კონსტიტუციური კონტროლის მოდელების მოკლე აღწერა

კონსტიტუციური კონტროლი ლიბერალურ-დემოკრატიულ ფასეულობებზე მდგარ

სახელმწიფოებში დამკვიდრებული ხელისუფლების შეზღუდვის ერთ-ერთი
პროცედურული გარანტიაა :

“სამართლებრივ აქტთა კონსტიტუციასთან შესაბამისობის საკითხის დადგენა თავად

კონსტიტუციის სულია, ჩამოაშორე კონსტიტუციას კონსტიტუციური კონტროლი და ის აღარ
არსებობს. კონსტიტუციის უზენაესობა აუცილებლობით გულისხმობს კონსტიტუციური
კონტროლის არსებობას”1

მიუხედავად ზემოაღნიშნულისა, სახელმწიფოებისდა მიხედვით განსხვავებულია იმ

ორგანოთა სტრუქტურული, ფუნქციონალური თუ ორგანიზაციული
მახასიათებლები, რომლებიც ამ ფუნქციას ახორციელებენ. არ არსებობს
კონსენსუსი იმის თაობაზე თუ კონსტიტუციური კონტროლის რომელი მოდელი
შეეფერება ყველაზე უკეთ ისეთ ლიბერალურ-დემოკრატიულ პრინციპებს,
როგორებიცაა კანონის უზენაესობა, ხელისუფლების დანაწილება და
სამართლებრივი სახელმწიფო, თუმცა აკადემიურ წრეებში ფართოდ არის
დამკვიდრებული მოსაზრება, რომ კონკრეტული მოდელის მიზანშეწონილობა
კონტექსტუალურ ანალიზსს საჭიროებს. ეს კი გულისხმობს იმას, რომ ადამიანის
ფუნდამენტურ უფლებათა დაცვის მოტივით ხელისუფლების შეზღუდვა ყველაზე
ეფექტურად მაშინ შეიძლება განხორციელდეს თუკი კონკრეტული მოდელი
კონკრეტული სახელმწიფოს სოციო-პოლიტიკურ სისტემასთან და ე.წ “ფაქტობრივ
კონსტიტუციასთან”2 მოდის შესაბამისობაში.

ერთმანეთისგან განასხვავებენ კონსტიტუციური კონტროლის ორ ძირითად,

დეცენტრალიზებულ (იგივე ამერიკული) და ცენტრალიზებულ (ხშირად
მოიხსენიებენ როგორც “ავსტრიულ”) მოდელს. გარდა ამ ორი მოდელისა,
სხვადასხვა სახელმწიფოში გვხვდება ე.წ “შერეული მოდელი” და
სპეციალიზირებული საბჭოები, რომლებიც იდენტურ ფუნქციას ახორციელებენ.

კონსტიტუციური კონტროლის დეცენტრალიზებული მოდელი ჩამოყალიბდა

ამერიკის შეერთებულ შტატების უზენაესი სასამართლოს მიერ საქმეზე Marbury

1
President A.Barak, The Supreme Court Sitting as the Court of Civil Appeals [November 9, 1995] page 8.
2
ფაქტობრივი კონსტიტუცია - რეალური საზოგადოებრივი ურთიერთობების ერთობლიობა, რომლებიც განსაზღვრავენ
სახელმწიფოებრივი მოწყობის საფუძვლებს (ზაზა რუხაძე; საქართველოს კონსტიტუციური სამართალი თავი 4).
vs Madison მიღებული გადაწყვეტილებით. აღნიშნულ გდაწყვეტილებას გააჩნია
დიდი ისტორიულ-პოლიტიკური მნიშვნელობა ამერიკის შეერთებული შტატების
კონსტიტუციურ რეალობაში, თუმცა მოცემული თავის მიზნებისთვის
გაანალიზებული იქნება მისი წმინდად შედარებით-სამართლებრივი ასპექტები.

ზემოაღნიშნულ გადაწყვეტილებაში უზენაესმა სასამართლომ

არაკონსტიტუციურად სცნო 1789 წელს გამოცემული სასამართლო აქტის მე-13
მუხლი, რომლის თანახმადაც ფედერალური სასამართლოს მოსამართლეობის
თანამდებობაზე გაუმწესებლობის შესახებ კომისიის მიერ მიღებული
გადაწყვეტილება შეერთებული შტატების უზენაეს სასამართლოში შეიძლება
ყოფილიყო გასაჩივრებული. აშშ-ს კონსტიტუციის შესაბამისი დებულების
თანახმად კი უზენაესი სასამართლოს იურისდიქცია არ მოიცავდა კომისიის მიერ
მიღებული გადაწყვეტილების პირდაპირ, ქვემდგომი ინსტანციის სასამართლოებში
დავის წარმოების გარეშე, განხილვის უფლებამოსილებას. სასამართლოს
გადაწყვეტილება განმსჭვალული იყო პათოსით, რომ კონსტიტუცია წარმოადგენს
არა აბსტრაქტული პოლიტიკური იდეალების ამსახველ დოკუმენტს, არამედ
უშუალოდ მოქმედ სამართალს, შესაბამისად, იურიდიულად ძალადაკარგულად
უნდა ცნობილიყო ნებისმიერი სამართლებრივი აქტი, რომელიც კონსტიტუციის,
როგორც უზენაესი კანონის, დებულებებთან მოდიოდა წინააღმდეგობაში. უზენაესი
სასამართლოს მიერ განვითარებული ლოგიკის თანახმად, სამართლებრივ აქტთა
კონსტიტუციასთან შესაბამისობის საკითხი კონკრეტულ დავაში
მართლმსაჯულების განხორციელების შემადგენელი ნაწილია, ყოველივე ეს კი
მიუთითებს იმაზე, რომ დეცენტრალიზირებულ მოდელებში კონსტიტუციური
კონტროლი სასამართლო ხელისუფლების განხორციელების ერთ-ერთი ფორმაა,
არ არსებობს სპეციალიზირებული ცენტრალური ორგანო, რომლის ექსკლუზიურ
უფლებამოსილებასაც სამართლებრივ აქტთა კონსტიტუციასთან შესაბამისობის
საკითხის დადგენა წარმოადგენს.

ამერიკის შეერთებულ შტატებში, რომელიც დეცენტრალიზებული კონსტიტუციური

კონტროლის თვალსაჩინო მაგალითს წარმოადგენს, როგორც ფედერალურ, ასევე
შტატის ნებისმიერი ინსტანციის სასამართლოს აქვს კონსტიტუციური კონტროლის
განხორციელების უფლებამოსილება. მსგავსი ორგანიზაციული მოწესრიგების
დადებით მხარედ შეიძლება მივიჩნიოთ ის, რომ კონსტიტუციიდან მომდინარე
ღირებულებითი წესრიგის რეალიზება ყოველდღიური მართლმსაჯულების
შემადგენელი ნაწილია, ხოლო ნეგატიურ შეფასებას იმსახურებს ის ფაქტი, რომ
მიუხედავად კონსტიტუციური კონტროლის ინტენსიური ხასიათისა, ფედერალური
უზენაესი სასამართლოს, როგორც კონსტიტუციის საბოლოო ინტერპრეტატორის,
მიერ გადაწყვეტილების მიღებამდე ბუნდოვანია კონსტიტუციის კონკრეტული
დებულების მნიშვნელობა და წამოჭრილი სამართლებრივი საკითხის ბედი.
ფედერალური უზენაესი სასამართლოს მიერ კონსტიტუციური მნიშვნელობის
საკითხის გადაწყვეტამდე განუზღვრელია თუ რა სახის სამართლებრივ რეჟიმს
ადგენს უზენაესი კანონი, შესაბამისად, სამართლის საგარანტიო ფუნქციის
რეალიზება აშკარა სირთულეებთანაა დაკავშირებული.

ცენტრალიზებული (იგივე “ევროპული”) ტიპის კონსტიუციური კონტროლის

ჩამოყალიბება სამართლის ფილოსოფოსისა და ავსტრიის მეორე რესპუბლიკის
კონსტიტუციის შემქმნელ ჰანს კელზენის სახელთანაა დაკავშირებული. 2005
წლის მონაცემებით, კონსტიტუციური კონტროლის 138 ეროვნული სისტემიდან, 85
(62%) იყო კელზენისეული3. ცენტრალიზებული კონსტიტუციური კონტროლის
მასობრივი იმპლემენტაცია მეორე მსოფლიო ომის შემდგომი პერიოდის ადამიანის
უფლებათა დაცვის პათოსთანაა დაკავშირებული.

კონსტიტუციური კონტროლის ცენტრალიზებულ მოდელში სამართლებრივ აქტთა

არაკონსტიტუციურად გამოცხადების ექსკლუზიური უფლებამოსილება საერთო
სასამართლოების სისტემისგან გამიჯნულ ორგანოს- საკონსტიტუციო
სასამართლოს აქვს. საკონსტიტუციო სასამართლოს გააჩნია მონოპოლია
კონსტიტუციის საბოლოო და საყოველთაოდ მბოჭავ ინტერპრეტაციაზე.
საკონსტიტუციო სასამართლოს, როგორც ნეგატიურ კანონმდებელს, გააჩნია
ხელისუფლების სხვა შტოებისგან განცალკევებული, ავტონომიური,
კონსტიტუციური სივრცე, რომელიც არც წმინდად სამართლებრივია (იგულისხმება
სამართალშეფარდების ელემენტი) და არც წმინდად პოლიტიკური (იგულისხმება
ნორმათშემოქმედების ელემენტი)4. განსხვავებით დეცენტრალიზებული
მოდელისა, ცენტრალიზებულ მოდელში კონსტიტუციური კონტროლი
მართლმსაჯულებისგან კატეგორიულად გამიჯნული პროცესია, ამდენად,
სამართალწარმოების ინსტანციური ბუნების არარსებობის გამო არ იქმნება
მცდარი მოლოდინები წამოჭრილი კონსტიტუციური საკითხის შესაძლო გადაჭრის
თაობაზე თუ კონსტიტუციის ავტონომიური დებულების მნიშვნელობზე.

საერთო სასამართლოების სისტემისგან გამიჯვნა არ გულისხმობს იმას, რომ

კონსტიტუციიდან მომდინარე ღირებულებითი წესრიგის რეალიზება ყოველდღიური
მართლმსაჯულების განხორციელების შემადგენელი ნაწილი არ არის. ვინაიდან
საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილება მბოჭავია
მთლიან სამართლებრივ სისტემაში, საერთო სასამართლოებს, როგორც წესი,
აქვთ ვალდებულება, საჭიროების შემთხვევაში ასახონ იგი წამოჭრილი
სამართლებრივი დავის გადაწყვეტისას. გარდა ამისა, არსებობს საერთო და
საკონსტიტუცო სასამართლოებს შორის ფუნქციონალური დიალოგის სხვადასხვა

3
ლეკ სტოუნ სვიტი, საკონსტიტუციო სასამართლოები, ნიუ იორკი, გვ 8.
4
იქვე, გვ 4.
ფორმა, მათ შორის ერთ-ერთ თვალსაჩინო მაგალითს წარდგინების ინსტიტუტი
წარმოადგენს.

გარდა ცენტრალიზებული და დეცენტრალიზებული მოდელებისა არსებობს ე.წ

ჰიბრიდული მოდელი, რომელიც აერთიანებს კონსტიტუციური კონტროლის
როგორც ამერიკულ ასევე ევროპულ ელემენტებს. მაგალითად, დიდ ბირტანეთში
(ბელგია,ისლანდია, მონაკონ, ფილიპინები და ა.შ) მსგავსი უფლებამოსილება
მხოლოდ უზენაესი სასამართლოს იურისდიქციის ფარგლებშია მოქცეული,
ამგვარი სტრუქტურულ მოწესრიგებას ევროპულ მოდელთან აკავშირებს ის, რომ
კონსტიტუციური კონტროლის განხორციელების უფლებამოსილება
სპეციალიზირებული ორგანოს კომპეტენციაა, ხოლო ამერიკულ მოდელთან
მიმართებით საერთოა ის, რომ ეს ორგანო საერთო სასამართლოების სისტემის
შემადგენელი ნაწილია და ახორციელებს მართლმსაჯულებას.

სტრუქტურული თვალსაზრისით დამოუკიდებელ ტიპად შეიძლება მოვიაზროთ ე.წ

“ფრანგული მოდელი” რომლის ფარგლებშიც კონსტიტუციურ კონტროლს
ახორციელებს დამოუკიდებელი ორგანო- “საკონსტიტუციო საბჭო”. ამ მოდელის
უნიკალურ მახასიათებელს წარმოადგენს ის, რომ კონსტიტუციური კონტროლი
ნორმათშემოქმედების ნაწილია- იგი ხორციელდება პარლამენტის მიერ აქტის
მიღებიდან პრეზიდენტის მიერ მის ხელმოწერამდე. საკონსტიტუციო საბჭო არ
ახორციელებს მართლმსაჯულებას და აკადემიურ წრეებში არსებობს მოსაზრება,
რომ ის საერთოდ არ არის სასამართლო ხელისუფლების შემადგენელი ნაწილი.

განსაკუთრებულ ყურადღებას საჭიროებს კონსტიტუციური კონტროლის

განმახორციელებელ ორგანოთა იურისდიქციის ფარგლები საპარლამენტო
სუვერენიტეტის მქონე ქვეყნებში. საპარლამენტო სუვერენიტეტი
სახელმწიფოებრივი მოწყობის ფორმაა, რომლის მიხედვითაც პარლამენტი
წარმოადგენს უზენაეს სახელისუფლებო ორგანოს. კონსტიტუციური კონტროლის
კონტრ-მაჟორიტარული ბუნება, თავისი არსით, საპარლამენტო სუვერენიტეტის
იდეასთან მოდის წინააღმდეგობაში, სწორედ ამიტომ ისეთ ქვეყნებში, რომლებიც
მმართველობის წესად საპარლამენტო სუვერენიტეტის ტრადიციას მისდევენ,
კონსტიტუციური კონტროლი უნიკალურ ხასიათს იღებს. მაგალითად, დიდ
ბრიტანეთში უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ პალატას აქვს
უფლებამოსილება შეაფასოს საკანონმდებლო აქტის შესაბამისობა ადამიანის
უფლებათა აქტთან (ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის
რატიფიცირებული ვერსია) თუმცა სასამართლოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილება
დეკლარაციული ხასიათისაა, იგი არ წარმოადგენს სამართლებრივად მბოჭავ
ინსტრუმენტს. პარლამენტი, როგორც წესი, პოლიტიკური ანგარიშვალდებულების
ფარგლებში ითვალისწინებს სასამართლოს მიერ გაკეთებულ შეფასებებს. 5

კანადაში საპარლამენტო სუვერენიტეტის იდეალს ასახავს კანადის უფლებათა და

თავისუფლებათა ქარტიის 33-ე მუხლი, რომლის მიხედვითაც ნებისმიერი დონის
სახელისუფლებო ორგანოს (გარდა სასამართლოსა) შეუძლია 5 წლის ვადით
შეაჩეროს კონსტიტუციური კონტროლის განხორციელების შედეგად
სასამართლოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილების ეფექტები. მსგავსი მოწესრიგება
ეფუძნება დაშვებას, რომ სახელისუფლებო ძალის კონტრ-მაჟორიტარული
პროექცია პოლიტიკური განზომილების ნაწილია და მისი გაუთვალისწინებლობაც
ასევე პოლიტიკური ანგარიშვალდებულების სფეროა.

კონსტიტუციური კონტროლის ტიპები

გარდა სტრუქტურულ-ორგანიზაციული კატეგორიებისა, ტიპოლოგიის მიხედვით

განარჩევენ კონსტიტუციური კონტროლის ფარგლებსა და ბუნებას.

კონსტიტუციური კონტროლის დეცენტრალიზირებული მოდელისთვის

დამახასიათებელია კონკრეტული კონტროლი, ხოლო ცენტრალიზებული მოდელები
ასოცირდება აბსტრაქტულ კონტროლთან. კონკრეტული კონტროლის
გულისხმობს, რომ მოსამართლეს სამართლებრივი აქტის არაკონსტიტუციურად
ცნობის უფლებამოსილება აქვს მხოლოდ მაშინ, როდესაც კონკრეტული
სამართლებრივი დავის განხილვის პროცესში იდენტიფიცირდება კონსტიტუციური
მნიშვნელობის მქონე საკითხი- სამართლებრივი აქტის მოქმედებით, პირის
ფუნდამენტური უფლების დარღვევის აშკარა საფრთხე. ფედერალური უზენაესი
სასამართლოს განმარტებით, ამერიკის შეერთებულ შტატებში კონკრეტული
კონტროლი გამომდინარეობს კონსტიტუციის მე-3 მუხლის მე-2 ნაწილიდან,
რომელიც სასამართლო ხელისუფლების იურისდიქციას “საქმესა” და “სადავო
საკითხზე” ავიწროვებს.6 თუკი არ არსებობს კონკრეტული სამართლებრივი
პრობლემა, რომლის მოგვარებაც მხოლოდ აქტის არაკონსტიტუციურად ცნობითაა
შესაძლებელი, მოსამართლეს არ აქვს კონსტიტუციური კონტროლის
განხორციელების უფლებამოსილება. დეცენტრალიზირებულ მოდელში აქტთა
5
Jutta limbach, The Concept Of Supremacy Of Constitution, Modern law review, January 2001, No1, Volume
64 page 7.
6
"Constitutional Limitations on the Judicial Power: Standing, Advisory Opinions, Mootness, and
Ripeness". law2.umkc.edu. Retrieved May 9,2013.
კონსტიტუციურობის კონტროლი კონკრეტულია არა მხოლოდ მისი საფუძვლების,
არამედ მისი ეფექტების მიხედვითაც, სასამართლოს მიერ მიღებული
გადაწყვეტილება ნორმისა და პირის კონსტიტუციური უფლების შეუსაბამობის
თაობაზე, ფორმალური თვალსაზრისით, მბოჭავია მხოლოდ დავის მონაწილე
მხარეთათვის. მსგავსი მოწესრიგება, ერთი შეხედვით, ქმნის სამართლის
ინკლუზიური ბუნების შელახვის საფრთხეს, თუმცა ამერიკის შეერთებულ შტატებში
ეს პრობლემა კომპენსირებულია პრეცედენტული სამართლის პრინციპით- stare
decisis. . აღნიშნული პრინციპის თანახმად, სასამართლოს აქვს ვალდებულება
არსებითად იდენტური სამართლებრივი საკითხი გადაწყვიტოს ერთგვაროვნად.

ცენტრალიზებულ მოდელში საერთო სამართლის სისტემისგან გამიჯნული

საკონსტუტიციო სასამართლო აბსტრაქტულად განიხილავს ნორმების
კონსტიტუციურობას. აბსტრაქტული კონტროლი შესაძლოა დახასიათდეს
როგორც „ნორმათკონტროლი“. მას აქვს ტექსტუალური განზომილება, რაც
გულისხმობს იმას, რომ საერთო სასამართლოებში წარმოებული
სამართლებრივი დავა არ არის აუცილებელი ნორმის არაკონსტიტუციურად
ცნობისთვის. ხშირ შემთხვევაში საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ
განხორციელებულ კონტროლს აქვს კონკრეტული საფუძველი- საჭიროა
სუბიექტის იდენტიფიცირება, რომლის კონსტიტუციური უფლება ირღვევა ან
შეიძლება დაირღვეს ნორმატიული აქტით, თუმცა სასამართლოს მსჯელობა არ
შემოიფარგლება კონკრეტული დავით და მიემართება მთლიან სამართლებრივ
სისტემას- განუზღვრელ პირთა წრეს და განუზღვრელ ფაქტობრივ გარემოებებს.
გარდა ამისა, საკონსიტუტციო სასამართლოს მიერ მიღებულ გადაწყვეტილებას
გააჩნია erga-omnes ეფექტი- მბოჭავია მთლიანი სამართლებრივი
სისტემისთვის.

აბსტრაქტული კონტროლის საფუძველი ხშირ შემთხვევაში სახელისუფლებო

ორგანოებისა და სპეციალური სუბიექტების (პრეზიდენტი, პარლამენტის წევრი,
მაღალი თანამდებობის პირები) მიერ კონკრეტული დავის გარეშე ნორმის
შესაძლო არაკონსტიტუციურობის მოტივით საკონსტიტუციო სასამართლოსთვის
მიმართვაა.

როგორც წინა თავში აღვნიშნეთ, საკონსტიტუციო სასამართლოებს გააჩნიათ

დამოუკიდებელი კონსტიტუციური სივრცე, რომელიც არც წმინდად
სამართლებრივია და არც წმინდად პოლიტიკური. იქიდან გამომდინარე, რომ
სპეციალიზირებულ ორგანოებს აქვთ მონოპოლია კონსტიტუციის საბოლოო და
მბოჭავ ინტერპრეტაციაზე, აკადემიურ წრეებში არის მოსაზრება, რომ ისინი, ხშირ
შემთხვევაში. ინტერპრეტაციის გზით ქმნიან კონსტიტუციური დებულების
შინაარსს, კონსტიტუციის შექმნა კი არსებითად პოლიტიკურ განზომილებაში
ახარისხებული აქტია :
“საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლეები ქმნიან სამართალს კონსტიტუციის
განმარტების გზით. საკონსტიტუციო სამართალწარმოება ჩვეულებრივ მიზანს აღწევს ორ
დონეზე, ერთდროულად. ცალკეული პოლიტიკური დავის გადაწყვეტისას კონსტიტუციური
სამართლის მიხედვით, საკონსტიტუციო სასამართლოს წვლილი შეაქვს პოლიტიკის
განსაზღვრაში; იმავდროულად, საკონსტიტუციო სასამართლო კონსტიტუციურ
სამართალს განმარტავს, ნათელს ჰფენს, განავრცობს და ცვლილებების შეაქვს მასში
ერთდროულად. სახელმწიფო ვერ მიიღებს კონტროლიდან სარგებელს კონტროლისგან,
თუ არ გააქტიურებს სასამართლოების სამომავლო სამართალშემოქმედების უნარს. იმ
სისტემაში, სადაც საკონსტიტუციო სასამართლოს კონსტიტუცია აქვს მინდობილი,
ჩვეულებრივ მას აქვს ბოლო სიტყვა შინაარსთან დაკავშირებულ დავაში, რითაც ხდება
ნორმატიულ სახელმძღვანელო პრინციპების წარმოქმნა მომავალი სამართალწარმოებისა
და განსჯისთვის.”7

მართალია, ინტერპრეტაციის გზით ნორმათშემოქმედებითობის ელემენტი არც

დეცენტრალიზირებული მოდელებისთვისაა უცხო, თუმცა ჩვეულები სამართალი
ტრადიციულად დაკავშირებულია სამოსამართლეო
ნორმათშემოქმედებითობასთან და , ამდენად, ნორმათშემოქმედების ელემენტი
იმთავითვე პოლიტიკურ განზომილებაში მოქცევას არ გულისხმობს.

ერთმანეთისგან განარჩევენ სამართლებრივი აქტის ამოქმედებამდე, წინასწარ

(ex ante) და ამოქმედების შემდგომ (ex-post) განხორციელებულ
კონსტიტუციურ კონტროლს. წინასწარი კონტროლი თავისი არსით აბსტრაქტულია,
იგი განიხილება, როგორც პრევენციული ნორმათკონტროლი და მას სპეციალური
ორგანოები თუ საბჭოები ახორციელებენ სამართლებრივი აქტის შემუშავების
პროცესში. აღნიშნულის თვალსაჩინო მაგალითია საფრანგეთის საკონსტიტუციო
საბჭო, რომელიც აქტთა კონსტიტუციასთან შესაბამისობის საკითხს განიხილავს
პარლამენტის მიერ სამართლებრივი აქტის შემუშავებიდან პრეზიდენტის მიერ მისი
ხელმოწერამდე და საბოლოოდ გამოქვეყნებამდე პერიოდში.

წინასწარი კონტროლის უპირატესობად მიჩნეულია ის, რომ არაკონსტიტუციური

ნორმების იდენტიფიცირება და გაუქმება ხდება პირთა კონსტიტუციური უფლების
დარღვევამდე ან დარღვევის აშკარა საფრთხის შექმნამდე, ხოლო მის სუსტ
მხარედ შეიძლება მოვიაზროთ ის ფაქტი, რომ ხშირ შემთხვევაში თითქმის
შეუძლებელია ნორმის მოქმედების ყველა შესაძლო შედეგის განსაზღვრა და ,
ამდენად, მაინც არსებობს არაკონსტიტუციური ნორმატიული შედეგის დადგომის
საფრთხე. ეს პრობლემა თვალსაჩინო იყო საფრანგეთის კონსტიტუციურ
რეალობაში და სწორედ ამიტომ, 2010 წლის რეფორმის შედეგად, სასამართლო
დავის მონაწილე მხარეებს მიეცათ შესაძლებლობა მიმართონ საკონსტიტუციო

7
ალეკ სტოუნ სვიტი, საკონსტიტუციო სასამართლოები, ნიუ იორკი, გვ 21.
საბჭოს მათი დავისთვის რელევანტური აქტის კონსტიტუციასთან შესაბამისობის
საკითხთან დაკავშირებით.

წინასწარი კონტროლის ერთ-ერთი დოქტრინალური გამართლება საპარლამენტო

სუვერენიტეტის იდეაა- ნორმათა გაუქმება მის ძალაში შესვლამდე პერიოდში,
სამართალშემოქმედებითობის პროცესის ანუ პოზიტიური კანონმდებლობის
ფარგლებშია მოქცეული და, ამდენად, აღნიშნული ქმედებით პარლამენტის
ავტორიტეტს არ ადგება ზიანი.

სახელმწიფოთა უმრავლესობაში მოქმედებს ნორმის ამოქმედების შემდგომ

განხორციელებული კონსტიტუციური კონტროლი (ex post). კონკრეტული
კონტროლი თავისი ბუნებით ex post-ია, ხოლო აბსტრაქტული კონტროლი
შეიძლება განხორციელდეს როგორც ex post ასევე ex ante.

კონსტიტუციურ კონტროლთან დაკავშირებულ კიდევ ერთ ინსტიტუტს actio

popularis, იგივე “სახალხო სარჩელი” ეწოდება. სუბიექტს, რომელსაც აქვს
actio popularis მეშვეობით საკონსტიტუციო სასამართლოსთვის მიმართვის
უფლება, არ აქვს იმის დასაბუთების ვალდებულება, რომ კონკრეტული ნორმა
პირადად მის კონსტიტუციურ უფლებას ლახავს, საკმარისია იმის დამტკიცება, რომ
არსებობს პირი ან პირთა ჯგუფი, რომელთა უფლებებიც ილახება სადავო ნორმის
მოქმედებით. საქართველოში actio popularis-ით სასამართლოსთვის
მიმართვის უფლება მხოლოდ სახალხო დამცველს აქვს.