди дека должникот може да располага со својот имот само со
претходно одобрение на стечајниот судија или на привремениот стечаен управник; да
го забрани или привремено да го одложи присилното извршување или
обезбедувањето против должникот и да ги забрани исплатите од сметката на
должникот.
Пред разрешувањето привремениот стечаен управник има право и обврска во

име и за сметка на должникот да ги намири настанатите трошоци и да ги исполни
обврските што ги презел за должникот. Ако се отвори стечајната постапка, стечајниот
судија може да ги определи правата и обврските од привремениот стечаен управник да
ги изврши стечајниот управник.
119
3.3. РОЧИШТЕ152
Ако е донесено решение за поведување претходна постапка, стечајниот судија

најдоцна во рок од 30 дена ќе одржи рочиште за изјаснување по предлогот за отворање
на стечајна постапка.
На рочиштето се повикуваат: предлагачот; застапниците на должникот -

правно лице; должникот поединец; привремениот стечаен управник ако е наименуван и
трето лице, ако доставило предлог за преземање долг. Тука се разгледува извештајот
на привремениот стечаен управник, како и наодот и мислењето на вештото лице и се
испитува можноста за преземење долг, се разгледуваат доказите доставени од
застапниците на должникот, или ликвидаторот во врска со неспособноста за плаќање и
доказите дека должникот има имот над кој може да се отвори и да се спроведе
стечајната постапка.
Преземање на долгот
На рочиштето некое трето лице може да даде изјава за преземање на долгот на
стечајниот должник и заедно со изјавата треба да достави и банкарска гаранција. Со
решението со кое се одобрува преземањето на долгот, стечајниот судија ќе ја запре
претходната постапка. Должникот може да стане способен за плаќање така што
стечајниот судија ќе донесе решение со кое ја запира поведената претходна постапка.
Доколку по спроведената претходна постапка привремениот стечаен управник

утврди дека се исполнети условите за отворање на стечајната постапка, меѓутоа таа не
може да се спроведе поради тоа што должникот нема имот или имотот кој би влегол
во стечајната маса е недоволен и за намирување на трошоците на таа постапка, или е со
152
Види од чл.64 до чл. 73 од ЗС
120
незначителна вредност, стечајниот судија носи решение за отворање на стечајната
постапка и нејзино заклучување и наложува бришење на должникот од регистарот во
кој е запишан. Во овој случај стечајната постапка не се спроведува. Но, ако должникот
има имот, меѓутоа тој не е доволен за намирување на трошоците на стечајната
постапка, стечајниот судија носи решение за спроведување постапка за впаричување на
имотот, и добиените средства ќе ги искористи за намирување на трошоците на
претходната постапка, а доколку има вишок на средства, тие се уплаќаат на сметката
на Буџетот на Република Северна Македонија. Постапката за впаричување на имотот ја
спроведува привремениот стечаен управник во рок не подолг од 30 дена. По
завршување на постапката за впаричување на имотот и намирување на трошоците,
стечајниот судија носи решение за отворање на стечајната постапка, нејзино
заклучување и наложува бришење на должникот од регистарот во кој е запишан.
Во случај кога по заклучувањето на стечајната постапка е пронајден нов имот

што влегува во стечајната маса на стечајниот должник, стечајниот судија носи решение
со кое ја спроведува стечајната постапка над стечајниот должник.
3.4. ОТВОРАЊЕ НА СТЕЧАЈНА ПОСТАПКА
Содржина на решението за отворање стечајна постапка

Стечајниот судија со решението за отворање стечајна постапка над должникот
го наименува и стечајниот управник.
Во решението за отворање стечајна постапка ќе се наведат податоците за:

белезите на субјектот на уписот; даночниот број и бројот на сметката на
должникот; името, презимето и адресата на стечајниот управник и денот и часот
на отворањето на стечајната постапка. Ако во решението не се утврдени денот и
часот на отворањето на стечајната постапка, како момент на отворање на таа постапка
ќе се смета 12 часот напладне на денот кога е донесено решението.
Со решението за отворање на стечајната постапка се повикуваат доверителите,

во рок од 15 дена од објавувањето на решението во „Службен весник“ на Република
Северна Македонија, да ги пријават своите побарувања кај стечајниот управник. Ќе се
повикаат доверителите на стечајниот управник, во рок од 15 дена да ги пријават своите
разлачни права на подвижните предмети и правата на должникот, како и
разлачните права на недвижностите на должникот што не се запишани во јавните
книги, односно разлачните права на недвижностите што се запишани во јавните книги.
121
Со решението за отворање на стечајната постапка се повикуваат должниците на
стечајниот должник да ги исполнат своите обврски што ги имаат спрема должникот на
стечајниот управник.
Со решението за отворање на стечајната постапка стечајниот судија ќе закаже:
 рочиште за испитување на побарувањата (испитно рочиште) кое ќе се одржи

во рок не подолг од 45 дена од денот на истекот на рокот за пријавување на
побарувањата и
 собрание на доверители на кое врз основа на извештајот на стечајниот
управник, ќе се одлучува за натамошниот тек на стечајната постапка
(извештајно собрание).
Овие две рочишта можат да се спојат така што прво се испитуваат пријавените
побарувања, а потоа се одржува собранието на доверителите. Ако не се спојат, тогаш
првото извештајно собрание на доверители се закажува најдоцна во рок од осум дена
по денот на завршувањето на испитното рочиште.
Оглас за отворање стечајна постапка

За отворањето на стечајната постапка доверителите се известуваат со оглас кој
се објавува на огласна табла, во „Службен весник“ на Република Северна Македонија,
како и во два дневни весника кои се дистрибуираат на територијата на Република
Северна Македонија. Огласот мора да биде истакнат на огласната табла истиот ден
кога е донесено решението за отворање на стечајната постапка.
Огласот содржи: назив на судот што го донел решението за отворање на

стечајната постапка; име на стечајниот судија; денот на истакнувањето на огласот на
огласната табла на судот; име и адреса на стечајниот управник; фирма, седиште,
единствениот матичен број на субјектот на уписот (ЕМБС) и даночниот број и бројот
на сметката на должникот; известување за доверителите да ги пријават своите
побарувања во рок од 30 дена од денот на објавувањето на огласот; место, ден и час на
испитното рочиште и извештајното собрание, ако се спојат и повик на должниковите
должници да ги намират своите долгови без одлагање.
Решението за отворање на стечајната постапка им се доставува на предлагачот,

должникот и на банката кај која должникот ја има сметката, како и на органите кои
ги водат регистрите, односно јавните книги.
122
Стечајна маса153
Стечајната маса го опфаќа целокупниот имот на должникот на денот на
отворањето на стечајната постапка, како и имотот што тој ќе го стекне во
текот на стечајната постапка и служи за намирување на трошоците на
стечајната постапка, како и за намирување на доверителите на стечајниот
должник, односно на побарувањата, чиешто намирување е обезбедено со
одредени права врз имотот на должникот.
Во стечајната маса не влегуваат предметите и правата на должникот - поединец

над кои не би можело да се спроведе извршување, ако должникот не бил трговец или
занаетчија. По отворањето на стечајната постапка, стечајниот управник веднаш ќе го
преземе во владение и управување целиот имот што влегува во стечајната маса и
стечајниот управник може да формира комисија која ќе изврши запечатување на
предметите. На денот на отворањето на стечајната постапка Централниот регистар ги
известува банките во кои стечајниот должник има сметки дека се гаснат сметките на
должникот и дека престануваат правата на лицата кои биле овластени да располагаат
со средствата на должникот на тие сметки и ќе отвори нова денарска и по потреба нова
девизна сметка и за тоа ќе го извести Централниот регистар. Централниот регистар ќе
ги извести банките средствата од згаснатите сметки да ги пренесат на нова денарска,
односно нова девизна сметка што ја отворил стечајниот управник.
По отворањето на стечајната постапка покрај фирмата или името на должникот

се додава ознаката „во стечај“ и измената се запишува во Централниот регистар и се
објавува.
Одборот на доверители може да одреди каде и под кои услови парите,

вредносните хартии или скапоценостите ќе бидат депонирани или вложени. Стечајниот
управник е должен да направи попис на сите предмети и права што претставуваат имот
којшто влегува во стечајната маса најдоцна. Проценката на вредноста ја врши овластен
проценувач. Стечајниот управник е должен да состави: список на доверители според
исплатните редови. .
153
Види, од чл.20 до чл. 37 и од чл.74 до чл. 87 од ЗС
123
Стечајниот управник е должен да изготви годишна сметка за периодот од денот
на поднесувањето на последната доставена годишна сметка од страна на должникот
пред отворање на стечајната постапка до денот на отворањето на стечајната постапка
во рок од 60 дена од отворањето на стечајната постапка тaа да ја достави до регистарот
на годишни сметки што го води Централниот регистар.
Намирување на побарувањата на доверителите154

Стечајните доверители, побарувањата кои ги имаат спрема должникот ги
пријавуваат до стечајниот управник .Во пријавата доверителите ги наведуваат:
своите генералии; назив на носителот на платен промет кај кој имаат сметка и
број на сметка; износот и правниот основ на побарувањето и нивното барање. Ако
се пријавуваат побарувања за кои се води парница или друга постапка, во пријавата
треба да се наведе судот или другиот орган пред кој се води парницата. Доверителите
кои имаат право на одвоено намирување, го наведуваат и делот од имотот на
стечајниот должник на кој нивното право се однесува и висината на нивното
побарување.
Стечајниот управник ги утврдува основаноста, обемот и исплатниот ред на

секое побарување и за тоа составува посебна табела (шема) на утврдени и оспорени
побарувања и ја доставува до стечајниот судија, ја депонира во стечајното досие и ја
објавува преку системот на е-стечај.
Доверителот чие побарување е оспорено има право да поведе парница во рок од

осум дена од приемот на решението, а ако не поведе парница во овој рок, ќе се смета
дека се одрекол од правото за водење на парницата. Правосилната пресуда со која се
утврдува или се одбива побарувањето има дејство спрема стечајниот управник и
спрема сите стечајни доверители и странката во чијашто полза била донесена
правосилната пресуда ќе ја достави до стечајниот судија и до стечајниот управник
заради евидентирање во табелата.
Доверителите можат да одлучат, деловниот потфат на должникот да продолжи и

истовремено да го задолжат стечајниот управник да изготви план за реорганизација, но
ако собранието на доверители не го прифатил предлогот за реорганизација.
Продажбата на имотот од стечајната маса се врши со јавно наддавање, a продажбата на
акциите се врши преку берза.
154
Види, од чл.87 до чл. 96 од ЗС
124
3.5. ОРГАНИ НА СТЕЧАЈНАТА ПОСТАПКА И НИВНИ
ФУНКЦИИ
Органи на стечајна постапка се:155
 Стечајниот судија - е орган на стечајната постапка што како судија го води

случајот од приемот на предлогот за отворање на стечајната постапка доставен
до месно надлежниот основен суд, па се до нејзино заклучување.
 Стечаен управник - е физичко лице кое има лиценца за вршење на работите на
стечаен управник или јавно трговско друштво или друштво со ограничена
одговорност основано само за вршење работи на стечаен управник.
 Одборот на доверители - го сочинуваат претставници на разлачни доверители,
а тоа се доверители кои своето побарување го обезбедиле со залог, доверители
со најголеми побарувања, доверители со мали побарувања. Бројот на членовите
на одборот на доверители не може да биде поголем од 11 члена.
 Собрание на доверители го сочинуваат сите доверители кои учествуваат во
работата на собранието.
Функции на органите на стечајната постапка

Стечаен судија156
Стечајниот судија ги има следниве надлежности:
 одлучува за поведување претходна постапка заради утврдување на постоење

услови за отворање стечајна постапка и ја спроведува таа постапка;
 одлучува за отворање на стечајната постапка;
 го наименува и го разрешува привремениот стечаен управник и стечајниот
управник;
 одлучува за приговорите на стечајниот управник, на доверителот, одборот на
доверители и собранието на доверители;
155
156
125
 на предлог на одборот на доверители, а ако тој не е основан, на предлог на
стечајниот управник, ги одобрува започнатите работи што треба да се завршат
во текот на стечајната постапка;
 врши контрола над законитоста на работата на стечајниот управник;
 одобрува пресметка на трошоците на стечајната постапка пред нивната
исплата;
 определува награда и надоместок на трошоци на стечајниот управник и на
членовите на одборот на доверители;
 го определува износот на авансот за покривање на трошоците во претходна
постапка;
 одобрува исплата на доверителите;
 донесува решение за заклучување на стечајната постапка и врши други
работи.
Стечаен управник157
За стечаен управник судот наименува физичко лице кое има лиценца за вршење
на работите на стечаен управник, да е запишан во регистарот како трговец поединец,
јавно трговско друштво, односно друштво со ограничена одговорност кои имаат
лиценца за стечаен управник и се регистрирани за вршење на таа дејност и да е член во
Комората на стечајни управници. Лиценцата за вршење на работите на стечаен
управник се обновува секоја трета година, врз основа на барање поднесено од
стечајниот управник до Министерството за економија, најдоцна во рок од 30 дена пред
истекот на лиценцата, а ако не се поднесе во предвидениот рок, ќе се смета дека тој се
откажал од лиценцата за вршење на работите стечаен управник.
Стечајниот управник кој ќе му направи штета на стечајниот должник, на

доверителите или на друга заинтересирана страна, е должен да ја надомести и тој
одговара со сиот свој имот за штетата која ќе ја причини на секој учесник во
стечајната постапка, а нема да одговара за штетата причинета со дејство, односно
упатство одобрено (дадено) од стечајниот судија, освен ако одобрението или
упатството ги издејствувал со измама.
Стечајниот управник е должен по приемот на лиценцата за вршење на работите

стечаен управник, да склучи договор со осигурително друштво за задолжително
157
Види од чл.20 до чл. 37од ЗС
126
осигурување од професионална одговорност од сите ризици кои произлегуваат од
вршењето на работите на стечаен управник.
Наименување на стечајниот управник

Стечајниот судија го наименува стечајниот управник со решението за отворање
на стечајната постапка според методата на електронско избирање од листата на
стечајни управници, освен ако на првото извештајно собрание, била донесена одлука
стечајниот управник да биде сменет и да биде наименуван нов стечаен управник;
стечајниот судија со решение го наименува предложениот стечаен управник од листата
на стечајни управници за подрачјето на тој суд.
Овластувања на стечајниот управник

 Стечајниот управник го застапува и го претставува должникот само за оние
работи што се однесуваат на стечајната постапка и стечајната маса.
 Ако должникот - правно лице продолжува да работи во текот на стечајната
постапка, работењето го води стечајниот управник.
 Стечајниот управник ги води само оние работи на должникот - поединец што
се однесуваат на стечајната маса и го застапува како стечаен должник со
овластувања на законски застапник.
 Стечајниот управник при вршењето на своите должности има статус на
службено лице и има службена легитимација чијашто форма и содржина со
акт ја пропишува министерот за економија.
Должности на стечајниот управник:
 да ја ажурира сметководствената евиденција;

 да состави предлог на пресметката на трошоците на стечајната постапка;
 да започне попис (инвентар) на имотот;
 да го состави почетниот стечаен биланс, како и даночниот биланс со
состојба на денот на отворањето и на денот на заклучувањето на стечајната
постапка, кој се однесува на стечајната маса и трошоците на стечајната
постапка;
 да ги извести Клириншката куќа за интербанкарски работи и Берзата за
хартии од вредност за отворањето на стечајната постапка;
 да се извести Централниот депозитар за хартии од вредност ако должникот е
акционерско друштво, како и за акциите кои ги поседува должникот;
127
 како уреден и совесен трговец да се грижи за работите потребни за зачувување
и заштита на имотот на должникот за да се спречи настапување штета над
средствата на должникот;
 да преземе мерки за наплата на побарувањата на должникот и да ги
впаричи;
 совесно да го води натамошното работење на должникот доколку тоа
продолжува;
 да се грижи за имотните интереси на сите доверители од стечајната маса;
 совесно и одговорно да постапува во заштита на интересите на
доверителите;
 својата позиција да ја користи единствено во полза на стечајната маса и да
оневозможи остварување на каква било корист за себе или за друг;
 да предложи план за распределба на средствата од стечајната маса;
 да достави до одборот на доверителите завршна сметка и завршен извештај;
 да извршува натамошни исплати на доверителите;
 да го извести надлежниот регистар за отворената стечајна постапка;
 да ја ажурира работата околу одбирањето и евидентирањето на архивската
граѓа и нејзино предавање на надлежниот архив и да обезбеди средства во
пресметката на трошоците на стечајната постапка;
 да поднесе предлог со кој ќе бара запленување, одземање, заштита или
враќање на имотот на стечајниот должник кој се наоѓа во странство;
 да ја прибави документацијата потребна за да се изврши упис во јавните книги
врз чија основа стекнува право на недвижност;
 да го осигура имотот во целина или делумно имотот на стечајниот должник;
 да вработува лица;
 должен е да поднесува месечен писмен извештај за текот на стечајната
постапка и за состојбата на стечајната маса.
Контрола над работата на стечајниот управник вршат: стечајниот судија и

одборот на доверителите, односно собранието на доверителите. Ако стечајниот
управник не ги извршува своите обврски утврдени со овој закон, стечајниот судија
може парично да го казни и да му наложи да го врати она што го примил во текот на
постапката.
Разрешување на стечајниот управник
128
Стечајниот управник може да биде разрешен од должноста и пред одржувањето
на првото извештајно собрание на доверители, како и во текот на целата стечајна
постапка доколку: не ги исполнува обврските; не ги почитува роковите; постапува
пристрасно кон одделни доверители во стечајната постапка; признал побарување
на доверител кое не постоело; не направил задоволителен напредок во
впаричување на имотот кој влегува во стечајната постапка; не поднесол предлог
за заклучување на стечајната постапка; не поднесол месечен извештај за
впаричувањето и за текот на стечајната постапка; не внесува или не ажурно внесува
податоци во системот е-стечај; не го осигурал имотот на стечајниот должник; не
побарал согласност или не постапил по добиената согласност од одборот на
доверители; работи спротивно на интересите на доверителите или на стечајниот
должник; доколку во текот на стечајната постапка со правосилна пресуда е осуден за
кривично дело кое го прави неподобен за стечаен управник; кога поради болест,
работна неспособност или смрт не може да ги извршува работите на стечаен
управник; не поднесол предлог до стечајниот судија за донесување решение за
преземање на подвижниот и недвижниот имот кој претставува стечајна маса од
должникот, односно трето лице кое го има во владение имотот без правен основ и др.
За разрешување на стечајниот управник одлучува стечајниот судија и против

тоа решение не е дозволена жалба. Стечајниот управник има право на награда за
својата работа и право на надоместок на реално потребните трошоци кои се исплаќаат
веднаш по завршувањето на одделни фази во стечајната постапка.
Одбор на доверители158
Одборот на доверители е орган на доверителите кој во стечајна постапка се
основа заради заштита на интересите на доверителите и ги извршува
процесните дејствија кои согласно со овој закон е надлежен да ги извршува
за сметка на сите доверители кои се странки во постапката.159
За член на одборот на доверители може да биде избран секој доверител што го
пријавил своето побарување и за кое стечајниот управник утврдил дека е основано.
158
159
Види, од чл.38.ст.1 од ЗС
129
Во одборот на доверители не може да биде наименуван, односно избран
доверител кој: истовремено е и должник на стечајниот должник; последните две
години пред отворањето на стечајната постапка бил наименуван за член на органите
на управување или на органот за надзор или прокурист на стечајниот должник; е
трговско друштво и во однос на стечајниот должник е поврзано трговско друштво;
е наименуван за член на органот на управување или органот за надзор, односно
прокурист на должникот; во стечајната постапка има положба на излачен
доверител; ако е стечаен управник, извршител, нотар, овластен проценувач или
сметководител како доверител.
Основање одбор на доверители

Предлогот за наименување членови на одбор на доверители, стечајниот
управник го доставува во писмена форма до стечајниот судија и предлогот мора да
биде образложен и во него да се наведат и причините поради кои се предлагаат
доверителите за членови на одборот на доверители. Стечајниот судија, врз основа на
предлогот на стечајниот управник, во рок од три дена носи решение со кое го основа
одборот на доверители со тоа што го определува бројот кој не може да биде помал од
три, ниту поголем од пет и ги наименува членовите на одборот на доверители.
Доверителите на првото извештајно собрание можат да изберат нови членови на
одборот, со тоа што бројот на членовите да не може да биде поголем од седум члена.
Решението за основање се доставува до наименуваните членови на одборот на
доверители и до Централниот регистар на Република Македонија. Против ова решение
не е дозволена жалба.
Одборот на доверители одлуките ги донесува со мнозинство гласови од

вкупниот број членовите со право на глас. Секој член на одбор на доверители има
право на глас и гласа „за“ или „против“ предложената одлука. Членовите на одборот
не можат да се воздржат од гласање.
Права и обврски на одборот на доверители:

 ги разгледува извештаите на стечајниот управник за текот на стечајната
постапка и за состојбата на стечајната маса;
 ги прегледува трговските книги и целокупната документација што ја презел
стечајниот управник;
 може да поднесе приговор до стечајниот судија за работата на стечајниот
управник;
130
 му предлага на стечајниот судија начин на впаричување на имотот на
должникот;
 му предлага на стечајниот судија дали треба да продолжат започнатите
работи, односно работата на стечајниот должник;
 дава мислење на стечајниот судија за признавање на оправданите кусоци во
инвентарот;
 ги известува доверителите за текот на стечајната постапка и за состојбата
на стечајната маса.
Разрешувањето на членовите на одборот на доверители се случува:
 доколку не ги извршуваат обврските предвидени со овој закон;

 не доаѓаат на седниците и не го оправдуваат тоа;
 без образложение одбиваат да гласаат за донесување на одлуките кои се во
интерес на доверителите;
 како и во случај кога престанал правниот основ да бидат наименувани,
односно избрани во одборот на доверители и во други случаи.
Предлог за разрешување на наименуваниот, односно избраниот член на одбор

на доверители може да поднесе секој доверител, собранието на доверители и одборот
на доверители. Решението за разрешување на наименуваниот, односно избраниот член
на одборот на доверители го донесува стечајниот судија во рок од три дена од денот на
поднесувањето на предлогот по претходно сослушување на членот на одборот на
доверители. Примерок од решението се доставува до Централниот регистар и по
правосилноста на решението за разрешување стечајниот судија во рок од три дена
наименува нов член на одборот на доверители наместо разрешениот член по предлог
на стечајниот управник.
Одговорност на членовите на одборот на доверители

Ако членовите на одборот на доверители не постапуваат со внимание на
совесен и чесен трговец, тогаш се должни да им ја надоместат штетата на разлачните и
на стечајните доверители.
Седници на одборот на доверители и донесување одлуки

Првата седница на одборот на доверители ја свикува стечајниот судија во рок од
три дена од денот на доставувањето на решението за основање одбор на доверители на
131
членовите. Седница може да се одржи само доколку се присутни мнозинството од
вкупниот број членови на одборот на доверители. Наредните седници на одборот ги
свикува претседателот на одборот на доверители и тој ја води работата на седниците за
што се составува записник, за сите донесени одлуки со назнака со какво мнозинство
одлуката е донесена и кој од членовите гласале за или против. Доколку претседателот
на одборот на доверители одбие да свика седница во определениот рок, седницата ја
свикува стечајниот судија. Членовите на одборот на доверители кои гласале „за“
донесување на некоја од одлуките не можат по завршувањето на седницата да гласаат
поинаку, ниту, пак, да бараат поништување на одлуката на одборот на доверители.
Стечајниот судија и стечајниот управник немаат право на глас при донесување на
одлуките. Записникот и донесените одлуки се доставуваат до стечајниот судија,
стечајниот управник и до сите членови на одборот на доверители.
Награда за работата и надоместок на трошоците

Членовите на одборот на доверители имаат право на награда за својата работа,
како и на надоместок за реално потребните трошоци кои ги определува стечајниот
судија.
Собрание на доверители160
Првото собрание на доверители и последното завршно собрание ги свикува
стечајниот судија. Право на учество имаат сите стечајни доверители, доверители со
право на одвоено намирување, стечајниот управник и должникот. Времето и местото
на одржувањето, како и дневниот ред, јавно се соопштуваат.
Другите собранија на доверители ги свикува стечајниот судија по предлог

на: стечајниот управник; одборот на доверители и еден или повеќе стечајни
доверители под услов збирот на нивните побарувања да надминува една петина од
износот на побарувањата на сите стечајни доверители.
Овластувања на Собранието на доверители:

 одлучува дали стечајниот управник наименуван од стечајниот судија,
останува да ги врши работите на стечаен управник или ќе биде разрешен и ќе
биде избран нов стечаен управник;
160
132
 одлучува дали одборот на доверители наименуван од стечајниот судија ќе
остане во ист состав, кои членови ќе бидат разрешени и дали одборот на
доверители ќе биде проширен со избор на нови членови или ќе биде избран
нов одбор на доверители;
 одлучува за продолжување или за затворање на деловниот потфат и
впаричување на имотот на стечајниот должник и
 во случај на продолжување на деловниот потфат, одлучува кој ќе пристапи кон
изготвување на планот за реорганизација.
Собранието на доверители во текот на стечајната постапка има право да побара од

стечајниот управник да достави извештаи кои се однесуват: на текот на стечајната
постапка, на состојбата и управувањето со стечајната маса и на прометот и износот
на готовината со која располага стечајниот управник.
3.6.ВИДОВИ НА ДОВЕРИТЕЛИ ВО СТЕЧАЈНАТА

ПОСТАПКА161
Побарувањата на стечајните доверители се категоризираат во повисоки и
пониски исплатни редови. Побарувањата на стечајните доверители од понизок
исплатен ред можат да се намират дури откако во целост ќе бидат намирени
побарувањата на доверителите од претходниот (повисок) исплатен ред. Побарувањата
на стечајните доверители од ист исплатен ред се намируваат сразмерно на големината
на побарувањата.
Побарувања од повисок исплатен ред

Во побарувања од повисок исплатен ред спаѓаат: плати; придонеси од плата
за пензиско и инвалидско осигурување, здравствено осигурување и осигурување во
случај на невработеност; надоместоци за периодот од последните три месеци пред
отворањето на стечајната постапка; обесштетување за повредите при работа коишто
работникот ги претрпел кај должникот, како и за професионални заболувања и
неисплатени надоместоци на платите за времетраењето на неискористениот редовен
годишен одмор за тековната календарска година.
Побарувања од пониски исплатни редови
161
133
Побарувањата од пониските исплатни редови се намируваат по следниов
редослед: каматите на побарувањата на стечајните доверители што пристигнале од
денот на отворањето на стечајната постапка; трошоците што за одделни доверители ќе
настанат со нивното учество во постапката; паричните казни за кривично дело или
прекршок како споредни последици од кривично дело или прекршок со кои се
наметнува обврска за плаќање пари; побарувањата за бесплатна чинидба на
должникот и побарувањата за враќање заем или друго соодветно барање со кои се
надоместува имотот на содружник, односно акционер. Непристигнатите побарувања
пристигнуваат со денот на отворањето на стечајната постапка.
Побарувања подложни на раскинлив или одложен услов

Побарувањата подложни на раскинлив услов ќе се земат предвид во стечајната
постапка како побарувања што не подлежат на раскинлив услов, ако доверителот даде
средства за обезбедување дека ќе го врати она што го примил од имотот што влегува во
стечајната маса кога ќе настапи тој услов.
На доверителот чие побарување е врзано за одложен услов му се обезбедуваат

соодветни средства од имотот што влегува во стечајната маса. Ако одложниот услов не
настапи до конечната делба на имотот, таквото побарување се гаси, а обезбедените
средства ќе им се распоредат на другите доверители.
Одговорност на повеќе лица

Доверител на кој повеќе лица му одговараат за исполнување иста чинидба во
целост, може во стечајната постапка против секој од должниците да го истакнува, до
наполно намирување, целиот износ што го побарувал во времето на отворање на
стечајната постапка.
Права на солидарни содолжници и гаранти

Солидарните содолжници и гарантите на должникот можат да го пријават
своето побарување што ќе го стекнат во иднина против должникот по основ на правото
на регрес, само ако доверителот не го пријавил своето побарување. Солидарните
содолжници и гарантите на должникот можат како стечајни доверители да бараат да
им се врати она што за должникот го платиле пред или по денот на отворањето на
стечајната постапка, ако им припаѓа право на регрес спрема должникот. Солидарните
должници и гарантите можат да поднесат и барање да им се обезбеди и износот што ќе
134
го платат за должникот сразмерно на износот што би им припаднал како стечајни
доверители.
Пресметување на побарувања
Непаричните побарувања се пријавуваат во вредност што може да се процени во
време на отворањето на стечајната постапка. Определените побарувања се пријавуваат
во вредност што ја имале пред отворањето на стечајната постапка.Побарувањата
изразени во странска валута или во пресметковни единици се пресметуваат во домашна
валута по средниот валутен курс на денот на отворањето на стечајната постапка во
местото одредено за плаќање.
Повремени давања
Побарувањата што имаат за предмет повремени давања, чиј износ и траење се
определени, се пријавуваат во износ што се добива кога ќе се соберат сите идни
периодични исплати, намалени за предвидениоте камати.
Излачни доверители162
Лице кое врз основа на свое стварно или лично право може да докаже дека некој
предмет не спаѓа во стечајната маса, не е стечаен доверител. Правото на издвојување
ќе се утврдува за уделите, хартиите од вредност, освен за акциите.
Продавачот на кој куповната цена не му е исплатена во целост, може да бара да

му се врати стоката што од друго место му е испратена на должникот пред денот на
отворање на стечајната постапка.
За земјоделското земјиште што го користел стечајниот должник, кое се води

како земјиште на Република Северна Македонија, стечајниот судија донесува решение
за престанок на правото на користење од страна на стечајниот должник и го враќа во
владение на Република Северна Македонија, освен ако на земјиштето има трајни
вложувања (долгогодишни насади, објекти, иригациони системи и друга
инфраструктура), тогаш тие влегуваат во стечајна маса доколку се продаваат и
купуваат.
Ако пред отворањето на стечајната постапка, должникот неовластено го отуѓил

предметот,чиешто издвојување можело да се бара, излачниот доверител може да бара
162
Види, чл.125,126,127 од ЗС
135
да му се пренесе правото на противчинидба, ако таа сé уште не е извршена. Тој може
да бара противчинидба од стечајната маса ако таа сé уште може да се издвои од таа
маса.
Разлачни доверители163
Доверителите кои имаат заложно право или право на намирување на некој
предмет или право што се запишани во јавни книги, како и оние што не се запишани во
јавна книга, имаат право на одвоено намирување на своето побарување. Ова се
однесува и за правото на намирување од акции, удели, други хартии од вредност и
друго.
По отворањето на стечајната постапка, закуподавецот на недвижност може да ги

пријави побарувањата на сé уште неисплатената закупнина, но најмногу за последните
три месеца пред отворањето на стечајната постапка.
Други разлачни доверители се:
 доверителите на кои должникот поради обезбедување на нивните побарувања

им предал некој подвижен предмет или им пренел некое право;
 доверителите кои имаат право на задржување на некој предмет, бидејќи нешто
употребиле во корист на тој предмет,
 доверителите кои правото на задржување го имаат врз основа на закон; и
 Република Северна Македонија или од неа овластено правно лице, ако
предметот за кој постои обврска за плаќање царина или данок служи за нивно
обезбедување.
Разлачни доверители како стечајни доверители

Доверителите со право на одвоено намирување можат да продолжат да ги
остваруваат своите права како и другите стечајни доверители само ако се откажат да го
остварат своето побарување преку одвоено намирување или ако не успеат одвоено да
се намират до распределбата на стечајната маса.
Доверители на стечајна маса164
163
136
Од стечајната маса најнапред се намируваат трошоците на стечајната
постапка и другите обврски на стечајната маса (овие се намируваат сразмерно на
нивната големина откако ќе се исплатат побарувањата на новите доверители кои го
стекнале таквото својство по отворањето на стечајната постапка).
Во трошоци на стечајната постапка спаѓаат: судските трошоци на стечајната

постапка; наградите и надоместоците за трошоците на привремениот стечаен управник,
на стечајниот управник и на членовите на одборот на доверители; трошоците за
комунално и техничко одржување на имотот на стечајниот должник; трошоци
направени за упис во јавните книги и други трошоци.
Доколку стечајниот управник заклучи дека е во најдобар интерес за

доверителите должникот да го продолжи деловното работење со кое ќе се отстранат
штетите што можат да настанат ако тоа се запре и за тоа добие одобрение од
стечајниот судија, тогаш тој може да земе необезбеден кредит и да создаде необезбеден
долг, како трошок на стечајната постапка. Ако не може да земе необезбеден кредит,
стечајниот судија по претходно одобрение на собранието на доверители,со решение ќе
одобри стечајниот управник да земе обезбеден кредит како трошок на стечајната
постапка: со ставање заложно право на имотот што влегува во стечајната маса, над кој
не е воспоставено заложно право.
Во другите обврски на стечајната маса спаѓаат: 165
 обврските засновани со дејствата на стечајниот управник или на друг

начин со управувањето, со впаричувањето и со поделбата на стечајната
маса, а коишто не спаѓаат во трошоци на стечајната постапка;
 побарувањата на адвокатите за дадените услуги според адвокатската тарифа
во текот на последните шест месеци пред отворањето на стечајната постапка во
врска со заштитата и остварување на правата на должниците што влегуваат во
стечајната маса;
 обврските од двострано товарни договори ако нивното исполнување се бара
од стечајната маса или мора да следува по отворањето на стечајната постапка;
 обврските врз основа на неоснованото збогатување на масата или
стекнување без основа; и
164
Види, чл.133 и 134 од ЗС
165
137
 обврските врз основа на договорите за работа на вработените кај
стечајниот должник по отворањето на стечајната постапка.
3.7. ПРАВНИ ПОСЛЕДИЦИ ОД ОТВОРАЊЕТО НА

СТЕЧАЈНАТА ПОСТАПКА166
Правните последици од отворањето на стечајната постапка настапуваат

наредниот ден кога огласот за отворање на стечајната постапка ќе биде
истакнат на огласната табла. Доколку решението за отвoрање на
стечајната постапка по повод жалба биде укинато, а во повторна постапка
повторно се отвори стечајна постапка, тoгаш ќе се смета дека правните
последици настапиле од денот кога првото решение за отворање на
стечајната постапка било истакнато на огласната табла.
Правни последици се: со денот на отворањето на стечајната постапка

престанува да тече каматата на необезбедените побарувања; правата во поглед на
располагањето со имотот на стечајниот должник и на другите права преминуваат од
должникот на стечајниот управник и се забранува отуѓување или оптоварувањена
имотот на должникот.
Стечајните доверители можат да ги остварат своите побарувања спрема

должникот само во стечајната постапка. Ако стечајниот доверител во текот на
последните 90 дена пред поднесувањето предлог за отворање стечајна постапка или
потоа, стекне некое разлачно или слично право над имотот на должникот што влегува
во стечајната маса, тоа право престанува со отворањето на стечајната постапка. По
отворањето на стечајната постапка одделните стечајни доверители не можат против
должникот да бараат обезбедување на побарувањата или извршување на делови од
имотот што влегува во стечајната маса, ниту на друг имот на должникот. На барање од
разлачен доверител или стечаен управник, стечајниот судија може да донесе решение
166
138
со кое ќе ја прекине постапката за извршување, ако на доверителот му обезбеди
соодветна заштита на обезбеденото побарување. Во периодот од шест месеца од
моментот на отворањето на стечајната постапка нема да се дозволи присилно
извршување заради намирување на побарувањата што претставуваат обврски на
стечајната маса во стечајната постапка. Стечајниот управник може да бара надомест на
штетата што заеднички ја претрпеле стечајните доверители заради намалување на
имотот што влегува во стечајната маса пред или по отворањето на стечајната постапка.
Стечајниот доверител го задржува правотото на пребивање освен во случаите ако
станал гарант во полза на стечајната маса, ако побарувањето го стекнал од друг
доверител или побарувањето го стекнал со цесија. Стечајниот судија може да нареди
со решение сите поштенски пратки за должникот да му се доставуваат нему.
Собранието на доверители одлучува во кој обем ќе им се дава издршка од стечајната
маса на должникот - поединец и на неговото семејство.
РЕЗИМЕ :
Ако не се отвори стечајна постапка на друштвото, по донесување на одлуката за
престанување на друштвото, се спроведува ликвидација. Значи, ликвидација на
трговското друштво е постапка со која се затвора и се брише друштвото од централниот
регистар. Ликвидаторите се потпишуваат така што кон фирмата на друштвото го
додаваат додатокот „во ликвидација“. Ликвидаторите го застапуваат друштвото. Стечај
претставува судска постапка за ликвидирање или реорганизирање на трговското
друштво кое се соочува со инсолвентност (неликвидност на долг рок). Ако се спроведе
ликвидација, доверителите ги намируваат барањата преку продажба на имотот, а
реорганизацијата бара нов начин на организирање на компанијата и нејзино
рестартирање. Причини за поведување стечајна постапка е инсолвентоста на Друштвото.
Цел на стечајната постапка е колективно намирување на побарувањата што ги имаат
доверителите од имотот на должникот преку негово впаричување. Стечајната постапка
како судска постапка има три начела: таа е итна, се поведува по предлог и без усна
расправа за стечајниот должник судот го донесува судското решение. Органи на
стечајната постапка се: стечаен судија , стечаен управник, одбор на доверители и
собрание на доверители . Поведувањето на стечајната постапка се врши по предлог ;
настанува испитување на предлогот за поведување на стечајната постапка и се поведува
претходна постапка која и претходи на стечајната постапка. Решението за отварање на
стечајната постапка се доставува до сите овластени субјекти. Стечајниот судија во рок
од три дена по доставувањето на поднесок дека авансот е уплатен од страна на
предлагачот, носи решение за поведување претходна постапка за испитување
услови за отворање стечајната постапка и закажува рочиште за испитување
139
услови за отворање на стечајната постапка најдоцна во рок од 30 дена од денот на
донесувањето на решението за поведување претходна постапка. На рочиштето се
повикуваат: предлагачот; застапниците на должникот - правно лице; должникот
поединец; привремениот стечаен управник ако е наименуван; и трето лице, ако
доставило предлог за преземање долг. Стечајната маса го опфаќа целокупниот имот
на должникот на денот на отворањето на стечајната постапка, како и имотот што тој ќе
го стекне во текот на стечајната постапка и служи за намирување на трошоците на
стечајната постапка, како и за намирување на стечајниот должник,односно на
побарувањата чие намирување е обезбедено со одредени права врз имотот на должникот.
Органи на стечајната постапка се: стечаен судија, стечаен управник, одбор на доверители
и собрание на доверители. Разликуваме повеќе видови доверители. Сите тие се
рангираат во прв исплатен ред , втор , трет итн.; излачни и разлачни доверители;
доверители на стечајна маса и стечајни доверители. Со распределбата, односно со
намирувањето на стечајните доверители и запирање на постапката се доаѓа до
заклучување на стечајната постапка преку решение. Тоа се приложува на упис во
соодветниот регистар. Правни последици се: со денот на отворањето на
стечајната постапка престанува да тече каматата на необезбедените побарувања,
но ако по намирување на сите обврски останат расположливи средства за
исплата може да се одобри плаќање на камати; правата во поглед на
располагањето со имотот на стечајниот должник и на другите права преминуваат
од должникот на стечајниот управник; и се забранува отуѓување или
оптоварувањена имотот на должникот.

1. Што е суштината на ликвидација ?
2. Која е улогата на ликвидаторот и кои се неговите надлежности ?
3. Која е целта од отворањето на стечајната постапка ?
4. Наброј ги лицата на чиј имот се поведува стечајна постапка !
5. Наброј ги лицата на чиј имот не се поведува стечајна постапка !
6. Дефинирај ја причината за поведување стечајна постапка !
7. Кои се начелата на стечајната постапка ?
8. Наброј ги органите на стечајната постапка !
9. Објасни каков орган е стечајниот судија и кои се неговите надлежности ?
10. Дефинирај го поимот одбор на доверители и која е неговата суштина ?
140
11. Кои се правата и обврските на одборот на доверители ?
Дефинирај го поимот, собрание на доверители ?
12. Кој е принципот на работа на собранието на доверители?
13. Наведи ги можните претпоставки за да дојде до отварање на стечајната
постапка !
14. Дефинирај го поимот инсолвентост !
15. Кој може да поднесе предлог за отворање стечајна постапка, а кој донесува
решение за отворање на стечајната постапка и која е неговата содржина ?
16. Што е тоа претходна постапка ?
17. Кое е значењето од одржување на рочиште во стечајната постапка?
18. Дефинирај поим стечајна маса !
19. Кои се критериумите за рангирање на стечајните доверители ?
20. Објасни и разграничи ги поимите извлечни и разлачни доверители !
21. Дефинирај кои се доверители на стечајната маса ?
22. Кои се правните последици од отворањето на стечајната постапка?
ВЕЖБА:
1. Учениците се распоредуваат во групи со работни задачи за :
1-ва група – Кое лице (физичко или правно) може да ја добие лиценцата за работа
на стечаен управник и кој го наименува стечајниот управник ?
2-ра група – Наброј ги овластувањата на стечајниот управник, како и неговите

должности !
3-та група – Кој врши контрола врз работата на стечајниот управник и кој го
разрешува од функција стечајниот управник ?
141
Модуларна единица 2
ТРГОВСКИ ДОГОВОРИ
Поими:
o Трговски договор
o Реални договори
o Лични договори
Резултати од учење
o Анализира карактеристики на трговски договори
1.1. ПОИМ И ВИДОВИ ТРГОВСКИ ДОГОВОРИ
142
Поим
Современиот живот не може да се замисли без договорот како инструмент или

правен институт. Со договор се заснова брак, работен однос, договорот може да биде
основ за користење на интелектуални права, начин на мирно решавање на спорови,
извор за алтернативно финансирање на бизнис и др. Но, со договорите се живее и
секојдневниот живот: нашиот утрински појадок е составен од продукти купени со
договор за продажба, превозот со градски превоз, со такси, со возилото на нашиот
пријател, земањето на автомобилот од нашите родители, за превоз до факултетот - сè
се тоа договори за превоз, за послуга. Полнењето бензин во вашиот автомобил, исто та-
ка, е договорен однос. За да се студира, на пример, на Правниот факултет потребно е
да се склучи договор. Електричната енергија доаѓа во објектот врз основа на договор,
поврзување во интернет мрежата е договорен однос, земањето на книги од библиотека,
изнајмувањето DVD, нашето секојдневие го чинат безброј договори. Со еден збор, во
денешно време, тешко може да се замисли човек или друг субјект на правото, да може
да го помине денот, а да не влезе во еден или во повеќе договорни односи. Договорот
во оваа смисла е еден од најважните извори на облигациите. Договорот е креативен во-
лев акт на самите субјекти на облигациониот однос, и по тоа се разликува од другите
правно релевантни факти кои со своето опстојување предизвикуваат настанување на
облигации. Со договор, беше веќе споменето, може не само да се заснова нов обли-
гационен однос, туку и да се измени постојниот (во својот предмет, страни, содржина
или да се замени со друг) или со него да се укине постојниот облигационен однос.
Во современиот промет на стоки и услуги значењето на договорите е огромно и

оттаму пресудно за сигурен и непречен промет, како во домашни така и во
меѓународни рамки. Договорите се основниот инструмент за пренесување на правото
на сопственост и користење на ствари како и вршењето разни услуги.
Во најшироката правна терминологија зборот договор се употребува во

најмалку три значења и тоа како: 1) правен факт; 2) правен однос и 3) правен документ.
Договорот е согласност на волјата на страните за определен предмет (дејствие). Од
тој аспект, договорот се појавува како правен факт што се огледа во согласноста на
143
волјата за битните елементи на договорот. Како правен факт тој е израз на моќта на
човекот со својот збор да се обврзе спрема друго лице и да ја одреди нормата на своето
однесување. Од тој однос настанат со согласност на волјата на страните,
произлегуваат права и обврски чии нoсители се овие страни. Договорот, понатаму, се
појавува и во значењето на правен документ или подлогата на која е фиксирана
согласноста на волјите.167
Трговски договори, се договори што трговските друштва, трговците поединци и

другите правни или физички лица кои вршат трговска дејност, во вид на занимање, ги
склучуваат меѓу себе во вршењето на дејностите што го сочинуваат предметот на
нивното работење или се во врска со тие дејности .
Квалификувањето на еден договор како трговски, во нашето право не е значајно

за судската надлежност, затоа што во нашето право не е предвидено постоење на
специјализирани трговски судови, туку споровите настанати врз основа на трговски
договори и надомест на штета поради договорна одговорност од трговски договори, се
во надлежност на граѓанските одделенија на основните судови , апелационите судови и
Врховниот суд.
За трговските договори, особено битно е почитувањето на начелото на

совесност и чесност. Ништовни се одредбите на општите услови на договорот кои
спротивно на начелото на совесност и чесност, овозможуваат несразмер во заемните
давања на страните и како такви создаваат можност од настанување на штета на
содоговарачот или го загрозуваат постигнувањето на целите на склучениот договор,
дури и кога општите услови кои ги содржат се одобрени од надлежен орган.168
Видови договори
За полесно проучување и теоретска обработка договорите се групираат според
различни критериуми во различни видови на групи на договори. Слободата на
договарањето и диспозитивноста на правните норми доведуваат во практиката да
настанат огромен број на различни видови на договори.
 Кај комутативните договори уште од моментот на нивното настанување е

познато, кој ќе биде доверител, а кој должник во односот и каков е крајниот
однос на нивните взаемни давања и колку се должи. Кај алеаторните договори
167
Види, Радишић Ј.: Облигационо право – општи део, Београд, 2004, стр. 70.
168
Тушевска – Гавриловиќ Б, Трговско право, Штип, 2017
144
(договори на среќа), не знаеме кој ќе биде доверител, а кој должник во односот
или каков е крајниот однос на нивните взаемни давања или колку се должи.
 Договорите кои за двете договорни страни создаваат права и обврски се

нарекуваат и билатерални, синалагматични и најраспространети се во
правниот промет. Двострано обврзувачки договори, на пример, се: договор за
продажба, за градење и др. Со тие договори настануваат заемни права и
обврски. Секоја страна е во исто време и должник и доверител.
 Еднострано обврзувачки договори се такви договори кои за едната страна
создаваат една или повеќе обврски и корелативно на тоа за другата едно или
повеќе права.169Во тие договори едната страна е само должник, а другата
доверител. Така еднострано обврзувачките договор е договор за дар со кој за
даропримачот не се создава никаква обврска,
 Даровни (доброчини) се оние договори кога за чинидбата која се извршува,
другото лице не дава надомест товарни (лукративни) се оние договори кога за
чинидбата која се извршува на другата страна, оваа дава определен надомест,
според правилата на начелото на еквивалентност. Доброчини договори се дарот,
послугата, заемот без камата и др.Товарни се договорот за продаба, превоз, заем
со камата и др.
 Консензуални се оние договори кои настануваат во моментот кога е постигната
согласноста за битните елементи на договорот. Такви се повеќето трговски
договори. Кај овие договори не треба да дојде до предавање на стварата за да се
смета дека договорот е склучен. Таков е договорот за продажба што се смета за
склучен кога помеѓу продавачот и купувачот е постигната согласност за цената
и предметот.
 Реални се оние договори кај кој за да се смета дека се склучени е потребно и
предавање на определена ствар. Така договорот за капар е склучен кога ќе се
даде капарот. Договорот за дар кога се подарува подвижна ствар, а не е склучен
во писмена форма се смета за реален договор, бидејќи ќе биде склучен
единствено кога стварта ќе биде предадена на даропримачот.
169
Во контекс на изложеното овде за едностарно обврзувачките, но и за двострано обврзувачките до-
говори, види го уште и излагањето за еднострано и двострано обврзувачките облигациони односи од
вториот дел на учебникот, кое на општо ниво се однесува и на овие два вида договори, како посебни
видови облигациони односи.
145
Според тоа дали се битни личните својства на другата договорна страна за
склучување на определен вид на договори договорите се делат на лични и
нелични договори.
 Лични договори се оние договори кај кој се особено битни персоналните

стручни или други специфики на една од договорните страни и обврските од
овој договор не можат да се пренесуваат на друго лице. Така, ако сакаме како
страна на договорот да биде одредена градежна компанија, таа не може да ги
пренесе своите обврски на подизведувачи. Најчест пример за ова е склучување
на договори за продукција на клип за реклами на определена продукциска куќа
или ангажман на познат пеач или глумец за рекламен спот. Наместо тој, не
може друг да се појави во спотот.
 Нелични се договорите кои не се поврзани со одреден субјект и кои се
преносливи по својата природа:
 Глaвeн (самостоен) договор е спогодба која независно од кој било друг
договор произведува правно дејство т.е. „постои сам за себе“. Додека договорот
кој на некој начин е во зависност од главниот договор е спореден (акцесорен)
договор. Споредниот договор е зависен од главниот во настанувањето, траењето
и престанувањето на договорот и сл. Престанокот на главниот договор има за
последица престанок на споредниот договор.
 Именувани се оние договори што се регулирани со закон кој истовремено им
определил и посебно име (назив). Овие договори од најраното минато до денес
се најчесто применуваните во вршењето на правниот промет. Во редот на овие,
без друго, челното место му припаѓа на договорот за продажба.
 Неименувани се оние договори за кои законот не содржи посебни одредби,
како што е тоа случај со именуваните, па оттука, за нив во него и не може да се
најде одредба за нивно именување. Таков е случајот, на пример, со сè почесто
практикувани договори во практиката: факторингот, франшизингот, ин-
женерингот и сл. Но, има и ситуации кога некој од овој вид договори, поради
својата важност, но и поради високиот степен на типизација и стандардизира-
ност на неговата содржината и сл. да добие и свој правен израз. Договорот за
лизинг порано беше неименуван, но со донесувањето на Законот за лизинг тој
стана именуван договор.
 Каузални договори се oние договори од чија содржина јасно се гледа правната
основа, (причината односно целта) заради која страните се обврзуваат. Кога сме
146
кај овој вид договори, заслужува да се спомне дека нивна особеност претставува
видливоста на каузата која е видлива како за страните на договорот, така и за
секој трет субјект.
 Апстрактните договори, како и каузалните, имаат своја кауза (причина, цел)
зошто обврзуваат. Типичен пример за апстрактен договор е меничниот договор
(или кратко, издавањето на меницата).
 Според формата договорите се делат на формални и неформални. Сите
договори настануваат во некоја форма. Кога за одредени договори
задолжителна форма определува самиот закон или задолжителната форма ја
определуваат самите страни, овие договори се формални договори. Кога
договорите можат да се склучат во било која форма тие се нарекуваат
неформални. Според формата договорите можат да бидат усни, пишани,
конклудентни. Пишаната форма на договорите може да биде проста, во форма
на јавно заверена исправа и во форма на јавна исправа.
 Формуларен договор е збир од писмено формулирани клаузули од една од
страните, кои (во таков или изменет вид) „ќе претставуваат содржина на
договор, при склучувањето на еден конкретен договор во иднина“. Карак-
теристично за овие договори е тоа што тие во самиот формулар не ги содржат
битните елементи од договорот кој се склучува, туку се внесуваат во однапред
предвидени празни места или при постигнувањето на согласноста за нив
страните изречно се повикуваат на општите услови кои однапред се отпечатени
во формуларот на договорот - клаузулите. Договорните страни можат со заемно
усогласена волја да ги изменат однапред подготвените клаузули на
формуларниот договор.
 Кај атхезиониот договор во поглед на клаузулите од договорот не е дадена
можност за спогодување. Ова, секако, се однесува на страната која не
учестувала во составување, односно во утврдување на содржината на
клаузулите од договорот. Се што таа може да стори се исцрпува во тоа да ја
прифати или да ја одбие понудата.
Општите услови на договорот се однапред утврдени клаузули од едната од

страните и можат да бидат содржани во формуларниот договор за кој стана збор
погоре. Но, тие можат да бидат и надвор од тој договор. Во тој случај, јавно треба да
бидат објавени и тоа на вообичаен начин или да се стават на увид на другата страна од
договорот што сака да го склучи. Притоа, за да бидат дел од содржината на договорот
147
што се склучува, се врши само повикување на нив или, пак, тие се отпечатуваат на
задната страна од договорот.170
1.2. СКЛУЧУВАЊЕ И ИСПОЛНУВАЊЕ НА ТРГОВСКИТЕ

ДОГОВОРИ
За настанувањето на договорите, како вид на облигациони односи е потребно да

бидат исполнети одредени (општи) услови. Тие услови се однесуваат на:
1) деловната способност на договорните страни;

2) согласноста на волјите;
3) предметот на договорот и
4) каузата (основaтa) на договорот.
Некои автори во кругот на општите услови ја предвидуваат и формата на до-
говорите. Кон ова ќе ги додадеме уште и условот и рокот, како можни дополнителни
посебни услови, кои ако бидат договорени или предвидени на друг начин доведуваат
до одредени модификации на догоговорот.171
За настанувањето на договорот потребно e да постојат најмалку две страни.
Страни можат да бидат физичките и правните лица. Прв услов што се бара за
склучување на договорите е неговите страни да ја имаат потребната деловна
способност, односно физичкото или правното лице потребно е да има способност да
формира и да изјавува (изразува) правно - релевантна волја.
Најбитниот факт за настанување на договорот како што веќе беше споменато е

согласноста на волјата на договорените страни. Волјата се манифестира најчесто
преку:
170
Види член 130-131 од ЗОО.
171
За нив види ги одредбите од член 66-70 од ЗОО.
148
 давање на понудата и
 во изјавата за прифаќањето на понудата..
Договорите често се склучуваат и преку преговори или склучување претходен
договор (пред договор) за склучување на главниот договор.
Во правилата на облигационото право за преговарањето, во правната теорија и
во судската практика се среќаваат неколку, речиси типизирани должности за
преговарачките страни.172 Во основа тие можат да се сведат на следниве должности:
а) должност за сериозно однесување што може да се каже дека значи

забрана на страната да започне или да продолжи со преговорите доколку нема
сериозна намера со другата страна да склучи договор;
б) должност за воздржување од измама, што значи дека страните се должни

да се однесуваат чесно и лојално кон преговорите и кон другата страна, а не на
измамнички начин;
в) должност за известување, што значи дека страните се должни меѓусебно

да се известат за сите околности релевантни за склучувањето на договорот;
г) должност за давање совети, што значи дека секој учесник во прего-

ворите, кој по сопствено наоѓање или по барање на другата страна дава оп-
ределени совети, должен е тоа да го прави со највисоко внимание што е соодветно
за него и
д) должност да се преземат сите мерки на заштита, што значи дека страните

во текот на преговорите ќе создадат услови со кои ќе се оневозможи оштетување
на имотот и другите добра на која било од страните.
Отсуството на намерата за почеток на преговорите е општо прифатена во

споредбеното право како основа за одговорност и „се смета за карактеристичен
случај за несовесност“. Недостигот на волјата, се изразува како недостиг на намера за
склучување договор, односно постоење на намера за нешто друго, на пример, да и се
нанесе штета на другата страна.
172
Види повеќе кај проф. д-р Димитар Поп Георгиев, Облигационо право, Скопје, 1990, стр. 146-147; Др.
Миодраг В. Орлић, Закључење уговора, Институт за упоредно право, Београд, 1993,.
149
Вториот случај на постоење вина на едниот од преговарачите се состои во без
основаното откажување од преговорите. Ова значи дека во почетокот на преговорите
страните имале намера (волја) договорот да биде склучен, но потоа таа отпаднала. 173
Преддоговор е таков договор со кој се презема обврска да се склучи подоцна

друг, односно главен договор. Ако главниот договор е формален, таков е и
преддоговорот. На барање од заинтересираната страна судот ќе и наложи на другата
страна која одбива да пристапи кон склучување на главниот договор да го направи тоа
во рокот што ќе и го определи. Склучување на главниот договор може да се бара во
рок од шест месеци од истекот на рокот предвиден за негово склучување, а ако тој рок
не е предвиден, тогаш од денот кога според природата на работата и околностите
договорот требало да биде склучен. Преддоговорот не обврзува ако околностите од
неговото склучување толку се измениле што не би бил ни склучен да постоеле такви
околности во тоа време.
Понуда и прифаќање на понудата

Понудата е акт на определено лице насочен кон друго лице, со моќ да
создаде договорни односи меѓу нив односно „понудата од понудувачот упатена до
понудениот, понудувачот го прави моќен, со доброволна изјава да создаде нов од-
нос наречен договор.“ Во контекст на ова се поставува и следното прашање: каков е
тој акт што создава моќ со прифаќање, да создаде нов однос? Тоа е акт во кој
истовремено е содржана сериозна волја и намера на понудувачот со нејзиното
прифаќање (се мисли на понудата) од другата страна да се создаде нов однос меѓу
нив.174 Притоа, од понудата, вака сфатена, треба да се разликува повикот за разговор
или прелиминарните преговори, коишто, исто така, се преземаат за да се создаде
определен правен однос, но без да ја имаат моќта на понудата. 175 Посебно значајно за
неа е тоа што таа претставува сериозна изјава на волја со која понудувачот го
173
За облигационите договори види повеќе кај : Галев, Г., Дабовиќ-Анастасовска, Ј., Облигационо право,
Правен факултет „Јустинијан Први“, Скопје, 2012 стр.447- 589
174
Инаку, со Новелата на ЗОО од 2008 година е воведен нов член 30-а кој гласи: „Писмената понуда го
обврзува понудувачот иако не е потпишана од овластено лице само кога е дадена на деловна хартија
(меморандум) со која тој се служи во деловното работење и е потпишана на вообичаен начин, се
однесува на дејноста со која тој редовно се занимава и е во нејзиниот редовен обем и ако понудениот
не знаел ниту можел да знае дека понудата е потпишана од неовластено лице.“.
175
Corbin, Offer and Acceptance, and Same of The Resulting Legal Relations, 20 Yale L.J.169, 181-82 (1917).
150
повикува адресатот (понудениот) на заклучување договор според одредени
услови.176
Како таква, таа истовремено е иницијатива но, и конкретен предлог што

едната страна (понудувачот) и го дава на другата (понудениот) со цел под
условите дефинирани во тој предлог да склучат договор со одредена содржина,
односно таа „е предлог за склучување договор направен за определено лице кој ги
содржи сите суштествени состојки на договорот.177 Понудата, гледана од аспект на
нејзината суштина, односно правна природа, претставува еднострана изјава,
односно еднострано правно дело кое во себе ги содржи сите суштествени (битни)
елементи на договорот кој со нејзино изјавување (упатување) до другата страна е
основа дека сака да се склучи.
Услови потребни за изјавата (предлогот) да го добие својството на понуда

се : постоење на давател на предлогот (изјавата) како понудувач со сериозно
изразена волја и намера за склучување на договорот; постоење на сите
суштествени елементи на договорот кој се предлага да се склучи; и упатување на
предлогот до точно определено лице (понудениот) со кое сака да се склучи до-
говорот. Кон овие услови, ќе ја додадеме и формата во која треба да биде дадена пону-
дата. Притоа, таа е еден од битните услови за полноважност на понудата, само тогаш
кога за договорот кој се предлага да се склучи со закон е утврдена посебна форма, па
во таа форма треба да биде дадена и самата понуда.
Прифаќањето на понудата (акцептот), како што беше и самата понуда, е

еднострана изјава на волја на понудениот со која тој се согласува (потврдува)
дека ја прифатил понудата упатена до него од страна на понудувачот. Врз основа
на оваа согласност, всушност, настанува и самиот договор.178 Кога ќе дојде до тоа,
страните веќе не можат еднострано да ги отповикаат правните дејства на своите изјави
176
Со право одредени автори истакнуваат дека покрај сериозноста и одреденоста, понудата мора да има
и други важни својства и дека нејзината содржина и начинот на давање упатува на тоа дека не се работи
за обично дејствие кое му претходи на склучувањето на договорот (за дејствие на преговори) туку дека е
во прашање изјава подобна за склучување договор. Таа изјава треба да ги содржи сите битни елементи за
склучување на договорот.
177
Ако договорните страни по постигнатата согласност за суштествените состојки оставиле некои спо-
редни точки за подоцна, договорот се смета за склучен и без споредните точки. Нив страните, по
правило, договорно ги уредуваат (предвидуваат), но ако околу нив не се согласат, тогаш ќе ги уреди
судот, водејќи сметка за претходните преговори, утврдената практика меѓу договорните страни и
обичаите (в. член 24 став 3 од ЗОО). Со Новелата на ЗОО од 2008 година, во членот 24 по ставот (1) се
додава нов став (2), кој гласи: „(2) Понудата може да се направи на присутно и на отсутно лице.“ Во
контекст на ова, да се види член 24-а кој е додаден со Новелата на ЗОО од 2008 година.
178
Види, Бабић И.: Лексикон облигационог права СРЈ, Београд, 2001.
151
(на понудата, од една страна, и на нејзиното прифаќање, од друга).179 „Понудата е
прифатена кога понудувачот ќе ја прими изјавата од понудениот дека ја прифаќа
понудата“.180Понудата, исто така, се смета за прифатена „и кога понудениот ќе го ис-
прати предметот или ќе ја плати цената, како и кога ќе стори некое друго деј-
ствие кое, врз основа на понудата, практиката утврдена меѓу заинтересираните
страни или обичајот, може да се смета како изјава за прифаќање“181
Основно правило е дека молчењето на понудениот не доведува до прифаќање

на понудата или како што вели законот „не значи прифаќање на понудата“182. От-
тука, и следното правило во законот, кое може да се сведе на тоа дека секоја одредба
во понудата која уредува дека молчењето на понудениот или некое друго негово
пропуштање ќе се смета како прифаќање е ништовна.183 Единствениот исклучок од
ова правило е предвиден за случаите кога понудениот се наоѓа во постојана деловна
врска со понудувачот во поглед на определени стоки и се смета дека понудениот ја
прифатил понудата што се однесува на таквите стоки, ако не ја одбил веднаш или во
определениот рок.184
Исполнување на договорот
Исполнувањето (solutio) претставува извршување на обврските на должни-
кот и остварување на правата на доверителот што ја сочинуваат содржината на
облигациониот однос. Ако пак станува збор за двострано обврзувачки однос, испол-
нувањето претставува истовремено извршување и остварување на обврските и на
правата од страните на таквиот однос. Во секој случај, вака сфатено, исполнувањето
треба да биде правилно. Тоа е од проста причина што само правилното исполнување
доведува до престанување на облигационите однос. Притоа, исполнувањето е
правилно ако субјектите на исполнувањето (должникот и доверителот, нивните
застапници или третите лица како исполнувачи) ја имаат потребната деловна спо-
собност, кога предметот на исполнувањето е реален (реален во смисла на тоа
исполнувањето да се состои од извршување на она што ја сочинува содржината на
обврската) и извршен во определено време и на определено место. Во спротивно, се
смета за неправилно. При исполнувањето на обврските од договорот важи правилото
179
Види, Perović S.: Obligaciono pravo I, Beograd, 1973.
180
Види, Член 31 став 1 од ЗОО.
181
Види чл.31 став 2 од ЗОО.
182
Види чл. 34 став 1 од ЗОО
183
Види член 34 став 2 од ЗОО.
184
Види член 34 став 3 од ЗОО, а во врска со него види ги и следните два става (4) и (5) од овој член на законот.
152
на истовремено исполнување, кое подразбира дека во двостранообврзувачките
договори ниедна страна не е должна да ја исполни својата обврска ако другата страна
не ја исполни или ако не е готова истовремено да ја исполни својата обврска освен ако
нешто друго е договорено или со закон определено, или ако нешто друго произлегува
од природата на работата.185
Покрај должникот, неговиот полномошник или застапник, исполнувањето на

обврската во одредени случаи може да биде извршено и од страна на некое трето
лице. Притоа, третото лице, како исполнувач на туѓа обврска, најчесто се јавува кога за
тоа има некој правен интерес. При постоење на овој интерес, доверителот е должен да
го прими исполнувањето од третото лице, дури и кога должникот му се противи на тоа
исполнување. Притоа, во редот на лицата кои имаат правен интерес обврската на
должникот да биде извршена најчесто се вбројуваат: гарантот и заложниот должник
како споредни должници, осигурувачот на имот или на лица и противникот на
побивачот на правните дела на својот должник.186 Кога обврската ќе ја изврши
некое од овие лица, врз него преминува, доверителовото побарување со сите споредни
права - законска суброгација).187
Кога станува збор за предметот на исполнувањето, всушност, се мисли на

дејствието што е предмет на обврската. Само исполнувањето на ваквото дејствие се
смета за правилно. Исполнувањето се обезбедува на тој начин што ниту должникот
може да ја исполни обврската со нешто друго (со друго дејствие), ниту доверителот
може да бара исполнување на нешто друго. На пример, место учебникот по
облигационо право предаден е учебник по кривично право. Поради ова, доверителот
има право да го врати она што му е предадено и наместо него, да го бара предмет што
му се должи.188
Времето на исполнување, всушност, го претставува рокот во кој треба да се

изврши исполнувањето. По правило, ниту една од страните пред да настапи рокот,
односно да втаса обврската, не може да бара нејзино исполнување. Ако рокот не е
определен, а целта на работата, природата на обврската и другите околности не бараат
извесен рок за исполнување, доверителот може да бара веднаш исполнување на
185
Тушевска Б., Акредитивот како средство за плаќање во меѓународниот промет на стоки, Зборник
на Правен факултет во Штип, 2011.
186
Види член 272 став 4 (како се врши побивањето), член 1042 (преминување на правата на доверителот
врз гарантот – суброгација) и член 995 (преминување на правата на осигуреникот спрема одговорното
лице врз осигурувачот – суброгација) од ЗОО).
187
Види чл. 289 од ЗОО
188
Види член 296 од ЗОО (предмет на исполнувањето).
153
обврската, а должникот од своја страна може да бара од доверителот веднаш да го
прими исполнувањето. Кога рокот е договорен исклучиво во интерес на должникот, тој
има право да ја исполни обврската и пред договорениот рок, но е должен да го извести
доверителот за својата намера и да внимава тоа да не биде во невреме. Во другите
случаи кога должникот ќе понуди исполнување пред рокот, доверителот може да го
одбие исполнувањето, а може и да го задржи правото на надомест на штетата, ако за
тоа без одлагање го извести должникот.189
Место на исполнувањето се смета одреденото географско место во кое

должникот треба да ја исполни својата обврска (на пример, некој град, село). Тие мо-
жат да бидат местото на живеење, односно престојувалиштето (на физичкото лице како
доверител или како должник), седиштето на доверителот, односно должникот,
определен нивен деловен простор во тоа место или определен јавен склад во него.
Местото на исполнување на обврската, по правило, должникот и доверителот го

определуваат спогодбено. Но, во одредени случаи тоа може да биде определено и со
закон.190 Ако не може точно да се определи местото на исполнувањето на
обврската, таа ќе се изврши во местото во кое должникот во времето на наста-
нувањето на обврската имал свое седиште, односно живеалиште или
191
престојувалиште, а ако се работи за парична обврска, тогаш во местото каде
што доверителот има седиште или банкарска сметка.
Признаница од аспект на нејзината суштина, претставува писмена исправа

издадена од доверителот со која тој потврдува дека должникот му ја исполнил својата
обврска. Издавањето на признаницата е обврска на доверителот, а право на
должникот.192
Обврзницата по својата суштина претставува писмена исправа со која

должникот потврдува дека спрема доверителот ја има обврската означена во неа. Тоа
практично значи дека со неа се докажува постоењето на обврската на должникот.
Доказната функција на обврзницата е од полза на доверителот. Сè додека таа не му се
врати на должникот се претпоставува дека тој ја нема исполнето својата обврска
189
Види, чл.309 и чл 314 од ЗОО
190
Види член 308 став 1 од ЗОО (Општи правила).
191
Види чл.308 став 2 од ЗОО
192
Должникот овде треба да се сфати во поширока смисла на зборот. Имено, со него се опфатени сите
трети лица кои на еден или на друг начин можат да се појават како исполнувачи на обврската на
главниот должник. За нив, посебно стана збор во излагањето на должникот како страна на исполнувач на
обврската.
154
означена во обврзницата. Оттука произлегува и правото на должникот, покрај призна-
ницата (за која има право да бара да му биде дадена кога ќе ја исполни својата
обврска), да бара од доверителот да му ја врати обврзницата, ако ја дал.
Непостоечки договор
Непостоечки е оној договор кој не исполнува некој (или повеќе) услов(и) за
неговото настанување. Токму на ова поле, најјасно се согледува разликата помеѓу
условите за настанувањето на договорот и неговата полноважност. Кај ништовните
договори барем имаме некој надворешен изглед на правно дело. Кај непостоечките го
нема ни тоа.193
Ништовни договори
Ништовни се оние договори кои се спротивни на законските и на морални-
те норми. Договорот кој не е во согласност со Уставот, законите и добрите обичаи е
ништовен. Договорот може да биде ништовен и поради повреда на некоја морална
норма. И тука, сепак, мора да постои некој уставен основ која го оправдува ова. Но, ако
во групата на ништовни договори ги сместиме и непостоечките договори, можеме да
заклучиме дека ништовни се оние договори каде што не се исполнети условите за нас-
танување и полноважност на договорот. Причината за ништовност се покажува или
како непостоење на некој од условите за настанување на договорот или како некој
недостаток во овие услови. Ништовниот договор не произведува правни последици.
Ништовноста не мора да се однесува на целиот договор. Постои делумна
ништовност.194 Имено, ништовноста на некоја одредба од договорот не повлекува
ништовност и на самиот договор, ако тој може да опстане без ништовната одредба и
ако таа не била ни услов на договорот. На ништовноста може да се повикува едната или
другата страна на договорот, а може да се повикува и секое трето лице кое има правен
интерес од утврдувањето на ништовноста.
Правото на истакнување на ништовноста не се гаси. Секое лице кое има ов-

ластување да бара утврдување на ништовноста, може да го бара тоа од судот во секое
време.
193
Gams A., Đurović Lj.: исто, str. 269.
194
Спореди : Дабовиќ Анастасовска Ј. Гавриловиќ Н. „Модалитети на правната заштита на потрошувачите од
нечесните договорни клаузули во европското право и правните системи на земјите на регионот: состојби и
перспективи“, Годишник на Правниот факултет „Јустинијан Први“ во чест на Петар Манговски, том 55, Скопје,
2016;
155
Последиците на ништовноста се:
 носење на пресуда која е од деклараторен карактер и донесувањето на оваа

пресуда сепак не е нужно, бидејќи договорот и така се смета дека не е склучен ;
 реституција, која доаѓа во предвид само ако договорот е извршен. Доколку не
дошло до извршување, ниедна од страните нема да биде должна да даде
извршување. Се враќа она што е дадено. Ако само едната страна дала
извршување, реституцијата ќе биде еднострана, во спротивно, таа е двострана;
 надомест на штета во ситуација кога некоја од страните ќе претрпи штета.
Надомест на претрпената штета ќе може да бара само страната која била совесна,
односно ако не знаела или според околностите не морала да знае за постоењето на
причината за ништовноста. Несовесната страна одговара врз основ на вина.
Рушливост на договорот
Рушливите договори, за разлика од ништовните, настануваат, постојат и
предизвикуваат правно дејство како и секој друг полноважен договор. Како
основни причини кои ја допуштат рушливоста на договорите се: постоење на
мани во волјата, барем, на едната од страните на договорот (заблуда, измама и
закана); или постоење на ограничена деловна способност кај барем едната од овие
страни и постоење на прекумерно оштетување на една од страните во поглед на
другата страна од дадениот договор.
Кругот на лицата кои можат да бараат поништување на рушливиот договор е

мошне потесен од кругот на лицата кои можат да бараат ништовност на договорите. Во
секој случај, ова право ѝ припаѓа на страната во чија корист е востановена рушливоста.
Така, тоа ќе биде страната која била во суштествена заблуда, страната која била
измамена, страната која била под дејство на закана, страната која е прекумерно
оштетена и ограничено деловно способното лице по стекнувањето на целосна деловна
способност, односно законскиот застапник на ова лице. Надвор од кругот на овие лица,
рушливоста не може да се истакнува. Правото да се бара поништување на рушлив
договор престанува со истекот на рокот од една година од дознавањето за причината
за рушливоста ( субјективен-преклузивен рок) и со истекот на рокот од три години од
денот на склучувањето на договорот (објективен-шреклузивен рок)
Правните последици од рушливоста се, по правило, исти како и кај ништов-

носта. Меѓутоа, пресудата со која договорот се поништува, има конститутивен
карактер. Поништувањето дејствува ретроактивно, односно ќе се смета дека договорот
156
воопшто не настанал. Ако врз основа на рушлив договор, кој е поништен било нешто
исполнето, ќе се изврши враќање, а ако тоа не е можно или ако природата на тоа што е
исполнето му се противи на враќањето, ќе се даде соодветен надомест во пари.
Страната која претрпела штета а била совесна може да бара и надомест на штета.
1.3 НЕИСПОЛНУВАЊЕ НА ДОГОВОРИТЕ
Престанок на договорите со раскинување

До раскинување на договорите може да дојде спогодбено, еднострано и по сила
на законот.195
Спогодбено раскинување
Спогодбеното раскинување на договорите е начин на нивен престанок до кој доаѓа со
заемна согласност на неговите страни. Притоа, за даден договор да може да биде раскинат
потребно е тој да не бил извршен или да бил само делумно извршен. Кога договорот е
целосно и правилно исполнет, тој престанал и оттука, неговото раскинување станува невоз-
можно.196
Еднострано раскинување на договорите поради неисполнување
Видовме во претходните излагања дека договорот се раѓа од согласноста на
волјите на страните (во поглед, барем на неговите суштествени елементи). Кога
договорот е исполнет, тој и ќе престане. Ова важи доколку страните постапуваат онака
како што се договориле, водејќи притоа посебно сметка за начелото на совесност и
чесност. Доколку, пак, страните постапуваат спротивно од ова начело, разбирливо е
дека на тој начин вршат повреда на своите договорни обврски. И, покрај општо при-
фатената, определба договорот да се исполни онака како што гласел, секогаш треба да
195
Види повеќе Дабовиќ Анастасовска Ј., Гавриловиќ Н., Здравева Н., „Раскинувањето на договорите поради
неисполнување во македонското облигационо право: кон единствен систем на повреда на договорите“ , Zagrebačko-
skopski kolokvij: zbornik radova, Pravni fakultet Sveučilišta u Zagrebu, Zagreb, 2015;
196
Спореди : Gorenc V., Komentar zakona o obveznim odnosima“, Zagreb, 2005g. стр. 540-550
157
се смета и на можноста да не се исполни од едната или двете страни или неправилно да
се исполни. Токму поради тоа, се наложува потребата да се предвидат правните ефекти
и можности за договорните страни во случај на неговото неисполнување или
неправилно исполнување. Една од можностите кои ѝ стојат на располагање на страна-
та, која трпи одредени последици од неисполнувањето или неправилно исполнување на
договорот, е можноста таа еднострано да го раскине договорот.197
За договорот да биде раскинат поради неисполнување, потребно е да се испол-
нат условите: а) едната страна да била верна на договорот и б) другата страна да
не ја исполнила својата обврска.
Правилото за истовремено исполнување и правото на раскинување на договорот
поради неисполнување чинат целина. Разбирливо е што исполнувањето кое треба да го
даде секоја од страните не мора да настапи во исто време, но тоа мора некогаш да
настапи. Затоа, правото да го раскине договорот поради неисполнување го има не само
страната која веќе ја исполнила својата обврска, туку и страната која е подготвена
истовремено да ја исполни својата обврска. За да може да се бара раскинување на
договорот услов е да не е исполнета обврската на другата страна. Со други зборови,
потребно е другата страна да паднала во задоцнување (mora). Онаа страна која не ја ис-
полнила својата обврска ќе го трпи раскинувањето на договорот, а доколку за неиспол-
нувањето е виновна ќе одговара и за причинетата штета. Се разбира, мора да се работи
за ситуации кога исполнувањето е возможно. Кога исполнувањето станало невозмож-
но, последиците се различни во зависност од тоа дали за оваа невозможност е виновна
некоја од страните или неможноста настанала поради виша сила или дејство на трето
лице.
Целосно неисполнување на обврската
Целосно неисполнување на обврската, претставува случај кога должникот
воопшто не започнал со нејзиното исполнување или поинаку кажано тој ништо не
исполнил од неа. Притоа, кога зборуваме за целосно неисполнување на обврската,
потребно е да се нагласи дека тоа во себе ја вклучува само главната обврска. Притоа, за
таква се смета обврската чиј предмет претставува суштествен (битен) елемент на дого-
ворот.
197
Види повеќе : Дабовић Анастасовска Ј. Гавриловић Н. „Раскид уговора услед неиспуњења преко увођења
концепта битне повреде уговора у македонском праву“, Право и привреда, vol. 54, бр. 7-9, Београд, 2016;
158
Делумното неисполнување
Делумното неисполнување, пак, за разлика од целосното, претставува таков вид
неисполнување кое се однесува само на дел од предметот на обврската. Ова, колку и да
е јасно, сепак создава проблеми, особено при квалификацијата: што се смета за
делумно (не)исполнување и кои критериуми треба да се земат предвид при
определувањето на делумноста во конкретната ситуација. Во дел од теоријата се
наведува дека ова неисполнување треба да биде значително. Притоа, критериумот што
се зема за процена во утврдувањето дали неисполнувањето во конкретниот случај е
значително или не е значително е: оствареноста на целта на договорот. Во поглед на
определувањето на исполнетоста на целта се користат два критериуми: еден субјектив-
ен и еден објективен. Според субјективниот критериум, доверителот има право да го
раскине договорот кога според негова сопствена оценка, целта заради која го склучил
договорот не е исполнета. Според објективниот критериум, пак, раскинувањето е
возможно секогаш кога доверителот, поради делумното неисполнување на
должниковата обврска, не ја остварува онаа корист од договорот која во таквата
ситуација нормално се остварува. Ако избираме кој од овие два критериуми е поприфа-
лив, би се приклониле кон објективниот.
Невозможност за исполнување на договорот

Невозможноста за исполнување може да се дефинира како настанување на
одреден вид околност (состојба) при чие постоење на обврската од облигациониот
однос не може да биде извршена, па со самото тоа, ни правото не може да биде
реализирано (остварено). Од вака определениот поим на невозможноста за испол-
нување може да се заклучи дека само одреден вид околности доведуваат до таа
невозможност. Како што ќе видиме нешто подолу, во редот на овие околности
влегуваат само оние за чие настанување не постои одговорност на должникот.198
Истек на време и отказ

Кога времето на постоење на договорот е определено, со неговиот истек,
договорот по правило престанува, а кога тоа не е определено, до негово престанување
доаѓа со давање отказ, и тоа по правило, со истекот на отказниот рок определен со
договор, закон, обичај или во отсуство на овие со истекот на примерениот рок..
198
Види чл.343 став 1 од ЗОО
159
Смрт
Смртта на една од страните, по правило не доведува до негово
престанување, туку само до промена во страната на тој однос кај која настапила
смртта. Притоа, промената во страната на односот, за која овде станува збор,
всушност е одреден вид цесија, преземање долг, суброгација или пренос на
договорот.199 Кај договорите кои се од лична природа, со оглед на личните својства на
која било негова страна или на личните способности на должникот, во случај на смрт
на должникот или доверителот, односно само на должникот, тој однос престанува да
постои.
Застарување
Со застареност престанува правото да се бара присилно исполнување на
обврската и судот не може да ја земе предвид застареноста ако должникот не се
повикал на неа. Застареноста почнува да тече првиот ден по денот кога доверителот
имал право да бара исполнување на обврската, а ако обврската се состои во тоа нешто
да не се стори, да се пропушти или трпи, застареноста почнува да тече првиот ден од
денот кога должникот постапил спротивно на обврската. Застареноста настапува кога
ќе истече последниот ден од времето определено со закон. Кога ќе застари главното
побарување, тогаш се застарени и споредните побарувања, како што се побарувањата
на камати, плодови, трошоци, договорна казна. Побарувањата застаруваат за пет
години, ако со закон не е определен некој друг рок на застареност (посебен рок).
Меѓусебните побарувања на договорните страни од договорите во прометот на

стоки и услуги, како и побарувањата на надомест за издатоци направени во врска со
тие договори, застаруваат за три години и застарувањето тече одвоено за секоја
испорака на стоки, извршена работа или услуга. Побарувањето на надомест на
причинета штета застарува за три години од кога оштетеникот дознал за штетата
и за лицето што ја сторило штетата (субјективен рок) и за пет години од кога
настанала штетата (објективен рок). Едногодишен рок на застареност е предвиден
за побарувањето на надомест за испорачана електрична и топлотна енергија, гас,
вода, оџачарски услуги и одржување на чистота, кога испораката односно
199
За нив посебно, види во излагањето посветено на промената во страните на облигационите односи,
како и членовите 424–438 (Промена на доверителот или должникот); членовите 228–293 (Исполнување
со суброгација); и членовите 132–134 (Отстапување на договор), сите од Законот за облигационите
односи.
160
услугата е извршена за потребите на домаќинството, побарувањето на радио
станица и радио телевизиска станица за употреба на радио приемник и
телевизиски приемник, побарувањето на пошта, телеграф и телефон за употреба
на телефон, како и другите нивни побарувања што се наплатуваат во тримесечни или
во пократки рокови, побарувањето на претплата на повремена публикација, сметајќи
од истекот на времето за кое е нарачана публикацијата.
1.4 ОБЕЗБЕДУВАЊЕ НА ДОГОВОР
Во прометот во кој владее начелото на правна сигурност, потребно е правата и

обврските да се исполнуваат односно реализираат онака како што гласат. На тој
начин, секоја од страните ги задоволува сопствените интереси и нема причина од
интервенција на државниот апарат во остварувањето на правата и исполнувањето на
обврските од една облигација. Сепак, совесното исполнување на обврските (исплатата
на долгот) од страна на должникот не секогаш е случај. Оттаму, постои потреба од т.н.
обезбедување на побарувањата.200 Целта на обезбедувањето на побарувањата е
извесно зацврстување на побарувањето на доверителот, со што се зголемуваат
шансите од негова наплата. Ова е, секако, последица од сознанието дека секогаш
постои ризик од ненаплатување на побарувањето, со што се повредува начелото на
еднаквост и рамноправност на страните. Доверителите, затоа, имаат потреба од
средствата за обезбедување на нивните побарувања.
Во поглед на начините на кои се обезбедуваат побарувањата, се разликуваат
повеќе средства за обезбедување. Овие средства се групираат, во две групи –
личноправни (персонални, облигационоправни) средства за обезбедување и
стварноправни (реални) средства за обезбедување.201 Критериумот врз основа на кој
се врши оваа поделба е видот на субјективното право со кое доверителот се стекнува.
Ако со средството доверителот се стекнува со релативно право, односно право да бара
наплата – средството е личноправно. Класичен пример за вакво средство е
гаранцијата. Доколку пак со средството се конституира некое стварно право, со што
доверителот може да се наплати од определена ствар – средството е реално. Класичен
пример за вакво средство е залогата.
200
Во теоријата и практиката се користи и терминот осигурување на побарувањата. Според нас, терминот
обезбедување е поприкладен, поради можност од невешта конфузија со договорот за осигурување.
Секако, употребата на терминот осигурување не ја менува правната суштина на институтот.
201
Така, на пр.: Milošević Lj.: Obligaciono pravo, Beograd, 1974, str. 106.
161
1.5 ЛИЧНИ И РЕАЛНИ СРЕДСТВА (ДОГОВОРИ) ЗА
ОБЕЗБЕДУВАЊЕ НА ПОБАРУВАЊА
Личноправни средства (договори)

за обезбедување на побарувањата
Личноправните средства за обезбедување на побарувањата го зајакнуваат

постојното побарување во смисла што должниковото обврзување се засилува или
неговата обврска се проширува и на други лица.202
Гаранција (емство)
Гаранцијата (емството) е личноправно средство за обезбедување на

побарувањата. Ова средство се конституира преку склучување договор за
гаранција, каде гарантот се обврзува спрема доверителот дека ќе ја исполни
полноважната и стасаната обврска на должникот, ако тоа не го стори должникот.
Банкарска гаранција
Со банкарската гаранција банката се обврзува спрема примачот на
гаранцијата (корисникот) дека во случај трето лице да не му ја исполни
обврската во рокот на втасаноста, ќе му ја намири обврската ако бидат исполнети
условите наведени во гаранцијата.203 Издавањето банкарски гаранции спаѓа во
дејноста на банката. Побарувањето од овој однос настанува помеѓу доверителот и
должникот. Со издавањето на банкарската гаранција, доверителот се појавува како
корисник на гаранцијата, додека должникот е налогодавач на банката, која се појавува
како издавач на банкарската гаранција. Банката, всушност, гарантира дека ќе ја
исполни на корисникот обврската која должникот (налогодавачот) ја има спрема него
во отсуство на исполнување од страна на должникот.
Акредитив
Со прифаќање на барањето на налогодавачот за отворање акредитив,
акредитивната банка се обврзува дека на корисникот на акредитивот ќе му ја
исплати определената парична сума, ако до определеното време бидат исполнети
202
Đorđević Ž., Stanković V.: Obligaciono pravo (opšti deo), Beograd, 1987, str. 646.
203
ЗОО, чл. 1122/1.
162
условите наведени во налогот за отворање акредитив. Суштината на акредитивот се
огледа во неговата улога како средство за обезбедување на плаќањата во прометот
(особено кај договорите за продажба). Имено, со акредитивот се обезбедува плаќањето
од основниот договор, каде корисникот на акредитивот е доверител (продавач), додека
налогодавачот е должник (купувач). Должникот (купувачот), пак, се појавува како
налогодавач во поглед на акредитивната (по правило, со седиште во земјата на
налогодавачот) банка, која се обврзува дека на корисникот ќе му ја исплати
определената парична сума, ако до определеното време бидат исполнети условите
наведени во налогот за отворање на акредитив.
Акредитивот мора да биде составен во писмена форма.204 Банката е обврзана
спрема корисникот од денот кога му е соопштено отворањето на акредитивот.205
Меница
По својата правна природа меницата е еднострано правно дело, кое својата
обврзност ја стекнува во моментот кога издавачот ќе му ја предаде на нејзиниот
корисник.206 Во меничниот однос можат да се идентификуваат три лица – трасант,
трасат и ремитент. Трасант е налогодавач или издавач на меница кој се назначува на
лицето на меницата.207 Трасат е оној кој врши исплата по меницата од покритието на
трасантот што се наоѓа кај него.208 Ремитент е физичко или правно лице назначено во
исправата на кое му се исплатува износот наведен во меницата, односно корисник на
меницата.209 Меницата претставува безусловна наредба која ја дава трасантот на
трасатот, да се исплати одреден паричен износ на ремитентот, кој е наведен на
меницата или на самиот трасант.210 Во овој случај, кога трасантот, трасатот и
ремитентот се различни лица и изјавата која ја дава трасантот е во облик на наредба,
меницата е трасирана. Кога, пак, трасантот и трасатот се исто лице,211 кое се обврзува
да му исплати на ремитентот или по негова наредба определена сума, меницата е
сопствена. Поради идентитетот помеѓу трасантот и трасатот, ова лице се нарекува
издавач на меницата, додека лицето на кое или по чија наредба треба да се исплати
меницата, се нарекува ремитент.212
204
ЗОО, чл. 1111/2.
205
ЗОО, чл. 1112/1.
206
ЗОО, чл. 226.
207
ЗМ, чл. 2/1/1.
208
ЗМ, чл. 2/1/2.
209
ЗМ, чл. 2/1/4.
210
ЗМ, чл. 3/2.
211
ЗМ, чл. 7.
212
Bartoš M., Antonijevid Z., Jovanovid V.: Menično i čekovno pravo, Beograd, 1974, str. 13-14.
163
Меницата како хартија од вредност, по правило, гласи по наредба, но може да
гласи и на име, доколку содржи т.н. ректа клаузула. Спорно е дали меницата може да
гласи на доносител.213 Сепак, меницата нема својство на извршна исправа и
должникот по меницата треба да биде задолжен со судска одлука да ја исполни
обврската, доколку не ја исполни обврската доброволно.214
Договорна казна
Со договорната казна, должникот самиот ја зајакнува сопствената обврска.
Доверителот и должникот можат да се договорат дека должникот ќе му плати на
доверителот определен паричен износ или ќе му прибави некоја друга
материјална корист, ако не ја исполни својата обврска или ако задоцни со
нејзиното исполнување (договорна казна). Договорната казна не може да се
предвиди за парични обврски,215 затоа што доверителот има право на исплата на
затезна камата.
Пишманлак
Пишманлакот е споредна договорна одредба со која било која од
договорните страни се стекнува со право да го откаже договорот со давањето
пишманлак.216 Предмет на давањето најчесто се пари, но може да биде било која
материјална корист,217 како и кај договорната казна. Давањето пишманлак може да
биде договорено било како клаузула во основниот договор било како посебен
договор. Во практиката е вообичаено пишманлакот да се даде при откажувањето на
договорот, а ЗОО предвидува дека страната овластена да се откаже е должна да го даде
пишманлакот истовремено со изјавата за откажување.218 Сепак, возможно е
пишманлакот да се предаде во моментот на склучувањето на договорот или веднаш
после тоа,219 но во овој случај би требало да се нагласи дека се работи за пишманлак, а
не за капар.220 Изјавата за давање пишманлак е неотповиклива. Имено, кога страната
213
Види: Манплева-Митрпвска Д.: Хартии пд вреднпст, Скппје, 1996, стр. 139.
214
Сепак, тука ппстпи мпжнпст пд изпдуваое посебна парнична ппстапка за издаваое платен налог. Види: чл. 417-
428 пд Закпнпт за парничната ппстапка (Службен весник на РМ, бр. 79/05).
215
ЗОО, чл. 259/3.
216
ЗОО, чл. 74/1.
217
Види: чл. 50/1 пд Скицата на Закпникпт за пблигациите и дпгпвприте на прпф. Михаилп Кпнстантинпвић вп
Кпнстантинпвић М.: Облигације и угпвпри – Скица за Закпник п пблигацијама и угпвприма, Бепград, 2006.
218
ЗОО, чл. 74/3.
219
Đorđevid Ž., Stankovid V.: истп, str. 665.
220
Miloševid Lj.: истп, str. 116.
164
во чија корист е договорен пишманлак, ќе и изјави на другата страна дека ќе даде
пишманлак, таа повеќе не може да бара извршување на договорот.221
Солидарност на страната на должникот

Кога долгувањето е солидарно, доверителот може да бира од кој од солидарните
должници ќе бара исполнување. Имено, секој должник на солидарна обврска му
одговара на доверителот за целата обврска и доверителот може да го бара нејзиното
исполнување од кого сака, се додека не ќе биде целосно исполнета, но кога еден
должник ќе ја исполни обврската таа престанува и сите должници се ослободуваат. 222
Доверителот може да го одбере најсолвентниот должник од кој ќе бара исполнување на
целата обврска.
Ефект на солидарна обврска, може да се постигне и преку пристапувањето кон
долг. Со договор меѓу доверителот и трето лице, со кој овој се обврзува спрема
доверителот дека ќе го исполни неговото побарување од должникот, третото лице
влегува во обврска покрај должникот.223 Кај пристапувањето кон долг, значи, за
разлика од преземањето на долгот,224 каде претходниот должник целосно истапува од
односот, овде лицето кое пристапува должи покрај постојниот должник.
Стварноправни реални средства (договори) за обезбедување на

побарувањата
Стварноправните средства за обезбедување на побарувањата се
карактеризираат со засновање стварно право врз определена ствар на должникот
или трето лице. Стварноправните средства за обезбедување на побарувањата имаат
значајни предности во однос на персоналните. Личноправните средства се насочени
кон целокупниот имот на должникот, додека стварноправните се насочени кон
определена единица (ствар) од имотот на должникот. Со стварноправните средства за
обезбедување на побарувањата доверителот се стекнува со приоритет во однос на
евентуалните други реални доверители. Исто така, кога доверителот е носител на
стварно право, тој ќе може да се намири од оптоварената ствар без разлика на
евентуалната промена на правото на сопственост врз истата. Вакви реални средства за
221
ЗОО, чл. 74/2.
222
ЗОО, чл. 402/1.
223
ЗОО, чл. 439.
224
Инаку, и преземаоетп на дплг мпже да има функција на пбезбедуваое на ппбаруваоата, пд аспект на поголема
солвентност на преземачот (нпвипт дплжник), вп пднпс на птстапувачпт (старипт дплжник).
165
обезбедување се залог на движни ствари , хипотека залог на недвижни ствари,
ретенцијата, фидуцијарната сопственост.
1.6. ЕЛЕМЕНТИ НА ДОГОВОРИТЕ
Претпоставка за настанување на договорите се постоење на договорни страни кои

можат да изразат правно релевантна волја, односно страни што имаат деловна
способност. Потребно е да постои предмет на договорот кој треба да биде возможен,
дозволен и определен или определив. Договорите треба да имаат и дозволена кауза.
Некои договори се формални и треба да бидат склучени во точно определена форма
врз основа на закон или договорена форма , а некои договори се неформални затоа што
можат да бидат склучени во било која форма. Содржината на договорите ја чинат
правата и обврските на договорните страни.
Битните елементи на договорот ја определуваат неговата содржина. Кај договорот за

продажба во трговското право битен елемент е предметот на продажба, а под одредени
услови тоа може да биде и цената и количината. Така, непосреден предмет на повеќе
различни договори може да биде автмобил, но треба да се види за каков договор во
конкретниот случај се работи. Предавање на автомобилот може да биде кај договорот
за продажба условено со плаќање на цената од страна на купувачот и стекнување право
на сопственост; кај рента карот предавањето на автомобилот е условено со негово
користење на одреден период и плаќање на закупнината; кај послугата автомобилот се
предава и послугопримачот го користи без плаќање во определен период, а потоа
треба да му го врати на сопственикот; кај договорот за лизинг, предметот се предава за
одреден временски период при што примателот плаќа надомест, но може по исплата на
последната рата да се стекне и со право на сопственост. Битните елементи на
договорот се различни за различни видови на договори.
Небитните елементи се состојки на договорот кои во него не мораат да се наоѓаат

ниту по природа на работата, ниту го сочинуваат договорот согласно клучните цели на
страните. Небитни елементи на договорот можат да бидат: рокови за исполнување;
услов за настанување или не настанување на обврските, налози и сл. Кај трговските
договори тоа може да бидат транспортни клаузули, одредби за амбалажа, одредбите за
квалитет и т.н.
Правнп релевантна вплја
166
Правните лица, како договорни страни, можат да склучуваат договори во правниот
промет во рамките на својата правна способност. Договорите склучени надвор од таа
правна способност немаат правно дејство, а тоа значи дека се ништовни. За домашни
физички лица се сметаат оние лица кои се државјани на определената држава.
Тешкотии се јавуваат во определувањето на припадноста на правните лица.
Тешкотиите се јавуваат поради тоа што денес е многу честа појава една деловна
компанија (трговско друштво) да се врзува за повеќе држави. Најтешко е да се
определи припадноста на мултинационалните компании. Постои можност припад-
носта да се определи според: државјанството на членовите на главниот орган;
регистрацијата на правното лице; стварното седиште на определено правно лице;
центарот на стопанската активност на едно правно и системот на контрола кој се при-
менува во случај на вонредни околности, војна и сл.
Предмет на дпгпвпрпт
Предметот се состои во одредено човеково дејствие, кое во зависност од видот на

договорот кој се склучува, може да се состои од одредено: давањe, сторување,
несторување или трпење..
Не секое дејствие во вид на давање, сторување, несторување и трпење може да да биде

предмет на договор. За тоа да се случи потребно е предметот да биде: дозволен,
возможен, определен или определив.
Предметот е дозволен ако не постои законска забрана да биде ставен во правен

промет. Во секој случај овде спаѓаат предметите наменети за широка потрошувачка. За
нив може да се каже дека се во апсолутно слободен правен промет. За разлика од нив
предметите кои претставуваат јавни добра или добра од општа употреба (плоштади,
мостови, реки, езера, национални паркови и сл.) се надвор од правниот промет.
Честопати во практиката тешко се прави разлика помеѓу дозволен и возможен предмет,
но можно е и нивно разграничување. Секако, како недозволена би се сметала секоја
„трговија со луѓе“ или со делови (органи) од човечко тело, иако физички е возможна.
Недозволено е да се продаваат археолошки предмети (артефакти) кои се дел од
историското културно наследство и сл.
 Предметот на договорот е возможен кога дејствието може да биде извршено.

Ако дејствието не може да биде извршено, предметот е невозможен. Фактичката
невозможност се состои во тоа дека според природните и физичките закони
167
некои дејствија се невозможни (пример – невозможно е да се продаде, размени
или подари предмет од планетите, освен од земјата (Марс, Сатурн и сл.).
 Предметот е определен кога се состои во предавање на точно определена ствар
или извршување на друго точно определено дејствие. Таков е, на пример,
случајот кога продавачот се обврзал на купувачот да му го продаде и предаде
својот стан, кој се наоѓа на точно определна улица, со точно определен број,
влез, катност и големина. Во друг случај тоа може да биде точно определена
марка на автомобил, со точно определени ознаки и карактеристики и сл. Како
определив, пак, се смета предметот за кој во моментот на настанувањето на до-
говорот се определени само неговите елементи, врз основа на кои точно може
да се определи предметот во моментот на неговото извршување. Таков е, на
пример, случајот со договорот за изградба на куќа која треба да се изгради на
опредеделена локација, со определување на катноста, бројот на просториите,
нивниот распоред и големина, број и големина на терасите, помошните просто-
рии и сл. Доколку предметот не е определен ниту определив тогаш тој се смета
како неопределен и како таков не може да биде предмет на договорот. Ако
предметот на договорот е: невозможен, недозволен, неопределен или неопре-
делив тогаш тој договорот, гледано од аспект на таквиот предмет, е
ништовен.225
Дозволена кауза
„Секоја договорна обврска треба да има дозволен основ, кој е во согласност со

Уставот, законите и добрите обичаи.“ Покрај ова, земајќи дека договорите кои се
склучуваат, најчесто, имаат свој валиден основ пропишува и посебно правило со кое го
претпоставува неговото постоење, макар што тој секогаш не е видлив.Според тоа дали
каузата е видлива или не е видлива договорите се делат на каузални и апстрактни.
Каузата мора да е дозволена Секоја договорна обврска мора да има дозволена основа.
Основот е дозволен ако е во согласност со Уставот, законите и добрите обичаи. Се
претпоставува дека обврската има основа иако не е изразена.Ако основот не постои
или не е дозволен, договорот е ништовен. Побудите од кои е склучен договорот не
влијаат врз неговата полноважност. Ако недозволената побуда суштествено влијаела
225
Вп врска сп излагаоетп за предметпт на дпгпвпрпт види ги членпвите 38-42 пд ЗОО. За предметпт на дпгпвприте
види уште кај: Jožef Salma, Obligaciono pravo, Novi Sad, 2007, str. 282-288; Jakov Radišid, Obligaciono pravo, Beograd,
1979, str. 69-73; Ljubiša Miloševid, Obligaciono pravo, Beograd, 1972, str. 46-49; Radomir Ðurovid i Momir Dragaševid,
Obligaciono pravo, Beograd, 1980, str. 83-85. и кај Radovanovid, S., Pajtid, B., Radovanovid, S., Dudaš, A. „Obligaciono
parvo“, Novi Sad, 2018 g
168
врз одлуката на едниот договарач да го склучи договорот и ако другиот договарач тоа
го знаел или морал да го знае, договорот ќе биде без дејство(ништовен). Договорот без
надомест нема правно дејство(ништовен е) и кога другиот договарач не знаел дека
недозволената побуда суштествено влијаела врз одлуката на неговиот содоговарач.
Форма на договорот
Формата е начинот на кој страните ја изразуваат согласноста на своите
волји за склучување на договорот.226 Формата е надворешниот манифестационен
облик на согласноста на волјите на страните, која како правен факт кој доведува до
настанување на договорот. Самата согласност на волји е еден од основните предуслови
за настанување на договорот, покрај постоењето на деловно способни страни, предмет
и кауза на договорот таа мора да се манифестира во определена форма: усна , писмена,
конклудентна. Волјата за склучување на договор може да се изјави со зборови, со вооби-
чаените знаци или со друго однесување од кое со сигурност може да се заклучи за
нејзиното постоење. Како и да е, секој договор мора да биде склучен во некоја форма.
Формалните договори се склучуваат во писмена форма која може да биде: обична писмена
форма, форма на јавно заверена исправа и јавна исправа. Обичната писмена форма е таа
која ја потпишуваат или разменуваат потпишана двете договорни страни. Формата на
јавно заверена исправа е таа кога кај нотар или во суд се врши идентификација на
договорните страни и се потврдува дека се тоа потписите на договорните страни. Јавната
исправа е најсилна и најстрога по својата форма и тука овластеното лице нотарот или
судија поединец има активна улога во склучувањето на договорот внимава на елем ентите
за полноважност на договорот и ги опоменува страните за правните последици од
договорот.
1.7 ПРАВА И ОБВРСКИ НА ДОГОВОРНИТЕ СТРАНИ
Правата и обврските на договорните страни ја чинат содржината на

договорниот однос. Правата и обврските на договорните страни се взаемно условени и
корелативни. Тоа што е право на едната страна е обврска на другата договорна страна.
Така ако купувачот има право да бара предавање на стварта, продавачот има обврска
да ја предаде стварта. Така ако продавачот има право да му биде платена цената,
купувачот има обврска да ја плати цената за предметот на продажбата. Секое право е
226
Повеќе: Дабовиќ-Анатасовска Ј., Гавриловиќ Н.: Формата на договорите во нашето договорно право, Годишник во
чест на Димитар Поп Георгиев, Скопје, 2006, стр. 533.
169
составено од барање и претенција, а секоја обврска е составена од должност и
одговорност. Доверителот како договорна страна има право на барање обврската да му
биде исполнета онака како што гласи како што е договорена а должникот има
должност во целост да ја исполни оваа обврска. Кај еднострано обврзувачките
договори како договорот за дар имаме само еден доверител и еден должник. Кај
двостранообврзувачките договори како што е договорот за продажба купувачот е во
двојна улога на доверител и на должник, а исто така и продавачот. Претенцијата како
дел од правото како и одговорноста како дел од обврската покажуваат дека договорите
се правен однос и тоа значи дека доколку не бидат исполнети можно е да се бара
исполнување по присилен пат, уживаат заштита од државата иако се приватно правни
односи и може да се бара исполнување на договорот по судски пат или раскинување и
барање на надомест на штета. На барањето на доверителот корелативна е должноста на
должникот а на претенцијата како дел од правото на доверителот корелативна е
одговорноста на должникот. Правата и обврските на договорните страни кај
именуваните договори се определени со законот во кој се уредени конкретните
договори, а кај неименуваните договори тие се определени со долгогодишната
трговска практика. Секако дека диспозитивноста на правните норми дозволува
договорните страни поинаку да ги уредат своите права и обврски до граница со која не
се повредува јавниот поредок. Правата и обврските на договорните страни покажуваат
за кој договор станува збор. Содржината на договорот го определува видот на
договорот а не името насловот што ќе му го дадат договорните страни. Така, ако
договорот е насловен како договор за продажба а се плаќа симболична цена станува
збор за договор за дар бидејќи доминира желбата да се дарува а не да се продава. На
пример на мојата ќерка и го продавам мојот нов автомобил за десет денари!
РЕЗИМЕ:
Договорите настануваат со согласност на волјата на договорните страни кои мора
да се деловно способни за да може да се постигне согласност за битните елементи на
договорот (да постои дозволен возможен определен или опредд обврзувачки договори;
еднострано обврзувачки договори; глaвeн (самостоен) договор; именувани и
неименувани договори; каузални; апстракни, формуларен и атхезион договор.
Договорот се склучува во одредена форма, а неформалните во било која форма. На
склучување на договорите им претходат преговорите или преддоговорот. Договорите се
склучени во моментот кога ќе биде прифатена понудата од страна на понудениот, а меѓу
отсутни лица во моментот кога понудувачот ќе ја прими согласноста на понудениот –
теорија на прием. Исполнувањето на договорот , претставува извршување на обврските
170
на должникот и остварување на правата на доверителот.Доказ за исполнување на
обврската се признанивата и обврзницата. Непостоечки е оној договор кој не
исполнува некој (или повеќе) услов(и) за неговото настанување. Ништовни се
оние договори кои се спротивни на законските и на моралните норми. Рушливите
договори, за разлика од ништовните, настануваат, постојат и предизвикуваат
правно дејство како и секој друг полноважен договор. До престанување на
договорите доведува само правилно исполнување, а тоа значи исполнување што го
извршил способен должник и го остварил способен доверител, на определен начин, во
определено време и на определено место. Спогодбеното раскинување на договорите е
начин на нивен престанок до кој доаѓа со заемна согласност на неговите страни. За до-
говорот да биде раскинат поради неисполнување, потребно е да се исполнат ус-
ловите: а) едната страна да била верна на договорот и б) другата страна да не ја
исполнила својата обврска. Неисполнувањето може да биде целосно или делумно.
Најзначајни средства за обезбедување на побарувањата и зајакнување на договорите се
договорот за гаранција, договорот за банкарска гаранција, акредитив, меница, договорна
казна, пишманлак, солидарност на страната на должникот и право на задржување.
Постојат лични и реални средства за обезбедување на договорите. Договорите имаат
битни и небитни елементи. Претпоставка за настанување на договорите се
постоење на договорни страни кои можат да изразат правно релевантна волја,
предметот на договорот да е возможен, дозволен и определен или определив и да
се има дозволена кауза. Содржината на договорите ја чинат правата и обврските
на договорните страни. Секој договор има договорни страни кои имаат права и
обврски.

1. Кои се најзначајни белези на договорите?
2. Каква способност треба да имаат страните на договорот?
3. Каков треба да биде предметот на договорот?
4. Дали преговорите обврзуваат и какви правни последици може да
настанат ако преговорите се напуштат?
5. Кога се смета дека понудата е прифатена и договорот е склучен ?
6. Направи шематски приказ на видови договори!
7. Спореди и разграничи ги личните и реалните договори!
8. Кога исполнувањето е правилно и кога може да доведе до престанување
на договорите?
9. Идентификувај ги средствата за обезбедување на договорите.
171
10. Направи разлика помеѓу целосно и делумно неисполнување на
договорот.
11. Определи ги елементите на договорот.
12. Определи ги правата и обврските на субјектите во договорот.
2. ДОГОВОР ЗА ПРОДАЖБА
2.1.ПОИМ И КАРАКТЕРИСТИКИ НА ДОГОВОРОТ ЗА ПРОДАЖБА
Поим
Со договорот за продажба продавачот се обврзува предметот што го про-
дава да му го предаде на купувачот така што купувачот да стекне право на
сопственост, а купувачот се обврзува да му ја плати на продавачот цената.
Продавачот на некое право се обврзува на купувачот да му го прибави
продаденото право, а кога вршењето на тоа право бара држење на
предметот и да му го предаде предметот“.227
 Договорот за продажба е консензуален договор – склучен е во моментот на
постигнување согласност на страните за стварта што се продава и за цената што
се плаќа;
 по правило, е неформален договор, зашто може да биде склучен во која било
форма, освен во случаите кога формата е пропишана со закон (продажба на
недвижност) или кога е договорена, па во тие случаи се јавува како формален;
 договорот за продажба е двострано-обврзувачки договор – од него произле-
гуваат права и обврски за продавачот и за купувачот како негови страни;
 со оглед на тоа дека секоја страна за она што го дава од другата добива соодвет-
на противвредност (купувачот за платената цена ја добива сопственоста на
стварта, а продавачот за добиената цена ја пренесува сопственоста врз стварта),
тогаш договорот за продажба е товарен договор;
 тој е комутативен договор – правата и обврските на продавачот и на купувачот
се познати од моментот на неговото склучување и
227
Од законската дефиниција може да се види дека ЗОО познава два вида договори за продажба: прода-
жба на ствар и продажба на право. Но, треба да се има предвид дека кога станува збор за пренесување на
сопственоста на правата (стварна службеност, имотните компоненти на правата на интелектуална
сопственост) во одредени случаи постојат посебни договори со кои се регулира овој пренос – договор за
лиценца, авторски договор итн.
172
 на крајот тој е каузален договор – каузата за продавачот е прибавување право
на сопственост на цената, а за купувачот прибавување право на сопственост на
стварта.
Договорот за продажба има два елемента кои по својата природа се суштествени за

него : предавањето на стварта и плаќањето на цената за стварта .
 Стварта која се предава мора да биде во правниот промет бидејќи

пренесувањето на ствар која е надвор од прометот доведува до ништовност на
договорот за продажба.228
 Може да се продаваат и идни ствари, а тоа се оние кои во моментот на
склучувањето на договор сè уште не постојат, туку ќе настанат (ќе се изработат
или ќе се произведат), на пример, најдоцна до моментот на втасаноста на
обврската за предавање на стварта. Ако тие не настанат до тој момент,
купувачот не е должен да ја плати цената.
 Продавачот, по правило, може да продава само своја ствар, но може да
продаде и туѓа ствар, при што продажбата ги обврзува договарачите. Но, во
ситуациите кога купувачот е совесен (не знаел или не морал да знае дека
предметот е туѓ) може, да го раскине договорот и да бара надомест на штетата.
 Цената е паричното надоместување што купувачот му го дава на продавачот за
правото на сопственост кое го стекнува врз стварта.
 Цената ја определуваат страните спогодбено, при што може да биде опреде-
лена во еден фиксен износ (фиксна цена),
 Ако цената не е определена или во договорот не постојат доволно податоци
според кои би можела да се определи, договорот нема правно дејство.229 Постои
специфика за трговските договори. Кога договорот за продажба е трговски
договор и цената не е определена, ниту во него има доволно податоци со по-
мошта на кои би можела да се определи, купувачот е должен да плати како што
продавачот редовно ја наплатувал во време на склучувањето на вакви договори. Во
недостиг на тоа, тој е должен да плати разумна цена – тоа е тековната цена во
времето на склучувањето на договорот, а ако ни тоа не може да се утврди, тогаш
цената што ја утврдува судот според околностите на случајот 230
228
Види, (член 446 став 1 пд ЗОО).
229
Види, (член 450 став 1 пд ЗОО).
230
Види, (член 45 став 1 и 2 пд ЗОО).
173
 Страните може да договорат цената да ја определи трето лице. Ако тоа лице
не сака или не може да ја определи, а договарачите не ќе се согласат дополни-
телно за определувањето на цената, ниту ќе го раскинат договорот, ќе се смета
дека е договорена разумна цена .
 Цената може да биде пропишана и од надлежен државен орган, со посебен
пропис. Притоа, оваа пропишана цена може да се определи во нејзиниот мини-
мален износ – нејзината долна граница (минимална цена), во нејзиниот макси-
мален износ- нејзината горна граница (максимална цена) или, пак, во определен
фиксен износ (фиксна цена). Кога е пропишана фиксна или максимална цена, а
договарачите определиле повисока цена, купувачот го должи само износот на
пропишаната цена, а ако веќе ја исплатил договорената цена, има право да бара да
му се врати разликата.
2.2. ПРАВА И ОБВРСКИ НА ПРОДАВАЧ И НА КУПУВАЧ

Предавање на стварта
 Купувачот има право продавачот да му ја предаде стварта, со што би се
стекнал со владение врз стварта. Кога стварта е подвижна и продавачот има не-
посредно владение врз неа, тој му ја врачува на купувачот – фактичко предава-
ње. Кога стварта е неподобна за фактичко предавање (на пример, кај продаж-
бата на автомобил), доволно е да се предаде некој нејзин дел или исправа што ја
симболизира стварта (на пример клучевите или складишница). Во овој случај
станува збор за симболично предавање231
 Стварта треба да се предаде во состојба како што е договорено односно во
исправна состојба. Ако стварта е сложена, тогаш треба да се предадат главната
ствар, заедно со додатоците. Кога стварта е плодоносна, на купувачот му припаѓаат
и плодовите и другите користи од предметот, од моментот кога продавачот бил
должен да му ги предаде (член 456).232
 Продавачот е должен да му ја предаде стварта на купувачот во времето и
233
на местото предвидено со договорот. Времето предвидено со договорот е
договорен рок за предавање на стварта. Доколку рокот не е определен,
продавачот е должен предавањето да го изврши во разумен рок по склучу-
вањето на договорот, 234 но ако страните не определат рок,тоа право му припаѓа
231
Види, (член 455 став 2пд ЗОО).
232
Сппреди : Gorenc V., Komentar zakona o obveznim odnosima“, Zagreb, 2005g. стр.588-595
233
Види, (член 455 став 1пд ЗОО).
234
Види, (член 458 пд ЗОО).
174
на продавачот, освен кога од околностите на случајот произлегува дека опреде-
лувањето на датумот на предавањето му е оставено на купувачот.
 Ако со договорот страните не предвиделе во кое место треба да се предаде
стварта, предавањето на предметот се врши во местото во кое продавачот во
моментот на склучувањето на договорот имал свое живеалиште или, во
недостиг на тоа, свое престојувалиште, а ако продавачот го склучил договорот
во вршењето на својата редовна трговска дејност, тогаш во местото на неговото
седиште. Ако, пак. во моментот на склучувањето на договорот им било познато
на договарачите каде се наоѓа предметот, односно каде треба да биде изработен,
предавањето се врши во тоа место.
 Купувачот треба да го преземе предметот, но ако без оправдана причина
одбие да го преземе предметот чие предавање му е понудено на договорениот
или вообичаениот начин и време, продавачот може, ако се посомнева дека
купувачот нема да ја исплати цената, да изјави дека го раскинува договорот.
Гарантирање на својствата на стварта

 По правило, продавачот гарантира дека стварта што ја продава ги има
потребните материјални и правни својства за одреден вид ствар и дека таа
исправно функционира. Доколку стварта ги нема потребните материјални
својства, велиме дека има материјални недостатоци, па во тој случај доаѓа до
одговорност за тие недостатоци. Материјалните својства на стварта може да се
однесуваат на нејзиниот квантитет (на пример, да се предадат 5 наместо 6 ча-
ши), квалитет (да се предадат чаши од стакло наместо од кристал) и компле-
тност кога станува збор за сложени ствари (на пример да се преде брава без
клучеви). Стварта има недостатоци кога: ги нема потребните својства за
нејзина редовна употреба или за промет; ги нема потребните својства за
особената употреба за која ја набавува купувачот; ги нема својствата и
одликите што се изречно или премолчено договорени, односно пропишани
и продавачот предал ствар која не е соодветна на мострата или на моделот,
освен ако мострата или моделот се покажани само заради известување.
 При забележувањето на недостаток купувачот е должен да го извести за тоа
продавачот и од него може да бара да го отстрани недостатокот или да му даде
друга ствар без недостаток; да бара намалување на цената и да изјави дека го
раскинува договорот.
175
 Стварите треба и исправно да функционираат, а во спротивно доаѓа до одго-
ворност за неисправно функционирање ако предмет на продажбата е некој вид
техничка стока (машина за перење, фрижидер, мотор, и сл.). Ако стварта чие
предавање е предмет на продажбата „не функционира исправно, купувачот може
да бара како од продавачот, така и од производителот, да ја поправи во разумен рок
или ако тоа не го стори да му предаде ствар која функционира исправно“.235Рокот
во кој треба да се поправи стварта, не може да биде подолг од 30 дена, при што
стварта во гарантниот рок може да се сервисира најмногу до три пати, по што
продавачот има обврска да ја замени со ствар која функционира исправно. 236
Продавачот одговара и за правните недостатоци на стварта. Договорот за

продажба ја остварува својата цел тогаш кога купувачот се стекнува со право на
сопственост врз стварта што се продава, кое право не смее да му биде исклучено,
ограничено или отежнато поради постоење права на трети лица врз таа ствар. До
одговорност за правни недостатоци на стварта доаѓа кога продавачот продал: а) туѓа
ствар како своја, или б) делумно туѓа ствар како целосно своја или в) оптоварена ствар
со некое право (залог, службеност и сл.) како слободна ствар. При постоење на правен
недостаток на стварта може да дојде до евикција. Притоа, евикцијата и не е друго туку
претставува правен акт на трето лице (всушност, станува збор за тужба во материјална
смисла или за приговор) со кој тоа, (третото лице) врз основа на некое свое појако
право што постоело во моментот на склучување на договорот за продажба, го
исклучува или го ограничува правото на располагање, односно правото на сопственост
на купувачот, кој верувал дека тоа право го прибавил целосно и без ограничување врз
основа на наведениот договор. Купувачот треба да го повика продавачот во разумен
рок да ја ослободи стварта од правото или од претензијата на трет или кога предмет на
договорот се предмети определени според родот, да му испорача друг предмет без
правен недостаток. Ако продавачот не постапи според барањето на купувачот, во
случај на одземање на предметот од купувачот, договорот се раскинува според самиот
закон, а во случај на намалување или ограничување на правото на купувачот,
купувачот може по свој избор да го раскине договорот или да бара сразмерно
намалување на цената. Ако продавачот не го задоволи барањето на купувачот во
разумен рок да го ослободи предметот од правото или претензиите на трет, купувачот
може да го раскине договорот ако поради тоа неговата цел не може да се оствари. Во
235
Види, (член 489 и член 490 став 1 пд ЗОО)
236
Види, (член 22 став 1, Закпн за заштита на пптрпшувачите).
176
секој случај купувачот има право на надомест на претрпената штета. Меѓутоа, ако
купувачот во моментот на склучувањето на договорот знаел за можноста предметот да
му биде одземен, или да му биде намалено или ограничено неговото право, нема право
на надомест на штетата ако таа можност се оствари, но има право да бара враќање,
односно намалување на цената. Купувачот кој, не известувајќи го продавачот, се
впуштил во спор со трет и спорот го загубил, сепак може да се повика на одговорноста
на продавачот за правните недостатоци, освен ако продавачот докаже дека тој
располагал со средства да се одбие барањето на третото лице. Правото на купувачот
врз основа на правните недостатоци се гаси со истекот на една година од дознавањето
за постоењето на правото на трет. Ако третото лице пред истекот на тој рок повело
спор, а купувачот го повикал продавачот да се замеша во спорот, правото на купувачот
се гаси дури со истекот на шест месеци по правосилно завршениот спор.
Плаќање на цената.
Цената ја плаќа купувачот и тоа договорената или онаа цена што продавачот
редовно ја наплатувал во време на склучувањето на вакви договори, а ако таа не може
да се утврди, тогаш ја плаќа цената што ја утврдува судот. Купувачот е должен да ја
плати цената во времето и на местото определено во договорот односно во моментот и
во местото во кое се врши предавањето на предметот.Ако цената не мора да се плати
во моментот на предавањето, плаќањето се врши во живеалиштето, односно во
седиштето на продавачот.
2.3 ИСПОЛНУВАЊЕ НА ДОГОВОРОТ ЗА ПРОДАЖБА
Договорот за продажба ќе се смета за исполнет ако се исполнети двата елемента: пре-

давањето на стварта и плаќањето на цената за стварта. За да се исполни договорот,
стварта треба да ги има договорените или потребните материјални и правни својства
за да може исправно да функционира. Договорот за продажба ја остварува својата
цел тогаш кога купувачот се стекнува со право на сопственост врз стварта што се
продава. При тоа, стварта треба да ги има оние правни својства коишто му
177
овозможуваат на купувачот правото на сопственост да не му биде исклучено,
ограничено или отежнато поради постоење на права на трети лица врз таа ствар. За да
се исполни договорот за продажба треба да се внимава предметот да биде дозволен,
возможен, определен или определив.
 предметот е дозволен ако не постои законска забрана да биде ставен во

промет. Ако стварта е вон промет, тогаш договорот е ништовен.
 предметот е возможен кога дејството може да биде извршено.
 предметот е определен или определив. Како определив се смета предметот

кој во момент на настанување на договорот се определени само неговите
елементи, врз чија основа точно може да се определи предметот во моментот на
неговото извршување. На пример: плаќање на цена во висина на цена на
предметот на определена берза. Или продажба на количина на грозје колку што
определеното лозје ќе роди во таа година.
Пр: Договор за продажба на стан во градба, кој треба да се изгради на

определена локација, со определување на катноста, број на простории,
нивната квадратура, број и големина на тераси, помошни простории и
сл.
Ако овие обележја се исполнети, тогаш договорот ќе биде полноважен инаку во

спротивно ако не се исполнети, договорот ќе биде ништовен.
Продавачот треба стварта да ја предаде во исправна состојба, заедно со
неговите припадоци. Договорот нема правно дејство ако во момент на негово
склучување, предметот пропаднал. Но, ако е само делумно пропаднат , купувачот може
да го раскине договорот или да остане при него, со сразмерно намалување на цената.
Ако делумното пропаѓање на стварта не пречи на постигнувањето на целта на
договорот, договорот ќе остане во сила, а купувачот ќе има право само на намалување
на цената. Ако предмет на продажба е туѓ предмет, а купувачот не знаел за тоа и не
може да ја оствари целта на договорот, може да го раскине договорот и да бара
надомест на штета.
По исполнување на елементите од договорот како и правата и обврските од

договорните страни, договорот за продажба ќе се смета за исполнет.
178
2.4 КЛАУЗУЛА НА ДОГОВОРОТ ЗА ПРОДАЖБА
Договорот за продажба, како еден од најчестите договори во правниот промет, има и

најголем број модалитети кои произлегуваат од слободата на договарањето. Тие се изразени
преку специфични клаузули имплементирани во договорите за продажба. Законот за облига-
ционите односи регулира неколку од нив и тоа: продажба со право на првенствено
купување, купување на проба, продажба по модел и мостра, продажба по спецификација
и продажба со отплата на цената во рати.
 Со договорната клаузула за правото на првенствено купување, купувачот

се обврзува да го извести продавачот за намерата да му го продаде предметот на
определено лице, како и за условите на таа продажба и да му понуди тој да го
купи предметот за истата цена. Продавачот е должен да го извести купувачот на
сигурен начин за својата одлука да го користи правото на првенствено купување
во рок од еден месец, сметајќи од денот кога купувачот го известил за намерата
да изврши продажба на трето лице. Истовремено со изјавата дека тој го купува
предметот, продавачот е должен да ја исплати цената договорена со третото
лице или да ја положи кај судот. Ако во договорот со трет е предвиден рок за
исплата на цената, продавачот може да го користи тој рок само ако даде
доволно обезбедување. Правото на првенствено купување на подвижни
предмети не може ниту да се отуѓи ниту да се наследи, доколку поинаку не е
определено со закон. Правото на првенствено купување престанува по пет
години од склучувањето на договорот, ако не е договорено дека тоа ќе престане
порано. Договорениот подолг рок се сведува на рок од пет години.
 Кога постои договорна клаузула дека купувачот ќе го земе предметот под

услов да го испроба за да утврди дали одговара на неговите желби, должен е за
тоа дали останува при договорот да го извести продавачот во рокот утврден со
договорот или со обичајот, а ако таков нема, тогаш во примерениот рок што ќе
му го определи продавачот, инаку се смета дека се откажал од договорот. Ако
предметот му е предаден на купувачот за да го проба до определен рок, а тој не
го врати без одлагање по истекот на рокот или ако не му изјави на продавачот
дека се откажува од договорот, се смета дека останал при договорот. Кога
пробата е договорена за да се утврди дали предметот има определено својство,
или дали е подобен за определена употреба, опстанокот на договорот не зависи
179
од мислењето на купувачот, туку од тоа дали тој навистина ги има тие својства,
односно дали е подобен за определената употреба. Ризикот за случајно
пропаѓање или оштетување на предметот предаден на купувачот заради проба
го поднесува продавачот до изјавата на купувачот дека останува при договорот,
односно до истекот на рокот кога купувачот бил должен да му го врати
предметот на продавачот.
 Во случај на продажба по мостра или модел кај трговски договор, ако

предметот што продавачот му го предал на купувачот не е сообразен со
мострата или со моделот, продавачот одговара за материјалните недостатоци на
предметот. Продавачот не одговара за недостиг на сообразноста ако мострата,
односно моделот му го поднел на купувачот само заради известување и
приближно определување на особините на предметот без ветување на
сообразност.
 Ако со договорна клаузула е задржано право за купувачот подоцна да ја

определи формата, мерата или некои други подробности на предметот, а
купувачот не ја изврши оваа спецификација до договорениот датум, или до
истекот на разумниот рок, сметајќи од продавачовото барање тоа да го стори,
продавачот може да изјави дека го раскинува договорот или да изврши
спецификација според она што му е познато за потребите на купувачот. Ако
самиот продавач изврши спецификација, тој е должен да го извести купувачот
за нејзините подробности и да му определи разумен рок да изврши самиот
поинаква спецификација. Ако купувачот не ја искористи оваа можност
задолжителна е спецификацијата што ја извршил продавачот.
 Продавачот на определен недвижен предмет може со посебна клаузула на

договорот да го задржи правото на сопственост и по предавањето на
предметот на купувачот, се додека купувачот не ја исплати цената во целост.
Задржувањето на правото има дејство спрема доверителите на купувачот само
ако е направено во форма на јавно заверена исправа, пред стечајот на купувачот
или пред заплената на предметот. Продавачот и на подвижен индивидуален
предмет и на предмети за кои се водат посебни јавни книги може со посебна
одредба на договорот да го задржи правото на сопственост се додека купувачот
не ја исплати цената во целост.
180
 Со договорот за продажба на подвижен предмет со клаузула за отплата на
цената во рати продавачот се обврзува да му предаде на купувачот определен
подвижен предмет пред да му биде наполно исплатена цената, а купувачот се
обврзува да ја исплати неговата цена во рати, во определени временски
интервали. Договорот за продажба со отплата на цената во рати мора да биде
составен во писмена форма и во него треба да бидат наведени: вкупниот износ
на сите рати, сметајќи ја и онаа што е извршена во моментот на склучувањето
на договорот, износот на одделните рати, нивниот број и нивните рокови.
Исправата за договорот мора под закана од ништовност да содржи одредба дека
купувачот може да се откаже од договорот ако тоа писмено му го соопшти на
продавачот во рок од три дена од потпишувањето на исправата и дека од ова
право купувачот не може да се откаже однапред. По барање од купувачот судот
може, кога тоа околностите на случајот го оправдуваат, да ги продолжи
роковите за исплата на задоцнетите рати, ако купувачот даде обезбедување дека
ќе ги изврши своите обврски и ако поради тоа продавачот не трпи штета.
РЕЗИМЕ
Со договорот за продажба, продавачот се обврзува предметот што го продава да
му го предаде на купувачот така што купувачот да стекне право на сопственост, а
купувачот се обврзува да му ја плати на продавачот цената. Продавачот на некое
право се обврзува на купувачот да му го прибави продаденото право, а кога
вршењето на тоа право бара држење на предметот и да му го предаде предметот.
Договорот за продажба е: консесуален, неформален, двострано-обврзувачки,
товарен, комутативен, еквивалентен и каузален. Постојат три основни групи на
права и обврски: предавањето на стварта; гарантирање на својствата на стварта и
плаќање на цената. Договорот за продажба ќе се смета за исполнет ако се
исполнети двата елемента: предавањето на стварта и плаќањето на цената за
стварта . За да се исполни договорот , стварта треба да ги има потребните матери-
јални и правни својства за да може исправно да функционира. За да се исполни
договорот за продажба треба да се внимава предметот да биде дозволен, возможен,
определен или определив. Постојат следниве клаузули: продажба со право на првен-
ствено купување, купување на проба, продажба по модел и мостра, продажба по специ-
фикација и продажба со отплата на цената во рати.
181
ПРАШАЊА ЗА ПРОВЕРКА НА ЗНАЕЊАТА
1.Одреди го поимот на договорот за продажба.
2. Идентификувај ги карактеристиките на договорот за продажба!
3. Одреди ги елементите на договорот за продажба!
4. Кои се договорни страни кај договорот за продажба?
5.Направи разлика меѓу битните и небитните елементи!
7.Кои се правата и обврските на субјектите во договорот за продажба?
8.Што подразбираш под материјален недостаток, а што под поимот правен

недостаток?
9.Кога ќе се смета дека договорот за продажба е исполнет?
10. Објасни за клаузули на договорот за продажба!
ВЕЖБА:
Прва група: Учениците да состават договор за продажба на недвижен предмет
Втора група: Учениците да состават договор за продажба на подвижен предмет.

Пр: моторно возило
182
3. ДРУГИ ТРГОВСКИ ДОГОВОРИ
3.1. ДОГОВОР ЗА ГРАДЕЊЕ
Поим и карактеристики
Договорот за градење е дефиниран како договор за дело, според кој

изведувачот на работите во предвидениот рок, според однапред изготвен проект,
треба да изврши градеж на определено земјиште, или да изврши на такво
земјиште односно на веќе постоен објект некакви други градежни работи, а
нарачувачот се обврзува за тоа да му исплати определена цена. 237 Карактеристики
на овој договор се: тој е двострано обврзувачки, комутативен, (не)личен,
консенсуален, каузален, формален, главен, товарен и именуван. Страни во
договорот се нарачател на работите (инвеститор) и изведувач на работите.
Битни елементи на овај договор сe: предметот (објектот) градежот , цената
и времетраењето.
 Под градеж се подразбираат зградите, браните, мостовите, тунелите,
водоводите, канализациите, патиштата, железничките пруги, бунарите и другите
градежни објекти чија изработка бара поголеми и посложени работи. 238
 Цената на работите може да се определи : по единица мерка на договорените
работи (единечна цена) или во вкупен износ за целиот објект (вкупно
договорена цена) . 239
 За времетраењето соодветно се применуваат одредбите од договорот за дело и
страните сами го определуваат рокот, а ако рокот не е определен тој зависи од
природата на работата што треба да се изврши .
237
Види, чл. 649 од ЗОО
238
Види, чл.650 од ЗОО
239
Види, чл. 654 од ЗОО
183
Права и обврски на договорните страни
Со самиот договор за градба, произлегуваат права и обврски кој што се регулираат

со самиот договор.
Обврски на изведувачот се:

 го реализира проектот и овозможува вршење надзор и контрола од страна
на нарачувачот;
 изградба на објектот согласност изработената инвестициона –
техничка документација;
 изведување во пределен рок;
 обврска за предавање на изградениот објект по протекот на рокот, односно
по неговата изградба;
 одговорност за недостатоци на градежот кои се однесуваат на неговата
солидност, доколку тие недостатоци би се покажале за време од десет години
од предавањето и приемот на работите ;
 одговорност за недостатоците на земјиштето на кое е подигнат градежот што
би се покажале за време на десет години од предавањето и приемот на работите
при дадено стручно мислење за погодност за изградба, а во текот на градењето
не се појавиле околности кои ја доведуваат во сомневање основаноста на
стручното мислење и
 трпење на измена на цена. Ако изведувачот ја исполнил својата обврска во
предвидениот рок, може да бара зголемување на цената на работите за повеќе од
2% при зголемување на цените на елементите. Во случај изведувачот по своја
вина да не ги извел работите во предвидениот рок, може да бара зголемување на
цената на работите поголема за повеќе од 5%. при зголемување на цените на
елементите. Ако е договорено дека цената на работите нема да се менува во
случај да се зголемат цените на елементите, изведувачот може да бара измена на
цената на работите, ако се зголемиле цените на елементите во толкава мера што
цената на работите би требало да биде поголема за повеќе од 10%. Ако
договорената цена би морала да биде значително зголемена, нарачувачот може
да го раскине договорот. 240
Изведувачот е обврзан да се држи до изработениот проект и за секое

отстапување од проектот за градење, односно од договорените работи, изведувачот
мора да има писмена согласност од нарачувачот. Тој не може да бара зголемување на
договорената цена за работите што ги извршил без таква согласност.
240
Види, чл. 655, 656 и 657 ст.1од ЗОО
184
Обврски на инвеститорот (нарачателот) се:
 да изработи инвестициона техничка документација;
 да обезбеди одобрение за градба и
 да обезбеди доволно средства – финансии за изградба на објектот.
Инвеститорот има и други обрски и тоа:
 обврска да ја плати договорената цена на градбата на начин утврден во

договорот;
 да го прими објектот доколку тој е изграден согласно самиот договор и
градежните прописи. Доколку при прием на објектот инвеститорот забележи
одредени отстапувања предведени било во самиот договор, било отстапувања
согласно прописите, на негово располагање му стојат следните средства:
поднесување на приговор – рекламација и одредување на рок во кој што
недостатоците треба да се отстранат, а доколку тоа остане безуспешно, може
да поведе и судски спор;
 има право да бара намалување на договорената цена ако цените на
елементите се намалиле за повеќе од 2%, ако цените на елементите се намалиле
за толку што цената би била пониска за повеќе од 10% и во случај на
задоцнување на изведувачот на работите, нарачувачот има право на сразмерно
намалување на цената на работите;
 ако договорот за градење ја содржи одредбата клуч во раце или некоја друга
слична одредба, изведувачот самостојно се обврзува да ги изврши збирно сите
работи потребни за изградба и употреба на определен целосен објект. Ако во
договорот "клуч во раце" учествуваат како договорна страна повеќе изведувачи,
нивната одговорност спрема нарачувачот е солидарна.241
Престанување на догоговорот за градење

Договорот престанува со исполнување, но доколку изведувачот не ги исполни
своите обврски може да дојде до раскинување на договорот како што се
:недоставување на банкарска гаранција; во предвидениот рок, неоправдано не започне
со работа; се откаже од изведување на работите; во текот на изградбата по своја вина
ги прекинал работите подолго од 5 дена или ако работите се изведуваат неквалитетно.
Ако договорената цена би морала да биде значително зголемена, нарачувачот може да
241
Види чл. 659 пд ЗОО
185
го раскине договорот и при тоа е должен да му исплатина изведувачот соодветен дел
од договорената цена за дотогаш извршените работи.242
3.2. ДОГОВОР ЗА ОСИГУРУВАЊЕ
Осигурувањето како институција се повеќе и повеќе зазема свое место во
системот на осигурување како на имотот така и на лицето.
Со договорот за осигурување се обврзува договарачот на осигурувањето,

врз начелата на заемност и солидарност да здружува определен износ во
друштвото за осигурување, односно во друштвото за ризици (осигурувач), а
друштвото се обврзува ако дојде до настан кој претставува осигурен случај,
да му го исплати на осигуреникот или на некое трето лице надоместот,
односно осигурената сума или да направи нешто друго.243
Осигурен случај
Настанот со оглед на кој се склучува осигурувањето (осигурениот случај), мора

да биде иден, неизвестен и независен од исклучивата волја на договарачот. Договорот
за осигурување е ништовен ако во моментот на неговото склучување веќе настанал
осигурениот случај, или тој бил во настапување или било извесно дека ќе настапи, или
ако веќе тогаш престанала можноста тој да настане.244
Според природата, во практиката можат да се појават неколку вида на

осигурување и тоа:
 Според предметот и лицата
242
Види чл. 657 пд ЗОО
243
Види, чл.953 од ЗОО “,
244
Види, чл.954 ст.1,2 од ЗОО
186
 Според методот на осигурувањето и тоа според нашите прописи постои
осигурување врз доброволна основа на договор (доброволно осигурување) и
принудно сигурување – врз основа на пропис. Самото склучување на
договорот настанува не само со склучување на договор, туку тој се смета за
заклучен со издадена полиса.
Склучување договор
Договорот за осигурување е склучен кога договарачите ќе ја потпишат полисата
на осигурување или листата на покритието.
Во полисата мораат да бидат наведени: 245
 договорните страни;
 осигурениот предмет, односно осигуреното лице;
 ризикот опфатен со осигурувањето;
 траењето на осигурувањето;
 периодот на покритието;
 сумата на осигурувањето или дека осигурувањето е неограничено;
 премијата или придонесот;
 датумот на издавањето на полисата и
 потписи на договорните страни.
Полисата на осигурувањето може да биде привремено заменета со листа на

покритието во која се внесуваат суштествените состојки на договорот. Извршувањето
на обврската мора да биде констатирано на полисата. Полисата може да гласи на
определено лице по наредба или на доносител. Со условите на осигурувањето можат да
бидат предвидени случаите во кои договорниот однос од осигурувањето настанува со
самото плаќање на премијата. Тој што ќе склучи договор за осигурување од името на
друг без негово овластување, му одговара на осигурувачот за обврските од договорот
се додека оној од чие име е склучен договорот не го одобри. Заинтересираниот може да
го одобри договорот и откако настанал осигурениот случај. Ако одобрението е
одбиено, договарачот на осигурувањето, должи премија за периодот на осигурувањето
во кој осигурувачот е известен за одбивањето на одобрението. Во случај на
осигурување за туѓа сметка или за сметка на оној на кого се однесува, обврските за
245
187
плаќање на премијата и другите обврски од договорот е должен да ги извршува
договарачот на осигурувањето, но тој не може да ги врши правата од осигурувањето,
дури и кога држи полиса, без согласност од лицето чиј интерес е осигурен и кому тие
му припаѓаат. Договарачот на осигурувањето не е должен да му ја предаде полисата на
заинтересираното лице додека не му бидат надоместени премиите што му ги исплатил
на осигурувачот, како и трошоците на договорот. Договарачот на осигурувањето има
право на првенствена наплата на овие побарувања од надоместот што се должи, како и
право да бара нивна исплата непосредно од осигурувачот. Осигурувачот може на секој
корисник на осигурувањето за туѓа сметка да му ги истакне сите приговори што врз
основа на договорот ги има спрема договарачот на осигурувањето.
Застапници на осигурувањето
Кога осигурувачот овластува некое лице да го застапува, а не го определи
обемот на неговите овластувања, застапникот е овластен од името и за сметка на
осигурувачот, да склучува договори за осигурување, да договара измени на договорите
или продолжување на нивното важење, да издаде полиси на осигурувањето, да
наплатува премии и да прима изјави упатени од осигурувачот. Ако осигурувачот го
ограничил осигурувањето на својот застапник, а тоа на договарачот на осигурувањето
не му било познато, се смета како да не постоеле тие ограничувања. 246
Елементи на осигурување:
 Ризик на осигурување (претставува иден неизвестен настан);
 Премија (претставува паричен износ кој осигуреникот е должен да го плати
како надоместок доколку настапи ризикот на осигурување);
 Сума на осигурување (е износ што осигурувачот е должен на осигуреникот да
му ја наплати причинетата штета).
Обврски на субјектите
Обврски на осигуреникот, односно на договарачот на осигурувањето се:247
 должност за пријавување на сите околности од осигурувачот што се од

значење за оцена на ризикот, а што му се познати или не можеле да му останат
246
247
Види, од чл.963 до чл.974 од ЗОО
188
непознати. Ако договарачот на осигурувањето намерно направил неточна
пријава или намерно премолчил некоја околност, од таква природа што
осигурувачот не би склучил договор, ако знаел за вистинската состојба на
работите, осигурувачот може да бара поништување на договорот во рок од три
месеци откако дознал за ваквите факти и при тоа ги задржува наплатените
премии. Ако договарачот на осигурувањето направил неточна пријава, или
пропуштил да го даде должното известување, а тоа не го сторил намерно,
осигурувачот може, по свој избор, во рок од еден месец од дознавањето за
ваквите факти да изјави дека го раскинува договорот или може да предложи
зголемување на премијата сразмерно со поголемиот ризик. Во случај на
раскинување, осигурувачот е должен да го врати делот од премијата што отпаѓа
на времето до крајот на периодот на осигурувањето;
 плаќање на премијата. Осигуреникот е должен да ја плати премијата на
осигурувањето во договорените рокови, а ако треба да се исплати одеднаш, се
плаќа при склучувањето на договорот. Место на плаќањето на премијата, е
местото во кое осигуреникот има свое седиште, односно живеалиште, ако со
договорот не е определено некое друго место. Договорот за осигурување
престанува ако премијата не биде платена во рок од една година од стасаноста и
 изестување на осигурувачот за промените на ризикот. Договарачот на
осигурувањето е должен да го известува осигурувачот за секое зголемување на
ризикот. Ако зголемувањето на ризикот е толкаво што осигурувачот не би
склучил договор, ако постоела таква состојба во моментот на неговото
склучување, тој може да го раскине договорот. Во случај кога по склучувањето
на договорот за осигурување настанало намалување на ризикот, договарачот на
осигурувањето има право да бара соодветно намалување на премијата, а ако
осигурувачот не се согласи со намалувањето на премијата, договарачот на
осигурувањето може да го раскине договорот.
Обврски на осигурувачот248
 исплата на надомест или на договорена сума во договорениот рок кој не
може да биде подолг од 14 дена, сметајќи од кога осигурувачот добил
известување дека настанал осигурениот случај. Ако договарачот на
осигурувањето, осигуреникот или корисникот предизвикал осигурен случај
248
Види, од чл. 975 до чл. 977 од ЗОО
189
намерно или со измама, осигурувачот не е обврзан на никакви давања, а
спротивната договорна одредба нема правно дејство и
 осигурувачот може да истакнува приговори спрема лицето со кое го склучил
договорот за осигурување.
Траење на осигурувањето
Договорот за осигурување произведува свое дејство, почнувајќи oд 24 часот на
денот што е означен во полисата како ден на почетокот на траењето на осигурувањето,
па сî до завршувањето на последниот ден на рокот за кој е договорено осигурувањето.
Ако рокот на траењето на осигурувањето не е определен со договор, секоја страна
може да го раскине договорот со денот на стасаноста на премијата, известувајќи ја
писмено другата страна најдоцна три месеци пред стасаноста на премијата. Ако
осигурувањето е склучено на рок подолг од пет години, секоја страна може по истекот
на овој рок при отказен рок од шест месеци, писмено да ñ изјави на другата страна дека
го раскинува договорот.
Влијание на стечајот врз осигурувањето

Во случај на стечај на договарачот на осигурувањето, осигурувањето се
продолжува, но секоја страна има право да го раскине договорот за осигурување во рок
од три месеци од отворањето на стечајот, а во случај на стечај на осигурувачот,
договорот за осигурување престанува по истекот на 30 дена од отворање на стечајот.
190
3.3. ДОГОВОР ЗА ШПЕДИЦИЈА (ЕКСПЕДИРАЊЕ) И ОБВРСКИ НА
СУБЈЕКТИТЕ
Со договорот за експедирање(шпедиција) се обврзува експедиторот да
склучи, заради превоз на определен предмет од свое име и за сметка на
налогодавецот, договор за превоз и други договори потребни за
извршување на превозот, како и да ги изврши другите вообичаени работи и
дејствија, а налогодавецот се обврзува да му исплати определен
надомест.249.
Шпедицијата за разлика од други видови договори спаѓа во групата на
посложени договори, бидејќи таа во основа се третира како услужна дејност, како
дејност во својата работа ги поврзува производителите и потрошувачите, со тоа што
таа е дејност со којашто се врши увоз, извоз и транзит на стоки и услуги.
Шпедитерските трговски друштва претставуваат специјализирани трговски

друштва, чиешто значење особено во меѓународната трговија, постојано расте од
едноставна причина што шпедицијата и до денес остана незаменлива дејност која го
организира опремувањето, значи извозот или допремувањето – увозот на стоката од
или во странство. Тргнувајќи од тоа особено е значајна улогата на меѓународната
шпедиција која првенствено ги склучува договорите за превоз, го определува
превозниот пат и посебно меѓународниот шпедитер, има значајна улога и во изборот на
самиот превозник. Со други зборови одговорноста на шпедитерот во тој избор се
сведува на превозот да биде извршен со што помали ризици од нејзино оштетување
или уништување.
249
Види чл.883 ст.1 од ЗОО
191
Обврски на шпедитерот (експедиторот)
Oбврска на шпедитерот е да склучи од свое име, а за сметка на комитентот,

еден или повеќе договори за превоз и да ги изврши сите дополнителни работи во
врска со извршувањето на неговата основна обврска.
Oд договорот за шпедиција призлегуваат следниве обврски:
 обврска за организација и превоз на стоката од едно место до друго -

шпедитерот е должен да преземе низа правни и фактички дејствија потребни за
стоката да стигне до крајната цел, вклучувајќи го и превозот кој може сам да го
изврши, но во тој случај за оваа дејност е само превозник, а не во улога на
шпедитер;
 обврска да го извршува налогот на комитентот – шпедитерот-експедитор е
должен да го исполнува налогот, водејќи сметка за интересите на
налогодавецот;
 склучување на потребните договори - основната обврска на шпедитерот,
според дефиницијата на самиот договор, е од свое име, а за сметка за
комитентот да склучи еден или повеќе транспортни договори. Меѓутоа,
шпедитерот за да ја изврши сопствената основна обврска, склучува и низа други
акцесорни договори, како што е, на пример, договор за складирање, договор за
осигурување и др.;
 примање на стоката од комитентот или од трето лице - шпедитерот е
должен, според налогот на својот комитент, да ја прими стоката што треба да ја
испрати на превоз или да ја достави од превоз и да издаде соодветна потврда за
прием на стоката. При приемот на стоката од комитентот или од третото лице,
шпедитерот е должен да издаде шпедитерска дозвола. Оваа потврда содржи
податоци за испраќачот и за примачот на стоката, означување на стоката и
релацијата по којашто се превезува стоката;
 обврска за чување на стоката – шпедитерот е должен да ја чува стоката што се
наоѓа кај него. По приемот на стоката, а пред предавањето на транспортерот,
шпедитерот има обврска да ја чува стоката со внимание на добар стопанственик
и стручњак и
192
 извршување на пресметка со комитентот - кога шпедитерот ќе ги изврши
сите предвидени работи од договорот за шпедиција, тој е должен да му поднесе
отчет на комитентот, бидејќи работи за негова сметка.
Права на шпедитерот т.е обврски на налогодавецот250

 право на провизија, надоместок за извршените шпедитерски работи,
особено улогата на шпедитерот е особено значајна во рамките на царинската
постапка, така што секој увоз,секој извоз е поврзан со спроведување на таква
постапка, а неговата улога се сведува да ги подготвии сите царински документи
кои се различни и многубројни во зависност од видот на стоката што се увезува
или се извезува;
 надоместок на трошоците – неспорно е дека во меѓународниот превоз/промет
кога стоките поминуваат голем број земји се прават и определени трошоци
коишто, пак, се различни од земја до земја согласно со нивните домашни
прописи, поради што шпедитерот води т.н. шпедитерска книга во која ги
евидентира сите видови трошоци, посебно нивната висина. За таа цел има
обврска да му презентира на својот комитент преглед на сите видови направени
трошоци и
 право на ретенција – заложно право. Бидејќи оваа дејност е посложена и
залогот не може генерално да се однесува на сите негови побарувања спрема
комитентот, туку само единствено на оние побарувања што се поврзани со
неисполнување на оние обврски од страна на комитентот. 251
Одговорност на шпедитерот252
До одговорност на шпедитерот може да дојде во случај кога нема да ги исполни
обврските предвидени со договорот за шпедиција или со дополнителен налог на
комитентот или ако таа обврска ја изврши неуреднио или делумно. Шпедитерот
одговара за штетата која произлегува од неизвршување или од нецелосно извршување
на обврските, што ги презел тој со договорот за шпедиција, освен ако докаже дека
неизвршувањето или делумното неизвршување на овие обврски настанало поради
услови кои во секој случај ја исклучуваат неговата вина. Шпедитерот, исто така,
одговара за изборот на превозникот и за изборот на другите лица со кои во
250
Види од чл.895 до 899 од ЗОО
251
252
193
извршувањето на налогот склучил договор, но не одговара и за нивната работа, освен
ако таа одговорност ја презел со договорот. Шпедитерот што ќе му го довери
извршувањето на налогот на друг шпедитер, наместо самиот да го изврши, одговара за
неговата работа.
Престанување на договорот за шпедиција

Шпедитерските работи престануваат со исполнување, неисполнување,
неможност да се исполнат, со стечај на комитентот или шпедитерот и со едностран
отказ од договорените страни. Налогодавецот може да се откаже од договорот по своја
волја, но во тој случај е должен на експедиторот да му ги надомести сите трошоци што
ги имал дотогаш и да му исплати сразмерен дел од надоместот за дотогашната работа.
Кога шпедитерот ќе го откаже налогот на комитентот, тој е должен на комитентот да
му ја надомести причинетата штета, освен ако до отказ на налогот дошло по вина на
комитентот. Шпедитерот има право да го откаже договорот само до моментот на
предавањето на стварите. Доколку налогот е целосно исполнет, не е можно негово
отповикување.
3.4 ДОГОВОР ЗА ПРЕВОЗ И ОБВРСКИ НА СУБЈЕКТИТЕ253
Поим и Карактеристики
Договорот за превоз на стока во патниот сообраќај е таков договор во кој
превозникот се обврзува да превезе на определено место некое лице или
некој предмет, а патникот односно испраќачот се обврзува за тоа да му
исплати определен надомест
Одредбите од чл. 704-741 (Глава XVII – ПРЕВОЗ) од ЗОО престанаа да важат со

отпочнувањето на примена на Законот за договорите за превоз во патниот сообраќај
(Службен весник на РМ бр. 23/13).
Договорите за превоз воопшто во сообраќајот во зависност од видот на превозот

се поделени како договор во патниот сообраќај, железничкиот, поморскиот,
253
Види чл. Од 704 до чл. од ЗОО
194
воздушниот, речниот. Овој договор е консензуален, комутативен, неформален, и
двостранообврзувачки. Договорни страни на овој договор се превозникот и
испраќачот.
А) Обврски и одговорности на превозникот
Обврски на превозникот:
 превозникот кој врши превоз на определена линија (линиски превоз), е должен

редовно и уредно да ја одржува објавената линија;
 да го стави возилото на располагање на испраќачот на местото на утовар во
договорен ден и час. Ако редовните превозни средства на превозникот не се
доволни за извршување на сите барани превози, првенство имаат лицата или
предметите за кои е тоа предвидено со посебни прописи, а натамошното
првенство се определува според редот на барањата, со тоа што меѓу
истовремените барања првенството се определува според поголемата должина
на превозот;
 да го изврши превозот за време што е вообичаено за превоз на таа стока,
земајќи ги предвид видот, должината на патот, како и видот на возилото;
 да ја преземе стоката. Тој е должен да го прими за превоз секое лице и секој
предмет што ги исполнуваат условите определени во објавените општи услови и
 да издаде товарен лист – во рамките на тој товарен лист претходно се
опишуваат податоци за самиот превозник, податоци за видот на стоката,
податоци за испраќачот, податоци за примачот.
Одговорност на превозникот
 превозникот одговара за штетата што ќе настане со нејзино губење, освен
ако докаже дека не е виновен и
 превозникот одговара за штетата што ќе настане поради задоцнување,
губење или оштетување, освен ако докаже дека штетата настанала поради
дејствија од испраќачот, поради својствата на стоката или од надворешни
причини кои не можеле да се предвидат, избегнат или да се отстранат.
195
Б) Обврски и одговорности на испраќачот
Обврски на испраќачот
 должен е да ги плати превозните трошоци, најчесто според меѓународните
прописи. Тоа е приоритетна обврска, тоа е обврска на испраќачот, но не се
исклучува и тоа да биде и примачот во услов ако е внесена клауза во самиот
договор;
 должен е да го извести превозникот за видот на стоката, нејзината
содржина и количество и да му соопшти каде треба стоката да биде
превезена;
 треба да му даде упатства на превозникот за чување и ракување со стоката;
 треба да го извести превозникот ако пратката се состои од хартии од
вредност или скапоцени камења и тоа во момент на нивното предавање и
 треба да му ги даде на превозникот сите податоци и да ги приложи кон
товарниот лист и да му ги стави на располагање сите документи потребни
за спроведување на царински и други постапувања.
Одговорности на испраќачот
 испраќачот е одговорен за штетата што им е предизвикана на лицата, на
возилото или на друга стока со дејството на својствата на стоката што се
превезува ако на превозникот тие својства не му биле познати и
 е одговорен за штетата што би можела да настане поради недостиг,
неточност или неисправност на податоците во документите.
В) Права и обврски на примачот

Права на примачот
 примачот може да располага со стоката во текот на превозот, ако
испраќачот ставил забелешка дека примачот има право да располага со
стоката;
 може да располага со стоката која се превезува и во случај ако испраќачот

му го предаде својот примерок од товарниот лист или кога стоката
пристигне во местото на истовар;
196
 примачот по пристигнување на стоката во местото на истовар, може да бара од
превозникот да му ја предаде стоката и да му го предаде вториот примерок
од товарниот лист, ако ги исполнил сите обврски од договорот за превоз и
 може да бара записнички да се утврди идентичноста на пратката и ако
пратката е оштетена, во што се состои оштетувањето.
Обврски на примачот
 посебна обврска на примачот е не само право туку и обврска да ја прими
стоката под услов ако значи правилно исполнување на самиот договор. Според
прописите, примачот нема право да го одбие приемот без за тоа да постојат
оправдани причини. Примачот има право да одбие само тогаш кога доколку за
тоа постојат оправдани причини, а тие секогаш се ценат во секој конкретен
случај;
 Обврска на примачот е да му го потврди на превозникот приемот на стоката
во товарниот лист, со потпис, со печат, а ако тоа не е можно, тогаш
примачот го наведува во целост своето име и презиме и број на лична
карта/патна исправа, како и датумот на прием на стоката;
 примачот треба да ја истовари стоката во соодветен рок и при тоа мора да се
придржува кон упатствата од превозникот кои се однесуваат на
безбедноста и заштитата од штета на лицата, на возилото и на стоката
натоварена во возилото и
 да му го исплати надоместот за превозот и сумите со кои е оптоварена
пратката.
Висина на надоместот за превоз

Ако висината на надоместот за превоз, е определена со тарифа или со некој друг
објавен задолжителен акт, не може да се договори поголем надомест, но ако износот на
надоместот за превоз не е определен со тарифа или со некој друг објавен задолжителен
акт, а ни со договор, превозникот има право на вообичаениот надомест за тој вид
превоз.
197
Престанување на договорот за превоз
Со исполнување договорот, договорот за превоз престанува.
Откажување од договорот
Патникот има право да се откаже од договорот пред да започне неговото
извршување и превозникот е должен да му ја врати на патникот сумата платена за
конкретното патување и тоа за откажувањето во внатрешниот патен сообраќај ако е
откажано патувањето најдоцна два часа пред почетокот на патувањето, а во
меѓународниот патен сообраќај најдоцна шест часа пред почетокот на патувањето.254
Испраќачот, односно патникот може да се откаже од договорот пред да почне неговото
извршување, но е должен да ја надомести штетата што превозникот би ја претрпел
поради тоа. Кога превозникот со започнувањето на превозот доцни толку што другата
страна веќе нема интерес за договорениот превоз или кога превозникот не сака или не
може да го изврши договорениот превоз, другата страна може да се откаже од
договорот и да бара да се врати надоместот платен за превозот.
3.5 ДОГОВОР ЗА ЛИЗИНГ

Лизингот во неговиот наједноставен облик претставува инструмент со кој
може да се обезбедат финансиски средства, а пошироко се дефинира како спогодба
меѓу две страни, каде што едната страна (давателот на лизинг) дава на користење
некое средство на другата страна (корисник на лизингот) за одреден временски
период и за однапред одреден износ.255 Лизингот е активност која се однесува на
подвижен и недвижен предмет, при која корисникот на лизинг го определува
предметот на лизинг кој е купен или произведен од страна на давателот на лизинг и се
дава на користење на корисникот на лизинг за договорен временски период, во замена
за плаќање на надомест за користење на предметот на лизинг, врз основа на договорот
за лизинг кој е склучен меѓу давателот и корисникот на лизинг.256 Тој е двострано-
обврзувачки, товарен, консензуален и формален договор во којшто се содржани
елементи на повеќе други институти на договорно право.
254
Види чл.13 од Закон за договорите за превоз во патниот сообраќај (Сл. Весник на Р. Македонија,
бр.23 од 14.02.2013 година)
255
Fletcher,M.;Freeman, R.; Sultanov, M. and Umarov, U., "Leasing in development - Guidelines for emerging
economies", IFC, 2005
256
Види, член 2 од Закон за лизинг(„Службен весник на Република Македонија“ бр. 4/2002, 49/2003,
13/2006, 88/2008, 35/2011, 51/2011, 148/2013, 145/2015, 23/2016 и 37/2016), во понатамошниот текст ЗЛ
198
Лизингот може да се дефинира како писмен договор помеѓу двете страни: лизинг
компанијата и корисникот на опрема. Во оваа трансакција, давателот купува опрема од
добавувачите и ја дава на користење на примателот на лизингот на одреден временски период,
а закупецот е должен да врши периодични плаќања во согласност со условите утврдени во
договорот. Основниот принцип на лизингот е дека давателот на лизингот ја задржува
сопственоста над средството, а закупецот се стекнува само со право на користење. Договорот
за лизинг мора да ги содржи следниве елементи: предметот на лизинг; висината на
надоместокот што треба да се плати од страна на корисникот; износот на поединечните
рати; нивниот број и рок на исплата; како и датумите на кои е склучен договорот. Исто
така, може да содржи и други елементи: местото; времето и начинот на доставување на
предметот на лизинг; сопственост на изнајмен објект; која страна е должна да обезбеди
осигурување на средството на лизинг и од кои ризици треба да се осигура; начинот на
раскинување на договорот; опцијата за купување или продолжување на договорот;
трошоците за превоз; неговата монтажа, демонтажа и тековно одржување; резервни
делови, сервис, технички и технолошки напредок; обука на персоналот за користење на
средството кое е на лизинг и други елементи на кои договорните страни постигнат
договор257
Во рамки на законот уредени се два вида на лизинг што се познати во

компаративните системи и тоа: оперативен лизинг и финансиски лизинг. Финансиски
лизинг е оној лизинг со кој се пренесуваат сите ризици и користи кои произлегуваат од
сопственоста на еден предмет, било да е тој подвижен или недвижен, при што со
истекот на определен временски период сопственоста може, но не мора да биде
пренесена (ЗЛ, член 2/2). Според законската формулација од ставот точка 3 на членот 2
од ЗЛ, секој друг лизинг аранжман што не ги содржи овие елементи претставува
оперативен лизинг. Покрај оперативниот и финансискиот лизинг, во теоријата се
среќаваат и други видови на лизинг аранжмани и тоа: инвестициски лизинг, концерн
лизинг, лизинг врз употребени предмети, краткорочни лизинг аранжман итн.258
Права и обврски на давателот и примачот на лизинг

Договорот за лизинг настанува во моментот кога давателот и примателот
на лизинг ќе постигнат согласност за битните елементи на договорот. Предметот
на договорот за лизинг е секој подвижен и недвижен предмет кој се дава на користење
на корисникот, освен оној за кој со закон има ограничување да може да биде предмет.
257
Паскова К„ ИЗВОРИ НА ФИНАНСИРАЊЕ НА МАЛИОТ БИЗНИС СО ПОСЕБЕН ОСВРТ НА
МАКЕДОНСКАТА ПРАКТИКА“-МАГИСТЕРСКИ ТРУД-Штип, мај
258
Kapor V., Carić S., Ugovori robnog prometa, Novi Sad, 1987, str. 286.
199
. Со склучување на договорот за лизинг давателот на лизинг е должен да се
однесува со соодветен степен на внимание, односно тој е должен да се однесува
според правниот стандард на совесен и уреден трговец. Понатаму, давателот на
лизинг има обврска да го отстапи искористувањето на лизинг објектот на
примателот на лизинг, уредно и совесно да го одржува објектот, и конечно, да го
пренесе правото на сопственост во случај кога во договорот за лизинг е предвидена
клаузула за пренесување на правото на сопственост.
По методот на координација, обврските на давачот на лизинг претставуваат

права на примателот на лизинг. Од друга страна, примателот на лизинг по основ на
склучениот договор за лизинг има обврска да ги плаќа лизинг ратите согласно
условите утврдени во договорот за лизинг, да го користи предметот земен на лизинг
согласно условите предвидени во договорот за лизинг. Понатаму, примателот на
лизинг е одговорен за одржување на предметот кој е предмет на договорот за лизинг,
во добра работна состојба, нормална употреба и абење, освен ако поинаку не е
предвидено во договорот за лизинг. Корисникот се товари со трошоци за одржување,
вклучувајќи ги работењето, техничкото одржување и поправката на предметот на
лизинг, освен ако поинаку не е определено во договорот за лизинг. Доколку поинаку
не е определено во договорот за лизинг, од моментот на приемот на предметот,
корисникот е должен да го осигури предметот. Во категоријата обврски на
примателот на лизинг влегува и обврската да го дозволи надзорот односно
контролата на давачот на лизинг врз предметот што е даден во лизинг. Давателот
на финансиски лизинг е должен да го регистрира предметот, кој е предмет на
договорот за лизинг во посебен регистар кој се води во централниот регистар, во рок
од пет работни дена од денот на потпишувањето на договорот за лизинг. Давателот на
финансиски лизинг е должен до централниот регистар да поднесе барањето за
запишување на секоја промена во договорот за лизинг во рок од пет работни дена
од настанување на промената. Давателот на финансиски лизинг е должен во рок од пет
работни дена од престанувањето или раскинувањето на договорот за лизинг до
централниот регистар да поднесе барање за бришење на предметот од посебниот
регистар. Пренос на правата од договорот за лизинг може да ги пренесе давателот
и примателот на објектот на лизинг. Имено, давателот може да ги пренесува или на
друг начин да ги остварува сите или некои од неговите права и користи на предметот
кои произлегуваат од договорот за лизинг, под услов таквото пренесување или
остварување да не е во спротивност со правото на корисникот во целост да го користи
200
предметот се додека корисникот ги прифаќа и исполнува обврските од договорот за
лизинг. Пренесувањето на правата од договорот за лизинг не го ослободува давателот
од неговите обврски.259 Пренос на правата може да направи и корисникот односно
примателот на лизинг само со претходна писмена согласност од давателот добиена врз
основа на барање поднесено од корисникот.260
Престанување на договорот за лизинг

Со исполнување, со остварување на правата и обврските на договорните страни,
договорот за лизинг престанува. Договорот за лизинг може да престане и со
раскинување. Доколку условите определени во договорот за лизинг не се исполнуваат
од едната договорна страна, другата договорна страна може да го раскине договорот за
лизинг со претходно известување во писмена или електронска форма до првата
договорна страна во рок не пократок од 5 работни дена. Договорната страна која го
раскинува договорот за лизинг се ослободува од сите договорни обврски кои
произлегуваат од него по даденото известување. Во случај кога давателот го
определува продавачот, корисникот може да побара раскинување на договорот за
лизинг со претходно известување во писмена или електронска форма до давателот,
доколку испорачувањето на предметот не се изврши во рок од 30 работни дена од
денот кога треба да се испорача предметот на договорот за лизинг. Во случај да и е
дадена можност на една од договорените страни да го отстрани утврдениот недостаток,
кој го сторила, другата договорна страна има право еднострано да го раскине
договорот за лизинг, ако првата договорна страна не го отстрани недостатокот во рокот
договорен меѓу нив. Давателот може, освен доколку поинаку не е определено во
договорот за лизинг, да го раскине договорот за лизинг и да бара веднаш да биде
вратен предметот ако: а) корисникот не извршил плаќање надомест за користење на
предметот на лизингкако што се бара во договорот за лизинг; б) корисникот го
пренел правото на користење на предметот без претходна писмена согласност од
давателот; в) корисникот не го осигура предметот, а бил должен да го стори тоа; г)
давателот разумно оцени дека постои опасност предметот, да се изнесе надвор од
земјата, или постоел обид да се стори тоа и д) доколку корисникот несовесно и
недомаќински го користи предметот.261
259
Тушевска- Гавриловиќ Б,, Трговско право-скрипта,,Штип 2017, стр.27
260
Види, Laušević L., Povratni lizing - Alterntativni izvor povećanje obrtnog kapitala preduzeća, Bankarstvo,
2014, str. 41.
261
Види, чл. 11 пд ЗЛ
201
3.6. ДОГОВОР ЗА ТРГОВСКО ЗАСТАПУВАЊЕ
Еден од позначајните договори што има подеднакво значење како во рамките на
домашниот промет така и во меѓународниот промет, претставува договорот за
застапување.
Основна цел на овој договор е тоа што застапникот се обврзува од име и за

сметка на својот налогодавец да склучи определени договори со трети лица
од областа на трговските дејности. Застапникот постојано се грижи трети
лица да склучуваат договори со неговиот налогодавец и во таа смисла
посредува меѓу нив и налогодавецот, како и според добиеното овластување,
да склучува договори со трети лица од име и за сметка на налогодавецот, а
овој се обврзува за секој склучен договор да му исплати определен надомест
(провизија). 262
Налогодавецот може да има на исто подрачје за ист вид работи повеќе
застапници. Еден застапник не може без согласност од налогодавецот да преземе
обврска да работи на исто подрачје и за ист вид работи за друг налогодавец. 263
Договорот за трговско застапување мора да биде склучен во писмена форма.264
Видови застапувања
Обврски на застапникот265
Во зависност од видот на договорот можат да бидат различни, но генерално тие
се синтетизирани во неколку групи.
 да се склучи договор. Налогодавецот може според своето мислење да го

прифати или да го отфрли склучувањето на договорот подготвен од страна на
262
Види, чл.846 ст.1 од ЗОО
263
264
265
202
застапникот, но е должен да го извести застапникот за својата одлука без
одлагање;
 да се грижи и заштитува за интересите на својот налогодавец и да постапува
како добар домаќин;
 да го известува за сите преземени дејствија;
 да се придржува кон налогот и упатствата добиени од страна на
налогодавецот;
 да ја чува деловната тајна;
 да води деловна книга, односно да издаде потврда за заклучениот догово и
 да бара враќање предмети дадени на употреба. По престанувањето на
договорот за трговско застапување, застапникот е должен да му ги врати на
налогодавецот сите предмети што му ги предал тој на употреба за време на
траењето на договорот.
Права на застапникот т.е. обврски на налогодавецот

Како права на застапникот т.е како обврски на налогодавецот во законот за
облигациони односи предвидени се:266
 Застапникот има право, налогодавецот да му го обезбеди потребниот

материјал или документација;
 има право на провизија – надомест по извршување на договорот и нејзината
висина се определува со самиот договор, а таа вобичаено зависи од обемот на
извршените работи доколку меѓу договорните страни не е договорено поинаку.
Правото на надомест на застапникот му следува и кога договорот ќе остане
неизвршен, ако до тоа дошло од причина што е на страната на налогодавецот.
Застапникот кој по овластување од налогодавецот извршил наплата на некое
негово побарување, има право на посебен надомест од наплатената сума;
 право на надоместок на трошоците произлегуваат од редовното вршење на
посреднички работи, и право на надомест на посебните трошоци што ги
направил во корист на налогодавецот или по негов налог и
 има заложно или реденционо право. Застапникот има право да задржи кај
себе извесни предмети (материјали или парични) сé додека не се наплатат
неговите побарувања од налогодавецот.
266
Види, од чл.858 до чл 864 од ЗОО
203
Престанување на договорот за застапување267
Непочитувањето, неправилното исполнување значи можност за негово
модифицирање или раскинување. Ако договорот е склучен за неопределено време,
секоја страна може да го раскине договорот кон крајот на секое календарско
тримесечје. Отказот мора да и биде соопштен на другата страна најмалку еден месец
пред истекот на календарското тримесечје. Од сериозни причини секоја страна може
наведувајќи ги тие причини, да го раскине договорот без отказен рок. Ако изјавата за
раскинување е дадена без сериозни причини, таа ќе се смета како отказ со редовен
отказен рок. Кога договорот за трговско застапување е склучен за определено време,
тој престанува со самиот истек на определеното време, а ако таквиот договор се
продолжи премолчено, ќе се смета понатаму како договор склучен за неопределено
време.
3.7. ДОГОВОР ЗА ПОСРЕДУВАЊЕ
Договор за посредување претставува таков вид договор со кој лицето
наименуван како посредник се обврзува својот налогодавец да го поврзе со
лице со коешто би преговарал за склучување определен вид трговски
договор и за тоа ќе добие одреден надомест. 268
Налогодавецот може да го отповика налогот за посредување секогаш кога сака.
Налогодавецот не е должен да пристапи кон преговори за склучување договор со
лицето кое го нашол посредникот, ниту да склучи со него договор под условите што му
ги соопштил на посредникот, но ќе одговара за штетата ако постапил спротивно на
начелото на совесност и чесност. Исто како и кај застапништвото и кај овај вид
договор, различна е улогата на договорот за посредување, кој се остварува во
домашниот и од оној што се остварува во меѓународниот промет. Особено неговото
267
Види од 865 до чл.867од ЗОО
268
204
значење почнува интензивно да расте по Втората светска војна, особено кога започна
трговската размена меѓу САД, европските држави, Јапонија и другите азиските
држави. Всушност, тоа е периодот кога самата категорија на посредништво сé повеќе
добива во својата економска улога изразено на начин што поекономично и
порационално помага во остварување на таа трговска размена. Како кај договорот за
застапништво така и кај овај договор се забележува определена разлика во однос на
формата на неговото склучување. Во домашниот промет овај договор е неформален
додека во меѓународниот промет со оглед на тоа што тој е посложен договор секогаш
се склучува во писмена форма. Од самата природа на овој договор произлегуваат
определени обврски и права на самиот посредник.
Основни обврски на посредникот се:

 да се бара трето лице – тоа значи дека посредникот со внимание на добар
стопанственик треба да најде трето лице, со кое налогодавецот ќе може да
склучи договор од областа на трговската дејност;
 извршување на налогот даден од својот налогодавец. Посредникот е должен
да го извести налогодавецот за сите околности од значење за намислената
работа;
 посредникот се труди и гарантира дека ќе му најде партнер на својот
налогодавец;
 чување деловна тајна која посебно се изразува во заштита на интересите на
својот налогодавец;
 водење дневник во којшто се евидентираат сите дејствија, кои треба да
произлезат од природата на самиот договор и
 издавање посреднички лист или потврда со која што го известува својот
налогодавец за сите преземени дејствија. Посредникот е должен во посебна
книга (посреднички дневник), да ги забележи суштествените податоци за
договорот што е склучен со негово посредување и да издаде извод од таа книга,
потпишан од негова страна (посреднички лист).
205
Права на посредникот 269
 посредникот има право на надомест и кога не е договорен. Ако висината на
надоместот не е определена ниту со тарифа или со некој друг општ акт, ниту со
договор, а ниту со обичај, ќе ја определи судот според посредничкиот труд и
направената услуга. Посредникот стекнува право на надомест во моментот на
склучувањето на договорот за кој посредувал. Ако договорот е склучен под
одложен услов, посредникот стекнува право на надомест дури кога ќе се
оствари условот. Кога договорот е склучен под раскинлив услов, остварувањето
на условот нема влијание врз посредничкото право на надомест. Во случај на
неважност на договорот, посредникот има право на надомест ако причината за
неважноста не му била позната и
 посредникот нема право на надомест на трошоците направени во
извршувањето на налогот, освен кога е договорено тоа. Ако со договорот му е
признато правото на надомест на трошоците, тој има право на тој надомест и во
случај кога договорот не е склучен.
Посредникот кој спротивно на договорот или спротивно на интересите на својот

налогодавец, работи за другата страна, го губи правото на посреднички надомест и на
надомест на трошоците.270
Престанување на договорот за посредување

Договорот може да престане со негово исполнување , договорно ако се согласат
договорните страни за тоа и со раскинување. Секоја од договорните страни може
еднострано да го раскине овој договор, при што застапникот нема обврска да даде
образложение додека налогодавачот има обврска да даде образложение. Во случај на
раскин, застапникот е должен да ги врати на налогодавачот сите материјали и
документи кои ги примил по основ на овој договор. Во спротивно, налогодавачот има
право на надомест на штетата, која може да се оствари и со намалување, односно
неисплатување на остварената провизија на застапникот..
269
Види, од чл.878 до чл. 880 од ЗОО
270
206
3.8. ДОГОВОР ЗА КОМИСИОН
Спаѓа во групата на трговски договори коишто имаат специфична улога
изразена во тоа што со договорот се вршат трговските услуги. Самиот поим на
договорот е уреден со законот според кој :
Комисионерот се обврзува од свое име и за сметка на својот комитент, да

изврши една или повеќе трговски работи за кои ќе добие надомест. 271
Договорот за комисион нема некое поголемо економски значење во рамките на

домашниот промет; за сметка на тоа во меѓународниот промет, тој е еден од ретките
договори што заедно со договорот за меѓународна купопродажба имаат свое посебно
значење. Самиот предмет на овај договор може да биде различен, но најчесто неговата
употреба е кога се врши купување или продавање на определени стоки и услуги. Овај
вид договор многу се разликува од претходните два договорa (договор за застапување
и договор за посредување), со тоа што постојат земји како што е според англо –
американското право, овие три вида договори да се споени во еден единствен и
субјектот наречен агент.
Договорот за комисион спорeд европското право (француското и германското)

се смета како независен. Нашиот систем го прифаќа системот на европското право и
затоа овај договор, според нашите прописи, се третира како автономен, самостоен
договор. Според тоа, договорот за комисион спаѓа во група на консензуални
договори, двострано обврзувачки и во групи на неформални договори, со таа
разлика што во меѓународното трговско право се отстапуваа од таа неформалност,
односно според сите меѓународни конвенции како и претходните два, овај договор
се смета за формален (се склучува во писмена форма). Содржината на договорот за
комисион произлегуваат определени правни обврски како меѓу комисионерот и
271
207
комитентот така и односи спрема трети лица. Всушност, се поставува прашањето за
правата и обврските меѓу комисионерот и самиот комитент или поедноставно кажано
се поставува прашањето кои се основниte обврски на комисионерот?
Обврски на комисионерот се:272

 обврски да склучи определена работа со трети лица. Ако комисионерот
склучил некоја работа под неповолни услови од оние определени со налогот
кога тоа не го смеел, должен е да му ја надомести на комитентот разликата, како
и причинетата штета. Ако работата е склучена под поповолни услови од оние
определени со налогот, постигнатата корист му припаѓа на комитентот;
 обврски да постапува според налозите на својот комитент;
 должен е да ги чува доверените стоки со внимание на добар стопанственик;
 одговара и за случајното пропаѓање или оштетување на стоките ако не ги
осигурал, а според налогот ,бил должен да го стори тоа.
 должен е да го извести комитентот за сите промени на стоките поради кои
тие би можеле да загубат од својата вредност, а ако нема време за чекање на
неговите упатства или ако тој одолжува со давањето упатства, во случај на
опасност од позначително оштетување на стоките, комисионерот е должен да ги
продаде на најпогоден начин;
 должен е да му соопшти на комитентот со кое лице ја извршил работата
што му ја доверил комитентот;
 должен е да положи сметка за извршената работа како и да му го предаде на
комитентот сето што го примил врз основа на работата извршена за негова
сметка и е должен да ги пренесе врз комитентот побарувањата и другите
права;
 одговара за исполнувањето на обврските на својот содоговарач само ако
посебно гарантирал дека тој своите обврски ќе ги исполни (делкредере), во
чиј случај тој одговара солидарно со него и
 ако гарантирал за исполнувањето на обврските на својот содоговорач има
право и на посебен надомест (делкредере – провизија).
272
Види, чл.832 до чл 837 од ЗОО
208
Обврски на комитентот се:273
 обврска да плати провизија за извршената работа. Тој плаќа провизија-
надомест и во случај кога извршувањето на работата е спречено од некоја
причина за која одговара комитентот. Ако не дојде до извршување на
склучената работа од причини за кои не одговараат ни комисионерот ни
комитентот, тој, ист така, на комисионерот му плаќа надомест. Комисионерот
што постапил нечесно спрема комитентот нема право на надомест;
 да ги плати трошоците односно должен е да му ги надомести трошоците на
комисионерот што биле потребни за извршување на налогот, со камата од денот
кога се направени и
 Заложно право. Комисионерот има право на залог над предметите што се
предмет на договорот за комисион додека тие предмети се наоѓаат кај него,
или кај некој што ги чува за него или додека тој има во рацете исправа со
чија помош може да располага со нив. Од вредноста на тие предмети
комисионерот може да ги наплати пред другите доверители на комитентот
своите побарувања врз основа на сите комисиони работи со комитентот, како и
врз основа на заемите и авансите дадени на комитентот.
Видови комисиони договори

Од самата природа на тие обврски во практиката и применета на овај договор
постојат следниве видови комисиони работи:
Првиот вид е таканаречен куповен комисион каде што комисионерот се обврзува за

определен а провизија т.н. награда да купи определен вид стока во име и за сметка на
својот налогодавец.
Вториот вид е продажен комисион. Посебен вид кој особено има значајна улога во
меѓународниот промет тргнувајќи пред сé од степенот на одговорноста што
комисионерот ја носи спрема својот комитент, а се изразува во тоа што нема само да
склучи договор, туку воедно и ќе гарантира дека третото лице уредно и навремено ќе
ги исполни сите обврски утврдени со тој договор. Комисионерот одговара за
исполнувањето на обврските на својот содоговарач само ако посебно гарантирал дека
тој своите обврски ќе ги исполни (делкредере), во кој случај тој одговара солидарно со
273
209
него. Комисионерот кој гарантирал за исполнувањето на обврските на својот
содоговорач има право и на посебен надомест (делкредере провизија)
Престанување на договорот за комисион

Со правилното исполнување . Во случај на стечај на комисионер, комитентот
може да бара одлачување од стечајната маса на предметите што му ги предал на
комисионерот заради продажба за негова сметка, како и на предметите што
комисионерот ги набавил за негова сметка. Во истиот случај комитентот може да бара
од третиот кому комисионерот му ги предал предметите, да му ја исплати нивната
цена.
3.9. ДОГОВОР ЗА ФАКТОРИНГ

Договорот за факторинг е неименуван, двострано обврзувачки, товарен и
консезуален договор.274
Предмет на факторингот може да биде постојно или идно недостасано

краткорочно побарување, настанато од договорот за продажба на стока или услуга,
отстапено на факторот, до висина на лимитот на отстапување, во период на важење на
договорот за факторинг. Зборот факторинг е од англиско потекло (factoring), со
значење: застапник, доверител, посредник, комисионер. Факторингот се заснова на
договор меѓу доверителот (извозникот) и факторот (банката или друга
специјализирана финансиска институција), а суштината на оваа активност е
пренос на побарувањата и ризикот при нивната наплата од клиентот на банката.
Се смета дека првобитните облици на факторинг се појавиле во САД, при крајот

на 19-тиот век, и тоа во трговијата на текстилни производи со Европа (особено
Англија).275
Во Република Северна Македонија факторингот пред сè претставува банкарска

услужна дејност (факторинг дејноста може да ја врши и специјализирано факторинг
друштво) и инструмент што се користи како алтернативен извор на финансирање на
Македонското стопанство. Факторингот е честопати незаменливо средство на
финансирање на мали и средни фирми. Ваквите фирми честопати имаат проблем со
274
Анастасовска Ј., Коевски Г., Пепељуговски В., Гавриловиќ Н., Договори на автономната трговска
практика,Скопје, 2012, стр.107- 117.
275
Види, Spasić, I., Bejatović M., Dukić-Mijatović M., Factoring - Instrument of financing in business practice
– Some important legal aspects, Ekonomska istraživanja VOL. 25 NO 1, 2012, p. 193.
210
ликвидноста и затоа не се способни да продаваат стоки или да даваат услуги на
кредит. Факторинг фирмите го прават токму тоа, го плаќаат долгот на должниците
(купувачите односно корисниците на услугите) на клиентот и тој веднаш добива
средства, а на факторот ќе го пренесе побарувањето кон споменатиот должник. Затоа и
факторингот има мошне практични аспекти, особено ако се има предвид дека со
добиените средства од преносот на побарувањето клиентот ги исплаќа од своите
добавувачи (а од нив ја добива стоката поевтино). Факторингот придонесува за висок
степен на мобилност на капиталот и лесна адаптибилност на малите и средни фирми
што значајно ја намалува веројатноста од пропаѓање на малите и средни бизниси.
Договорот за факторинг се склучува помеѓу факторот (најчесто банката), и неговиот
клиент, којшто по основ на договорот за факторинг се обврзува да му пренесе на
факторот (банката) постоечко невтасано побарување, а факторот се обврзува за
одредена провизија да го наплати побарувањето што произлегува од односот на
клиентот со третото лице односно должникот. Со договорот за факторинг, банката
стапува на местото на доверителот (неговиот клиент) и има право да го наплати
побарувањето (побарувањето што пред склучувањето на договорот за факторинг го
имал неговиот клиент) спрема должникот, т.е. купувачот односно корисникот на
услугите. Како обврска спрема својот клиент, по основ на склучениот договор за
факторинг, банката е должна да го кредитира отстапеното побарување и да врши други
факторинг услуги. Цената за користење на факторинг услугата е вклучена во
пресметката на трошоци за факторинг услугата при што се побарува вредност на
факторинг која ќе овозможи да потребниот износ на готовина биде веднаш ставен на
располагање на клиентот, односно веднаш исплатен на рака.276
Права и обврски на субјектите

Договорот за факторинг вклучува учество на тројца субјекти во
трансакцијата и тоа: фактор, клиент, и должникот на клиентот. Поточно:
 Факторот има обврска на клиентот да му ја плаќа вредноста на неговото

побарување кон третото лице.
 Должникот од првобитниот однос, го наплаќа втасаното побарување во
полн износ. Факторинг спаѓа во услужна функција и се состои во повеќе
услужни дејности на факторот кои се однесуваат на евидентирање, книжење,
276
Види, EU Federation Factoring & Commercial Finance - Factoring, Receivables Finance & ABL, A study of
legal Envirouments acrross Europe 2011, pp.32. достапно на: https://fci.nl/en/news/factoring-and-
commercialfinance-supports-business-in-the-eu-euf-/3603, [пристапено на: 25 декември, 2016].
211
реализирање на преземените побарувања на факторовиот клиент на факторот.
Врз основа на склучениот договор за факторинг, факторот се стекнува со право
на преземање на побарувањата, со право на провизија за пружените услуги, со
камата за периодот од плаќањето на побарувањата на клиентот до неговата
наплата од трето лице.
 Клиентот на факторот врши пренос на своето побарување на факторот со
цел од него да добие парична сума веднаш, пред стасаноста на побарувањето
коешто тој го има кон должникот.
 Должник на клиентот е должен согласно општите правила на цесијата да
му го исплати долгот на факторот, секако откако ќе биде известен за
отстапувањето (било од факторот, било од клиентот). Согласно општите
правила на цесијата, ирелевантно е кому должникот му должи, оттука, битно е
да биде информиран за неговиот нов доверител кому го должи побарувањето.
Ова во смисла на член 426 став 1 од ЗОО каде е предвидено дека за пренесување
на побарување не е потребно согласност од должникот, но отстапувачот е
должен да го извести должникот за извршеното отстапување.
3.10. ДОГОВОР ЗА ФРАНШИЗА

. Франшизингот како трговска дејност во светски рамки игра суштинска улога
во растот и развојот на економијата277. Франшизингот претставува реномиран
начин за отпочнување бизнис, бидејќи препорачува поголема сигурност во
работењето. Кога се купува франшиза, се постанува дел од една голема
организација со сите привилегии што одат со неа. Успехот на франшизингот се
состои од одржување постојан однос помеѓу продавачот и купувачот. Купувачот на
франшизата прифаќа да применува строго определени стандарди на операциите дадени
од продавачот, а продавачот за тоа ќе добие определен процент од продажбата на
производот или услугата и со тоа го проширува својот бизнис и на локално и на
глобално ниво. 278
Во компаративната литература, како слабост на франшизингот во различни и

контексти се истакнува положбата на примачот на франшизата после престанувањето
277
Првата модерна форма на франшизинг во САД ја воспоставува Singer Sewing Machine Company. Види
повеќе за ова: Гавриловиќ Н., Споредбено правни аспекти на договорот за франшиза, Скопје, 2001, стр.
10.
278
William A. Sahlmon, Howard H. Stevenson, “The Entrepreneurial Venture”, Harvard Business School
Publication, Boston, 1992
212
на договорот за франшиза. Имено, со оглед на фактот што франшизатот исклучиво
работи под брендот на франшизирот, со истекот на договорот за франшиза и неговото
непродолжување тој се наоѓа во ситуација да понатамошното продолжување на
бизнисот треба да го реализира како непознат деловен субјект. Попрецизно, и покрај
долгогодишното искуство во работењето на пример во хотелиерството, туризмот,
угостителството итн., престанувањето на договорот го става во нулта позиција од
аспект на бренд, имиџ, маркетинг итн. За франшизатот ова е најголемата слабост, и ова
е случај само кога франшизирот нема волја да го обнови договорот за франшиза.
Престанувањето на договорот за франшиза, односно неговото необновување

придонесува за затворање на сите мрежни центри на франшизинг дејноста на
франшизатот.279
РЕЗИМЕ:
Договорот за градење има две договорни страни: нарачател на работите (инвеститор) и
изведувач на работите. Договорот за се појавува како: договор за градба во поширока
смисла, во потесна смисла, договор за градба под клуч и договор за инженери. Битни
елементи на овај договор сe: предметот (објектот) и цената. Обврски како на изведувачот
(извршителот)се: изградба на објектот согласност изработената инвестициона – техничка
документација; изведување во пределен рок и обврска за предавање на изградениот
објект по протекот на рокот односно по неговата изградба. Обврски на инвеститорот
(нарачателот)се: да изработи инвестициона техничка документација; да обезбеди
одобрение за градба и да обезбеди доволно средства – финансии за изградба на објектот.
Други обврски се:да се прими објектот и да се плати цената.Со договорот за осигурување
се обврзува договарачот на осигурувањето врз начелата на заемност и солидарност да
здружува определен износ во друштвото за осигурување (осигурувач), а друштвото се
обврзува ако дојде до настан кој претставува осигурен случај, да му го исплати на
осигуреникот или на некое трето лице надоместокот, односно осигурената сума или да
направи нешто друго. Постојат неколку видови осигурување: според предметот и лицата;
според методот на осугурувањето-доброволно и присилно осигурување. Договорот за
осигурување е склучен кога договорните страни ќе ја потпишат полисата на осигурување
или листата на покритието. Елементи на осигурување: ризик на
осигурување(претставува иден,неизвестен настан); премија-претставува паричен износ
што осигуреникот е должен да го плати како надоместок доколку настапи ризикот; сума
на осигурување е износ кој осигурувачот е должен на осигуреникот да му ја наплати
причинетата штета. Обврски на осигуреникот(договарачот на осигурувањето):должност
279
Тушевска Гавриловиќ Б,, Трговско право- скрипта,,Штип 2017, стр.101 и 102
213
за пријавување;плаќање премија;известување на осигурувачот за промените на ризикот.
Обврски на осигурувачот:исплата на надомест или договорената сума;може да истакнува
приговори. Договорот за шпедиција е таков договор кај кој шпедитерот според договорот
се обврзува да склучи договор за превоз во име и за сметка на својот налогодавец; да
склучува и други видови договори кои во конкретниов случај се потребни да биде
извшена трговска размена, а најчесто купопродажба на стоки меѓу продавач и купувач.
Обврски за шпедитерот:обврска за организација и превоз на стоката од едно до друго
место;обврска да го извршува налогот на комитентот;склучување на потребни
договори;примање на стоката од комитентот или од трето лице;обврска за чување на
стоката;извршување пресметка со комитентот. Права на шпедитарот:право на
провизија;надоместок на трошоците;право на ретенција-заложно право. Договорот за
превоз е договор во кој превозникот се обврзува да превезе на определено место некое
лице или некој предмет,а патникот, односно испраќачот се обврзува за тоа да му исплати
определен надоместок.
Договорни страни се: превозник и испраќач. Лизинг (Leasing) во неговиот наједноставен
облик претставува инструмент со кој може да се обезбедат финансиски средства, а
пошироко се дефинира како спогодба меѓу две страни, каде што едната страна (давателот
на лизинг) дава на користење некое средство на другата страна (корисник на лизингот)
за одреден временски период и за однапред одреден износ. Договор за трговско
застапување е таков договор кај кој застапникот се обврзува од име и за сметка на својот
налогодавец да склучи определени договори со трети лица од областа на трговските
дејности, а за тоа налогодавецот е обврзан да му исплати определен надомест (провизија).
Според обемот на застапување, застапувањето може да се појави како специјално и
генерално. Договорот за трговско застапување е двострано обврзувачки договор и
произлегуваат основни права и обврски за двете договорни страни. Обврски на
застапникот се да се склучи договор;да се грижи и да ги заштитува интересите на својот
налогодавец и да постапува како добар домаќин;да го известуав за сите преземени
дејствија; да се придржува кон налогот и упатствата добиени од налогодавецот;да ја чува
деловната тајна;да води деловна книга,односно да издаде потврда за склучениот договор
и да изврши враќање на предмети. Права на застапникот се:застапникот има право
налогодавецот да му го обезбеди потребниот материјал; има право на провизија;право на
надоместок на трошоците; заложно или реденционо право. Договорот за посредување
претставува таков договор кај кој посредникот се обврзува да изврши повеќе потребни
дејствија така што својот налогодавец ќе го поврзе со третото лице за склучување
соодветен трговски договор и за тоа ќе добие соодветен паричаен надомест. Основни
обврски на посредникот се да се бара трето лице кое е соодветно за склучување на
трговскиот договор; тој е должен да го извршува налогот; посредникот се труди и
214
гарантира дека ќе му најде партнер на својот налогодавец;чување деловна тајна;водење
дневник;издавање посреднички лист или потврда. Основни права на посредникот:
посредникот има право на паричен надоместок (провизија);посредникот има право на
надомест на трошоците. Договорот за комисион е трговски договор кај кој комисионерот
се обврзува од свое име и за сметка на својот комитент да изврши една или повеќе
трговски работи за кои ќе добие надомест - провизија. Обврски на комисионерот се:
обврска да склучи определена работа со трети лица; да постапува според налозите на
својот комитент; е должен да ги чува доверените стоки со внимание на добар
стомапственик;тој одговара и за случајното пропаѓање или оштетување на стоките ако
не ги осигурал, а според налогот бил должен тоа да го стори;комисионерот е должен да го
извести комитентот за сите промени на стоките; со кое лице ја извршил работата што му
ја доверил комитентот; комисионерот полага сметка за извршените работи по
налогот;комисионерот одговара за исполнувањето на обврските на својот содоговарач
само ако посебно гарантирал дека тој своите обврски ќе ги исполни (делкредере) во кој
случај тој одговара солидарно со него.За сметка на тоа добива посебен надоместок -
делкредере. Обврски на комитентот: обврска да плати комисија за извршената работа;да
се платат трошоци;заложно право(има право на залог врз предметите се додека не се
исполнат обврските. Видови договори за комисион: куповен комисионен договор и
продажен комисионен договор. Договорот за факторинг се склучува помеѓу факторот
(најчесто банката), и неговиот клиент, којшто по основ на договорот за факторинг се
обврзува да му пренесе на факторот (банката) постоечко или идно побарување од договор
а факторот се обврзува за одредена провизија да го наплати побарувањето што
произлегува од односот на клиентот со третото лице односно должникот. Со договорот за
факторинг, банката стапува на местото на доверителот (неговиот клиент) и има право да
го наплати побарувањето (побарувањето што пред склучувањето на договорот за
факторинг го имал неговиот клиент) спрема должникот, т.е. купувачот односно
корисникот на услугите. Франшизингот претставува реномиран начин за отпочнување
бизнис, бидејќи препорачува поголема сигурност во работењето. Кога се „купува“
франшиза, се постанува дел од една голема организација со сите привилегии што одат со
неа. Успехот на франшизингот се состои од одржување постојан однос помеѓу давател на
франшиза и примач на франшиза. Примачот на франшизата прифаќа да применува
строго определени стандарди на операциите дадени од давателот на франшиза, а
давателот за тоа ќе добие определен процент од продажбата на производот или услугата и
со тоа го проширува својот бизнис и на локално и на глобално ниво.
215
1. Дерфинирај го поимот, договор за градење!
2. Одреди ги елементите кај договорот за градење!
3. Какви видови договори за градење постојат!
4. Кои се правата и обврските на договорните страни кај договорот за
градење?
5. Дефинирај го поимот договор за осигурување и која е неговата суштина?
6. Што претставува поимот осигурен случај?
7. Наброј ги видовите осигурување!
8. Наброј ги елементите на полисата!
9. Кои се елементите на осигуравање?
10. Кои се обрвските на осигуреникот, а кои на осигурувачот?
11. Дефинирај го поимот договор за шпедиција - експедирање!
12. .Кои се основните обврските на шпедитерот (експедитерот)?
13. Кои се правата на шпедитерот?
14. На кој начин престанува договорот за шпедиција?
15. Дефинирај го поимот договор за превоз!
16. Како се викаат договорните страни на договорот за превоз?
17. Кои се основните обврски на превозникот?
18. Кои се обврските на испраќачот?
19. Наброј ги правата и обврските на примачот!
20. Објасни го што претставува договорот за лизинг!
21. Одреди ги елементите кај договорот за лизинг!
22. Кои се позитивни а кои слаби страни кај договорот за лизинг?
23. Наброј ги правата и обврските на давателот и примачот на лизинг!
24. Дефинирај го поимот, договор за трговско застапување!
25. Наброј ги видовите застапување!
26. Кои се обврските на застапникот?
27. Кои се правата на застапникот?
28. На кој начин престанува договорот за застапување?
29. Дефинирај го поимот договор за посредување и објасни ја неговата
суштина!
216
30. Кои се основните обврски на посредникот?
31. Кои се правата на посредникот?
32. Дефинирај го поимот договор за комисион!
33. Кои се основните обврски на комисионерот?
34. Кои се основните обврски на комитентот?
35. Наброј ги видовите договор за комисион!
36. Објасни кое е значењето на договорот за факторинг!
37. Одреди ги правата и обврските на субјектите кај договорот за факторинг!
38. Што претставува франшизингот?
39. Кои се прдности и слабости на договорот за франшиза?
ВЕЖБА:
Прва група: Учениците да склучат договор за градење.

Втора група: Учениците да склучат договор за превоз.
Трета група : Учениците да склучат договор за осигурување.
217
ПРИЛОЗИ
ПРИЛОГ 1
ПРЕДДОГОВОР
ЗА КУПОПРОДАЖБА НА НЕДВИЖЕН ИМОТ
Склучен во Скопје на ден _________ 20___ година помеѓу:
1. __________________________, со седише на ул.________________ бр. _____ од

___________, со ЕДБ:__________________ и ЕМС.____________ преставувано од
Управителот_____________________(во понатамошниот текст „ПРОДАВАЧ„ ) од една
страна

___________,, со ЕМБГ: __________________ и л.к. бр. _____________ (во
понатамошниот текст само “КУПУВАЧ“) од друга страна
кои се договорија за следното:
ПРЕДМЕТ НА ПРЕДДОГОВОРОТ
Член 1
Предмет на овој Преддоговор е купопродажба на недвижен имот – стан по систем клуч

на рака во објект со намена А2 – семејно добување во згради од втора категорија
предвиден за изградба во _________ (во понатамошниот текс само Објектот) на
викано место _____________ на КП_____ за КО _______влез__, стан бр.__ со
површина од ____ м2-стан и тераса ___ м2 , односно вкупна површина од ___ м2
согласно лист за предбележување на градба бр. _______ КО _____ (во понатамошниот
текст само Имотот)
Паркинг место со површина од ____м2 кое е јасно обележено и одвоено со означување

за соодветниот стан, претставува идеален дел од______ од гаражата во ____________
согласно Лист за за предбележување на градба бр._____ КО _______
Дворно место со површина од ____ м2 кое е јасно обележено и одвоено со означување

за соодветниот стан основниот Архитектонски проект со тех.бр. _______од
_________год. заверен од _____________.
Градежното земјиште под објект и заеднички простор изразен во процените според

површината на станот.
218
Објектот е предвиден за изградба согласно Правосилно одобрение за градба
бр._________ од_____________год. издадено од ________________, заверен основен
Архитектонски проект со тех.бр. _______од _________год. заверен од _____________ и
Извод од детален уработнистички план бр.________од___________год. издаден од
______________.
Продавачот е сопственик на земјиштето, видно од ИЛ бр. __________ изадено од

Агенцијата за катастар на недвижности, Сектор за катастар на
недвижности___________ и инвеститор на објектот цитиран во овој член погоре и има
потполно право да го склучи овој преддоговор.
Купувачот изјавува и потврдува дека му е ставена на увид и е запознаен со

целокупната проектна и градежна документација која се однесува на изградбата на
Имотот предмет на овој преддоговор. Купувачот ќе има право да бара увид во текот на
градбата се до конечното завршување на градежните работи.
Имотот предмет на овој преддоговор Продавачот го гради без терет и без било какви
други задржани правa и истиот ќе му го предаде на Купувачот во сопственост и
владение согласно одредбите од овој преддоговор.
За предметниот Имот Продавачот нема склучено правни дела со кои се органичува во

правото да по изградбата имотот го пренесе во сопственост и предаде во владениот на
Купувачот.
ЦЕНА И НАЧИН НА ПЛАЌАЊЕ
Член 2
Договорените страни се согласни и спогодбено утврдуваат дека купопродажната цена

за предметниот Имот опишан во член 1 од овој преддоговор, односно во цената на
станот (со паркиг место) изнесува ____________ евра за еден квадратен метар или
вкупна цена од ____________ евра, цената на терасата изнесува _________ евра за
еден квадратен метар или вкупно цена од ___________ евра и цена за дворно место
изнесвуа ___________ евра за еден квадратен метар или вкупна цена од _________
евра, односно вкупна цена на предметниот Имот пресметана според квадратурата
утврдена со проектната документација изнесува ____________ евра.
Вкупна вредност на имотот кој е предмет на овој преддоговор изнесува ________ евра.
Купопродажната цена што Купувачот се обврзува да ја плати за предметниот Имот ќе

биде пресметана и утврдена по завршување на објектот, и тоа според квадратурата што
за предметниот Имот ќе биде утврдена врз основа на премер извршен од страна на
овластен орган за премер и по евидентирање на Имотот во катастарот, а согласно
цената за метар квадратен наведена во претходниот став од овој.
Член 3
Купувачот се обврзува дека вкупната купопродажна цена утврдена во член 2 погоре ќе

му ја исплата на Продавачот до _____________ година по следниот редослед:
219
При склучување на преддоговорот Купувачот се обврзува да ја уплати вкупната
вредност на Имотот или ____________ евра. (или на рати се наведува динамиката на
плаќање)
Купувачот е должен пред потпишувањето на овој преддоговор да презентира

уплатница на продавачот за извршена уплата од овој член.
Вредноста е изразена во Евра а уплатата се врши во денарска противвредност сметано

според продажен курс на НБРМ на денот на уплатата.
Договорените страни се согласно дека доколку Купувачот не ја исплати

купопродажната цена на начин и во роковите утврдени во член 3 став 1, Продавачот ќе
има право да засмета законска затезна камата, која Купувачот ќе му ја надомести на
Продавачот.
РОКОВИ И ГАРАНЦИИ
Член 4
Договорените страни се согласни, а Продавачот се обврзува дека предметниот имот ќе

го заврши и подготви за предавање на Купувачот најдоцна до крајот на ________ год, а
кон склучување и солемнизација на главниот договор за купопродажба да пристапи
најдоцна во рок од 15 дена од датумот на издавање на имотен лист за предметниот
Имот на име на Продавачот. Предметниот имот ќе биде предаден изграден и опремен
во целост согласно проектната документација, како и со вградени материјали и опрема
согласно техничкиот опис за објектот и Имотот, кој претставува составен дел на овој
преддоговор. Продавачот го задржува правото да врши измена на предвидени
материјали во проектот со други соодветни материјали кои нема да влијаат на
квалитетот на градбата, а ќе ги исполнуваат стандардите за тој тип на градба. Доколку
Купувачот по негова волја одбере други градежни материјали кои сака да бидат
вградени во предметниот Имот, а кои не се предвидени во техничкиот опис прилог на
овој преддоговор, и доколку цената на таквите материјали е повисока од цените на
материјалите предвидени во техничкиот опис, Купувачот ќе биде должен да ја доплати
разликата од цената на предвидените до цената на вградените материјали.
Рокот за завршување и предавање на предметниот Имот, утврден во претходниот став,

може да се пролонгира во случај на настапување на околности кои претставуваат виша
сила, односно околности кои се надвор од влијанието и/или контролата на Продавачот,
а го спречуваат Продавачот да го запази рокот наведен во претходниот став од овој
член. Продавачот не е посебно обврзан за известување на Купувачот за настанување на
секоја причина за пролонгирање на рокот освен на писмено барање на Купувачот.
Купувачот се обврзува дека ќе пристапи кон склучување на главен договор за

купопродажба и солемнизација на истиот, како и кон примопредавањето на
предметниот Имот во рок од 15 дена од денот кога од Продавачот ќе му биде
доставено писмено известување, по пат на препорачана пратка, дека Имотот е завршен
и подготвен за примопредавање.
220
Примопредавањето на Имотот во владение на Купувачот ќе биде констатирано со
записник за примопредавње кој ќе биде сочинет и потпишан заеднички од
договорените страни.
Договорените страни се согласни и се обврзуваат дека откако Имотот предмет на овој

преддоговор ќе биде евидентиран во надлежниот катастар на име на Продавачот,
договорените странки ќе склучат договор за купопродажба на предметниот Имот
согласно цената и условите утврдени во овој преддоговор. Договорот за купопродажба
ќе биде предмет на солемнизација од страна на надлежен нотар и ќе претставува основ
за пренос на сопственоста од Продавачот на Купувачот. За таа цел, Продавачот
писмено, по пат на препорачана пратка или усмено, ќе го повика Купувачот во рок од
15 дена да пристапи пред надлежниот нотар заради склучување и солемнизација на
Договорот за купопродажба.
Договорените страни се согласни дека во секој случај примопредавањето на

предметниот Имот во владение на Купувачот ќе настапи најдоцна во моментот на
солемнизација на договорот за купопрадажба и по целосна исплата на вкупната
купопродажна цена.
Член 5
Договорените страни се согласни, Продавачот да достави банкова гаранција и дека во

случај Продавачот да не го запази рокот за предавање на предметниот Имот утврден во
член 4 став 1 и став 7 погоре, Купувачот ќе има право еднострано да го раскине овој
преддоговор и да бара поврат на уплатените парични средства по основ на овој
договор, зголемени за камата на штедни влогови на овој износ која исплатуваат
банките во РМ, односно Купувачот има право да ја наплати банковата гаранција.
Во случај на раскинување на овој преддоговор од страна на Купувачот како

предвидено во став 1 и 2 од овој член погоре, Купувачот изјавува дека се откажува и
нема да има право да истакнува какво било друго побарување кон Продавачот, ниту по
основ на надомест на штета, ниту по некој друг основ, освен правото предвидено во
став 1 од овој член.
Член 6
Продавачот му гарантира на Купувачот дека Имотот предмет на овој преддоговор ќе

биде изведен согласно одобрената техничка документација и одобрението за градење.
Договорените страни се согласни дека проектната квадратура на Имотот може да

отстапува најмногу 5% во однос на квадратурата што ќе биде утврдена со премер од
страна на овластен орган за премер. За секое поголемо отстапување потребна е
согласност од Купувачот.
Продавачот се обврзува да му го предаде предметниот Имот на Купувачот во состојба

“клуч-на-рака“, со вградени комплетни инсталации за струја, вода, греење вклучувајќи
221
грејни тела и инсталација за телефонски приклучок, кое сето е пресметано во
купопродажната цена утврдена во член 2 од овој преддоговор.
Член 7
Продавачот му дава на Купувачот гаранција за квалитетот на изведените градежни

работи за период од _______ години сметано од датумот на техничкиот прием на
објектот, додека гаранција за вградената опрема во Имотот ја пренесува на Купувачот
според условите на гаранција што ги даваат производителите на таквата опрема.
Доколку во наведениот гарантен рок се појават недостатоци или дефекти на Имотот

кои произлегуваат од начинот на изведба на истиот, Продавачот ќе биде должен во рок
од 8 работни дена од приемот на барањето од Купувачот да пристапи кон
отстранување на таквите недостатоци или дефекти на своја сметка.
Продавачот не одговара за штети, дефекти или недостатоци на Имотот што ќе настанат

по вина на Купувачот, односно поради несовесно и несоодветно користење на Имотот
и вградената опрема, или поради вршење на измени на објектот или Имотот од страна
на Купувачот или трети лица.
Траењето на оваа гаранција не се продолжува во случај на настапување на околности

кои претставуваат виша сила, односно околности кои се надвор од контролата и/ или
влијанието на продавачот.
Член 8
Договорените страни се согласни дека во случај на “ПИШМАНЛУК“ од страна на

Купувачот на предметниот Имот утврден во член 4 став 1 и став 7 погоре и
раскинување на овој преддоговор, Купувачот да му надомести на Продавачот износ од
10% од вкупната договорена цена од предметниот Имот утврдени во члне 2 став 1 и 2
на име надомест на штета, односно Продавачот утврдениот износ на име на надомест
на штета го здржи од уплатените средства од Купувачот, а остатоткот да му го врати.
Во случај на раскинување на овој преддоговор од страна на Купувачот како

предвидено во став 1 од овој член погоре, Продавачот изјавува дека се откажува и нема
да има право да истакнува какво било друго побарување кон Купувачот, ниту по основ
на камата, ниту по некој друг основ, освен правото предвидено во став 1 од овој член.
222
ОСТАНАТИ ОДРЕДБИ
Член 9
Договорените страни се согласни и се откажуваат од правото на еднострано

раскинување на овој преддоговор, освен во случај и под условите предвидени во овој
преддоговор.
Член 10
Договорените страни се согласни дека нотарските трошоци, ќе произлезат во врска со

склучувањето на овој преддоговор и договорот за купопродажба за предметниот Имот,
неопходни за пренос на сопственоста и упис на Купувачот како сопственик на
предметниот Имот ќе ги сноси Купувачот.
Член 11
Продавачот врз основа на овој преддоговор ќе изврши предбележување на овој

преддоговор во листот за прибележување на градба за КО________
Во случај на еднострано раскинување на овој договор од страна на купувачот или

продавачот, продавачот има право врз основ на изјавата за раскинување да бара од
Агенцијата за катастар да се изврши бришење на прибележувањето од листот за
прибележување на градба за КО___________ и без согласност од купувачот.
Член 12
Договорените страни можат да вршат измени и дополнувања на овој преддоговор

единствено по пат на склучување на писмен Анекс кон истиот.
Во случај на спор, надлежен е стварно и месно надлежниот суд во Скопје.
Овој преддоговор е составен во 4 (два) еднообразни примероци, а од кои по 2 (еден) за

секоја договорена страна.
ПРОДАВАЧ: КУПУВАЧ:
__________________________ ________________________
223
ПРИЛОГ 2
Обрасци на договори за продажба на недвижности
А) ДОГОВОР ЗА ПРОДАЖБА НА СТАНБЕНА ЗГРАДА
Склучен помеѓу:
1. „АА” АД од ______________, застапувано од директорот А.А., како продавач од

една страна, и
2. Б.Б. со живеалиште на адреса _______________________ во ____________,

л.к.бр.__________________.
на следниот начин:
1. „АА” АД - продавачот му продава на Б.Б. - купувачот, една станбена зграда, на

улица __________________ бр. _______ во ______, која има______ одделенија, со
градежно земјиште на к.п. бр. ______ КО _____, во место наречено „_________”.
2. Купувачот ја купува станбената зграда и градежното земјиште наведени во точка 1

на договорот и се обврзува на име купопродажна цена да му исплати на продавачот
_______________ денари, со тоа што исплатата ќе ја врши на рати, и тоа како што
следува:
- 1/3 во рок од 20 дена од потпишувањето и заверката на овој Договор
- 1/3 од договорената цена најдоцна до __________ година и
- 1/3 од договорената цена најдоцна до __________ година.
3. Поради обезбедување благовремена уплата на која било од ратите, купувачот се

обврзува на продавачот да му предаде три потпишани сопствени меници авалирани од
____________ банка од___________.
4. Продавачот се обврзува на купувачот да му ја предаде недвижноста по исплатата на

втората рата, на записник.
5. Сите трошоци за купопродажба на наведената зграда и градежното земјиште, па и

данокот на промет на недвижности ги сноси продавачот.
6. Продавачот се обврзува на купувачот да му ја предаде целокупната документација за

станбената зграда и градежното земјиште.
7. За сите евентуални спорови во врска со овој Договор, надлежен е Основниот суд

____________.
8. За се што не е договорено со овој Договор, ќе се применуваат одредбите од Законот

за облигационите односи, односно прописите за промет со недвижности.
224
9. Овој Договор е составен во 4 (четири) еднакви примероци, од кои секоја страна
задржува по 2 (два) примерока.
Склучен на ден___________ 20__ год. во____________.
Продавач Купувач
______________ _______________
225
Б) ДОГОВОР ЗА КУПОПРОДАЖБА НА ЗЕМЈИШТЕ
Склучен на ден_________во__________помеѓу:
1. ______________од_____ со стан на ул._______ бр.__ со лична карта број _______ и

ЕМБГ___________, (од една страна како Продавач) и
2. ______________од ______ со стан на ул._______ бр.___ со лична карта број _______

и ЕМБГ ___________, (од друга страна како Купувач).
Член 1
Продавачот му продава на купувачот сопствено земјиште кое се наоѓа во_________,

општина_________, на КП бр. ____ КО _____ со вкупна површина од___ м2, место
викано ___, запишано во имотен лист број ____ издаден од страна на Агенцијата ЗА
КАТАСТАР НА НЕДВИЖНОСТИ на РМ – Сектор за премер и катастар-______
Оваа земјиште продавачот го стекнал во сопственост врз основа на

________________________________________________________________
Член 2
Купувачот се согласува да го купи предметното земјиште за кое продавачот одговорно

тврди дека е негова лична сопственост стекната по основ на договор______________,
дека нема хипотека ниту други товари или законски пречки за да се пренесе правото на
сопственост врз недвижноста од продавачот на купувачот.
Член 3
Продажната цена на земјиштето се определува во висина од_______ и од таа сума ниту

едниот ниту другиот нема да отстапуват.
Член 4
Начин на плаќање на цената е плаќање на договорениот износ од страна на купувачот

веднаш на денот на потпишувањето и заверката на овој договор пред нотар.
Член 5
Во случај продавачот да го раскине договорот т.е да се откаже од договорот во

периодот додека трае постапката за негова заверка и евидентирање кај надлежните
органи, тогаш има обврска дам у го врати примениот износ на купувачот во цел износ.
Член 6
226
Продавачот се обврзува по приемот на парите на купувачот да му го предаде во
владение земјиштето ослободено од сите товари.
Член 7
Данокот и другите давачки за заверка на овој договор ќе бидат платени од страна на

купувачот.
Член 8
Откако овој договор ќе се завери од страна на овластен нотар купувачот е овластен сам
без присуство на продавачот, да изврши пренос на сопственоста во јавните книги и да
го запише правото на сопственост врз земјиштето кое е предмет на овој договор во
надлежниот Сектор за премер и катастар на _____при Државен завод за геодетски
работи на Република Македонија.
Член 9
Во случај трето лице да го оспори договорот за купопродажба или да претендира дека

тој е сопственик на земјиштето, а не продавачот, тогаш продавачот се обврзува во
спорот да се јави на страната на купувачот – заштита од евикција.
Член 10
Овој договор е склучен во ____ исти примероци од кои по____ за секоја договорна
страна, а два примероци за службена употреба пред надлежните органи и институции
КУПУВАЧ: ПРОДАВАЧ:
________________ _______________
227
Обрасци на договори за продажба на подвижни ствари
А) Д О Г О В О Р
за купопродажба на моторно возило
Склучен на ден _________20__ год. помеѓу:

___________, со ЕМБГ: __________________ и л.к. бр. _____________ во
понатамошниот текст „ПРОДАВАЧ„ ) од една страна

___________,, со ЕМБГ: __________________ и л.к. бр. _____________ (во
понатамошниот текст само “КУПУВАЧ“) од друга страна
кои се договорија за следното:
Член 1
Продавачот по овој договор, e сопственик на:
моторно возило___________ марка ________, регистарски број _________, број на

шасија _________________, број на мотор ___________________, година на
производство ______ год., сила на мотор _____, работна зафатнина _______ cm3 (се
наведуваат сите податоци од сообраќајната)
Член 2
Продавачот го продава, а купувачот го купува моторното возило детално опишано во

член 1 од овој договор за вкупна купородажна цена во износ од ____________
денари, која цена купувачот ќе ја плати на трансакциска сметка број _______________
во ________Банка, и тоа:
1. на денот на склучувањето на овој договор и/или
2. _______________денари во рок од _____ дена од денот на приемот на фактура

од страна на Продавачот – во случај да продавачот е правно лице
Предметното моторно возило му е предадено во владение и сопственост на купувачот

на денот на склучувањето на овој договор, по принцип видено купено.
228
Член 3
Продавачот му гарантира на купувачот дека моторно возило е негова лична

сопственост, дека истото во меѓувреме не гo отуѓил – продал на трето лице, како и дека
врз моторно возило и приколка не постои залог ниту каков било друг товар, впишан
или непишан.
Истовремено продавачот потврдува дека со предавањето на моторно возило на

купувачот, му ги предал и сите комплетни клучеви за истото.
Член 4
Продавачот се обврзува да не го попречува купувачот, врз основа на овој договор, да ја

регулира сопственоста над предметното возило пред надлежните државни органи.
Член 5
Овој договор е составен во 4 (четири) еднообразни примероци, по 1 за секоја од

договорените страни и 2 за службена употреба.
Член 6
Откако овој договор им е прочитан и протолкуван, договорените страни во знак на

согласност со неговата содржина, го потпишуваат како што следува.
ДОГОВОРНИ СТРАНИ
ПРОДАВАЧ: КУПУВАЧ:
_____________________ ________________________
229
Б) ДОГОВОР ЗА КУПОПРОДАЖБА НА СТОКИ
Склучен на ден _____________година во_____________ помеѓу:
1.__________________________________________ од ___________________, со
седиште на ул.________________бр._____, ЕДБ________________,
ЕМБС______________________ застапувано од управителот ____________________
(во натамошниот текст продавач), и
2.___________________________________________ од ___________________, со
седиште на ул.________________ бр.____, ЕДБ________________,
ЕМБС______________________ застапувано од управителот ____________________
(во натамошниот текст купувач).
I Предмет на договорот
Член 1
Продавачот и купувачот (договорни страни) се согласија предмет на овој договор да е

купопродажба на стоки за кои видот, количината и цената како и условите за плаќање
ќе бидат наведени во испратниците со предавањето на стоката како и во фактурите
согласно со условите од овој договор.
II Права и обврски на продавачот
Член 2
Продавачот се обврзува:
1. да го гарантира квалитетот и исправноста на стоката при нејзиното предавање,
2. со предавањето на стоката на купувачот да му достави испратница за видот,

количината и цената на стоката,
3. најдоцна во рок од ______ (5 дена) од денот на предавање на стоката на

купувачот да му достави фактура во која ќе биде утврден видот, количината и цената
на стоката како и рокот на плаќање, согласно условите на овој договор.
Продавачот има право, доколку фактурата не биде платена во рокот утврден во член 4
од овој договор, купувачот да му плати надомест за задоцнување во износ од 3.000
денари како и да му плати казнена камата по истекот на рокот за плаќање до плаќањето
на обврската согласно Законот за облигационите односи.
230
III Права и обврски на купувачот
Член 3
Купувачот се обврзува:
1. на денот на прием на стоката да изврши проверка на истата и во случај на

недостаток во однос на количината и квалитетот на стоката, веднаш да го извести
продавачот, во спротивно сам ги поднесува трошоците,
2. да ја плати купопродажната цена определена во фактурата во рокот определен

согласно член 4 од овој договор,
3. доколку фактурата не ја плати во рокот определен со член 4 од овој договор има

обврска на продавачот да му плати надомест за задоцнување во износ од 3.000
денари,(*1) како и казнена камата по истекот на рокот на плаќање до денот на
плаќањето на обврската,
4. во случај на откажување на овој договор за наредната година писмено да го

извес-и продавачот најдоцна во рок од ______ дена (30 дена) пред истекот на тековната
година.
IV Kупoпродажна цена и рок на плаќање
Член 4
Купувачот купопродажната цена, за примената стока врз основа на добиената фактура

треба да ја пла¬ти на продавачот _______________ на уплатна сметка
_______________ депонент на ________________ банка АД __________, најдоцна во
рок од _____________ (8, 15, 30, 60, 120 де¬на) од де¬нот на издавање на фактурата.
V. Рок на важење на договорот
Член 5
Овој договор се склучува во времетраење од 1 (една) годна почнувајќи од ---.---година.
Доколку ниту една од договорните страни не побара раскинување на овој договор со

писмено известување, доставено 30 дена пред истекот на важноста на договорот __.__.
година, важноста на договорот автоматски се продолжува за уште 1 (една) година.
Договорот може да се раскине и на барање на една од договорните страни, до колку

другата договорна страна не ги исполнува обврските утврдени со овој договор. Во
случај на еднострано раскинување на договорот, отказниот рок изнесува 30 дана
сметајќи од денот на доставување на отказот по писмен пат.
Во случај на предвремено раскинување на овој договор купувачот е должен да го

подмири износот кој го должи до денот на раскинување на овој договор, во спротивно
договорот нема да се раскине.
231
VI. Завршни одредби
Член 6
Овој договор се смета за склучен и стапува на сила во моментот на потпишување од

страна на двете договорни страни.
Член 7
За се што не е регулирано со овој договор ќе се применува Законот за облигационите

односи, Законот за финансиска дисциплина и другите позитивно правни прописи на
Република Македонија.
Член 8
Евентуалните спорови во врска со реализацијата на овој договор договорните страни

ќе ги решаваат меѓусебно спогодбено и по мирен пат. Доколку договорните страни не
постигнат спогодбено решение за настанатиот спор, согласни се истите да ги решаваат
пред надлежен суд односно надлежен нотар.
Член 9
Овој договор е составен во 2 (два) истоветни примероци на македонски јазик.
Секоја од договорните страни ќе задржи по еден примерок од договорот.
ДОГОВОРНИ СТРАНИ
За продавачот: За купувачот:
________________________ ________________________
232
ПРИЛОГ 3
ОБРАЗЕЦ НА ДОГОВОР ЗА ОСИГУРУВАЊЕ
ДОГОВОР ЗА ОСИГУРУВАЊЕ НА КРЕДИТОТ ЗА ПРОДАЖБА НА

ПАТНИЧКИ ВОЗИЛА И ОСИГУРУВАЊЕ НА АВТОКАСКО НА ВОЗИЛАТА
Склучен на ден _______________ година, помеѓу:
1. Акционерското друштво за осигурување и реосигурување “__________” - Скопје,

Деловна единица ______________ филијала ______________________, (во
натамошниот текст: ОСИГУРУВАЧ), застапувана од директорот
__________________________________, и
2. ______________________________________ (во натамошниот текст:

ОСИГУРЕНИК), застапуван од ____________________________________.
Предмет на осигурување
Член 1
Предмет на осигурување со овој Договор е кредитот за продажба на патнички возила

што осигуреникот им го одобрува на купувачите спрема презентираната лагер-листа.
Исто така, предмет на осигурување со овој Договор е и автокаско.
Осигуреникот ги осигурува кај осигурувачот сите одобрени кредити за продажба на

патнички возила и ги осигурува од автокаско продадените возила, најмалку за време на
отплатата на кредитот.
Осигурени ризици
Член 2
Со овој Договор се осигурува ризикот, кој може да настане, поради нередовна отплата
или неплаќање на стасани рати спрема амортизациониот план.
Обезбедувања на кредитот
Член 3
Осигуреникот се обврзува, пред продажбата на возилото да ги изврши следните

обезбедувања:
233
А. За физички лица
- да одобрува кредит на лица кои се кредитоспособни и кои се во редовен работен

однос и имаат редовни месечни примања најмалку двојно поголеми од месечната рата,
со можност да се вклучат и членовите на домаќинството;
- да го утврди идентитетот, адресата на живеење на кредитокорисникот, со наведување

на матичен и регистарски број на личната карта;
- за физички лица вработени во сопствени фирми, приходот да го утврди преку

последниот платен список или потврда за пријавен приход издадена од надлежната
служба на Управата за приходи;
- документот со кој се утврдува кредитната способност да не биде постар од 30 дена од

денот на издавањето;
- да вгради одредба во договорот за купопродажба, ако во случај на неплаќање на две

еднаподруго рати, целиот кредит станува наплатив и да не може да го продаде
возилото додека има обврска;
- да обезбеди меница потпишана и од двајца кредитоспособни жиранти;
- осигуреникот да го осигура возилото од автокаско осигурување за цело времетраење

на кредитот и полисата да ја винкулира во корист на осигуреникот;
- да е државјанин на Република Македонија, што се докажува (со македонски пасош,

уверение за државјанство или лична карта).
Б. За правни лица
- да го утврди идентитетот и точна адреса на кредитобарачот;
- да вгради одредба во договорот за купопродажба, ако во случај на неплаќање на две

еднаподруго рати, целиот кредит станува наплатив и да не може да го продаде
возилото додека има обврска.
Бонитетот се докажува со следните докази:
- да остварил добивка двојно поголема од обврските по кредитот и трошоците, која се

утврдува на основа Годишната сметка;
- да не е блокирана сметката во последните 6 месеци;
- во претходните 6 месеци да прима редовно плата;
- осигуреникот да го осигурува возилото од автокаско осигурување за цело

времетраење на кредитот и полисата да ја винкулира во корист на осигуреникот;
- да обезбеди три бланко акцептни налози и при секоја промена на името на фирмата да
достави нови акцептни налози.
234
Сума на осигурување
Член 4
Сума на осигурување претставува кредитот зголемен со каматата во девизна основа.
Премија на осигурување
Член 5
Осигуреникот е должен двапати месечно на (1-ви и 15-ти), на осигурувачот да му

доставува список на продадени возила на кредит.
Списокот треба да ги содржи следните податоци: (име, презиме, адреса, број на

договорот, тип на возилото, вкупно одобрен кредит во девизи и денари, број на
месечни рати, месечна рата и пресметана премија) и амортизационен план за секој
купувач.
Премијата за осигурување се пресметува секој месец врз основа на сумата на

осигурување од членот 4 од овој Договор по следните стапки:
- за кредити со рок на траење до 12 месеци, премиската стапка изнесува 0,4 % месечно;
- за кредити со рок на траење над 12 месеци до 36 месеци, премиската стапка изнесува

0,3 % месечно.
Премијата за осигурување е искажана во валута зависно од должината на кредитот и

влегува во амортизациониот план и се плаќа секој месец до отплатата на кредитот.
На премијата за осигурување, осигуреникот го плаќа и данокот на промет.
Фактурирањето, секој месец го врши осигурувачот, спрема амортизациониот план.
Осигуреникот е должен фактурираната премија да ја плати во денари во рок од 8 дена

по добивањето на фактурата, во спротивно ќе му се пресмета камата до денот на
плаќањето.
На секои 6 месеци се врши корекција на премиската стапка за идните купувачи, спрема

следнава табела зависно од техничките резултати:
Ред. % на исплатени и резервирани штети % на намалување или

бр. споредени со техничката премија во зголемување на премиската
изминатиот период од 6 месеци стапка
1. Под 70 % Намалување на 30% на разликата

помеѓу процентот на штетите и
70 % на техничката премија.
2. Помеѓу 70 % и 100 % Нема намалување ниту
235
зголемување.
3. Над 100 % Се зголемува за 50 % на

разликата помеѓу 100 % на
техничката премија и процентот
на штети.
Обврски на осигуреникот
Член 6
Осигуреникот се обврзува:
- наредниот ден, по втасувањето на првата рата, на купувачот да му достави

препорачана писмена опомена со повратен рецепис за неплатената рата;
- ако купувачот не плати во рок од 15 дена од првата опомена, му доставува втора

опомена на купувачот и жирантите;
- во рок од три дена, по втасувањето на втората рата, да му достави трета писмена

опомена со препорачано писмо со повратен рецепис на купувачот и жирантите;
- за правни лица, доколку во рок од три дена, од рокот утврден за плаќање на втората
рата не ги платил стасаните рати, осигуреникот му го активира акцептниот налог.
Исплата на штета
Член 7
Штета настанува, ако купувачот не платил две редовни рати по истекот на рокот за
плаќање, утврден со договорот.
Осигуреникот поднесува оштетно барање во рок од 15 дена, од договорениот рок за

плаќање на втората рата.
Со оштетното барање осигуреникот ги поднесува следните докази:
- договор за продажба, со прилози од член 2,
- амортизационен план,
- меница,
- книговодствена картица,
- писмените опомени, повратни рецеписи на купувачот и жирантите;
- доказ дека е платена премијата за осигурување;
236
- полиси за каско-осигурување на возилото.
Осигурувачот како оштета ги исплаќа двете неплатени две рати во височина на

осигурената сума на втората рата, во денари, спрема индикативната курсна листа на
Народна банка на Република Македонија, по која е пресметана премијата.
Осигурувачот е должен, ако барањето е комплетирано, штетата да ја исплати во рок од

8 дена по комплетирањето на барањето, во спротивно, осигурувачот е должен да плати
камата за задоцнувањето.
За купувачите, кои и покрај опомените и натаму не ги плаќаат ратите, обврската за

исплата ја презема осигурувачот. На осигуреникот, секој месец во рок од 8 дена му ја
исплаќа ратата во височина на осигурената сума, ако купувачот не плаќа и ако за него
редовно се плаќа премијата за осигурување.
Каско – осигурување
Член 8
Осигуреникот се обврзува, со секој купувач на патничко моторно возило да договори

обезбедување на возилото преку склучување на автокаско-осигурување.
Автокаско-осигурување ќе се склучува со добитна франшиза во секоја штета од 1.000

Еу во денарска противвредност на денот на исплата на штетата.
Член 9
Премијата за автокаско-осигурување ќе се пресметува, според важечката тарифа,

посебно за секое купено возило на полиса на осигурувачот и ќе се наплаќа од
осигуреникот, во еднакви месечни рати, во Еу во денарска противвредност по среден
курс на индикативната курсна листа на Народна банка на Република Македонија, на
денот на ратата од кредитот.
Во случај на штета, целата премија стасува за наплата.
Член 10
Полисата за автокаско-осигурување да се винкулира во корист на осигуреникот, само

од кражба и тотална штета.
Право на регрес
Член 11
Со исплатата на штетата, сите права што ги има осигуреникот, спрема купувачите,

преминуваат на осигурувачот.
237
Преодни одредби
Член 12
Ако осигуреникот по исплата на оштетата примил уплати од купувачите, должен е во

рок од 8 дена примените износи да му ги дозначи на осигурувачот, во спротивно, за
задржување на средствата ќе плати камата.
Важност на договорот
Член 13
Овој Договор се склучува на неопределено време и секоја страна може да го откаже со

препорачано писмо, со отказен рок од 90 дена.
Надлежност на судот
Член 14
Во случај на спор, ќе биде надлежен судот во седиштето на осигурувачот.
Осигурувач, Осигуреник,
_________________ _________________
238
ПОЛИСА ЗА ОСИГУРУВАЊЕ НА ИМОТ
АД за осигурување ______________ Вид на

осигурување___________
Претставништво _______________ Тарифа (тарифна

група)_______
Експозитура во ________________ Класа на заштитни мерки

_____
Застапништво _________________ Класа на опасности __________
Замена на полиса бр.____________ Сектор

______________________
Замена на лист за покритие бр. ____ Заеднички ризик со полиса бр.

____
Осигурувач: АД за осигурување имоти и лица „НН” од _________
Договарач на осигурувањето: ____________________________
Адреса на договарачот: __________________________________
Осигуреник: ___________________________________________
Место на осигурување: __________________________________
Долгорочното осигурување почнува на _____________________ и трае до

________________ во смисла со условите на осигурување,
Повеќегодишното/ Краткорочното осигурување почнува на ____________ и трае до

__________________.
Премијата за долгорочно/повеќегодишно осигурување втасува секоја година на ден

_______________.
Сумата на осигурувањето е __________ денари.
Вкупната премија е ____________ денари.
Ова осигурување е заклучено во смисла на Општите услови за осигурување на имотот

и условите за осигурување од Законот за облигационите односи
____________________________, кои се предадени на договарачот на осигурувањето и
кои претставуваат составен дел на овој Договор за осигурување (полиса)
239
Ред. СЕ ОСИГУРУВА Сума на осигурување Премија на осигурување
бр.
Денари % Денари
итн
ВКУПНО
Премија за наплата.............
Премија за време од __________ до __________ во износ од ____________ денари, е

платена ___________________________.
Осигурувачот го задржува правото на исправка во случај на каква било грешка од

страна на застапникот.
Во ______________ на ден ________________година.
Осигурувач, Договорувач на осигурувањето,
__________________ ___________________________
240
ПРИЛОГ 4
ОБРАСЦИ НА ДОГОВОР ЗА ШПЕДИЦИЈА

ДОГОВОР ЗА ОТПРЕМАЊЕ И ПРЕВОЗ НА СТОКА (ШПЕДИЦИЈА)
Склучен помеѓу ТП “НН” од _________ застапувано од директорот Н.Н. како
налогодавец, од една страна и ТП “ММ” од ___________ застапувано од директорот
М.М. како шпедитер, од друга страна,
1) Договорната страна налогодавец и поверува на другата страна како шпедитер, за

негова сметка и со свои средства да изврши превоз на стока и тоа:_____________ во
количество од ______кг, од __________ до ___________.
2) Шпедитерот ги прифаќа условите за превоз на стоката и се обврзува тоа да го стори
во рок од _________ дена.
3) Налогодавецот го овластува шпедитерот, стоката да ја предаде на примачот ТП “КК”
од ________, франко во неговиот магацин во местото ____________.
4) Шпедитерот се обврзува навремено да го извести налогодавецот за недостатоците во
пакувањето и да му даде рок од ___________ дена да ги отстрани истите.
5) Шпедитерот е должен да ги штити интересите на налогодавецот и да постапува по
сите дадени упатства од налогот за шпедиција, а во спротивно се обврзува да плати
соодветен надоместок на штета.
6) Налогодавецот се обврзува на шпедитерот да му плати соодветен надоместок,
според тарифата, од ________ денари по килограм, и истиот ќе му го плати на
шпедитерот во рок од __________дена по извршувањето на обврските од Договорот.
7) Налогодавецот се обврзува на шпедитерот да му ги исплати сите трошоци направени
поради извршување на налогот за шпедиција. Височината на надоместокот ќе се
утврди со помош на вештак. Налогодавецот го овластува шпедитерот, сите свои
побарувања кои се договорени во овој Договор, да ги наплати од примачот на стварите
ТП”КК” од _______.
8) За се што не е предвидено со овој Договор, ќе се применуваат одредбите од Законот
за облигационите односи.
9) Во случај на спор, страните се договорија надлежен да биде судот во _____________.
10) Овој Договор е составен во __________ еднакви примероци, од кои секоја страна
задржува по ___________ примерока.
Договорот е склучен во _________ на ден __________.
Налогодавец, Шпедитер,
директор М.М. од _______ директор Н.Н. од ______
241
ПРИЛОГ 5
ОБРАСЦИ НА ДОГОВОРИ ЗА ПРЕВОЗ
А) ДОГОВОР ЗА ПРЕВОЗ НА СТОКА

Склучен помеѓу АД „НН” од ______________, како испраќач, застапуван од
директорот Н.Н. од______________, од една страна, и АД „ММ” од ___________ како
превозник, застапуван од директорот М.М. од ______________, од друга страна,
1) Превозникот со овој Договор се обврзува да изврши превоз на стока и тоа:
__________________________________________, од _____________ до _____________,
а на сметка на испраќачот „НН”.
2) Превозникот се обврзува целата стока од точка 1 од овој Договор да ја превезе до
местото определено во точка 2 и истата да ја предаде на адреса___________________.
Тој е должен да ја превезе стоката како совесен стопанственик, и да се придржува на
сите упатства кои ги добил од испраќачот.
3) Превозникот, се обврзува утоварот на стоката да го врши сам, или со свои
работници за чие обезбедување одговара тој.
4) Превозникот се обврзува со товарењето на стоката да започне на ден _____________,
а да појде до одреденото место, на ден ___________ и да стигне на ден ____________, и
на тој ден да ја предаде стоката на А.А.
5) Превозникот се обврзува стоката во целото количество и во исправна состојба да ја
превезе и да ја предаде на А.А. така што во целост го презема ризикот од кршење и
оштетување на стоката, до кое би можело да дојде во текот на превозот како резултат
на погрешно или лошо товарење, слабо обезбеден товар, лошо пакување итн.
6) Страните се договорија, доколку превозникот не го изврши уредно нарачаниот
превоз, на испраќачот на превозот да му плати договорна казна од _____________
денари. Доколку превозникот, натаму му го отстапи превозот на друг превозник, тој и
понатаму одговара за сите оштетувања или ненавремено извршување на превозот.
7) За се што не е договорено со овој Договор, ќе се применуваат одредбите од Законот
8) Страните се договорија, во случај на спор да биде надлежен судот _______________.
9) Овој Договор е составен во 4 еднакви истоветни примероци, од кои секоја страна
задржува по 2 примерока.
Овој Договор е склучен на ден _________________ во _________.
Испраќач, Превозник,
директор, Н.Н. директор, К.К.
_____________ _____________
Б) ДОГОВОР ЗА ПРEВОЗ НА ПАТНИЦИ
242
Склучен помеѓу :
1. Исток транс – Берово, преставувана од Јанко Јанев во својство на превозник, од

една страна и;
2. Марко поло турс – Скопје, преставувана од Марко Јаневски, организатор на

превоз од друга страна.
Член 1
Со договорот се регулираат меѓусебните права и обврски на двете договорни

страни за период од 01. 11.2017 год заклучно со 01.11.2018 год за организација на
превоз на патници во летна и зимска сезона , како и превоз за време на викенди,
поточно секој последен викенд од месецот.
Член 2
Превозникот се обврзува да обезбеди два автобуса со капацитет од минимум 40

седишта и соодветен простор за багаж, со клима уред, телевизор- видео, тоалет.
Да се придржува на точно одредените термини за поаѓање и враќање на

патниците од одредената дестинација според писмен налог за вршење на превоз.
Превозникот одговара за безбедноста на патниците и багажот кој е во нивна

сопственост.
Член 3
Организаторот на превозот се обврзува минимум 15 дена однапред да

достави до превозникот листа со дестинации, број на патници и дати на превземање на
патниците за време на траење на летната односно зимската сезона во одење и враќање.
Се обврзува недела дена пред викенд патувањето да достави до превозникот

листа на патници и точно време, место на поаѓање и присигнување на крајната
дестинација како и точно време на пристигнување при завршување на патувањето
Член 4
Цена на превоз,
Цената на превоз се одредува според дестинацијата и според број на патници

и тоа:
За секој поминат километар во одење и враќање по 2 евра во денарска против

вредност како и 10 евра во денарска против вредност за секој патник одделно.
За секое чекање, односно стоење на автобусот 100 евра / авто ден во денарска
против вредност.
Член 5
243
Начин на плаќање ,
Превозникот доставува збирна фактура еднаш во месецот, односно до 5- ти во

наредниот месец со прилог на патна листа потпишана од туристичкиот водич кој е
присутен при извршување на патувањето.
Организаторот на превозот се обврзува во рок од 7 дена од датата на фактурата

да изврши уплата на жиро сметката на превозникот.
Превозникот се обврзува да надомести секаква штета на багажот доколку се

докаже дека истата е настаната по негова вина.
Член 6
Сите спорови по предметниот договор, договорните страни ќе ги решаваат по

пат на меѓусебен диалог, доколку тоа не е можно надлежни се судовите во
Р.Македонија.
Договорот може да се откаже еднострано доколку за тоа по писмен пат биде

известена другата страна најмалку два месеци однапред.
Секое откажување без почитување на отказниот рок се санкционира со плаќање

надомест од 50% од изгубената заработувачка за минимум два месеци.
Член 7
Договорот е сочинет во два идентична примерока и тоа по два за секоја од

договорните страни.
Дата__________________________ м.п м/.п _______________________
Исток транс Марко поло турс
ПРИЛОГ 6
244
ДОГОВОР ЗА ЛИЗИНГ
Склучен помеѓу:
1. Давач на лизингот: „__________” А.Д. - Скопје, со седиште во Скопје на ул.

____________________, застапувано од ген. директор _________________ (во понатамошниот
текст: давач на лизингот)
2. Корисник на лизингот: ___________________ со живеалиште во Скопје ул.

„___________________________” бб. (во понатамошниот текст: корисник на лизингот)
Член 1
Давачот на лизингот се обврзува на корисникот на лизингот да му го предаде во лизинг

патничкото возило марка „____________”.
Кон возилото се предаваат и следните ствари: а)__________ б)___________ в)__________ итн.
Спецификацијата на стварите наведени во претходниот став од овој член е составен дел на овој
Договор.
Надоместок за користење на предметот на лизингот
Член 2
Корисникот на лизингот се обврзува на давачот на лизингот да му плаќа редовен месечен

надоместок за користење на предметот на лизингот во износ од ______ евра во денарска
противвредност, според пазарниот курс на еврото на денот на уплатата на надоместокот.
Надоместокот за давање на одредени услуги и технички совети од страна на давачот на

лизингот во врска со возилото, што не се опфатени со членот 1, ќе се плаќаат според
ценовникот на давачот на лизингот.
Доколку се утврди дека возилото од членот 1 од овој Договор има фабрички недостатоци или
недостатоци предизвикани од страна на давателот на лизингот, трошоците ќе ги поднесува
давачот на лизингот.
Обврски на давач на лизингот
Член 3
Давачот на лизингот има обврска на корисникот на лизингот да му го предаде патничкото

возило и опремата од членот 1 од овој Договор во исправна состојба.
Испораката на возилото ќе се изврши комисиски во деловните простории на „____________”

АД - Скопје.
Член 4
245
Давачот на лизингот се обврзува во текот на траењето на овој Договор, да обезбеди и врши
сервисирање на возилото и ги отстранува сите дефекти што ќе произлезат за тоа време, на
товар на корисникот.
Корисникот на лизингот ги поднесува сите трошоци што се однесуваат на техничкото

одржување и поправките до кои дошло поради редовна употреба на возилото.
Одговорност на давачот на лизингот
Член 5
Давачот на лизингот гарантира, дека патничкото возило одговара на условите предвидени со

овој Договор и техничката документација, што претставува составен дел на овој Договор.
Давачот на лизингот одговара за недостатоците на техничкото возило (фабрички недостатоци)

кои го спречуваат неговото редовно користење, под услов тие недостатоци да постоеле во
моментот на заклучувањето на Договорот или дополнително се јавиле како фабрички
недостатоци, за кои корисникот на лизингот не знаел, односно не можел да знае.
Корисникот на лизингот, должен е, за недостатоците наведени во претходниот став од овој

член, без одлагање, писмено да го извести давачот на лизингот.
Давачот на лизингот, должен е,веднаш по применото известување, да преземе соодветни мерки

за отстранување на рекламираните недостатоци.
Член 6
Давачот на лизингот му одговара на корисникот на лизингот за постоење на права на трети

лица, кои му го ограничуваат или оневозможуваат правото на корисникот на лизингот, под
услов, корисникот на лизингот да не знаел, односно не можел да знае, за постоење на правото
на трети лица, во моментот на заклучувањето на договорот.
Доколку правата на третите лица што претставуваат ограничување или оневозможување за

користење на предметот на лизингот се појави за времетраењето на Договорот за лизинг,
давачот на лизингот ќе одговара, само тогаш, ако корисникот на лизингот писмено го извести
за правните претензии на третите лица.
Член 7
Кога постојат некои недостатоци во смисла на членот 5 од овој Договор а давачот на лизингот
не постапи по наведените одредби, корисникот на лизингот има право да бара:
 замена на возилото или делови на возилото во разумен рок;
 сразмерно намалување на цената;
 надоместок на штетата и останатите трошоци.
246
Член 8
Во случај на недостатоци од членот 7 од овој Договор, корисникот на лизингот има право да

бара:
- отстранување на недостатоците во разумен рок;
- замена на возилото и соодветните делови;
- давање помош во спорот доколку настане со трети лица.
Покрај правата од членот 7 од овој Договор, корисникот на лизингот има право на надоместок
на претрпена штета, која не може да ја пречекори вредноста на возилото и опремата, која
претставува предмет на овој Договор.
Обврски на корисникот на лизингот
Член 9
Корисникот на лизингот има обврска да плаќа месечен надоместок на давачот на лизингот,

според условите утврдени во член 2 од овој Договор.
Плаќањето на надоместокот, во смисла на претходниот став од овој член ќе се врши, според

фактурата што ќе ја доставува давачот на лизингот во рок од 7 дена од денот на приемот на
фактурата на жиро-сметка на давачот на лизингот.
Член 10
Корисникот на лизингот е должен за времетраењето на Договорот да ги плаќа сите со закон

предвидени обврски (даноци, такси, придонеси и сл.)
Член 11
Корисникот на лизингот нема право, без согласност на давачот на лизингот, да врши какви
било преправки или реконструкции на патничкото возило, предмет на Договорот за лизинг.
Член 12
Корисникот на лизингот е обврзан да го известува давачот на лизингот по сите прашања од

значење на предметот на лизингот, а предметот на лизингот да го чува со внимание на добар
стопанственик.
Ризик во случај на загуба или оштетување
Член 13
Корисникот на лизингот поднесува ризик, што би настанал, како последица од лошо користење
на патничкото возило, загуба или кражба на истото.
Корисникот на лизингот, во случаите од претходниот став од овој член, должен е, писмено да

го извести давачот на лизингот.
Доколку се утврди дека дефектот или оштетувањето на патничкото возило е предизвикано

поради нестручно или невнимателно ракување или користење, од страна на корисникот на
лизингот, корисникот ги поднесува сите материјални штети до кои дошло.
247
Доколку настане оштетување на возилото поради виша сила утврдена во член 15 и 16 од овој
Договор, корисникот на лизингот има право да го бара следното:
 да бара раскин на Договорот за лизинг и да го купи патничкото возило како и да ги

плати сите недоспеани рати за користење на истото;
 патничкото возило да го замени со возило со исти особини, квалитет и вредност и да ги

плати сите трошоци до кои дошло поради таквата замена.
Член 14
Давачот на лизингот ги поднесува трошоците на осигурувањето на патничкото возило до

предавањето на истото на корисникот на лизингот.
Корисникот на лизингот ги поднесува трошоците на осигурувањето на патничкото возило по

примањето на истото, во смисла на член 1 од овој Договор.
Докази за извршеното осигурување, (копии на полисите за осигурување) договорните страни

се должни да си ги достават една на друга во рок од 7 дена од денот на извршеното
осигурување.
Виша сила и случаи на ослободување од одговорност
Член 15
Договорните страни не одговараат за извршување на своите обврски во случај на доцнење на

извршувањето или неизвршување на своите договорни обврски до кои дошло, во случај на
виша сила, по заклучувањето на Договорот за лизинг.
Член 16
Под поимот виша сила се сметаат:
 надворешни околности кои не постоеле во време на заклучувањето на Договорот за

лизинг а истите настанале спротивно на волјата и желбата на договорните страни,
 околности чие настапување странките не можеле да го спречат со никакви средства,

ниту може да се бара и очекува да ги изврши една од страните погодена со вишата
сила.
Како виша сила се смета следното:
1. војна и воени дејства;
2. мобилизација, бунт, штрајк (општ штрајк и штрајк во А. Друштво, ембарго, епидемија,

пожар, експлозија, сообраќајни природни катастрофи, акти на органите на власта од
влијание за извршување на обврските како и сите други случаи и околности, што
надлежниот арбитражен суд ги признава и прогласува како случаи на виша сила).
Член 17
Постоењето на вишата сила должна е да го докаже договорната страна погодена со вишата

сила со веродостојни документи, (од надлежните органи на власта, Стопанската комора или
друго).
248
Страната погодена со виша сила должна е веднаш со телекс или телеграма да ја извести
другата страна за настанувањето, видот и евентуалното траење на вишата сила, односно
другите околности што го спречуваат извршувањето на договорните обврски.
Член 18
Настанувањето на околностите од членот 16 на овој Договор има за последица продолжување

на роковите за извршување на договорните обврски се додека траат тие околности и давање
разумен рок за отстранува на последиците од тие околности.
Доколку околностите од претходниот став на овој член, траат подолго од 6 месеци, давачот и
корисникот на лизингот ќе се спогодат за судбината на овој Договор.
Доколку договорните страни не се спогодат за судбината на овој Договор страната кај која не
настапила виша сила има право на раскин на Договорот без обраќање на арбитражата, откако
за тоа писмено ќе ја извести другата страна.
Јазик и кореспонденција
Член 19
Официјалната кореспонденција ќе се води на македонски јазик.
Службената документација ќе се смета за автентична на јазикот на кој е издадена.
Измени и дополненија на договорот
Член 20
Измени и дополненија на овој Договор можат да се вршат само по писмен пат.
Измените и дополненијата можат да бидат полноважни и ќе го обврзуваат давачот и

корисникот на лизингот, само доколку се направени спогодбено и во писмена форма.
Траење на договорот
Член 21
Овој Договор е направен во траење од (2) две години.
По истекот на рокот на важење на Договорот, договорните страни се обврзуваат да заклучат

договор за купопродажба на патничкото возило - предмет на овој Договор.
Стапување на договорот во сила
Член 22
Овој Договор влегува во сила кога ќе го потпишат давачот на лизингот и корисникот на

лизингот, односно кога ќе се спроведе обезбедувањето на плаќањето на надоместокот на
лизинг согласно член 29 од овој Договор.
Доколку обврската во смисла на претходниот став од овој член не биде исполнета, ќе се смета
дека Договорот не е ни потпишан, па договорните страни немаат право да бараат надоместок
на трошоците.
249
Цесија и други промени
Член 23
Договорните страни се согласни пренос на поодделни права и обврски како и пренос на целиот
Договор за лизинг да може да се изврши на трето лице со претходна согласност на давателот
на лизингот.
Правниот наследник на давачот на лизингот непосредно ги превзема правата и обврските од

овој Договор.
Раскинување на договорот и правни последици од раскинувањето
Член 24
Покрај случаите на раскинување на договорот во смисла на овој Договор, секоја страна може
да го раскине договорот и во следните случаи:
1. Давачот на лизингот може еднострано да го раскине Договорот за лизинг ако настапи една
од следните околности:
доколку корисникот на лизингот не го плаќа надоместокот за користење на патничкото возило

дадено во лизингот, односно тоа не го направи дополнително врз основа на писмената опомена
во рок од 7 дена;
 доколку корисникот на лизингот го дава патничкото возило во подлизинг без писмено

одобрение на давачот на лизингот;
 доколку врши поголеми реконструкции и адаптации на патничкото возило без

претходно одобрение на давачот на лизингот;
 доколку корисникот на лизингот направи битна повреда на Договорот;
 доколку на патничкото возило дадено во лизинг се стави право на залог или пленидба,
или е издадена наредба за присилна продажба на истото.
2. Корисникот на лизингот може еднострано да го раскине овој Договор ако настапи една од
следните околности:
 доколку давачот на лизингот не го предаде патничкото возило во рокот утврден со овој

Договор;
 доколку патничкото возило кое е предмет на овој Договор по своите битни особини не
одговара на договорените особини, односно приложената техничка документација;
 доколку фабричките недостатоци не се отстранети во дополнителен разумен рок;
 доколку патничкото возило - предмет на овој Договор му е одземено на корисникот на

лизингот врз основа на докажано појако право на трето лице.
Член 25
Раскинувањето на Договорот и се соопштува на другата страна писмено (со препорачано

писмо, телеграма, телекс), со точно наведување на причините на отказот.
250
Раскинувањето на Договорот се дава со отказен рок од 7 (седум) дена.
Отказниот рок почнува да тече од денот на приемот на писмениот отказ.
Член 26
Доколку дојде до раскин на Договорот врз основа на членот 24 точка 1, па корисникот на

лизингот не му го врати на давачот на лизингот патничкото возило, предмет на овој Договор,
давачот на лизингот ќе го наплати своето побарување со извршување на заложното право,
согласно член 29 од овој Договор.
Член 27
Доколку дојде до раскин на Договорот врз основа на членот 24 точка 2, давачот на лизингот е
должен да го обесштети корисникот на лизингот во висина на едногодишен надоместок за
користење на лизингот или во паушален износ, спогодбено договорен, помеѓу давачот на
лизингот и корисникот на лизингот.
Решавање на споровите
Член 28
Сите евентуални спорови што можат да настанат од овој Договор, договорните страни ќе се
обидат да ги решат спогодбено.
Доколку страните не постигнат спогодбено решение, за решавање на спорот се договара

надлежност на надлежниот суд во Скопје.
Обезбедување на плаќањето на надоместокот за лизинг
Член 29
На име обезбедување на плаќањето на надоместокот за лизинг давачот на лизингот заснова

заложно право на движен или недвижен имот во корист на давателот на лизинг.
Видот и начинот на засновањето на заложното право даден е во Анексот број 1 кој претставува
составен дел од овој Договор.
Завршни одредби
Член 30
Овој Договор е составен е во 4 (четири) еднакви примероци од кои по 2 (два) на секоја

договорна страна.
Давач на лизингот, Корисник на лизингот,
_____________________ ______________________
251
ПРИЛОГ 7
ОБРАЗЕЦ НА ДОГОВОР ЗА ТРГОВСКО ЗАСТАПУВАЊЕ
ДОГОВОР ЗА ТРГОВСКО ЗАСТАПУВАЊЕ

склучен помеѓу:
1. Друштво ____________________, со седиште на ул. _____________бр.__ Скопје,
со ЕДБ _______________, застапувано од ______________, со адреса
________________, како налогодавец
2. Друштво _____________________, со седиште на ул. ______________бр.__
Скопје, со ЕДБ __________________, застапувано од _____________ од Скопје, со
адреса на ул. ___________________ бр. ___ Скопје, како застапник
Член 1
Предмет на овој договор е овластувањето на застапникот во име и за сметка на
налогодавецот да склучува договори за купопродажба на вино со трети лица, за што
налогодавецот ќе му исплати надомест на застапникот.
Член 2
Налогодавецот ќе му плати на застапникот надомест во износ_____________/ (пр.кој е
еднаков на разликата од продажната цена, утврдена со договорот за купопродажба
склучен помеѓу застапникот и трети лица и цената утврдена од налогодавачот,
опишана во чл.__ од овој договор).
ПРАВА И ОБВРСКИ
Член 3
Налогодавецот се обврзува дека:
-- за времетраењето на овој договор нема да овластува друго лице за склучување на
договори со трети лица (*ексклузивитет)
- за времетраењето на овој договор навремено (на секои 30 дена) ќе го информира
застапникот за видот и количината кои може да ги понуди за продажба
- ќе му исплати на застапникот надомест за склучените договори, во износ опишан во
чл.2 од овој договор, веднаш по извршената уплата на продажната цена од страна на
купувачите, а во рок од 48 часа од уплатата.
- За доцнење со исплата на надоместокот ќе му го исплати на застапникот
договорениот износ, опишан во чл.2 од овој договор, зголемен за 0,5% од износот за
секој ден доцнење.
Член 4
Застапникот се обврзува дека:
- во име и за сметка на налогодавецот ќе склучува договори за купопродажба на
вино со трети лица, за што нема да му биде потребна посебна согласност од
налогодавецот за секој посебено склучен договор
252
- без согласност од налогодавецот нема да превземе обврска да работи на исто
подрачје и за ист вид работи за друг налогодавец
- навремено ќе го известува налогодавецот за склучените договори и ќе се грижи
за интересите на налогодавецот со внимание на добар стопанственик.
Член 5
Договорот се склучува за период од __ години.
Член 6
Сите промени на овој договор ќе бидат уредени со анекс кон овој договор.
Член 7
Секоја договорна страна има право да го раскине договорот со отказен рок од 30
дена сметано од денот на праќање на препорачано писмено известување до другата
страна.
Член 8
За сето она што не е предвидено со овој Договор ќе се применуваат позитивните
законски прописи.
Член 9
Во случај на спор по одредбите од овој Договор, кој договорните страни не успеале да
го решат спогодбено, надлежен е Судот Скопје 2 Скопје.
Член 10
Договорот е склучен во 2(два) исти примероци, по еден за секоја од договорните
страни.
Дата и место:
__________________
Налогодавач: Застапник:
_______________ _______________
253
ПРИЛОГ 8
ОБРАЗЕЦ НА ДОГОВОР ЗА ПОСРЕДУВАЊЕ
ДОГОВОР ЗА ПОСРЕДУВАЊЕ
Склучен помеѓу ТП “НН” од _________ застапувано од директорот Н.Н. како

налогодавец од една страна и ТП “ММ” од ___________ застапувано од директорот
М.М. како посредник, од друга страна,
1) Договорната страна, посредникот се обврзува да го доведе во врска налогодавецот

со АД “КК” од _________, поради склучување договор за продажба на стока и тоа:
_____________, во количество од _______ парчиња по цена од ________ денари.
2) Посредникот се обврзува, посредништвото од точка 1 на овој Договор да го изврши

во рок од _________ дена по потпишувањето и овој Договор, при што ако не го стори
тоа, Договорот ќе се раскине.
3) Посредникот се обврзува, дека ќе го известува налогодавецот за сите околности кои

се од значење за извршувањето на работата.
4) Налогодавецот е должен за извршената работа на посредникот да му исплати

средства во висина од ______________, како и да ги плати сите трошоци кои ги имал
посредникот при посредувањето.
5) Страните се договорија посредникот, кој го добил налогот за посредување, да не

може да врши посредување за која било друга страна.
6) Посредникот одговара за која било штета која ќе ја претрпи налогодавецот поради

поништување на склучениот Договор.
7) Налогодавецот се обврзува, надоместокот од точка 4 на овој Договор да му го

исплати во рок од ________ дена по склучувањето на Договорот за продажба на стока.
8) Страните се договорија дека овој Договор може да се раскине, само со писмен отказ,
а со отказен рок од __________ дена.

10) Во случај на спор, страните се договорија надлежен да биде судот во

_____________.
254
11) Овој Договор е составен во __________ еднакви примероци, од кои секоја страна
задржува по ___________ примерока.
Налогодавец, Посредник,
директор М.М. од _________ директор Н.Н. од _________
ПРИЛОГ 9
ОБРАЗЕЦ НА ДОГОВОР ЗА КОМИСИОН

ДОГОВОР ЗА КОМИСИОН НА СТОКА
Склучен помеѓу ТП “НН” од _________ застапувано од директорот НН како коминтент

од една страна и ТП “ММ” од ___________ застапувано од директорот М.М. како
комисионер, од друга страна, на следниот начин:
1) Договорната страна ТП “НН” (во понатамошниот текст коминтентот) се обврзува на

другата договорна страна ТП “ММ” (во понатамошниот текст комисионерот) секој
месец да му испорачува сопствена стока и тоа:____________ во количество од
__________, односно во вредност од ___________ денари, а според спецификација која
е составен дел на овој Договор.
2) Комисионерот се обврзува наведената стока од точка 1 од овој Договор да ја продава

на внатрешниот пазар, по средна пазарна цена која би важела во местото на
испораката.
3) Коминтентот се обврзува на комисионерот да му плаќа провизија во износ од

_________ отсто од бруто - продажната цена, со тоа што комисионерот овој износ ќе го
одбива од секоја наплатена фактура.
4) Коминтентот е овластен преку определен службеник да врши увид во работењето на

комисионерот во врска со стоката на коминтентот, а во присуство на определен
претставник на комисионерот.
5) Комисионерот е должен и се обврзува најдоцна до __________ во тековната година

на коминтентот да му поднесе пресметка на продадената стока и примениот износ по
фактурите.
6) Страните се договорија овој Договор да може да се раскине, еднострано, со отказен

рок од два месеца, во секое време.
255
8) Во случај на спор, страните се договорија надлежен да биде судот во _____________.
9) Овој Договор е составен во 4 (четири) еднакви примероци, од кои секоја страна

задржува по 2 (два) примерока.
Коминтент Комисионер
директор Н.Н. од ______ директор М.М. од _______
ПРИЛОГ 10
ДОГОВОР ЗА ФАКТОРИНГ
Склучен во ___________ на __________ 201___ година,
Помеѓу,
1.__________________________________________ , со адреса ____________, со ЕМБС

_____________________, застапуван од _____________________ , (во понатамошниот
текст: Фактор), и
2. ___________________, со адреса ______________________, со ЕМБС

__________________, застапуван од __________________, ( во понатамошниот текст:
Клиент)
Член 1
Предмет на овој договор е регулирањето на односите меѓу Факторот и Клиентот, при

преземањето на побарувањето кое Клиентот го има кон странскиот купувач.
Член 2
Факторот го превзема побарувањето што Клиентот го има спрема странскиот купувач

_____________________________ со седиште на ул. _______________ во градот
_____________ од државата ______________________, во износ од
_____________________ ЕВРА, по однос на Договор за купопродажба на стока,
склучен на _____________ , а по основ на испорачана стока _____________ , по
испратница од ______________ потпишана од овластено лице на купувачот.
256
Член 3
Пренесеното побарување произлегува од склучениот Договор за купопродажба на

стока, склучен на _____________ , а по основ на испорачана стока _____________, по
испратница од ______________ потпишана од овластено лице на купувачот.
Побарувањето од став 1 на овој член втасува на _____________________ .
Член 4
Факторот го превзема побарувањето од член 2 на овој Договор и на Клиентот му

одобрува исплата на вредноста на побарувањето по одбивање на 15 % од вредноста на
побарувањето, на име награда и ризик на полноважноста на побарувањето.
Износот односно вредноста на побарувањето од став 1 на овој член Факторот ќе му го

плати на Клиентот во рок од ____________ дена од денот на склучувањето на овој
Договор.
Член 5
Клиентот се обврзува заради обезбедување на ризикот на полноважноста на

побарувањето да воспостави во корист на Факторот хипотека на следниот недвижен
имот _____________________________________. Правото на хипотека на Факторот ќе
трае се до ____________________.
Член 6
Со преземањето на побарувањето, Факторот превзема обврска во врска со наведената

испорака на стоката да ги врши сите сметководствени работи, да пресметува камата и
да го наплати побарувањето.
Член 7
Овој Договор се склучува со важност за период од __________ дена од денот на

склучувањето. Овој Договор може да престане и пред истекот на рокот на кој е
склучен, заради раскинување на истиот од следните причини:
 ако битно се променат околностите кои постоеле во време на склучување на

договорот, заради што и нема да може да се исполни целат на договорот ( во
случај на примена на клаузулата rebus sic stantibus);
 ако едната договорна страна не исполни некоја од битните обврски од овој

Договор (заради неисплонување на Договорот).
Член 8
Договорот не може да го раскине договорната страна на чија страна настанала

причината за раскинување на договорот.
257
Доколку до раскинување на договорот дошло по вина на едната договорна страна,
другата договорна страна има право на надомест на штета, според општите правила за
надомест на штета од Законот за облигационите односи.
Член 9
Договорните страни се обврзуваат евентуалните спорови кои ќе настанат од

извршувањето на овој Договор да ги решат спогодбено и по мирен пат. Во спротивно
надлежен е Основниот суд Скопје 2 Скопје.
Меродавно право е правото на Република Македонија.
Член 10
Составен дел на овој Договор се Општите услови за работење на Факторот, со кои

Клиентот со потпишување на овој Договор, тврди дека е запознаен и дека ги прифаќа.
Член 11
Овој Договор е составен во 4 (четири) еднообразни примероци, од кои на секоја

договорна страна и припаѓаат по 2 (два) примероци.
За Клиентот, За Факторот,
----------------------------- --------------------------------
258
ПРИЛОГ 11
ДОГОВОР ЗА ФРАНШИЗА
Склучен на ден __________ година, во _____________, помеѓу
1. Трговско друштво ___________ од ________________, ул. _________, бр. _,

застапувано од ________________ (во понатамошниот текст: давач на франшиза) и
2. Трговско друштво ___________ од ________________, ул. _________, бр. _,

застапувано од ________________ (во понатамошниот текст: примач на франшиза)
1. Овој договор е склучен со цел унапредување и пласман на производи и вршење

услуги ______________ на пазарот _______________ како и остварување на деловна
соработка помеѓу договорните страни.
2. Предмет на овој договор е соработка во производството и пласманот на производи.
а) Производниот франшизинг опфаќа:
Избор на соодветна локација за деловен простор (производен простор, деловни

простории и складиште на материјали и роба.
Договорните страни взаемно ќе соработуваат во врска со добивање одобрение од

страна на надлежниот државен орган за добивање локација, добивање градежна
дозвола, вршење технички надзор во тек на изградба на објектот, изработка на план на
производство, маркетинг, обезбедување соодветна документација за отворање деловна
единица, обука на стручни кадри, обезбедување финансиски средства за заедничко
работење, регулирање на прашањето за правото на употреба на фирма и трговски знак.
Услугите од претходната точка на овој договор, давателот на франшиза ги врши за

надомест кој ќе биде спогодбено утврден меѓу договорните страни и изнесува
____________ (да се наведат производите и услугите).
б) Деловниот (прометен, трговски) франшизинг опфаќа:
Давачот на франшиза го дава на нејзиниот примач својот метод за успешен пласман на

производи и услуги, знаење и искуство и врши обука на стручни кадри.
Пласманот на робата и услугите се врши под фирмата и трговскиот знак на давачот на

франшизата и тоа по налог на давачот на франшизата.
Примачот на франшизата за овие отстапени права плаќа надомест кој се утврдува од

процент _______________ на продадена роба или извршени услуги.
259
3. Обврски на примачот на франшиза:
Примачот на франшиза е обврзан:
 да обезбеди деловен простор изграден и опремен по упатствата на давачот на

франшиза;
 финансиски средства во износ од ______________;
 работна сила со соодветни квалификации која ќе биде ангажирана во согласност

со потребите на производство и промет;
 да работи под фирмата ____________ и трговскиот знак ________________;
 во текот на производството и пласманот да обезбеди стручно внимание кое се

бара во документацијата на давачот на франшиза;
 да не произведува и пласира роба за трети лица без писмена согласност на

давачот на франшиза и др.
4. Обврски на давачот на франшиза се:
Давачот на франшиза се обврзува на корисникот на франшиза:
 да му ги пружи сите потребни услуги предвидени со цел за заедничка соработка

и работење според овој договор;
 да му помогне на примачот на франшиза во организација на производството и

маркетингот и да врши надзор над квалитетот на производите и услугите кои го
чинат предметот на овој договор;
 да му го пружи на примачот на франшиза сето потребно знаење и искуство кое

се однесува на предметот на овој договор со целокупната техничка
документација, вклучувајќи и обука на стручни работници;
 да му ја пружи на примачот на франшиза сета потребна помош која се однесува

на анализа на пазарот, деловна прогноза на одредување на асортиманот на
производи, управување со залихи и книговодство;
 да организира комерцијална пропаганда и реклама со цел да се наведат

купувачите да ги посетат продажните места и примачот на франшиза, односно
да ги користат услугите кои ги нуди примачот на франшиза;
 дека уредно ќе му ја исплаќа на примачот на франшиза вредноста на

производите кои се испорачани и фактурирани во согласност со одредбите на
овој договор и др.
5. Со цел за подобра координација на работата, договорните страни се согласни да се

организира заеднички одбор за работа – деловен одбор. Деловниот одбор според овој
став ќе биде составен паритетно, а претседателот ќе биде од редот на лицата кои ги
260
именува примачот на франшиза. Делокругот на работа, начинот на одлучување и сите
други прашања поврзани за предметот на овој договор се регулираат со правилник кој
го донесува деловниот одбор со согласност на двете договорни страни.
6. Овој договор се склучува за време од _______ години. Договорот премолчно се

продолжува за следните _________ години ако едната од договорните страни не го
откаже три месеци пред истекот на рокот за кој е склучен.
7. Страните можат спогодбено да го раскинат договорот. Покрај спогодбеното

раскинување на договорот, секоја договорна страна може да го раскине договорот од
следниве причини: ___________________________.
8. Двете договорни страни ќе се обидат споровите и недоразбирањата кои би можеле да

настанат од овој договор да ги решат по мирен пат (спогодбено).
Ако договорните страни не успеат спогодбено да го решат настанатиот спор, за

решавање на спорот договорните страни ја договараат надлежноста на судот во
__________.
9. Овој договор стапува на сила кога ќе го потпишат овластените претставници на

давачот и примачот на франшиза.
10. Овој договор е сочинет во __________ истоветни примероци, од кои секоја

договорна страна задржува по _________ примерока.
Примач на франшиза, Давач на франшиза,
--------------------------------- --------------------
261
КОРИСТЕНА ЛИТЕРАТУРА
1. ,,Основи на јавно право,, од 2010 год.,за втора год , од проф.др. Рената
Десковска, проф. Др.Тања Каракамишева Јовановска и проф. Снежана Бриндевска
2. ,,Основи на правото,, за четврта година од Проф.др. Јасна Бачовска и проф.
Владо Грнчаревски
3. ,,Основи на правото,, Скопје 2010 год.,за прва година средно стручно
образование, од проф.Владо Грнчаревски , проф.м-р. Радмила Куцуловска, и
проф.Викторија Миланова
4. ,,Општ дел на граѓанското право-воведни теми 2,, стр.59 , Скопје, 2007 од
проф.др. Родна Живковска
5. ,,Законот за семејство-пречистен текст,, Сл.весник на Р.Македонија, бр 153 од
20.10.2014год.
6. ,,Законот за сопственост и други стварни права –пречистен текст,, и Сл. Весник
на Р.Македонија 07-762/1 од 20.02.2001 год.
7. ,,Закон за вонпарнична постапка,, Сл. Весник на Р.Македонија ,бр. 69 од
18.01.2008 год.
8. ,,Законот за облигациони односи-пречистен текст,, и Сл.весник на Р.Македонија
, бр. 18 од 05.03.2001 год.
9. ,,Законот за пријавување на живеалиште и престојувалиште на граѓаните,
Сл.весник, бр 36/92
10. ,, Правни норми, промет, имот, објекти на граѓанскоправните односи и правни
факти,,( Избрани теми од општиот дел на граѓанското право), Скопје, 2017 од
проф.др.Родна Живковска и проф.др.Тина Пржеска
11. Галев, Г. и Дабовиќ-Анастасовска, Ј, Облигационо право „Просветно Дело“
Скопје 2012
12. ,, Закон за облигационите односи,, Службен весник на РМ, бр. 18/01, 78/01,
04/02, 59/02, 05/03, 84/08, 81/09, 161/09, 23/13 и 123/13.
13. Михајло Вуковић, Обвезно право, книга прва, Загреб, 1956 г.
14. Галев, Г., Дабовиќ-Анастасовска, Ј., Облигационо право, Правен факултет
„Јустинијан Први“, Скопје, 2012 год.
15. Радишић Ј.: Облигационо право – општи део, Београд, 2004 год.
16. проф. д-р Димитар Поп Георгиев, Облигационо право, Скопје, 1990,
17. Др. Миодраг В. Орлић, Закључење уговора, Институт за упоредно право,
Београд, 1993,.
262
18. Corbin, Offer and Acceptance, and Same of The Resulting Legal Relations, 20 Yale
L.J.169, 181-82 (1917).
19. Бабић И.: Лексикон облигационог права СРЈ, Београд, 2001.
20. Perović S.: Obligaciono pravo I, Beograd, 1973.
21. Законот за банките (Службен весник на РМ, бр. 64/07, 88/08, 118/08 и 42/09).
22. Bogdan Loza, Kometar zakona o obligacionim odnosima,
23. 621 од црногорскиот Имотен законик (ОИЗ)
24. § 1440 од австрискиот Граѓански законик (ОГЗ)
25. параграф 909 од србијанскиот Граѓански законик (СГЗ).
26. Пресуда на Врховен суд на РМ, Рев. Бр. 249/90 од 15.5.1990 година, донесена
27. ,,Трговинско право,,2008 година, проф.др.Мирко Васиљевиќ
28. Ripert, Roblot,, Traite elementaire de droit commercial, I, Париз,1986, стр.1.
29. Roy Goode “Commercial Law in the Next Milennium”
Sweet@Maxwell,London,1998,
30. Richard Schaffer, Beverley Earle, Filiberto Augusti ”International Buseness Law and
Its Enviromment”, St Paul Minneapolis,1993,
31. ,,Право на трговски друштва,,2009 год, проф.др.Милан Недков, проф.др.Тито
Беличанец и проф.др. Елена Градишки-Лазаревска
32. ,,Закон за трговски друштва-пречистен текст,, Службен весник на Р.М. бр.
28/04, 84/05/, 25/07 87/08,42/10,48/10,24/11 и 166/12
33. магистерска работа од мр. Антонио Николовски, Трговските субјекти како
елемент на трговското право,, Кичево, 2017
34. Закон за хартии од вредност,, Пречистен текст – Неофицијална верзија
(„Службен весник на Република Македонија“ бр. 95/2005, 25/2007, 7/2008, 57/2010,
135/2011, 13/2013, 188/13 и 43/14)
35. ,,Збирка на правни мислења, заклучоци и обрасци- Стручен совет на Нотарска
комора на Р.Македонија,, (2011-2014)
36. .,,Менаџмент во трговските друштва на капитал,, Скопје 2000 година, Војо Ј.
Беловски
37. ,,Општ дел на граѓанското право-Воведни теми 3, Скопје ,2009 год, од проф.др.
Родна Живковска
38. Статусни промени (Consalting Inter Group) Legal Consalting Services in
Commercial Law
39. ,,Закон за стечај-консолидиран текст,, (Службен весник на Република
Македонија” број 34/2006, 126/2006, 84/2007, 47/11, 79/13 и 29/14)
263
40. Скрипта по трговско право ,Борка Тушевска (2013) Историски развој
41. Едностепен наспроти двостепен систем на управување со АД, проф.др.Горан
Коевски, Зборник PEZ, 61, 2016
42. Водич-Собир на содружници во соработка со проектот,, Корпоративно
управување и ЗТД,, од USAID, Скопје 2005, проф. Др. Тито Беличанец
43. Закон за договорите за превоз во патниот сообраќај,, Број 07- 817/1, 12.02.
2013г.
44. ЗАЈАКНУВАЊЕ НА АДМИНИСТРАТИВНИТЕ КАПАЦИТЕТИ ЗА
ИМПЛЕМЕНТАЦИЈА НА ПРАВНАТА РАМКА ЗА СТЕЧАЈ И ЛИКВИДАЦИЈА НА
ТРГОВСКИ ДРУШТВА ,, ПРИРАЧНИК ЗА СТЕЧАЈНА ПОСТАПКА ,, Септември,
2017
45. ЗАСТАПУВАЊЕ ВО ГРАЃАНСКОТО И ТРГОВСКОТО ПРАВО, Игор
Камбовски , Скопје, 2015
46. Бендевски Т., Меѓународно приватно право, Скопје, Европски Универзитет –
Скопје 2005 (II изменето и дополнето издание), стр. 114
47.ТРГОВСКО ПРАВО – Скрипта, доц. Д-р. Борка Тушевска Гавриловиќ, Штип 2017,
стр.27
48.ПРАВЕН РЕЖИМ НА СТРАНСКИТЕ ВЛОЖУВАЊА И ПРАВНА
49. Климовски С., Дескоска Р., Каракамишева Т. „Уставно право“, Просветно дело АД
Скопје, 2009, стр. 197, 245 и др.
50. Закон за заштита на потрошувачите
51. ,,Закон за трговски друштва-пречистен текст,,Службен весник на Р.М. бр. 28/2004;
84/2005; 71/2006; 25/2007; 87/2008; 17/2009; 23/2009; 42/2010; 48/2010; 8/2011; 21/2011;
24/2011; 166/2012; 70/2013; 119/2013; 120/2013; 187/2013; 38/2014; 41/2014; 138/2014;
88/2015; 192/2015; 217/2015; 6/2016; 30/2016; 61/2016; 64/2018; 120/2018; 195/2018;
225/2018; 239/2018; 290/2020;
52. https://www.pravdiko.mk/karakteristiki-na-nekoi-trgovski-dogovori/#more-571
53.Митровић, Д. (1965). Klauzule neodgovornosti u trgovinskoj kupoprodaju sa stranim
elementom. Београд, str. 98-181.
54. Николовски, A. (2005). Меѓународни трговски договори. Скопје, стр. 161.
55. ОБВРСКИТЕ НА КУПУВАЧОТ ВО ДОМАШНОТО И ВО МЕЃУНАРОДНОТО
ПРАВО- МАГИСТЕРСКИ ТРУД, Наталија Иванова, Штип, Ноември - 2014 година
56. Закон за лизинг(„Службен весник на Република Македонија“ бр. 4/2002, 49/2003,
13/2006, 88/2008, 35/2011, 51/2011, 148/2013, 145/2015, 23/2016 и 37/2016)
57. Р.Живковска и Т.Пржеска,,Правни дела,, монографија, Скопје 2018
264
58. Кристина Паскова„ ИЗВОРИ НА ФИНАНСИРАЊЕ НА МАЛИОТ БИЗНИС СО
ПОСЕБЕН ОСВРТ НА МАКЕДОНСКАТА ПРАКТИКА“-МАГИСТЕРСКИ ТРУД-
Штип, мај
59. Kapor V., Carić S., Ugovori robnog prometa, Novi Sad, 1987, str. 286.
60. Анастасовска Ј., Коевски Г., Пепељуговски В., Гавриловиќ Н., договори на
автономната трговска практика,Скопје, 2012, стр.107- 117.
61. Spasić, I., Bejatović M., Dukić-Mijatović M., Factoring - Instrument of financing in
business practice – Some important legal aspects, Ekonomska istraživanja VOL. 25 NO 1,
2012, p. 193.
62. EU Federation Factoring & Commercial Finance - Factoring, Receivables Finance &
ABL, A study of legal Envirouments acrross Europe 2011, pp.32. достапно на:
https://fci.nl/en/news/factoring-and-commercialfinance-supports-business-in-the-eu-euf-
/3603, [пристапено на: 25 декември, 2016].
63. Првата модерна форма на франшизинг во САД ја воспоставува Singer Sewing
Machine Company. Види повеќе за ова: Гавриловиќ Н., Споредбено правни аспекти на
договорот за франшиза, Скопје, 2001, стр. 10.
64. William A. Sahlmon, Howard H. Stevenson, “The Entrepreneurial Venture”, Harvard
Business School Publication, Boston, 1992
65. ТРГОВСКО ПРАВО – Скрипта, доц. Д-р. Борка Тушевска Гавриловиќ, Штип 2017,
стр.101 и 102
66. Закон за договорите за превоз во патниот сообраќај (Сл. Весник на Р. Македонија,
бр.23 од 14.02.2013 година)
265
КРАТЕНКИ
ЗОО –Закон за облигациони односи ЗТД- Закон за трговски друштва ТП- Трговец
поединец
ДООЕЛ - Друштво со ограничена одговорност основана од едно лице
ДОО- Друштво со ограничена одговорност
ЈТД- Јавно трговско друштво КД- командитно друштво
АД – Акционерско друштво
КД- Командитно друштво
КДА- Командитно друштво на акции ЗХВ- Закон за хартии од вредност
ЗС- Закон за стечај
ЗЛ- Закон за лизинг
ЗМ- Закон за меница
ЗТД- Закон за трговски друштва
ЛЕКСИКОН
А
АКЦИЈА е сопственичка хартија од вредност, која претставува неделив и идеален дел
од основната главнина на акционерското друштво или командитното друштво со
акции.
Д
ДЕЈНОСТ или предмет на работење значи дека правното лице може да склучува
договори само во рамките на онаа дејност за која е регистрирано.
ДИВИДЕНДА е право на акционерите на учество во добивката на друштвото.
ДОВЕРИТЕЛ е лице кое има побарување.
ДОГОВОР е согласност на волјата на страните за определен предмет- дејствие.
ДОЛЖНИК е лице кое има некаков долг, обврска што треба да ја исполни.
З
ЗАЛОЖНО ПРАВО е право на доверителот своето побарување да го напл- ати од
вредноста на заложената ствар.
ЗАСТАПНИК е лице кое може да дејствува, да изјавува волја и да презема други
правни работи и во свое име и во своја корист, но и во туѓо име и во туѓа корист.
„ЗАШТИТА ОД ЕВИКЦИЈА“ е одговорност за правните недостатоци во правото.
И
266
ИНСОЛВЕНТНОСТ е неспособноста за плаќање
К
КОНОСМАН е исправа што ја издава бродарот врз основа на склучен договор за
превоз на стока по морски пат и претставува хартија од вредност која може да се
пренесува.
КОМИСИОНЕР е од свое име и за сметка на својот комитент, да изврши една или
повеќе трговски работи за кои ќе добие надомест.
КОМИТЕНТ е лице за чија сметка, комитентот извршува една или повеќе трговски
работи за да добие надомест.
Л
ЛИКВИДАТОР е лице кое ја спроведува ликвидацијата на трговското друштво.
ЛИКВИДАЦИЈА на трговското друштво претставува постапка со која се затвора и се
брише друштвото од Централниот регистар на РМ, се спроведува доброволно, односно
со одлука за престанок на друштвото, донесена од содружниците.
Н
НОВАЦИЈА е замена на еден постојан облигационен однос со друг таков однос, со
согласност на страните во тие односи.
О
ОБЈЕКТ НА ПРАВОТО е предмет (ствар), човекова активност (работа, дејност) или
неактивност, квалитет и својство во врска со што се заснова правниот однос.
ОБЛИГАЦИОНИ ОДНОСИ се односи кои настануваат во стоково- паричниот
промет и се изразливи во пари.
П
ПРАВЕН МОДАЛИТЕТ е споредна одредба што постои во поединечниот правен акт
и од чие остварување или неостварување зависи судбината на тој акт.
ПРАВНИ ОДНОСИ се општествените односи кои се регулираат со правни норми.
ПРАВНО ДЕЛО е изјава на волја насочена кон настанување, измена и престанок на
некој правен однoс.
ПРАВНО ЛИЦЕ е збир на физички лица што се здружиле врз основа на правните
прописи да остварат свој заеднички интерес.
ПРАВО е систем на норми кои се пропишани и донесени од страна на државата, со кои
се регулира општествениот живот на луѓето, затоа што луѓето по природа се
општествени суштества, кои отсекогаш се здружувале во групи со цел да ги остварат
своите лични и заеднички интереси.
267
ПРЕБИВАЊЕ е меѓусебно пресметување, израмнување на правата и обвр- ските кои
за нивните страни произлегуваат од заемните еднородни односи настанати меѓу овие
страни.
ПРЕДДОГОВОР е таков договор со кој се презема обврска да се склучи подоцна друг,
односно главен договор.
ПРЕДМЕТ НА РАБОТА се дејности што може да ги врши трговското друштво
согласно ЗТД.
ПРИЗНАНИЦА е писмена исправа издадена од доверителот со која тој потврдува дека
должникот му ја исполнил својата обврска.
ПРИЧИНСКА ВРСКА т.е. каузална врска која штетното дејствие и штетата ги
доведува во причинско-последичен однос.
ПРОКУРА е трговско полномошно и му се дава на лице трговец во писмена форма
С
СЕДИШТЕ е местото каде што се наоѓаат и дејствуваат главните органи на правното
лице.
СКЛАДИШНИЦА е исправа што ја издава складиштарот со која потврдува дека од
давачот ја примил стоката на чување која е означена во таа исправа
СОЕДИНУВАЊЕ (confusio) претставува состојба при која правата и обвр- ските, кои
произлегуваат од ист однос, ќе се соединат во личноста на едната од страните
(доверителот или должникот) на тој однос
СУБЈЕКТ НА ПРАВОТО е човек (физичко лице) и правно лице, кои со правото се
овластени да бидат носители на правни овластувања и правни задолженија.
СУБЈЕКТИВИТЕТ, како правна категорија го сочинуваат два вида на својства:
способности, атрибути и дополнителни својства.
СТЕЧАЈ е судска постапка за ликвидирање или реорганизирање на трговското
друштво кое се соочува со инсолвентност (неликвидност на долг рок).
СТЕЧАЈНА МАСА е целокупниот имот на должникот на денот на отворањето на
стечајната постапка, како и имотот што тој ќе го стекне во текот на стечајната постапка
и служи за намирување на трошоците на стечајната постапка, како и за намирување на
доверителите на стечајниот должник, односно на побарувањата, чиешто намирување е
обезбедено со одредени права врз имотот на должникот
268
Т
ТОВАРЕН ЛИСТ е лист во кој претходно се опишуваат податоци за самиот
превозник, податоци за видот на стоката, податоци за испраќачот, податоци за
примачот.
ТРГОВЕЦ е секое лице (физичко и правно) кое самостојно , трајно и во вид на
занимање врши трговска дејност заради остварување добивка со производство,
трговија и давање услуги на пазарот.
ТРГОВЕЦ ПОЕДИНЕЦ е физичко лице, кое во вид на занимање, врши некоја од
трговските дејности определени со ЗТД.
ТРГОВСКО ДРУШТВО е правно лице во коешто едно или повеќе лица вложуваат
пари, ствари или права во имот што го користат за заедничко работење и заеднички ја
делат и добивката и загубата од работењето.
Ф
ФИЗИЧКО ЛИЦЕ е човекот како поединец што станува субјект од самото раѓање и
останува тоа до својата смрт.
ФИРМА е името под кое работи правното лице.
Ш
ШТЕТА е последица од штетното дејствие.
ШТЕТНИК (може да биде физичко или правно лице) е страната во облигациониот
ШТЕТНО ДЕЈСТВИЕ е дејствието со кое е причинета штетата.
269

ТРГОВСКО ПРАВО 22.09.2022 - Web

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ТРГОВСКО ПРАВО 22.09.2022 - Web

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Лиљана Јанкуловска Снежана Бриндевска

Средно стручно четиригодишно образование

Економско-правна и трговска струка/сектор Економија, право и трговија Образовен

Графичко и техничко уредување:

Место и година на издавање:

Цели на наставната програма .......................................................................................................... 7

Модуларна единица 1 ......................................................................................................................... 8

1.1 ПОИМ ЗА ТРГОВСКОТО ПРАВО ................................................................................. 9

1.2 СУБЈЕКТИ НА ТРГОВСКОТО ПРАВО...................................................................... 13

1.3. ПОИМ ЗА ТРГОВЕЦ, ТРГОВЕЦ ПОЕДИНЕЦ И ТРГОВСКО ДРУШТВО ............ 15

Б) ТРГОВЕЦ - ПОЕДИНЕЦ ................................................................................................... 18

1.4. БЕЛЕЗИ НА ТРГОВСКИТЕ ДРУШТВА .......................................................................... 24

3. Предмет на работење ............................................................................................................ 26

1.5. ЗАСТАПУВАЊЕ НА ТРГОВСКО ДРУШТВО ПО ЗАКОН И СО

а) Застапник по закон ............................................................................................................... 28

б) Застапник по полномошно .................................................................................................. 29

в) Полномошник по вработување .......................................................................................... 30

1.6. ТРГОВСКИ РЕГИСТАР, ТРГОВСКИ КНИГИ И ГОДИШНА СМЕТКА ................. 33

1.7. ПОДРУЖНИЦА И ПРЕТСТАВНИШТВО ....................................................................... 39

1.8. СТРАНСКО ТРГОВСКО ДРУШТВО ............................................................................... 40

ПРАШАЊА ЗА ПРОВЕРКА НА ЗНАЕЊАТА : ..................................................................... 44

2.1. ДРУШТВА НА ЛИЦА И ДРУШТВА НА КАПИТАЛОТ ............................................... 45

ДРУШТВА НА ЛИЦА - ПЕРСОНАЛНИ ДРУШТВА........................................................ 45

2.2. ДРУШТВО СО ОГРАНИЧЕНА ОДГОВОРНОСТ ......................................................... 55

2.3. ПРАВНИ ОДНОСИ МЕЃУ СОДРУЖНИЦИТЕ............................................................. 60

2.4. ОРГАНИ НА ДРУШТВОТО СО ОГРАНИЧЕНА ОДГОВОРНОСТ.......................... 62

2.Управување со Друштвото ................................................................................................... 63

3.Органи на надзор .................................................................................................................. 65

2.5. ИЗМЕНА НА ДОГОВОРОТ ЗА ДРУШТВОТО СО ОГРАНИЧЕНА

2.6. СЛИЧНОСТИ И РАЗЛИКИ НА АКЦИОНЕРСКО ДРУШТВО И ДРУШТВО СО

2.7. АКЦИОНЕРСКО ДРУШТВО И ВИДОВИ АКЦИИ ....................................................... 74

2.8. ОСНОВАЊЕ НА АКЦИОНЕРСКО ДРУШТВО И УПИС ВО ТРГОВСКИ

A) Симултано основање ........................................................................................................... 84

Б) Сукцесивно основање .......................................................................................................... 85

2.9. УПРАВУВАЊЕ И РАКОВОДЕЊЕ СО АКЦИОНЕРСКОТО ДРУШТВО ............... 89

А) Присоединување на друштвата....................................................................................... 100

Б) Спојување на друштва ...................................................................................................... 101

В) Поделба на друштвото ...................................................................................................... 102

РЕЗИМЕ: ...................................................................................................................................... 108

ПРАШАЊА ЗА ПРОВЕРКА НА ЗНАЕЊАТА: .................................................................... 111

3.1.ПРЕСТАНОК И ЛИКВИДАЦИЈА НА ТРГОВСКОТО ДРУШТВО ........................ 113

3.2. СТЕЧАЈ И ПРЕТХОДНА ПОСТАПКА .......................................................................... 116

3.3. РОЧИШТЕ ....................................................................................................................... 120

3.4. ОТВОРАЊЕ НА СТЕЧАЈНА ПОСТАПКА............................................................... 121

3.5. ОРГАНИ НА СТЕЧАЈНАТА ПОСТАПКА И НИВНИ ФУНКЦИИ.......................... 125

3.6.ВИДОВИ НА ДОВЕРИТЕЛИ ВО СТЕЧАЈНАТА ПОСТАПКА ................................. 133

3.7. ПРАВНИ ПОСЛЕДИЦИ ОД ОТВОРАЊЕТО НА СТЕЧАЈНАТА ПОСТАПКА ... 138

РЕЗИМЕ : ..................................................................................................................................... 139

ПРАШАЊА ЗА ПРОВЕРКА НА ЗНАЕЊАТА: .................................................................... 140

Модуларна единица 2 ..................................................................................................................... 142

ТРГОВСКИ ДОГОВОРИ .............................................................................................................. 142

1.1. ПОИМ И ВИДОВИ ТРГОВСКИ ДОГОВОРИ ............................................................... 142

1.2. СКЛУЧУВАЊЕ И ИСПОЛНУВАЊЕ НА ТРГОВСКИТЕ ДОГОВОРИ ............. 148

1.3 НЕИСПОЛНУВАЊЕ НА ДОГОВОРИТЕ ....................................................................... 157

1.5 ЛИЧНИ И РЕАЛНИ СРЕДСТВА (ДОГОВОРИ) ЗА ОБЕЗБЕДУВАЊЕ НА

1.6. ЕЛЕМЕНТИ НА ДОГОВОРИТЕ ................................................................................. 166

1.7 ПРАВА И ОБВРСКИ НА ДОГОВОРНИТЕ СТРАНИ................................................... 169

РЕЗИМЕ: ...................................................................................................................................... 170

ПРАШАЊА ЗА ПРОВЕРКА НА ЗНАЕЊАТА: .................................................................... 171

2. ДОГОВОР ЗА ПРОДАЖБА .................................................................................................. 172

2.1.ПОИМ И КАРАКТЕРИСТИКИ НА ДОГОВОРОТ ЗА ПРОДАЖБА ......................... 172

2.2. ПРАВА И ОБВРСКИ НА ПРОДАВАЧ И НА КУПУВАЧ ............................................ 174

2.3 ИСПОЛНУВАЊЕ НА ДОГОВОРОТ ЗА ПРОДАЖБА ............................................. 177

2.4 КЛАУЗУЛА НА ДОГОВОРОТ ЗА ПРОДАЖБА ............................................................ 179